RIF Wszystko Scalone

Rynek instrumentów
finansowych
Dr Witold Gradoń
Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

Czym jest rynek finansowy?
To zetknięcie się popytu i podaży kapitału
pożyczkowego w formie pieniężnej (rynek
pieniądza),
Obejmuje ogół transakcji, których przedmiotem

są instrumenty finansowe
Stanowi integralną część systemu finansowego

Przepływy funduszy pożyczkowych  
w systemie finansowym
INTERMED IACJ A -
FINANSOWANIE
POŚREDNIE
PO DMIO TY PO DMIO TY
NADWYŻKOW E DEFIC YTOW E
DEZINT ERMEDIACJA -
FINANSOWANIE
BEZPOŚ REDNIE
Fundusze poż yczkowe
Instrumenty finansowe

Co doprowadziło do powstania rynku
finansowego?
• Rozwój gospodarczy i związane z tym relacje

oparte na pieniądzu,
• Pojawienie się podmiotów dysponujących

nadmiarem wolnych środków pieniężnych,
chcących odpłatnie udostępnić je innym
podmiotom

Funkcje rynku finansowego :
1. mobilizacja (gromadzenie) kapitału,
2. transfer kapitału od pożyczkodawców do pożyczkobiorców,
3. monitorowanie, realizowanie, rejestrowanie i rozliczanie
transakcji,
4. obiektywna wycena instrumentów finansowych i ocena
sytuacji finansowej ich emitentów,
5. transformacja oszczędności w inwestycje
6. źródło informacji o możliwościach inwestowania
sprzyjające globalizacji inwestycji,
7. wdrażanie innowacji finansowych.

Co to jest instrument finansowy?
Stanowi swoistego rodzaju formalizację
(potwierdzenie) przepływu funduszy
pieniężnych.
Jest to kontrakt określający warunki, na jakich

dochodzi do transferu funduszy
pożyczkowych, który z jednej strony
reprezentuje prawa przysługujące jego
posiadaczowi, a z drugiej - rodzi określone
zobowiązania finansowe wystawcy.
Co to jest instrument finansowy?
Ucieleśnienie wszelkich operacji finansowych niosących za

sobą powstanie zobowiązania finansowego (roszczenie
dotyczące majątku jednych podmiotów do drugich).
Wolumen tych transakcji jest określony przez wzajemną relację

wielkości podaży i popytu wyznaczających cenę (stopę
procentową), będącą parametrem analizy transakcji
funduszami pieniężnymi na rynku finansowym.

Podstawowe pojęcia
• Instrument finansowy – kontrakt pomiędzy
dwoma stronami regulujący zależność finansową,
w jakiej obie strony pozostają.
• Papier wartościowy to szczególnego rodzaju

instrument finansowy zabezpieczony aktywami
emitenta, będący dokumentem stwierdzającym
istnienie określonego prawa majątkowego
(najczęściej wierzytelności lub udziału w spółce)
w taki sposób, że posiadanie dokumentu staje się
niezbędną przesłanką realizacji prawa (tzw.
legitymacja formalna).

• dla emitenta instrument finansowy jest zobowiązaniem i elementem
pasywów
• dla posiadacza (nabywcy) jest wierzytelnością i elementem aktywów
• wyjątkiem są instrumenty oparte na idei kredytu bankowego, w

którego przypadku jest dokładnie odwrotnie, kredyt jest
zobowiązaniem, ale dla korzystającego z niego, a wierzytelnością
dla udzielającego go,

• z punktu widzenia ekonomicznego są obietnicami (przyrzeczeniami
zwrotu wraz z odpowiednim wynagrodzeniem),
• jak dla każdej obietnicy kluczowe znaczenie ma zaufanie do

emitenta (dającego obietnicę),
• mogą mieć formę zmaterializowaną lub zdematerializowaną

Podstawowe pojęcia
• Instrument finansowy (w rozumieniu uoif):
– papiery wartościowe,
– nie będące papierami wartościowymi tytuły uczestnictwa
w instytucjach zbiorowego inwestowania,
– nie będące papierami wartościowymi instrumenty rynku
pieniężnego,
– nie będące papierami wartościowymi finansowe
instrumenty pochodne,
– towarowe instrumenty pochodne,
– inne instrumenty dopuszczone lub będące przedmiotem
ubiegania się o dopuszczenie do obrotu na rynku
regulowanym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub
państwa członkowskiego UE.
Podstawowe pojęcia
Papier wartościowy (w rozumieniu uoif):

– akcje, prawa poboru, prawa do akcji, warranty subskrypcyjne,
kwity depozytowe, obligacje, listy zastawne, certyfikaty
inwestycyjne, i inne zbywalne papiery wartościowe, w tym
inkorporujące prawa majątkowe odpowiadające prawom
wynikającym z akcji lub z zaciągniętego długu, wyemitowane
na podstawie właściwych przepisów prawa polskiego lub
obcego,
– inne zbywalne prawa majątkowe, które powstają w wyniku

emisji, inkorporujące uprawnienie do nabycia lub objęcia w/w
papierów wartościowych, lub wykonywane poprzez dokonanie
rozliczenia pieniężnego.

Typologia instrumentów finansowych
Kryteria (było już na wykładzie)

• Aspekt własnościowy
• Termin wykupu
• Źródło dochodu
• Sposób ustalania ceny (wartości)
• Sposób organizacji obrotu
• Rodzaj emitenta
Instrumenty finansowe są swoistymi nośnikami
siły nabywczej, rynki finansowe zapewniają
jej przepływ (ruch), a instytucje finansowe
poprzez swoją działalność aktywizują rynki.

Funkcje instrumentów finansowych
(papierów wartościowych)
1 funkcja kredytowa (pożyczkowa)

2 funkcja płatnicza
3 funkcja obiegowa
4 funkcja gwarancyjna (zabezpieczająca)
5 funkcja legitymacyjna
6 funkcja kapitałowa
7 funkcja lokacyjna
Segmenty rynku finansowego
1. Ze względu na zasięg:
Lokalny, regionalny, globalny
2. Ze względu na wolumen transakcji:

Hurtowy, detaliczny
3. Ze względu na kreacje instrumentu

Pierwotny, wtórny

Segmenty rynku finansowego
Ze względu na cel i termin wykupu
instrumentu:
Rynek pieniężny,
Rynek kapitałowy,
Rynek walutowy,
Rynek derywatów (instrumentów
pochodnych, pozabilansowych)

Cechy dojrzałego rynku finansowego
(było wyjaśnione na wykładzie):
• Płynność,
• Rzetelność,
• Efektywność,
• Przejrzystość,
• Integralność,
• Innowacyjność

Rodzaje transakcji zawieranych na rynku finansowym
z wykorzystaniem instrumentów finansowych
• Transakcje zabezpieczające (hedging),

• Transakcje spekulacyjne
• Transakcje arbitrażowe
Rynek pieniężny
stanowi miejsce, gdzie podmioty gospodarcze mają możliwość
lokowania chwilowych nadwyżek płynności i pokrywania jej
niedoborów (wykorzystywany procesie zarządzania płynnością
uczestników transakcji),
charakteryzuje się on niemal czystą konkurencją,
ma charakter rynku hurtowego,
cechuje go niewielkie ryzyko towarzyszące zawieranym na nim
transakcjom (dlaczego???)
obejmuje transakcje instrumentami krótkoterminowymi o
charakterze wierzycielskim opiewającymi na duże nominały,

Rynek pieniężny
wykorzystywany jest do tymczasowych inwestycji, przynoszących
wymierne korzyści w porównaniu z bezczynnym utrzymywaniem
środków (nawet w porównaniu z odsetkami bankowymi), w
oczekiwaniu na pojawienie się przesłanek, uzasadniających
ulokowanie funduszy na dłuższy okres w dochodowe przedsięwzięcie,
umożliwia bankowi centralnemu realizację celów polityki pieniężnej

oraz jest miejscem, gdzie wyznaczane są krótkoterminowe stopy
procentowe
poziom jego rozwoju zależy w dużej mierze od aktywności banku

centralnego

Segmenty rynku pieniężnego
W ujęciu podmiotowym :
• międzybankowy rynek pieniężny (kluczowy segment
rynku pieniężnego obejmujący transakcje między
bankami, ważnym graczem jest bank centralny),
• pozabankowy rynek pieniężny
W ujęciu przedmiotowym:
• rynek depozytów międzybankowych,
• rynek instrumentów instytucji publicznych,
• rynek instrumentów instytucji niepublicznych

Podział instrumentów rynku pieniężnego ze względu na emitenta,
sposób generowania dochodu oraz zbywalność w obrocie wtórnym
INSTRUMENTY RYNKU
PIENIĘŻNEGO
Instytucje publiczne Podmioty gospodarcze
Bank
Skarb centralny Władze Niebankowe podmioty Banki
Państwa (NBP) samorządowe gospodarcze komercyjne
Bony Bony Bony Weksle -akce pty Certyfikaty De pozyty

skarbowe pieniężne municypalne bankierskie de poz ytowe mię dz ybankowe
NBP
Bony dł użne
prze dsię biorstw -
commercial papers
Instrumenty
niezbywalne
Instrumenty zbywalne
Instrumenty dyskontowe Instrumenty odsetkowe

Uczestnicy rynku pieniężnego
Banki centralne
Banki komercyjne
Instytucje finansowe
Instytucje niefinansowe
Osoby fizyczne – nie „zaopatrują się” w
płynność

Podstawowe pojęcia rynku pieniężnego
Dealerzy rynku pieniężnego (market makerzy, animatorzy rynku),
Kwotowanie – podanie kursu kupna (bid) i sprzedaży (offer, ask) instrumentu finansowego, kwotowania
określają dealerzy, różnica między bid i offer to tzw. SPREAD, na rynkach dojrzałych spready się zawężają,
Kwotowanie ≠notowanie (ustalić różnice!!!)
Rodzaje kwotowań (opracować samemu):
- rosnace i malejace,
-jednostronne, dwustronne,
- transakcyjne, informacyjne,
-bezpośrednie, pośrednie,
- wyrażone jako: stopa procentowa, cena instrumentu, rentowność do wykupu, stopa dyskonta (nie stosuje się w PL)
• Cena instrumentu – ilość jednostek pieniężnych wyrażona w relacji do 100 jednostek wartości nominalnej
instrumentu lub całej wartości nominalnej instrumentu
Stopa procentowa – wartość pieniądza wyrażona w % w stosunku rocznym)
Data waluty – dzień (data) faktycznego rozliczenia transakcji w związku z zawartym kontraktem (tj. dzień
fizycznego transferu środków)
Rodzaje daty waluty:
- waluta dziś (T+0),
- waluta jutro (T+1),
- waluta spot (T+2),
- waluta termin – dowolny dzięń po walucie spot
Operacje warunkowe i bezwarunkowe -repo, buy-sell-back i outright (opracować samemu)

Instrumenty rynku
pieniężnego
INSTRUMENTY DYSKONTOWE
Bony skarbowe,
Bony pieniężne NBP,
Bony komercyjne przedsiębiorstw
Proszę opracować samodzielnie uwzględniając następujące cechy:
1. Emitent,
2. Cel emisji,
3. Rok pierwszej emisji,
4. Podstawa prawna emisji (w miarę możliwości jaka ustawa i przepisy
wykonawcze - zarządzenie/rozporządzenie) ,
5. Organizacja rynku pierwotnego – aukcje (jeśli tak, to jaka jest ich odmiana –
konkurencyjne czy niekonkurencyjny?)? negocjacje? Kto je organizuje? Kto
w nich może uczestniczyć? W jakich terminach się odbywają?
6. Organizacja rynku wtórnego?
7. Termin wykupu (czy jest ściśle określony w dniach lub/i w tygodniach, czy
nie jest ścisłe określony?),
8. Wartość nominalna.

Rodzaje dealerów na rynku pieniężnym
Dealerzy Rynku Pieniężnego

≠  
Dealerzy Skarbowych Papierów Wartościowych
Do samodzielnego opracowania:
1. Kto ich wybiera i na jakiej podstawie,
2. Na jaki czas nadawany jest status DRP i
DSPW
3. Jaka jest liczba DRP i DSPW w Polsce
DEPOZYTY I LOKATY
MIĘDZYBANKOWE

• Depozyt - pieniądz przyjęty z rynku (pasywa)
• Lokata - pieniądz udzielony innemu podmiotowi (aktywa).
W języku potocznym pojęcia te są używane zamienne,

bowiem ten sam strumień pieniądza może być nazwany
jako depozyt lub lokata w zależności od tego z czyjej
pozycji jest on rozpatrywany (czyli inwestora czy
deponenta).

Typologia lokat/depozytów
międzybankowych niezabezpieczonych
• Terminowe – tzn. ze ściśle określonym
terminem zwrotu
• Bez określonego terminu zwrotu – tzw. CALL

(nie określa się terminy zwrotu, chcąc środki
wycofać należy tego typu depozyt
wypowiedzieć, okresy wypowiedzenia wynoszą
24 h lub 48 h).
Wypowiedzenie lokaty ≠ zerwanie lokaty

Rodzaje terminowych niezabezpieczonych
depozytów międzybankowych
dziś jutro spot kolejny dzień

O/N
T/N
S/N
1, 2, 3 W (T),
1T(W)=SW
1 - 12 M

Stopy procentowe rynku depozytów międzybankowych  
typu IBOR (Interbank Offered Rate) 
oraz ONIA (Overnight Index Average)
Rynek europejski – Libor, Euribor
LIBOR EURO ≠ EURIBOR (wyjaśnić róznicę!!!)
Rynek azjatyki – Tibor, Sibor,
Rynek polski - Wibor,
Rynek amerykański – stopa funduszy federalnych
Wyjaśnić !!! Eonia, Sonia, Euronia, Saron, Mutan,

Polonia

Zadanie
• Na jakie waluty i terminy ustalany jest
LIBOR?
• Na jakie terminy ustalany EURIBOR?
• Kto i na jakie terminy ustala WIBOR i jakie
są zasady jego obliczania od 4.02.2020 r.?
• Co określa tzw. Rozporządzenie BMR?
Certyfikat depozytowy 
(krótkoterminowe papiery dłużne banków)
Zbywalny instrument finansowy rynku pieniężnego,
którego wystawcą są banki komercyjne.
Na gruncie polskich przepisów prawa bankowego to

przykład tzw. bankowych papierów wartościowych
(ustawa Prawo Bankowe, art. 89-92)
Oprocentowany i zbywalny na rynku wtórnym depozyt

terminowy złożony w banku komercyjnym o
ustalonym terminie zapadłości.
Rodzaje certyfikatów depozytowych
RODZAJE CERTYFIKATÓW
DEPOZYTOWYCH
Ze względu na sposób Ze względu na Ze względu na

oprocentowania sposób sprzedaży termin wykupu
Certyfikaty Certyfikaty Certyfikaty z terminem Certyfikaty, których

Certyfikaty o Certyfikaty o termin wykupu jest
stałym zmiennym sprzedawane sprzedawane z wykupu krótszym niż
wg nominału dyskontem rok dłuższy niż rok
oprocentowaniu oprocentowaniu

Zadłużenie na koniec roku z tytułu poszczególnych instrumentów
rynku pieniężnego oraz wartość obrotów na krajowym rynku
transakcji lokacyjnych w latach 2015–2018 (w mld zł)
Źródło: NBP
Emisje KBPD na rynek krajowy w latach
2015-2018
Źródło: NBP
Wartość zadłużenia z tytułu KPDP i wartość
nowych emisji w latach 2015–2018 (w mld zł)
Źródło: NBP
Organizatorzy emisji KPDP według wartości instrumentów
wyemitowanych w 2017 i 2018 r.
• Źródło: NBP
Według danych NBP w strukturze nabywców
KPDP największy udział (tj. około 40% na
koniec 2018 r.) miały przedsiębiorstwa.
Wynikało to m.in. ze strategii

wykorzystywania emisji tych
instrumentów w zarządzaniu płynnością w
grupie kapitałowej.
Posiadaczami znacznej części KPDP były

także banki oraz fundusze inwestycyjne.
Rynek transakcji o charakterze
lokacyjnym
Rynek transakcji o charakterze lokacyjnym
służy jego uczestnikom do bieżącego
zarządzania płynnością finansową przez
lokowanie przejściowych nadwyżek lub
pożyczanie brakujących środków.
Ze względu na ryzyko kredytowe wśród

transakcji lokacyjnych wyróżnia się lokaty
niezabezpieczone oraz lokaty zabezpieczone
walutami (fx swap) i papierami
wartościowymi (operacje warunkowe – repo i
sell-buy-back).
Struktura transakcji o charakterze lokacyjnym na
rynku międzybankowym w Polsce w latach 2011–2018
Źródło: NBP
Najważniejszymi instrumentami
wykorzystywanymi do zarządzania
płynnością przez banki krajowe wciąż
były w 2018 roku operacje repo i sell-buy-
back, przede wszystkim o terminach
zapadalności do 1W włącznie.
Struktura terminowa obrotów na krajowym rynku
niezabezpieczonych lokat  
międzybankowych w 2017 i 2018 r. (w %)
Źródło: NBP
Rynek kapitałowy -
wprowadzenie

Rynek kapitałowy
• obejmuje transakcje instrumentami finansowymi
emitowanymi na okresy dłuższe niż rok o charakterze
pożyczkowym i udziałowym, a środki uzyskane na nim
przeznaczane są na cele inwestycyjne związane z
potrzebami rozwojowymi oraz związane z procesem
odkładania oszczędności.
• dochodzi na nim do transformacji kapitałów pieniężnych

o charakterze oszczędności na kapitał trwały
produkcyjny i nieprodukcyjny oraz do kształtowania się
ceny długoterminowego kapitału.

Podaż na rynku kapitałowym tworzą:
• oszczędności gospodarstw domowych przeznaczone na

przyszłe wydatki lub lokaty w aktywach przynoszących
dochód,
• oszczędności pieniężne utworzone z zysków przedsiębiorstw,
• oszczędności gromadzone przez banki i instytucje

dokonujące długoterminowych lokat (towarzystwa
ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, fundusze
inwestycyjne itp.)

Popyt na rynku kapitałowym
zgłaszają:
• przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą,

jeżeli ich kapitały własne okażą się niewystarczające na
finansowanie ich rozwoju,
• państwo i instytucje z nimi związane,
• organy samorządowe,
• gospodarstwa domowe poszukujące długoterminowych

pożyczek hipotecznych na budowę domów mieszkalnych.

Infrastruktura
instytucjonalna rynku
kapitałowego w Polsce

GŁÓWNE PODMIOTY  
POLSKIEGO RYNKU KAPITAŁOWEGO

Podstawowe zasady funkcjonowania  
polskiego rynku kapitałowego
• Dematerializacja papierów wartościowych: usprawnienie procesu

kupna/sprzedaży, mniejsze koszty związane z transakcją (jeżeli
papiery wartościowe nie będą podlegać dopuszczeniu do obrotu na
rynku regulowanym, albo będą wprowadzone wyłącznie do ATS, to
mogą mieć one formę dokumentu, jeżeli emitent lub wprowadzający
tak postanowi).
• Elektroniczny obrót: przejrzystość rynku, mniejsze możliwości

nadużyć, sprawny i bezpieczny obrót, mniejsze koszty.
• Równy dostęp do informacji.
• Silny nadzór nad rynkiem (KNF).

Ramy prawne polskiego rynku kapitałowego (1)
Ustawy oraz rozporządzenia wykonawcze do ustaw:

▪ ustawa o obrocie instrumentami finansowymi  
– definiuje zasady obrotu instrumentami finansowymi,
▪ ustawa o ofercie publicznej i warunkach

wprowadzania instrumentów finansowych do
zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach
publicznych
– reguluje m.in. zasady przeprowadzania ofert publicznych i definiuje
obowiązki emitentów,
▪ ustawa o nadzorze nad rynkiem kapitałowym

– określa rolę organu nadzoru.


▪ ustawa o funduszach inwestycyjnych
– określa zasady tworzenia i działania funduszy inwestycyjnych,
▪ ustawa o giełdach towarowych

– reguluje zasady funkcjonowania regulowanego rynku towarowego,
▪ ustawa o obligacjach
– określa zasady emisji, zbywania, nabywania obligacji, reguluje tworzenie, organizację i
funkcjonowanie wykupu obligacji.


▪ kodeks spółek handlowych 
– reguluje tworzenie, organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie,
łączenie, podział i przekształcanie  
spółek handlowych,
▪ ustawa o rachunkowości 
– określa zasady rachunkowości spółek.

Do samodzielnego opracowania
Tradycje rynku kapitałowego w Polsce
Zasady tworzenia giełdy w Polsce
Co to firma inwestycyjna?
Pojęcie notowania i systemy notowań (w szczególności na GPW),
Co to BondSpot SA?
Co to Catalyst?
Co to Newconnect?
Jaki jest skład Grupy Kapitałowej GPW SA?

Schemat zawarcia transakcji na rynku
giełdowym

Przedmiot działalności spółki
prowadzącej giełdę
prowadzenie giełdy lub innej działalności w zakresie organizowania
obrotu instrumentami finansowymi oraz działalności związanej z tym
obrotem,
działalność edukacyjna, promocyjna i informacyjna związana z

funkcjonowaniem rynku kapitałowego,
ewentualne organizowanie tzw. alternatywnego systemu obrotu.

Spółka prowadząca giełdę zapewnia:
koncentrację podaży i popytu w jednym miejscu i czasie na

instrumenty finansowe w celu kształtowania ich powszechnego
kursu,
bezpieczny i sprawny przebieg transakcji,
upowszechnienie jednolitych informacji o kursach i obrotach

walorami.

Giełda Papierów Wartościowych  
w Warszawie S.A.
1. utworzona z mocy ustawy (została powołana
przez Skarb Państwa),
2. funkcjonuje w oparciu o:
Kodeks Spółek Handlowych z 15 września 2000r.,
Ustawę obrocie instrumentami finansowymi z 29 lipca 2005 r.,
Statut i Regulamin GPW S.A. zatwierdzone przez Komisję Nadzoru
Finansowego (dawniej: Komisję Papierów Wartościowych i Giełd).
Nadzór nad GPW S.A. sprawuje KNF

Jako jedyni do zawierania transakcji na giełdzie
mają prawo
członkowie giełdy

Animatorzy rynku (emitenta)
to członkowie giełdy gotowi zawierać
transakcje kupna i sprzedaży
cel ich powoływania - poprawienie płynności
notowanych walorów
obecność animatora jest pożądana szczególnie
dla walorów o niskiej płynności.

Rodzaje animatorów:
animator rynku
animator emitenta

Animator rynku
członek giełdy, który na podstawie umowy z
Giełdą zobowiązuje się do stałego zgłaszania
ofert kupna lub sprzedaży danego papieru
wartościowego na własny rachunek;
Giełda może zawrzeć umowę o pełnienie roli
animatora z wieloma członkami giełdy w
stosunku do danego papieru wartościowego.

Animator emitenta
członek giełdy, który na podstawie umowy z
emitentem zobowiązuje się do podtrzymywania
płynności danego waloru;
Zarząd Giełdy może zobowiązać emitenta
instrumentu finansowego do zawarcia umowy o
pełnienie funkcji animatora emitenta, jeśli uzna,
że wymaga tego płynność danego waloru.

Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych
centralny depozyt papierów

wartościowych, instytucja
odpowiedzialną za prowadzenie i
nadzorowanie systemu rejestracji
papierów wartościowych oraz systemu
rozrachunku transakcji zawieranych w
obrocie instrumentami finansowymi w
Polsce

Zadania KDPW (1/2)
• Rejestrowanie oraz przechowywanie instrumentów finansowych na kontach
depozytowych prowadzonych dla Uczestników Krajowego Depozytu (wszystkie
papiery wartościowe, które są w obrocie na polskim rynku występują w formie
zdematerializowanej).
• Prowadzenie kont depozytowych.
• Rozrachunek transakcji zawieranych na rynku regulowanym oraz poza nim (w

wyniku zawarcia transakcji następuje obciążenie lub uznanie konta
depozytowego).
• Nadzorowanie zgodności wielkości emisji papierów wartościowych znajdujących

się w obrocie.
• Realizacja usług dla emitentów: m.in. pośrednictwo w wypłacie dywidendy dla

akcjonariuszy, asymilacja, zamiana, konwersja, podział akcji.
Zadania KDPW (2/2)
• Prowadzenie Repozytorium Transakcji (KDPW_TR).
• Zadania Agencji Numerującej: nadawanie kodów ISIN dla papierów

wartościowych, numerów LEI dla podmiotów zaangażowanych w
transakcje w instrumentach pochodnych, kodów FISN dla
instrumentów finansowych.
• Realizacja funkcji Agenta w systemie pożyczek papierów

wartościowych (automatycznych i negocjowanych).
• Rozrachunek i zarządzanie zabezpieczeniami dla transakcji repo

(Agent Tri-party Repo).
• Zarządzanie Systemem Rekompensat, który został utworzony w celu

gwarantowania środków pieniężnych dla inwestorów w przypadku
upadku domów maklerskich i banków.
• Zarządzanie Funduszem Gwarancyjnym, tworzonym ze składek

Powszechnych Towarzystw Emerytalnych.

Obowiązkowy system rekompensat
Cel – zapewnienie inwestorom wypłat do określonej wysokości

środków pieniężnych oraz zrekompensowanie wartości
utraconych instrumentów finansowych zgromadzonych
przez nich w domach maklerskich  
w przypadku:
1) ogłoszenia upadłości domu maklerskiego,
2) oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości z powodu

niewystarczającego majątku, który by pozwolił zaspokoić koszty
postępowania,
3) stwierdzenia przez KNF, że dom maklerski nie jest w stanie

wywiązywać się ze swych zobowiązań wobec swych klientów

Zakres zabezpieczeń systemu
rekompensat
W 100 proc. do równowartości 2000 euro,

W 90 proc. do równowartości:
✓11 tys. euro od 1.01.2005 r.,
✓15 tys. Euro od 1.01.2006 r.,
✓19 tys. euro od 1.01.2007 r.,
✓22 tys. euro od 1.01.2008 r.

KDPW a KDPW_CCP
Do 2011 r. na polskim rynku Krajowy Depozyt pełnił
zarówno funkcję centralnego depozytu, jak i izby
rozliczeniowej.
Ze względu na międzynarodowe standardy, które zalecają

rozdzielenie tych funkcji, jak i na realizację Strategii
Spółki, KDPW zdecydował się na wydzielenie izby
rozliczeniowej w formie odrębnej spółki.
1 lipca 2011 r. ze struktur Depozytu została wydzielona

izba rozliczeniowa KDPW_CCP. Spółka jest w 100 proc.
własnością Krajowego Depozytu Papierów
Wartościowych.

Izba rozliczeniowa KDPW_CCP
KDPW_CCP rozlicza transakcje z zastosowaniem
mechanizmów obniżających ryzyko
niewywiązania się stron z zawartych transakcji.
Powołanie KDPW_CCP korzystnie wpłynęło na

pozycję polskiego rynku kapitałowego na arenie
międzynarodowej i zostało pozytywnie ocenione
przez agencje ratingowe, szczególnie ze
względu na obniżenie ryzyka kontrpartnera.

Izba rozliczeniowa KDPW_CCP
Podział zasobów w ramach systemu gwarantowania rozliczeń w
KDPW_CCP, których celem jest zabezpieczenie ryzyka
niewypłacalności uczestnika:
• wnoszone przez uczestnika rozliczającego środki z tytułu

depozytów zabezpieczających;
• wpłaty podstawowe i dodatkowe do funduszu

rozliczeniowego;
• środki własne KDPW_CCP.

Podstawowe instrumenty rynku
kapitałowego
• Akcje,
• Obligacje,
• Prawa poboru,
• Prawa do akcji,
• Kwity depozytowe,
• Certyfikaty inwestycyjne,
• Listy zastawne,
• Instrumenty strukturyzowane
• ETF-y

• Dziękuję za uwagę.

Obligacje – ogólna
charakterystyka
W Polsce zasady emisji, zmiany warunków
emisji, zbywania, nabywania i wykupu
obligacji reguluje Ustawa z dnia 15
stycznia 2015 r. o obligacjach (Dz. U. 2015
poz. 238 z późn. zm.)
Obligacja
• papier wartościowy, emitowany w serii (czyli
reprezentujący prawa majątkowe podzielone na
określoną liczbę równych jednostek), w którym
emitent stwierdza, że jest dłużnikiem
właściciela obligacji (obligatariusza) i
zobowiązuje się wobec niego do spełnienia
określonego świadczenia (wykupu obligacji).
• świadczenie to może mieć charakter pieniężny

lub niepieniężny.
Rodzaje obligacji
Ze względu na emitenta (samodzielnie
opracować):
• Skarbowe (w szczególności: cel emisji, co to obligacje aktywne i
pasywne, obligacje pupilarne, organizacja rynku pierwotnego - tryb sprzedaży
obligacji detalicznych, hurtowych, zagranicznych),
• Komunalne (w szczególności: znaczenie banku w emisji),

• Przedsiębiorstw (w szczególności: znaczenie banku w emisji, co to
obligacje tandetne)
Rodzaje obligacji
• Ze względu na zabezpieczenie spłaty
obligacje dzielimy na:
1.obligacje zabezpieczone, których spłata
jest zabezpieczona całkowicie lub
częściowo,
2.obligacje niezabezpieczone, których

spłata nie jest w ogóle zabezpieczona.
Rodzaje obligacji
• Ze względu na termin wykupu (czyli dzień,
począwszy od którego obligacja podlega
wykupowi) obligacje dzielimy na:
1.klasyczne obligacje terminowe, czyli takie, które
są wykupywane przez emitenta po dacie z góry
określonej przez emitenta,
2.obligacje z opcją wykupu na żądanie emitenta

(callable bonds), w przypadku których emitent
może zażądać wykupu w dowolnym momencie,
Rodzaje obligacji
• Ze względu na termin wykupu obligacje

dzielimy na (c.d.):
3.obligacje z opcją wykupu na żądanie posiadacza
(putable bonds), w przypadku których właściciel
4.obligacje bezterminowe (obligacje perpetualne,

konsole), które nie podlegają wykupowi przez
emitenta i w przypadku których właściciel
bezterminowo otrzymuje odsetki (czy w Polsce takie
obligacje można emitować??? Sprawdzić ustawę!)
Rodzaje obligacji
• Ze względu na występowanie odsetek

wyróżniamy:
1.obligacje kuponowe (odsetkowe), czyli takie, z
tytułu własności których otrzymuje się odsetki,
2.obligacje zerokuponowe, z tytułu własności

których nie otrzymuje się odsetek (po upływie
terminu wykupu właściciel obligacji otrzymuje
od emitenta kwotę równą wartości nominalnej
obligacji; brak odsetek jest rekompensowany
sprzedażą obligacji z dyskontem).
Rodzaje obligacji
• Ze względu na sposób naliczania odsetek wyróżniamy:
1.obligacje o stałym oprocentowaniu, przy których emitent
zobowiązuje się do dokonywania regularnych płatności
odsetkowych obliczanych na bazie stałej stopy procentowej,
2.obligacje o zmiennym oprocentowaniu, przy których

emitent zobowiązuje się do dokonywania regularnych
płatności odsetkowych obliczanych na bazie zmiennej stopy
procentowej, w oparciu o tzw. stawkę referencyjną,
niekiedy powiększoną o tzw. marżę odsetkową o z góry
ustalonej, stałej wielkości (mającą charakter premii dla
nabywcy obligacji).
Rodzaje obligacji
• Ze względu na rodzaj świadczeń przypisanych do
obligacji wyróżniamy:
1. obligacje zwykłe, w przypadku których emitent zobowiązany
jest wobec obligatariusza do spełnienia świadczenia
pieniężnego, polegającego na zapłacie należności głównej
(wartości nominalnej obligacji) lub (i) odsetek;
2. obligacje zamienne, w przypadku których emitent

zobowiązany jest do spełnienia świadczenia niepienię-żnego
polegającego na przyznaniu obligatariuszowi prawa objęcia
innych instrumentów finansowych w zamian za te obligacje
(w Polsce można objąć jedynie akcji emitenta), przy czym
termin zamiany obligacji na akcje nie może być dłuższy niż
termin wykupu obligacji;
(co to obligacje wymienne???)
Rodzaje obligacji
• Ze względu na rodzaj świadczeń

przypisanych do obligacji wyróżniamy (c.d.):
3. obligacje z prawem pierwszeństwa, w
przypadku których emitent zobowiązany jest
do spełnienia świadczenia niepieniężnego,
polegającego na przyznaniu właścicielowi
obligacji prawa do subskrybowania akcji
emitenta z pierwszeństwem przed jego
akcjonariuszami, przed terminem wykupu
obligacji;
Rodzaje obligacji
• Ze względu na rodzaj świadczeń przypisanych
do obligacji wyróżniamy (c.d.):
4. obligacje z prawem do udziału w zysku
emitenta, w przypadku których emitent
zobowiązany jest do spełnienia świadczenia
niepieniężnego polegającego na przyznaniu
właścicielowi obligacji prawa do udziału w
zysku emitenta (prawo to wygasa z dniem
wykupu obligacji).
Rodzaje obligacji
• Ze względu na rodzaj świadczeń przypisanych do

obligacji wyróżniamy (c.d.):
5. obligacje przychodowe, w przypadku których emitent
zobowiązany jest do spełnienia świadczenia niepieniężnego
polegającego na przyznaniu właścicielowi obligacji prawa do
zaspokojenia swoich roszczeń z pierwszeństwem przed innymi
wierzycielami emitenta:
• z całości albo z części przychodów lub z całości albo części
majątku przedsięwzięć, które zostały sfinansowane ze środków
uzyskanych z emisji obligacji,
• z całości albo z części przychodów z innych przedsięwzięć
określonych przez emitenta.
(czy w Polsce takie obligacje można emitować??? Sprawdzić
ustawę!)
Rodzaje obligacji
• Ze względu na rodzaj rynku, na którym obligacja jest

notowana:
1. obligacje krajowe (emitent jest rezydentem kraju, w którym
emisja jest lokowana);
2. obligacje międzynarodowe (emitent nie jest rezydentem kraju, w

którym emisja jest lokowana):
a) obligacje zagraniczne (obligacje podmiotów zagranicznych na rynku
krajowym, rozprowadzane przez dealerów krajowych);
b) euroobligacje (nominowane w innej walucie niż waluta kraju lokowania,
rozprowadzane przez międzynarodowe konsorcja dealerów).
Wartość obligacji 
(opracować samodzielnie!!!)
• Nominalna,
• Emisyjna,
• Rynkowa,
• Wykupu.
Z ustawy;
- kto to bank-reprezentant i jaka jest jego rola???
- czym jest zgromadzenie obligatariuszy???
Obligacje vs kredyt bankowy
OBLIGACJE KREDYTY
jest wielu wierzycieli (tzw. obligatariusze) jest jeden wierzyciel (bank)
przy emisji ograniczona rola banku (pełnienie roli agenta decyzje kredytowe zależą od banku
emisji)
zwrot długu następuje najczęściej jednorazowo zwrot kredytu bankowego odbywa się
przeważnie w ratach
w wielu przypadkach brak konieczności określania celu emisji konieczność podania celu zaciągnięcia kredytu
w wielu przypadkach brak konieczności ustanowienia konieczność ustanowienia zabezpieczenia
zabezpieczenia zwrotu pożyczonych środków spłaty kredytu
emitent obligacji samodzielnie kształtuje strukturę emisji warunki kredytu nie zależą od kredytobiorcy,
dopasowując ją do własnych potrzeb i możliwości (np. program a określa je bank-kredytodawca
emisji*)
Akcje – ogólna
charakterystyka
Akcja
papier wartościowy, emitowany w serii przez
przedsiębiorstwo będące spółką akcyjną, w którym
emitent stwierdza, że nabywca akcji staje się
współwłaścicielem spółki i - zgodnie z normami
prawa obowiązującymi w Polsce - uzyskuje
uprawnienia:
1. o charakterze majątkowym (uprawnienia samoistne) oraz
2. o charakterze korporacyjnym (uprawnienia akcesoryjne
wobec majątkowych).
Rodzaje akcji ze względu na
zakres uprawnień:
• Zwykłe,
• Uprzywilejowane,
• Ułomne
Akcja
Uprawnienia o charakterze
majątkowym:
1. prawo do udziału w zysku rocznym
spółki (prawo do dywidendy),
2. prawo poboru akcji nowej emisji,
3. prawo do udziału w tzw. kwocie
likwidacyjnej.
Uprawnienia o charakterze korporacyjnym:
1. prawo uczestniczenia w WZA,
2. prawo głosu na WZA,
3. prawo do informacji o stanie finansowym
spółki,
4. bierne i czynne prawo wyborcze do organów
spółki,
5. prawo do zaskarżania uchwał WZA,
6. prawo do kwitowania działalności organów
zarządzających i nadzorczych spółki,
7. prawo do wytaczania powództwa na rzecz
spółki o naprawienie szkody.
Prawo poboru (PP)
• to ustawowe prawo pierwszeństwa
objęcia przez dotychczasowych
akcjonariuszy akcji nowych emisji w
stosunku do liczby posiadanych akcji;
• jest prawem zbywalnym.
• Problemy:
– Wyłączenie prawa poboru;
– Wykonanie prawa poboru (zapisy na akcje).
Prawo poboru
• Cena rynkowa prawa poboru zależy od
podaży tego instrumentu oraz popytu ze
strony potencjalnych inwestorów,
• Nie zawsze odzwierciedla ona rzeczywistą

wartość ekonomiczną tego instrumentu,
która może być oszacowana w oparciu o
formułę stosowaną przez Giełdę Papierów
Wartościowych w Warszawie
Jak obliczyć teoretyczną wartość prawa
poboru?
Wartość teoretyczną prawa poboru ustala się zgodnie z
regułą
gdzie:
a – ostatni kurs akcji „z prawem poboru”
b – cena emisyjna akcji nowej emisji
n – liczba akcji „z prawem poboru”
m – liczba akcji nowej emisji
Prawo do udziału w kwocie
likwidacyjnej
wyraża się w roszczeniu akcjonariusza o
przeniesienie na niego odpowiedniej
części majątku spółki, powstające w toku
postępowania likwidacyjnego, jeżeli po
zaspokojeniu wierzycieli pozostała jeszcze
jakaś część majątku spółki, która może
być rozdysponowana pomiędzy
akcjonariuszy.
Akcje uprzywilejowane
uprzywilejowane definiowane jest jako
dopuszczona prawem nierówność uprawnień
akcjonariuszy
1. właściciel akcji uprzywilejowanej według norm

prawa w Polsce, może być uprzywilejowany co do:
a) dywidendy,
b) głosu na WZA.
c) podziału majątku polikwidacyjnego spółki
Akcje uprzywilejowane
Uprzywilejowanie dot. dywidendy:
• nie mogą przyznawać dywidendy, która przewyższa więcej
niż o połowę dywidendę przeznaczoną do wypłaty
akcjonariuszom uprawnionym z akcji zwykłych,
• akcje posiadają pierwszeństwo w wypłacie dywidendy, która

ma status dywidendy uprzywilejowanej
Uprzywilejowanie dot. głosu:

• na 1 akcję może maksymalnie przypadać 2 głosy na walnym
zgromadzeniu akcjonariuszy.
Rodzaje akcji (c.d.)
• Uprzywilejowanie co do podziału majątku
polikwidacyjnego spółki: akcje posiadają
pierwszeństwo zaspokojenia, czyli
pierwszeństwo do spłaty według ceny
emisyjnej.
Rodzaje akcji (c.d.)
• Akcje uprzywilejowane możemy podzielić ze

względu na sposób wypłacania dywidendy na:
1. akcje kumulacyjne, zobowiązują spółkę do wypłacania
dywidendy za okres, w którym spółka nie osiągnęła
zysków (dywidendy te wypłacane są w pierwszej
kolejności, z chwilą ponownego osiągnięcia
wystarczającego zysku przez spółkę),
2. akcje niekumulacyjne, w przypadku których

dywidenda jest wypłacana jedynie w latach, w których
spółka osiąga dostateczne zyski.
Akcje ułomne - brak jakiegoś prawa
występującego przy akcjach zwykłych
• Akcje milczące (nieme) - akcje takie są

uprzywilejowane w zakresie dywidendy, wobec
której wyłączone zostało prawo głosu.
Wysokość wypłacanej dywidendy może nawet
przekroczyć o połowę dywidendę przeznaczoną
dla posiadaczy akcji zwykłych. Nie korzystają
też z prawa pierwszeństwa zaspokojenia przed
pozostałymi akcjami
Akcja złota
może w szczególności dawać takie uprawnienia
szczególne jej posiadaczowi jak:
• określenie w statucie spółki akcyjnej katalogu spraw, w których

walne zgromadzenie nie może podjąć bez zgody posiadacza
"Złotej Akcji„ (w doktrynie polskiej określa się takie uprawnienie
jako "akcja z prawem veta„),
• prawo do indywidualnej kontroli spółki przez posiadacza tej

akcyjnej,
• prawo do powoływania i odwoływania członków organów spółki

akcyjnej
Inne rodzaje obligacji
• Aportowe,
• Gotówkowe,
• Imienne,
• Na okaziciela.
Do samodzielnego opracowania!!!
Akcje vs obligacje
AKCJA OBLIGACJA
procedura pozyskania kapitału jest skomplikowana Procedura pozyskania kapitału jest prostsza
brak terminu zwrotu kapitału pozyskanego w drodze kapitał przekazany jest na określony czas (za
emisji akcji wyjątkiem obligacji wieczystych)
jest instrumentem udziałowym potwierdzającym prawo jest instrumentem odzwierciedlającym wierzytelności
własności pieniężne
daje akcjonariuszom uprawnienia zarówno majątkowe wywołuje wyłącznie skutki obligacyjne o charakterze
(finansowe), jak i korporacyjne (np. prawo głosu) pieniężnym (finansowym) lub niepieniężnym (prawo
zamiany)
jest instrumentem o charakterze dywidendowym – jest instrumentem o charakterze odsetkowym lub
wysokość przypadającej na akcję dywidendy zależy od dyskontowym – posiadacz otrzymuje świadczenie
wypracowanego przez emitenta zysku oraz od decyzji pieniężne, którego poziom nie zależy od wyniku
walnego zgromadzenia akcjonariuszy finansowego spółki
wiąże się bezpośrednio z ryzykiem inwestowania i bezpośrednio nie podlega ryzyku związanemu z
dlatego może przynieść właścicielowi większe korzyści działalnością gospodarczą emitenta, jest papierem
niż obligacja (wartość dochodowa akcji zależy od wartościowym bardziej bezpiecznym niż akcja i z tego
wysokości dywidend i zmian wartości ceny rynkowej względu z reguły przynosi jej właścicielowi mniejsze
akcji) korzyści w porównaniu z akcją
Wartość akcji
• Nominalna,
• Emisyjna,
• Rynkowa,
• Wykupu???
Do samodzielnego opracowania!!!
Prawo do akcji (PDA)
łagodzi problem długiego oczekiwania przez
inwestorów na notowanie akcji od momentu
zapisania się na nie w publicznej subskrypcji.
mogą być przedmiotem obrotu już w kilka dni po

przydziale akcji, a jeszcze przed ich
zarejestrowaniem w sądzie. PDA umożliwiają
zatem wycofanie się z dokonanej inwestycji
tym, którym przydzielono nowe akcje, a
jednocześnie umożliwia ich nabycie tym, którzy
nie dokonali tego w publicznej subskrypcji,
zanim akcje zadebiutują na giełdzie.
Prawo do akcji
• Obrót prawami do nowych akcji podlega takim samym
regułom jak obrót akcjami. PDA notowane są w tym
samym systemie notowań, w którym notowane będą
akcje danej spółki (lub na którym spółka już jest
notowana). Rozliczenie zawartej transakcji
przeprowadza Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych
oraz dom maklerski według takich samych zasad, jakie
obowiązują w odniesieniu do akcji.
• Po decyzji sądu o zarejestrowaniu nowej emisji, spółka

uzgadnia z Krajowym Depozytem Papierów
Wartościowych oraz giełdą termin pierwszego notowania
- już nie PDA, lecz akcji.
Notowanie na giełdzie praw do
nowych akcji
• Dziękuję za uwagę
Instrumenty rynku kapitałowego 
- ciąg dalszy
Listy zastawne
List zastawny
• Podstawa prawna: ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i
bankach hipotecznych (t. j. Dz. U. z 2003 r. nr 99, poz. 919 z późn. zm.).
• papier wartościowy emitowany przez banki hipoteczne w celu

refinansowania ich działalności,
• mogą być imienne lub na okaziciela,
• stwierdza zobowiązanie emitenta (banku hipotecznego) do wypłaty jego

okazicielowi w określonym terminie oznaczonej sumy pieniędzy oraz
wypłacenia – w przewidzianych umową terminach i wysokości – odsetek.
• narzędzie ułatwiające pozyskiwanie środków pieniężnych służących

finansowaniu długoterminowemu, zabezpieczone nieruchomością
(hipoteką), która gwarantuje spłatę kredytu,
• Hipoteka jest tzw. ograniczonym prawem rzeczowym, na mocy którego

wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu
na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami
osobistymi właściciela nieruchomości. Dzięki takiej konstrukcji hipoteka
jest formą prawną zabezpieczenia roszczeń wierzyciela w stosunku do
dłużnika poprzez dokonanie odpowiedniego wpisu w księdze wieczystej
danej nieruchomości.
List zastawny
• instrument spełniający kryteria obligacji
zabezpieczonych,
• może być emitowany w formie dokumentu lub

w formie zdematerializowanej (zapis
komputerowy).
• może być nominowany w złotych albo w

walucie obcej.
• może być przedmiotem obrotu, w tym obrotu

giełdowego papierami wartościowymi.
Rodzaje listów zastawnych
• Ustawa dzieli listy zastawne na :
– hipoteczne listy zastawne
– publiczne listy zastawne
Hipoteczny list zastawny
• papier wartościowy imienny lub na
okaziciela, którego podstawę emisji
stanowią wierzytelności banku
hipotecznego zabezpieczone
hipotekami, w którym to liście bank
hipoteczny zobowiązuje się wobec
uprawnionego do spełnienia określonych
świadczeń pieniężnych
Publiczny list zastawny
papier wartościowy imiennym lub na okaziciela,
którego podstawę emisji stanowią
wierzytelności banku hipotecznego z tytułu:
1. kredytów w części zabezpieczonej wraz z należnymi odsetkami,
gwarancją lub poręczeniem Narodowego Banku Polskiego, Europejskiego
Banku Centralnego, rządów lub banków centralnych państw
członkowskich Unii Europejskiej, Organizacji Współpracy Gospodarczej i
Rozwoju, z wyłączeniem państw, które restrukturyzują lub
restrukturyzowały swoje zadłużenie zagraniczne wciągu ostatnich 5 lat,
oraz gwarancją lub poręczeniem Skarbu Państwa zgodnie z przepisami
odrębnych ustaw
2. kredytów udzielonych podmiotom wymienionym w pkt 1,
3. kredytów w części zabezpieczonej wraz z należnymi odsetkami,

gwarancją lub poręczeniem jednostek samorządu terytorialnego oraz
kredytów udzielonych jednostkom samorządu terytorialnego.
Bezpieczeństwo (ryzyko)
• Wysoki poziom bezpieczeństwa w efekcie
zastosowania wielu ograniczeń
ustawowych odnośnie do samego papieru,
jak i działalności banku hipotecznego,
• pod względem kredytowym listy zastawne

plasują się na drugim miejscu zaraz po
najbezpieczniejszych papierach
skarbowych
Główne czynniki ograniczające ryzyko inwestycji w listy zastawne (1/3)
• banki hipoteczne stosują długoterminową wycenę wartości

nieruchomości, która uwzględnia potencjalne wzrosty i
spadki cen domu lub mieszkania w okresie przyznanego
kredytu (bankowo-hipoteczna wartość nieruchomości),
• ogólna kwota wierzytelności z tytułu udzielonych kredytów i

nabytych wierzytelności w części przekraczającej 60%
bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości nie może
przekroczyć 30% ogólnej kwoty wierzytelności banku
hipotecznego zabezpieczonych hipoteką,
• wierzytelności zabezpieczone hipotekami ustanowionymi w

trakcie realizacji inwestycji budowlanych nie mogą w sumie
przekraczać 10% ogólnej wartości wierzytelności
hipotecznych, stanowiących podstawę emisji hipotecznych
listów zastawnych; w ramach tego limitu wierzytelności
zabezpieczone hipotekami na gruntach, nie mogą
przekroczyć 10%.
Główne czynniki ograniczające ryzyko inwestycji w listy
zastawne (2/3)
• refinansowanie udzielonych kredytów i nabytych wierzytelności hipotecznych
środkami pozyskanymi przez bank hipoteczny z emisji listów zastawnych nie
może przekraczać, w odniesieniu do pojedynczego kredytu lub pojedynczej
wierzytelności, kwoty odpowiadającej 60% bankowo-hipotecznej wartości
nieruchomości, a w przypadku nieruchomości mieszkalnych w rozumieniu art.
4 ust. 1 pkt 75 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr
575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla
instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych (…) – 80% bankowo-hipotecznej
wartości nieruchomości
• łączna kwota nominalnych wartości znajdujących się w obrocie listów

zastawnych danego banku hipotecznego, nie może przekraczać 40-krotności
jego funduszy własnych
• suma nominalnych kwot wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczonych

hipoteką oraz innych dopuszczonych przez ustawę praw i środków banku
hipotecznego, wpisanych do rejestru zabezpieczenia listów zastawnych,
stanowiących podstawę emisji hipotecznych listów zastawnych, nie może być
niższa niż 110% łącznej kwoty nominalnych wartości znajdujących się w
obrocie hipotecznych listów zastawnych (przy czym suma nominalnych kwot
wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczonych hipoteką, stanowiących
podstawę emisji hipotecznych listów zastawnych, nie może być niższa niż
85% łącznej kwoty nominalnych wartości znajdujących się w obrocie
hipotecznych listów zastawnych)
Główne czynniki ograniczające ryzyko inwestycji w listy zastawne (3/3)
• ustalany odrębnie dla hipotecznych listów zastawnych oraz publicznych

listów zastawnych dochód banku hipotecznego z tytułu odsetek od
wierzytelności zabezpieczonych hipoteką albo wierzytelności
stanowiących podstawę emisji publicznych listów zastawnych oraz
innych dopuszczonych przez ustawę praw i środków banku hipotecznego,
stanowiących podstawę emisji odpowiednio hipotecznych albo
publicznych listów zastawnych, nie może być niższy od kosztów z
tytułu odsetek odznajdujących się w obrocie odpowiednio hipotecznych
albo publicznych listów zastawnych
• bank hipoteczny jest obowiązany utrzymywać, odrębnie dla

hipotecznych oraz publicznych listów zastawnych, utworzoną z
dopuszczonych przez ustawę środków, nadwyżkęw wysokości nie
niższej niż łączna kwota nominalnych wartości odsetek od
znajdujących się w obrocie odpowiednio hipotecznych albo
publicznych listów zastawnych, przypadających do wypłaty w okresie
kolejnych 6 miesięcy; środki przeznaczone na tę nadwyżkę nie mogą
stanowić podstawy emisji listów zastawnych
• w wypadku emitowania listów zastawnych w innej walucie niż

wierzytelności banku hipotecznego lub jego środki, bank hipoteczny
zobowiązany jest do zabezpieczania ryzyka walutowego.
Rynek listów zastawnych w Polsce
Wielkość wyemitowanych i niewykupionych listów zastawnych wyemitowanych
przez polskie banki hipoteczne na koniec 2018 wynosiła około 22 mld PLN i jako
taka jest ciągle istotnie mniejsza niż rynek papierów skarbowych (nominał
wyemitowanych rynkowych obligacji skarbowych w PLN to ok. 670 mld PLN) czy
też rynek obligacji korporacyjnych przedsiębiorstw (emisje na ok. 70 mld PLN).
Korzyści wynikające z listów
zastawnych
Kwity depozytowe
Kwity depozytowe
• papier wartościowy, którego nazwa pochodzi z języka
angielskiego i wywodzi się od słowa ‘depository
receipt’,
• papier wartościowy o charakterze udziałowym lub

zbliżonym do udziałowego, co oznacza, że ich
posiadacz dysponuje prawem współwłasności w
stosunku do majątku emitenta,
• uprawnia posiadacza do określonej liczby akcji spółki,

na podstawie której kwit ten został wyemitowany.
• cel emisji - podwyższenie kapitałów własnych lub

przeniesienie części akcji na rynek zagraniczny
(odgrywają także dużą rolę w procesach prywatyzacyjnych, gdy
wydzielona część sprzedawanych akcji grupowana jest w
transzy przeznaczonej dla inwestorów zagranicznych)
Ustawa o obrocie instrumentami finansowymi - definicja
papier wartościowy wyemitowany przez instytucję finansową z siedzibą

na terytorium państwa członkowskiego lub innego państwa
należącego do OECD:
• poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z papierami

wartościowymi dopuszczonymi do obrotu na rynku regulowanym na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo papierami wartościowymi
wyemitowanymi poza tym terytorium,
albo
• na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z papierami

wartościowymi wyemitowanymi poza tym terytorium – w którym
inkorporowane jest prawo do zamiany tego papieru wartościowego na
określone papiery wartościowe we wskazanej w warunkach emisji
proporcji, przejście na właściciela tego papieru wartościowego praw
majątkowych stanowiących pożytki z papierów wartościowych lub ich
równowartości oraz, w przypadku akcji – możliwość wydania przez
właściciela tego papieru wartościowego jego emitentowi wiążącej
dyspozycji co do sposobu głosowania na walnym zgromadzeniu.
Rodzaje kwitów depozytów
Źródło: B. Puszer, Kwi depozytowy jako instrument finansowania przedsiębiorstw krajów Next 11, ANNALES UNIVERSITATIS
MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA, LUBLIN – POLONIA, VOL. XLIX, 4 SECTIO H 2015
Kwit depozytowy może być przedmiotem samodzielnego obrotu
Kwity depozytowe mogą być przedmiotem:

• publicznego obrotu papierami wartościowymi, który
może odbywać się na rynku giełdowym lub
pozagiełdowym. Skierowane są do nieoznaczonego
adresata i nieoznaczonej liczby adresatów, a emisje są
standaryzowane różnymi przepisami i podlegają kontroli
instytucji nadzorującej funkcjonowanie rynku
kapitałowego w danym kraju.
• niepublicznego obrotu papierami wartościowymi,

wówczas adresowane do ograniczonej liczby adresatów,
nie są rozpowszechniane w środkach masowego
przekazu, a w celu zapoznania inwestorów z emisją
sporządza się memorandum informacyjne.
Korzyści związane z kwitami depozytowymi
- z punktu widzenia emitenta akcji, kwity depozytowe

dają mu możliwość przybliżenia wizerunku spółki
inwestorom działającym na tych rynkach (dzięki kwitom
depozytowym spółki z mniejszych państw mogą być de facto notowane
na największych rynkach giełdowych świata, co podnosi ich prestiż
wśród inwestorów i kontrahentów oraz umożliwia pozyskanie nowych
inwestorów i "rozbudowę” akcjonariatu),
- rozszerzenie grona akcjonariuszy o duże podmioty

instytucjonalne, a także zwiększenie płynności akcji spółki
na rynku lokalnym.
- z punktu widzenia inwestorów, kwity depozytowe

umożliwiają "nabywanie” akcji spółek zagranicznych
wówczas, gdy przepisy prawa ograniczają bezpośrednie
inwestycje na rynkach zagranicznych. Ma to miejsce
zwłaszcza w przypadku funduszy emerytalnych i niektórych
rodzajów funduszy inwestycyjnych
Certyfikat depozytowy
Certyfikat inwestycyjny
• podstawa prawna: Ustawa z dnia 27maja 2004 r. o funduszach

inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami
inwestycyjnym (Dz. U. 2004 Nr 146 poz. 1546 z późn. zm.)
• tytuł uczestnictwa w funduszach zamkniętych, specjalistycznych

funduszach zamkniętych, a także funduszach mieszanych
• jest papierem wartościowym, może być imiennym lub na

okaziciela, z tym że certyfikaty inwestycyjne publicznego FIZ
mogą być wystawiane wyłącznie na okaziciela,
• zależnie od postanowień statutu funduszu, może posiadać formę

dokumentu, bądź też występować w formie niematerialnej.
• w odróżnieniu od jednostki uczestnictwa certyfikat inwestycyjny

jest niepodzielny - to wyklucza możliwość kreowania i
obracania ułamkowymi częściami certyfikatu.
Prawa majątkowe związane z posiadaniem
certyfikatu inwestycyjnego powstają:
• w chwili zapisania certyfikatu na rachunku

papierów wartościowych uczestnika albo na
właściwym rachunku zbiorczym, albo
• przez wręczenie dokumentu,
• w chwili wpisania certyfikatu do ewidencji

uczestników fundusz
Certyfikaty na okaziciela vs imienne
• Certyfikaty inwestycyjne na okaziciela danego
funduszu reprezentują jednakowe prawa
majątkowe,
• Certyfikatom inwestycyjnym imiennym

różnych serii statut funduszu może przyznać
różne uprawnienia (w szczególności takie
certyfikaty mogą różnić się sposobem lub wysokością
pobieranych opłat obciążających aktywa funduszu,
wysokością udziału w dochodach funduszu, wysokością
udziału w aktywach netto funduszu w przypadku jego
likwidacji).
Uprawnienia posiadacza certyfikatu
inwestycyjnego
• Uprawnienia majątkowe
• Uprawnienia korporacyjne
Uprawnienia majątkowe
• możliwość zbycia posiadanych certyfikatów inwestycyjnych
na rynku regulowanym, na którym są notowane certyfikaty
inwestycyjne fundusz
• statut funduszu może przyznawać posiadaczom certyfikatów:

– prawo do wypłaty dochodów (dochodami funduszu inwestycyjnego są
przychody z lokat netto funduszu lub zrealizowany zysk (strata) ze zbycia
lokat)
– prawo do wypłaty przychodów ze zbycia lokat (w przypadku
funduszu aktywów niepublicznych) osiąganych przez fundusz
(przychody ze zbycia lokat funduszu wypłacane są po ich pomniejszeniu o
koszty działania funduszu, związane bezpośrednio ze zbytymi lokatami
oraz o odpowiednią część kosztów działania całego funduszu)
• mogą być przedmiotem zastawu: zwykłego, rejestrowego lub

skarbowego.
Uprawnienia o charakterze korporacyjnym
uprawnienie do uczestnictwa:
– w zgromadzeniu inwestorów funduszu

lub
– w radzie inwestorów funduszu
Zgromadzenie inwestorów
• może podjąć uchwałę o rozwiązaniu funduszu inwestycyjnego,
• po upływie każdego roku obrotowego rozpatruje i zatwierdza

sprawozdanie finansowe funduszu,
• wyraża zgodę na:

– przejęcie zarządzania funduszem przez inne TFI (z wyjątkiem przejęcia wskutek
utraty zezwolenia na wykonywanie działalności przez dotychczasowe TFI),
– przejęcie zarządzania funduszem i prowadzenia jego spraw przez
zarządzającego z UE,
– zmianę depozytariusza,
– emisję nowych certyfikatów inwestycyjnych,
– zmiany statutu funduszu w zakresie wyłączenia prawa pierwszeństwa do nabycia
nowej emisji certyfikatów inwestycyjnych,
– emisję obligacji,
– przekształcenie certyfikatów inwestycyjnych imiennych w certyfikaty na
okaziciela,
– zmianę statutu funduszu w celu przekształcenia niepublicznego FIZ w publiczny
FIZ
Rada inwestorów FIZ
• może istnieć zamiast lub obok
zgromadzenia inwestorów,
• jest organem kontrolnym, tworzonym w

celu:
– kontrolowania realizacji celu inwestycyjnego
funduszu i polityki inwestycyjnej
– przestrzegania ograniczeń inwestycyjnych.
Jednostki uczestnictwa
Jednostka uczestnictwa
• tytuł prawny do udziału w aktywach netto (czyli aktywach

ogółem pomniejszonych o zobowiązania) funduszu
inwestycyjnego otwartego lub specjalistycznego otwartego.
• nie są papierami wartościowymi i nie mogą być zbywane przez

ich posiadaczy na rzecz osób trzecich.
• są umarzane z mocy prawa,
• podlegają dziedziczeniu,
• są podzielne,
• mogą być przedmiotem zabezpieczenia zobowiązań,
• jednostki uczestnictwa danego funduszu reprezentują

jednakowe prawa majątkowe (oznacza to, że fundusz nie może
zbywać jednostek uprzywilejowanych.
Cecha podzielności
• Nowe jednostki uczestnictwa są zbywane przez

fundusz inwestycyjny po cenie wynikającej z
podziału wartości aktywów netto funduszu na
liczbę istniejących jednostek.
• Liczba nabywanych jednostek uczestnictwa jest

ustalana przez podział wpłacanej kwoty przez
tak ustaloną cenę. Uzyskana w wyniku tej
operacji liczba nie musi być całkowita i na ogół
nie jest.
• Dlatego często można się spotkać z sytuacją, że

liczba jednostek uczestnictwa w posiadaniu
inwestora jest wyrażona z dokładnością do
czterech miejsc po przecinku.
Do samodzielnego przygotowania
• ETF-y,
• Instrumenty strukturyzowane.
Kto emituje?
Czy, a jeśli tak to jakie są zasady obrotu?
Do kogo adresowana jest oferta?
Jaki jest cel emisji?
Jakie są rodzaje?
Jaka jest podstawa prawna emisji?
Kontrakty terminowe
Kontrakt terminowy to inaczej zakład o
to, jaka będzie cena instrumentu
bazowego w terminie rozliczenia
kontraktu terminowego
Czym są kontrakty terminowe?
Najprostszy pod względem konstrukcji instrument pochodny.
Kontrakt terminowy jest umową, w której kupujący zobowiązuje się

do zakupienia w przyszłości określonego towaru, zwanego
instrumentem bazowym, a sprzedający zobowiązuje się natomiast
do sprzedania określonego w kontrakcie instrumentu bazowego.
Bezwarunkowy charakter oznacza, że strony w dniu realizacji

kontraktu muszą bezwarunkowo wykonywać zobowiązanie
wynikające z zawartej umowy.
Instrumentami bazowymi mogą być towary, akcje, waluty, indeksy

giełdowe, stopy procentowe, czyli właściwie
dowolne wartości ekonomiczne, które można wyliczyć i wyrazić w
jednostkach pieniężnych w sposób nie budzący wątpliwości.
W terminie wygaśnięcia kontrakty mogą
zostać rozliczone na dwa sposoby:
• dostawa instrumentu bazowego,
• rozliczenie pieniężne (na rynkach

giełdowych, regulowane).
Przykład (dostawa instrumentu bazowego)
Rozliczenie z dostawą instrumentu bazowego na przykładzie

kontraktów na akcje spółki KGHM. Zgodnie z przyjętym
standardem instrumentu na jeden kontrakt terminowy
przypada 100 sztuk akcji.
Załóżmy, że zawieramy transakcję po kursie 130 zł. W przypadku

rozliczenia z dostawą w terminie wygaśnięcia:
• sprzedający kontrakt (wystawca) musi dostarczyć 100 sztuk
akcji spółki KGHM, w zamian otrzymując od nabywcy kontraktu
środki pieniężne wysokości 13.000 zł (130 zł x 100 sztuk),
• nabywca kontraktu otrzymuje od wystawcy 100 sztuk akcji

spółki KGHM, w zamian za które musi zapłacić kwotę 13.000 zł.
Przykład (rozliczenie pieniężne)
Jedna ze stron transakcji wypłaca drugiej kwotę
pieniężną nazywaną kwotą rozliczenia (ang.
settlement value).
Kwota rozliczenia stanowi zysk z inwestycji w

kontrakty.
To, która strona płaci, a która otrzymuje kwotę

rozliczenia, zależy od tego, jaka jest relacja kursu
kontraktu (kursu terminowego) w stosunku do
kursu instrumentu bazowego w terminie
wygaśnięcia.
Przykład (rozliczenie pieniężne)
Jeżeli kurs instrumentu bazowego będzie wyższy
od kursu kontraktu, kwotę rozliczenia płaci
wystawca kontraktu na rzecz nabywcy kontraktu  
– ZARABIA NABYWCA.
Jeżeli kurs instrumentu bazowego będzie niższy od

kursu terminowego, wówczas kwotę rozliczenia
płaci nabywca kontraktu terminowego na rzecz
wystawcy kontraktu
– ZARABIA WYSTAWCA.
Rozliczenie pieniężne
• Brak konieczności posiadania instrumentu
bazowego, aby kontrakt terminowy
rozliczyć w terminie wygaśnięcia.
• Możliwe jest wiec notowanie kontraktów,

które są wystawione na instrumenty
bazowe niemające swojej fizycznej
postaci, takie jak: indeksy giełdowe,
ceny energii elektrycznej czy też
wielkości ekonomiczne (np. stopa
inflacji).
• O inwestorze, który kupił lub sprzedał kontrakt
terminowy mówi się, że ma otwartą pozycję.
Może on ją utrzymać do dnia wykonania
kontraktu lub też w każdej chwili wycofać się z
rynku (zamknąć pozycję).
• Jeżeli kupił kontrakt z terminem wykonania w

grudniu 2020 r., aby zamknąć pozycję musi
sprzedać kontrakt z tym samym terminem
wykonania. Jeżeli sprzedał kontrakt, aby
zamknąć pozycję musi go kupić.
Kupno przez inwestora kontraktu to inaczej

otwarcie pozycji długiej.
Sprzedaż kontraktu to zajęcie pozycji krótkiej.

Kontrakt terminowy – schemat
rozliczenia
Obecnie
Zawarcie kontraktu
Kupujący Sprzedający
W przyszłości
Płatność
Kupujący Sprzedający
Płatność
Nabywca kontraktu (tzn. ten, który zajmuje tzw. długą
pozycję) zobowiązuje się do zakupu instrumentu
bazowego i zapłacenia ustalonej w kontrakcie ceny
– spodziewa się wzrostu ceny, dzięki czemu będzie mógł
sprzedać przedmiot kontraktu z zyskiem,
Sprzedający kontrakt (tzn. ten, który zajmuje tzw.

krótką pozycję, czyli wystawca kontraktu)
zobowiązuje się do sprzedaży instrumentu bazowego
w określonym terminie
– spodziewa się spadku ceny i liczy na zarobek z tytułu
sprzedaży przedmiotu po cenie wyższej od rynkowej.
Profil zysku (straty) dla wystawcy kontraktu
terminowego –  
sprzedaż kontraktu terminowego
zysk
Kurs w momencie realizacji

kontraktu
Ustalony w kontrakcie
kurs terminowy
strata
Profil zysku (straty) dla nabywcy kontraktu terminowego
– 
kupno kontraktu terminowego
zysk
Kurs w momencie realizacji

kontraktu
Ustalony w kontrakcie
kurs terminowy
strata
Rozliczenie transakcji terminowej zawsze dla
jednej ze stron będzie korzystniejsze niż
zawarcie analogicznej transakcji
bezpośrednio na rynku.
Jeżeli cena terminowa będzie wyższa niż

bieżąca cena instrumentu bazowego,
wówczas korzyść odniesie … kontraktu,
ponieważ … ,
Jeżeli cena terminowa będzie wyższa niż

bieżąca cena instrumentu bazowego,
wówczas korzyść odniesie wystawca
kontraktu, ponieważ w transakcji terminowej
sprzedaje instrument bazowy drożej niż
mógłby to zrobić na rynku.
Jeżeli cena terminowa będzie niższa niż

bieżąca cena instrumentu bazowego na
rynku, wówczas korzyść odniesie …
kontraktu, ponieważ … .
Jeżeli cena terminowa będzie niższa niż

bieżąca cena instrumentu bazowego na
rynku, wówczas korzyść odniesie nabywca
kontraktu, ponieważ w transakcji terminowej
kupi instrument bazowy taniej niż mógłby to
zrobić na rynku.
Rodzaje kontraktów terminowych:
Forward - w tym przypadku rozliczenie transakcji kończy się
rzeczywistą fizyczną dostawą lub zakupem określonej kwoty waluty
w przyszłości.
Forward’y są wykorzystywane przez firmy w celu zabezpieczenia

rzeczywistych i przewidywanych ekspozycji tak, aby zabezpieczyć
marżę zysku lub cenę sprzedaży.
Nie jest to kontrakt wystandaryzowany, czyli:

• może być zawarty na dowolną ilość towaru z dostawą na dowolny
dzień,
• handluje się nimi na rynku pozagiełdowym,
• nie podlega codziennej operacji marking to market (czyli procesowi

korygowania cen) – strony transakcji uzgadniają rozliczenie
transakcji w dniu dostawy
Struktura kontraktu forward
• Kwota i waluta kontraktu,

• Data transakcji – data zawarcia kontraktu,
• Termin rozliczenia – data dokonania płatności za
kontrakt,
• Termin zapadalności i termin wygaśnięcia
kontraktu,
• Okres kontraktu – termin umownego depozytu/
lokaty, czyli okres od terminu rozpoczęcia do
terminu zapadalności,
• Cena wykonania – uzgodniona przyszła cena (kurs
walutowy),
Futures - ścisła standaryzacja warunków kontraktów.
Jedyne, co jest określane przez rynek to cena
kontraktu.
Ta podstawowa cecha odróżnia kontrakt futures od

kontraktu forward, w którym wszystkie elementy
podlegają negocjacji.
Obrót kontraktami futures odbywa się na giełdzie, do

której należy standaryzacja kontraktu, czyli
określenie:
– przedmiotu kontraktu,
– wielkości wartości bazowej, na którą opiewa kontrakt,
– terminu realizacji kontraktu.
Rodzaje kontraktów futures
Towarowe kontrakty futures – gdzie przedmiotem
kontraktu są szeroko rozumiane towary
Finansowe kontrakty futures - które opiewają na

aktywa finansowe.
Finansowe dzielą się na: 
Walutowe kontrakty futures
Procentowe kontrakty futures
Kontrakty futures na akcje
Indeksowe kontrakty futures
Przykład
Walutowy kontrakt terminowy opiewający
na 10000 euro. Cena kontraktu, po jakiej
strony go zawarły to 1 euro za 4,50 zł,
termin rozliczenia za miesiąc.
3 warianty:
1. Kurs wynosi 1 euro=4,60 zł,
2. Kurs wynosi 1 euro=4,45 zł,
3. Kurs wynosi 1 euro=4,50 zł
Przykład c.d.
Ad. 1
Sprzedający kontrakt płaci w terminie rozliczenia
kupującemu kontrakt kwotę 1000 zł, bo:
10000(4,60-4,50)=1000,- zł
Ad. 2
Kupujący kontrakt płaci w terminie rozliczenia
sprzedającemu kwotę 500 zł, bo:
10000(4,50-4,45)=500,- zł
Ad.3
W tym wypadku nie następuje żadna płatność
Cecha FRA Kontrakt futures na stopę procentową
Elastyczność Duża – kwota, okres i sposób Mała – kontrakty te są ściśle
rozliczenia są indywidualnie wystandaryzowane (kwota, termin
negocjowane przez kontrahentów zapadalności, procedury
rozliczeniowe)
Forma obrotu Rynek pozagiełdowy Rynek giełdowy
Depozyt Nie jest wymagany Jest wymagany
zabezpieczający
Warunki kontraktu Są poufne Są wystandaryzowane i powszechnie
dostępne
Ryzyko kredytowe Wysokie – zawsze partner transakcji Niskie – jedną ze stron transakcji jest
może nie wywiązać się z kontraktu izba rozrachunkowa
Równoważenie pozycji Brak możliwości zawarcia transakcji Standaryzacja pozwala zajmowanie
kompensującej. Każda transakcja jest pozycji przeciwstawnych do
indywidualną umową i nie ma zajmowanych (pozycje długie i
możliwości zamknięcia pozycji krótkie podlegają kompensacji.
poprzez zawarcie transakcji odwrotnej
z tym samym kontrahentem,
anulowania jej lub cesji bez obopólnej
zgody.
Mechanizm rozliczenia Jednorazowe rozliczenie następuje na Operacje market to marking – bieżące
transakcji początku umownego okresu rozliczanie przez cały czas kontraktu
depozytu/pożyczki (tzw. kwota poprzez korygowanie kwoty depozytu
kompensacyjna). zabezpieczającego.
Depozyty zabezpieczające
• Służą zabezpieczeniu zobowiązań kupującego/sprzedającego -
zabezpieczeniu ryzyka dziennej zmiany ceny kontraktu,
• Stanowią tylko część wartości kontraktu – określony % wartości (efekt

dźwigni finansowej!!!),
• Wartość depozytu ustalana jako określony procent wartości kontraktu (od

ostatniego kursu rozliczeniowego),
• Wnoszone (wpłacane) na rachunek inwestora w DM,
• Dwa poziomy depozytów:

– Wstępny – wnoszony w momencie zawarcia transakcji (DM)
– Właściwy (minimalny) – poziom który zawsze musi być utrzymywany
(izba rozliczeniowa, np. KDPW)
Marking to market czyli codzienne rozliczanie transakcji –
mechanizm działania
Po zakończeniu każdego dnia sesyjnego kalkulowane są zyski i straty stron
transakcji, które są codziennie rozliczane pomiędzy rachunkami
inwestorów.
W tym celu wykorzystywane są środki znajdujące się w depozytach

zabezpieczających. Wartość środków w depozytach może zatem rosnąć
lub spadać.
W efekcie operacji równania do rynku, jeżeli po kilku sesjach finansowa

gwarancja złożona przez inwestora (czyli wartość środków w depozycie)
spadnie poniżej określonego poziomu, wówczas inwestor będzie
poproszony o uzupełnienie środków w depozycie.
Jeżeli tego nie zrobi, jego pozycja po prostu zostanie zamknięta.
Kwota rozliczenia jest pobierana od stron transakcji na bieżąco w cyklu

dziennym. Wyznaczane są dzienne kwoty rozliczenia, które zsumowane
dają kwotę rozliczenia z całej inwestycji.
Taki system gwarantuje, że nie dojdzie do sytuacji niewypłacalności

inwestora.
Marking to market czyli codzienne
rozliczanie transakcji - przykład
Kontrakt terminowy na 10000 euro po 4,50 zł, termin
rozliczenia za miesiąc, depozyt zabezpieczający
wynosi 10% wartości kontraktu, sprzedający to podmiot
A, kupujący to podmiot B, minimalny depozyt (margin)
wynosi 3000 zł. W kolejnych 5 dniach kurs walutowy
kształtował się następująco: 4,51zł, 4,38zł, 4,32zł,
4,53zł.
W piątym dniu strony zamknęły kontrakt poprzez zajęcie

tzw. pozycji odwrotnych, tj. podmiot A kupił kontrakt,
zaś podmiot B sprzedał go. W ten sposób kontakt został
rozliczony po 5 dniach, pomimo, że termin rozliczenia
kontraktu przypada na za miesiąc.
Dzień Podmiot A Podmiot B (kupujący)
(sprzedający)
1. 4500,- 4500,-
2.
3.
4.
5.
(sprzedający)
1. 4500,- 4500,-
2. 4400,- 4600,-
3.
4.
5.
(sprzedający)
1. 4500,- 4500,-
2. 4400,- 4600,-
3. 5700,- 3300,-
4.
5.
(sprzedający)
1. 4500,- 4500,-
2. 4400,- 4600,-
3. 5700,- 3300,-
4. 6300,- 2700,-+1800,-=4500,-
5.
(sprzedający)
1. 4500,- 4500,-
2. 4400,- 4600,-
3. 5700,- 3300,-
4. 6300,- 2700,-+1800,-=4500,-
5. 4200,- 6600,-(4800+1800)
Wyznaczanie depozytów zabezpieczających przez KDPW CCP odbywa się
przy zastosowaniu modelu SPAN (Standard Portfolio Analysis of Risk),
opracowany przez Chicago Mercantile Exchange w 1988 r. (powszechnie
uznawany na świecie standard).
KDPW CCP określa minimalny poziom depozytu zabezpieczającego, w

skład którego wchodzi gotówka oraz papiery wartościowe określone
przez KDPW CCP oraz ich tzw. stopy uznania (czyli jaka część rynkowej
wartości danego papieru jest uznawane na depozyt).
Każdy inwestor może sprawić wysokość wymaganego depozytu

zabezpieczającego przy wykorzystaniu arkusza kalkulacyjnego
dostępnego na stronach internetowych KDPW CCP.
Wyniki obliczeń arkusza należy traktować jedynie poglądowo.
Szczegółowe zasady wyznaczania depozytów zabezpieczających dla

inwestorów określają biura/domy maklerskie, które określają również
jego ostateczną wysokość. 
 
Dźwignia finansowa
Duża procentowa zmiana

środków na rachunku Mała zmiana kursu
kontraktu
W celu zawarcia kontraktu konieczne jest wniesienie jedynie depozytu

zabezpieczającego.
Zyski i straty z inwestycji są natomiast wyznaczane w oparciu o pełną wartość kontraktu

terminowego
Efekt dźwigni finansowej działa na niekorzyść inwestujących w kontrakty w przypadku

gdy cena instrumentu zmieni się niezgodnie z ich oczekiwaniami.
Przykład
Efekt dźwigni finansowej na przykładzie kontraktów terminowych na akcje
spółki A. Zgodnie ze standardem instrumentu na jeden kontrakt terminowy
przypada 100 akcji. Załóżmy, że zawieramy transakcje po kursie 100 zł, a
wartość depozytu zabezpieczającego wynosi 1.500 zł.
Przed zawarciem transakcji na kontraktach nabywca oraz wystawca muszą w

biurze maklerskim złożyć depozyty wysokości 1.500 zł.
Transakcja na kontraktach na akcje spółki A po kursie 100 zł oznacza wartość

transakcji 10.000 zł (kurs kontraktu 100 zł x liczba akcji przypadająca na
jeden kontrakt 100 sztuk).
Załóżmy, że w terminie wygaśnięcia kurs akcji spółki A rośnie o 10% i

ostateczny kurs rozliczeniowy zostaje wyznaczony na poziomie 110 zł.
Wzrost wartości instrumentu bazowego oznacza, że na tej inwestycji zarobił

nabywca kontraktu, a stracił jego wystawca.
Przykład
Kwota rozliczenia = (110 zł – 100 zł) x 100
akcji = 1.000 zł (tyle zarobił nabywca
kontraktu).
Stopa zwrotu = kwota rozliczenia/ wartość

depozytu = 1.000 zł / 1.500 zł = 67%.
Firmy stają się obojętne na ryzyko zmiany
kursów walut lub cen surowców, otwierając
pozycję przeciwstawną, w stosunku do
ponoszonego w działalności gospodarczej
ryzyka rynkowego.
Eksporter powinien otworzyć pozycję krótką
Importer powinien otworzyć pozycję długą
Straty wynikające ze zmian kursów walut są w

ten sposób rekompensowane przez zyski na
kontraktach terminowych (i odwrotnie).
Jakie możliwości dają kontrakty ?
• spekulacja na wzrost, spadek kursu akcji
danej spółki,
• hedging - zabezpieczanie portfela akcji
• alternatywa dla krótkiej sprzedaży
• arbitraż
• transakcje spreadowe
– operowanie na kontraktach na akcje i indeksy
giełdowe
– operowanie na różnych seriach tej samej klasy
– operowanie na kontraktach na różne akcje
Ryzyko związane z inwestowaniem w kontrakty terminowe
• Ryzyko rynkowe
wynika ze zmian kursu kontraktu, które zależą
od zmian ceny instrumentu bazowego
– jest potęgowane przez efekt dźwigni - małe wahania
kursów na rynku kasowym mają proporcjonalnie
większy wpływ na wartość depozytu
zabezpieczającego
– może doprowadzić do poniesienia strat
przekraczających wielkość pierwotnej inwestycji –
straty mogą być niż pierwotnie wpłacony depozyt
zabezpieczający
• Ryzyko płynności
– wynika z małej aktywności na rynku – braku płynności

– płynność może być różna na różnych seriach
kontraktów terminowych
– zawarcie transakcji może być utrudnione lub będzie
pociągać za sobą dużą zmianę kursu
• Ryzyko specyficzne
– kursy pojedynczych akcji (instrumentów
bazowych) mogą mieć większą zmienność
(większe wahania cen) niż inne instrumenty
– z powodu większej zmienności, kontrakty na
akcję mogą być bardziej ryzykowną inwestycją
niż kontrakty na indeksy
Opcje
• Opcje są pochodnymi instrumentami finansowymi, które
dają nabywcy prawo zakupu lub sprzedaży
instrumentu bazowego a sprzedawcy obowiązek
dokonania transakcji zgodnie z wolą nabywcy na
ustalonych wcześniej warunkach w danym momencie
czasu.
• Nabywca posiada tym samym możliwość osiągnięcia

nieograniczonego zysku przy znanym wcześniej poziomie
ewentualnej straty.
• Sprzedawca (wystawca) w zamian za podjęte ryzyko

wystawienia opcji otrzymuje premię, tym samym
sprzedawca zna już swój dochód, a koszty ewentualnego
rozliczenia transakcji na rzecz nabywcy zależą od
przebiegu notowań na rynku.
Nabywca ma prawo do realizacji opcji a ryzyko poniesienia strat zamyka się
wysokości płaconej premii, wystawca z kolei, ma obowiązek realizacji
opcji a ryzyko potencjalnych strat jest praktycznie nieograniczone.
Nabywca opcji nie musi jednak korzystać z przysługującego mu prawa do

realizacji opcji, jeżeli w momencie rozliczenia opcji kursy rynkowe będą
korzystniejsze niż te zagwarantowane w opcji.
W przypadku, gdy nabywca opcji będzie chciał zrealizować opcję kupna lub
sprzedaży, wystawca opcji ma obowiązek dostarczenia lub zakupu
określonej ilości instrumentu bazowego, niezależnie od sytuacji
rynkowej.
Opcje są instrumentami charakteryzującymi się asymetrią praw i

obowiązków (tzw. asymetryczny rozkład ryzyka).
Nabywca opcji w zamian za opłatę (premię)
nabywa prawo, lecz nie obowiązek dokonania
transakcji kupna (w przypadku opcji call) lub
sprzedaży (opcja put) danego instrumentu po
ściśle określonej cenie (tzw. poziom strike).
Transakcja ta dokonywana jest w dniu wygaśnięcia

opcji, w praktyce jednak posiadacz opcji ma
możliwość odsprzedania nabytego
instrumentu na rynku w dowolnym momencie.
Rodzaje opcji
Opcja call (kupna) - daje nabywcy prawo do kupna
instrumentu bazowego (np. waluty) w postaci kontraktu
opcyjnego po z góry ustalonej cenie (kurs realizacji),
wystawca opcji jest zobowiązany sprzedać nabywcy opcji
zakontraktowaną ilość instrumentu bazowego (w przypadku
opcji walutowych są to waluty).
Opcja put (sprzedaży) - daje nabywcy prawo do sprzedaży

instrumentu pochodnego (np. waluty) w postaci kontraktu
opcyjnego po z góry ustalonej cenie (kurs realizacji),
wystawca opcji jest zobowiązany kupić od nabywcy opcji
zakontraktowaną ilość instrumentu bazowego (w przypadku
opcji walutowych są to waluty).
Ze względu na termin wygaśnięcia opcje
dzielą się na:
• Opcja amerykańska – pozwala posiadaczowi

na jej wykonanie w dowolnym dniu do
momentu wygaśnięcia
• Opcja europejska – może być wykorzystana

tylko w dniu wygaśnięcia
Miary techniczne opcji
Premia opcyjna
Jest to koszt zakupu danego prawa do kupna lub sprzedaży. Premia
opcyjna jest też zarazem maksymalną stratą na transakcji.
Opcja jest formą polisy ubezpieczeniowej i wymaga zapłaty z góry.

Zapłata ta dotyczy uzyskania określonego prawa realizacji opcji
(premia opcyjna). Wysokość premii opcyjnej zależy od:
– długości życia opcji (im dłuższy okres ubezpieczenia tym wyższa
premia),
– zmienności rynkowej (im większa zmienność rynku tym premia
większa),
– różnicy miedzy cena wykonania opcji a cena instrumentu bazowego (im
bliżej cena wykonania opcji jest ceny instrumentu bazowego, tym
wyższa premia)
Termin wygasania opcji

Jest to dzień, w którym inwestor, który zakupił daną opcją ma prawo z
niej skorzystać, jeżeli sytuacja rynkowa okazała się zgodna z jego
oczekiwaniami.
Cena wykonania opcji (tzw. poziom strike)
Jest to poziom ceny, po którym następuje realizacja prawa
zakupu lub sprzedaży instrumentu bazowego zgodnie z
warunkami opcji.
Jeżeli cena danego instrumentu jest wyższa od ceny

wykonania, właściciel opcji CALL wykonuje prawo do
kupna i zarabia na opcji, natomiast w przypadku opcji
PUT, opcja ta wygasa bez żadnych konsekwencji.
W przypadku, gdy cena instrumentu jest niższa od ceny

wykonania opcja CALL wygasa bez korzyści dla nabywcy,
natomiast nabywcy opcji PUT pozwala sprzedać
instrument po cenie wyższej niż od obecnej.
Strony Opcji
Wystawca opcji dostaję premię, którą płaci
nabywca.
Nabywca opcji obliguje wystawcę opcji do zakupu

lub sprzedaży danego instrumentu finansowego,
jeżeli wykonanie opcji będzie dla inwestora
korzystne.
Osoba, która dokonała zakupu opcji zajęła pozycję

długą (long), natomiast osoba, która wystawiła
opcję zajęła pozycję krótką (short)
• Wartość wewnętrzna to różnica pomiędzy kursem realizacji a
kursem terminowym.
• Kurs realizacji to cena obecna w opcyji, po jakiej będzie

wykonana transakcja opcyjna, jeżeli nabywca skorzysta z
przysługującego mu prawa kupna bądź też sprzedaży określonej
ilości walut (cena wykonania opcji).
• Kurs terminowy jest kursem rynkowym instrumentu bazowego w

dniu realizacji.
• Im korzystniejszy kurs realizacji dla kupującego, tym większe

prawdopodobieństwo realizacji opcji i straty dla sprzedającego.
• Fakt ten ma odzwierciedlenie w kolejnej ważnej mierze

technicznej tego instrumentu a mianowicie w wartości
wewnętrznej.
Występowanie wartości wewnętrznej i jej rodzaje

przedstawione są poniżej.
Opcja kupna Opcja sprzedaży
kurs realizacji > kurs terminowy OTM ITM
kurs realizacji = kurs terminowy ATM ATM
kurs realizacji < kurs terminowy ITM OTM

Opcja in-the money („w pieniądzu”, „w cenie”), opcja
taka w przypadku wykonania prowadziłaby do
dodatniego przepływu pieniężnego dla posiadającego
opcję, czyli kurs wykonania jest lepszy niż bieżący kurs
rynkowy.
Opcja at-the-money („przy pieniądzu”, „po cenie”) nie

powoduje przepływów pieniężnych, kurs wykonania jest
równy bieżącemu gotówkowemu kursowi rynkowy.
Opcja out-of-money („poza pieniądzem”, „nie w cenie”),

daje ujemny przepływ pieniężny dla posiadacza, czyli
kurs wykonania jest gorszy niż bieżący gotówkowy kurs
rynkowy.
Wartość wewnętrzna opcji
• Występuje wtedy, gdy opcja jest in-the-

money. W przeciwnym przypadku wartość
wewnętrzna równa jest zero
– Wartość wewnętrzna dla opcji call in-the money =

cena instrumentu bazowego – cena wykonania
– Wartość wewnętrzna dla opcji put in-the money =

cena wykonania - cena instrumentu bazowego
Wartość czasowa opcji
Wartość czasowa opcji wynika z możliwości zmiany ceny instrumentu w
kierunku korzystnym dla jej właściciela. Oblicza się ją jako różnice
pomiędzy wartością premii opcyjnej a wartością wewnętrzną opcji.
Dźwignia Finansowa
Opcje są instrumentami pochodnymi i czasami nawet niewielka zmiana
instrumentu bazowego może przynieść inwestorowi zysk procentowo
kilkakrotnie wyższy w stosunku do zainwestowanego kapitału. Oczywiście
zasada ta działa w dwie strony i w przypadku niekorzystnej zmiany
instrumentu strata może być również kilkakrotnie razy wyższa.
Jeżeli na przykład inwestor zakupił opcję, dającą mu prawo do kupna

instrumentu A po cenie 100 USD i premia opcyjna dla tej transakcji
wyniosła 5 USD, wystarczy aby cena instrumentu A wzrosła o 10% aby
inwestor zarobił na tej transakcji 10 USD ,czyli jego stopa zwrotu z
inwestycji wyniosła 100%.
Rodzaje opcji
Kupna (call) Sprzedaży (put)
Kupiec opcji Sprzedawca Kupiec opcji Sprzedawca

call opcji call put opcji put
Prawo kupna Zobowiązanie Prawo Obowiązek

instrumentu dostarczenia sprzedaży kupna
instrumentu instrumentu instrumentu
Profil wypłaty dla inwestora, który zakupił
opcję CALL (zajął pozycję długą).
• Straty inwestora są ograniczone jedynie do premii
opcyjnej natomiast zyski mogą być nieograniczone.
• Do momentu w którym cena danego instrumentu

znajduje się poniżej ceny wykonania strata inwestora
równa się zapłaconej premii, natomiast w momencie w
którym cena zaczyna przekraczać poziom wykonania
inwestorowi zaczyna opłacać się skorzystać z prawa do
zakupu, a opcja zaczyna zarabiać.
• To, że cena instrumentu wzrośnie powyżej poziomu

wykonania nie oznacza jeszcze, ze zakup danej opcji już
będzie opłacalny. Cena musi wzrosnąć o, tyle, aby
odrobić koszt premii opcyjnej.
• Poziom, przy którym dana transakcja zacznie, więc

przynosić nam zyski nazywa się Break Even Point (BEP).
Profil zysków i strat inwestora, który
zdecydował się na wystawienie opcji CALL.
Sytuacja inwestora wystawiającego opcję CALL jest
lustrzanym odbiciem inwestora kupującego opcję CALL.
Maksymalny zysk wystawcy limitowany jest jedynie do premii

opcyjnej, którą zapłacił nabywca opcji. Maksymalne
potencjalne straty takiego inwestora są z kolei
nieograniczone w przypadku wzrostów kursu.
Wzrost powyżej poziomu wykonania nie oznacza, że dany

inwestor wystawiający opcję CALL już ponosi stratę na
transakcji.
Wzrosty muszą być na tyle znaczące, aby kwota, którą

wystawca będzie musiał zapłacić nabywcy była wyższa od
premii, którą nabywca zapłacił na początku.
Profil zysków strat inwestora
nabywającego opcję PUT.
• Inwestor kupujący opcję PUT naraża się na
maksymalną stratę w wysokości zapłaconej
premii opcyjnej, natomiast jego zyski są tym
większe im niższy jest kurs danego instrumentu.
• W przypadku opcji PUT, w przeciwieństwie do

opcji CALL nie można powiedzieć, że zyski
inwestora są nieograniczone, gdyż limitowane są
poprzez spadek ceny danego instrumentu do 0.
Profil zysków i strat inwestora przyjmującego pozycję
krótka  
(wystawia opcję put)
• Zysk inwestora jest limitowany jedynie do
premii opcyjnej jeżeli cena w dniu zapadalności
ukształtuje się powyżej ceny wykonania. Straty
inwestora są limitowane maksymalnym
spadkiem ceny danego instrumentu do 0.
• Spadek ceny poniżej ceny wykonania nie
oznacza jednak, że inwestor wystawiający opcję
PUT automatycznie zacznie tracić. Spadek musi
być na tyle duży aby strata była większa od
początkowej premii za wystawienie opcji
Najprostsze strategie opcyjne:
Gdy inwestor spodziewa się spadku cen
powinien:
– Kupić opcję sprzedaży, co jest efektywne przy

dużych spadkach cen instrumentu bazowego,
– Wystawić opcję kupna, co się opłaca w

przypadku spadku cen lub nawet lekkiego
wzrostu cen, niepokrywającego jednak
wysokości premii opcyjnej
Najprostsze strategie opcyjne:
Gdy inwestor spodziewa się wzrostu cen
instrumentu bazowego powinien:
– kupić opcję kupna, co jest efektywne przy

znacznych wzrostach cen,
– wystawić opcję sprzedaży, co jest opłacalne w

warunkach wzrostu cen lub niewielkiego spadku
cen, niepokrywającego premii opcyjnej
Czynniki wpływające na cenę opcji (wg
Modelu Blacka-Scholesa):
1. Kurs realizacji opcji,

2. Dzień realizacji opcji,
3. Rodzaj opcji,
4. Kurs terminowy(spot),
5. Stopy procentowe,
6. Volatility.
Czynnik 1-3 są określone w umowie opcji. Czynniki

4-6 to czynniki rynkowe.
Opcje barierowe
• Opcje barierowe różnią się tym od
standardowych opcji waniliowych, że
mają wbudowaną dodatkową barierę,
która może decydować o takich cechach
opcji jak poziom wykonania, czy termin
wygaśnięcia, a także wysokość premii oraz
ryzyko związane z danym instrumentem.
Opcje barierowe
• Opcje barierowe podzielić można na dwie podstawowe
kategorie, czyli opcje z barierą wyjścia (-out) oraz
barierą wejścia ( -in).
• Opcje z barierą wyjścia są to opcje, które przestają

istnieć w momencie w którym kurs w czasie trwania
opcji dotknie poziomu bariery. Aż do tego momentu
opcje te są zwykłymi opcjami waniliowymi.
• Natomiast opcje z barierą wejścia działają odwrotnie,

czyli zaczynają działać dopiero jak kurs dotknie
wcześniej ustalonej bariery. W tym momencie stają się
opcjami waniliowymi.
Inny podział opcji barierowych należy
dokonać ze względu na poziom bariery
• Bariera może być umiejscowiona zarówno
powyżej, jak i poniżej kursu spot.
– Jeżeli bariera umiejscowiona jest powyżej kursu
spot, to opcja ta nazywana jest opcją z barierą
(wejścia lub wyjścia) w górę (up).
– W przypadku gdy poziom bariery ustawiony jest
poniżej ceny spot taka opcja nazywana jest opcją z
barierą (wejścia lub wyjścia w dół).
Poziom ustawienia bariery definiuje, jaki ruch

musi wykonać kurs instrumentu finansowego,
aby opcja zaczęła działać lub straciła swoją
ważność przed dniem ukończenia trwania opcji.
Problem opcji w Polsce
Instrument składał się najczęściej z opcji PUT o nominale np. 100 000 euro i opcji
CALL, ale o nominale dwa razy wyższym, czyli 200 000 euro.
Ponadto, najczęściej w przypadku opcji PUT ustalone były bariery, po

przekroczeniu których opcja się wyłączała i eksporter nie mógł w pełni
wykorzystać danego zabezpieczenie, co ograniczało ewentualne straty banku.
Nie spotkano się z barierą dla opcji CALL, która w związku z powyższym niosła ze
sobą ryzyko poniesienia nieograniczonej straty dla eksportera.
Tego typu opcja CALL, rozpatrywana osobno, nie ma sensu ekonomicznego dla
eksportera. Natomiast ukryta w strukturze, razem z opcją PUT, przy prognozach
mówiących o trendach umacniających wartość złotego, wydawała się być
instrumentem zabezpieczającym, jednak stanowiła zagrożenie poniesienia
nieograniczonej straty przez eksportera.
Należy podkreślić, że asymetryczny, złożony instrument pochodny o takiej

strukturze (anatomii) jest instrumentem spekulacyjnym, a nie
zabezpieczającym.
Kontrakt swap
• umowa między dwiema lub więcej

stronami co do wymiany przyszłych
przepływów gotówkowych według
wcześniej określonych zasad,
• polega na sprzedaży (zakupie) danego

instrumentu bazowego na jeden termin
przy równoczesnym nabyciu (sprzedaży)
tego samego instrumentu na inny termin
Cechy swapów
• Duża elastyczność co do ich wartości

nominalnej,
• Elastyczność czasu realizacji i warunków.

Podstawowy podział
• swapy procentowe
• swapy walutowe
Podział opiera się na kryterium rodzaju

instrumentu bazowego, którym mogą być
papiery dłużne lub waluty obce.
Swap procentowy 
(interest rate swap)
Jego istotą jest zamiana między stronami

umowy płatności odsetkowych w tej
samej walucie według różnych stóp
procentowych, bez dokonywania płatności
kapitałowych
Swap procentowy
• Strony umowy wymieniają się zadłużeniami

oprocentowanymi według stałej stopy
procentowej na oprocentowane według
zmiennej stopy procentowej i odwrotnie
• Przepływy finansowe kalkulowane są na

podstawie stałej lub zmiennej stopy
procentowej.
Zadanie
• Jakie rodzaje kontraktów terminowych
oraz opcji notowane są na GPW SA???
• Co to są opcje binarne???
• Co to są tzw. punkty swap’owe???
• Co to są Credit Default Swap (CDS) ???

Dziękuję za uwagę ☺
WYKŁAD I
Czym jest notowanie (cena)?

Jest to kwota pieniężna, z jaką sfinalizowano ostatnią transakcję, której przedmiotem były papiery
wartościowe lub towary i surowce, czyli ostatnia kwota uzgodniona przez kupującego i
sprzedającego.
Kwotowanie bezpośrednie to cena jednostki waluty zagranicznej za jednostkę waluty krajowej.

Kwotowanie pośrednie to dokładne przeciwieństwo kwotowania bezpośredniego. Pokazuje ilość
jednostek waluty krajowej potrzebnych do kupna jednostki waluty zagranicznej.
Ze względu na charakter transakcji dokonywanych w ramach operacji otwartego rynku

można podzielić je na:
•bezwarunkowe, charakteryzujące się większą prostotą i wykorzystywane do regulowania płynności
w okresach dłuższych;
•warunkowe, za pomocą których bank centralny może wpływać na stan płynności systemu
bankowego w przedziałach czasowych wyznaczonych przez okres, na jaki została zawarta
transakcja. Mogą to być operacje warunkowego zakupu (repo) i warunkowej sprzedaży (reverse
repo).
Transakcja typu repo (transakcja warunkowego zakupu, ang. repurchase transaction)

– transakcja finansowa polegająca na sprzedaży papieru wartościowego i jednoczesnym
zobowiązaniu się do jego odkupienia w ustalonej dacie w przyszłości. Na transakcję repo można
równoważnie patrzeć jak na pożyczkę udzieloną pod zastaw papierów
wartościowych. Oprocentowanie takiej pożyczki zależy od różnicy ustalonych cen zakupu i
sprzedaży papieru wartościowego będącego zabezpieczeniem transakcji repo.
Buy-sell back i sell-buy back to rodzaje transakcji polegających na zakupie przez klienta instytucji
finansowej wyemitowanych papierów wartościowych z jednoczesnym ustaleniem ich odkupu w
przyszłości przez emitenta. Rozwiązanie to najczęściej znajduje zastosowanie przy zarządzaniu
płynnością. Datę oraz cenę odkupu klienci ustalają z emitentem już w chwili zakupu papierów,
dzięki czemu są to transakcje bezpieczne.
W przypadku operacji bezwarunkowych bank centralny kupuje (outright purchases) lub sprzedaje
(outright sales) papiery wartościowe, bez żadnych dodatkowych zobowiązań. Wykonanie tych
operacji nie podlega żadnym obostrzeniom i ma charakter natychmiastowy. Zawarcie transakcji
bezwarunkowej oznacza pełne przeniesienie własności ze sprzedającego na nabywcę bez
możliwości przeniesienia jej z powrotem na sprzedawcę.
WYKŁAD II
Bon pieniężny (ang. money bill) – krótkoterminowy papier wartościowy emitowany przez bank
centralny.
W Polsce emisję bonów pieniężnych prowadzi Narodowy Bank Polski. Bony pieniężne NBP są
jednym z podstawowych instrumentów wykorzystywanych w operacjach otwartego rynku. Ich
rentowność jest równa stopie referencyjnej NBP. Standardowo bony pieniężne mają termin
zapadalności 7 dni i są oferowane bankom komercyjnym na cotygodniowych przetargach[1]. W
razie potrzeby NBP przeprowadza dostrajające operacje otwartego rynku, w ramach których może
zaoferować bony pieniężne o innych terminach zapadalności. Bony pieniężne są emitowane w
postaci zdematerializowanej, tzn. występują jedynie w postaci zapisów elektronicznych w Rejestrze
Bonów Pieniężnych prowadzonym przez NBP.
Bony pieniężne są jednym z najważniejszych instrumentów międzybankowego rynku pieniężnego.
Ułatwiają one zarządzanie codzienną płynnością bankom komercyjnym oraz utrzymanie stóp
procentowych na tym rynku na poziomie pożądanym przez bank centralny[2].
Bon skarbowy (ang. treasury security) – krótkoterminowy papier dłużny emitowany przez rząd.
Podstawową cechą bonów skarbowych jest bardzo niski stopień ryzyka, co sprawia, że są
atrakcyjnym papierem lokacyjnym. Za zerowe ryzyko nabywca płaci koszt w postaci niskiego
oprocentowania.
W Polsce bony skarbowe emituje Minister Finansów. Bony są papierami wartościowymi na
okaziciela o wartości nominalnej 10 tys. PLN, emitowanymi na okres 1 do 90 dni lub 1 do 52
tygodni[1]. Oprocentowanie bonów jest stałe. Bony mają charakter dyskontowy (dochodem jest
różnica pomiędzy ceną zakupu a wartością nominalną bonu).
Papiery(Bony) komercyjne przedsiębiorstw (ang. commercial papers; także skrypty dłużne) –

krótkoterminowe papiery dłużne (instrumenty rynku pieniężnego) na okaziciela lub imienne,
najczęściej niezabezpieczone, o zapadalności do 1 roku, służące pozyskiwaniu krótkoterminowego
finansowania przez przedsiębiorstwa. Stanowią one alternatywę dla
krótkoterminowych kredytów i pożyczek.
Emisje papierów komercyjnych przedsiębiorstw mają charakter niepubliczny i przeprowadzane są
przez agentów emisji, czyli bank lub biuro maklerskie na zlecenie przedsiębiorcy. Są one więc
instrumentami pozabankowego rynku pieniężnego. Rynek wtórny papierów komercyjnych
przedsiębiorstw jest rynkiem pozagiełdowym OTC (ang. Over-the-counter). Przeważnie emitowane
są z dyskontem, a w dniu wykupu inwestor dostaje wartość nominalną. Zdarza się także
wykupowanie wcześniej wyemitowanych papierów dłużnych środkami uzyskanymi z nowej emisji,
czyli tzw. rolowanie długu.
Z racji braku zabezpieczenia, co może skutkować niewykupieniem papierów komercyjnych
przez emitenta w terminie zapadalności, emitowane są one głównie przez duże przedsiębiorstwa,
które wykazują odpowiednią wiarygodność kredytową i są w mniejszym stopniu
zagrożone bankructwem. Z drugiej strony są one emitowane na bardzo krótkie okresy, co ogranicza
ryzyko niewypłacalności emitenta.
Emisja papierów komercyjnych w Polsce odbywa się na podstawie trzech aktów prawnych: ustawie
o Prawie wekslowym z 28 kwietnia 1936 r.[1] jako weksle (przemysłowe, komercyjne,
krótkoterminowe, obrotowo-inwestycyjne)[2], ustawie o obligacjach z 29 czerwca 1995 r.
[3] jako obligacje krótkoterminowe i ustawie Kodeks cywilny z 23 kwietnia 1964 r.[4] jako bony
komercyjne.
Dealer rynku pieniężnego - bank komercyjny wybierany przez bank centralny do bezpośredniego
udziału w operacjach otwartego rynku prowadzonych z inicjatywy banku centralnego w formie
przetargów oraz do pełnienia roli pośrednika umożliwiającego pozostałym podmiotom udział w
tych operacjach tj. zakupu bonów pieniężnych w zamian za prowizję.
W Polsce rolę dealera rynku pieniężnego mogą pełnić banki krajowe, oddziały banków
zagranicznych i oddziałów instytucji kredytowych, wybrane przez NBP na podstawie oceny
przeprowadzonej w oparciu o kryteria Indeksu Aktywności Dealerskiej opisane w załączniku do
Uchwały nr 56/2010 Zarządu NBP z dnia 21 października 2010 r. W podstawowych operacjach
otwartego rynku mogą uczestniczyć wszystkie banki (nie tylko wybrani przez NBP dealerzy rynku
pieniężnego), które:
•posiadają rachunek bieżący w NBP prowadzony w systemie SORBNET,
•są uczestnikami Rejestru Papierów Wartościowych lub są bezpośrednimi uczestnikami Krajowego
Depozytu Papierów Wartościowych S.A.,
•posiadają oprogramowanie przeznaczone do przesyłania zleceń i ofert do NBP za pośrednictwem
systemu elektronicznej wymiany danych.
W 2020 – 12 banków
System Dealerów Skarbowych Papierów Wartościowych (DSPW) powstał w 2003 roku w celu
zapewnienia bezpieczeństwa finansowania pożyczkowych potrzeb budżetu państwa, poprawy
płynności, przejrzystości i efektywności rynku SPW. O status DSPW, który daje przywilej
nabywania SPW na przetargach organizowanych przez Ministerstwo Finansów, ubiegać się mogą
banki polskie i podmioty zagraniczne spełniające wymogi określone w Regulaminie pełnienia
funkcji DSPW.
13 banków
EURIBOR (ang. Euro Interbank Offered Rate) – referencyjna wysokość

oprocentowania depozytów i kredytów na rynku międzybankowym strefy euro.
LIBOR(London Interbank Offer Rate) - stopa procentowa kredytów udzielanych na rynku

miedzynarodowym w Londynie, która jest ustalana o godzinie 11:00 GMT.
EONIA – referencyjna stopa międzybankowych operacji depozytowych typu O/N na rynku

pieniężnym strefy euro.
SARON to skrót od Swiss Average Rate Overnight i reprezentuje nocną stopę procentową
zabezpieczonego rynku finansowania dla franka szwajcarskiego. jest średnią nocną stopą
procentową w odniesieniu do franka szwajcarskiego CHF. Opiera się na transakcjach i ofertach
publikowanych na szwajcarskim rynku repo.
Stawka referencyjna Polonia (Indeks Polonia) – określa średnią ważoną stawkę operacji
przeprowadzanych w ciągu dnia na pieniężnym rynku międzybankowym o terminie O/N
(overnight).
Rozporządzenie BMR - Wskazuje w niej wyraźnie, że od 2 stycznia 2020 r. podmioty nadzorowane
mogą stosować wyłącznie wskaźniki referencyjne opracowywane przez administratorów
znajdujących się w rejestrach prowadzonych przez Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów
Wartościowych (ESMA) lub korzystających z uprawnień do opracowywania wskaźnika zgodnie ze
wskazanymi okresami przejściowymi. Stare wskaźniki(LIBOR, WIBOR) można stosować do
grudnia 2021 roku
WIBOR (ang. Warsaw Interbank Offered Rate) – referencyjna wysokość oprocentowania pożyczek
na polskim rynku międzybankowym. Wyznaczana jest jako średnia arytmetyczna wielkości
oprocentowania podawanych przez największe banki działające w Polsce[1], które są uczestnikami
panelu WIBOR, po odrzuceniu wielkości skrajnych. Banki podają stawki oprocentowania (w ujęciu
rocznym), po jakich są gotowe złożyć u siebie depozyt, o godz. 11:00 każdego dnia roboczego.
Proces wyznaczania wartości WIBOR nazywany jest fixingiem WIBOR.
WIBOR jest wyznaczany dla następujących terminów[2]:
•ON (ang. overnight) – depozyt na jeden dzień, począwszy od dnia zawarcia transakcji (od dzisiaj
na jeden dzień);
•TN (ang. tomorrow/next) – depozyt na jeden dzień, począwszy od dnia następnego dnia roboczego
po zawarciu transakcji (od jutra na jeden dzień);
•SW (ang. spot week) – depozyt na tydzień, począwszy od daty dwa dni robocze po zawarciu
transakcji (od daty spot na tydzień);
•2 tygodnie (2W) – depozyt na 2 tygodnie, począwszy od daty dwa dni robocze po zawarciu
transakcji (od daty spot na 2 tygodnie);
•1 miesiąc (1M) – depozyt na 1 miesiąc, począwszy od daty dwa dni robocze po zawarciu transakcji
(od daty spot na 1 miesiąc);
•3 miesiące (3M) – depozyt na 3 miesiące, począwszy od daty dwa dni robocze po zawarciu
transakcji (od daty spot na 3 miesiące);
•6 miesięcy (6M) – depozyt na 6 miesięcy, począwszy od daty dwa dni robocze po zawarciu
transakcji (od daty spot na 6 miesięcy);
•9 miesięcy (9M) – depozyt na 9 miesięcy, począwszy od daty dwa dni robocze po zawarciu
transakcji (od daty spot na 9 miesięcy);
•1 rok (1Y) – depozyt na 1 rok, począwszy od daty dwa dni robocze po zawarciu transakcji (od daty
spot na 1 rok).
Terminy EURIBOR – 1M, 2M, 3M, 6M, 9M, 1Y
Waluty LIBOR – CHF, USD, GBP, JPY, EUR

Terminy LIBOR – ON, 1M, 2M, 3M, 6M, 1Y
WYKŁAD IV
Rynek kapitałowy – segment rynku finansowego, na którym są zawierane transakcje średnio- i

długoterminowymi instrumentami finansowymi, takimi jak akcje i obligacje. Zwyczajowo (ale też w
przepisach prawnych wielu krajów), cezurą czasową oddzielającą rynek pieniężny od kapitałowego jest
termin zapadalności instrumentu finansowego wynoszący jeden rok.
W Polsce w czasach Królestwa Polskiego pierwsza giełda papierów wartościowych otwarta została
w dniu 12 maja 1817 r. Była to Giełda Kupiecka. W tym czasie przedmiotem handlu na giełdzie
warszawskiej były przede wszystkim weksle i obligacje. W XIX wieku istniały również giełdy
papierów wartościowych w Katowicach, Krakowie, Lwowie, Łodzi, Poznaniu i Wilnie. Podstawowe
znaczenie miała jednak giełda w Warszawie, na której koncentrowało się 90% obrotów.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego giełdy w Polsce działały na podstawie
Rozporządzenia Prezydenta RP o organizacji giełd. Tradycje rynku giełdowego w Polsce są
najstarsze w Europie. Przerwa w działalności giełd w Polsce spowodowana została wybuchem
drugiej wojny światowej. Po okupacji niemieckiej nastąpiła zmiana systemu gospodarczego. W
warunkach gospodarki socjalistycznej giełdy nie zostały uruchomione.
Wprowadzenie gospodarki rynkowej stworzyło warunki do przywrócenia działalności giełdy
papierów wartościowych. Przywrócenie działalności giełdy poprzedzone zostało podpisaniem
umowy o współpracy pomiędzy Polską i Francją. Celem tej umowy było reaktywowanie Giełdy
Papierów Wartościowych S. A. w Warszawie. Merytoryczna współpraca obu giełd jest
kontynuowana. Można stwierdzić, że jest ona prowadzona z pożytkiem dla obu stron.
W wyniku podpisania w dniu 12 kwietnia 1991 r. aktu założycielskiego spółki akcyjnej Giełda
Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. (GPW) została ponownie zorganizowana. Kapitał
akcyjny spółki podzielony został na 60 tys. akcji imiennych. Akcjonariuszami Giełdy są banki,
domy maklerskie i Skarb Państwa.
Firma inwestycyjna – oznacza każdą osobę prawną, której działalność prowadzona w
sposób zawodowy i regularny polega na świadczeniu jednej lub większej liczby usług
inwestycyjnych na rzecz osób trzecich bądź prowadzeniu jednego lub większej liczby
rodzajów działalności inwestycyjnej.
System notowań jest to część systemu giełdowego, który przyjmuje i weryfikuje składane
zlecenia. Dobiera w pary transakcje kupna i sprzedaży po tym samym kursie, czyli
realizuje transakcje.
BondSpot S.A. – spółka akcyjna prowadząca polski rynek pozagiełdowy. Pierwszą nazwą
spółki była Centralna Tabela Ofert. W początkowym zamyśle Centralna Tabela Ofert miała
być miejscem notowania akcji spółek pochodzących z Programu Powszechnej
Prywatyzacji.
Catalyst – system autoryzacji i obrotu instrumentami finansowymi, prowadzony na

platformach transakcyjnych Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. (dla
klientów detalicznych – w formule rynku regulowanego i alternatywnego systemu obrotu)
oraz BondSpot S.A. (dla klientów hurtowych – w formule pozagiełdowego rynku. Wszystkie
przeznaczone są dla skarbowych i nieskarbowych (obligacji komunalnych, korporacyjnych, listów
zastawnych) instrumentów dłużnych.
NewConnect – zorganizowany rynek akcji prowadzony przez Giełdę Papierów

Wartościowych w Warszawie poza rynkiem regulowanym w formule alternatywnego
systemu obrotu. ... Specyfika rynku powoduje, że inwestycje w akcje notowanych tam
spółek są obciążone wyższym ryzykiem. Pierwsza sesja odbyła się 30 sierpnia 2007 roku.
Grupa kapitałowa GPW:

WYKŁAD V
Obligacja skarbowa – dłużny papier wartościowy emitowany przez rząd. Głównym celem
emisji tych instrumentów finansowych jest pokrycie deficytu budżetowego. Warto również
podkreślić, że dochody z emisji są także przeznaczane na obsługę długu publicznego, który stanowi
sumę deficytów z lat ubiegłych.
Obligacje skarbowe można podzielić na: aktywne i pasywne.

Obligacje aktywne służą do pozyskiwania środków finansujących potrzeby pożyczkowe budżetu
państwa. Należy do nich zaliczyć spłatę zobowiązań krótko- i długoterminowych oraz pokrycie
ujemnego salda zadłużenia zagranicznego.
Obligacje pasywne służą do regulacji istniejących zobowiązań Skarbu Państwa oraz stanowią formę
zaciągnięcia nowych zobowiązań poza rynkiem finansowym bez przedstawiania oferty publicznej.
Obligacje te służą np. do restrukturyzacji i dokapitalizowania banków. Nie są sprzedawane na rynku
pierwotnym.
Obligacja pupilarna - obligacja, która posiada gwarancje Skarbu Państwa. W obligacje

pupilarne można lokować majątek osób ubezwłasnowolnionych oraz nieletnich.
Obligacje detaliczne (oszczędnościowe) oferowane są przez Ministra Finansów głównie osobom

fizycznym. Nabycie obligacji następuje w drodze transakcji zawartej przez telefon, przez internet
lub w placówce PKO Banku Polskiego[5].
Obligacje hurtowe dostępne są zarówno dla osób fizycznych, jak i osób prawnych oraz jednostek
organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej. Rynek pierwotny ma formę przetargów
organizowanych przez Narodowy Bank Polski, w których udział biorą tzw. dealerzy skarbowych
papierów wartościowych wyłaniani przez Ministra Finansów w drodze konkursu.
Bezpośredni zakup obligacji zagranicznych umożliwiają niektóre domy maklerskie, np. CDM
Pekao. Poważną barierą jest tu jednak wartość takiej transakcji. Dla przykładu wspomniany CDM
Pekao w przypadku większości emisji wymaga inwestycji na kwotę co najmniej 10 tys., a nawet
100 tys. euro (lub dolarów), a do tego pobiera od 0,3% do nawet 1,3% opłaty maklerskiej.
Obligacja municypalna (komunalna) –. dłużny papier wartościowy emitowany przez jednostkę

samorządu terytorialnego na podstawie przepisów ustawy o obligacjach[1]. Dla nabywcy obligacja
komunalna jest dokumentem potwierdzającym zaciągnięcie przez miasto, gminę lub inną
jednostkę samorządu terytorialnego długu. Oprocentowanie obligacji komunalnych jest najczęściej
zmienne, oparte o ustaloną stawkę referencyjną - zwykle WIBOR, LIBOR lub EURIBOR, a odsetki
najczęściej są wypłacane w okresach rocznych bądź półrocznych.
Obligacje municypalne są dostępne na rynku pierwotnym oraz wtórnym. Sprzedaż obligacji
municypalnych na rynku pierwotnym jest realizowana przez organizatora emisji (bank bądź dom
maklerski), który oferuje ich zakup swoim klientom w trybie oferty publicznej bądź niepublicznej
(zamkniętej, kierowanej do wybranych podmiotów).
Obligacja korporacyjna (obligacja przedsiębiorstwa) – dłużny papier wartościowy (dokument
stwierdzający istnienie zadłużenia emitenta), który został wyemitowany przez przedsiębiorstwo na
podstawie przepisów ustawy o obligacjach. Emitenci, np. przedsiębiorstwa, samorządy, mają
obowiązek rejestracji w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych (KDPW) wszystkich
obligacji korporacyjnych i dłużnych papierów wartościowych, a także korzystania z pośrednictwa z
agenta emisji. Może nim być, np. bank lub dom maklerski. Do obowiązków agenta będzie należała
m.in. weryfikacja czy emitent spełniania wszystkie wymogi wynikające z przepisów prawa, a
papiery wartościowe - warunki rejestracji.
Obligacje śmieciowe (także: "obligacje tandetne", wysokodochodowe, z angielskiego: junk
bonds) – żargonowa nazwa obligacji emitowanych przez firmy o słabej kondycji finansowej,
o ratingu poniżej poziomu inwestycyjnego.
Obligacje śmieciowe charakteryzują się wyższą rentownością w stosunku do
pozostałych obligacji oraz wysokim ryzykiem kredytowym. Odsetki płacone przez emitenta mogą
spowodować utratę przez niego płynności. W związku z tym obligacje śmieciowe posiadają zwykle
odroczony termin płatności kuponu, którego wielkość rośnie w miarę upływu czasu i nie zaburza
bieżącej płynności finansowej emitenta.
Obligacja wieczysta(bezterminowa, perpetualna) - zwana również konsolą; to obligacja, której
emitent (prawie zawsze Skarb Państwa) nie zobowiązuje się do wykupu obligacji w jakimkolwiek
terminie, lecz zobowiązuje się płacić ich nabywcom stały dochód przez nieograniczony czas – w
Polsce przewidziana w obrocie prawnym od 2015 roku.
Obligacja wymienna (exchangable bonds) - papier wartościowy umożliwiający
posiadaczowi obligacji ich wymianę na określoną liczbę akcji zwykłych przedsiębiorstwa innego
niż emitent.
Obligacja przychodowa – szczególny rodzaj papierów dłużnych pozwalający ograniczyć
odpowiedzialność emitenta do wysokości przychodów z przedsięwzięcia finansowanego z
uzyskanych przez spółkę lub Jednostkę Samorządu Terytorialnego środków. Obligacje
przychodowe w polskim systemie papierów wartościowych wprowadzone zostały w roku 2000.
Wartość nominalna obligacji to wartość obligacji, od której naliczane są odsetki;
dla obligacji skarbowych oferowanych w sieci sprzedaży detalicznej wartość nominalna może
wynosić 100 zł lub wielokrotność tej kwoty. Jednak nie zawsze wartość nominalna obligacji jest
równa jej cenie.
Cena emisyjna obligacji jest to cena, którą ustala emitent (w przypadku obligacji skarbowych jest
to Skarb Państwa) i za którą można nabyć obligację. Cena może być niższa, wyższa lub
równa wartości nominalnej obligacji.
Cena rynkowa (tzw. cena czysta) obligacji jest ustalana codziennie podczas sesji giełdowych w
zależności od popytu i podaży - wyrażana w procentach w stosunku
do wartości nominalnej obligacji.
Cena wykupu obligacji - cena, po której emitent odkupuje obligacje celem umorzenia (zazwyczaj
równa wartości nominalnej);
Bank-reprezentant - podmiot pełniący funkcję przedstawiciela ustawowego obligatariuszy i
działający na podstawie ustawy o obligacjach, a także zapisów umowy o reprezentację zawartej z
emitentem. Funkcję banku-reprezentanta pełnić bank krajowy lub instytucja kredytowa.
Zgromadzenie obligatariuszy - jest to użyteczne narzędzie umożliwiające zmianę warunków
emisji obligacji, a więc zmianę treści długu z obligacji. Zgromadzenie obligatariuszy jest
uprawnione do podejmowania uchwał, których przedmiotem jest modyfikacja przede wszystkim
tzw. „postanowień kwalifikowanych warunków emisji”, zgromadzenie stanowi reprezentację ogółu
obligatariuszy uprawnionych z obligacji danej serii, zwołuje je emitent. Uchwała Zgromadzenia nie
powoduje automatycznej zmiany warunków emisji, zmiana dochodzi do skutku, jeżeli wyrazi na nią
zgodę emitent.
WYKŁAD VI
Akcje aportowe – rodzaj akcji (tj. papieru wartościowego, łączącego w sobie prawa o charakterze
zarówno majątkowym jak i niemajątkowym), która ma pokrycie w formie niepieniężnej. Akcje
aportowe stanowią więc prawa majątkowe, inne niż środki pieniężne. Akcje te mogą być pokryte
świadczeniem takim jak nieruchomości, wierzytelności czy rzeczy ruchome.
Akcje gotówkowe – są to papiery wartościowe, łączące w sobie zarówno prawa majątkowe jak i
niemajątkowe, mające pokrycie w formie pieniężnej. Akcje gotówkowe wydawane są w zamian za
wpłaty pieniężne, których dokonują określeni akcjonariusze. Wymagają one pokrycia w co najmniej
w jednej czwartej ich wartości nominalnej. Oznacza to, że poszczególne raty nie mogą być mniejsze
niż jedna czwarta wartości akcji. Akcję gotówkową otrzymujemy dopiero w chwili, gdy zostanie
ona w pełni opłacona.
Akcja imienna – akcja, w której uprawnionym jest osoba wskazana w dokumencie akcji. Cechą
charakterystyczną akcji imiennych jest to, że akcje te związane są z konkretną osobą wymienioną w
dokumencie akcji z imienia i nazwiska – w przypadku osób fizycznych bądź nazwy – w przypadku
osób prawnych.
Akcja na okaziciela – akcja, w której uprawnioną jest każda osoba będąca w posiadaniu
dokumentu akcji. W przeciwieństwie do akcji imiennych, cechą charakterystyczną akcji na
okaziciela jest to, że nie są związane z konkretną osobą, a dane osobowe akcjonariusza nie są
uwidocznione na dokumencie akcji.
Cena nominalna – cena, która ustalona jest w statucie spółki. Wartość nominalna jest wartością
uwidocznioną na akcji. Zgodnie z art. 308 § 2 kodeksu spółek handlowych wartość nominalna akcji
nie może być niższa niż 1 grosz.
Cena sprzedaży akcji na rynku pierwotnym to cena emisyjna, natomiast cena rynkowa (wartość
rzeczywista) to cena jaką musimy zapłacić za akcję na rynku wtórnym (na giełdzie lub w obrocie
pozagiełdowym). Cena emisyjna nie może być niższa od wartości nominalnej akcji. Różnica
pomiędzy ceną emisyjną a ceną nominalną zasila kapitał zapasowy spółki.
Squeeze out – przymusowy wykup akcji drobnych akcjonariuszy przez akcjonariuszy
większościowych mający na celu uzyskanie pełnej kontroli nad spółką akcyjną oraz zmniejszenie
kosztów obsługi akcjonariatu. Wykupu akcji dokonuje się według stawek wyceny dokonanej przez
biegłego, powołanego przez walne zgromadzenie.
WYKŁAD VII
Fundusz inwestycyjny typu ETF (ang. Exchange-traded fund – ETF) – jest to fundusz
inwestycyjny, którego co najmniej jedna jednostka lub klasa akcji jest przedmiotem obrotu przez
cały dzień w co najmniej jednym systemie obrotu i z udziałem co najmniej jednego animatora
rynku, który podejmuje działania w celu zapewnienia, aby wartość jednostek lub akcji w danym
systemie obrotu nie różniła się istotnie od ich wartości aktywów netto, a w stosownych
przypadkach od ich wskaźnikowych wartości aktywów netto, ich celem jest wierne
odwzorowywanie wskazanego indeksu.
Dotychczas (do zmiany w prawie USA w 2008) ETF były wyłącznie funduszami indeksowymi,
zarządzanymi algorytmicznie (co skutkuje niskimi kosztami). Pierwszy w Polsce ETF (Lyxor ETF
WIG20) to fundusz, którego tytuły uczestnictwa są notowane na giełdzie (jako papiery
wartościowe) – analogicznie jak akcje. ETF nabywa papiery wartościowe, przy czym zarządzanie
odbywa się w taki sposób, żeby wartość funduszu odzwierciedlała ustalony wskaźnik (np. dla ETF
opartym na WIG20 – za pieniądze funduszu kupowane są akcje spółek wchodzących w skład tego
indeksu, w proporcji takiej, jak te spółki występują w indeksie).
Instrument strukturyzowany (też produkt strukturyzowany lub produkt inwestycyjny)
– instrument finansowy będący złożeniem kilku instrumentów prostszych.
Instrumenty strukturyzowane umożliwiają osobom fizycznym inwestowanie na rynkach, do których
nie mają oni bezpośredniego dostępu. Przeznaczone są dla inwestorów posiadających określone
preferencje odnośnie rynków bazowych bądź zainteresowanych zwiększoną stopą zwrotu, którzy
jednocześnie akceptują odpowiednio większe ryzyko. Instrumenty strukturyzowane funkcjonują w
ramach umów cywilnych między emitentem a inwestorem, w których określone są zasady
inwestowania środków na zakup danego instrumentu, funkcjonowania emitowanych
strukturyzowanych papierów wartościowych, formuły wypłat z zysków, zasady postępowania w
sytuacjach awaryjnych, terminów zakończenia inwestycji itp. W Polsce najpopularniejsze produkty
strukturyzowane mają charakter oszczędnościowo-inwestycyjny, a występują w
formie lokaty, polisy ubezpieczeniowej, obligacji bądź certyfikatu inwestycyjnego. Zazwyczaj są
one połączeniem lokaty bankowej bądź inwestycji w papier dłużny oraz instrumentu pochodnego
(np. opcji lub forward), którego wartość zależy od ceny różnorodnych instrumentów bazowych,
takich jak waluty, akcje, indeksy giełdowe czy surowce.
Produkty strukturyzowane (ETP - exchange traded products) są instrumentami finansowymi,
których cena jest uzależniona od wartości określonego wskaźnika rynkowego (tzw. instrumentu
bazowego):
•Indeksów giełdowych,
•Kursów akcji,
•Surowców (ropa naftowa, złoto, srebro, gaz ziemny itp.),
•Produktów rolnych (pszenica, kukurydza, kakao, kawa itp.),
•Koszyków akcji, surowców, indeksów giełdowych,
•Kursów walut, stóp procentowych itp.
Rynek instrumentów strukturyzowanych nie został dotychczas ściśle uregulowany, choć pewne
zasady dotyczące dystrybucji strukturyzowanych papierów wartościowych zawarte są w dyrektywie
MiFiD II[ (dyrektywa w sprawie rynków instrumentów finansowych).
WYKŁAD IX
W praktyce na rynku finansowym występują dwa rodzaje kontraktów terminowych – w naszym kraju
przyjęły się angielskie nazwy obu rodzajów kontraktu terminowego:
1. Kontrakt terminowy forward
Jest to kontrakt występujący poza giełdą, w którym jedną ze stron jest zazwyczaj bank. Obie strony
kontraktu uzgadniają warunki kontraktu, takie jak ilość instrumentu podstawowego, termin realizacji. Bank
podaje (kwotuje) cenę tego kontraktu, która to cena może ewentualnie podlegać negocjacji. W momencie
zawarcia kontraktu obie strony nie płacą, natomiast rozliczenie kontraktu następuje w terminie realizacji.
2. Kontrakt terminowy futures
Jest to kontrakt występujący na giełdzie, w którym dwie strony kontraktu składając zlecenia kupna i
sprzedaży zajmują odpowiednią pozycję. Warunki kontraktu, takie jak ilość instrumentu podstawowego i
termin realizacji (inaczej: termin wygaśnięcia), są określone przez giełdę. Z kolei strony kontraktu poprzez
złożenie zleceń ustalają cenę kontraktu.
Opcje call i opcje put, opcja call daje Ci prawo zakupić dane aktywo bazowe (na przykład akcje) po cenie
wykonania (strike) do czasu (i włącznie z) terminu wykonania. Za to prawo nabywca opcji płaci
sprzedającemu premię.
Sprzedawca opcji call otrzymuje premię i ma obowiązek sprzedać aktywo bazowe (na przykład akcje) w
przypadku gdy nabywający skorzysta z należącego do niego prawa w każdym czasie. Sprzedaż opcji
nazywa się „wystawieniem opcji”.
Odwrotna sytuacja dotyczy opcji put. Jej nabywca ma prawo do sprzedania po uzgodnionej cenie
wykonania, aż do momentu terminu wykonania opcji. Wystawiający opcje put ma obowiązek kupić akcje
po cenie wykonania, jeżeli nabywca skorzysta ze swojego prawa.
Opcja binarna – jeden z rodzajów opcji: pochodnych instrumentów finansowych. Elementem
konstrukcyjnym wykorzystanym w opcji binarnej jest stała wysokość świadczenia dla nabywcy opcji
(zakładając, że wygasa ona in-the-money). Nie jest przy tym istotne, o ile cena instrumentu
bazowego różni się od kursu wykonania w dniu realizacji[1]. Jest to dość nowa forma handlu. Handel
opcjami binarnymi polega na spekulowaniu, czy cena danego aktywa wzrośnie, czy spadnie w danym
przedziale czasowym.
Punkty swapowe (terminowe) – różnica między kursem walutowym terminowym a kursem spot.
Odzwierciedlają dysparytet stóp procentowych pomiędzy różnymi walutami.
W praktyce punkty swapowe są stosowane przez dilerów zawierających transakcje swapów walutowych.
Jedna strona transakcji podaje wymaganą przez siebie cenę swapa walutowego w postaci punktów
swapowych, które druga strona transakcji dodaje do kursu spot, by otrzymać kurs terminowy, po którym
nastąpi rozliczenie w dacie zapadalności.
Wartość otwartych pozycji na rynku walutowym pozostawiona na kolejny dzień zostanie skorygowana o
tzw. punkty swapowe. Wynikają one z różnych poziomów stóp procentowych między państwami, których
waluty występują w zestawieniu, np. EURPLN. Skorygowanie pozycji następuje codziennie o godzinie
00.00 i może ona być obciążona lub uznana o wartość punktów swapowych znajdujących się w tabeli.
Credit default swap (CDS, swap ryzyka kredytowego[1]) – instrument pochodny stanowiący
zabezpieczenie w przypadku niewywiązania się ze spłaty zadłużenia[2].
CDS jest umową, w ramach której jedna ze stron transakcji w zamian za uzgodnione wynagrodzenie
zgadza się na spłatę długu należnego drugiej stronie transakcji od innego podmiotu – podstawowego
dłużnika – w przypadku wystąpienia uzgodnionego w umowie CDS zdarzenia kredytowego (w praktyce
zdarzeniem tym jest niespłacenie podstawowego długu przez podstawowego dłużnika).
Inaczej mówiąc CDS to umowa, w której jedna strona płaci drugiej pewną sumę pieniędzy, a ta w zamian
zobowiązuje się pokryć zadłużenie, gdy dłużnik pierwszej przestanie spłacać kredyt. Jeśli ryzyko takiej
sytuacji rośnie, cena CDS-u również wzrasta.
RYNEK INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH
Wykład I
• Rynek instrumentów finansowych – miejsce gdzie dochodzi do zetknięcia się podaży i popytu,
dochodzi do akceptacji cen przez kupującego i sprzedającego.
• System finansowy – mechanizm współtworzenia i transferu siły nabywczej między
podmiotami nadwyżkowymi i deficytowymi. Przewiduje dwa kanały przepływu:
o Sektor bankowy (bank pośredniczy w transakcjach, płaci mu się w zmian odpowiedni
prowizje)
o Rynek finansowy – zetknięcie się podaży i popytu na kapitał pożyczkowy w formie
pieniężnej (to rynek pieniądza). Obejmuje on transakcje których przedmiotem są
instrumenty finansowe, będące ucieleśnieniem wszelkich operacji finansowych
niosących za sobą powstanie zobowiązania finansowego. Rynek finansowy stanowi
integralną część systemu finansowego przez który (system) należy rozumieć
mechanizm współtworzenia i przepływu środków pieniężnych od podmiotów
nadwyżkowych do podmiotów deficytowych. W skład systemu finansowego wchodzą
rynki, instrumenty i instytucje finansowe, a także normy określające zasady ich
funkcjonowania (szeroko pojęte prawo finansowe)
• Podmioty nadwyżkowe (mają nadwyżkę kapitału, nie inwestują ze względu na lenistwo,
ryzyko, niechęć i niewiedzę i podmioty deficytowe (posiadają deficyt kapitału, nie inwestują
ze względu na problem z płynnością, deficyt kapitału)
• Podmioty nadwyżkowe posiadają dobro, którego podmioty deficytowe potrzebują
• Mechanizm rynkowy transportujący nadwyżki tam, gdzie występuje deficyt. Musi on być:
o szybki (ważne dla deficytów, realizacji inwestycji
o bezpieczny (pewność powrotu pieniędzy, wraz z należnym nam dochodem)
Dezintermediacja- transakcje bez pośrednia finansowego (np. banku) intermediacja to transakcja z

pośrednikiem
Na rynku finansowym w wyniku zawieranych transakcji dochodzi do zmiany instrumentu

finansowego na środki pieniężne i odwrotnie. A w wyniku zawieranych transakcji dochodzi do
ustalenia podstawowego parametru wykorzystywanego do analizy transferu funduszy pieniężnych
jakim jest stopa procentowa
Stopa procentowa to wartość pieniądza w czasie wyrażona procentowo w stosunku rocznym

(roczna/w stosunku rocznym/ p.a (per annum)
Powstanie pieniądza było uwarunkowane 4 czynnikami:
1. Wartość użytkowa
2. Trwałość
3. Łatwo podzielność
4. Rzadkość
Wszystko zaczęło się od wymiany barterowej → pieniądz towarowy (głównie jedzenie) (wymiana,
np. mięso za grzyby)→ pieniądz kruszcowy (różne kruszce=różne ceny wymiany) psucie pieniądza,
ciężar monety (same kulki/monety były mega ciężkie) → pieniądz w monetach (grawer na monecie
żeby uniknąć psucia pieniądza) → wekslarze (przyjmowali gotówkę i wystawali weksel
zaświadczający zdeponowanie odpowiedniej ilości złota) → pieniądz papierowy (złotnicy zaczęli
wystawiać kwity bez pokrycia) → powstanie licencjonowanych banków
Te 3 warunki były podwalinami do powstania rynku finansowego:
1. Informacja na temat spółki (historia plus plany na przyszłość)

2. Czas na analizę finansową
3. Czas na Interpretację analizy finansowej przedsiębiorstwa
Model anglosaski (rynek finansowy dominuje nad bankami)
Model niemiecko-japoński (banki dominują nad rynkami finansowymi)
Nie ma aktualnie rynków, gdzie istnieje dominacja całkowita jednego z modeli, są wymieszane ze
wskazaniem na jeden konkretny system dominujący
Rynek finansowy ukształtował się po powstaniu banków
Prawo Kopernika-Greshama gorszy pieniądz wypiera lepszy.
Pojawienie się i rozwój rynków finansowych związany jest z ewolucją systemu finansowego.
Fazy (etapy) rozwoju:
1. Faza kapitalizmu właścicielskiego – typowa dla gospodarek opartych na produkcji rolnej, w

systemie finansowym pozycję monopolistyczną miały banki które pośredniczyły w transferze
środków pieniężnych od podmiotów nadwyżkowych do podmiotów deficytowych.
Właściciele aktywów sami zajmowali się ich inwestowaniem
2. Faza kapitalizmu menedżerskiego – typowa dla gospodarek których produkcja oparta na
rolnictwie jest stopniowo wypierana przez produkcję przemysłową. W związku z
zapotrzebowaniem na kapitał finansujący produkcję przemysłową stopniowo zaczynają
wyłaniać się rynki finansowe, a pozycja banków jest pomału marginalizowana. W miarę
upływu czasu w strukturze rynków finansowych wyłaniają się rynek pieniężny i kapitałowy,
a systemy finansowe dzielą się na te z dominującą rolą banków (modele niemiecko-
japońskie/kontynentalne) oraz systemy w których zaczynają dominować rynki finansowe
(modele anglosaskie/anglo-amerykańskie) [właściciele aktywów oddają zarządzanie nimi w
ręce menadżerów stąd nazwa]
3. Faza kapitalizmu instytucjonalnego - typowy dla gospodarek najbardziej rozwiniętych,
których produkcja przemysłowa została zastępowana działalnością usługową (dominują
usługi) faza ta jest typowa dla modeli anglosaskich, dominującą rolę w transferze funduszy
pieniężnych pełnią banki i fundusze inwestycyjne
Bank depozytowo-kredytowy z bankiem inwestycyjnym łączy jedynie słowo bank, nie mają ze
sobą de facto nic wspólnego. Bank inwestycyjny przedstawia substytuty produktów banków
depozytowo-kredytowych.
WYKŁAD II
Cechy rynków finansowych- przesądzające o ich efektywności w transferze pieniędzy między
podmiotami nadwyżkowymi i deficytowymi:
1. Wiarygodność – związana jest ze sposobem przekazania informacji do inwestorów przez

emitentów papierów wartościowych informacje te powinny być rzetelne i prawdziwe,
ponieważ na ich podstawie są podejmowane decyzje inwestycyjne. Duży wpływ na tę cechę
wywierają przepisy legislacyjne określające częstotliwość przekazywanych informacji przez
emitentów, ich zakres i sposób potwierdzania ich autentyczności
2. Przejrzystość- dotyczy sposobu rozliczania transakcji oraz informowania o ich zawarciu
uczestników rynku, rynek przejrzysty=rynek transparentny, czyli taki na którym reguły
zawierania transakcji są jasne i czytelne. Nie mogą one wzbudzać żadnych podejrzeń (muszą
być zrozumiałe)
3. Efektywność - jest oceniana z punktu widzenia efektywności alokacyjnej(, efektywności
transakcyjnej i efektywności informacyjna
a. Efektywność alokacyjna rynku finansowego oznacza że kapitał pieniężny jest
przekazywany do finansowania najlepszych projektów inwestycyjnych, innymi słowy
środki powinny trafiać do tych przedsiębiorców którzy są w stanie w sposób najlepszy
je wykorzystać
b. Efektywność transakcyjna rynku finansowego oznacza, że na rynku występuje duża
liczba pośredników finansowych (brak monopolu) dzięki czemu koszty związane z
zawieraniem transakcji wynikają z podaży i popytu (marże pośredników są
niewielkie)
c. Efektywność informacyjna rynku finansowego znajduje swój wyraz w takim samym
dostępie do informacji wszystkich uczestników rynku (informacja jest przekazywana i
jest łatwo dostępna)
4. Płynność definiowana jest jako możliwość kupna-sprzedaży w dowolnym momencie bez
ponoszenia dodatkowych kosztów transakcyjnych. Innymi słowy płynność oznacza niczym
nieskrępowaną możliwość zamiany instrumentu na pieniądz i pieniądza na instrument. Rynek
płynny to taki, który uniemożliwia manipulacje cenowe. Duża liczba zleceń kupna sprzedaży
gwarantuje że cena odpowiada warunkom rynkowym
5. Integralność – oznacza współpracę między instytucjami pełniącymi na rynku różne funkcje,
np. GPW, Izbą Rozliczeniową, domami maklerskimi, nadzorcą itp. Rynek zintegrowany to
rynek, na którym wymienione instytucje stanowią system, a nie zlepek przypadkowych
podmiotów
6. Innowacyjność – znajduje swój wyraz w liczbie nowych rozwiązań finansowych stosowanych
na rynkach. Innowacje należy postrzegać w wymiarze produktowym, procesowy,
organizacyjnym i marketingowym
FUNKCJE RYNKU FINANSOWEGO:
1. Mobilizacja (gromadzenie) kapitału
2. Transfer kapitału od pożyczkodawców do pożyczkobiorców
3. Monitorowanie, realizowanie, rejestrowanie i rozliczani transakcji
4. Obiektywna wycena instrumentów finansowych i ocena sytuacji finansowej ich
emitentów
5. Transformacja wielkości, terminu, informacji i ryzyka w stosunkach między
pożyczkodawcą a pożyczkobiorcą
6. Źródło informacji o możliwościach inwestowania sprzyjające globalizacji
inwestycji
7. Wdrażanie innowacji finansowych
WYKŁAD III
Instrument finansowy:
• stanowi swoistego rodzaju formalizację (potwierdzenie) przepływu funduszy pieniężnych.

• Jest to kontrakt określający warunki, na jakich dochodzi do transferu funduszy pieniężnych,
który z jednej strony reprezentuje prawa przysługujące jego posiadaczowi, a z drugiej – rodzi
określone zobowiązania finansowe wystawcy
Podstawowe pojęcia:
• Instrument finansowy – kontrakt pomiędzy dwoma stronami regulujący zależność

finansową, w jakiej obie strony pozostają
• Papier wartościowy – to szczególnego rodzaju instrument finansowy zabezpieczony
aktywami emitenta, będący dokumentem stwierdzającym istnienie określonego prawa
majątkowego (najczęściej wierzytelności lub udziału w spółce) w taki sposób, że posiadanie
dokumentu staje się niezbędną przesłanką realizacji prawa (tzw. Legitymacja formalna)
Instrumenty finansowe:
• dla emitenta instrument finansowy jest zobowiązaniem i elementem pasywów

• dla posiadacza (nabywcy) jest wierzytelnością i elementem aktywów
• wyjątkiem są instrumenty na idei kredytu bankowego, w którego przypadku jest dokładnie
odwrotnie, kredyt jest zobowiązaniem, ale dla korzystającego z niego, a wierzytelnością dla
udzielającego go
• z punktu widzenia ekonomicznego są obietnicami (przyrzeczeniami zwrotu wraz z
odpowiednim wynagrodzeniem)
• jak dla każdej obietnicy kluczowe znaczenie ma zaufanie do emitenta (dającego obietnicę)
• mogą mieć formę zmaterializowaną lub zdematerializowaną
podstawowe pojęcia:
1. instrument finansowy oraz papier wartościowy (w rozumieniu uoif) [zerknąć w ustawie o

obrocie]
Instrumenty finansowe – są swoistymi nośnikami siły nabywczej, rynki finansowe zapewniają jej
przepływ (ruch), a instytucje finansowe poprzez swoją działalność aktywizują rynki
Funkcje instrumentów finansowych (papierów wartościowych):
1. kredytowa (pożyczkowa) – dotyczy instrumentów o charakterze dłużnym, które
dokumentują dług
2. płatnicza – wiąże się z możliwością wykorzystania papierów wartościowych jako środka
zwalniającego zobowiązania. Funkcja ta w sposób szczególny dotyczy weksli, które przez
niektórych są uważane za surogaty pieniądza
3. obiegowa – wiąże się z przenoszeniem uprawnień inkorporowanych w papierach
wartościowych, z jednego podmiotu na inny
4. gwarancyjna – polega na możliwości wykorzystania instrumentów finansowych jako
zabezpieczenia spłaty zobowiązania finansowego (np. kredytu)
5. legitymacyjna – wiąże się z uproszczoną procedurą udowodnienia posiadania prawa do
czerpania korzyści z tytułu posiadania papieru wartościowego
6. kapitałowa – odnosi się do instrumentów właścicielskich poprzez emisję których
zwiększa się suma kapitałów własnych emitenta
7. lokacyjna (inwestycyjna) – są traktowane jako forma lokaty kapitału, podstawowymi
kryteriami którymi kieruje się inwestor jest zysk i stopa zwrotu
Rodzaje instrumentów finansowych:
1. aspekt własnościowy –
• instrumenty dłużne (wierzycielskie) stanowią potwierdzenie długu, np. obligacje i
weskle
• instrumenty właścicielskie (udziałowe) stanowią potwierdzenie współwłasności, np..
akcje
2. status emitentna:
• instrumenty pośrednie emitowane są przez instytucje finansowe
• instrumenty bezpośrednie emitowane są przez instytucje niefinansowe, ze swery
realnej gospodarki
3. termin wykupu
• bez określonego terminu wykupu
• z określonym terminem wykupu:
o krótkoterminowe – do 1 roku
o średnioterminowe – do 3/5 lat
o długoterminowe – powyżej 3/5 lat, ale termin wykupu jest określony
4. źródło dochodu:
• dywidendowe – część zysku zostaje wypłacona właścicielom (brak dywidendy nie
stanowi podstawy do zgłaszania roszczeń wobec emitenta)
• odsetkowe – źródłem dochodu są odsetki, których wysokość zależy od wysokości i
konstrukcji stopy procentowej, oprocentowanie może być stałe bądź zmienne
• dyskontowe – źródłem dochodu dla inwestora jest dyskonto czyli różnica między
wartością nominalną, a ceną zakupu
• ze względu na sposób organizacji obrotu – wyróżnia się:
o instrumenty dopuszczone do obrotu z mocy prawa – są to na ogół
instrumenty skarbowe
o Instrumenty dopuszczone do obrotu na podstawie wydanej zgody przez
właściwy organ (w Polsce zgodę wydaje KNF)
o Instrumenty dopuszczone do obrotu w wyniku braku wyraźnego sprzeciwu
ze strony instytucji wydającej zgodę na dopuszczenie instrumentów do
obrotu
o Instrumenty niedopuszczone do obrotu publicznego – te instrumenty nie
biorą w udziału na rynku ( nie są na rynku publicznym obracane)
• Sposób ustalania ceny (wartości):
o Bazowe (rzeczywiste) – ich cena (wartość) ustalana jest przez rynek (podaż/popyt)
o Pochodne (derywaty/instrumenty pozabilansowe) - ich cena (wartość) jest
pochodną ceny (wartości) instrumentu bazowego czyli kursu akcji, obligacji,
indeksów giełdowych, stóp procentowych, kursów walut etc.
WYKŁAD IV
• Segmenty rynku finansowego
o Ze względu na wolumen transakcji – rynek finansowy można podzielić na:
▪ hurtowy – uczestnikami są przede wszystkim inwestorzy instytucjonalni.
Rynek ten charakteryzuje duży wolumen transakcji
▪ detaliczny – jedną ze stron transakcji jest inwestor indywidualny
o Ze względu na emisję instrumentu:
▪ Pierwotny – pierwsza transakcja kupna-sprzedaży (jego emisję), ma on
fundamentalne znaczenie dla emitentów
▪ Wtórny – oznacza transakcje kupna-sprzedaży wcześniej wyemitowanym
instrumentami i umożliwia on inwestorom albo wycofywanie się z inwestycji
albo dokonywanie nowych zakupów. Dla emitenta rynek wtórny jest jałowy.
o Ze względu na czas trwania emisji i jej cel można wyróżnić następujące segmenty
rynku finansowego
▪ Rynek pieniężny –
Stanowi miejsce, gdzie podmioty gospodarcze mają możliwość
lokowania chwilowych nadwyżek płynności i pokrywania jej
niedoborów
Charakteryzuje się on niemal czystą konkurencją
Ma charakter rynku hurtowego (wśród inwestorów indywidualnych
prym wiodą banki)
Obejmuje transakcje którego instrumentami krótkoterminowymi o
charakterze wierzycielskim opiewającymi na duże nominały
Wykorzystywany jest do tymczasowych inwestycji, przynoszących
wymierne korzyści w porównaniu z bezczynnym utrzymywaniem
środków (nawet w porównaniu z odsetkami bankowymi), w
oczekiwaniu na pojawienie się przesłanek, uzasadniających
ulokowanie funduszy na dłuższy okres w dochodowe przedsięwzięcie
Umożliwia bankowi centralnemu realizację celów polityki pieniężnej
oraz jest miejscem, gdzie wyznaczane są krótkoterminowe stopy
procentowe
Transakcje na rynku pieniężnym charakteryzuje niski poziom ryzyka
w związku z:
➢ Charakterem uczestników, którymi są inwestorzy
indywidualni a w szczególności banki
➢ Krótki termin wykupu handlowanych instrumentów
➢ Bardzo szybki obieg informacji
Ze względu na uczestników transakcji rynek pieniężny dzieli się na:
➢ Międzybankowy rynek pieniężny – uczestnikami są wyłącznie
banki (w tym bank centralny)
➢ Pozabankowy rynek pieniężny – jedną ze stron jest podmiot
nie będący bankiem
Rynek pieniężny jest rynkiem zdecentralizowanym, tzn. nie
występuje na nim instytucja typu Giełda. Jest to zatem rynek
dealerski
Poziom rozwoju rynku pieniężnego często jest efektem aktywności
banku centralnego
▪ Rynek kapitałowy
▪ Rynek walutowy
▪ Rynek derywatów (instrumentów pochodnych, pozabilansowych)
• Podział instrumentów rynku pieniężnego ze względu na emitenta, sposób generowania

dochodu oraz zbywalność w obrocie wtórnym
o Instrumenty rynku finansowego:
▪ Instytucje publiczne:
Skarb Państwa → bony skarbowe
Bank Centralny → bony pieniężne NBP
Władze samorządowe → bony municypalne
▪ Podmioty gospodarcze:
Niebankowe instrumenty gospodarcze → bony dłużne
przedsiębiorstw (commercial papers); weksle – akcepty
bankierskie
Banki komercyjne → depozyty międzyrynkowe, certyfikaty
depozytowe; weksle – akcepty bankierskie
• Instrumenty zbywalne:
o Bony skarbowe
o Bony pieniężne NBP
o Bony municypalne
o Bony dłużne przedsiębiorstw- commercial papers
o Weksle – akcepty bankierskie
o Certyfikaty depozytowe
• Instrumenty niezbywalne:
o Depozyty międzybankowe
• Instrumenty odsetkowe:
o Depozyty międzybankowe
o Certyfikaty długoterminowe
• Instrumenty dyskontowe:
o Weksle – skrypty bankierskie
o Bony dłużne przedsiębiorstw - commercial papers
o Bony skarbowe
o Bony pieniężne NBP
o Bony municypalne
• Na rynki pieniężnym instrumenty są kwotowane. Kwotowanie to odrębne podanie/ustalenie

kursu kupna BID i kupna sprzedaży OFFER/ASK. Kwotowanie są określane/podawane przez
podmioty pełniące na rynku rolę market makerów (animator rynków)
• Jeśli stawka BID jest większa niż stawka OFFER JEST TO KWOTOWANIE MALEJĄCE
• Jeśli stawka BID jest mniejsza niż stawka OFFER jest to kwotowanie ROSNĄCE
• Jeśli występuje tylko jedno z nich to jest to kwotowanie jednostronne i nie zapewnia ono
ciągłości na rynku
o Kwotowania mogą mieć charakter transakcyjny
o Mogą mieć kwotowania pośrednie/bezpośrednie
o Kwotowania mogą być wyrażone jako
▪ stopa procentowa (kwotowania procentowe)
▪ cena (kwotowania cenowe)
▪ stopa rentowności do wykupu
▪ stopa dyskonta (nie występuje w PL)
WYKŁAD V
1. Charakterystyka rynku kapitałowego – obejmuje transakcje kupna sprzedaży
instrumentów średnio/długoterminowych o charakterze wierzycielskim jak i
własnościowym. Głównym motywem zawieranych w jego ramach transakcji jest chęć
inwestowania oszczędności oraz finansowanie inwestycji (inwestycje rzeczowe). Jest to
rynek zarówno hurtowy jak i detaliczny. Rynek ten charakteryzuje się większym ryzykiem
transakcji: . Centralną instytucją rynku kapitałowego jest Giełda Papierów
Wartościowych, która przede wszystkim jest domeną rynku wtórnego. Z rynkiem
kapitałowym, a w szczególności giełdowym wiąże się pojęcie notowania.
a. Notowanie – to ustalanie ceny instrumentów finansowych (papierów
wartościowych) na rynku wtórnym. Rodzaje notowań:
• Jednolite – (tzw. Fixing) występuje na rynkach niedojrzałych/słabo
rozwiniętych, charakteryzujących się niską płynnością
• Ciągłe – to rozwiązanie stosowane jest na rynkach dojrzałych
charakteryzujących się wysoką płynnością
2. Instrumenty rynku kapitałowego:
a. Akcje
b. Obligacje
c. Prawa do akcji
d. Prawa poboru
e. Kwity depozytowe
f. Certyfikaty inwestycyjne
g. Listy zastawne
h. Instrumenty strukturyzowane
i. ETF
3. Rynek walutowy – obejmuje transakcje kupna-sprzedaży jednej waluty w zamian za inną,
w wyniku czego dochodzi do ustalenia rynkowego kursu walut. Dzieli się na:
a. Rynek detaliczny (kantorowy)
b. Rynek hurtowy (Forex)
Na rynku walutowym dochodzi do zawierania transakcji, których wolumen jest
największy spośród wszystkich segmentów rynku finansowego. Rynek walutowy
jest rynkiem zdecentralizowanym, czyli jest to rynek dealerski podobnie jak rynek
pieniężny, na którym transakcje zawierane są 24h na dobę. Obejmuje transakcje
których obiektem są derywaty.
4. Charakterystyka rynku pieniężnego:
a. Depozyty (lokaty międzybankowe) – depozyty to pieniądze przyjmowane z rynku,
a lokaty to lokowane na rynku. Depozyty na rynku międzybankowym dzielą się
na:
• Depozyty terminowe
1. Jednodniowe – overnight tomorrow-next spot-next
2. Tygodniowe – 1-2 tygodnie/ spot-week
3. Miesięczne – od 1-12 miesięcy
• Libor =/= Euribor Wibor
• Euonia=/=Euronia Polonia
• depozyty bezterminowe
data waluty - to dzień w którym występuje faktyczne rozliczenie transakcji, czyli dzień w którym
następuje transfer środków w związku z zawartym kontraktem. Rodzaje daty waluty:
o Waluta dziś – przypada na dzień zawarcia transakcji (t+0) t- to dzień zawarcia transakcji
o Waluta jutro – przypada na pierwszy dzień po dniu zawarcia transakcji (t+1)
o Waluta spot – przypada na drugi dzień po zawarciu transakcji (t+2)
o Waluta termin – przypada na dowolny dzień po walucie spot i wyznacza termin rozliczenia
kontraktów terminowych
Wszystkie transakcje/kontrakty rozliczane na walutę spot to tzw. Kontrakty

natychmiastowe/kasowe
WYKŁAD VI
1. Charakterystyka instrumentów rynku pieniężnego
· Depozyty międzybankowy
o Depozyty – pieniądze przyjmowane z rynku
o Lokaty – pieniądze inwestowane na rynku
· Data waluty – dzień, w którym następuje faktyczne rozliczenie transakcji, czyli

dzień, w którym następuje transfer środków w związku z zawartym kontraktem
· Rodzaje daty waluty
o Dziś – przypada na dzień zawarcia transakcji (t+0) t – dzień transakcyjny
Ø Overnight
Ø Tommorow/next
Ø SPOT/next
o Jutro – przypada na pierwszy dzień po zawarciu transakcji (t+1)
o Spot – przypada na drugi dzień po zawarciu transakcji (t+2)
Ø Wszystkie transakcje/kontrakty rozliczane na walutę SPOT to tzw

kontrakty natychmiastowe (kasowe)
o Termin – przypada na dowolny dzień po walucie SPOT i wyznacza termin

rozlcizenia kontraktów terminowych
· Depozyty na rynku międzybankowym dzielą się na:
o Depozyty terminowe
o Depozyty bezterminowe
Ø Są to depozyty w przypadku których deponent nie informuje

depozytariusza o terminie na jaki składa środki.
Ø Chcąc podjąć depozyt depozytariusz musi wobec tego

wypowiedzieć umowę depozytu bezterminowego, odczekać okres
wypowiedzenia i dopiero po jego upływie są zwracane mu środki wraz
z należnymi odsetkami.
Ø Okresy wypowiedzenia w przypadku tych depozytów wynoszą albo

24 albo 48h
· Indeks rynku pieniężnego – IBOR – Inter Bank Offer Rate
· ONIA –
· Jeżeli banki stoją na skraju bankructwa to stopy międzybankowe muszą iść w

górę!
2. Charakterystyka instrumentów dyskontowych – wykres!!!
· Prosty
· Trasowany
o Transant – oczekujący na spłatę długu

o Trasat – płacący dług jest wskazany, w momencie podpisania weksla
jest akceptantem
· Indosowany
o Indosant
o Indosantariusz
· Dyskont bankowy – za sprzedany weksel otrzymuje się gotówkę, kwota jest

niższa niż na wekslu bo dyskonto handlowe
· Akcept bankierski – trzyosobowy, osoba trzecia bierze odpowiedzialność za

weksle – wystawia, brak trasata, od razu akceptariusz.
3. Bony skarbowe
· Emitent – Skarb Państwa, który jest reprezentowany przez ministra finansów
· Cel emisji – aktualnie regulacja płynności budżetu państwa, dawniej

finansowanie deficytu budżetowego
· Pierwsza emisja – 1991 r.
· Nabywcy – brak ograniczeń, za wyjątkiem banku centralnego
· Wartość nominalna – 10 tys.
· Rynek pierwotny - Przetargi organizowane przez agenta emisji (NBP), w których

uczestniczyć mogą wyłącznie Dealerzy Skarbowych Papierów Wartościowych.
Dealerów tych wyłania spośród banków Minister Finansów na podstawie wartości
Indeksu Aktywności Dealerskiej (IAD). Docelowo 15 banków. Przetargi organizowane
są zawsze w poniedziałki
· Rynek wtórny – transakcje zawierane między zainteresowanymi podmiotami a

Dealerami Skarbowych Papierów Wartościowych
· Terminy wykupu – określane albo w dniach od 1 do 90, albo w tygodniach od 1

do 52
· Podstawy prawne emisji – Ustawa o Finansach Publicznych oraz stosowne

rozporządzenie Ministra Finansów
· Instrument dyskontowy – konstrukcja zbliżona do weksla
· Instrument zdematerializowany
· Rejestr prowadzi Rejestr Papierów Wartościowych
4. Bony pieniężne NBP

· Emitent – NBP
· Cel emisji – regulacja płynności sektora bankowego i kształtowanie poziomu

krótkoterminowych stóp procentowych
· Pierwsza emisja - Rok 1990
· Nabywcy – wyłacznie banki
· Wartość nominalna – 10 tys. Zł.
· Rynek pierwotny – przetargi organizowane przez NBP dla banków spełniających

określone wymogi, szczególną grupę banków stanowią Dealerzy Rynku Pieniężnego,
którzy są wyłaniani przez NBP na podstawie Indeksu Aktywności Dealerskiej.
· Rynek wtórny – transakcje zawierane między bankami
· Terminy wykupu – określane w dniach od 1 do 365, najczęściej 7dniowy
· Podstawy prawne emisji – ustawa o NBP oraz stosowne zarządzenie Prezesa NBP
· Instrument dyskontowy – konstrukcja zbliżona do weksla
· Instrument zdematerializowany
· Rejestr prowadzi Rejestr Papierów Wartościowych
5. Bony komercyjne przedsiębiorstw – commercial papers
· Emitent – niebankowe podmioty gospodarcze
· Cel emisji – pozyskiwanie kapitału obrotowego (alternatywa wobec bankowego

kredytu obrotowego
· Pierwsza emisja – 1992 r.
· Nabywcy – brak ograniczeń, w praktyce inne przedsiębiorstwa oraz banki
· Wartość nominalna – 10 000 lub wielokrotność, nawet do 1 mln
· Rynek pierwotny – są to przetargi lub negocjacje prowadzone w imieniu

emitenta przez banki pełniące rolę agenta emisji
· Rynek wtórny – jest animowany przez banki pełniące rolę agenta emisji
· Termin wykupu – jest nieokreślony, na ogół 3 miesiące lub wielokrotność 3

miesięcy
· Podstawy prawne emisji – „tu są prawdziwe jaja”, albo przepisy Kodeksu

Cywilnego, albo przepisy Prawa Wekslowego, albo przepisy Ustawy o Obligacjach. Nie
ma odrębnego aktu prawnego dla tego instrumentu.
· Jest to papier zdematerializowany
· Rejestracją zajmuje się agent emisji
5. Bony municypalne przedsiebiorstw moga byc emitowane przez jednostki samorzadu

terytorialnego. Ich celem jest regulacja plynnosci budzetu takiej jednostki, natomiast ze
wzgledu na konstrukcje, typ emisji i obrotu na rynku wtornym przypominaja bony
komercyjne przedsiębiorstw
6. Certyfikaty depozytowe można określić jako . Jest to kategoria tzw bankowego papieru
wartościowego, którego emisja jest regulowana przepisami prawa bankowego Art 89-92.
7. Banki decydują się na emisję certyfikatów depozytowych w ramach tzw. Czynności
biernych (pasywnych) – ich emisja oznacza pozyskanie przez bank środków tytułem
zwrotnym. Na ogół źrodłem zysku dla posiadacza jest kwota odsetek, których poziom
zależy od formy oprocentowania (stałe lub zmienne). Rzadko spotykaną postacią jest
certyfikat dyskontowy.
Podstawową zaletą certyfikatu depozytowego dla posiadacza (deponenta) jest możliwość

jego sprzedaży na rynku wtórnym bez utraty należnych odsetek. Z kolei dla banku zaletą
jest brak konieczności utrzymywania tzw. pogotowia kasowego na ewentualność
konieczności przedterminowego ich wykupu. Zaleta ta nie występuje w przypadku braku
rynku wtórnego.
WYKŁAD VII
1. Obligacja:
• Papier wartościowy, emitowany w serii (czyli reprezentujący prawa
majątkowe podzielone na określoną liczbę równych jednostek), w którym
emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i
zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia (wykupu
obligacji)
• Świadczenie to może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny
2. Obligacje mogą emitować:
• podmioty prowadzące działalność gospodarczą, posiadające osobowość prawną,

a także spółki komandytowo-akcyjne,
• spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe oraz Krajowa Spółdzielcza Kasa
Oszczędnościowo-Kredytowa,
• gminy, powiaty, województwa, zwane dalej „jednostkami samorządu
terytorialnego”, a także związki tych jednostek oraz miasto stołeczne Warszawa,
• inne podmioty posiadające osobowość prawną, upoważnione do emisji obligacji
na podstawie innych ustaw,
• instytucje finansowe, których członkiem jest Rzeczpospolita Polska lub Narodowy
Bank Polski, lub przynajmniej jedno z państw należących do Organizacji
Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), lub bank centralny takiego
państwa, lub instytucje, z którymi Rzeczpospolita Polska zawarła umowy
regulujące działalność takich instytucji na terenie Rzeczypospolitej Polskiej i
zawierające stosowne postanowienia dotyczące emisji obligacji – zwane dalej
„emitentami”.
3. Rodzaje obligacji:
• Ze względu na emitenta:
o Skarbowe – ich emitentem jest Skarb Państwa , którego interesy
reprezentowane mogą być przez Ministra Finansów lub Ministra
Skarbu Państwa. Najczęściej jest to Minister Finansów. Celem ich
emisji jest pokrywanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa. Na
ogół nie występują ograniczenia w kręgu nabywców (wyjątkiem jest
Bank Centralny). Na ogół jest odrębna oferta obligacji skarbowych
przygotowywana dla klientów indywidualnych i instytucjonalnych. W
Polsce wartość nominalna obligacji detalicznych wynosi 100 zł, a
sprzedaż odbywa się w placówkach banku PKO BP. W przypadku
obligacji hurtowych wartość nominalna wynosi 1000 zł i sprzedaż
odbywa się w formie przetargów organizowanych przez NBP dla
dealerów skarbowych papierów wartościowych. Obrót wtórny
obligacjami skarbowymi może odbywać się w ramach spółki bond-
spot, która współtworzy z GPW platformę Catalyst .Ze względu na
ryzyko obligacje skarbowe są uznawane za najbezpieczniejsze.
Operacje skarbowe można podzielić na:
✓ Aktywne – oznaczają zaciągnięcie nowego zobowiązania
✓ Pasywne- służą restrukturyzacji istniejącego długu
✓ Ich zakup może się wiązać z pewnymi ulgami podatkowymi
o Komunalne – są emitowane przez JS, a ich emisja związana jest z
finansowaniem różnych inwestycji infrastruktury lokalnej (budowa
dróg, kanalizacji, wodociągów, oczyszczalnie ścieków itp.) Obligacje te
są bezpieczne, ale nie tak jak skarbowe. Ich zakup również może się
wiązać z ulgami podatkowymi
o Przedsiębiorstw - . Ich emisja stanowi alternatywę dla kredytu
bankowego. Ze względu na ryzyko są to najmniej bezpieczne
instrumenty. Skrajnym ich przypadkiem są obligacje śmieciowe (junk
bounds) ich emitentami są podmioty bez tzw. Zdolności kredytowej.
Aktualnie w Polsce obligacje przedsiębiorstw są częściej wybierane niż
bony komercyjne przedsiębiorstw
4. Rodzaje obligacji:
• Ze względu na zabezpieczenie spłaty obligacje dzielimy na:
o Obligacje zabezpieczone, których spłata jest zabezpieczona całkowicie
lub częściowo. Jeżeli obligacje są zabezpieczone w formie bilansu
Skarbu Państwa to określa się je mianem obligacji pupilarnych
o Obligacje niezabezpieczone, których spłata nie jest w ogóle
zabezpieczona
• Ze względu na termin wykupu (czyli dzień począwszy od którego obligacja
podlega wykupowi) obligacje dzielimy na:
o Klasyczne obligacje terminowe czyli takie, które są wykupywane przez
emitenta po dacie z góry określonej przez emitenta
o Obligacje z opcją wykupu na żądanie emitenta (callable bonds) w
przypadku których emitent może zażądać wykupu w dowolnym
momencie
o Obligacje z opcją wykupu na żądanie posiadacza (putable bonds) w
przypadku których właściciel może zażądać wykupu w dowolnym
momencie
o Obligacje bezterminowe (obligacje perpetualne, konsole) które nie
podlegają wykupowi przez emitenta i w przypadku których właściciel
bezterminowo otrzymuje odsetki
• Ze względu na występowanie odsetek wyróżniamy:
o Obligacje kuponowe – czyli takie, z tytułu własności których otrzymuje
się odsetki
o Obligacje zerokuponowe – z tytułu własności których nie otrzymuje
się odsetek (po upływie terminu wykupu właściciel obligacji otrzymuje
od emitenta kwotę równą wartości nominalnej obligacji; brak odsetek
jest rekompensowany sprzedażą obligacji z dyskontem)
• Ze względu na sposób naliczania odsetek wyróżniamu:
o Obligacje o stałym oprocentowaniu przy których emitent zobowiązuje
się do dokonywania regularnych płatności odsetkowych obliczanych
na bazie stałej stopy procentowej
o Obligacje o zmienny oprocentowaniu przy których emitent
zobowiązuje się do dokonywania regularnych płatności odsetkowych
obliczanych na bazie zmiennej stopy procentowej, w oparciu o tzw.
Stawkę referncyjną, niekiedy powiększoną o tzw. Marżę odsetkową o
z góry ustalonej stałej wielkości (mają charakter premii dla nabywcy
obligacji)
• Ze względu na rodzaj świadczeń przypisanych do obligacji wyróżniamy:
o Obligacje zwykłe, w przypadku których emitent zobowiązany jest
wobec obligatariusza do spełnienia świadczenia pieniężnego
polegającego na zapłaceniu należności głównej (wartości nominalnej
obligacji) lub (i) odsetek
o Obligacje zmienne, w przypadku których emitent zobowiązany jest do
spełnienia świadczenie niepieniężnego polegającego na przyznaniu
obligatariuszowi prawa objęcia innych instrumentów finansowych w
zamian za te obligacje (w Polsce można objąć jedynie akcje emitenta)
przy czym termin zamiany obligacji na akacje nie może być dłuższy niż
termin wykupu obligacji
o Podobna do obligacji zamiennych jest obligacja wymienna w
przypadku której przedmiotem konwersji są akcje podmiotów innych
niż emitent. Sytuacja taka ma miejsce w przypadku Emisji Obligacji
Skarbu Państwa, które można wymienić na akcje prywatyzowanych
przedsiębiorstw państwowych
o Obligacje z prawem pierwszeństwa, w przypadku których emitent
zobowiązany jest do spełnienia świadczenia niepieniężnego
polegającego na przyznaniu właścicielowi obligacji prawa do
subskrybowania akcji emitenta z pierwszeństwem przed jego
akcjonariuszami, przed terminem wykupu obligacji
o Obligacje z prawem do udziału w zysku emitenta, w przypadku
których emitent zobowiązany jest do spełnienia świadczenia
niepieniężnego polegającego na przyznaniu właścicielowi obligacji
prawa do udziału w zysku emitenta (prawo to wygasa z dniem wykupu
obligacji)
o Obligacje przychodowe – w przypadku których emitent zobowiązany jest do

spełnienia świadczenia niepieniężnego polegającego na przyznaniu włascicielowi
obligacji prawa do zaspokojenia swoich roszczeń z pierwszeńśtwem przed innymi
wierzycielami emitenta
✓ z calości albo części przychodów lub z całości albo części majątku

przedsięwzięć, które zostały sfinansowane ze środków uzyskanych z
emisji obligacji
✓ z całości albo części przychodow z innych przedsięwzięć określonych
przez emitenta
• ze względu na rodzaj rynku, na którym obligacja jest notowana
o obligacje krajowe – emitent jest rezydentem kraju, w którym jest emisja

lokowana
o obligacje międzynarodowe – emitent nie jest rezydentem kraju, w którym

emisja jest lokowana
✓ zagraniczne – obligacje podmiotów zagranicznych na rynku

krajowym, rozprowadzane przez dealerów krajowych
✓ euroobligacje – nominowane w innej walucie niż waluta kraju

lokowania, rozprowadzane przez międzynarodowe konsorcja dealerów
2. Wartość obligacji
• Nominalna
• Emisyjna
• Rynkowa
• Wykupu
3. Obligacje vs kredyt bankowy
OBLIGACJE KREDYTY
Jest wielu wierzycieli (obligatariusze) Jest jeden wierzyciel (bank)
Przy emisji ogranicznoa rola banku (pełnienie Decyzje kredytowe zależą od banku
roli agenta emisji)
Zwrot długu następuje najczęściej Zwrot kredytu bankowego odbywa się
jednoroazowo przeważnie w ratach
W wielu przypadkach brak konieczności Konieczność podania celu zaciągnięcia
określania celu emisji kredytu
W wielu przyadkach brak konieczności Konieczość ustanowienia zabezpieczenia
ustanowienia zabezpieczenia zwrotu spłaty kredytu
pożyczonych środków
Emitent obligacji samodzielnie kształtuje Warunki kredytu nie zależą od kredytobiorcy a
strukturę emisji dopasowując ją do własnych kreśla je bank-kredytodawca
potrzeb i możliwości (np. Program emisji*)
Zgromadzenie obligatariuszy – zmiany w zakresie warunków emisji obligacji, jakie są uprawnienia?
4. Akcja – papier wartościowy, emitowany w serii przez przedsiębiorstwo będdące społą akcyjną, w
którym emitent stwierdza, że nabywca akcji staje się wspołwłaścicielem spółki i – zgodnie z normami prawa
obowiązującymi w Polsce – uzyskuje uprawnienia:
• O charakterze majątkowym (uprawnienia samoistne)
• O charakterze korporacyjnym (uprawnienia kacesoryjne wobec majątkowych)
5. Rodzaje akcji ze względu na zakres uprawnień

• Zwykłe
o Uprawnienia o charakterze majątkowym
✓ Prawo do udziału w zysku rocznym spółki (prawo do dywidendy)
✓ Prawo poboru akcji nowej emisji
✓ Prawo do udziału w tzw. kwocie likwidacyjnej
o Uprawnienia o charakterze korporacyjnym
✓ Prawo uczestniczenia w Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy
✓ Prawo glosu na WZA
✓ Prawo do informowania o stanie finansowym spółki
✓ Bierne i czynne prawo wyborcze do organów spółki
✓ Prawo do zaskarżana uchwał WZA
✓ Prawo do kwitowania działalności organów zarządzających i

nadzorczych spółki
✓ Prawo do wytaczania powództwa na rzecz spółki o naprawienie

szkody
• Prawo poboru
o Ustawowe prawo pierwszeństwa objęcia przez dotychczasowych akcjonariuszy

akcji nowych emisji w stosunku do liczby posiadanych akcji
o Jest prawem zbywalnym
o Problemy:
✓ Wyłączenie prawa poboru
✓ Wykonanie prawa poboru (zapisy na akcje)
o Cena rynkowa prawa poboru zależy od podaży tego instrumentu oraz popytu ze
strony potencjalnych inwstorów (możę być wyceniane podobnie jak akcje)
o Nie zawsze odzwierciedla ona rzeczywistą wartość ekonomiczną tego

instrumentu, która możę być oszacowana w oparciu o formułę stosowaną przez
GPW.
o FORMUŁA
PP=(a-b)/(1+(n/m))
a - Ostatni kurs akcji „z prawem poboru”
b - Cena emisyjna akcji nowej emisji
n – liczba akcji „z prawem poboru”
m – liczba akcji nowej emisji
• Prawo do udziału w kwocie likwidacyjnej
o Wyraża się w roszczeniu akcjonariusza o przeniesienie na niego odpowiedniej

części majątku spółki, powstające w toku postępowania liwkidacyjnego, jeżeli po
zaspokojeniu wierzycieli pozostała jeszcze jakaś część majątku spółki, która
może być rozdysponowana między akcjonariuszy
• Akcje uprzywilejowane – uprzywilejowanie definiowane jest jako dopuszczona

prawem nierówność uprawnień akcjonariuszy
o Właściciel akcji uprzywilejowanej według norm prawa w Polsce możę być

uprzywilejowanym do:
✓ Dywidendy
a- Nie mogą przyznawać dywidndy, tóra przewyższa więcej niż

o połowę dywidendę przeznaczona do wypłaty akcjonariuszom
uprawnionym z akcji zwykłych
b- Akcje posiadają pierwszeństwo w wypłacie dywidendy, która

ma status dywidendy uprzywilejowanej
✓ Głosy na WZA
a- Na 1 akcję mogą maksymalnie przypadać 2 głosny na WZA
✓ Podziału majątku polikwidacyjnego spółki
a- Akcje posiadają pierwszeństwo zaspokojenia czyli

pierwszeństwo do spłaty według ceny emisyjnej
o Podział AU ze względu na sposób wypłacania dywidendy na:
✓ Akcje kumulacyjne – zobowiązują społkę do wypłącania dywidendy za

okres, w którym spóka nie osiąnęla zyskó (dywidendy te są wypłacane w
pierwszej kolejności, z chwilą ponownego osiągnięcia wystarczającego
zysku przez spółkę)
✓ Akcje niekumulacyjne – w przypadku których dywidenda wypłacana

jest jedynie w latach, w których spółka osiąga dostateczne zyski
• Akcje ułomne – brak jakiegoś prawa występującego przy akcjach zwykłych
o Akcje milczące (nieme) – akcje takie są uprzywilejowane w zakresie dywidendy,

wobec której wylaczone zostało prawo głosu. Wysokość wypłacanej dywidendy
może nawet przekroczyć o połowę dywidendę przeznaczoną dla posiadaczy akcji
zwykłych. Nie korzystają też z prawa pierwszeństwa zaspokojenia przed
pozostałymi akcjami
o Akcja złota – może w szczególności dawaćtakie uprawnienia szczególne jej

posiadaczowi jak:
✓ Określenie w statucie spółki akcyjnej katalogu spraw, w których walne

zgromadzenie nie może podjąć uchwały bez zgody posiadacza „Złotej
Akcji” (w doktrynie określa się takie uprawnienie jako „akcja z prawem
veta...)
✓ Prawo do indywidualnej kontroli spółki przez posiadacza tej akcji

✓ Prawo do powoływania i odwoływania członków organów spółki
akcyjnej
o Bardzo często Akcję Złotą ma Skarb Państwa, założyciele spółki
• Inne rodzaje akcji (praca domowa hehehe)
o Ze względu na sposób pokrycia
✓ Gotówkowe
✓ Aportowe
o.
✓ Imienne
✓ Na okazieciela
6. Akcje vs obligacje
AKCJA OBLIGACJA
Procedura pozyskania kapitału jest Procedura pozyskania kapitału jest prosta
skomplikowana
Brak terminu zwrotu kapitału pozyskanego w Kapitał przekazany jest na określony czas (za
drodze emisji akcji wyjątkiem obligacji wieczystych)
Jest instrumentem udzialowym Jest instrumentem odzwierciedlającym
potwierdziającym prawo własności wierzytelności pieniężne
Daje akcjonariuszom uprawnienia zarówno Wywołuje wyłącznie skutki obligacyjne o
majątkowe (finansowe), jak i korporacyjne (np. charakterze pieniężnym (finansowym) lub
Prawo głosu) niepienieżnym (prawo zamiany)
Jest instrumentem o charakterze Jest instrumentem o charakterze odsetkowym
dywidendowym – wysokość przypadającej na lub dyskontowym – posiadacz otrzymuje
akcje dywidendy zależy od wypracowanego świadczenie pieniężne, którego poziom nie
przez emitenta zysku oraz od decyzji WZA zależy od wyniku finansowego spółki
Wiąże się bezpośrednio z ryzykiem Bezpośrednio nie podlega ryzyku związanemu
inwestowania i dlatego może przynieść z działalnością gospodarczą emitenta, jest
właścicielowi większe korzyści niż obligacja papierem wartościowym bardziej bezpiecznym
(wartość dochodowa akcji zależy od niż akcja i z tego względu z reguły przynosi jej
wysokości dywidend i zmian wartości ceny właścicielowi mniejsze korzyści w porównaniu
rynkowej akcji) z akcją
7. Wartość akcji
• Nominalna
• Emisyjna
• Rynkowa
• Wykupu
• Agio – pojęcie oznaczające wyższy kurs posiadanych dewiz lub papierów

wartościowych niż ich wartość nominalna
8. Prawo do akcji – łagodzi problem długiego oczekiwania rzez inwestorów na notowanie akcji od
momentu zapisania się na nie w publicznej subskrybcji
• Mogą być przedmiotem obrotu już w kilka dni po przydziale akcji, a jeszcze przed ich
zarejestrowaniem w sądzie. PDA umożliwiają zatem wycofanie się z dokonanej inwestycji
tym, którym przydzielono nowe kacje, a jednocześnie umożliwia ich nabycie tym, którzy
nie dokonali tego w publicznej subskrybcji, zanim akcje zadebiutują na giełdzie
• Obrót prawami do nowych akcji podlega takim samym regułom jak obrót akcjami. PDA
notowane są w tym samym systemie notowań, w którym notowane będą akcje danej
spółki (lub na którym spółka już jest notowana). Rozliczenie zawartej transakcji
przeprowadza Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych oraz dom maklerski według
takich samych zasad, jakie obowiązują w odniesieniu do akcji
• Po decyzji sądu o zarejestrowaniu nowej emisji, społka uzgadnia z Krajowym

Depozytem Papierów Wartościowych oraz giełdą termin pierwszego notowania - już nie
PDA, lecz akcji
Notowanie na giełdzie praw do nowych akcji:

Rejestracja podwyższenia kapitału przez sąd
o Notowanie akcji
• List zastawny to papier wartościowy zbliżony charakterem do obligacji – jest
to instrument dłużny w którym emitent zobowiązuje się do zwrotu nabywcy
listu kwoty głównej wraz z odsetkami. Emitentami listów zastawnych są banki
hipoteczne, których podstawową działalnością są kredyty hipoteczne. Zasadę
emisji, zbywania, nabywania, wykupu reguluje ustawa o listach zastawnych i
bankach hipotecznych z 1997 roku. List zastawny może być emitowany jako
instrument imienny lub na okaziciela i może być denominowany w złotych lub
walucie obcej. Ze względu na formę może mieć postać dokumentu lub postać
zdematerializowaną.
Bank hipoteczny prowadzi rejestr zabezpieczenia listów zastawnych, do

którego wpisane są wierzytelności oraz inne środki banku stanowiące
podstawę ich emisji.
W Polsce wyróżnia się dwa rodzaje listów zastawnych:
• Publiczne – jest papierem wartościowym w przypadku którego podstawą

emisji (zabezpieczeniem wierzytelności wynikającej z listu) są wierzytelności
banku hipotecznego z tytułu kredytów udzielonych lub zabezpieczonych przez
ustawowo określone podmioty o szczególnej wiarygodności (np. NBP, EBI,
Bank Światowy, Państwa Członkowskie UE itp.)
• Hipoteczne – to instrument w przypadku którego podstawą emisji są
wierzytelności banku hipotecznego z tytułu kredytów zabezpieczonych
hipotekami na rzecz banku
Listy zastawne charakteryzują się wysokim poziomem bezpieczeństwa czyli

niskim poziomem ryzyka inwestycyjnego. Do głównych czynników
ograniczających do minimum ryzyko inwestycji należą:
• Zawężenie zakresu czynności wskutek czego środki pieniężne pochodzące z

emisji listów zastawnych finansują głównie akcję kredytową
• Konserwatywna polityka wyceny nieruchomości stanowiących ich
zabezpieczenie
• Nadzorcza rola niezależnych powierników działających przy bankach
hipotecznych, a powoływanych przez komisję nadzoru finansowego.
Kontrolują oni przede wszystkim prawidłowość wpisów do rejestru
zabezpieczenia listów zastawnych, zgodność ustalania wartości bankowo
hipotecznej nieruchomości z regulaminem wyceny zatwierdzonym przez KNF
oraz zgodność zabezpieczeń znajdujących się w obrocie listów zastawnych z
wymogami ustawowymi
KWITY DEPOZYTOWE:
1. KWIT DEPOZYTOWY to papier wartościowy emitowany niejako w zastępstwie właściwego

papieru wartościowego jakim są akcje. Kwity depozytowe emitowane są zatem w oparciu o
akcje spółki mającej siedzibę w innym państwie niż państwo w którym następuje emisja
danych kwitów. Akcje będące podstawą emisji kwitów są uprzednio emitowane w banku-
emitencie kwitów i pozostają w tym depozycie przez cały czas istnienia kwitu.
2. Rodzaje emisji kwitów depozytowych:
o Emisja sponsorowana – najczęściej spotykana sytuacja, która polega na tym, że emisja
kwitów depozytowych prowadzona jest na podstawie umowy zawieranej przez spółkę
emitującą akcje i bank emitujący kwity (bank inwestycyjny). W ramach emisji
sponsorowanej bank nabywa nową emisji przeprowadzonej specjalnie w tym celu
przez spółkę akcyjną
o Emisja niesponsorowana – wówczas bank inwestycyjny decyduje się na emisję kwitów
depozytowych, na akcje spółki z którą nie zawarł żadnego porozumienia. Spółka
akcyjna może w ogóle nie wiedzieć, jakie kwity depozytowe mają być emitowane.
Natomiast akcje stanowiące podstawę emisji kwitów są wówczas kupowane na rynku.
3. Kwity depozytowe mogą dawać ich posiadaczom różne uprawnienia względem akcji na
podstawie których zostały wystawione. W każdym przypadku jest jednak tak, że kwit
depozytowy zawiera prawo własności tych akcji i pośrednio uprawnia do wykonywania
wszelkich praw przysługujących z tych akcji
4. Rodzaje kwitów depozytowych:
o Ze względu na kryterium geograficzne i podstawę prawną emisji kwitów wyróżnia się
dwa podstawowe rodzaje kwitów
▪ ADR (amerykańskie kwity depozytowe) – emitowane na terytorium USA na
podstawie amerykańskiej jurysdykcji
▪ GDR (global depositary recept) – emitowane na rynkach w różnych miejscach
na świecie z tym że najczęściej jest to giełda londyńska i luksemburska
5. Korzyści kwitów depozytowych – wynikają one z dwóch podstawowych przesłanek, z punktu
widzenia emitenta akcji kwity dają mu możliwość zaistnienia na rynkach zagranicznych,
przybliżenia wizerunku spółki inwestorom zagranicznym, bez konieczności ubiegania się na
nich o dopuszczenie akcji do obrotu, co nieraz bywa kosztowne i wymaga spełnienia szeregu
procedur administracyjnych. Dzięki temu spółki z innych państw mogą zaistnieć na
największych rynkach giełdowych świata co podnosi ich prestiż i umożliwia pozyskanie nowych
inwestorów.
Z punktu widzenia inwestorów kwity umożliwiają „nabywania” akcji spółek zagranicznych

wówczas, gdy przepisy prawa ograniczają inwestycje na rynkach zagranicznych. Ma to miejsce
zwłaszcza w przypadku funduszy emerytalnych i niektórych funduszy inwestycyjnych.
CERTYFIKATY INWESTYCYJNE:
1. Certyfikaty inwestycyjne to instrumenty finansowe emitowane przez fundusze
inwestycyjne zamknięte i stanowią swego rodzaju udział w funduszu inwestycyjnym.
Podstawą prawną ich emisji jest ustawa o funduszach inwestycyjnych z 2004 roku. Ze
względu na swą konstrukcję CI przypominają zarówno instrumenty udziałowe (tj. akcje) i
dłużne (tj. obligacje). Posiadacze certyfikatów mają bowiem prawo do części dochodów
lub przychodów w ramach funduszu, ale również mają prawo do udziału i głosowania w
radzie inwestorów lub zgromadzeniu inwestorów a także mają prawo pierwszeństwa do
objęcia nowych CI kolejnych emisji. Z drugiej strony CI mają (podobnie jak instrumenty
dłużne) określony termin wykupu
2. Certyfikaty inwestycyjne mogą być imienne lub na okaziciela i są niepodzielne (inaczej niż
ma to przypadek przy jednostce uczestnictwa)
3. Certyfikaty inwestycyjne na okaziciela danego funduszu reprezentują jednakowe prawa
majątkowe, co w praktyce oznacza zakaz prowadzenia uprzywilejowanej pozycji dla
pewnych kręgów uczestników funduszu. Nie dotyczy to certyfikatów imiennych, w
przypadku których możliwe jest przyznanie certyfikatom poszczególnych serii różnych
uprawnień w określonym zakresie. CI mogą być wprowadzone do obrotu na rynku
wtórnym giełdowym lub pozagiełdowym dzięki czemu poddawane są codziennej wycenie
rynkowej. Niezależnie od tego każdy fundusz jest zobowiązany dokonywać okresowej
wyceny wyemitowanych certyfikatów na podstawie posiadanych aktywów
Na podstawie ustawy stwierdzić co ile fundusz zobowiązany jest dokonywać wyceny
JEDNOSTKI UCZESTNICTWA
1. Jednostki uczestnictwa są zbywane przez TFI otwarte i specjalistyczne, stanowią one tytuł
prawny uczestników funduszu do udziału netto funduszu (czyli wartości aktywów
pomniejszone o jego zobowiązania. Jednostki uczestnictwa NIE SĄ papierami
wartościowymi! A tym co je charakteryzuje to ich podzielność. Wynika ona ze sposobu
ustalania liczby przydzielanych jednostek uczestnictwa. Nowe jednostki są zbywane przez
fundusz inwestycyjny po cenie wynikającej z podziału aktywów netto funduszu na liczbę
istniejących jednostek. Liczba jednostek uczestnictwa jest ustalana przez podział
wpłacanej kwoty przez tak ustaloną cenę. Uzyskana w ten sposób liczba nie musi być
zatem całkowita (można się spotkać z sytuacją, że liczba jednostek jest podawana z
dokładnością do 3 miejsc po przecinku)
2. Jednostki uczestnictwa reprezentują jednakowe prawa majątkowe (brak jednostek
uprzywilejowanych)
3. Jednostka uczestnictwa nie może być odsprzedana osobie trzeciej, natomiast może być
odsprzedana funduszowi który ją sprzedał (odkupione jednostki są umarzane)
Instrumenty strukturyzowane i rodzaje (w domq)
INSTRUMENTY POCHODNE:
Klasyfikacja instrumentów pochodnych:
• Ze względu na uprawnienia dzielimy na :

o Symetryczne - w ich przypadku prawdopodobieństwo zysku lub straty rozkłada się
symetrycznie pomiędzy sprzedającego (wystawcę) jak i kupującego instrument
pochodny (np. kontrakty terminowe)
o Niesymetryczne - charakteryzują się uprzywilejowaną pozycją jednej strony kontraktu
w stosunku do drugiej (np. opcje)
• Ze względu na budowę:
o Proste (waniliowe)
o Egzotyczne
KONTRAKTY TERMINOWE
Kontrakt terminowy to inaczej zakład o to, jaka będzie cena instrumentu bazowego w terminie
rozliczenia kontraktu terminowego
1. Czym są kontrakty terminowe?

• Najprostszy pod względem konstrukcji instrument pochodny
• Kontrakt terminowy jest umową w której kupujący zobowiązuje się do zakupienia w
przyszłości określonego towaru zwanego instrumentem bazowym
• Sprzedający zobowiązuje się natomiast do sprzedania określonego w kontrakcie
instrumentu bazowego
• Bezwarunkowy charakter oznacza, że strony w dniu realizacji kontraktu muszą
bezwarunkowo wykonywać zobowiązanie wynikające z zawartej umowy
• Instrumentami bazowymi mogą być towary, akcje, waluty, indeksy giełdowe, stopy
procentowe, czyli właściwie dowolne wartości ekonomiczne, które można wyliczyć i
wyrazić w jednostkach pieniężnych w sposób nie budzący wątpliwości
2. W terminie wygaśnięcia kontrakty mogą zostać rozliczone na dwa sposoby:
• Dostawa instrumentu bazowego
• Rozliczenie pieniężne (na rynkach giełdowych, regulowane)
3. Przykład (rozliczenie pieniężne)
• Jedna ze stron transakcji wypłaciła drugiej kwotę pieniężną nazywaną kwotą
rozliczenia (ang. Settlement value)
• Kwota rozliczenia stanowi zysk z inwestycji w kontrakty
• To, która strona płaci, a która otrzymuje kwotę rozliczenia, zależy od tego, jaka jest
relacja kursu kontraktu (kursu terminowego) w stosunku do instrumentu bazowego w
terminie wygaśnięcia
• Jeżeli kurs instrumentu bazowego będzie wyższy od kursu kontraktu, kwotę rozliczenia
płaci wystawca kontraktu na rzecz nabywcy kontraktu – ZARABIA NABYWCA
• Jeżeli kurs instrumentu bazowego będzie niższy od kursu kontraktu, kwotę rozliczenia
płaci nabywca kontraktu na rzecz wystawcy – ZARABIA WYSTAWCA
• Brak konieczności posiadania instrumentu bazowego, aby kontrakt terminowy
rozliczyć w terminie wygaśnięcia
• Możliwe jest więc notowanie kontraktów, które są wystawione na instrumenty
bazowe niemające swojej fizycznej postaci, takie jak: indeksy giełdowe, ceny energii
elektrycznej (np. stopa inflacji)
• O inwestorze, który kupił lub sprzedał kontrakt terminowy mówi się że ma otwartą
pozycję. Może on ją utrzymać do dnia wykonywania kontraktu lub też w każdej chwili
wycofywać się z rynku (zamknąć pozycję)
• Jeżeli kupił kontrakt z terminem wykonania w grudniu 2016 aby zamknąć pozycję musi
sprzedać kontrakt z tym samym terminem wykonania. Jeżeli sprzedał kontrakt, aby
zamknąć pozycję musi go kupić.
• Kupno przez inwestora kontraktu inaczej otworzenie pozycji długiej
• Sprzedaż kontraktu to zajęcie pozycji krótkiej
• Nabywca kontraktu (tzn ten który zajmuje tzw. Długą pozycję) zobowiązuje się do
zakupu instrumentu bazowego i zapłacenia ustalonej w kontrakcie ceny:
o Spodziewa się wzrostu ceny, dzięki czemu będzie mógł sprzedać przedmiot
kontraktu z zyskiem
• Sprzedający kontrakt (tzn. ten który zajmuje tzw. Krótką pozycję czyli wystawca
kontraktu) zobowiązuje się do sprzedaży instrumentu bazowego w określonym
terminie
o Spodziewa się spadku ceny i liczy na zarobek z tytułu sprzedaży przedmiotu po
cenie wyższej od rynkowej
Rozliczenie transakcji terminowej zawsze dla jednej ze stron będzie korzystniejsze niż
zawarcie analogicznej transakcji na rynku.
Jeżeli cena terminowa będzie wyższa niż bieżąca cena instrumentu bazowego,
wówczas korzyść odniesie wystawca kontraktu, ponieważ w transakcji terminowej
sprzedaje instrument drożej niż mógłby to zrobić na rynku
2. RODZAJE KONTRAKTÓW TERMINOWYCH:

• FORWARD – w tym przypadku rozliczenie transakcji kończy się rzeczywistą fizyczną
dostawą lub zakupem określonego instrumentu bazowego w przyszłości
o Forward’y są wykorzystywane przez firmy w celu zabezpieczenia
rzeczywistych i przewidywanych ekspozycji tak, aby zabezpieczyć marżę zysku
lub cenę sprzedaży
o Nie jest to kontrakt wystandaryzowany, czyli:
✓ Może być zawarty na dowolną ilość towaru z dostawą na dowolny
dzień
✓ Handluje się nimi na rynku pozagiełdowym
✓ Nie podlega codziennej operacji marking to market (czyli procesów
korygowania cen) – strony transakcji uzgadniają rozliczenie
transakcji w dniu dostawy
• FUTURES – ścisła standaryzacja warunków kontraktów. Jedyne co jest określane przez
rynek to cena kontraktu
o Ta podstawowa cecha odróżnia kontrakty futures od forward, w którym
wszystkie elementy podlegają negocjacji
o Obrót kontraktami futures odbywa się na giełdzie, do której należy
standaryzacja kontraktu, czyli określenie:
✓ Przedmiotu kontraktu
✓ Wielkości wartości bazowej, na którą opiewa kontrakt
✓ Terminu realizacji kontraktu
3. RODZAJE KONTRAKTÓW FUTURES:
• Towarowe kontrakty futures- gdzie przedmiotem kontraktu są szeroko rozumiane
towary
• Finansowe kontrakty futures – które opiewają na aktywa finansowe
4. FINANSOWE DZIELĄ SIĘ NA:
• Walutowe kontrakty futures
• Procentowe kontrakty futures
• Indeksowe kontrakty futures
• Akcyjne kontrakty futures
5. PORÓWNANIE KONTRAKTÓW:
• Kontrakty forward:
o Występują w obrocie pozagiełdowym na rynku nieregulowanym
o Kontrakt niestandaryzowany (tanker-made) dwie strony kontraktu ustalają
ilość przedmiotu kontraktu i termin dostawy
o Rozliczany na zakończenie ważności kontraktu
o Prawie zawsze dochodzi do dostawy przedmiotów kontraktu  fizyczna
dostawa
o Trudniejszy obrót z powodu braku standaryzacji, mniej płynne
o Ściśle określony termin dostawy (wygaśnięcia)
o Brak ograniczeń transakcji
o Większe ryzyko niewypłacalności strony kontraktu
• Kontrakty futures:
o Występuje z reguły na giełdzie na rynku regulowanym
o Kontrakt standaryzowany przedmiot kontraktu i termin dostawy określa
giełda, cena jest negocjowana na rynku
o Rozliczany codzienne (procedura marking to market)
o Wnoszony jest depozyt (margin) stanowiący zabezpieczenie: depozyt
początkowy i zabezpieczający – stanowiący procent wartości kontraktu lub
określany kwotowo przez giełdę na której jest notowany
o W większości przypadków dostawca przedmiotu kontraktu nie występuje,
gdyż pozycja przyjęta w kontrakcie jest likwidowana poprzez zajęcie pozycji
odwrotnej na rynku giełdowym lub pozycja jest rozliczana finansowo
o Bardziej płynne ze względu na standaryzację i fakt, że stanowi przedmiot
obrotu giełdowego
o Termin dostawy (wygaśnięcia) określony przedziałem dat
o Istnieją dzienne limity zmiany cen, określona maksymalnie ilość pozycji 
ustalana przez giełdę
o Izba rozrachunkowa ogranicza ryzyka niewypłacalności strony kontraktu
6. Z kontraktami futures/forward wiążą się trzy ceny:
• Cena wykonania kontraktu (delivery price) – jest ona ustalona, tzn. określa ona cenę,
po jakiej zostanie zawarta transakcja w przyszłości
• Cena terminowa kontraktu (futures/forward price) – cena określana przez dwie strony
na rynku, oznacza cenę dostawy, jaka zostałaby wynegocjowana gdyby umowę
podpisano w danym momencie, zmienia się na rynku każdego dnia
• Cena kasowa (spot price) – przedmiot kontraktu, czyli instrumentu bazowego
7. Baza = cena terminowa kontraktu – cena kasowa
• W miarę zbliżania się terminu dostawy wartość bazy powinna zbliżać się do zera, gdyż
ceny terminowe zbliżają się do ceny kasowej
8. Przykład:
• Walutowy kontrakt terminowy opiewający na 10’000 Euro po jakiej strony go zawarły
to 4,5 zł termin rozliczenia za miesiąc. 3 warianty:
o Kurs wynosi 1 euro = 4,6 zł płaci wystawca, zarabia nabywca (1000 zł)
o Kurs wynosi 1 euro = 4,45 zł płaci nabywca, zarabia wystawca (500 zł)
o Kursy wynosi 1 euro = 4,5 zł
KONTRAKT FRA
1. Jest zasadniczo obietnicą uzyskania określonej stopy oprocentowania w przyszłości, bez

względu na wysokość obowiązującej w tym czasie rynkowej stopy procentowej.
• Są one zwykle wykorzystywane przez pożyczkobiorców na rynku pieniężnym, aby
ustalić stałą stopę oprocentowania, według której będą spłacać swe krótkoterminowe
zobowiązania
Cecha FRA Kontrakt futures na
stopę procentową
Elastyczność Duża – kwota, okres i Mała – kontrakty te są
sposób są indywidualnie ściśle
negocjowane przez wystandaryzowane
kontrahentów (kwota, termin
zapadalności, procedury
rozliczeniowe)
Forma obrotu Rynek pozagiełdowy Rynek giełdowy
Depozyt Nie jest wymagany Jest wymagany
zabezpieczający
Warunki Są poufne Są wystandaryzowane i
kontraktu powszechnie dostępne
Ryzyko Wysokie – zawsze Niskie – jedną ze stron
kredytowe partner transakcji może transakcji jest izba
nie wywiązać się z rozrachunkowa
kontraktu
Równoważenie Brak możliwości Standaryzacja pozwala
pozycji zawarcia transakcji zajmowanie pozycji
kompensującej. Każda przeciwstawnych do
transakcja jest zajmowanych (pozycje
indywidualną umową i długie i krótkie
nie ma możliwości podlegają kompensacji)
zamknięcia pozycji
poprzez zawarcie
transakcji odwrotnej z
tym samym
kontrahentem,
anulowania jej lub cesji
bez obopólnej zgody
Mechanizm Jednorazowe rozliczenie Operacje marking to
rozliczenia następuje na początku market - bieżące
transakcji umownego okresu rozliczanie przez cały
depozytu/pożyczki (tzw. czas kontraktu poprzez
Kwota kompensacyjna) korygowanie kwoty
depozytu
zabezpieczającego 092,
• Kwota kompensacyjna – wzór:
|rFRA – rref | x t x K
----------------------------------------------------
36000
Kk= ---------------------------------------------------
Rref x t
1 + -------------------------------
Depozyty zabezpieczające:
1. Depozyty zabezpieczające:
• Służą zabezpieczeniu zobowiązań kupującego/sprzedającego – zabezpieczeniu
ryzyka dziennej zmiany cen kontraktu
• Stanowią tylko część wartości kontraktu – określony % wartości (efekt dźwigni
finansowej)
• Wartość depozytu ustalana jako określony procent wartości kontraktu (od
ostatniego kursu rozliczeniowego)
• Wnoszone (wpłacane) na rachunek inwestora w Domu Maklerskim
• Dwa poziomy depozytów:
o Wstępny – wnoszony w momencie zawarcia transakcji (DM)
o Właściwy (minimalny) – poziom który zawsze musi być utrzymywany )Izba
rozliczeniowa, np. KDPW)
2. Marking to market czyli codzienne rozliczanie transakcji – mechanizm działania
• Po zakończeniu każdego dnia sesyjnego kalkulowane są zyski i straty stron
transakcji, które są codziennie rozliczane pomiędzy rachunkami inwestorów
• W tym celu wykorzystywane są środki znajdujące się w depozytach
zabezpieczających. Wartość środków w depozytach może zatem rosnąć lub
spadać
• W efekcie operacji równania do rynku jeżeli po kilku sesjach finansowa gwarancja
złożona przez inwestora (czyli wartość środków w depozycie) spadnie poniżej
określonego poziomu, wówczas inwestor będzie proszony o uzupełnienie środków
w depozycie
• W praktyce obowiązek śledzenia poziomu depozytu zabezpieczającego, jak i
uzupełnienia jego ewentualnego poziomu ciąży na inwestorze
• Jeśli tego nie zrobi, jego pozycja po prostu zostanie zamknięta
• Kwota rozliczenia jest pobierana od stron transakcji na bieżąco w cyklu dziennym.
Wyznaczane są dzienne kwoty rozliczenia, które zsumowane dają kwotę
rozliczenia z całej inwestycji
• Taki system gwarantuje, że nie dojdzie do sytuacji niewypłacalności inwestora
• Przykład:
o Kontrakt terminowy na 10000 euro po 4,5 zł termin rozliczenia za miesiąc
depozyt zabezpieczający wynosi 10% wartości kontraktu, sprzedający to
podmiot A, kupujący to podmiot B. W kolejnych 5 dniach kurs walutowy
kształtował się następująco: (2) 4,51 zł; (3) 4,38 zł; (4) 4,32 zł; (5) 4,53 zł.
Poziom depozytu minimalnego wyznaczono na poziomie 3000 zł
W piątym dniu strony zamknęły kontrakt poprzez zajęcie tzw. Pozycji

odwrotnych, tj. podmiot A kupił kontrakt zaś podmiot B sprzedał go. W
ten sposób kontrakt został rozliczony po 5 dniach, pomimo że termin
rozliczenia przypada na za miesiąc.

(sprzedający)
1 4500 4500
2 4400 4600
3 5700 3300
4 6300 2700 + 1800= 4500
5 4200 6600 (4800 + 1800)
3. Wyznaczanie depozytów zabezpieczających przez KDP CCP odbywa się przy zastosowaniu
modelu SPAN (Standard Portfolio Analysis of Risk) opracowany przez Chicago Mercantile
Exchange w 1988 roku (powszechnie uznawany na świecie za standard)
• KDPW CCP określa minimalny poziom depozytu zabezpieczającego, w skład
którego wchodzi gotówka oraz papiery wartościowe określone przez KDPW CCP
oraz ich tzw. Stopy uznania (czyli jaka część rynkowej wartości danego papieru jest
uznawane na depozyt)
• Każdy inwestor może sprawdzić wysokość wymaganego depozytu
zabezpieczającego przy wykorzystaniu arkusza kalkulacyjnego dostępnego na
stronach internetowych KDPW CCP
• Wyniki obliczeń arkusza należy traktować jedynie poglądowo
• Szczegółowe zasady wyznaczania depozytów zabezpieczających dla inwestorów
określają biura/domy maklerskie, które określają również jego ostateczną
wysokość
KONTRAKTY TERMINOWE:
1. Jakie możliwości dają kontrakty?

• Hedging – zabezpieczanie portfela akcji
• Spekulacja na wzrost, spadek kursu akcji danej spółki
• Alternatywa dla krótkiej sprzedaży
• Arbitraż – wykorzystywanie różnicy pomiędzy rynkowym,
a teoretycznym korsu kontraktu terminowego
o Efekty arbitrażu:
✓ Pewna kwota zysku
✓ Minimum ryzyka
✓ Brak wstępnych nakładów finansowych
o Możliwości dokonania arbitrażu:
✓ Kontrakty przewartościowane (cena
rynkowa powyżej ceny teoretycznej)
❖ Sprzedaż kontraktów
❖ Kupno akcji
✓ Kontrakty niedowartościowane (cena
rynkowa poniżej ceny teoretycznej)
❖ Kupno kontraktów
❖ Sprzedaż akcji
• Transakcje spreadowe:
o Operowanie na kontraktach na akcje i indeksy
giełdowe
o Operowanie na różnych seriach tej samej klasy
o Operowanie na kontraktach na różne akcje
2. Kurs teoretyczny kontraktu:
F= I[1 + (r-q) x n/360]
F – kurs kontraktu
I – kurs instrumentu bazowego
r – stopa wolna od ryzyka (rent. 13 tyg bs)

q – stopa dywidendy w ujęciu rocznym (w % p.a.)
n – czas do wygaśnięcia kontraktu (dni)
SPREADY CZASOWE
1. Jest to spekulacja na zmianie różnicy pomiędzy cenami różnych serii kontraktów

terminowych. Nie jest istotny kierunek zmiany rynku. Ważna jest analiza skali zmian
wartości różnych serii kontraktów terminowych.
OPCJE
1. Opcje są pochodnymi instrumentami finansowymi, które dają nabywcy prawo zakupu lub
sprzedaży instrumentu bazowego, a sprzedawcy obowiązek dokonania transakcji zgodnie z
wolą nabywcy na ustalonych wcześniej warunkach w danym momencie czasowym
1. Nabywca posiada tym samym możliwość osiągnięcia nieograniczonego zysku przy
znanym wcześniej poziomie ewentualnej straty
2. Sprzedawca (wystawca) w zamian za podjęte ryzyko wystawienia opcji otrzymuje
premię, tym samym sprzedawca zna już swój dochód, a koszty ewentualnego
rozliczenia transakcji na rzecz nabywcy zależą od przebiegu notowań na rynku
2. Nabywca ma prawo do realizacji opcji, a ryzyko poniesienia strat zamyka się wysokości
płaconej premii, wystawca z kolei ma obowiązek realizacji, a ryzyko potencjalnych strat jest
praktyczne nieograniczone
1. Nabywca opcji nie musi jednak korzystać z przysługującego mu prawa do realizacji
opcji, jeżeli w momencie rozliczenia opcji kursy rynkowe będą korzystniejsze niż te
zagwarantowane w opcji
2. W przypadku, gdy nabywca opcji będzie chciał zrealizować opcję kupna lub sprzedaży,
wystawca opcji ma obowiązek dostarczenia lub zakupu określonej ilości instrumentu
bazowego, niezależnie od sytuacji rynkowej
3. Opcje są instrumentami charakteryzującymi się asymetrią praw i obowiązków (tzw.
Asymetryczny rozkład ryzyka)
3. Nabywca opcji w zamian za opłatę (premię) nabywa prawo, lecz nie obowiązek dokonania
transakcji kupna (w przypadku opcji call) lub sprzedaży (opcja put) danego instrumentu po
ściśle określonej cenie (tzw. Poziom strike)
1. Transakcja ta dokonywana jest w dniu wygaśnięcia opcji, w praktyce jednak posiadacz
opcji ma możliwość odsprzedania nabytego instrumentu na rynku w dowolnym
momencie
4. Rodzaje opcji:
1. Call (kupna) – daje nabywcy prawo do kupna instrumentu bazowego, np. walut w
postaci kontraktu opcyjnego po z góry ustalonej cenie (kurs realizacji) wystawca opcji
jest zobowiązany sprzedać nabywcy opcji zakontraktowaną ilość instrumentu
bazowego
2. Put (sprzedaży) – daje nabywcy prawo do sprzedaży instrumentu bazowego w postaci
kontraktu opcyjnego po z góry ustalonej cenie (kurs realizacji), wystawca opcji jest
zobowiązany kupić od nabywcy opcji zakontraktowaną ilość instrumentu bazowego
5. Ze względu na termin wygaśnięci opcje dzielą się na:
1. Opcja amerykańska - pozwala posiadaczowi na jej wykonanie w dowolnym dniu do
momentu wygaśnięcia
2. Opcja europejska – może być wykorzystana tylko w dniu wygaśnięcia
6. Miary techniczne opcji:
1. Premia opcyjna – to koszt zakupu danego prawda do kupna lub sprzedaży. Premia
opcyjna jest też zarazem maksymalną stratą na transakcji
o Opcja jest formą polisy ubezpieczeniowej i wymaga zapłaty z góry. Zapłata ta
dotyczy uzyskania określonego prawa realizacji opcji (premia opcyjna).
Wysokość premii opcyjnej zależy od:
✓ Długości życia opcji (im dłuższy okres ubezpieczenia tym wyższa
premia)
✓ Zmienności rynkowej (im większa zmienność rynku tym premia
większa)
✓ Różnicy między ceną wykonania opcji, a ceną instrumentu bazowego
(im bliżej cena wykonania opcji jest ceny instrumentu bazowego, tym
wyższa premia)
2. Termin wygasania opcji – jest to dzień, w którym inwestor który zakupił daną opcję,
ma prawo z niej skorzystać, jeżeli sytuacja rynkowa okazała się zgodna z jego
oczekiwaniami
3. Cena wykonania opcji (tzw. Strike) – jest to poziom po którym może nastąpić
rozliczenie kontraktu opcyjnego, jeżeli nabywca zdecyduje się skorzystać z opcji.
Innymi słowy jest to cena instrumentu bazowego po której nastąpi jej zakup lub
sprzedaż
o Jeżeli cena danego instrumentu jest wyższa od ceny wykonania, właściciel
opcji CALL wykonuje prawo do kupna i zarabia na opcji, natomiast w
przypadku opcji PUT, opcja ta wygasa bez żadnych konsekwencji
o W przypadku, gdy cena instrumentu jest niższa od ceny wykonania opcja CALL
wygasa bez korzyści dla nabywcy, natomiast nabywcy opcji PUT pozwala
sprzedać instrument po cenie wyższej od obecnej
4. Strony opcji:
o Wystawca opcji dostaje premię, którą płaci nabywca
o Nabywca opcji obliguje wystawcę opcji do zakupu lub sprzedaży danego
instrumentu finansowego, jeżeli wykonanie opcji będzie dla inwestora
korzystne
o Osoba, która dokonała zakupu opcji zajęła pozycję długą (long), natomiast
osoba, która wystawiła opcję zajęła pozycję krótką (short)
5. Kurs terminowy – jest kursem rynkowym instrumentu bazowego w dniu realizacji
6. Wartość wewnętrzna – to różnica pomiędzy kursem realizacji, a kursem terminowym
o jej występowanie i rodzaje przedstawione są poniżej

Kurs realizacji>Kurs OTM ITM
terminowy
Kurs realizacji = kurs ATM ATM
terminowy
Kurs realizacji < Kurs ITM OTM
terminowy
o Opcja in-the money (w pieniądzu; w cenie) – opcja taka w przypadku

wykonania prowadziłaby do dodatniego przepływu pieniężnego dla
posiadającego opcję, czyli kurs wykonania jest lepszy niż bieżący kurs rynkowy
o Opcja at-the money (przy pieniądzu; po cenie) - nie powoduje przepływów
pieniężnych, kurs wykonania jest równy bieżącemu gotówkowemu kursowi
rynkowemu
o Opcja out-of the money (poza pieniądzem ; nie w cenie) – daje ujemny
przepływ pieniężny dla posiadacza, czyli kurs wykonania jest gorszy niż bieżący
gotówkowy kurs rynkowy
7. Wartość wewnętrzna opcji
o Występuje wtedy, gdy opcja jest in-the money. W przeciwnym przypadku
wartość wewnętrzna równa jest zero
✓ Wartość wewnętrzna dla opcji call in-the money = cena instrumentu
bazowego – cena wykonania
✓ Wartość wewnętrzna dla opcji put in-the money = cena wykonania –
cena instrumentu bazowego
8. Wartość czasowa opcji
o Wartość czasowa opcji wynika z możliwości zmiany ceny instrumentu w
kierunku korzystnym dla jej właściciela. Oblicza się ją jako różnice pomiędzy
wartością premii opcyjnej, a wartością wewnętrzną opcji
9. Dźwignia finansowa
o Opcje są instrumentami pochodnymi i czasami nawet niewielka zmiana
instrumentu bazowego może przynieść inwestorowi zysk procentowo
kilkakrotnie wyższy w stosunku do zainwestowanego kapitału. Oczywiście
zasada ta działa w dwie strony i w przypadku niekorzystnej zmiany
instrumentu strata może być również kilkakrotnie razy wyższa
Jakiś fajny wykresik (1):
• Straty inwestora są ograniczone jedynie do premii opcyjnej, natomiast zyski mogą być
nieograniczone
• Do momentu w którym cena danego instrumentu znajduje się poniżej ceny wykonania strata
inwestora równa się zapłaconej premii, natomiast w momencie w którym zaczyna przekraczać
poziom wykonania inwestorowi zaczyna opłacać się skorzystać z prawa do zakupu, a opcja
zaczyna zarabiać
• To, że cena instrumentu wzrośnie powyżej poziomu wykonania nie oznacza jeszcze, że zakup
danej opcji już będzie opłacalny. Cena musi wzrosnąć o tyle, aby odrobić koszt premii opcyjnej
• Poziom, przy którym dana transakcja zacznie więc przynosić nam zyski nazywa się Break Even
Point (BEP)
Jakiś wykresik vol. 2
• Sytuacja inwestora wystawiającego opcję CALL jest lustrzanym odbiciem inwestora

kupującego opcję CALL
• Maksymalny zysk wystawcy limitowany jest jedynie do premii opcyjnej, którą zapacił nabywca
opcji. Maksymalne potencjalne straty takiego inwestora są z kolei nieograniczone w przypadku
wzrostów kursów
• Wzrost powyżej poziomu wykonania nie oznacza, że dany inwestor wystawiający opcję CALL
już ponosi stratę na transakcji
• Wzrosty muszą być na tyle znaczące, aby kwota, którą wystawca będzie musiał zapłacić
nabywcy była wyższa od premii, którą nabywca zapłacił na początku
• Inwestor kupujący opcję PUT naraża się na maksymalną stratę w wysokości zapłaconej premii
opcyjnej, natomiast jego zyski są tym większe im niższy jest kurs danego instrumentu
• W przypadku opcji PUT, w przeciwieństwie do opcji CALL nie można powiedzieć, że zyski
inwestora są nieograniczone, gdyż limitowane są poprzez spadek ceny danego instrumentu do
0
7. Najprostsze strategie opcyjne:
Gdy inwestor spodziewa się spadku cen, powinien:
• kupić opcje sprzedaży, co jest efektywne przy dużych spadkach cen instrumentu bazowego
• wystawić opcje kupna, co opłaca sięw przypadku spadku cen lub nawet lekkiego wzrostu cen,
niepokrywającego jednak wysokości premii opcyjnej
Gdy inwestor spodziewa się wzrostu cen, powinien:

• kupić opcję kupna, co jest efektywne przy znacznych wzrostach cen
• wystawić opcję sprzedaży, co jest opłacalne w warunkach wzrostu cen lub niewielkiego
spadku cen, niepokrywającego premii operacyjnej
8. Czynniki wpływające na cenę opcji (wg Modelu Blacka-Scholesa)

1. Kurs realizacji opcji
2. Dzień realizacji opcji
3. Rodzaj opcji
4. Kurs terminowy (spot)
5. Stopy procentowe
6. Volatility
Czynniki 1-3 są określone w umowie opcji, czynniki 4-6 to czynniki rynkowe
9. Przykład 1.
1. Inwestor kupuje opcję kupna euro. Wartość kontraktu wynosi 1 mln erło. Kurs
realizacji EUR/PLN wynosi 3,5500, a wartość premii 70 tys. Zł.
2. Ustal próg rentowności dla tej opcji
Koszt opcji na jednostkę waluty
70 000/1 000 000 = 0.07 PLN za 1 EUR
Próg rentowności
3.55 + 0.07 = 3.62
10. Przykład 2.
1. Inwestor nabył opcję sprzedaży erło. Wartość kontraktu wynosi 1 mln erło. Kurs
realizacji EUR/PLN wynosi 3.55, a premia 50 000 PLN
2. Ustal próg rentowności
Koszt opcji na jednostkę
50 000/1 000 000 = 0.05
Próg rentowności
3.55 – 0.05 = 3.5
Opcja przyniesie nabywcy zysk, jeśli kurs natychmiastowy w dniu realizacji opcji
wyniesie 3.5
11. Przykład 3.
1. Inwestro zawarł kontrakt, zgodnie z którym za 10 miesięcy będzie musiał zapłacić
kontrahentowi 113 tys USD. Decyduje się na zakup 10M opcji kupna, dla której
wynegocjował premię w wysokości 3500 PLN. Kurs realizacji opcji USD/PLN=2.7110
2. Aby zapłacić żądaną cenę, zaciąnął 10M kredyt oprocentowany w wysokości 4.5%
p.a.
3. Wyznacz próg rentowności
Kalkulacja musi uwzględniać koszt finansowania premii w okresie od zakupu do
realizacji
3500(1+0.045*10/12)=3631.25
Koszt opcji na jednostkę wynosi
3631.25/113 000 = 0.03212 PLN za USD
Próg rentowności
2.7110 + 0.03212 = 2.7431
Inwestor może oczekiwać zysku powyżej 2.7431
OPCJE BARIEROWE
1. Opcje barierowe różnią się od standardowych opcji waniliowych, że mają
wbudowaną dodatkową barierę, która może decydować o takich cechach opcji jak
poziom wykonania, czy termin wygaśnięcia, a także wysokość premii oraz ryzyko
związane z danym instrumentem
2. Opcje barierowe można podzielić na dwie podstawowe kategorie, czyli opcje z
barierą wyjścia –out oraz barierą wejścia –in
• Opcje z barierą wyjścia – to opcje, które przestają istnieć w momencie, w
którym kurs w czasie trwania opcji dotknie poziomu bariery. Aż do tego
momentu opcje te są zwykłymi opcjami waniliowymi
• Opcje z barierą wejścia – to opcje, które działają odwrotnie, czyli zaczynają
działać dopiero jak kurs dotknie wcześniej ustalonej bariery. W tym
momencie stają się opcjami waniliowymi
3. Inny podział opcji barierowych należy dokonać ze względu na poziom bariery
• Bariera może być umiejscowiona zarówno powyżej, jak i poniżej kursu spot
i. Jeżeli bariera umiejscowiona jest powyżej kursu spot to opcja ta
nazywana jest opcją z barierą (wejścia lub wyjścia) w górę (up)
ii. Jeżeli poziom bariery ustawiony jest poniżej ceny spot, taka opcja
nazywana jest opcją z barierą (wejścia lub wyjścia) w dół (down)
• Poziom ustawienia bariery definiuje, jaki ruch musi wykonać kurs
instrumentu finansowego, aby opcja zaczęła działać lub straciła swoją
ważność przed dniem ukończenia trwania opcji.
KONTRAKTY SWAP
1. Umowa między dwiema lub więcej stronami co do wymiany przyszłych
przepływów gotówkowych według wcześniej określonych zasad
2. Polega na sprzedaży (zakupie) danego instrumentu bazowego na jeden termin
przy równoczesnym nabyciu (sprzedaży) tego samego instrumentu na inny
termin
3. Cechy swapów
• Duża elastyczność co do ich wartości nominalnej
• Elastyczność czasu realizacji i warunków
4. Podstawowe rodzaje swapów
• Procentowe (IRS)
o jego istotą jest zamiana między stronami umowy płatności
odsetkowych w tej samej walucie według różnych stóp
procentowych, bez dokonywania płatności kapitałowych
o strony umowy wymieniają się zadłużeniami oprocentowanymi
według stałej stopy procentowej na oprocentowane według
zmiennej stopy procentowej i odwrotnie
o przepływy finansowe kalkulowane są na podstawie stałej lub
zmiennej stopy procentowej
• Walutowe
Podział opiera się na kryterium rodzaju instrumentu bazowego, którym mogą

być papiery dłużne albo waluty obce
21.02.2019
Rynek finansowy stanowi zetknięcie podaży i popytu na kapitał pieniężny (wolne środki finansowe).
Obejmuje on ogół transakcji, których przedmiotem są instrumenty finansowe będące ucieleśnieniem
wszelkich operacji finansowych niosących ze sobą powstanie zobowiązania finansowego.
Rynek finansowy stanowi integralną część systemu finansowego, przez który należy rozumieć
mechanizm współtworzenia i przepływu środków pieniężnych i ich nadwyżek między
niefinansowymi podmiotami gospodarczymi. W skład systemu finansowego wchodzą instrumenty,
instytucje, rynki finansowe, a także normy określające zasady ich funkcjonowania. Ze względu na
model systemu finansowego rynki finansowe dominują w modelach anglosaskich, podczas gdy sektor
bankowy dominuje w modelach niemiecko-japońskich (kontynentalnych).
28.02.2019
Cechy dojrzałego rynku finansowego:
• płynność,
• efektywność,
• rzetelność,
• przejrzystość,
• integralność,
• innowacyjność.
Płynność rynku znajduje swój wyraz w łatwej zamianie środków pieniężnych na instrument i
odwrotnie. Płynny rynek to rynek, który nie poddaje się łatwo manipulacjom cenowym, czyli utrudnia
działania kapitału spekulacyjnego. Z tego względu płynność rynku może być w sposób zamierzony
stymulowana. Odbywa się to poprzez wprowadzanie przepisów stanowiących o koncentracji podaży i
popytu w jednym miejscu. Innym rozwiązaniem stymulującym płynność jest powoływanie tzw.
dealerów (animatorów rynku), którzy, składając we własnym imieniu, na własne ryzyko i koszt
zlecenia, równoważą rynek. Płynność rynku może być mierzona jego szerokością, głębokością i
elastycznością cenową.
Efektywność rynku finansowego wyraża się w trzech wymiarach:

▪ efektywność alokacyjna - rynek finansowy powinien zapewniać efektywną alokację zasobów
finansowych w gospodarce, to znaczy powinny być mechanizmy pozwalające udostępniać te
zasoby podmiotom najbardziej produktywnym
▪ efektywność operacyjna - efektywność operacyjna wyraża niczym nieskrępowaną możliwość
zawierania transakcji przez podmioty gospodarujące dzięki dużej liczbie pośredników
finansowych, którzy, konkurując między sobą, obniżają swoje marże, dzięki czemu inwestorzy
mają pewność, że ponoszone przez nich koszty transakcyjne są funkcją mechanizmu
rynkowego, a nie praktyk monopolistycznych (zmów cenowych)
▪ efektywność informacyjna - polega na jednoczesnym dostępie do informacji spływających na
rynek finansowy wszystkich uczestników rynku
Rzetelność rynku wyraża się zarówno w jakości, zawartości i częstotliwości przekazywanych
informacji. Informacja rzetelna to informacja prawdziwa, może być zła lub dobra, ale musi być
prawdziwa, to znaczy niezmanipulowana.
Rynek przejrzysty to znaczy transparentny; transparentny to znaczy jasny, zrozumiały. Sposób

składania zleceń, zawierania transakcji, jej rozliczania i publikowania informacji po jej zawarciu
powinien być zrozumiały i przejrzysty.
Integralność rynku finansowego oznacza, że podmioty tworzące tzw. infrastrukturę instytucjonalną

rynku mają jasno określone prawa i obowiązki i wiadomo, jaka jest ich rola na rynku. Infrastruktura
instytucjonalna rynku ma być systemem logicznie powiązanych ze sobą instytucji, a nie zlepkiem
przypadkowo powoływanych podmiotów.
Rynek finansowy stanowi miejsce, gdzie dochodzi do kreowania i testowania innowacji finansowych.
Funkcje rynku finansowego:

1. mobilizacja kapitału,
2. transfer kapitału od podmiotów nadwyżkowych do podmiotów deficytowych,
3. wycena kapitału (instrumentów finansowych),
4. monitorowanie, rejestrowanie i rozliczanie transakcji,
5. transformacja oszczędności w inwestycje,
6. źródło informacji,
7. wdrażanie innowacji finansowych.
Instrument finansowy rodzi zobowiązania finansowe jednego podmiotu względem drugiego, co

stanowi podstawę formułowanych roszczeń o zapłatę. W obrębie instrumentów finansowych można
wyróżnić ich specyficzną grupę, w przypadku której źródłem tego zobowiązania jest umowa
(kontrakt) zawarta między dawcą kapitału a biorcą kapitału. Instrument finansowy stanowi zatem
potwierdzenie transferu środków od kapitałodawcy do kapitałobiorcy.
14.03.2019
Instrument finansowy - kontrakt pomiędzy dwiema stronami regulujący zależność finansową, w
jakiej obie strony pozostają.
Papier wartościowy - instrument finansowy zabezpieczony aktywami emitenta; posiadanie
dokumentu jest niezbędną przesłanką realizacji prawa.
1. akcje
2. prawa poboru
3. warranty subskrypcyjne
4. kwity depozytowe
5. obligacje
6. listy zastawne (banki hipoteczne)
7. certyfikaty inwestycyjne
Instrumenty finansowe:
• przyrzeczenie zwrotu wraz z odpowiednim wynagrodzeniem,
• kluczowe znaczenie ma zaufanie do emitenta.
Kwotowanie – to osobne wyrażenie ceny kupna i ceny sprzedaży instrumentu finansowego. Cena
kupna = cena bid, cena sprzedaży = cena offer/ask.
Różnica to spread(marża), który stanowi źródło zysków podmiotu kwotującego. Określaniem
kwotowań zajmują się specjalnie powoływane podmioty określane mianem market makers –
animator rynku – dealerzy.
Rodzaje kwotowań.
Na rynku walutowym występują kwotowania bezpośrednie i pośrednie
Kwotowania mogą mieć charakter transakcyjny lub informacyjny. Transakcyjne mają charakter
wiążący – dealer nie może się z nich wycofać. Kwotowania mogę być jednostronne(BID/OFFER) i
dwustronne(BID i OFFER)
Ze względu na sposób prezentacji kwotowań(czyli to, w czym są wyrażone) wyróżnia się
kwotowania
1. procentowe,
2. cenowe,
3. oparte na stopach rentowności do wykupu
4. oparte na stopie dyskonta(nie stosuje się w Polsce).
Instrumenty finansowe są swoistymi nośnikami siły nabywczej, rynki finansowe zapewniają jej
przepływ (ruch), a instytucje finansowe poprzez swoją działalność aktywizują rynek.
Funkcje instrumentów finansowych:

1. kredytowa (pożyczkowa),
2. płatnicza,
3. obiegowa(inkorporowane prawa można przenosić – IF na okaziciela),
4. gwarancyjna (zabezpieczająca),
5. legitymacyjna(przedłożenie PW umożliwia skorzystanie z praw),
6. kapitałowa,
7. lokacyjna.
Klasyfikacje instrumentów finansowych:
• aspekt własnościowy
▪ instrumenty udziałowe - stanowią dowód współwłasności,
▪ instrumenty dłużne (wierzycielskie) - stanowią potwierdzenie długu,
• termin wykupu:
▪ instrumenty bez określonego terminu wykupu,
▪ instrumenty z określonym terminem wykupu:
o krótkoterminowe (do roku),
o średnioterminowe (do 3 lub 5 lat),
o długoterminowe (powyżej 3 lub 5 lat),
• źródło dochodu
▪ instrumenty odsetkowe (kuponowe) - o zmiennym lub stałym oprocentowaniu,
▪ instrumenty dyskontowe - źródłem zysku jest dyskonto, czyli różnica między ceną zakupu
a wartością nominalną,
▪ instrumenty dywidendowe
• sposób organizacji obrotu
▪ instrumenty z mocy prawa dopuszczone do obrotu publicznego(np. obligacje skarbowe),
▪ instrumenty z mocy prawa niedopuszczone do obrotu publicznego(np. weksle, JU),
▪ instrumenty dopuszczone do obrotu publicznego po uzyskaniu zgody nadzorcy(np.akcje->
prospekt emisyjny,
▪ instrumenty dopuszczone do obrotu publicznego w przypadku braku sprzeciwu ze strony
nadzorcy(niedawno był prospekt emisyjny, więc emitent zgłasza chęć emisji, jeśli nie ma
sprzeciwy, to cichy akcept)
• sposób ustalania ceny
▪ instrumenty bazowe (rzeczywiste) - ich cena jest wypadkową podaży i popytu,
▪ instrumenty pochodne (derywaty) - są to instrumenty, których cena jest pochodną
wartości instrumentu bazowego, którym mogą być kursy akcji, waluty, indeksy giełdowe,
stopy procentowe, a nawet parametry pogodowe, takie jak temperatura, wielkość opadów
atmosferycznych czy siła wiatru; instrumenty pochodne wykorzystuje się do
zabezpieczania się przed ryzykiem finansowym (hedging) oraz do spekulacji, czyli chęci
wygenerowania ponadprzeciętnego zysku.
Grupy instrumentów pochodnych:
• kontrakty terminowe
▪ niewystandaryzowane(forward)
▪ wystandaryzowane(future)
• opcje
• swapy
Segmenty rynku finansowego:

• wielkość transakcji
▪ hurtowy (pieniężny)
▪ detaliczny
• kreacja instrumentu
▪ rynek pierwotny
▪ rynek wtórny
• cel i czas trwania transakcji:
▪ rynek pieniężny
▪ rynek kapitałowy
▪ rynek walutowy
▪ rynek instrumentów pochodnych
RYNEK PIENIĘŻNY
• stanowi miejsce, gdzie podmioty gospodarcze mają możliwość lokowania chwilowych nadwyżek
płynności i pokrywania jej niedoborów
• charakteryzuje się niemal czystą konkurencją
• ma charakter rynku hurtowego
• obejmuje transakcje instrumentami krótkoterminowymi o charakterze wierzycielskim
opiewającymi na duże nominały
• umożliwia bankowi centralnemu realizację polityki pieniężnej i jest miejscem, gdzie wyznaczane
są krótkoterminowe stopy procentowe
• ryzyko towarzyszące transakcjom na rynku pieniężnym jest niewielkie, gdyż:
▪ uczestnikami są inwestorzy instytucjonalni, wśród których prym wiodą banki i bank centralny,
▪ instrumenty tu występujące mają krótki termin wykupu,
▪ bardzo szybki obieg informacji na rynku.
Podział w ujęciu podmiotowym:

• międzybankowy rynek pieniężny,
• pozabankowy rynek pieniężny.
21.03.2019
Data waluty - dzień, w którym następuje faktyczne rozliczenie transakcji w związku z zawartym
kontraktem
Rodzaje daty waluty:
• waluta dziś - przypada na dzień zawarcia transakcji (t+0),
• waluta jutro - przypada na pierwszy dzień po dniu zawarcia transakcji (t+1),
• waluta spot - przypada na drugi dzień po dniu zawarcia transakcji (t+2); wszystkie transakcje
rozliczane najdalej na walutę spot to transakcje kasowe (natychmiastowe),
• waluta termin - przypada na dowolny dzień po walucie spot i wyznacza dzień rozliczenia tzw.
kontraktów terminowych).
Depozyt - pieniądz przyjęty z rynku (dług).
Lokata - pieniądz udzielony innemu podmiotowi (wierzytelność).
Depozyty (lokaty) międzybankowe dzielą się na:
• depozyty terminowe - z określonym terminem spłaty,
• depozyty bez określonego terminu spłaty - za wypowiedzeniem (typu call).
RODZAJE DEPOZYTÓW NA RYNKU MIĘDZYBANKOWYM
• O/N
• T/N
• S/N
• 1,2W; 1,2,3,6,9,12M
IBOR – Interbank Offered Rate, GPW Benchmark S.A., nadzór – Komitet Nadzorczy GPW Benchmark
SA. Jest to średnia arytmetyczna po odrzuceniu skrajnych, są to stawki deklaratywne – po ile by
pożyczyli, W fixingu uczestniczą tylko banki o najlepszym standingu kredytowym oraz największym
udziale w rynku, 11:00
LIBOR, EURIBOR, TIBOR, SIBOR
ONIA – Overnight Index Average - średnia stawek ważona wolumenem transakcji, o 16:00, faktyczne-
transakcje miały miejsce
SONIA(szterling – londyński rynek w GBP),
EONIA(londyński rynek EUR),
EURONIA(europejski rynek EUR),
POLONIA(polski dobry złoty)
Okresy wypowiedzenia na rynku międzybankowym: 24/48h
BONY SKARBOWE
• emitentem jest Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Finansów
• cel emisji - pokrywanie chwilowych niedoborów płynności w budżecie państwa
• rynek pierwotny - jest on zorganizowany w formie przetargów przeprowadzanych przez bank
centralny, który pełni rolę agenta emisji. W przetargach mogą brać udział wyłącznie Dealerzy
Skarbowych Papierów Wartościowych. Są to banki wybierane przez emitenta (Ministra
Finansów) na podstawie wartości Indeksu Aktywności Dealerskiej.
• nabywcy
▪ praktycznie brak ograniczeń, za wyjątkiem banku centralnego
▪ zlecenie zakupu na rynku pierwotnym obejmuje cenę oraz określoną liczbę sztuk bonów,
nie mniejszą niż 10
• rynek wtórny - transakcje zawierane między dealerami oraz zainteresowanymi
kupnem/sprzedażą podmiotami
• pierwsza emisja – 1991r.
• wartość nominalna – 10.000 zł
• terminy wykupu są określane w tygodniach(1 do 52), mogą być również podawane w dniach(1
do 91).
• podstawa prawna emisji - ustawa o finansach publicznych oraz stosowne przepisy
wykonawcze w postaci rozporządzeń Ministra Finansów
BONY PIENIĘŻNE NBP
• emitentem jest NBP
• cel emisji - regulacja płynności sektora bankowego (wpływanie na potencjał kredytowy
banków oraz poziom krótkoterminowych stóp procentowych)
• rynek pierwotny - są to przetargi organizowane bezpośrednio przez emitenta, w których
uczestniczyć mogą wszystkie banki
• nabywcy - wyłącznie banki
• rynek wtórny - transakcje na rynku międzybankowym (dealer ma obowiązek kwotowania)
• pierwsza emisja - 1990
• wartość nominalna – 10.000 zł
• terminy wykupu są określane w dniach od 1 do 360 (najczęściej 7 lub 14 dni)
• podstawa prawna emisji - Ustawa o Narodowym Banku Polskim oraz stosowne zarządzenie
Prezesa NBP
28.03.2019
BONY KOMERCYJNE
• emitent - przedsiębiorstwa, niebankowe podmioty gospodarcze
• cel emisji - pokrywanie niedoborów płynności (pozyskiwanie kapitału krótkoterminowego -
alternatywa wobec bankowego kredytu obrotowego)
• nabywcy - formalnie brak ograniczeń, w praktyce najczęściej inne przedsiębiorstwa
dysponujące chwilową nadwyżką płynności (duże nominały)
• rynek pierwotny - zorganizowany w formie przetargów (aukcji) lub negocjacji, które w imieniu
emitenta realizuje bank komercyjny, pełniący funkcję agenta emisji
• rynek wtórny - transakcje zawierane między zainteresowanymi kupnem/sprzedażą,
pośredniczy w nich bank będący agentem emisji
• pierwsza emisja – 1992r.
• wartość nominalna - nieokreślona, w większości stanowi wielokrotność 10000 zł
• termin wykupu - nieokreślony, najczęściej określany w miesiącach
• podstawa prawna - ustawa Prawo wekslowe albo Kodeks cywilny albo Ustawa o obligacjach .
W Polsce brak aktu prawnego dedykowanego tego typu instrumentom.
CERTYFIKATY DEPOZYTOWE (krótkoterminowe papiery dłużne banków, bankowe papiery
wartościowe)
• emitent - banki komercyjne
• cel emisji - gromadzenie kapitału o charakterze zwrotnym wykorzystywanego w akcji
kredytowej - zbywalne depozyty bankowe
• nabywcy - brak ograniczeń, o ile tego typu instrumenty są dostępne w banku
• rynek pierwotny - sprzedaż bezpośrednio zainteresowanym przez bank - na ogół według
wartości nominalnej
• rynek wtórny - o ile jest, jest on organizowany przez bank, który je wyemitował
• wartość nominalna - wielokrotność 10000 zł
• termin wykupu - na ogół poniżej roku
• podstawa prawna - Prawo bankowe
Certyfikaty depozytowe stanowią przykład bankowych papierów wartościowych, których emisja
odbywa się w ramach tzw. czynności biernych.
Podstawową zaletą tego instrumentu z punktu widzenia banku jest brak konieczności utrzymywania
pogotowia kasowego na wypadek ich wcześniejszego wykupu - inwestor, chcąc się wycofać, może
sprzedać certyfikat na rynku wtórnym.
Podstawową zaletą z punktu widzenia inwestora jest brak utraty należnych odsetek w przypadku
skrócenia czasu trwania inwestycji w drodze sprzedaży na rynku wtórnym.
Obecnie rynek certyfikatów depozytowych w Polsce nie jest szczególnie dobrze rozwinięty.
Konstrukcja - albo instrumenty dyskontowy albo odsetkowy - stałe lub zmienne oprocentowanie.
Wystawca weksla trasowanego - trasant, wskazany do zapłaty - trasat, remitent - ten, kto jest
beneficjentem, akceptant - w chwili, gdy wskazana przez nas do zapłaty sumy osoba zgodzi się na
zapłatę, staje się akceptantem
Weksel in blanco - podpisany przez trasanta, nie ma kwoty, ani daty, zabezpieczenia kredytów. W
celu zabezpieczenia przed nadużyciami mamy umowy/porozumienia wekslowe, które wskazują
warunki, w jakich wystawca może uzupełnić weksel in blanco.
Weksel obcy - trasant wskazuje bank jako trasata, bank akceptuje weksel, staje się głównym
dłużnikiem - trasant płaci bankowi sumę przed wykupem, a jeśli nie, to bank płaci sumę, udzielając
kredytu trasantowi.
Indos - przenoszenie weksla z podmiotu na podmiot (zmiana remitenta). Indosy umieszczane na
grzbiecie (odwrocie), gdy skończy się miejsce, to na przedłużku - trwale dołączonej do weksla kartce.
Można umieścić klauzulę o zakazie indosu.
Weksel własny - zwykły, dwa podmioty - wystawca i remitent.
Rewaluacja - to dokonywana na bieżąco kalkulacja dochodowości inwestycji w instrument finansowy

W przypadku instrumentów dyskontowych stosuje się dwie metody rewaluacji:
• rewaluacja oparta na tzw. stałej dochodowości - polega na porównaniu dochodowości
możliwej do osiągnięcia w przypadku zakupu instrumentu i jego utrzymaniu do dnia wykupu z
dochodowością możliwą do osiągnięcia w przypadku wcześniejszej sprzedaży instrumentu na
rynku wtórnym
• rewaluacja oparta na tzw. kosztach alternatywnych – polega na porównaniu dochodowości
inwestycji w instrument dyskontowy z inwestycją w inny pokrewny instrument rynku
pieniężnego
04.04.2019
RYNEK KAPITAŁOWY
Obejmuje transakcje instrumentami finansowymi emitowanymi na okresy dłuższe niż rok o

charakterze pożyczkowym i udziałowym, a środki uzyskane na nim przeznaczane są na cele
inwestycyjne związane z potrzebami rozwojowymi oraz związane z procesem odkładania
oszczędności.
Dochodzi na nim do transformacji kapitałów pieniężnych o charakterze oszczędności na kapitał trwały
produkcyjny i nieprodukcyjny oraz do kształtowania się ceny długoterminowego kapitału.
Podaż na rynku kapitałowym tworzą:
• oszczędności gospodarstw domowych przeznaczone na przyszłe wydatki lub lokaty w
aktywach przynoszących dochód,
• oszczędności pieniężne utworzone z zysków przedsiębiorstw,
• oszczędności gromadzone przez banki i instytucje dokonujące długoterminowych lokat
(towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, fundusze inwestycyjne itp.)
Popyt na rynku kapitałowym zgłaszają:

• przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą, jeżeli ich kapitały własne okażą się
niewystarczające na finansowanie ich rozwoju,
• państwo i instytucje z nimi związane,
• organy samorządowe,
• gospodarstwa domowe poszukujące długoterminowych pożyczek hipotecznych na budowę
domów mieszkalnych.
Najważniejszą instytucją rynku kapitałowego jest giełda papierów wartościowych stanowiąca
kluczowy element tzw. obrotu regulowanego.
W odróżnieniu do rynku pieniężnego na rynku kapitałowym, a w szczególności giełdowym, mowa jest

o notowaniu, a nie kwotowaniu.
Giełda Papierów Wartościowych jest rynkiem kierowanym zleceniami, co oznacza, że o cenie (kursie)
papieru wartościowego decydują zlecenia kupna i sprzedaży składane przez inwestorów.
Warszawska giełda posługuje się dwoma systemami określania kursów:
• system notowań ciągłych - kurs ustalany jest w sposób ciągły, transakcje na danej sesji
zawierane są po różnych cenach; system ten może być wdrożony w przypadku odpowiedniej
płynności rynku (odpowiedniej, czyli takiej, która będzie skutecznie uniemożliwiała spekulacje
cenowe),
• system kursu jednolitego - kurs papieru wartościowego ustalany jest podczas sesji, na
podstawie złożonych (przed rozpoczęciem notowań) przez inwestorów zleceń kupna i zleceń
sprzedaży (na GPW odbywa się to dwa razy dziennie).
Zasady przy ustalaniu kursu jednolitego to:
• maksymalizacja obrotu,
• minimalizacja różnicy między liczbą papierów możliwych do kupienia a liczbą papierów
możliwych do sprzedania po danej cenie,
• minimalizacja różnicy między kursem określonym a kursem odniesienia (ostatnim kursem
jednolitym danego papieru).
Do instrumentów rynku kapitałowego zalicza się:

• instrumenty dłużne (obligacje, listy zastawne),
• instrumenty udziałowe (akcje, prawa do akcji, kwity depozytowe),
• instrumenty hybrydowe (certyfikaty inwestycyjne, ETF-y, jednostki uczestnictwa),
• instrumenty strukturyzowane
OBLIGACJE
To papier wartościowy emitowany w serii (czyli reprezentujący prawa majątkowe podzielone na
określoną liczbę równych jednostek), w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela
obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia
(wykupu obligacji). Świadczenie to może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny.
RODZAJE OBLIGACJI ZE WZGLĘDU NA EMITENTA
Obligacje skarbowe - emitentem jest Skarb Państwa, który jest reprezentowany przez Ministra
Finansów. Celem emisji jest pokrywanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, w szczególności
deficytowych.
ADRESAT
Detaliczne przeznaczone są dla inwestora indywidualnego i na ogół są sprzedawane przez agenta
emisji, którym jest bank, mający dużą liczbę oddziałów. Oprócz tego można je kupić telefonicznie oraz
przez Internet. Ich wartość nominalna w Polsce to 100 zł. PKO BP
Hurtowe są sprzedawane poprzez agenta emisji, którym jest NBP w drodze przetargów, w których
uczestniczyć mogą Dealerzy Skarbowych Papierów Wartościowych. Ich wartość nominalna w Polsce
to 1000 zł.
MIEJSCE EMISJI
• krajowe
• zagraniczne - są sprzedawane przy współudziale agenta, którym jest zagraniczny bank
inwestycyjny
SKUTEK, JAKICH ICH EMISJA WYWOŁUJE DLA DŁUGU PUBLICZNEGO
• aktywne - emisja zwiększa poziom długu publicznego
• pasywne - emisja nie zwiększa poziomu długu, ponieważ ich emisja związana jest z
restrukturyzacją istniejącego długu
Obligacje skarbowe są traktowane jako najbezpieczniejszy instrument rynku kapitałowego, dlatego
ich oprocentowanie nosi miano stopy wolnej od ryzyka.
OBLIGACJE KOMUNALNE
Ich emitentem są jednostki samorządu terytorialnego, a celem emisji jest pozyskiwanie środków na
finansowanie inwestycji związanych z infrastrukturą lokalną, np. budowa dróg, wodociągów,
kanalizacji itd. Na ogół brak ograniczeń w zakresie potencjalnych nabywców. Można się spotkać z
różnego rodzaju zachętami do ich nabywania w postaci np. ulg w podatkach, opłatach lokalnych. Ze
względu na ryzyko są uważane za bezpieczne, jednak nie tak jak skarbowe.
OBLIGACJE PRZEDSIĘBIORSTW
Ich emitentem są przedsiębiorstwa, dla których emisja obligacji stanowi alternatywne rozwiązanie
względem kredytu bankowego. Ze względu na poziom ryzyka są to najmniej bezpieczne instrumenty,
a w przypadku gdy ich emitentem jest spółka mająca problemy finansowe, noszą miano obligacji
śmieciowych (junk bonds). W Polsce podstawą prawną emisji obligacji jest Ustawa o obligacjach z
2015 roku (zapisów tej ustawy nie stosuje się wobec obligacji skarbowych i obligacji NBP).
10.04.2019
RODZAJE OBLIGACJI ZE WZGLĘDU NA ZABEZPIECZENIE SPŁATY

• obligacje zabezpieczone, których spłata jest zabezpieczona całkowicie lub częściowo
• obligacje niezabezpieczone, których spłata nie jest w ogóle zabezpieczona
RODZAJE OBLIGACJI ZE WZGLĘDU NA TERMIN WYKUPU
• klasyczne obligacje terminowe, czyli takie, które są wykupywane przez emitenta po dacie z
góry określonej przez emitenta,
• obligacje z opcją wykupu na żądanie emitenta (callable bonds), w przypadku których emitent
• obligacje z opcją wykupu na żądanie posiadacza(putable bonds), w przypadku których
właściciel może zażądać wykupu w dowolnym momencie
• obligacje bezterminowe (obligacje perpetualne, konsole), które nie podlegają wykupowi
przez emitenta i w przypadku których właściciel bezterminowo otrzymuje odsetki
RODZAJE OBLIGACJI ZE WZGLĘDU NA WYSTĘPOWANIE ODSETEK
• kuponowe – z tytułu ich własności otrzymuje się odsetki
• zerokuponowe – z tytułu własności których nie otrzymuje się odsetek(dyskonto)
RODZAJE OBLIGACJI ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB NALICZANIA ODSETEK
• obligacje o stałym oprocentowaniu, przy których emitent zobowiązuje się do dokonywania
regularnych płatności odsetkowych obliczanych na bazie stałej stopy procentowej,
• obligacje o zmiennym oprocentowaniu, przy których emitent zobowiązuje się do
dokonywania regularnych płatności odsetkowych obliczanych na bazie zmiennej stopy
procentowej, w oparciu o tzw. stawkę referencyjną(WIBOR/oprocentowanie instrumentów
skarbowych), niekiedy powiększoną o tzw. marżę odsetkową o z góry ustalonej, stałej
wielkości (mającą charakter premii dla nabywcy obligacji)
RODZAJE OBLIGACJI ZE WZGLĘDU NA RODZAJ ŚWIADCZENIA
• obligacje zwykłe, w przypadku których emitent zobowiązany jest do spełnienia świadczenia
pieniężnego, polegającego na zapłacie należności głównej lub/i odsetek,
• obligacje zamienne, w przypadku których emitent zobowiązany jest do spełnienia świadczenia
niepieniężnego polegającego na przyznaniu prawa objęcia innych instrumentów finansowych
w zamian za te obligacje (w Polsce można objąć jedynie akcje emitenta), przy czym termin
zamiany obligacji na akcje nie może być dłuższy niż termin wykupu obligacji; w przypadku
emisji obligacji zamiennych w warunkach emisji zawiera się współczynnik konwersji, który
pokazuje, ile instrumentów finansowych przypada na obligacje; skorzystanie z prawa z amiany
sprawi, że obligatariusze przestaną nimi być, natomiast staną się akcjonariuszami; podobne
do obligacji zamiennych są obligacje wymienne, w przypadku których przedmiotem konwersji
są akcje innego niż emitent obligacji podmiotu,
• obligacje z prawem pierwszeństwa, w przypadku których emitent zobowiązany jest do
spełnienia świadczenia niepieniężnego, polegającego na przyznaniu właścicielowi obligacji
prawa do subskrybowania akcji emitenta z pierwszeństwem przed jego akcjonariuszami ,
przed terminem wykupu obligacji,
• obligacje z prawem do udziału w zysku emitenta, w przypadku których emitent zobowiązany
jest do spełnienia świadczenia niepieniężnego polegającego na przyznaniu właścicielowi
obligacji prawa do udziału w zysku emitenta (prawo to wygasa z dniem wykupu obligacji),
• obligacje przychodowe, w przypadku których emitent zobowiązany jest do spełnienia
świadczenia niepieniężnego polegającego na przyznaniu właścicielowi obligacji prawa do
zaspokojenia swoich roszczeń z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami emitenta:
▪ z całości albo z części przychodów lub z całości albo z części majątku przedsięwzięć,
które zostały sfinansowane ze środków uzyskanych z emisji obligacji
▪ z całości albo z części przychodów z innych przedsięwzięć określonych przez emitenta
RODZAJE OBLIGACJI ZE WZGLĘDU NA RODZAJ RYNKU, NA KTÓRYM OBLIGACJA JEST NOTOWANA
• obligacje krajowe - emitent jest rezydentem kraju, w którym emisja jest lokowana,
• obligacje międzynarodowe - emitent nie jest rezydentem kraju, w którym emisja jest
lokowana
▪ zagraniczne - obligacje podmiotów zagranicznych na rynku krajowym, rozprowadzane
przez dealerów krajowych,
▪ euroobligacje - nominowane w innej walucie niż waluta kraju lokowania,
rozprowadzane przez międzynarodowe konsorcja dealerów.
OBLIGACJE KREDYT BANKOWY
wielu wierzycieli - obligatariusze jeden wierzyciel - bank
ograniczona rola banku (pełnienie roli agenta emisji) decyzje kredytowe zależą od banku
zwrot długu następuje najczęściej jednorazowo zwrot przeważnie w ratach
w wielu przypadkach brak konieczności określania konieczność podania celu

celu emisji
w wielu przypadkach brak konieczności konieczność ustanowienia zabezpieczenia

ustanowienia zabezpieczenia zwrotu pożyczonych
środków
emitent obligacji samodzielnie kształtuje strukturę warunki kredytu nie zależą od kredytobiorcy, a
emisji dopasowując ją do własnych potrzeb i określa je bank - kredytodawca
możliwości (np. program emisji)
11.04.2019
AKCJA - papier wartościowy, emitowany w serii przez przedsiębiorstwo będące spółką akcyjną, w
którym emitent stwierdza, że nabywca akcji staje się współwłaścicielem spółki i - zgodnie z normami
prawa obowiązującymi w Polsce - uzyskuje uprawnienia:
• o charakterze majątkowym (uprawnienia samoistne),
• o charakterze korporacyjnym (uprawnienia akcesoryjne wobec majątkowych).
Podział akcji ze względu na zakres uprawnień:
▪ zwykłe
▪ uprzywilejowane
▪ ułomne
AKCJE ZWYKŁE
• prawa majątkowe:
▪ prawo do udziału w zysku rocznym (do dywidendy),
▪ prawo poboru akcji nowej emisji,
▪ prawo do udziału w tzw. kwocie likwidacyjnej,
• prawa korporacyjne:
▪ prawo do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy,
▪ prawo głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy,
▪ prawo do informacji o stanie finansowym spółki,
▪ prawo do zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia akcjonariuszy,
▪ prawo do kwitowania działalności organów zarządzających i nadzorczych spółki,
▪ prawo do wytaczania powództwa na rzecz spółki o naprawienie szkody.
Prawo do dywidendy – 2 znaczenia:

▪ prawo do udziału w zysku spółki (może być przeniesione z przeniesieniem akcji)
▪ prawo do uchwalonej przez walne zgromadzenie akcjonariuszy dywidendy lub do przyszłych
dywidend (może być przedmiotem obrotu)
Prawo poboru - przywilej pierwszeństwa przy zakupie nowych akcji przez dotychczasowych
akcjonariuszy. Prawo to jest o tyle istotne, że w przypadku objęcia takiej emisji przez nowy krąg
akcjonariuszy nastąpiłoby tzw. rozwodnienie kapitału, czyli procentowe zmniejszenie udziału
dotychczasowych akcjonariuszy w stosunku do całkowitej sumy kapitału akcyjnego. Korzystając z
prawa poboru mają oni możliwość zachowania dotychczasowego stanu posiadania w spółce akcyjnej.
Ważną cechą jest to, że może ono być przedmiotem obrotu jako samodzielny papier wartościowy.
Oznacza to, że dotychczasowi posiadacze starych akcji mogą zrezygnować z prawa objęcia nowych
akcji, sprzedając to prawo na giełdzie. Jednocześnie Ci, którzy chcieliby nabyć akcje nowej emisji
spółki, a przedtem nie byli jej akcjonariuszami, kupując prawo poboru, mają taką możliwość.
Możliwe jest wyłączenie dotychczasowych akcjonariuszy z prawa poboru przy nowej emisji akcji, wskutek
podjęcia podczas walnego zgromadzenia akcjonariuszy stosownej uchwały (większością min. 80% głosów za)
Wartość teoretyczną prawa poboru ustala się zgodnie z regułą:
𝑎−𝑏
𝑛
1+
𝑚
a - ostatni kurs akcji "z prawem poboru"(cena rynkowa starych akcji)
b - cena emisyjna akcji nowej emisji,
n - liczba akcji "z prawem poboru",
m - liczba akcji nowej emisji(n/m to po prostu ile potrzeba praw poboru, żeby kupić jedną akcję)
Przykład:
Kapitał zakładowy = 1 mln, liczba akcji = 1 mln

Cena rynkowa akcji = 11 zł
Spółka zamierza wyemitować 500 000 sztuk akcji
Do objęcia 1 nowej akcji potrzebne będzie 5 praw poboru.
Cena emisyjna akcji = 5 zł
11 − 5
=1
5
1+1
O taką wartość kurs akcji zostanie pomniejszony na pierwszą sesję giełdową po ostatnim dniu
uprawniającym do nabycia akcji z prawem poboru.
Np. mamy akcje o wartości rynkowej 10 zł, w tej cenie wbudowana jest wartość prawa poboru,
obliczamy wartość teoretyczną prawa poboru i ta wartość zostanie odjęta od kursu akcji w dniu
następującym po ostatnim dniu, w którym można kupić akcje uprawniające do prawa poboru.
Ostatnim dniem, w którym można nabyć akcje uprawniające do prawa poboru (dzień D) jest 23.11.2017 (czwartek).
W dniu 24.11.2017 (piątek) kurs akcji zostanie pomniejszony o teoretyczną wartość prawa poboru (D+1).
27.11.2017 r. (poniedziałek) jest dniem ustalenia prawa poboru (D+2).
Prawo do akcji łagodzi problem długiego oczekiwania przez inwestorów na notowanie akcji od
momentu zapisania się na nie w publicznej subskrypcji. Mogą być przedmiotem obrotu już w kilka
dni po przydziale akcji, a jeszcze przed ich zarejestrowaniem w sądzie. PDA umożliwiają zatem
wycofanie się z dokonanej inwestycji tym, którym przydzielono nowe akcje. Obrót prawami do
nowych akcji podlega takim samym regułom jak obrót akcjami. Prawa do akcji notowane są w tym
samym systemie notowań, w którym notowane będą akcje danej spółki(lub na którym spółka już jest
notowana).
Rozliczenie zawartej transakcji przeprowadza KDPW oraz dom maklerski wg takich samych zasad,
jakie obowiązują w odniesieniu do akcji.
Po decyzji sądu o zarejestrowaniu nowej emisji, spółka uzgadnia z KDPW oraz giełdą termin
pierwszego notowania – już nie PDA, lecz akcji.
notowanie na giełdzie praw notowanie akcji
do nowych akcji
zakończenie
subskrypcji
rozpoczęcie rejestracja
subskrypcji podwyższenia
kapitału przez sąd
Prawo do udziału w kwocie likwidacyjnej - wyraża się w roszczeniu akcjonariusza o przeniesienie na

niego odpowiedniej części majątku spółki, powstającym w toku postępowania likwidacyjnego, jeżeli
po zaspokojeniu wierzycieli pozostała jeszcze jakaś część majątku spółki, która może być
rozdysponowana pomiędzy akcjonariuszy.
Problem: podział kwoty likwidacyjnej pomiędzy akcjonariuszy
AKCJE UPRZYWILEJOWANE
właściciel według norm prawa w Polsce może być uprzywilejowany co do :
▪ dywidendy
▪ podziału majątku polikwidacyjnego spółki
▪ głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy
Uprzywilejowanie co do dywidendy
• nie mogą przyznawać dywidendy, która przewyższa więcej niż o połowę dywidendę
przeznaczoną do wypłaty akcjonariuszom uprawnionym z akcji zwykłych(max 150%
dywidendy zwykłej)
• akcje posiadają pierwszeństwo w wypłacie dywidendy, która ma status dywidendy
uprzywilejowanej
Uprzywilejowanie co do głosu
• na jedną akcję mogą maksymalnie przypadać dwa głosy na walnym zgromadzeniu
akcjonariuszy(przed 2000r, 5/akcja, a więc można spotkać się z czymś takim, gdy akcje
wyemitowane przed 2000r. )
Uprzywilejowanie co do podziału majątku polikwidacyjnego spółki
• akcje posiadają pierwszeństwo zaspokojenia, czyli pierwszeństwo do spłaty według ceny
emisyjnej lub prawo podwyższenia udziału przy podziale majątku analogicznie do
podwyższenia udziału w zysku.
Akcje uprzywilejowane możemy podzielić ze względu na sposób wypłacania dywidendy na:
• akcje kumulacyjne - zobowiązują spółkę do wypłacania dywidendy za okres, w którym spółka
nie osiągnęła zysku (dywidendy te wypłacane są w pierwszej kolejności, z chwilą ponownego
osiągnięcia wystarczającego zysku przez spółkę)
• akcje niekumulacyjne - dywidenda jest wypłacana jedynie w latach, w których spółka osiąga
dostateczne zyski
AKCJE UŁOMNE - brak jakiegoś prawa występującego przy akcjach zwykłych
▪ akcje milczące (nieme) - akcje takie są uprzywilejowane w zakresie dywidendy, wobec której
wyłączone zostało prawo głosu. Wysokość wypłacanej dywidendy może nawet przekroczyć o
połowę dywidendę przeznaczoną dla posiadaczy akcji zwykłych. Nie korzystają też z
pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi akcjami.
▪ akcje złote - dają prawo do zgłaszania weta wobec istotnych uchwał walnego zgromadzenia
akcjonariuszy (bezterminowo i terminowo), a więc zapewniają kontrolę nad podejmowanymi
decyzjami strategicznymi, ale nie dają prawa głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.
Akcje ze względu na sposób pokrycia:
▪ akcje gotówkowe
▪ akcje aportowe
Akcje imienne i na okaziciela
Akcja Obligacja
Procedura pozyskania kapitału jest skomplikowana Procedura pozyskania kapitału jest prostsza
Brak terminu zwrotu kapitału pozyskanego w drodze Kapitał przekazany jest na określony czas (za
emisji akcji wyjątkiem obligacji wieczystych)
Jest instrumentem udziałowym potwierdzającym Jest instrumentem odzwierciedlającym
prawo własności wierzytelności pieniężne
Daje akcjonariuszom uprawnienia zarówno Wywołuje wyłącznie skutki obligacyjne o charakterze
majątkowe (finansowe), jak i korporacyjne (np. pieniężnym (finansowym) lub niepieniężnym (prawo
prawo głosu) zamiany)
Jest instrumentem o charakterze dywidendowym - Jest instrumentem o charakterze odsetkowym lub
wysokość przypadającej na akcję dywidendy zależy dyskontowym - posiadacz otrzymuje świadczenie
od wypracowanego przez emitenta zysku oraz od pieniężne, którego poziom nie zależy od wyniku
decyzji walnego zgromadzenia akcjonariuszy finansowego spółki
Wiąże się bezpośrednio z ryzykiem inwestowania i Bezpośrednio nie podlega ryzyku związanemu z
dlatego może przynieść właścicielowi większe działalnością gospodarczą emitenta, jest papierem
korzyści niż obligacja (wartość dochodowa akcji wartościowym bardziej bezpiecznym niż akcja i z
zależy od wysokości dywidend i zmian wartości ceny tego względu z reguły przynosi jej właścicielowi
rynkowej akcji) mniejsze korzyści w porównaniu z akcją
25.04.2019
LISTY ZASTAWNE
Papiery wartościowe zbliżone charakterem do obligacji. Instrument dłużny, w którym emitent
zobowiązuje się do zwrotu nabywcy takiego listu kwoty głównej wraz z odsetkami. Mogą być imienne
lub na okaziciela, jednakże ich emitentem mogą być wyłącznie banki hipoteczne, czyli banki, w
których podstawową działalnością jest udzielanie kredytów zabezpieczonych hipoteką. Listy zastawne
mogą występować w formie materialnej lub zdematerializowanej, natomiast podstawą ich emisji w
Polsce jest Ustawa o bankach hipotecznych i listach zastawnych.
Wyróżnia się dwa rodzaje listów zastawnych:
▪ hipoteczny list zastawny - instrument, w przypadku którego podstawą emisji, czyli
zabezpieczeniem wierzytelności wynikającej z listu, jest hipoteka.
▪ publiczny list zastawny - papier wartościowy, w przypadku którego podstawą emisji, czyli
zabezpieczeniem wierzytelności wynikającej z listu, są wierzytelności banku-emitenta z tytułu
udzielonych kredytów zabezpieczonych przez ustawowo określone podmioty o szczególnej
wiarygodności (np. Skarb Państwa, NBP, EBI, MBOiR, wspólnoty europejskie lub ich państwa
członkowskie, BŚ).
Listy zastawne charakteryzuje wysoki poziom bezpieczeństwa. O niskim poziomie ryzyka
inwestycyjnego przesądzają przepisy ustawowe, a do głównych czynników ograniczających to ryzyko
należą:
▪ zawężenie zakresu czynności banku hipotecznego, na skutek czego środki pieniężne
pochodzące z emisji listów zastawnych finansują kredyty zabezpieczone hipotekami
▪ konserwatywna polityka wyceny nieruchomości, które stanowią zabezpieczenie
▪ nadzorcza rola niezależnych powierników działających przy bankach hipotecznych, a
powoływanych przez KNF. Kontrolują oni przede wszystkim prawidłowość wpisu do rejestru
zabezpieczenia, zgodność ustalania wartości bankowo-hipotecznej nieruchomości z
regulaminem wyceny zatwierdzonej przez KNF oraz zgodność zabezpieczenia znajdujących się
w obrocie listów zastawnych z wymogami ustawy o bankach hipotecznych i listach zastawnych
CERTYFIKATY INWESTYCYJNE
Papiery wartościowe emitowane przez zamknięte fundusze inwestycyjne i stanowią udział w
funduszu inwestycyjnym (przypominają pod tym względem akcje).
Mogą być na okaziciela lub imienne i są niepodzielne, co wyklucza możliwość kreowania i obracania
ułamkowymi częściami certyfikatu.
Certyfikaty na okaziciela danego funduszu reprezentują jednakowe prawa majątkowe, oznacza to
zakaz wprowadzania uprzywilejowanej pozycji dla pewnych kręgów uczestników i dyskryminowania
pozostałych w zakresie praw reprezentowanych przez certyfikat.
Natomiast w przypadku imiennych możliwe jest przyznanie certyfikatom poszczególnych serii
różnych uprawnień w określonym zakresie.
Certyfikat inwestycyjny ma mieszany (hybrydowy) charakter, otóż posiadacze certyfikatu z jednej
strony mają prawo do części dochodów lub przychodów funduszy, udziału i głosowania w radzie lub
zgromadzeniu inwestorów oraz pierwszeństwa do objęcia nowych certyfikatów kolejnej emisji. Z
drugiej strony mają podobnie jak instrumenty dłużne określony termin wykupu.
Certyfikat inwestycyjny może być wprowadzony do obrotu na rynku wtórnym (giełdowym lub
pozagiełdowym) w związku z czym będzie poddany codziennej wycenie; niezależnie od tego fundusz
musi dokonywać okresowej wyceny certyfikatu na podstawie wartości posiadanych aktywów
finansowych.
JEDNOSTKI UCZESTNICTWA
Podobne do certyfikatów inwestycyjnych. Są zbywane przez fundusze otwarte i stanowią tytuł
prawny uczestników funduszu do udziału w wartości aktywów netto funduszu (czyli wartości
aktywów funduszu pomniejszonej o jego zobowiązania). Nie są papierami wartościowymi, natomiast
ich cechą charakterystyczną jest podzielność.
Wynika to ze sposobu ustalania liczby przydzielanych jednostek uczestnictwa. Nowe jednostki
uczestnictwa są zbywane przez fundusz inwestycyjny po cenie wynikającej z podziału wartości
aktywów netto funduszu na liczbę istniejących jednostek. Liczba nabywanych jednostek
uczestnictwa jest ustalana przez podział wpłaconej kwoty przez ustaloną cenę.
Uzyskana w ten sposób liczba nie musi być całkowita. Może się zdarzyć, że liczba jednostek
uczestnictwa inwestora wyrażona będzie z dokładnością do trzech miejsc po przecinku.
Jednostki uczestnictwa danego funduszu reprezentują jednakowe prawa majątkowe, co oznacza, że
fundusz nie może zbywać jednostek uprzywilejowanych.
Wyłączona jest możliwość handlowania jednostkami uczestnictwa - chcąc się wycofać z tej inwestycji
należy jednostki odsprzedać funduszowi, który je sprzedał, a z chwilą ich odkupienia są one umarzane
z mocy prawa.
Podstawą prawną emisji jednostek uczestnictwa jest Ustawa o funduszach inwestycyjnych i
zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi.
KWITY DEPOZYTOWE
Papier wartościowy emitowany w zastępstwie właściwego papieru wartościowego, jakim są akcje. Są
one emitowane w oparciu o akcje spółki mającej siedzibę w innym państwie niż państwo, w którym
następuje emisja danych kwitów. Akcje stanowiące podstawę kwitów są uprzednio deponowane w
banku emitującym kwity i pozostają tam przez cały czas istnienia kwitów.
Wyróżnia się dwie odmiany emisji kwitów:
▪ emisja sponsorowana - jest to najczęściej spotykane rozwiązanie, które zakłada, że emisja
kwitów depozytowych prowadzona jest na podstawie umowy zawieranej przez spółkę akcyjną
i bank emitujący kwity. W tym modelu emisji bank nabywa nową emisję akcji, która jest
przeprowadzana specjalnie w tym celu przez spółkę.
▪ emisja niesponsorowana - sytuacja, w której bank decyduje się na emisję kwitów
depozytowych na podstawie akcji spółki, z którą nie zawarł stosownej umowy - bywa, że
spółka może w ogóle nie wiedzieć, że takie kwity mają być emitowane.
Kwity depozytowe mogą dawać ich posiadaczom różne uprawnienia względem akcji. W każdym innym
jednak przypadku kwit depozytowy zawiera prawo własności tych akcji, a pośrednio uprawnia do
wykonywania wszelkich praw przysługujących z tej akcji.
Podział kwitów depozytowych ze względu na kryterium geograficzne:
▪ amerykańskie kwity depozytowe (ADR),
▪ globalne kwity depozytowe (GDR),
▪ europejskie kwity depozytowe (EDR),
▪ polskie kwity depozytowe (PDR).
Atrakcyjność kwitów depozytowych wynika z dwóch przesłanek:
▪ Z punktu widzenia emitenta akcji kwity depozytowe dają mu możliwość zaistnienia na
rynkach zagranicznych i przybliżenia wizerunku spółki inwestorom działającym na tych
rynkach bez konieczności ubiegania się o dopuszczenie akcji do obrotu, co bywa kosztowne i
wiąże się z szeregiem procedur administracyjnych. Ponadto dzięki kwitom depozytowym
spółki z mniejszych państw mogą być de facto notowane na największych rynkach
giełdowych świata. Podnosi to ich prestiż wśród inwestorów i kontrahentów oraz umożliwia
pozyskanie nowych inwestorów i rozbudowę akcjonariatu.
▪ Z punktu widzenia inwestorów kwity depozytowe umożliwiają "nabywanie" akcji spółek
zagranicznych wówczas, gdy przepisy prawa ograniczają bezpośrednie inwestycje na rynkach
zagranicznych, co ma miejsce w przypadku funduszy emerytalnych i niektórych funduszy
inwestycyjnych.
16.05.2019
INSTRUMENTY POCHODNE
Instrumenty, które nie stanowią samoistnego bytu. Ich wartość (cena) zależy w sposób bezpośredni
lub pośredni od wartości (ceny) instrumentu bazowego. Instrumentami bazowymi mogą być na rynku
finansowym stopy procentowe, kursy walut, ceny akcji, indeksy giełdowe. Instrumentami bazowymi
w przypadku instrumentów pochodnych wykorzystywanych przez instytucje finansowe mogą być
także parametry określające stan atmosfery, np. temperatura, siła wiatru, wielkość opadów.
Instrumenty pochodne pojawiły się w pierwszej kolejności na rynkach towarowych (surowcowych).
Na rynkach finansowych pojawiły się natomiast na początku lat 70-tych XX wieku.
Głównym motywem wykorzystywania instrumentów pochodnych jest hedging, czyli zabezpieczanie
się przed różnymi rodzajami ryzyka finansowego, np. ryzykiem kredytowym, ryzykiem kursu
walutowego, ryzykiem płynności, ryzykiem zmiennej wartości aktywów finansowych.
Drugim motywem stosowania instrumentów pochodnych jest dokonywanie z ich użyciem transakcji
spekulacyjnych, których celem jest wygenerowanie ponadprzeciętnego zysku. Czysta transakcja
spekulacyjna naraża inwestora na wysokie ryzyko związane zarówno z kierunkiem zmiany wartości
instrumentu bazowego, jak i skali tej zmiany.
Klasyfikacje instrumentów pochodnych:
• ze 1względu na rozkład praw i obowiązków:
▪ instrumenty symetryczne - w tym przypadku rozkład prawdopodobieństwa
poniesienia zysku lub straty pomiędzy kupującego a sprzedającego jest jedn akowy (np.
kontrakty terminowe)
▪ instrumenty niesymetryczne - jedna ze stron transakcji jest w pozycji
uprzywilejowanej w stosunku do drugiej, to znaczy, że przysługują jej prawa, których
nie posiada druga strona transakcji. Prawo to sprowadza się do możliwości, a nie
obowiązku zrealizowania transakcji w terminie wykonania zgodnie z wcześniej
ustalonymi zasadami (np. opcje)
• ze względu na wewnętrzną strukturę (budowę):
▪ instrumenty proste(waniliowe), np. kontrakty terminowe, opcje
▪ instrumenty złożone(egzotyczne), np. opcje binarne, swapcje
W przypadku derywatów instrument bazowy nie musi posiadać formy materialnej. Dopuszcza się
zatem wystawianie instrumentów pochodnych na wielkościach, które nie mają fizycznej postaci, co
oznacza, że w terminie realizacji nie wystąpi realna dostawa instrumentu bazowego (np. indeksy
giełdowe, stopy procentowe). Ważne jest natomiast to, żeby instrumenty bazowe mogły mieć w
sposób niebudzący wątpliwości ustaloną wartość, którą będzie można wyrazić w jednostkach
pieniężnych.
Do podstawowych (prostych) instrumentów pochodnych zalicza się:
▪ kontrakty terminowe typu forward i futures
▪ opcje put i opcje call
▪ swapy na stopy procentowe lub kursy walut.
23.05.2019
KONTRAKTY TERMINOWE
▪ To inaczej zakład o to, jaka będzie cena instrumentu bazowego w terminie rozliczenia
kontraktu terminowego.
▪ Najprostszy pod względem konstrukcji instrument pochodny.
▪ Jest to umowa, w której kupujący zobowiązuje się do zakupienia w przyszłości określonego
towaru, zwanego instrumentem bazowym, a sprzedający do sprzedaży w przyszłości
określonego towaru, zwanego instrumentem bazowym.
▪ Bezwarunkowy charakter kontraktu terminowego oznacza, że strony w dniu realizacji
kontraktu muszą bezwarunkowo wykonywać zobowiązanie wynikające z zawartej umow ie.
▪ Instrumenty bazowe: towary, akcje, waluty, indeksy, stopy procentowe – wszystkie wielkości
ekonomiczne dające się wyliczyć i wyrazić w jednostkach pieniężnych w sposób nie budzący
wątpliwości
W terminie wygaśnięcia kontrakty mogą zostać rozliczone na dwa sposoby:
▪ dostawa instrumentu bazowego
▪ rozliczenie pieniężne (na rynkach giełdowych, regulowanych)
Jedna ze stron transakcji wypłaca drugiej kwotę rozliczenia(settlement value), stanowiącą zysk z
inwestycji w kontrakty. To, która strona płaci, zależy od kursu kontraktu w stosunku do kursu
instrumentu bazowego.
Jeżeli kurs instrumentu bazowego będzie wyższy od kursu kontraktu, kwotę rozliczenia płaci
wystawca kontraktu na rzecz nabywcy kontraktu - zarabia nabywca.
Jeżeli kurs instrumentu bazowego będzie niższy od kursu kontraktu, kwotę rozliczenia płaci nabywca
kontraktu na rzecz wystawcy kontraktu - zarabia wystawca.
Rozliczenie pieniężne:
▪ brak konieczności posiadania instrumentu bazowego
▪ możliwe więc wystawienie kontraktu terminowego na instrumenty bazowe niemające
fizycznej postaci, np. indeksy, inflacja, cena energii elektrycznej
O inwestorze, który kupił lub sprzedał kontrakt terminowy mówi się, że ma otwartą pozycję. Może ją
utrzymać do dnia wykonania kontraktu lub też w każdej chwili wycofać się z rynku (zamknąć pozycję).
Kupno przez inwestora kontraktu to inaczej otwarcie pozycji długiej.
Sprzedaż kontraktu to zajęcie pozycji krótkiej.
Nabywca kontraktu zobowiązuje się do zakupu instrumentu bazowego i zapłacenia ustalonej w
kontrakcie ceny - spodziewa się wzrostu ceny, dzięki czemu będzie mógł sprzedać przedmiot
kontraktu z zyskiem.
Wystawca kontraktu zobowiązuje się do sprzedaży instrumentu bazowego i zapłacenia ustalonej w
kontrakcie ceny - spodziewa się spadku ceny, dzięki czemu będzie mógł sprzedać przedmiot
kontraktu z zyskiem.
Rozliczenie transakcji terminowej zawsze będzie dla jednej ze stron korzystniejsze niż zawarcie
analogicznej transakcji bezpośrednio na rynku.
Jeżeli cena terminowa(w kontrakcie terminowym) > bieżąca cena instrumentu bazowego -> zarabia
wystawca
Jeżeli cena terminowa < bieżąca cena instrumentu bazowego -> zarabia kupujący
FORWARD - rozliczenie transakcji kończy się rzeczywistą fizyczną dostawą lub zakupem określonej
kwoty waluty w przyszłości. Wykorzystywane przez firmy w celu zabezpieczenia rzeczywistych i
przewidywanych ekspozycji tak, aby zabezpieczyć marżę zysku lub cenę sprzedaży.
Nie jest to kontrakt wystandaryzowany, czyli:
▪ może być zawarty na dowolną ilość towaru z dostawą na dowolny dzień,
▪ handluje się nim na rynku pozagiełdowym,
▪ nie podlega codziennej operacji marking to market (procesowi korygowania cen) - strony
transakcji uzgadniają rozliczenie transakcji w dniu wykupu(do końca nie wiedzą, czy druga
strona jest wypłacalna i wywiąże się z umowy)
KONTRAKTY FUTURES - występuje tu ścisła standaryzacja warunków kontraktu. Jedyne, co jest
określane przez rynek, to cena kontraktu.
Obrót kontraktami futures odbywa się na giełdzie, do której należy standaryzacja kontraktu, czyli
określenie przedmiotu kontraktu, wielkości wartości bazowej, na którą opiewa kontrakt, terminu
realizacji kontraktu.
Kontrakty futures dzielimy na towarowe futures i finansowe futures(walutowe, procentowe,
indeksowe, także na pojedyncze akcje)
Przykład: 10 000 euro po 4,5 zł
1. euro = 4,6 zł => kupujący zysk 0,1*10 000 = 1 000
2. euro = 4,5
3. euro = 4,4 => sprzedający zysk 0,1*10 000 = 1 000
FRA FUTURES
duża – kwota, okres i sposób

elastyczność mała – wystandaryzowane
rozliczenia negocjowane
forma obrotu OTC giełdowy
warunki poufne powszechnie dostępne
wysokie – partner może nie niskie – jedną ze stron transakcji

ryzyko kredytowe
wywiązać się z kontraktu jest izba rozrachunkowa
brak możliwości zawarcia

transakcji kompensującej,
każda transakcja jest standaryzacja pozwala na
indywidualną umową i nie ma zajmowanie pozycji
równoważenie pozycji możliwości zamknięcia pozycji przeciwstawnych do
poprzez zawarcie transakcji zajmowanych(długie i krótkie się
odwrotnej z tym samym kompensują)
kontrahentem, anulowania jej
lub cesji bez obopólnej zgody
jednorazowe rozliczenie operacje marking to market –

następuje na początku bieżące rozliczenie przez cały
mechanizm rozliczenia umownego okresu depozytu czas kontraktu poprzez
pożyczki(tzw. kwota korygowanie kwoty depozytu
kompensacyjna) zabezpieczającego
DEPOZYTY ZABEZPIECZAJĄCE
▪ zabezpieczenie zobowiązań obu stron(ryzyka dziennej zmiany ceny kontraktu)
▪ stanowią tylko część wartości kontraktu - określony % wartości(efekt dźwigni finansowej)
▪ wartość depozytu jako określony % wartości kontraktu(od ostatniego kursu rozliczeniowego)
▪ wnoszone są na rachunek inwestora w domu maklerskim
▪ są dwa poziomy depozytów:
▪ wstępny - wnoszony w momencie zawarcia transakcji
▪ właściwy (minimalny) - poziom, który zawsze musi być utrzymywany(izba
rozliczeniowa, np. KDPW)
Wyznaczanie depozytów zabezpieczających przed KDPW CCP odbywa się przy zastosowaniu modelu SPAN
(standard Portfolio Analysis of Risk), opracowany przez Chicago Mercantile Exchane w 1988r.
KDPW CCP określa minimalny poziom depozytu zabezpieczającego, w skład którego wchodzi gotówka oraz
papiery wartościowe określane przed KDPW CCP oraz ich tzw. Stopy uznania (czyli jaka część rynkowej
wartości danego papieru jest uznawane na depozyt).
Kady inwestor może sprawdzić wysokość wymaganego depozytu zabezpieczającego przy wykorzystaniu
arkusza kalkulacyjnego dostępnego na stronach internetowych KDPW CCP.
Wyniki obliczeń arkusza należy traktować jedynie poglądowo.
Szczegółowe zasady wyznaczania depozytów zabezpieczających dla inwestorów określają biura/domy
maklerskie, które określają również jego ostateczną wysokość.
MARKING TO MARKET
codzienne rozliczanie transakcji. Po zakończeniu każdego dnia sesyjnego kalkulowane są zyski i straty
stron transakcji, które są codziennie rozliczane pomiędzy rachunkami inwestorów. W tym celu
wykorzystywane są środki znajdujące się w depozytach zabezpieczających. Wartość środków w
depozytach może zatem rosnąć lub spadać. Jeżeli po kilku sesjach finansowa gwarancja złożona przez
inwestora spadnie poniżej określonego poziomu, wówczas inwestor powinien uzupełnić środki w
depozycie. Jeżeli tego nie zrobi, jego pozycja zostanie po prostu zamknięta. Taki system gwarantuje,
że nie dojdzie do sytuacji niewypłacalności inwestora.
Kwota rozliczeniowa jest pobierana od stron transakcji na bieżąco w cyklu dziennym. Wyznaczane są
dzienne kwoty rozliczeniowe, które zsumowane dają kwotę rozliczenia z całej inwestycji.
10 000 euro, 4,5 zł, miesiąc, depozyt zabezpieczający = 10%. Kursy: 4,51; 4,38; 4,32; 4,53
Depozyt minimalny = 3000(może być też ustalany procentowo, gdy spadnie poniżej inwestor musi
dopłacić do wartości depozytu początkowego)
Dzień Sprzedający Kupujący
1 4500 4500
2 4400 4600
3 5700 3300
4 6300 2700+1800=4500
5 4200 6600
Ostatecznie kupujący zyskał 300 złotych.
30.05.2019
Dźwignia finansowa:
▪ mała zmiana kursu kontraktu - duża procentowa zmiana środków na rachunku
▪ w celu zawarcia kontraktu konieczne jest wniesienie jedynie depozytu zabezpieczającego
▪ zyski i straty z inwestycji są natomiast wyznaczane w oparciu o pełną wartość kontraktu
terminowego
▪ efekt dźwigni finansowej działa na niekorzyść inwestujących w kontrakty w przypadku, gdy
cena instrumentu zmieni się niezgodnie z ich oczekiwaniami
OPCJE
Opcje są pochodnymi instrumentami finansowymi, które dają nabywcy prawo zakupu lub sprzedaży
instrumentu bazowego a sprzedawcy obowiązek dokonania transakcji zgodnie z wolą nabywcy na
ustalonych wcześniej warunkach w danym momencie czasu.
Nabywca posiada tym samym możliwość osiągnięcia nieograniczonego zysku przy znanym wcześniej
poziomie ewentualnej straty.
Sprzedawca (wystawca) w zamian za podjęte ryzyko wystawienia opcji otrzymuje premię. Tym samym
sprzedawca zna już swój dochód, a koszty ewentualnego rozliczenia transakcji na rzecz nabywcy
zależą od przebiegu notowań na rynku.
Nabywca ma prawo do realizacji opcji a ryzyko poniesienia strat zamyka się w wysokości płaconej
premii, wystawca z kolei, ma obowiązek realizacji opcji a ryzyko potencjalnych strat jest praktycznie
nieograniczone.
Nabywca opcji nie musi jednak korzystać z przysługującego mu prawa do realizacji opcji, jeżeli w
momencie rozliczenia opcji kursy rynkowe będą korzystniejsze niż te zagwarantowane w opcji.
W przypadku, gdy nabywca opcji będzie chciał zrealizować opcję kupna lub sprzedaży, wystawca opcji
ma obowiązek dostarczenia lub zakupu określonej ilości instrumentu bazowego, niezależnie od
sytuacji rynkowej.
Opcje są instrumentami charakteryzującymi się asymetrią praw i obowiązków (tzw. asymetryczny
rozkład ryzyka).
Nabywca opcji w zamian za opłatę (premię) nabywa prawo, lecz nie obowiązek dokonania transakcji
kupna (w przypadku opcji call) lub sprzedaży (opcja put) danego instrumentu po ściśle określonej
cenie (tzw. poziom strike).
Transakcja ta dokonywana jest w dniu wygaśnięcia opcji, w praktyce jednak posiadacz opcji ma
możliwość odsprzedania nabytego instrumentu na rynku w dowolnym momencie.
Rodzaje opcji:
Opcja call (kupna) - daje nabywcy prawo w postaci kontraktu opcyjnego do kupna instrumentu
bazowego po z góry ustalonej cenie (kurs realizacji), wystawca opcji jest zobowiązany sprzedać
nabywcy opcji zakontraktowaną ilość instrumentu bazowego (w przypadku opcji walutowych są to
waluty).
Opcja put (sprzedaży) - daje nabywcy prawo postaci kontraktu opcyjnego do sprzedaży instrumentu
bazowego po z góry ustalonej cenie (kurs realizacji), wystawca opcji jest zobowiązany kupić od
nabywcy opcji zakontraktowaną ilość instrumentu bazowego (w przypadku op cji walutowych są to
waluty).
Ze względu na termin wygaśnięcia opcje dzielą się na:
▪ Opcja amerykańska - pozwala posiadaczowi na jej wykonanie w dowolnym dniu do momentu
wygaśnięcia.
▪ Opcja europejska - może być wykorzystana tylko w dniu wygaśnięcia.
MIARY TECHNICZNE OPCJI
Premia opcyjna - jest to koszt zakupu danego prawa do kupna lub sprzedaży. Premia opcyjna jest też
zarazem maksymalną stratą na transakcji. Opcja jest formą polisy ubezpieczeniowej i wymaga
zapłaty z góry. Zapłata ta dotyczy uzyskania określonego prawa realizacji opcji.
Wysokość premii opcyjnej zależy od:
▪ długości życia opcji (im dłuższy okres ubezpieczenia tym wyższa premia),
▪ zmienności rynkowej (im większa zmienność rynku tym premia większa),
▪ różnicy między ceną wykonania opcji a ceną instrumentu bazowego (im bliżej cena wykonania
opcji jest ceny instrumentu bazowego, tym wyższa premia).
Termin wygasania opcji - jest to dzień, w którym inwestor, który zakupił daną opcję ma prawo z niej
skorzystać, jeżeli sytuacja rynkowa okazała się zgodna z jego oczekiwaniami.
Cena wykonania opcji (strike price) - jest to poziom ceny zapisany w kontrakcie opcyjnym, po którym
nastąpi w dniu wygaśnięcia opcji rozliczenie kontraktu.
Jeżeli cena danego instrumentu jest wyższa od ceny wykonania, właściciel opcji call wykonuje prawo
do kupna i zarabia na opcji, natomiast w przypadku opcji put, opcja ta wygasa bez żadnych
konsekwencji.
W przypadku, gdy cena instrumentu jest niższa od ceny wykonania opcja call wygasa bez korzyści dla
nabywcy, natomiast nabywcy opcji put pozwala sprzedać instrument po cenie wyższej niż od obecnej.
Strony opcji - wystawca opcji dostaje premię, którą płaci nabywca. Nabywca opcji obliguje wystawcę
opcji do zakupu lub sprzedaży danego instrumentu finansowego, jeżeli wykonanie opcji będzie dla
inwestora korzystne. Osoba, która dokonała zakupu opcji zajęła pozycję długą (long), natomiast
osoba, która wystawiła opcję zajęła pozycję krótką (short).
Kurs terminowy jest kursem rynkowym instrumentu bazowego w dniu realizacji.

Kurs realizacji to cena obecna w umowie opcyjnej, po jakiej będzie wykonana transakcja opcyjna,
jeżeli nabywca skorzysta z przysługującego mu prawa kupna bądź też sprzedaży określonej ilości
walut (cena wykonania opcji).
Im korzystniejszy kurs realizacji dla kupującego, tym większe prawdopodobieństwo realizacji opcji i
straty dla sprzedającego. Fakt ten ma odzwierciedlenie w kolejnej ważnej mierze technicznej tego
instrumentu a mianowicie w wartości wewnętrznej.
Wartość wewnętrzna to różnica pomiędzy kursem realizacji a kursem terminowym. Jej występowanie
i rodzaje przedstawione są poniżej:

Kurs realizacji > kurs terminowy OTM ITM
Kurs realizacji = kurs terminowy ATM ATM
Kurs realizacji < kurs terminowy ITM OTM
Opcja in-the-money ("w pieniądzu", "w cenie") - opcja taka w przypadku wykonania prowadziłaby do
dodatniego przepływu pieniężnego dla posiadacza opcję, czyli kurs wykonania jest lepszy niż bieżący
kurs rynkowy.
Opcja at-the-money ("przy pieniądzu", "po cenie") nie powoduje przepływów pieniężnych, kurs
wykonania jest równy bieżącemu gotówkowemu kursowi rynkowemu.
Opcja out-of-money ("poza pieniądzem", "nie w cenie") daje ujemny przepływ pieniężny dla
posiadacza, czyli kurs wykonania jest gorszy niż bieżący gotówkowy kurs rynkowy.
Wartość wewnętrzna opcji występuje wtedy, gdy opcja jest in-the-money. W przeciwnym przypadku
wartość wewnętrzna równa jest zero.
Wartość wewnętrzna dla opcji call in-the-money = cena instrumentu bazowego - cena wykonania.
Wartość wewnętrzna dla opcji put in-the-money = cena wykonania - cena instrumentu bazowego.
Wartość czasowa opcji - wynika z możliwości zmiany ceny instrumentu w kierunku korzystnym dla jej
właściciela. Oblicza się ją jako różnicę pomiędzy wartością premii opcyjnej a wartością wewnętrzną
opcji.
Dźwignia finansowa - opcje są instrumentami pochodnymi i czasami nawet niewielka zmiana
instrumentu bazowego może przynieść inwestorowi zysk procentowo kilkakrotnie wyższy w stosunku
do zainwestowanego kapitału. Oczywiście zasada ta działa w dwie strony i w przypadku niekorzystnej
zmiany instrumentu strata może być również kilkakrotnie razy wyższa.
Jeżeli na przykład inwestor zakupił opcję, dającą mu prawo do kupna instrumentu A po cenie 100 USD
i premia opcyjna dla tej transakcji wyniosła 5 USD, wystarczy, aby cena instrumentu A wzrosła o 10%,
aby inwestor zarobił na tej transakcji 10 USD, czyli jego stopa zwrotu z inwestycji wyniosła 100%(50%,
bo jeszcze 5 USD to jego koszt – premia)
Straty inwestora są ograniczone jedynie do premii opcyjnej, natomiast zyski mogą być nieograniczone.
Do momentu, w którym cena danego instrumentu znajduje się poniżej ceny wykonania strata
inwestora równa się zapłaconej premii, natomiast w momencie w którym cena zaczyna przekraczać
poziom wykonania inwestorowi zaczyna opłacać się skorzystać z prawa do zakupu, a opcja zaczyna
zarabiać.
To, że cena instrumentu wzrośnie powyżej poziomu wykonania nie oznacza jeszcze, że zakup danej
opcji już będzie opłacalny. Cena musi wzrosnąć o tyle, aby odrobić koszt premii opcyjnej.
Poziom, przy którym dana transakcja zacznie więc przynosić nam zyski nazywa się Break Even Point
(BEP).
Sytuacja inwestora wystawiającego opcję call jest lustrzanym odbiciem inwestora kupującego opcję
call.
Maksymalny zysk wystawcy limitowany jest jedynie do premii opcyjnej, którą zapłacił nabywca opcji.
Maksymalne potencjalne straty takiego inwestora są z kolei nieograniczone w przypadku wzrostów
kursu.
Wzrost powyżej poziomu wykonania nie oznacza, że dany inwestor wystawiający opcję call już ponosi
stratę na transakcji.
Wzrosty muszą być na tyle znaczące, aby kwota, którą wystawca będzie musiał zapłacić nabywcy była
wyższa od premii, którą nabywca zapłacił na początku.
Inwestor kupujący opcję put naraża się na maksymalną stratę w wysokości zapłaconej premii opcyjnej,
natomiast jego zyski są tym większe im niższy jest kurs danego instrumentu.
W przypadku opcji put, w przeciwieństwie do opcji call, nie można powiedzieć, że zyski inwestora są
nieograniczone, gdyż limitowane są poprzez spadek ceny danego instrumentu do 0.
Zysk inwestora jest limitowany jedynie do premii opcyjnej jeżeli cena w dniu zapadalności ukształtuje
się powyżej ceny wykonania. Straty inwestora są limitowane maksymalnym spadkie m ceny danego
instrumentu do 0.
Spadek ceny poniżej ceny wykonania nie oznacza jednak, że inwestor wystawiający opcję put
automatycznie zacznie tracić. Spadek musi być na tyle duży, aby strata była większa od początkowej
premii za wystawienie opcji.
03.06.2019
NAJPROSTSZE STRATEGIE OPCYJNE
Gdy inwestor spodziewa się spadku cen powinien:
▪ kupić opcję sprzedaży, co jest efektywne przy dużych spadkach cen instrumentu bazowego,
▪ wystawić opcję kupna, co się opłaca w przypadku spadku cen lub nawet lekkiego wzrostu cen,
niepokrywającego jednak wysokości premii opcyjnej
▪
Gdy inwestor spodziewa się wzrostu cen instrumentu bazowego powinien:
▪ kupić opcję kupna, co jest efektywne przy znacznych wzrostach cen,

▪ wystawić opcję sprzedaży, co jest opłacalne w warunkach wzrostu cen lub niewielkiego spadku cen,
niepokrywającego premii opcyjnej
Czynniki wpływające na ocenę opcji ( wg Modelu Blacka-Scholesa)
1. Kurs realizacji opcji

2. Dzień realizacji opcji
3. Rodzaj opcji
4. Kurs terminowy (spot)
5. Stopy procentowe
6. Volatility
Czynniki 1-3 są określone w umowie opcji. Czynniki 4-6 to czynniki rynkowe.
OPCJE BARIEROWE
• Opcje barierowe różnią się tym od standardowych opcji waniliowych, że mają wbudowaną
dodatkową barierę, która może decydować o takich cechach opcji jak poziom wykonania, czy
termin wygaśnięcia, a także wysokość premii oraz ryzyko związane z danym instrumentem.
• Opcje barierowe podzielić można na dwie podstawowe kategorie, czyli opcje z barierą wyjścia (-out)
oraz barierą wejścia (-in)
• Opcje z barierą wyjścia są to opcje, które przestają istnieć w momencie, w którym kurs w czasie
trwania opcji dotknie poziomu bariery. Aż do tego momentu opcje te są zwykłymi opcjami
waniliowymi.
• Natomiast opcje z barierą wejścia działają odwrotnie, czyli zaczynają działać dopiero jak kurs
dotknie wcześniej ustalonej bariery. W tym momencie stają się opcjami waniliowymi.
Inny podział opcji barierowych należy dokonać ze względu na poziom bariery
• Bariera może być umiejscowiona zarówno powyżej, jak i poniżej kursu spot.
▪ Jeżeli bariera umiejscowiona jest powyżej kursu spot, to opcja ta nazywana jest opcją z
barierą (wejścia lub wyjścia) w górę (up)
▪ W przypadku gdy poziom bariery ustawiony jest poniżej ceny spot taka opcja nazywana jest
opcją z barierą (wejścia lub wyjścia) w dół (down)
• Poziom ustawienia bariery definiuje, jaki ruch musi wykonać kurs instrumentu finansowego, aby
opcja zaczęła działać lub straciła swoją ważność `-przed dniem ukończenia trwania opcji.
Problem opcji w Polsce
• Instrument składał się najczęściej z opcji PUT o nominale 100 000 euro i opcji CALL, ale o nominale
dwa razy wyższym, czyli 200 000 euro
• Ponadto, najczęściej w przypadku opcji PUT ustalone były bariery, po przekroczeniu których opcja
się wyłączyła i eksporter nie mógł w pełni wykorzystać danego zabezpieczenia, co ograniczało
ewentualne straty banku
• Nie spotkano się z barierą dla opcji call, która związku z powyższym niosła z sobą ryzyko poniesienia
nieograniczonej
Przykład 1
• Inwestor kupuje opcje kupna euro. Wartość kontraktu wynosi 1 mln euro. Kurs realizacji EUR/PLN
wynosi 3,5500, a wartość premii 70 tys. Zł
• Ustal próg rentowności dla tej opcji
• 1mln(x-3,55)=70000 x=3,62
• 70000/1000000=0,07 gr/1 euro
• 3,55+0,07=3,62
Przykład 2
• Inwestor nabył opcje sprzedaży euro. Wartość kontraktu wynosi 1 mln euro. Kurs realizacji EUR/PLN
wynosi 3,55, a premia, jaką należy zapłacić wynosi 50 000 PLN
• Ustal próg rentowności
• 1mln(3,55-x) = -50 000 x=3,5
Przykład 3
• Inwestor zawarł kontrakt, zgodnie z którym za 10 miesięcy będzie musiał zapłacić kontrahentowi
113 tys USD. Decyduj się na zakup 10 miesięcznej opcji kupna, dla której wynegocjował premię w
wysokości 3500 PLN. Kurs realizacji opcji USD/PLN = 2,7110
• Aby zapłacić żądaną cenę, zaciągnął 10 miesięczny kredyt oprocentowany w wysokości 4,5% p. a.
• Wyznacz prób rentowności
• 113000(x-2,711)=3500(1+0,045*10/12) x= 2,7431
Kontrakt swap
• Umowa między dwiema lub więcej stronami co do wymiany przyszłych przepływów gotówkowych
według wcześniej ustalonych zasad
• Polega na sprzedaży (zakupie) danego instrumentu bazowego na jeden termin przy równoczesnym
nabyciu (sprzedaży) tego samego instrumentu na inny termin
Cechy swapów
• Duża elastyczność co do ich wartości nominalnej
• Elastyczność czasu realizacji i warunków
Podstawowy podział
• Swapy procentowe
• Swapy walutowe
Podział opiera się na kryterium rodzaju instrumentu bazowego, którym mogą być papiery dłużne lub waluty
obce.
Swap procentowy (interest rate swap)
Jego istotą jest zamiana między stronami umowy płatności odsetkowych w tej samej walucie według
różnych stóp procentowych, bez dokonywania płatności kapitałowych
• Strony umowy wymieniają się zadłużeniami oprocentowanymi według stałej stopy procentowej na
oprocentowanie według zmiennej stopy procentowej i odwrotnie
• Przepływy finansowe kalkulowane są na podstawie stałej lub zmiennej stopy procentowej.

RIF Wszystko Scalone

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

RIF Wszystko Scalone

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Rynek instrumentów

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

Obejmuje ogół transakcji, których przedmiotem

Stanowi integralną część systemu finansowego

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

Fundusze poż yczkowe

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

• Rozwój gospodarczy i związane z tym relacje

• Pojawienie się podmiotów dysponujących

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

Jest to kontrakt określający warunki, na jakich

Ucieleśnienie wszelkich operacji finansowych niosących za

Wolumen tych transakcji jest określony przez wzajemną relację

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

• Papier wartościowy to szczególnego rodzaju

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

• dla posiadacza (nabywcy) jest wierzytelnością i elementem aktywów

• wyjątkiem są instrumenty oparte na idei kredytu bankowego, w

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

• jak dla każdej obietnicy kluczowe znaczenie ma zaufanie do

• mogą mieć formę zmaterializowaną lub zdematerializowaną

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

Papier wartościowy (w rozumieniu uoif):

– inne zbywalne prawa majątkowe, które powstają w wyniku

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

Kryteria (było już na wykładzie)

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

1 funkcja kredytowa (pożyczkowa)

2. Ze względu na wolumen transakcji:

3. Ze względu na kreacje instrumentu

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

• Transakcje zabezpieczające (hedging),

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

umożliwia bankowi centralnemu realizację celów polityki pieniężnej

poziom jego rozwoju zależy w dużej mierze od aktywności banku

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

Instytucje publiczne Podmioty gospodarcze

Bony Bony Bony Weksle -akce pty Certyfikaty De pozyty

Instrumenty dyskontowe Instrumenty odsetkowe

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

Stopa procentowa – wartość pieniądza wyrażona w % w stosunku rocznym)

Operacje warunkowe i bezwarunkowe -repo, buy-sell-back i outright (opracować samemu)

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

Dealerzy Rynku Pieniężnego

• Lokata - pieniądz udzielony innemu podmiotowi (aktywa).

W języku potocznym pojęcia te są używane zamienne,

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

• Bez określonego terminu zwrotu – tzw. CALL

Wypowiedzenie lokaty ≠ zerwanie lokaty

dziś jutro spot kolejny dzień

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

Wyjaśnić !!! Eonia, Sonia, Euronia, Saron, Mutan,

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

Na gruncie polskich przepisów prawa bankowego to

Oprocentowany i zbywalny na rynku wtórnym depozyt

Ze względu na sposób Ze względu na Ze względu na

Certyfikaty Certyfikaty Certyfikaty z terminem Certyfikaty, których

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone

Wynikało to m.in. ze strategii