II.

3 ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ-ΕΣΣΙΑΝΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ

1ες ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ. 1.Συναρτήσεις δύο μεταβλητών 2.Μερικές παράγωγοι 3. Ειδικές
συναρτήσεις 4.Μονοτονία 5.Περισσότερες μεταβλητές
ΑΛΥΣΩΤΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΣΗ. 6.Απλός κανόνας αλυσωτής παραγώγισης 7.Βασικός κανόνας αλυσωτής
παραγώγισης Ι 8.Βασικός κανόνας αλυσωτής παραγώγισης ΙΙ 9.Γενικός κανόνας αλυσωτής
παραγώγισης
2ες ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ. 10.Δεύτερες μερικές παράγωγοι 11.Κυρτές/κοίλες συναρτήσεις
ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ. 12.Γραμμική προσέγγιση 13.Παραβολική (τετραγωνική) προσέγγιση
ΕΣΣΙΑΝΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ. 14.Γραφήματα-Επιφάνειες 15.Τετραγωνικές μορφές 16.Χαρακτηρισμός
συμμετρικών πινάκων 17.Εσσιανός πίνακας 18.Διαφορικά 19.Περισσότερες μεταβλητές.

1ες ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ

1. Συναρτήσεις δύο μεταβλητών
Αν έχουμε τρεις μεταβλητές {x, y, z} , όπου η τιμή της μιας έστω z καθορίζεται από τις τιμές των άλλων δύο
{x, y} , τότε λέμε ότι έχουμε συνάρτηση δύο μεταβλητών:
z = z(x, y) , z = f(x, y) , ...
με ανεξάρτητες τις {x, y} και εξαρτημένη την z . Τώρα τα {x, y} μπορούν να πάρουν τιμές ανεξάρτητα
μεταξύ τους. Το σύνολο αυτών των τιμών σχηματίζουν την περιοχή ορισμού D στο επίπεδο Oxy .
Παράδειγμα
1. x + y , D = R2 , όλο το επίπεδο
2. = R2+ : {x ≥ 0, y ≥ 0} , θετική περιοχή
x + y, D
3. x −1/2 + y −1/2 , D= R2++ : {x > 0, y > 0} , γνήσια θετική περιοχή
Σημ. Οι συναρτήσεις = =
{f(x, y) 2x 2
,f(x) 2x 2 } μοιάζουν στην εμφάνιση αλλά είναι τελείως διαφορετικές,
διότι έχουν διαφορετικό πεδίο ορισμού. Η πρώτη το επίπεδο Oxy , η δεύτερη τον x − άξονα.

Για την μελέτη συναρτήσεων δύο ανεξάρτητων μεταβλητών εξετάζουμε κάθε φορά την εξάρτηση από την
μια μεταβλητή κρατώντας την άλλη σταθερή (ceteris paribus).
2. Μερικές παράγωγοι της z = f(x, y) . Με σταθερή τη μια ανεξάρτητη μεταβλητή, ορίζουμε:
∂z ∂f
= ή z x = fx : μερική παράγωγος ως προς x , με σταθερό y
∂x ∂x
∂z ∂f
= ή z y = fy : μερική παράγωγος ως προς y , με σταθερό x
∂y ∂y
Μετρούν την οριακή μεταβολή στην εξαρτημένη μεταβλητή δηλαδή στην τιμή της συνάρτησης, όταν
μεταβάλλεται μόνο η μία ανεξάρτητη κατά μία μονάδα, κρατώντας την άλλη σταθερή.
Παράδειγμα
1. f(x, y) = x 2 + xy ⇒ =fx 2x + y , fy = x

fx = (x + xy)x / (x + xy) = (2x + y) / (x + xy)

2 2 2

2. f(x, y) = ln(x 2 + xy) ⇒ 

fy = (x + xy)y / (x + xy) = x / (x + xy)
2 2 2

3. f(x, y) = x 2 + 2 ⇒ {fx = 2x}, {fy = 0}


Παρατήρηση. Για συναρτήσεις μιας μεταβλητής η γνωστή παράγωγος καλείται και συνήθης παράγωγος
για διάκριση από τις παραπάνω μερικές. Παριστάνεται με:
dy
= y y(x) ⇒ y′ ή ή yx
dx


1
 3. Ειδικές συναρτήσεις
• Γραμμική: z = αx + βy + γ , με σταθερές μερικές παραγώγους:=
z x α,
= zy β
Ειδικότερα: γραμμική ομογενής:= z αx + βy , σταθερή: z ≡ γ
• Τετραγωνική ή παραβολική:
z= αx 2 + βxy + γy 2 + δx + εy + ζ ⇒ {z x = 2αx + βy + δ , z y =βx + 2γy + ε}
Ειδικότερα: τετραγωνική ομογενής ή τετραγωνική μορφή: z =αx 2 + 2βxy + γy 2
= x α yβ , α > 0, β > 0 με D =R2+ ={x ≥ 0, y ≥ 0)
• Cobb-Douglas (C-D): f(x, y)
⇒ fx αx α −=
= 1 β
y , fy βx α yβ −1
•Leontιeff: max ή min γραμμικών, π.χ.
y = 2x
2x αν y ≤ 2x 2 αν y < 2x 0 αν y < 2x
= =
z max{2x, y}  = ⇒ fx  = , fy 
 y αν y ≥ 2x 0 αν y > 2x  1 αν y > 2x f=y f = 2x
Στα σημεία της ευθείας: y = 2x , η συνάρτηση είναι συνεχής αλλά οι παράγωγές της
δεν είναι συνεχείς. Έχουν βηματική ασυνέχεια
4. Μονοτονία
Για συναρτήσεις δύο μεταβλητών η μονοτονία χαρακτηρίζεται ως προς κάθε μεταβλητή χωριστά. Έτσι σε
κάποια περιοχή του επιπέδου, μια συνάρτηση δύο μεταβλητών: f(x, y) , χαρακτηρίζεται ως εξής:
ως προς x : { x − αύξουσα αν fx ≥ 0} , {x − φθίνουσα αν fx ≤ 0 }
ως προς y : { y − αύξουσα αν fy ≥ 0} , {y − φθίνουσα αν fy ≤ 0 }
Αν αμφότερες οι μερικές παράγωγοι έχουν το ίδιο πρόσημο, τότε λέμε ότι η συνάρτηση είναι μονότονη.
Ειδικότερα, την λέμε:
αύξουσα αν είναι θετικές: {fx ≥ 0, fy ≥ 0} , φθίνουσα αν είναι αρνητικές: {fx ≤ 0, fy ≤ 0}
Μάλιστα αν σε μια μονότονη συνάρτηση τουλάχιστον η μια ανισότητα είναι γνήσια, τότε η συνάρτηση είναι
γνήσια μονότονη.
Στάσιμα καλούνται τα σημεία στα οποία μηδενίζονται αμφότερες οι μερικές παράγωγοι:
= =
{fx 0,f y 0}
Θα τα μελετήσουμε σε επόμενο κεφάλαιο. Συνήθως είναι σημεία ακρότατης τιμής για την συνάρτηση,
μέγιστη ή ελάχιστη, αλλά όχι απαραίτητα. Οι γραμμικές συναρτήσεις:
f = αx + βy + γ
δεν έχουν στάσιμα σημεία εκτός αν = {α 0,β= 0} οπότε όλα τα σημεία είναι στάσιμα.
Παράδειγμα.
fx ≤ 0 y fx ≥ 0
1. f(x, y) = 2x 2 + y 2 ⇒ f ′(x,
= y) (f=,f
x y ) (4x,2y)
fy ≥ 0 f ≥0
Η μονοτονία είναι διαφορετική στο κάθε τεταρτημόριο, όπως φαίνεται στο
γράφημα παραπλεύρως. Το σημείο (0,0) είναι στάσιμο με μηδενική τιμή fx ≤ 0 fx ≥ 0 x
της συνάρτησης. Είναι η ελάχιστη τιμή της διότι σε κάθε άλλο σημείο η fy ≤ 0 fy ≤ 0
τιμή της είναι γνήσια θετική.
2. f(x, y) = 2x + y − 1 ⇒ {fx = 2 > 0,fy = 1 > 0} , Παντού x − αύξουσα, y − αύξουσα, και μάλιστα γνήσια.

5.Περισσότερες μεταβλητές. Τα παραπάνω γενικεύονται άμεσα σε συναρτήσεις περισσότερων
μεταβλητών, όπου σε κάθε τέτοια μεταβλητή αντιστοιχεί και μια μερική παράγωγος. Αντίστοιχα ορίζεται η
μονοτονία, ενώ στάσιμα είναι τώρα τα σημεία στα οποία μηδενίζονται όλες οι μερικές παράγωγοι.
Παράδειγμα. w(x,= y,z) xye xz + xz 2 , συνάρτηση τριών μεταβλητών
w x =(xye xz )x + (xz 2 )x =(ye xz + xye xz z) + (z 2 ) =y(1 + xz)e xz + z 2
w=
y (xye xz )y + (xz 2 )=
y xe xz + 0= xe xz , w z = (xye xz )z + (xz 2 )z = (xye xz x) + (x2z) = x 2 ye xz + 2xz

Στη συνέχεια θα εξετάσουμε κανόνες αλυσωτής παραγώγισης για συναρτήσεις πολλών μεταβλητών.

2
 ΑΛΥΣΩΤΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΣΗ
6. Απλός κανόνας αλυσωτής παραγώγισης
Θεωρούμε την σύνθεση:
u {u u(z) με
= = z z(x, y)} ⇒ = u u(x, y)
uz = u′ u : εξαρτημένη, {x, y} : ανεξάρτητες, z : ενδιάμεση
 ∂u du ∂z ∂u du ∂z 
zx z
z y=  = , =ή ux u= {
z z x , uy uz z y = } {
ή ux u= }
′ z x , uy u′ z y
 ∂x dz ∂x ∂y dz ∂y 
x y Είναι άμεση συνέπεια του γνωστού κανόνα αλυσωτής παραγώγισης, όπου
παραγωγίζουμε κάθε φορά ως προς την μια ανεξάρτητη μεταβλητή {x, y} θεωρώντας
την άλλη σταθερή. Όπως σε κάθε κανόνα αλυσωτής παραγώγισης, η έννοια της παραπάνω ισότητας είναι
ότι: στο αριστερό μέρος πρώτα αντικαθιστούμε τις δοθείσες συναρτήσεις και μετά παραγωγίζουμε, ενώ στο
δεξιό μέρος πρώτα παραγωγίζουμε τις δοθείσες συναρτήσεις και μετά αντικαθιστούμε. Δηλαδή, από τις
επιμέρους παραγώγους υπολογίζουμε τις παραγώγους της σύνθετης.
Παράδειγμα. Θα επαληθεύσουμε τον κανόνα αλυσωτής παραγώγισης υπολογίζοντας τα δυο μέρη:
 ∂u du ∂z   ∂u du ∂z 
={u ez με= z xy} ⇒ u = e xy , = ye xy , = e= z
y e xy y  , = xe xy , = e= z
x e xy x 
 ∂x dz ∂x   ∂y dz ∂y 
7. Βασικός κανόνας αλυσωτής παραγώγισης Ι
{z = z(x, y) με x = x(t) , y = y(t)} ⇒ z = z(t)
z
z : εξαρτημένη, t : ανεξάρτητη {x, y} : ενδιάμεσες
zx zy
dz ∂z dx ∂z dy
= + ή= z′ z x x ′ + z y y ′
zt zx x t + zy y t ή =
x y dt ∂x dt ∂ y dt
Λέμε ότι, η ανεξάρτητη μεταβλητή t επηρεάζει την z μέσω του x και μέσω του y ,
x t = x′ y t = y′ όπου οριακά:
t t 1. οι δύο επιρροές δρουν προσθετικά, δίνοντας τους δύο όρους στο δεξιό μέρος.
2. στη κάθε διαδρομή η επιρροή συντελείται μέσω σύνθεσης σε δύο στάδια δίνοντας
το γινόμενο των αντίστοιχων παραγώγων στον κάθε όρο στο δεξιό μέρος.
Παράδειγμα. Θα επαληθεύσουμε τον παραπάνω κανόνα αλυσωτής παραγώγισης για την σύνθεση:
{z = x 2 + xy με x = lnt, y = t 2 } ⇒ z = (lnt)2 + (lnt)t 2
 1  1  1
αριστερό μέρος: z=′  2lnt ⋅  +  ⋅ t 2 + lnt ⋅ 2t =  2lnt ⋅ + t + 2t ⋅ lnt
 t t  t
1 1 
δεξιό μέρος: z x x′ + z y y=′ 2ln t ⋅ +  ⋅ t 2 + ln t ⋅ 2t 
t t 
8. Βασικός κανόνας αλυσωτής παραγώγισης ΙΙ
{z = z(x, y) με
= =
x x(s, t), y y(s, t) } ⇒
= z z(s, t)
z
z : εξαρτημένη, {s, t} : ανεξάρτητες, {x, y} : ενδιάμεσες
x y ∂z ∂z ∂x ∂z ∂y 
= +
∂s ∂x ∂s ∂y ∂s  = z s z x x s + z y y s 
t s t s  ή 
∂z ∂z ∂x ∂z ∂y  = z t z x x t + z y y t 
= +
∂t ∂x ∂t ∂y ∂t 
Είναι άμεση συνέπεια του προηγούμενου βασικού κανόνα Ι, όπου παραγωγίζουμε κάθε φορά ως προς την
μια ανεξάρτητη μεταβλητή {s, t} θεωρώντας την άλλη σταθερή.
Παράδειγμα. Θα επαληθεύσουμε τoν παραπάνω κανόνα αλυσωτής παραγώγισης:
{z = xy με x =tlns, y =+
t s2 } ⇒ z =xy =(t ⋅ lns)(t + s2 ) =t 2lns + ts2lns
αριστερό: z s =t 2 / s + 2tslns + ts
δεξιό: z x x s + z y y s =yt / s + x2s =
(t + s2 )t / s + (tlns)2s= t 2 / s + st + 2stlns
αριστερό:
= z t 2tlns + s2lns , δεξιό: z x x t + z y y t =ylns + x1 =(t + s2 )lns + =
tlns 2tlns + s2lns

3
 9. Γενικός κανόνας αλυσωτής παραγώγισης. Οι παραπάνω κανόνες αλυσωτής παραγώγισης
γενικεύονται σε περισσότερες μεταβλητές με περισσότερα στάδια σύνθεσης, ως εξής:
Θεωρούμε ένα δένδρο σύνθεσης με μια κορυφή που παριστά την αρχικά εξαρτημένη μεταβλητή. Σε κάθε
τελική ανεξάρτητη μεταβλητή αντιστοιχεί και ένας τύπος αλυσωτής παραγώγισης, ο οποίος:
1. Έχει τόσους προσθετικούς όρους όσες είναι οι διαδρομές που καταλήγουν σ’ αυτή την τελική ανεξάρτητη
μεταβλητή, αρχίζοντας από την κορυφή.
2. Ο κάθε προσθετικός όρος αποτελείται από το γινόμενο των παραγώγων που αντιστοιχούν στους κλάδους
της διαδρομής.
Παράδειγμα. = {w w(x, y, z),= x x(s),= y y(s, t),= z z(s, v)} ⇒= w w(x(s), y(s, t), z(s,=v) w(s, t, v)
w w : εξαρτημένη, {x, y, z} : ενδιάμεσες, {s, t, v} : ανεξάρτητες
w → s : τρεις διαδρομές, w → t , w → v : από μια διαδρομή
x y z ∂w ∂w dx ∂w ∂y ∂w ∂z ∂w ∂w ∂y ∂w ∂w ∂z
= + + , = , =
s s t s v ∂s ∂x ds ∂y ∂s ∂z ∂s ∂t ∂y ∂t ∂v ∂z ∂v
ή w s = w x x s + w y y s + w z zs , w t = w y y t , w v = w z zv
dz ∂z ∂z dy
Παράδειγμα. {z
= z(x, y), =
y y(x)} ⇒= = z(x) , με
z z(x, y(x)) = + ή z=′ z x + z y y′
dx ∂x ∂y dx
Εδώ η μεταβλητή x είναι και ενδιάμεση και ανεξάρτητη. Έχουμε δύο παραγώγους του z
z ως προς x που διακρίνονται μεταξύ τους από τον διαφορετικό συμβολισμό
x dz
y = z′ : ολική παράγωγος. Καθώς το x μεταβάλλεται, το y = y(x) επίσης μεταβάλλεται
dx
x ∂z
= z x : μερική παράγωγος. Καθώς το x μεταβάλλεται, το y παραμένει σταθερό.
∂x
Παράδειγμα.
= {w w(x,
= y)} ⇒ w w(x,=
y,z), z z(x,= y,z(x, y)) w(x, y) , με:
∂w ∂w ∂w ∂z ∂w ∂w ∂w ∂z
w = + , = +
∂x y ∂x y,z ∂z x,y ∂x y ∂y x ∂y x,z
∂z x,y ∂y x
x y z
Εδώ τα {x, y} είναι και ενδιάμεσες και ανεξάρτητες. Αλλά τώρα κάνουμε διάκριση
x y μεταξύ των διαφορετικών μερικών παραγώγων χρησιμοποιώντας επιπλέον
συμβολισμό, όπου εκτός από την μεταβαλλόμενη μεταβλητή εμφανίζονται και οι
αμετάβλητες που μπορεί να είναι διαφορετικές στην κάθε περίπτωση:
∂w ∂w
w x (x, y) = , w x (x, y,z) =
∂x y ∂x y,z
Π.χ. {w = xyz με =
z 2x + y} ⇒ w= xy(2x + y)= 2x 2 y + xy 2
{w w(x, y,z),=
Έχουμε: = z z(x, y)} ⇒=
w w(x, y)
αριστερό: w x (x,=
y) 4xy + y 2 , δεξιό: w x (x, y, z) + w z (x, y, z)z x (x, y) =
yz + xy2 = 4xy + y 2
αριστερό: w y (x,=
y) 2x 2 + 2xy , δεξιό: w y (x, y, z) + w z (x, y, z)z y (x, y) =xz + xy1 =2x 2 + 2xy

2ες ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ

10.Δεύτερες μερικές παράγωγοι
Οι μερικές παράγωγοι μιας συνάρτησης f(x,y) είναι επίσης συναρτήσεις δύο μεταβλητών και μπορούμε να
τις παραγωγίσουμε εκ νέου. Προκύπτουν έτσι 4 μερικές παράγωγοι 2ης τάξης, ως εξής:
∂  ∂f  ∂ 2 f ∂  ∂f  ∂ 2f
=   = ,  
∂x  ∂x  ∂x 2 ∂y  ∂x  ∂y∂x  fxx fxy 
ή σε διάταξη πίνακα:  
∂  ∂f  ∂ 2f ∂  ∂f  ∂ 2 f  fyx fyy 
= =
∂x  ∂y  ∂x∂y ∂y  ∂x  ∂y 2
,

Οι απλές μερικές παράγωγοι 2ης τάξης: {fxx ,fyy } , αναφέρονται στην εξάρτηση της συνάρτησης από την
κάθε μεταβλητή χωριστά, και έχουν την γνωστή ερμηνεία όπως για συναρτήσεις μιας μεταβλητής.

4
Οι μεικτές μερικές παράγωγοι 2ης τάξης: {fxy ,fyx } , αναφέρονται στην μεταβολή αμφοτέρων των
μεταβλητών, όπου εξετάζουμε την μεταβολή του fx όταν μεταβάλλεται το y ή την μεταβολή του fy όταν
μεταβάλλεται το x , αντίστοιχα. Υποθέτοντας ότι είναι συνεχείς, αποδεικνύεται ότι είναι ίσες μεταξύ τους,
δηλαδή δεν παίζει ρόλο η σειρά παραγώγισης:
fxy = fyx , θεώρημα Young
Παράδειγμα
1. Οι γραμμικές συναρτήσεις έχουν όλες τις δεύτερες παραγώγους μηδενικές:
 fx = α =  fxx 0,= fxy 0
L = αx + βy + γ ⇒  ⇒
 fy = β =  fyx 0,= fyy 0
2. Οι τετραγωνικές (παραβολικές) συναρτήσεις, έχουν σταθερές δεύτερες παραγώγους:
fx 2αx + 2βy =
= =
fxx 2α, fxy 2β
Q= αx 2 + 2βxy + γy 2 + δx + εy + ζ ⇒  ⇒
=fy 2βx + 2γy = =
 fyx 2β, fyy 2γ
=fx 2x + y 2 = fxx 2,= fxy 2y
3. f =x + xy ⇒ 
2 2
⇒
fy = 2xy = fyx 2y, = fyy 2x
= fx x −1/ 2 y1/ 4 / 2 − α fxx =
− x −3 / 2 y1/ 4 / 4, fxy = x −1/ 2 y −3 / 4 / 8
4.=f x1/ 2 y1/ 4 − αx − βy ⇒  ⇒ 
= fy x1/ 2 y −3 / 4 / 4 − β fyx = x −1/ 2 y −3 / 4 / 8, fyy = −3x1/ 2 y −7 / 4 /16

Τα πρόσημα των δεύτερων παραγώγων αφορούν τις ιδιότητες μονοτονίας των πρώτων παραγώγων όταν μια
μεταβλητή μεταβάλλεται. Π.χ. καθώς το x αυξάνει,
1. fx αυξάνει αν fxx > 0 , ελαττώνεται αν fxx < 0 2. fy αυξάνει αν fyx > 0 , ελαττώνεται αν fyx < 0

11. Κυρτές/κοίλες συναρτήσεις

Θεωρούμε μια συνάρτηση f(x,y) με κυρτή περιοχή ορισμού., και λέμε ότι η συνάρτηση είναι:
x − κυρτή (κοίλη) αν fxx ≥ 0 (fxx ≤ 0)
y − κυρτή (κοίλη) αν fyy ≥ 0 (fyy ≤ 0)
Τα παραπάνω αφορούν τις γνωστές ιδιότητες συναρτήσεων όταν μεταβάλλεται μόνο μία μεταβλητή.
Γενικότερα, όταν μπορούν να μεταβάλλονται αμφότερες οι μεταβλητές λέμε ότι η συνάρτηση είναι:
• κυρτή ⇔ {fxx ≥ 0, fyy ≥ 0, Δ
= fxx fyy − f 2 xy ≥ 0 ⇒ fxx fyy ≥ f 2 xy } σε όλα τα σημεία στην περιοχή
• κοίλη ⇔ {fxx ≤ 0, fyy ≤ 0, Δ
= fxx fyy − f 2 xy ≥ 0 ⇒ fxx fyy ≥ f 2 xy } σε όλα τα σημεία στην περιοχή
Επιπλέον η συνάρτηση θα είναι γνήσια κυρτή/κοίλη αν οι παραπάνω ανισότητες είναι γνήσιες σε όλα τα
σημεία στην περιοχή, εκτός ίσως από ένα διακριτό πλήθος σημείων. Το παραπάνω μέγεθος καλείται:
=Δ f fxx fyy − f 2 xy , διακρίνουσα των δεύτερων παραγώγων
Έτσι, για να έχουμε κυρτότητα (κοιλότητα), θα πρέπει σε κάθε περίπτωση η διακρίνουσα να είναι θετική,
δηλαδή εκτός από τα γνωστά πρόσημα των απλών δεύτερων παραγώγων, θα πρέπει επιπλέον η μεικτή
δεύτερη παράγωγος να είναι σχετικά μικρή σε απόλυτη τιμή.
Παρατήρηση. Οι μεταβολές σε κατευθύνσεις εκτός από αυτές των δύο αξόνων δίνονται με μία γραμμική
εξάρτηση της μορφής: = y αx + β . Έτσι η συνάρτηση θα είναι π.χ. κυρτή αν είναι κυρτή η σύνθεση:
{f(x, y), y = αx + β} ⇒ f(x)
δηλαδή αν είναι θετική η δεύτερη παράγωγος: f ′′(x) ≥ 0 , για όλα τα {α,β} . Υπολογίζοντας την αλυσωτή
δεύτερη παράγωγο, βρίσκουμε:
f ′ = fx + fy α ⇒ f ′′ = (fx )′ + (fy )′α = (fxx + fxy α) + (fyx + fyy α)α
= fxx + 2fxy α + fyy α2 ≥ 0 ⇒ fxy2 − fxx fyy ≤ 0
που είναι το ζητούμενο.


5
 = =
fxx 6x, fxy 0 
{
Παράδειγμα. f(x, y) = x 3 + y 3 ⇒ fx = 3x 2 , fy = 3y 2 ⇒ 
=
}  , Δ = 36xy
fyx 0,=
fyy 6y 
Είναι κυρτή στη θετική περιοχή: {x ≥ 0, y ≥ 0} , γνήσια κυρτή στη γνήσια θετική περιοχή: {x > 0,y > 0} .
Παράδειγμα. f(x, y) = xr + yr με r ≠ 0 , στη θετική περιοχή: {x ≥ 0, y ≥ 0}
Για r = 1 είναι γραμμική. Θα δείξουμε ότι η συνάρτηση είναι:
1. γνήσια κυρτή αν r > 1 ή r < 0 . 2. γνήσια κοίλη αν 0 < r < 1
Λύση. Υπολογίζουμε τις παραγώγους:
fx = rxr −1  fxx = r(r − 1)xr − 2 , fxy = 0 
 ⇒ r −2 
r 2 (r − 1)2 xr − 2 yr − 2
, Δf =
fy = ryr −1  f=yx 0, f =
yy r(r − 1)y 
Για r > 1 έχουμε: {fxx > 0, fyy > 0, Δ f > 0} , οπότε η συνάρτηση είναι γνήσια κυρτή. Με τον ίδιο τρόπο
αντιμετωπίζονται και οι άλλες περιπτώσεις.
Παράδειγμα. Η συνάρτηση C-D: f(x, y) = x α yβ με α > 0, β > 0 στη θετική περιοχή: {x ≥ 0,y ≥ 0}
Θα δείξουμε ότι είναι κοίλη ⇔ α + β ≤ 1.
Λύση. Υπολογίζουμε τις παραγώγους:
Δf = [α(α − 1)x α−2 yβ ][β(β − 1)x α yβ−2 ] − [αβx α−1yβ−1 ]2
fx = αx y  fxx =
α −1 β α−2
α(α − 1)x y, fxy = αβx yα −1 β −1

α β −1 
⇒ α β−2 
=α(α − 1)β(β − 1)x 2α−2 y 2β−2 − α2β2 x 2α−2 y 2β−2
fy = βx y  = α −1 β −1
fxy αβx y , = fyy β(β − 1)x y 
= (1 − α − β)x 2α−2 y 2β−2
Η συνάρτηση θα είναι κοίλη ⇔
{fxx ≤ 0 : α ≤ 1}, {fyy ≤ 0 : β ≤ 1}, {Δ f ≥ 0 : α + β ≤ 1} ή ισοδύναμα: α + β ≤ 1 , διότι τα {α,β} είναι θετικά
Παρατήρηση.
Για α + β = 1 η συνάρτηση είναι κοίλη αλλά όχι γνήσια.
Για α + β < 1 η συνάρτηση είναι γνήσια κοίλη στην γνήσια θετική περιοχή: {x > 0, y > 0}
Παρατήρηση. Οι ιδιότητες κυρτότητας μιας συνάρτησης δεν μεταβάλλονται αν προσθέσουμε μια γραμμική
συνάρτηση διότι οι δεύτερες παράγωγοι παραμένουν ίδιες. Επομένως τα παρακάτω ζεύγη συναρτήσεων
έχουν τις ίδιες ιδιότητες κυρτότητας:
{x α yβ , x α yβ + γx + δy + ε}, {xr + yr , xr + yr + γx + δy + ε}

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ
12. Γραμμική προσέγγιση
μιας συνάρτησης f(x, y) σε κάποιο σημείο (x 0 , y 0 ) , καλείται η γραμμική συνάρτηση που έχει την ίδια τιμή
και τις ίδιες μερικές παραγώγους με την συνάρτηση, στο συγκεκριμένο σημείο.Θα έχει την παράσταση:
f(x,y) ≈ z = f0 + fx ⋅ (x − x 0 ) + fy ⋅ (y − y0 ) , όπου: f0 = f(x 0 , y 0 ) , fx = fx (x 0 , y 0 ) , fy = fy (x 0 , y 0 )
Στα στάσιμα σημεία η γραμμική προσέγγιση είναι σταθερή συνάρτηση.
Παράδειγμα. f = x 3 + xy + y 2 στο (x 0 = 1, y 0 = 0) ⇒ {f0 = 1,fx = 3x 2 + y = 3,fy = x + 2y = 1} .
Γραμμική προσέγγιση στο σημείο (1,0) : z =1 + 3(x − 1) + y =−2 + x + y

13. Παραβολική ή τετραγωνική προσέγγιση
μιας συνάρτησης f(x, y) σε κάποιο σημείο (x 0 , y 0 ) καλείται η παραβολική συνάρτηση που έχει την ίδια
τιμή και τις ίδιες μερικές παραγώγους μέχρι 2ης τάξης στο σημείο. Έχει την παράσταση:
1
z =f0 + [fx (x − x 0 ) + fy (y − y 0 )] + [fxx (x − x 0 )2 + 2fxy (x − x 0 )(y − y 0 ) + fyy (y − y 0 )2 ]
2
= όπου: f0 f(x = 0 , y 0 ), f x f x (x 0 y 0 ) ,…κλπ.
,
Δηλαδή όλες οι μερικές παράγωγοι υπολογίζονται στο συγκεκριμένο σημείο (x 0 , y 0 ) . Είναι μια
συμπλήρωση της παραπάνω γραμμικής προσέγγισης. Η γραμμική και η παραβολική προσέγγιση είναι οι
πρώτες μιας ακολουθίας προσεγγίσεων με πολυώνυμα αυξανόμενου βαθμού, που καλούνται πολυώνυμα
Taylor.

6
Παράδειγμα. Θα δώσουμε την γραμμική και την παραβολική προσέγγιση της παρακάτω συνάρτησης:
fx= 3x 2 + y= 3  f= = 6, f=
6x 1 
f = x 3 + xy + y 2 , στο (x= = ⇒
xx xy
1, y 0) f = 1, , 
fy =x + 2y = =
1  fxy 1,=
0 0 0
fyy 2 
γραμμική προσέγγιση: fγρ =1 + [3(x − 1) + y] =−2 + 3 x + y
1
παραβολική προσέγγιση: fπαρ =1 + [3(x − 1) + y] + [6(x − 1)2 + 2(x − 1)y + 2y 2 ]
2
=1 − 3 x + 3 x 2 + y 2 + xy

Παρατήρηση. Στα πολυώνυμα, όπως το παραπάνω, μπορούμε να αναπτύξουμε σε δυνάμεις των
{x − x 0 , y − y 0 } , αντικαθιστώντας:
x =(x − x 0 ) + x 0 , y =(y − y 0 ) + y 0
Στη συνέχεια βρίσκουμε την γραμμική προσέγγιση κρατώντας μόνο τις δυνάμεις μέχρι 1ου βαθμού, και την
παραβολική κρατώντας μόνο τις δυνάμεις μέχρι 2ου βαθμού.

ΕΣΣΙΑΝΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
14. Γραφήματα-Επιφάνειες: z = f(x,y) z = f(x,β)
Αν παραστήσουμε τις τιμές z ως ύψη πάνω από τα αντίστοιχα σημεία (x,y)
z = f(α,y)
του επιπέδου, σχηματίζεται μια επιφάνεια στον τρισδιάστατο χώρο Oxyz
την οποία θεωρούμε ως το γράφημα της συνάρτησης, όπου:
• σταθερό x , αντιστοιχεί σε τομή της επιφάνειας με κατακόρυφο επίπεδο
κάθετο στον x − άξονα. Δίνει μια καμπύλη στον χώρο που εκφράζεται ως y=β
συνάρτηση του y , όπως στο γράφημα: x=α
{z = f(x, y), x = α} ⇒ z(y) = f(α, y) , την μελετούμε χρησιμοποιώντας τις y − παραγώγους.
• σταθερό y , αντιστοιχεί σε τομή της επιφάνειας με κατακόρυφο επίπεδο κάθετο στον y − άξονα. Δίνει
μια καμπύλη στον χώρο που εκφράζεται ως συνάρτηση του x , όπως στο γράφημα:
{z = f(x, y), y = β} ⇒ z(x) = f(x,β) , την μελετούμε χρησιμοποιώντας τις x − παραγώγους.
• Κατακόρυφες τομές προς άλλες κατευθύνσεις βρίσκουμε παίρνοντας
την σύνθεσή της με μια ευθεία
{z = f(x, y), y = αx + β} ⇒ z(x) = f(x,α x + β) z = f(x, y)
Δίνει μια καμπύλη στον χώρο που εκφράζεται ως συνάρτηση του x , όπως
στο γράφημα. Τις μελετούμε χρησιμοποιώντας τις x − παραγώγους όπως
κάναμε παραπάνω για την κυρτότητα.
Παρατήρηση. Οι γραμμικές συναρτήσεις ορίζουν επίπεδες επιφάνειες, =y αx + β
όπου οι σταθερές μερικές παράγωγοι μας δίνουν τις κλίσεις της επιφάνειας
στις δύο κατευθύνσεις. Αντίστοιχα, οι γραμμικές προσεγγίσεις μας δίνουν
τα εφαπτόμενα επίπεδα στα διάφορα σημεία μιας επιφάνειας.
15. Τετραγωνικές μορφές
Θα εξετάσουμε τώρα τις επιφάνειες που ορίζουν οι τετραγωνικές συναρτήσεις 2 μεταβλητών, και ειδικότερα
οι ομογενείς τετραγωνικές συναρτήσεις δύο μεταβλητών, που περιέχουν μόνο τετραγωνικούς όρους:
Q(x, y) =αx 2 + 2βxy + γy 2
Καλούνται και τετραγωνικές μορφές. Ειδικά μας ενδιαφέρουν τα πρόσημά τους στα διάφορα σημεία του
επιπέδου. Παρατηρούμε καταρχήν ότι έχουν μηδενική τιμή στο μηδενικό σημείο:
Q(0,0) = 0
Θεωρώντας λοιπόν τα πρόσημά μόνο στα μη μηδενικά σημεία, η τετραγωνική μορφή χαρακτηρίζεται ως:
1α. Θετικά ορισμένη……… Q > 0 , τιμές γνήσια θετικές
1β. Θετικά ημιορισμένη….. Q ≥ 0 , τιμές γνήσια θετικές ή μηδενικές
2α. Αρνητικά ορισμένη…… Q < 0 , τιμές γνήσια αρνητικές
2β. Αρνητικά ημιορισμένη.. Q ≤ 0 , τιμές γνήσια αρνητικές ή μηδενικές
3. Αόριστη………………… Q >< 0 , τιμές και γνήσια θετικές και γνήσια αρνητικές

7
Η ημιορισμένη είναι ευρύτερη κατηγορία από την ορισμένη. Αν μια ημιορισμένη μορφή δεν είναι ορισμένη,
τότε λέμε ότι είναι ημιορισμένη-όχι ορισμένη. Δίνουμε παρακάτω τα γραφήματα των επιφανειών που
ορίζονται από τις συναρτήσεις των τετραγωνικών μορφών σε κάποιες απλές περιπτώσεις.

Q>0 Q≥0 Q<0 Q≤0 Q >< 0

x 2 + y 2 > 0 0x 2 + y 2 ≥ 0 − x 2 − y 2 < 0 0x 2 − y 2 ≤ 0 x 2 − y 2 >< 0
1α 1β 2α 2β 3
Χαρακτηρισμός τετραγωνικής μορφής χωρίς μεικτό όρο: β= 0 ⇒ = Q αx 2 + γy 2
1α. αγ > 0 με {α > 0, γ > 0} ⇔ Q > 0 , θετικά ορισμένη.
1β. αγ ≥ 0 με {α ≥ 0, γ ≥ 0} ⇔ Q ≥ 0 , θετικά ημιορισμένη
2α. αγ > 0 με {α < 0, γ < 0} ⇔ Q < 0 , αρνητικά ορισμένη
2β. αγ ≥ 0 με {α ≤ 0, γ ≤ 0} ⇔ Q ≤ 0 , αρνητικά ημιορισμένη
3. αγ < 0 με {α > 0, γ < 0} ή {α < 0, γ > 0} ⇔ Q >< 0 , αόριστη
Στην γενική περίπτωση βρίσκουμε τα πρόσημα γράφοντάς την τετραγωνική μορφή ως τριώνυμο:
 y y2  y
Q =αx 2 + 2βxy + γy 2 =α + 2β + γ 2  x 2 =(α + 2βu + γu2 ) x 2 όπου: u =
 x x  x
Ο παρακάτω χαρακτηρισμός προκύπτει άμεσα από την γνωστή θεωρία για το πρόσημο τριώνυμου,
χρησιμοποιώντας και την παράσταση:
Δ αγ − β2 , διακρίνουσα
=
Χαρακτηρισμός τετραγωνικών μορφών
1α. {α > 0, γ > 0} και Δ = αγ − β2 > 0 ⇒ αγ > β2 , θετικά ορισμένη: Q > 0
1β. {α ≥ 0, γ ≥ 0} και Δ = αγ − β2 ≥ 0 ⇒ αγ ≥ β2 , θετικά ημιορισμένη: Q ≥ 0
2α. {α < 0, γ < 0} και Δ = αγ − β2 > 0 ⇒ αγ > β2 , αρνητικά ορισμένη: Q < 0
2β. {α ≤ 0, γ ≤ 0} και Δ = αγ − β2 ≥ 0 ⇒ αγ ≥ β2 , αρνητικά ημιορισμένη: Q ≤ 0
3. Δ = αγ − β2 < 0 ⇒ αγ < β2 , αόριστη: Q >< 0
Παρατήρηση. Στις περιπτώσεις {1β, 2β}, αν έχουμε Δ =αγ − β2 =0 ⇒ αγ =β2 , τότε η τετραγωνική
μορφή είναι ημιορισμένη-όχι ορισμένη. Σαυτή την περίπτωση είναι τέλειο τετράγωνο και έχει μια
ολόκληρη ευθεία με μηδενικές τιμές, που προκύπτει και ως η ευθεία των στάσιμων σημείων. Oι συνθήκες
στασιμότητας μας δίνουν το γραμμικό ομογενές σύστημα:
Q x = 0  αx + βy = 0 α β
⇒  με ορίζουσα: = Δ = αγ − β2
Q y = 0  βx + γy = 0 β γ
που είναι ακριβώς η παραπάνω διακρίνουσα της τετραγωνικής μορφής. Συμπεραίνουμε τα εξής:
1. Αν Δ ≠ 0 , μοναδικό στάσιμο σημείο είναι το μηδενικό: (0,0)
2. Αν Δ = 0 , οι δύο εξισώσεις είναι ισοδύναμες και τα στάσιμα σημεία σχηματίζουν μια ολόκληρη ευθεία
που διέρχεται από το μηδενικό: (0,0) .Στα σημεία της η τετραγωνική μορφή έχει μηδενική τιμή.
Παράδειγμα
= x 2 + y 2 ⇒ {α =1 > 0, γ =1 > 0, β =0 ⇒ Δ =1 > 0} , θετικά ορισμένη
1. Q
2. Q =− x 2 − 2xy − y 2 ⇒ {α =−1 < 0, γ =−1 < 0, β =−1 ⇒ Δ =0}
Αρνητικά ημιορισμένη, όχι ορισμένη. Πράγματι η τετραγωνική μορφή σχηματίζει τέλειο τετράγωνο:
Q= −(x + y)2 ≤ 0
Έχει μηδενικές τιμές σε ολόκληρη την ευθεία με Q = 0 ⇔ x + y = 0 , γνήσια αρνητικές στα υπόλοιπα.

8
3. Q =x 2 − y 2 ⇒ {α =1, γ =−1, β =0 ⇒ Δ =−1 < 0} , αόριστη,
με Q > 0 όταν y 2 < x 2 ⇒ y ≤ x , Q < 0 όταν y 2 > x 2 ⇒ y ≥ x , Q = 0 όταν y 2 = x 2 ⇒ y = x .
4. Q= xy ⇒ {α= 0, γ= 0, β= 1/ 2 ⇒ Δ= −1/ 4 < 0}
Αόριστη, με Q > 0 όταν xy > 0 δηλαδή στο πρώτο και τρίτο τεταρτημόριο, Q < 0 όταν xy < 0 δηλαδή
στο δεύτερο και τέταρτο τεταρτημόριο, Q = 0 όταν xy = 0 δηλαδή στους άξονες.

16. Χαρακτηρισμός συμμετρικών πινάκων

Θεωρούμε τώρα την παρακάτω αντιστοιχία μεταξύ τετραγωνικών μορφών δύο μεταβλητών και
συμμετρικών πινάκων 2 × 2 , και μεταφέρουμε τον παραπάνω χαρακτηρισμό στους συμμετρικούς πίνακες:
α β α β
Q =αx 2 + 2βxy + γy 2 ⇔ S =   με Δ
= S = = αγ − β2
 β γ  β γ
Έτσι, ένας συμμετρικός πίνακας χαρακτηρίζεται ως:
1α. Θετικά ορισμένος……… S > 0 ⇔ Q > 0 : {α > 0, γ > 0, Δ > 0}
1β. Θετικά ημιορισμένος….. S ≥ 0 ⇔ Q ≥ 0 : {α ≥ 0, γ ≥ 0, Δ ≥ 0}
2α. Αρνητικά ορισμένος…… S < 0 ⇔ Q < 0 : {α < 0, γ < 0, Δ > 0}
2β. Αρνητικά ημιορισμένος.. S ≤ 0 ⇔ Q ≤ 0 : {α ≤ 0, γ ≤ 0, Δ ≥ 0}
3. Αόριστος………………… S >< 0 ⇔ Q >< 0 : Δ < 0
17. Εσσιανός πίνακας
Θεωρούμε τώρα μια συνάρτηση δύο μεταβλητών και με τις δεύτερες παραγώγους ως στοιχεία,
σχηματίζουμε έναν συμμετρικό πίνακα 2 × 2 τον οποίο παριστάνουμε μένα από τα σύμβολα:
 fxx fxy 
Ηf ή D2 f ή f ′′ =   , όπου: fxy = fyx
f
 yx fyy 
Καλείται δεύτερη παράγωγος ή Εσσιανός (Hessian) πίνακας δεύτερων παραγώγων. Η αντίστοιχη
ορίζουσα καλείται εσσιανή ορίζουσα:
fxx fxy
Δ f ή Hf ή= f ′′ = fxx fyy − fxy2
fyx fyy
Είναι η γνωστή διακρίνουσα. Για τον παραπάνω Εσσιανό πίνακα της δεύτερης παραγώγου χρησιμοποιούμε
την ορολογία που αναπτύξαμε παραπάνω για συμμετρικούς πίνακες. Έτσι λέμε ότι είναι:
θετικά ορισμένος,(ημιορισμένος), αρνητικά ορισμένος (ημιορισμένος), αόριστος
Παρατηρούμε τώρα ότι οι χαρακτηρισμοί της κυρτότητας μπορούν να διατυπωθούν χρησιμοποιώντας τον
παραπάνω εσσιανό πίνακα, οπότε η συνάρτηση είναι:
• κυρτή αν ο εσσιανός πίνακας είναι θετικά ημιορισμένος σε όλα τα σημεία στην περιοχή:
f ′′ =Hf ≥ 0 : {fxx ≥ 0, fyy ≥ 0, Δ =fxx fyy − f 2 xy ≥ 0}
• κοίλη αν ο εσσιανός πίνακας είναι αρνητικά ημιορισμένος σε όλα τα σημεία στην περιοχή:
f ′′ =Hf ≤ 0 : {fxx ≤ 0, fyy ≤ 0, Δ =fxx fyy − f 2 xy ≥ 0}
Επιπλέον θα είναι γνήσια κυρτή/κοίλη αν ο εσσιανός πίνακας είναι ορισμένος θετικά/αρνητικά σε όλα τα
σημεία στην περιοχή, εκτός ίσως από ένα διακριτό πλήθος σημείων.
Σημ. Γεωμετρικά, η κυρτότητα της f(x, y) χαρακτηρίζεται από τις αντίστοιχες ιδιότητες κυρτότητας των
κατακόρυφων τομών της επιφάνειας: z = f(x,y) , προς όλες τις κατευθύνσεις, όπως διαπιστώσαμε και
προηγουμένως. Οι γραμμικές συναρτήσεις θεωρούνται και κυρτές και κοίλες, αλλά όχι γνήσια.

9
18. Διαφορικά
Ο χαρακτηρισμός της κυρτότητας που δώσαμε προηγουμένως μπορεί να ερμηνευτεί χρησιμοποιώντας το 2ο
διαφορικό. Θεωρούμε μια συνάρτηση δύο μεταβλητών:
f(x, y)
Αν τα {x, y} μεταβληθούν κατά {Δx, Δy} τότε η τιμή της συνάρτησης θα μεταβληθεί κατά:
Δf =f(x + Δx, y + Δy) − f(x, y)
Όπως και στις συναρτήσεις μιας μεταβλητής, μπορούμε να προσεγγίσουμε τις μεταβολές με διαφορικά,
ιδίως όσον αφορά τα πρόσημα. Για συναρτήσεις δύο μεταβλητών, το πρώτο διαφορικό και το δεύτερο
διαφορικό ορίζονται με τις παραστάσεις:
=df fx dx + fy dy , και d2 f =
fxx dx 2 + 2fxy dxdy + fyy dy 2 όπου:
= {Δx dx,
= Δy dy}
Σε αντιστοιχία με την γραμμική προσέγγιση βρίσκουμε ότι το πρώτο διαφορικό αφορά την μεταβολή πάνω
στο εφαπτόμενο επίπεδο και δίνει μια πρώτη εκτίμηση της μεταβολής στην τιμή της συνάρτησης:
Δf ≈ df = fx dx + fy dy
Ειδικότερα, το πρόσημο της μεταβολής Δf συμπίπτει με το πρόσημο του διαφορικού df αν αυτό είναι μη
μηδενικό, δηλαδή αν δεν μηδενίζονται αμφότερες οι μερικές παράγωγοι. Σε αντιστοιχία με την παραβολική
προσέγγιση, βρίσκουμε ότι μια καλλίτερη εκτίμηση της μεταβολής στην τιμή της συνάρτησης δίνεται αν στο
πρώτο διαφορικό προσθέσουμε και το μισό του δεύτερου διαφορικού, οπότε έχουμε::
1 1
Δf ≈ df + d2 f= [fx dx + fy dy] + [fxx dx 2 + 2fxy dxdy + fyy dy 2 ]
2 2
Ειδικότερα, ο χαρακτηρισμός της κυρτότητας αφορά το πρόσημο της διαφοράς: Δf − df . Γεωμετρικά
αφορά την σχέση της επιφάνειας ως προς το εφαπτόμενο επίπεδο στο συγκεκριμένο σημείο, θετικό αν η
επιφάνεια βρίσκεται πάνω από το εφαπτόμενο επίπεδο οπότε λέμε ότι είναι κυρτή, αρνητικό αν βρίσκεται
από κάτω οπότε λέμε ότι είναι κοίλη. Σύμφωνα με τα παραπάνω το πρόσημο αυτό δίνεται από το πρόσημο
του 2ου διαφορικού (όταν είναι μη μηδενικό) που είναι μια τετραγωνική μορφή της οποίας το πρόσημο
καθορίζεται από τον εσσιανό πίνακα της συνάρτησης. Βρίσκουμε έτσι τους γνωστούς χαρακτηρισμούς.
Όλα τα παραπάνω γενικεύονται άμεσα σε περισσότερες μεταβλητές.
19. Περισσότερες μεταβλητές.
Μια συνάρτηση τριών μεταβλητών f(x,y,z) έχει 3 παραγώγους 1ης τάξης:
{fx , fy , fz }
Στη συνέχεια έχει 32 = 9 παραγώγους 2ης τάξης, εκ των οποίων μόνο οι 6 μπορεί να είναι διαφορετικές,
διότι η σειρά παραγώγισης δεν παίζει ρόλο, υποθέτοντας ότι είναι συνεχείς. Σχηματίζουν έναν συμμετρικό
πίνακα διάστασης 3, που καλείται δεύτερη παράγωγος ή Εσσιανός πίνακας δεύτερων παραγώγων, και
παριστάνεται μένα από τα σύμβολα:
 fxx fxy fxz 
 
D2=f f=′′ H=f  fyx fyy fyz  , όπου:
= =
fxy fyx =
, fxz fzx , fyz fzy
 
 fzx fzy fzz 
Οι ιδιότητες κυρτότητας της συνάρτησης χαρακτηρίζονται από το πρόσημο του παραπάνω εσσιανού πίνακα,
σύμφωνα με την γενική θεωρία χαρακτηρισμού συμμετρικών πινάκων που παρουσιάζεται σε ειδικό
κεφάλαιο της Γραμμικής Άλγεβρας, χρησιμοποιώντας την αντιστοιχία με τις τετραγωνικές μορφές 3
μεταβλητών, και τους αντίστοιχους συμμετρικούς πίνακες 3 × 3 :
α δ ζ 
 
Q(x,y,z) = αx + βy + γz + 2δxy + 2εyz + 2ζzx ⇔ S =  δ β ε 
2 2 2

 ζ ε γ
 

10