Mga istruktura ng wikang filipino

Wika
Ito ay isang mahalagang instrumento na
ginagamit ng tao upang ipahayag ang
kaisipan at damdamin.
Ito ay ginagamit sa lahat ng larangan ng
disiplina at sa lahat na gustong paunlarin,
tuklasin at pagyamanin.
Wika
Ito ay binubuo ng masistemang
balangkas;
a. Makahulugang tunog o pasalita.
b. Masistemang kayarian kung pasulat.
Wika
 Ito ay may kapangyarihan na
manghikayat, mag-utos, manira,
manggulo, makiusap, magpaalaala,
magturo, magtanong, manakit at iba
pa.
Ang palatunugan o ponolohiya
Ponolohiya
Ito ay pag-aaral ng set ng mga tunog na
bumubuo ng isang salita sa isang wika.
Ang tunog ay binubuo at nagiging daan
upang makapagsalita nang maayos at
mabisa ang isang tao.
Ponema
Ito ang pinakamaliit na makabuluhang
yunit ng tunog.

2 uri ng ponema
a. Segmental
b. Suprasegmental
Ang pagbigkas na malumi, maragsa
at impit na tunog o glottal stop ay
napadagdag sa katinig dahil
nakapagbabago ng kahulugan ng
salita.
mga saklaw:
a. Ponema (tunog)
b. Diin (stress)
c. Pagtaas o pagbaba ng tinig (pitch)
d. Pagpapahaba ng tunog (lengthening)
e. Paghinto(juncture)
 salik ng ponema upang makapagsalita ang isang tao ng
maayos
1. Ang hangin
 Ito ang nagiging midyum o pahatiran
ng mga alon ng tunog na siya nating
naririnig.
2. Ang enerhiya
 Ito ang presyong nalilikha ng
pagpapalabas ng hiningang galing sa
baga.
 salik ng ponemaupang makapagsalita ang isang tao ng
maayos
3. Ang nalikhang tunog na namodipika
ng bibig-patunugan o resonador
 Ang itinuturing na resonador ay ang
bibig at guwang ng ilong.
 Mga bahaging kailangan sa pagbigkas ng tunog:

1. Dila at panga (sa ibaba)

2. Ngipin at labi (sa unahan)
3. Matigas na ngalangala (sa itaas)
4. Malambot na ngalangala (sa likod)
 Paraan ng artikulasyon:

1. Pasara o hinto
 Sarado o harang ang daanan ng
hangin/p/ at /b/, /t/ at /d/, /k/ at
/a/.
2. Nasal o pailong
 Sa ilong lumalabas ang hangin na
harang at hindi na sa bibig: /m/,/n/,at
/ng/.
 Paraan ng artikulasyon:

3. Pasutsot
 Ang hanging tumatakas ay nagdaraan
sa pagitan ng dila ng ngalangala o
babangtingang tinig: /s/, /h/.
4. Pagilid o lateral
 Ang dulo ng dila ay nakadikit sa harap
ng gilagid kaya ang hangin ay lumalabas
sa gilid ng dila:/l/
 Paraan ng artikulasyon:

5. Pakatal o trill
 Ang hangin ay hinaharang at pinapalabas
sa pamamagitan ng mabilis na paggalaw
ng dulo ng naka-arkong dila: /r/
6. Malapatinig o glayd(glide)
 Ang dila ay nagkakaroon ng galaw mula
sa posisyon sa ibang posisyon:/w/,/y/
 Patinig: malapatinig

a. Sa /h/, /k/ at /g/ ay hindi ginagamitan

ng gitling
Halimbawa:
pangkatok singkapal
panghalo singganda
 Patinig: malapatinig

b. Sa a, e, i, o, u ginagamitan ng gitling
kung ginagamit ng panlaping pang,
sing.
Halimbawa:
pang-umaga sing-ingay
pang-inom mang-akit
 Patinig: malapatinig

c. Malapatinig na /w/ at /y/ ay hindi na

rin ginagamitan ng gitling sa
paglalapi.
Halimbawa:
pangwalis pangyaya
pangwasak pangyarda
Digrapo, pares minimal, diptonggo
Digrapo
Ito ay kombinasyon ng dalawang letrang
pinagsama para katawanin o bigkasin ang
isa.
Gamitin ito sa mga letrang /ch/,/sh/,/ng/.
Mga halimbawa:
unahan gitna hulihan

Chinelas- tsinelas langoy sumbong

Shampoo-syampu langit sabong

nguya pangit ilong

Mga halimbawa:
unahan gitna hulihan

Chart- tsart bangin daing

ngiti hinga piling

ngunit panga baitang

Mga pares minimal
Ito ay mga pares na salita na magkatulad
maliban sa isang ponema nagbabago ang
kahulugan ng salita.
Halimbawa:
abo-apo basa-pasa
lapad-lapat bakas-bakat
sanay-panay hipag-sipag
Diptonggo
Ito ay ang aw, iw, oy, uy, ay, iy.
Anumang patinig na sinusundan ng /w/ at
/y/ sa loob ng pantig ay itinuturing na
diptonggo.
Diptonggo
Halimbawa:
buhay baliw biloy
sisiw sampay kahoy
.
Kung ang /y/ at /w/ ay napapagitnaan
ng dalawang patinig at napasama sa
sumusunod na pantig ay hindi na
diptonggo.
Halimbawa:
kawayan gulayan
aliwin babuyan