Phralipen

Najava: Samudaripen 2017.

BROJ 02 / GODINA I. / LIPANJ 2017.

Phralipen Uređenje romskih naselja
Europski romski institut u Berlinu

GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ BROJ 02 / LIPANJ 2017. / BESPLATAN PRIMJERAK
ISSN 1849 - 8256 GODINA I.
www.phralipen.hr

SAVJETI

Javni
radovi
Nove mjere za
zapošljavanje

GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ

TEMA BROJA

Svjetski dan Roma

INTERVJU

Prof. dr. sc. Damir Boras

rektor Sveučilišta u Zagrebu
KULTURA

Romska suvremena umjetnost

SAVEZ ROMA U REPUBLICI HRVATSKOJ

STUDIJSKO PUTOVANJE
Phralipen

“KALI SARA”

RROMENGI UNIA ANI KROACIA ”KALI SARA”

· CROATIAN ROMANI UNION "KALI SARA" Donja Gradina - Sarajevo
www.kalisara.hr
 GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ

Sadržaj
Nakladnik / Publisher:

SAVEZ ROMA U REPUBLICI HRVATSKOJ

"KALI SARA"

Za nakladnika / For the publisher:

Suzana Krčmar

Urednici / Editors:
Uvodna riječ:
Emir Grbić, Maja Grubišić, Selma Pezerović, An-
drea Šimek Ljatif Demir, prof. romskog jezika, književnosti i kulture 3

Redakcija / Redaction:

Ivana Karamarko, Maja Grubišić, Emir Grbić, An-

Tema broja:
drea Šimek
Svjetski dan Roma 4
Suradnici / Associates: Studijsko putovanje članova Saveza Roma u Republici Hrvatskoj "KALI SARA" 14
Ivan Balog, Mario Balog, Marko Balog, Vjeran Ba-
log, Marijan Bogdan, Zlatko Bogdan, Ivica Bogdan,
Branko Đurđević, Stevo Gjurdjević, Veli Huseini,
Josip Ignac, Sadik Krasnić, Ratko Lukić, Armend Intervju:
Mutiši, Željko Oršoš, Matjaš Oršuš, Marko Oršuš,
Daliver Oršuš, Eduard Oršoš, Adam Oršoš, Damir Prof. dr. sc. Damir Boras:
Oršoš, Branko Petrović, Josip Petrović, Robert
Radić, Ibrahim Punušković, Čedo Todorović
“Dobar učenik i dobar student dio su romskog digniteta” 20

Prijevod na romski jezik / Rromani chib:

Ljatif Demir
Događanja iz županija:
Bjelovarsko-bilogorska županija 28
Prijevod na jezik Roma Bajaša - bajaškorumn-
jski dijalekt / Language of the Bayash Roma Koprivničko-križevačka županija 29
- bayash-romanian dialect:
Brodsko-posavska županija 32
Franjo Horvat, Elvis Kralj, Stanoje Nikolić, Petar
Radosavljević
Međimurska županija 37

Prijevod na engleski jezik / English translation: Osječko-baranjska županija 38

Barbara Tartaglia Roca Primorsko-goranska županija 44

Naslovnica / Cover:
Sisačko-moslavačka županija 45

Gypsy Spirit by Jeffrey R. Watts

Grafički urednik / Art director:

Kultura:
Romska suvremena umjetnost 46
Mladen Grubišić
Schack August Steenberg Krogh, dobitnik Nobelove nagrade u medicini 55
Grafička priprema i tisak / Design & Print:
3. Međunarodna smorta folklora Gospe Fatimske u Paklenici 56
Archetype, Zagreb
Pokrenut Europski romski institut za kulturu i umjetnost u Berlinu 57
Naklada / Print edition:

1000 primjeraka
Savjeti:
ISSN 1849-8256 Javni radovi: Nove mjere za zapošljavanje 59
Časopisa Phralipen tiska se uz financijsku potporu

Politika:
Savjeta za nacionalne manjine Republike Hrvatske
i Saveza Roma u Republici Hrvatskoj "KALI SARA".

Kontakt / Contact:
Romska naselja u Hrvatskoj konačno bi mogla biti uređena 61
Savez Roma u Republici Hrvatskoj "KALI SARA"

Braće Cvijića 7, 10 000 Zagreb

Tel. /fax: 01/8887 673, Mob: 095 8265 806
www.kalisara.hr
Najave događanja:
www.phralipen.hr Samudaripen 2017. 62

BROJ 02 / GODINA 2015.

GODINA 2017.
 TEMA BROJA
UVODNA RIJEČ

BROJ 02

Uvodna riječ:
Cvijet u vazi i cvijet u vrtu
Iskazana mi je osobita čast, po-
zivom iz redakcije, da za časopis
Phralipen napišem uvodnu riječ.
Za nas Rome svaka je tiskana ri-
ječ poput institucije jer smo predugo
živjeli u svijetu usmenog prenošenja
naše kulture. Često sam govorio da je
svaka pisana riječ na romskom jeziku
ravna svjetskom čudu, ali o tome ću
nešto više reći drugom prilikom.
Dok ovo pišem prisjetio sam se
jednog prošlog događaja kada sam,
u svojim tridesetima, osjetio što
znači biti cvijet u vazi i cvijet u vrtu.
Mojeg prijatelja, sada već pokojnog,
Oskara Mamuta i mene pozvala je
romska amaterska kazališna druži-
na iz Skopja na njihovo obilježavanje
godišnjice rada. Oskar Mamut bio
je romski pjesnik, novinar i likovni
umjetnik. Bio je suosnivač Društva
za likovnu umjetnost u Makedoniji. O
njegovu stvaralaštvu, koje je obilježi-
lo romsku umjetnost u 20. stoljeću,
trebalo bi se mnogo više pisati i govo-
riti kako bi se s njegovim radom upo-
znale i mlađe generacije. Kazališna
družina "Teatar", koju sam prethod-
no spomenuo, djelovala je u naselju
u kojem su većinu stanovništva činili
Romi. Družina nije imala svoj pro-
stor ni stalne novčane prihode. O
jednoj njihovoj predstavi također bih
mogao pisati drugom prilikom.
Nakon samopohvale osnivača
"Teatra" o svojim "velikim postignu-
ćima", i Oskar je poželio reći pokoju
riječ o "Teatru", ali i o "teatru" opće-
nito. On nije imao dlake na jeziku pa
iako sam mu govorio neka ih pusti da
svoj rad slave na svoj način, moje ga
riječi nisu spriječile. Oskar je ustao,
stao kod improvizirane govorni-
ce, izvadio svoje naočale, iz čijih su
okvira uvijek ispadala stakla, i počeo
govoriti. Osnivači i mladi članovi tog
kazališta počeli su se buniti već na-
kon njegovih prvih riječi, a nakon što
su ga drugi puta prekinuli u govoru,
nastao je pravi "teatar". Započela je
debata i čulo se dobacivanje na rom-
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
3
skom jeziku sa svih strana. Oskar ih
je samo slušao i čekao da se stišaju
kako bi nastavio govoriti. Nakon če-
tvrtog ili petog prekida, Oskar se za-
hvalio i rekao: "Hvala Vam na pozivu.
Nadam se da ćete razmisliti o mojim
riječima i da ćete jednog dana postati
ono što vam ja želim da budete. Ali
niste me htjeli saslušati do kraja.
Lako je biti cvijet u vazi. Teško je biti
cvijet u vrtu! Hvala!"
Poslije Oskarova govora, organi-
zator je pozvao sve prisutne na bo-
gato pripremljena jela i koktele. Dok
smo iz garderobe uzimali svoje kapu-
te, pristupio nam je mladi Rom i upi-
tao nas: "Oprostite, možete li mi reći
poentu izjave o cvijetu u vazi i cvijetu
u vrtu?" Oskar je, još uvijek iznervi-
ran zbog onog što se dogodilo ranije,
samo šutio i oblačio kaput, a mladog
Roma nije ni pogledao. Ja sam tada
odgovorio mirnim glasom: "Uskoro
ćeš pročitati što je Oskar želio reći. "
Od tada je prošlo mnogo vremena
jer smo tek 1993. godine objavili naš
časopis o kulturi Roma, u koji je bilo
uloženo mnogo novaca, živaca i entu- Nedorečeno je ostalo samo ono
zijazma. Tada smo osjetili što znači što Oskaru nisu dozvolili da izgovo-
biti dio prave institucije i biti "insti- ri. Rekao bi im: "Ljudi, zašto niste
tucija" izvan institucije. tiskali tekstove o svojim izvedbama
u zadnjoj godini, što ste izvodili, gdje
Što je Oskar govorio da je izazvao i kako? Takvi tekstovi ostaju mladi-
onakvu burnu reakciju na tom obilje- ma – u vrtu ostaje cvijet koji se dalje
žavanju? Rekao je ovo: "Te šaj te oven uzgaja! Ti bi tekstovi koštali manje
Teatro sar so mangen. . . ". Odnosno, nego hrana koja se pojela i svi kokteli
rekao im je da im je potrebna zgrada koji su se tu večer ispili i zaboravili.
kako bi bili kazalište u punom smislu Baš kao i ‘Teatar’. "
te riječi. Romska mahala, u kojoj drže
svoje probe na otvorenom, nije kaza- Kada bi Oskar mogao vidjeti ovo
lište. Zgrada koja se naziva kazali- izdanje časopisa, rekao bi: "Sva sre-
štem treba imati: od vratara do kosti- ća što su ove naše riječi tiskane pa
mografa, od čistačice do šaptača! se neće tako lako zaboraviti. One su
sada dio časopisa, ali time i dio po-
Neću navoditi sve romske riječi vijesti o jednom razdoblju Roma u
koje su nakon toga uslijedile. Želim Hrvatskoj!"
napomenuti da se "Teatar", desetak
mjeseci kasnije, raspao zbog teških Ljatif Demir,
financijskih i infrastrukturnih pro- profesor romskog jezika,
blema. To je bilo očekivano - "Teatar" književnosti i kulture na
nije uspio postati institucija jer je bio Filozofskom fakultetu
cvijet u vazi, a ne cvijet u vrtu. Sveučilišta u Zagrebu
GODINA 2017.
 TEMA BROJA

4
Svjetski dan Roma /
International Roma Day /
Intrenacionalnă zua
a lu romilor
U Nacionalnoj i sveučilišnoj knjižnici u
Zagrebu svečano je obilježen Svjetski dan
Roma /Celebration of International Roma
Day in National and University Library in
Zagreb / Svečano acînută Intrenacionalnă
zua a lu romilor îm Nacionalnă sveučilšnă
knjižnica îm Zagreb
Piše: Andrea Šimek International Roma Day was cel- Îm organizacija a lu Unia a lu
Foto: Mladen Grubišić ebrated in National and University Romilor îm Republika Hîrvatska
Library in Zagreb on 8 April 2017, "KALI SARA", predstavniku îm par-
U Nacionalnoj i sveučilišnoj knjiž- co-organized by Croatian Romani lamentu Veljko Kajtazi šî lu pred-
nici u Zagrebu 8. travnja 2017. godi- Union "KALI SARA", Mr. Veljko sjedniś šî predstavniś a lu varušur šî
ne svečano je obilježen Svjetski dan Kajtazi, Member of Parliament and općinj vijećur a lu romilor manjină
Roma. Obilježavanje su organizirali îm Nacionalnă šî sveučilišnă knjižni-
presidents and representatives of
Savez Roma u Republici Hrvatskoj ca îm Zagreb, 8. aprilu 2017. anu sve-
County, City and Municipality Roma
˝KALI SARA˝, saborski zastupnik čano u fost acînută zua a lu Romilor.
national minority councils.
Veljko Kajtazi te predsjednici i pred-
stavnici županijskih, gradskih i op- Pă lîngă predstavniku dă la parla-
ćinskih vijeća romske nacionalne Besides Mr. Veljko Kajtazi, ment Veljko Kajtazi la grîmada s-or
manjine. MP, the event was addressed by: obratalit izaslaniśi: dă la Vlada lu
Ms. Nada Murganić, Envoy of the Republiki Hrvatska ministrica Nada
Okupljenima su se obratili sa- President of the Government of the Murganić, dă la predsjedniku dă par-
borski zastupnik Furio Radin, kao Republic of Croatia and Minister in lamentu alu Hîrvatskăj šî predstav-
izaslanik predsjednika Hrvatskog the Government, Mr. Furio Radin, niku dă parlament Furio Radin, dă la
sabora, Veljko Kajtazi, saborski za- Envoy of the Speaker of the Croatian predsjednica lu Repulika Hîrvatska
stupnik romske i još jedanaest naci- Parliament and Mrs. Nina Obuljen- ministrica dă kultură Nina Obuljen
onalnih manjina, ministrica kulture Koržinek, Envoy of the President of Koržinek.
Nina Obuljen Koržinek, kao izaslani- the Republic, Minister of Culture.
ca predsjednice Republike Hrvatske, "Zajednica a lu romilor nu-jă su-
ministrica demografije, obitelji, tuljită. Ustavnă okviru šî dokumen-
"The Roma community is not
mladih i socijalne politike Nada turlje kari avenj inka nu-s nuculići
satisfied. Constitutional frame-
Murganić i predsjednica Saveza šă nji dă lok kă pućenj să făśenj ku
Roma u Republici Hrvatskoj "KALI work and documents at our disposal maj mult" u purunśit predstavniku
SARA" Suzana Krčmar. have not been exhausted yet leaving Kajtazi. Maj u mînat kă îm zadnji
room for improvement. ",   said Mr. šasă lunj nu u vinjit la apukală dă
Veljko Kajtazi, saborski zastu- Veljko  Kajtazi. He mentioned that operativnă programur pîntru naci-
pnik, u svom je govoru poručio: in the last six months Operational nalnă manjinur, kă-j Povjerenstvo dă
"Romska zajednica nije zadovoljna. Programs for National Minorities pratalit strategije maj mult dă anu dă
Ustavni okvir i dokumenti koje ima- have not been adopted, Committee zî nu funkcionărzešći inka îm pro-

BROJ 02
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ

GODINA 2017.
 TEMA BROJA

"Cilj nam je socijalno for Monitoring Implementation of

the National Strategy, after more
uključiti Rome, than a year of not being functional,
osigurati jednake is still in the process of formation
and the funds for the Council for
mogućnosti za National Minorities and other insti-
sve kao i zaštititi tutions are reduced and distributed
osnovna ljudska late and with too many restrictions.

prava za sve građane. "Our goal is social inclusion of

Smanjivanje prava i the Roma, enabling equal opportu-
nities for everybody and protection
slabljenje manjinskih of basic human rights of all citizens.
organizacija više Reducing the existing rights of mi-
nije opcija. " – Veljko norities and weakening of minority
organizations is not an option any
Kajtazi more", told Mr. Kajtazi.

He emphasized that in their ef-

forts they had the support of ma-
jority; however, on the other hand,

BROJ 02
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ

cesu dă formirălit šî kă sredstvurlje

namenălići lu Savjetu dă nacionalnă
manjină šî lu élćilje institucijur or
skăzut, a să dă kasno la îm anu gata
ku dă tot mar ograničilarur.

"Cilju nji-j kit socijalno să băganj

sama pă Romi, să osuguralenj ista
prilikur pîntru toc šî zaštită la osnov-
nă điriptaći dă óminj lu toc óminji.
Maj pucînă điriptaće šî slibala a lu
organizacijurlje dă manjinur maj
mult nu-jă opciji" u purunśit pred-
stavniku Kajtazi. U maj spus kă maj
mulc îm a lor naporur apukă parće,
ali kă-s pă alta parći aheje kari nu
lji apukă parće šî gînđešći kă đirip-
tačilje lu nacionalnă manjinurlje ar
trăbuji să skadă, kă manjinurlje n-ar
trăbuji să odlućulaskă îm Sabor, kă
predstavniśi dă manjinur pă lokalnă
nivo n-ar trăbuji să ajvi utjecajur pă

GODINA 2017.
 TEMA BROJA

BROJ 02

mo još uvijek nisu iscrpljeni i daju
nam prostora da učinimo puno više."
Također je naveo da u posljednjih
šest mjeseci nije došlo do usvajanja
operativnih programa za nacional-
ne manjine. Prošla je godina kako
Povjerenstvo za praćenje strategije
ne funkcionira, a proces formiranja
je tek sada u tijeku. Sredstva namije-
njena Savjetu za nacionalne manjine
i ostalim institucijama su smanjena,
a dodijeljuju se kasno u godini uz
prevelika ograničenja. "Cilj nam je
socijalno uključiti Rome, osigurati
jednake mogućnosti za sve kao i za-
štititi osnovna ljudska prava za sve
građane. Smanjivanje prava i sla-
bljenje manjinskih organizacija više
nije opcija. " - poručio je gospodin
Kajtazi. Dodao je: "Većina nas po-
država u našim naporima, ali je još
uvijek puno onih koji su protiv. Oni
misle da bi prava nacionalnih manji-
na i manjinskih organizacija trebalo
smanjiti. Smatraju da manjine ne
bi trebale odlučivati u Saboru te da
predstavnici manjina na lokalnim ra-
zinama ne bi trebali imati utjecaja na
lokalnu vlast. Govore da nevladinim
organizacijama Roma ne treba po-
drška države i nije potrebno obilježa-
vanje romskih nacionalnih praznika
na ovakav način. "
Ministrica kulture Nina Obuljen
Koržinek, izaslanica predsjednice
Republike Hrvatske, istaknula je da
je put izgradnje jezičnog standarda
put prema širenju knjige na rom-
skom jeziku, put kulture i put stvara-
nja obrazovanih građana koji će pro-
micati i voljeti svoju kulturu i dijeliti
je s drugim hrvatskim građanima.
"Ministarstvo kulture kontinuirano
podupire objavljivanje edukativnih
slikovnica za najmlađe, prvog rom-
sko – hrvatskog rječnika i svega što
smo ocijenili kao put razvoja ove za-
jednice. Tako je bilo do sada, tako će
biti i ubuduće. " - rekla je ministrica
kulture.
Ministrica demografije, obite-
lji, mladih i socijalne politike Nada
Murganić, kao izaslanica predsjed-
nika Vlade Republike Hrvatske,
poručila je: "Romi i Romkinje, ko-
jih prema nekim statistikama u
Hrvatskoj ima oko 40 000, žive u
teškim stambenim i socio-ekonom-
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
a lot of others do not support them
and believe that the rights of na-
"Our goal is social 9
tional minorities and minority or- inclusion of the
ganizations should be reduced, that Roma, enabling
minorities should not have a vote in
the Parliament, that representatives
equal opportunities
of minorities at the local level should for everybody and
not have an impact on local govern-
ment, that Roma NGOs should not
protection of basic
have the support of the state and that human rights of all
they should not mark their national citizens. Reducing
holidays in such a way.
the existing rights
Minister of Culture, Nina of minorities
Obuljen Koržinek, PhD, Envoy of the
President of the Republic of Croatia,
and weakening
Mrs. Kolinda Grabar Kitarović point- of minority
ed out that "The way of building organizations is not
a language standard is the way of
spreading books in the Roma lan- an option any more. "
guage, the way of culture and the way – Veljko Kajtazi, MP
towards the formation of educated
citizens who will promote and love
their culture and share it with other "Cilju nji-j kit
Croatian citizens " told the Minister socijalno sa baganj
of Culture.
sam pa Romi, sa
"Ministry of Culture continually osuguralenj ista
supports the publication of educa-
tional picture books for the youngest,
prilikur pintru toc
as well as the first Romani - Croatian ši zaštita la osnovna
Dictionary, a serious history of the diriptaći da ominj
Roma, and all that we have consid-
ered as a way of developing this com- lu toc ominji. Maj
munity. So it has been so far, so it will pucina diriptaće
be in the future, "said the Minister of
Culture. Minister of Demography,
ši slibala a lu
Family, Youth and Social Policy, organizacijurlje da
Mrs. Nada Murganić, Envoy of the mnjinur maj mult
President of the Government of the
Republic of Croatia said that "Roma nu-ja opciji. " – Veljko
people, according to some statistics Kajtazi
of about 40, 000 in Croatia, live in
difficult housing and socio-economic
conditions.
Children are excluded from pre-
school education, from elementary
education more or less, but higher
education is largely unavailable to
them. Consequently, due to the low lokalnă vlašćilje, kă nuvladinur or-
qualification structure and economic ganizacijur a lu Romilor n-ar trăbu-
opportunities, they are also excluded ji să ajvi podrškă dă la dîržavă šî kă
from the labour market. The highest n-ar trăbuji kit să acîji nacionalnă
percentage in the participation of slavălală pă asta felă. Ministrica dă
income support, the so called social kultură dr. sc. Nina Obuljen Koržinek
assistance is precisely of the Roma ka izlasanica dă la predsjednica alu
GODINA 2017.
 TEMA BROJA
10
Svečanost obilježavanj Svjetskog dana Roma
u Zagrebu organizirali su Savez Roma u
Republici Hrvatskoj "KALI SARA", saborski
zastupnik Veljko Kajtazi te predsjednici
i predstavnici županijskih, gradskih i
općinskih vijeća romske nacionalne manjine.
Celebration of International Roma Day
in Zagreb was co-organized by Croatian
Romani Union "KALI SARA", Mr. Veljko
Kajtazi, Member of Parliament and
presidents and representatives of County,
City and Minicipality Roma national minority
councils.
Svečano acinuta Intrenacionalna zua a lu
romilor im Zagreb im organizacija a lu Unia
a lu Romilor im Republika Hrvatska "KALI
SARA", predstavniku im parlamentu Veljko
Kajtazi ši lu predsjednis ši predstavnis a
lu varušur ši općinj vijećur a lu romilor
manjina.
skim prilikama. Djeca su izuzeta iz
predškolskog odgoja i obrazovanja,
manje-više izuzeta su i iz obrazova-
nja u osnovnim školama, a i kasnije
školovanje uglavnom im nije dostu-
pno. Samim time, zbog niske kvalifi-
kacijske strukture i ekonomskih pri-
lika izuzeti su i iz svijeta rada. Romi
sudjeluju u minimalnim naknadama
tzv. socijalne pomoći s najvećim po-
stotkom. Zato moramo zajednički
raditi kako bismo poboljšali uvjete s
ciljem njihove potpune integracije. "
Skupu su prisustvovali i brojni dru-
gi gosti iz političkog i javnog života
Republike Hrvatske. Glazbeni dio
svečanosti su uveličale Lucija Stanec
na klaviru, Maja Duhović na violi-
ni te Vokalni ansambl ˝Vatroslav
BROJ 02
BROJ 02
and their communities. That is why
we must work and act together to
improve the conditions and enable
full integration, "- emphasized the
Minister Murganić.
Numerous other guests from
political and public life attended
the event, while musical part of the
program was performed by Lucija
Stanec, piano and Maja Duhović, vio-
lin: Dmitri Shostakovich - Waltz No.
2, Pablo de Sarasate - Gypsy Airs;
and the vocal ensemble "Vatroslav
Lisinski" sang Mentre il cuculo
(Giuseppe Caimo -1540-1544), La, la,
la, je ne l’ose dire (Pierre Certon) and
Pase el agoa (Anonymous - from the
Republika Hîrvatska Kolinda Grabar
Kitarović u zîs kum pă "Kalji dă kon-
strukciji a lu standardu dă ljimbă îj
kalje la lărźală dă kenvijă pă ljimba
a lu romilor, kalje dă kultură šî kalje
la stvaralală dă óminji obrazovalic
kari or promovirali šî or plaśi a lor
kultură šî or înpărcăvu ku alci óminji
dă hurvec" u purunśit ministrica dă
kultură. Ministarstvo dă kultură ku
kontinuitet ažută publikacije, kum
edukacijskă kenvij ku sliś dă hej maj
tînjir, aša šî élśi a lu Romilor - hurvă-
cešči vokabularu, una ozbiljnă histo-
rija a lu Romilor, šî ku totu śe anj
ocjenilit ka kalje la razvoju dă asta
zajednică.
Aša u fost pîn aku aša u fi šî maj
dăparći", u zîs ministrica dă kultură
Ministrica dă demografijă, familiji,
tînjiremi šî socijalnă politikă Nada
Murganić, kari u vinjit dă la pred-
sjedniku dă Vlada a lu Republiki
Hîrvatska u purunśit kum "Romi šî
romicurlje, a îs pă lîngă śeva ka sta-
tistikurlje pîn 40 000 îm Hîrvatska,
kustă îm teškă stambenă šî socioe-
konomskă prilikur. Kupiji îs lóc dîm
predškolski odgoju šî obrazovanji,
dîm osnovnoškolskă maj pucîn - maj
mult, ali maj înkulje nu lji dostupnă.
Ku ahaje, pîntru niskă struktură
dă kvalifikaciji šî ekonomskă prilikur
îs lós dîm lume dă lukru. Maj mari
postotku îm minimalnă naknadă aša
ćimată socijalna ažutari îs ćar Romi
šî a lor lumi. Adaje pă ahaje trăbă să
lukrănj una în grîmadă šî să făśenj pă
îmbunjemi dă uvjetur šî omogućula-
la dă integracijă. " - u zîs ministrica
Murganić.
La skupu-sta or fost mulc alci
gošć dîm političkă šî javnă kustu, a dă
parće a lu muziki or lót sama Lucija
Stanec pă klavir, Maja Duhović
pă lută ku kînćiśi dă la Dimitrij
Šostakovič - Valcer broju 2 šî Pablo
de Sarasate - melodijurlje alu cîga-
njilor šî melodijurlje dă la Vokalnă
ansamblu "Vatroslav Lisinski" ku
kinćiśi Mentre il cuculo (Giuseppe
Caimo -1540. -1584. ), La, la, la, je ne
l’ose dire (Pierre Certon) šî Pase el
agoa (Anonimus – dîm Cancionero de
Palacio, XV st., obr. H. Gospodnetić,
1980. ) Pă svečană acînjala s-u dat
šî una nagradă dă anu a lu Unia a
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ

11

GODINA 2017.
 TEMA BROJA

12

BROJ 02
 GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ

"Put izgradnje jezičnog standarda je put 13

prema širenju knjige na romskom jeziku, put
kulture i put stvaranja obrazovanih građana
koji će promicati i voljeti svoju kulturu i
dijeliti je s drugim hrvatskim građanima",
— Nina Obuljen Koržinek,
ministrica kulture.

"The way of building a language standard

is the way of spreading books in the Roma
language, the way of culture and the way
towards the formation of educated citizens
who will promote and love their culture and
share it with other Croatian citizens" told the
Minister of Culture Nina Obuljen Koržinek.

"Kalji da konstrukciji a lu standard da ljimba

ij kalje la larzala da kenvija pa ljimba a lu
romilor, kalje da kultura ši kalje la stvara la
la da ominji obrazovalic kari or promovirali
ši or plasi a lor kultura ši or inparcavu ku alci
ominji da hurvec" u purunsit ministrica da
kultura Nina Obuljen Koržinek.

Lisinski˝. Na svečanom obilježavanju Cancionero de Palacio Collection, lu Romilor îm Republika Hîrvatska

Svjetskog dana Roma gospođi Anki
Mrak Taritaš, ministrici graditeljstva
i prostornog uređenja u dvanaestoj
Vladi Republike Hrvatske, dodje-
ljena je godišnja nagrada Saveza
Roma u Republici Hrvatskoj ˝KALI
SARA˝. U svom mandatu ministri-
ca Anka Mrak Taritaš je pokrenu-
la postupak legalizacije stambenih
objekata u vlasništvu Roma, čime
je doprinijela poboljšanju položaja
romske nacionalne manjine. Nakon
kratkog obraćanja dobitnice godišnje
nagrade Anke Mrak Taritaš uslijedi-
la je završna riječ gospođe Suzane
Krčmar, predsjednice Saveza Roma
u Republici Hrvatskoj ˝KALI SARA˝.
15th century, arr. H. Gospodnetić,
1980) The annual award of the
Croatian Romani Union "KALI
SARA" was given to the Minister of
Construction and Physical Planning
in the 12th Government of the
Republic of Croatia, Mrs. Anka Mrak
Taritaš, who initiated the legali-
zation of Roma housing facilities,
improving thus the position of the
Roma national minority. After a brief
address by the winner of the annu-
al award Mrs. Anka Mrak Taritaš,
Mrs Suzana Krčmar, President of
the Croatian Romani Union "KALI
SARA" closed the event.
"KALI SARA" a lu ministrici dă
konstrukciji šî rîndu dă lok îm a lu
a dóvăspéśi vlada a lu Republika
Hîrvatska lu Anki Mrak Taritaš îm a
lu śinji mandatu u fost mînat procesu
dă legalizaciji lu stambenă objektur-
lje îm stăpînjije a lu članur a lu romi-
lor nacionalnă manjină, ku śe u adus
la îmbunutaći lu lokuluj a lu romilor
nacionalnă manjină.
Dăpă skurt svatu a lu kăpătare
dă nagradă dă Anka Mrak Taritaš,
s-u apukat vorba gata dă la dómna
Suzana Krčmar, predsjednica a lu
Unia a lu Romilor îm Republika
Hîrvatska "KALI SARA".

GODINA 2017.
 STUDIJSKO PUTOVANJE
Studijsko putovanje
14
članova Saveza
Roma u Republici
Hrvatskoj "KALI SARA":
Donja Gradina – Sarajevo
Savez Roma u Republici Hrvatskoj "KALI SARA" organizirao je
studijsko putovanje za svoje članove kako bi se i na ovaj način dao
značaj rješavanju problema romske zajednice te s ciljem razmjene
iskustava i znanja na regionalnom nivou
Piše: Ivana Karamarko
Foto: Emir Grbić
O studijskom putovanju u Saraje-
vo razgovaralo se na sastanku Saveza
Roma u Republici Hrvatskoj "KALI
SARA", održanom u Slavonskom Bro-
du 26. i 27. travnja 2017. godine. Sa-
stanku su prisustvovali članovi SRRH
"KALI SARA" te predsjednici i pred-
stavnici Vijeća romske nacionalne
manjine općina, gradova i županija.
Sarajevo je jedan od susjednih glav-
nih gradova u našoj regiji u kojem živi
veliki broj stanovnika romske nacio-
nalne manjine. Kao domaćini, članove
SRRH "KALI SARA" dočekali bi pred-
stavnici Udruge "Kali Sara – Romski
informativni centar". Osim Sarajeva,
putovanje bi uključivalo i posjet spo-
men području u Donjoj Gradini u Bo-
sni i Hercegovini. Sastanak je završio
odlukom da se na studijsko putovanje
krene 2. svibnja 2017. godine.
Ujutro, 2. svibnja, grupa članova
SRRH "KALI SARA" krenula je auto-
busom iz Zagreba, prema Donjoj Gra-
dini. Oko 11 sati, nakon prelaska grani-
ce, stigli su u Spomen područje Donja
Gradina u Bosni i Hercegovini gdje ih
je dočekala ravnateljica Tanja Tuleko-
vić i predstavnici lokalnih medija. Go-
dine 1983. Donja Gradina je bila uklju-
BROJ 02
čena u Spomen područje Jasenovac.
Raspadom SFRJ, Spomen područje
Jasenovac geografski i administrativ-
no podijeljeno je na dvije samostalne
institucije: Spomen područje Jaseno-
vac u Republici Hrvatskoj i Spomen
područje Donja Gradina u Bosni i Her-
cegovini. Širokim posavskim ambijen-
tom prostire se veliki broj masovnih
grobnica. Kroz stratišta logora vode
staze duge gotovo jedanaest kilome-
tara, a devet grobnih polja označeno
je tablama koje sadrže podatke o ve-
ličini grobnog polja, broju masovnih
grobnica i njihovoj površini. Vodič je
posebno naglašavao stradanja Roma
na tom području, a u miru i tišini rav-
ničarskih šuma i livada čovjek u pot-
punosti proživljava strahote zločina
počinjenih na tom području.
Članovi Saveza Roma položili su
vijenac na spomen ploču poginulima
i poklonili se žrtvama. Nakon inter-
vjua za lokalnu televiziju uslijedio je
obilazak cijelog spomen područja s
vodičem.
Nakon pauze i okrijepe, grupa je
nastavila put prema Sarajevu. Stigli
su u poslijepodnevnim satima i smje-
stili se u hotel "Festival". Dočekao
ih je predstavnik domaćina, gospo-
din Dervo Sejdić, predsjednik Udru-
ge "Kali Sara – Romski informativni
centar".
Udruga "Kali Sara - Romski in-
formativni centar" (RIC) osnovana je
2007. godine kroz projekt "Podrška
romskoj nacionalnoj manjini u BiH u
efektivnom zagovaranju i izvještava-
nju". Projekt su financijski podržali
američki State Department i World
Vision Inc. Osnovni cilj formiranja
ove udruge bila je borba protiv diskri-
minacije Roma stvaranjem pozitivne
medijske slike o Romima, predstav-
ljanjem pozitivnih primjera iz zajed-
nice te očuvanjem jezične, kulturne i
povijesne baštine romske populacije.
Tijekom drugog dana boravka u
Sarajevu grupu iz Zagreba je, zajedno
s predstavnicima Udruge domaćina,
u kongresnoj dvorani Općine Centar
ugostio gospodin Nedžad Ajnadžić,
predsjednik Općine Centar Saraje-
vo sa svojim suradnicima. Susretu je
prisustvovao ambasador misije OSCE
u Bosni i Hercegovini, gospodin Jo-
nathan Moore. Predstavnici Općine
Centar u svojim su govorima naglasili
kako su Romi u velikoj mjeri margi-
nalizirani zbog slabe obrazovanosti,
neuključenosti u formalne oblike
rada, specifičnog načina života i dru-
gih čimbenika. To se najviše očituje
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ

15

GODINA 2017.
 STUDIJSKO
TEMA BROJAPUTOVANJE

16

u ekonomskom, prostornom, politič-

kom i kulturnom aspektu. Zbog toga
je lokalna zajednica ove Općine zapo-
čela aktivnosti vezane uz donošenje
Akcijskog plana Općine Centar za rje-
šavanje problema Roma u području
obrazovanja, zapošljavanja, stambe-
nog zbrinjavanja i zdravstvene zaštite
Roma 2017-2020. godine, a čijim pro-
vođenjem bi se i u praksi iskazala bri-
ga za sugrađane, pripadnike romske
nacionalne manjine.

"Romi su u ovoj lokalnoj zajednici

primjereni susjedi i mi želimo biti od-
govorni prema njima. Pružamo im po-
dršku i omogućavamo im obrazovanje,
stjecanje radnog iskustva, zasnivanje
radnog odnosa i drugo. U proraču-
nu smo osigurali sredstva za potrebe
dokvalifikacije i prekvalifikacije rom-
ske populacije Općine Centar, kao i

BROJ 02
 GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ

17

sredstva za stimulaciju redovnog ško- Prema podacima iz

lovanja za romske učenike. Nastavit
ćemo podržavati projekte vezane uz
2012. godine, koji su
obrazovanje, socijalnu i zdravstvenu korišteni pri izradi
zaštitu Roma, posebno projekte koji studija o položaju
su namijenjeni povećanju broja rom- romske djece i obitelji
ske djece u školama. Ustrajat ćemo na u Bosni i Hercegovini, a
njihovom kontinuiranom obrazova-
nju. " - istaknuo je gospodin Ajnadžić, koju je naručio UNICEF,
načelnik Općine Centar, i na kraju na- u Bosni i Hercegovini
glasio kako će Općina nastaviti s eko- živi oko 25 000 – 50
loškim akcijama čišćenja i uređenja 000 Roma. Prepoznati
zelenih površina ispred romskog na-
selja te će izgraditi sportsko igralište.
su kao najbrojnija,
najviše zapostavljena i
Ovom je prigodom potpisan i Me- najugroženija manjina u
morandum o razumijevanju između BiH.
Općine Centar, Misije OSCE u BiH
i Udruge "Kali Sara – Romski infor-
mativni centar". Predsjednica Saveza
Roma u Republici Hrvatskoj "KALI
SARA" gospođa Suzana Krčmar, za-

GODINA 2017.
 STUDIJSKO
TEMA BROJAPUTOVANJE
18
hvalila je na dobrodošlici, te istaknu-
la kako je cilj ovog posjeta razmjena
iskustava i razgovori o planiranim
projektima. Dodala je kako je u Hrvat-
skoj stvorena politička volja da se in-
tenzivnije krene u rješavanje romskih
pitanja, što je iznimno važno. Ujedno
je zaključila: "Mnogo smo učinili, ali
na tome se nećemo zaustaviti. " Na-
kon sastanka domaćini i gosti zajedno
su posjetili romsko naselje Gorica i
razgovarali s Romima koji tamo žive.
Članovi SRRH "KALI SARA" po-
sjetili su i veleposlanstvo Republike
Hrvatske u Sarajevu i razgovarali s
Nj. E. Ivanom Del Vechiom, veleposla-
nikom te ga upoznali sa svojim radom
kao i položajem i problemima romske
zajednice u Hrvatskoj. Prilikom bo-
ravka u Sarajevu grupa je u pratnji
logalnog vodiča razgledala zname-
BROJ 02
nitosti grada na Miljacki, glavnog i
najvećeg grada u Bosni i Hercegovini.
Sarajevo je poznato po svojoj tradici-
onalnoj kulturnoj i religijskoj razno-
likosti. Ono je jedini veliki europski
grad koji ima džamiju, katoličku cr-
kvu, pravoslavnu crkvu i sinagogu u
neposrednoj blizini. Isto tako u njemu
se u arhitektonskom smislu prepliću
razni umjetnički utjecaji i graditeljski
stilovi primjerice objekti ranoosman-
ske i zrele osmanske arhitekture, ne-
ogotička, neoromanička, secesijska i
druga zdanja. Iz razdoblja osmanske
vlasti posebice je poznat dobro oču-
vani trgovački dio grada Baščaršija, a
u jednom od restorana na Baščaršiji
članovi "KALI SARE" su kušali i uži-
vali u poznatim sarajevskim gastro-
nomskim specijalitetima.
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ

19

GODINA 2017.
 INTERVJU / INTERVIEW

20

BROJ 02

Prof. dr. sc. Damir Boras:
“Dobar učenik i dobar student dio su
romskog digniteta”
Prof. dr. sc. Damir Boras: "Being a
good pupil and a good student is a
part of Roma dignity"
Andrea Šimek i Maja Grubišić
Foto: Mladen Grubišić, HINA
Rektor Sveučilišta u Zagrebu i (u
to vrijeme) aktualni dekan Filozof-
skoga fakulteta Damir Boras stupio je
na dužnost rektora najvećega hrvat-
skoga sveučilišta 1. listopada 2014.
godine. Kako bismo saznali kako rek-
tor danas vidi Sveučilište, studentsku
zajednicu ali i romsku poziciju u istoj,
pitali smo ga nekoliko pitanja.
Od 2014. godine rektor ste Sveuči-
lišta u Zagrebu. Kako biste danas,
nakon više od pola mandata, oci-
jenili svoj rad i poziciju Zagrebač-
kog sveučilišta u svjetskim okviri-
ma?
Danas, nakon gotovo tri godine
moga mandata, govoreći u svjetskim
okvirima, Sveučilište je mnogo na-
predovalo.
Prema Centru za rangiranje sve-
učilišta (The Center for World Uni-
versity Rankings - CWUR), čija lista
je jedna od najpoznatijih i najsveobu-
hvatnijih lista najboljih sveučilišta,
Sveučilište u Zagrebu zauzelo je 536.
mjesto na ljestvici, te je jedino hrvat-
sko sveučilište među tisuću najboljih
na svijetu u 2016. godini.
Naše se Sveučilište vratilo i na
Šangajsku listu 500 najboljih svjet-
skih sveučilišta (Academic Ranking
of World Universities – ARWU), na
kojoj smo zauzeli 420. mjesto, što je
izuzetno pozitivan pomak. Ušli smo i
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
21
You have been Rector of the Uni- "U društvu postoje neke
versity of Zagreb since 2014. How skupine koje sustavno
would you evaluate your work
and the position of the University govore protiv Sveučilišta
i to na razini koja nije ni
of Zagreb within the global fra-
mework today, in your second half akademska, a nemaju ni
of mandate? argumenata. Ali, ono u
Today, almost three years after
čemu smo mi uspjeli je
assuming my mandate, speaking wi- zajedništvo, međusobna
suradnja i jedinstvo
thin the international framework, the
University has made a great progress. Rektorskog zbora,
prorektora i dekana."
According to the CWUR (Centre
for World University Rankings) and
their list which is one of the most fa- "There are some groups
mous and most comprehensive uni- that systematically speak
versity ranking lists, the University of against the University,
Zagreb ranks 536th as the only Croa-
tian university among the thousands
at a level that is not an
best world universities in 2016. academic one, and they have
no arguments. But what
Our University is back on the we have managed to do is
Shanghai ARWU (Academic Ranking
alliance, cooperation and
of World Universities) World Top
500 Universities list, ranking 420th unity of the Croatian Rector’
and marking an exceptionally positi- Conference, Vice-rectors
ve progress. and deans."
We have also made it to many ot-
her world’s best universities lists we
have not been a part of before, such
as the THE (Times Higher Educati-
on), and we rank even better on those
lists where the visibility of   univer-
sity›s  scientific production is mea-
sured, the way we deal with the stu-
dents and, so to speak, the pleasure
of studying.
In that respect, I am satisfied, but
I am not and cannot be satisfied with
the fact that the strategy that envisa-
GODINA 2017.
 INTERVJU / INTERVIEW
na mnoge druge liste najboljih sveu-
22 čilišta na kojima do sada nismo bili,
primjerice na Timesovu listu (Times
Higher Education), a još više mjesto
zauzimamo na onim listama gdje se
mjeri "vidljivost" sveučilišta, odno-
sno način na koji se odnosimo prema
studentima i, da tako kažem, ugoda
studiranja.
U tom smislu sam zadovoljan, ali
nisam i ne mogu biti zadovoljan činje-
nicom da se ne ostvaruje strategija
kojom je predviđen porast od barem
4 posto povećanja sredstava za obra-
zovanje općenito, kao i za istraživanje
i razvoj. U Hrvatskoj se za financira-
nje visokog obrazovanja i znanstvena
istraživanja izdvaja samo 0, 82 posto
iz bruto domaćeg proizvoda, a to je
svakako premalo. Kada bi se izdvaja-
nja povećala za 50 posto, dakle na 1,
2 posto iz BDP-a, kao što je u drugim
zemljama, tek tada bismo došli na 60
posto europskog prosjeka.
Sveučilišta u Hrvatskoj se razli-
kuju i ja se svakako zalažem za poli-
centrični razvoj sveučilišta jer to daje
veće mogućnosti mladima u svim
sredinama u kojima žive. Sveučilište
u Zagrebu je veliko gotovo kao sva
ostala sveučilišta zajedno. Ima dugu
tradiciju i kao "staro" sveučilište ima
drugačije potrebe od "mladih" sveu-
čilišta. "Mlada" sveučilišta se treba-
ju razvijati nešto brže od Sveučilišta
u Zagebu, ali ono zbog toga ne smije
nazadovati, već moramo svi rasti jer
je činjenica da, koliko god svi govorili
o tome, još uvijek nemamo dovoljno
visoko obrazovanih.
Kakav je položaj Sveučilišta u hr-
vatskom društvu?
U društvu postoje neke skupine
koje sustavno govore protiv Sveučili-
šta i to na razini koja nije ni akadem-
ska, a nemaju ni argumenata. Ali, ono
u čemu smo mi uspjeli je zajedništvo,
međusobna suradnja i jedinstvo Rek-
torskog zbora, prorektora i dekana.
Rektorski zbor, kojem sam i ja jednu
godinu predsjedao u drugoj godini
mandata, ima veliki utjecaj na obra-
zovnu politiku i visoko obrazovanje, a
njegove odluke imaju težinu.
Općenito, dignitet profesora u
BROJ 02
ges a rise of at least 4 percent of the
increase in funding for education in
general as well as for research and
development has not been realized.
Croatia allocates only 0. 82 percent
of gross domestic product for finan-
cing higher education and scientific
research, which is certainly too low.
If the allocations increased by 50
percent, or 1. 2 percent of GDP, as in "Općenito, dignitet
other countries, then we would only profesora u primarnom,
reach 60 percent of the European sekundarnom i tercijarnom
average.
školovanju nije dovoljno
Universities in Croatia are diffe- velik, odnosno ne poštuju
rent and I certainly advocate for the se vrijednosti koje oni
polycentric development of univer- promiču. Na nekim
sities as it provides greater opportu-
fakultetima smo imali
nities for young people in their own
living environments. University of poprilično snažan utjecaj
Zagreb is almost as big as all other politike, ali sada se to
universities together. It has a long smirilo. Ipak je prevladalo
tradition and as an "old" university shvaćanje i razumijevanje
it has different needs from the "yo-
ung" universities. "Young" universi-
da politici na fakultetu nema
ties need to develop faster than the mjesta."
University of Zagreb, which must not
regress because of it, but we must "Generally, the dignity
all grow because the fact is that, no of professors in primary,
matter how much we all talk about
it, we still do not have enough highly secondary and tertiary
education is not great
educated people.
enough, that is the values
What is the position of the Univer-
they promote are not
sity in the Croatian society?
respected. In some faculties
There are some groups that syste- we had a rather strong
matically speak against the Universi- influence of politics,
ty, at a level that is not an academic but now it has calmed
one, and they have no arguments. But down. Perception and
what we have managed to do is allian-
ce, cooperation and unity of the Cro- understanding prevailed
atian Rectors’ Conference, Vice-re- that faculties are no place
ctors and deans. Croatian Rectors’ for political activities."
Conference, which I presided for one
year in the second year of my manda-
te, has a major impact on education
policy and higher education, and its
decisions carry weight.
Generally, the dignity of profe-
ssors in primary, secondary and ter-
tiary education is not great enough,
that is the values they promote are
not respected. In some faculties we
had a rather strong influence of po-
litics, but now it has calmed down.
Perception and understanding pre-
vailed that faculties are no place for
political activities. However, there is
place for educational politics, socia-
lly-oriented politics and politics on

"Kada u kontekstu
obrazovanja gledam romsku
zajednicu u Hrvatskoj, mogu
reći da oni moraju usvojiti
kulturu učenja, jer kulturu
rada imaju. Romi rade po
cijele dane i često vrlo teške
poslove, ali treba naglasiti
da je i učenje rad.
Moramo djelovati na
romsku zajednicu, posebice
na roditelje, da shvate kako
je učenje važno i da je biti
dobar učenik i student dio
romskog digniteta."
"When I look at the Roma
community in Croatia, I
can say that they have to
adopt a learning culture yet,
because they already have
the culture of work. The
Roma work all day and often
very hard jobs, but it should
be emphasized that learning
is also a job.
We need to act on the Roma
community, especially
on parents, to make them
understand that learning
is important and that being
a good pupil and a good
student is a part of Roma
dignity."
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
primarnom, sekundarnom i tercijar-
nom školovanju nije dovoljno velik,
odnosno ne poštuju se vrijednosti
koje oni promiču. Na nekim fakul-
tetima smo imali poprilično snažan
utjecaj politike, ali sada se to smiri-
lo. Ipak je prevladalo shvaćanje i ra-
zumijevanje da politici na fakultetu
nema mjesta. Međutim, ima mjesta
obrazovnoj politici, socijalno osvje-
štenoj politici i politici o budućnosti
Hrvatske temeljenoj na opće ljudskim
vrijednostima, koje ja nazivam "kolo-
kvijalno biblijskim". To su vrijednosti
koje proistječu iz općih civilizacijskih
vrijednosti i europske kulture, teme-
ljene na poštivanju drugih, toleranciji
i demokraciji, na poštivanju rada i ob-
razovanja kao takvog.
Istaknuo bih postignuto suglasje
i razumijevanje, s čime sam posebno
zadovoljan. Imam podršku Senata, a
uspjeli smo podignuti i status te ugled
rektora, prorektora i dekana, koji su
postali prepoznatljivi u javnosti i koji
se vrlo odgovorno ponašaju.
S obzirom na Vaše dugogodišnje
iskustvo, možete li ukratko proko-
mentirati studentsku zajednicu
općenito i poziciju romske nacion-
alne manjine u okviru te zajed-
nice?
Surađujem sa Studentskim zbo-
rom Sveučilišta u Zagrebu te sa Stu-
dentskim zborom na razini Hrvatske,
kroz Rektorski zbor, i moja iskustva
su pozitivna.
Veliki broj studenata dolazi na
Sveučilište i želi što prije završiti
studije kako bi mogli ostvariti svoje
karijere. Većina su dobri ili odlični
studenti i završavaju studiranje re-
dovito. Postoje, tu i tamo, problemi
sa prolaznošću ili prijelaskom na di-
plomsku razinu, ali ja bih rekao da to
nije toliko na studentima koliko na
programima koje moramo unaprije-
diti.
Mladi se često odlučuju za struke
koje su toga trenutka pomodne i više
eksponirane promidžbom, a možda
nisu ni svjesni da bi željeli studirati
nešto drugo, što je istovremeno na-
prednije te potrebnije, ali o tim stru-
Croatian future based on universal
human values, which I call "colloqu- 23
ial biblical". These are the values that
derive from general civilizational va-
lues and European culture, based on
respect for others, tolerance and de-
mocracy, respect for work and educa-
tion as such.
I am particularly pleased and wo-
uld like to emphasize the achieved
consensus and understanding. I have
the support of the Senate, and we
have succeeded in raising the status
and reputation of the rector, the vi-
ce-rectors and deans, who have be-
come recognizable in the public and
who act very responsibly.
Regarding your long experience,
can you make a brief comment on
student community in general and
the position of the Roma national
minority in that framework?
I cooperate with the Students’
Union of the University of Zagreb
and the Students’ Union at the level
of Croatia, through the work of the
Croatian Rectors’ Conference, and
my experiences are positive.
A large number of students come
to the University and want to com-
plete their studies as soon as possi-
ble to achieve their career. Most of
them are good or excellent students
and complete their studies in the re-
gular time frame. There are, here and
there, issues with passing rates or
qualifications for graduate universi-
ty studies, but I would say that this is
not so much on the students as on the
programs that we need to improve.
Young people often opt for pro-
fessional studies that are trendy at
the moment, better exposed to pro-
motion, and may not even know they
would like to study something else,
which is both more advanced and ne-
cessary, but they are not sufficiently
informed about these professions.
Therefore, we should still work on
that. Some of these professions are
technical, but also, for example, me-
dicine, nursing, and others, where a
large number of young people head to
Europe, causing the so-called "brain
drain". Sometimes it happens that we
cannot matriculate enough candida-
tes because they are not ready eno-
GODINA 2017.
 INTERVJU / INTERVIEW

24

BROJ 02

"Romski narod je veliki
narod koji ima svoju
kulturu življenja i mi smo
kao društvo obavezni dati
im priliku da se uklope
u društvo, a svakako je
školovanje, i obrazovanje
općenito, jedan od
najbitnijih segmenata. Tako
će oni koji završe fakultete
biti poput svjetionika
ostalima."
"The Roma people are a
great people who have their
own culture of living and
we as society are obliged to
give them the opportunity to
harmonize with that society,
and certainly schooling
and education in general, is
one of the most important
segments. This way the
faculty graduates will be
like lighthouses to others."
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
kama nisu dovoljno informirani. Sto-
ga, na tome treba poraditi. Neke od tih
struka su tehničke, ali i, primjerice,
medicina, sestrinstvo i druge iz kojih
veliki broj mladih odlazi u Europu pa
dolazi do tzv. odljeva mozgova (brain
drain). Ponekad se dogodi da ne mo-
žemo upisati dovoljan broj kandidata
jer nisu dovoljno spremni nakon što
završe srednju školu. To znači da je
potrebna promidžba i bolja informi-
ranost i prilikom upisa u srednje ško-
le, koje će im dati priliku da studiraju
one struke koje su potrebne. Zato je
potrebna kurikularna reforma, a ona
nije samo reforma programa rada i
sadržaja predmeta, već i poučava-
nje vrijednostima i disciplini učenja
jer je uspjeh rezultat upornog rada
i kontinuiranog učenja. Kada u tom
kontekstu gledam romsku zajednicu
u Hrvatskoj, mogu reći da oni mora-
ju usvojiti kulturu učenja, jer kulturu
rada imaju. Romi rade po cijele dane i
često vrlo teške poslove, ali treba na-
glasiti da je i učenje rad. Moramo dje-
lovati na romsku zajednicu, posebice
na roditelje, da shvate kako je učenje
važno i da je biti dobar učenik i dobar
student dio romskog digniteta.
Romi imaju tradiciju dužu od tra-
dicije hrvatskog naroda i ona uključu-
je različita područja kulture i umjet-
nosti, kao i njihov jezik, romani ćhib,
i ostale jezike kojima govore, poput
bajaškog. Dakle, temelj je predani rad
i poštovanje autoriteta, poput učite-
lja i profesora, koji također moraju
zadovoljiti kriterije kojima zaslužu-
ju takav status i poštovanje. Romski
narod je veliki narod koji ima svoju
kulturu življenja i mi smo kao društvo
obavezni dati im priliku da se uklope
u društvo, a svakako je školovanje, i
obrazovanje općenito, jedan od naj-
bitnijih segmenata. Tako će oni koji
završe fakultete biti poput svjetioni-
ka ostalima.
Podzastupljene skupine, a pri
tome mislim i na pripadnike romske
nacionalne manjine, prema mom
iskustvu, teško završavaju srednje
škole, iako su sposobni za studiranje i
mogli bi biti odlični studenti. Događa
se da u konkurenciji s drugim prijav-
ljenim kandidatima nemaju dovoljno
dobre rezultate za upis. Konkurenci-
ugh after graduating from high sc-
hool. This means that there is a need 25
for promotion and better information
at entering secondary schools, whi-
ch will give them the opportunity to
study the professions needed. That is
why we need the curricular reform,
and it is not just a reform of the work
program and content of the subjects,
but also the teaching of values and
the discipline of learning because su-
ccess is a result of persistent work
and continuous learning.
When I look at the Roma com-
munity in Croatia, I can say that they
have to adopt a learning culture yet,
because they already have the cul-
ture of work. The Roma work all
day and often very hard jobs, but it
should be emphasized that learning
is also a job. We need to act on the
Roma community, especially on pa-
rents, to make them understand that
learning is important and that being
a good pupil and a good student is a
part of Roma dignity. Roma have a
tradition longer than the tradition of
the Croatian people, and it includes
different areas of culture and art, as
well as their language řomani čhib,
and other languages they speak, such
as the Bayash. Thus, the basis is de-
voted work and respect for authori-
ty, such as teachers and professors,
who must also meet the criteria that
deserve such status and respect. The
Roma people are a great people who
have their own culture of living and
we as a society are obliged to give
them the opportunity to harmonize
with that society, and certainly scho-
oling and education in general, is one
of the most important segments. This
way the faculty graduates will be like
lighthouses to others. Under-repre-
sented groups, and I also think of
members of the Roma national mi-
nority, according to my experience,
rarely graduate from high schools,
although they are capable of studying
and could be excellent students. It
happens that competing with other
applicants they do not have results
good enough to enter the faculty.
Competition is strong and there are
many who have, perhaps slightly,
better grades or graduate high scho-
ol with a slightly better success of
their baccalaureate. This is why they
are denied to enter the faculty even
though they are absolutely capable
GODINA 2017.
 INTERVJU / INTERVIEW
26
"S ponosom ističem članstvo
u Savezu Roma u Republici
Hrvatskoj "KALI SARA",
kao i to da sam jedan od dva
ne-Roma koji su članovi
Romskog nacionalnog
vijeća. Ponosan sam in a
sve pohvale te priznanja
koja sam primio jer sam
s entuzijazmom i voljom
pomagao i sudjelovao u
svim projektima koje smo
pokrenuli, da tako kažem, s
mrtve točke. Nadam se da će
se taj veliki kotač nastaviti
vrtjeti."
BROJ 02
ja je brojna te ima veliki broj onih koji
imaju, možda neznatno, bolje ocjene
ili bolji uspjeh na maturi. Time im
je onemogućen upis na fakultet iako
su apsolutno sposobni za studiranje.
Smatram da tim mladim ljudima, iz
podzastupljenih skupina, treba omo-
gućiti upis po redovnom postupku, ali
izvan kvote, naravno uz uvjet da za-
dovoljavaju temeljne uvjete. Narav-
no da ne mogu svi ići na fakultet, ali
ova mogućnost je stvar dogovora koji
se može postići na razne načine. Ne
mora nužno biti rezultat posebne od-
luke Senata, već se može regulirati
odlukama fakultetskih Vijeća. Kad se
završe upisi, teoretski je moguće, na
onim fakultetima gdje ima prostora,
upisati Rome, ili neke druge pripad-
nike podzastupljenih skupina, koji
su zadovoljili uvjete za upis, ali se na
rang listama nisu uspjeli upisati. Ova-
kav slučaj pozitivne diskriminacije
smatram opravdanim i nastojat ću se
za to zalagati.
S romskom zajednicom u Hrvat-
skoj surađujete već niz godina,
još dok ste bili dekan Filozofskog
fakulteta u Zagrebu. Do danas ste
puno toga postigli, posebno na
Filozofskom fakultetu. Koje bi re-
zultate istaknuli kao najvažnije?
Dok sam bio dekan Filozofskog
fakulteta to je bilo stožerno mjesto
na kojem su se odvijala okupljanja
romske zajednice povodom velikih
događaja i obilježavanja romskih
nacionalnih praznika. Tu štafetu je
preuzela Hrvatska akademija znano-
sti i umjetnosti. To smatram još bo-
ljim jer ta viša razina pokazuje širu
opredijeljenost romske zajednice,
ne samo u znanstvenom smislu, već
i u širem društvenom smislu, višem
od same sveučilišne razine. Akade-
mik Kusić i moj dragi prijatelj Veljko
Kajtazi, saborski zastupnik, našli su
način za promicanje značajnih doga-
đanja u romskoj zajednici. S pono-
som ističem članstvo u Savezu Roma
u Republici Hrvatskoj "KALI SARA",
kao i to da sam jedan od dva ne-Roma
koji su članovi Romskog nacionalnog
vijeća. Ponosan sam i na sve pohvale
te priznanja koja sam primio jer sam
s entuzijazmom i voljom pomagao i
sudjelovao u svim projektima koje
of studying. I believe that these yo-
ung people from under-represented
groups should be allowed to enter in
a regular but non-quota procedure,
provided, of course, that they meet
the basic conditions. Of course, not
everyone can enrol in the universi-
ty, but this possibility is a matter of
agreement that can be achieved in a
variety of ways. It does not necessa-
rily have to be the result of a special
decision of the Senate, but can be
regulated by the decisions of the fa-
culty councils. When the enrolments
are completed, theoretically it is po-
ssible, on those faculties where there
is room, to enrol the Roma, or some
other members of under-represented
groups who have met the conditions
for enrolment but have not been able
to enrol according the rankings. Such
a case of positive discrimination I find
justified and I will try to advocate it.
You have been cooperating with
the Roma community in Croatia
for several years now ever since
the times when you were the Dean
of the Faculty of Humanities and
Social Sciences in Zagreb. You
have achieved a lot since then, es-
pecially at the Faculty of Humani-
ties and Social Sciences. Which
results would you emphasize as
the most important?
While I was the Dean of the Faculty
of Humanities and Social Sciences,
this was the focal point of gathering
of the Roma community on the occa-
sion of major events and marking of
Roma national holidays. This baton
has been passed now to the Croatian
Academy of Sciences and Arts. I find
this even better because that higher
level shows the wider commitment
of the Roma community, not only in
the scientific sense, but also in the
wider social sense, higher than the
university level itself. Mr. Zvonko
Kusić, F. C. A. and my dear friend
Mr. Veljko Kajtazi, MP, have found
ways to promote significant events
within the Roma community. I am
proud to point out my membership
in the Croatian Romani Union "KALI
SARA", as well as being one of the
two non-Roma members of the Roma
National Council. I am very proud
of all the acknowledgments I rece-
ived because I enthusiastically and
willingly helped and participated in

smo pokrenuli, da tako kažem, s mr-
tve točke. Nadam se da će se taj veliki
kotač nastaviti vrtjeti.
Na Filozofskom fakultetu u Za-
grebu postavili smo dvojezičnu ploču
na hrvatskom i na romskom jeziku.
Pokrenuli smo prvi studij Romistike
u Zagrebu, u sklopu Odsjeka za indo-
logiju i dalekoistočne studije na Filo-
zofskom fakultetu. Uvedeni su kolegi-
ji Uvod u romski jezik I i II te Uvod
u književnost i kulturu Roma I i II, a
koje predaje kolega Ljatif Demir ko-
jemu je romski jezik materinji jezik.
Također moram istaknuti i profe-
sora Ježića koji je s voljom i upornoš-
ću nastavio započeti rad. Međutim,
nije dovoljno sve ostaviti samo na
pojedincima, već treba podrška šire
okoline koja će vratiti taj veliki entu-
zijazam s kojim smo krenuli i nastavi-
ti s daljnjim radom i razvojem. Ja ću,
kao rektor, uvijek to podržati.
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
27
all the projects that we have started, "I am proud to point out my
so to speak, from the scratch. I hope membership in the Croatian
this big wheel will keep on turning.
Romani Union "KALI SARA",
At the Faculty of Humanities and
Social Sciences in Zagreb we attac-
as well as being one of the
two non-Roma members
hed a bilingual plaque bearing text in
Croatian and Romani language. We of the Roma National
have initiated the Romani Studies at Council. I am very proud
the Department of Indology and Far of all acknowledgements
East Studies of the Faculty of Huma- I received because I
nities and Social Sciences in Zagreb.
enthusiastically and
There are classes of Introduction to
the Romani Language I and II and
willingly helped and
the Introduction to Literature and participated in all the
Culture of Roma I and II given by my projects that we have
colleague Ljatif Demir who is a nati- started, so to speak, from
ve speaker of Romani language. I also the scratch. I hope this big
have to mention Professor Ježić who wheel will keep on turning."
has continued the initiated work with
will and perseverance. However, it is
not enough to leave everything to in-
dividuals alone, we need the support
of a wider environment that will re-
store that great enthusiasm with
which we have started and continue
with further work and development.
I will, as a Rector, always support it.
GODINA 2017.
 DOGAĐANJA IZ ŽUPANIJA
28 Događanja iz županija
Bjelovarsko-bilogorska županija
Održana 2. Gastro manifestacija nacionalnih manjina -
Sirač 2017.
So cnut 2. Gastro manifestacij d nacionaln manjin - Sirač
2017.
SRRH "KALI SARA"
Udruga Nijemaca i Austrijanaca
iz Sirača organizirala je 27. svibnja
ispred Hrvatskog doma u Siraču 2.
Gastro manifestaciju nacionalnih
manjina. Manifestacija se održala
povodom Dana Općine Sirač pod po-
droviteljstvom Općine i saborskog za-
stupnika Veljka Kajtazija. Na gastro
manifestaciji sudjelovali su: Zajedni-
ca Nijemaca u Hrvatskoj iz Zagreba,
Zajednica Mađara iz Daruvara i Gru-
bišnog Polja, Češka beseda Doljani i
Šibovac, Zajednica Talijana Lipik, i
Društvo Mađara Pakrac, Savez Roma
u Republici Hrvatskoj ˝KALI SARA˝
iz Zagreba, Vijeće romske nacional-
ne manjine grada Bjelovara, Udruga
Nijemaca i Austrijanaca Sirač, KUD
Kamen Sirač te Osnovna škola Sirač.
Svi posjetitelji mogli su besplatno
degustirati brojne gastro delicije,
poput talijanske konjske salame, pu-
ževa s palentom, mađarskog graha i
paprikaša, romske sarme i gulaša,
a za sladokusce pobrinule su se au-
strijske, njemačke i češke udruge sa
svojim slatkim delicijama.
U glazbenom dijelu programa
sudjelovali su brojni pjevački zbo-
rovi nacionalnih manjina, a najveću
pažnju posjetitelja privukao je Buki
Skandal Band romske nacionalne
manjine. Pored tradicionalne rom-
ske kuhinje koju je predstavilo Vije-
će romske nacionalne manjine grada
Bjelovara, romska nacionalna manji-
na se publici predstavila i kroz objav-
ljena izdanja Saveza Roma u Repu-
blici Hrvatskoj ˝KALI SARA˝.
BROJ 02
Urtöij d Njamc ö Austrijanc dm
Sirac o organizirlit p zuva d opcin Sir-
ac, 2. manifestacij ku numilje îGastro
nacionaln manjinî. Manifestacij so p
zuva 27. svibnja, so cnut lng Hrvatski
dom am Sirac pod pokroviteljstvom
opcin Sirac ö saborski zastupnik Vel-
jko Kajtazi.
Nacionaln manjin ö gost kare or
fost am obiljeûlale 2. Gastro mani-
festacij as: Zajednica alu Njamc am
Hrvatska dm Zagreb, zajednica Ma-
dar Daruvar ö Grubiöno Polje, Ceöka
beseda Doljani ö äibovac, zajednica
Talijanilor Lipik, zajednic Madara
ö druötva Madara Pakrac, Savez d
bjaö am Republika Hrvatska îKALI
SARAî dm Zagreb, vijeca bjaöilor
nacionaln manjin varuöuluj Biljivar,
urtöije Njamcilor ö Austrijancilor
Sirac, KUD KAMEN SIRAC ö osnov-
na ökola Sirac.
Tot lume kare o fost or putut s
guöce mulci Gastro delicijur, ka ö
Talijansk slam d kal, guldumeöc ku
palent, Madarsk mazre ö paprikaö,
sarmur ö gulaö d bjaö a d dulöeme
or fkut Austrijsk, d Njamc ö d Ceök
urteöij ku alor dulö delicijur. Ku aje
manifestacij so organizirlit ö pri-
godn muzik predsjednicilor nacion-
aln manjin p kare or fost mulc kare
or kntat ö Buki Skandal bend, bjaöu
nostru kare maj tare ostrns p toc noj.
Savez d bjaö am Republika Hrvats-
ka î KALI SARAî o artat lukru alor
ö bjaöi dm vijece nacionaln manjin
varuöuluj or artat mnkare bjaöilor
kum ar fi sarma, gulaö ö kulaöi bja-
öilor.

Koprivničko-križevačka županija
Okrugli stol s temom "Suradnja s roditeljima Romima"
Okrugl mass p tem "Suradnj ku roditelji d bjaš"
SRRH "KALI SARA"
"Romska djeca ulaze u školski su-
stav bez znanja hrvatskog jezika, a
tijekom školovanja nemaju ni podrš-
ku roditelja. " - rekla je ravnateljica
koprivničke Knjižnice  Dijana Sabo-
lović-Krajina. Istaknula je još neke
probleme s kojima se romska djeca
susreću, a koje se ovim okruglim sto-
lom želi krenuti rješavati: "Od njih se
očekuje da imaju razvijene vještine
socijalne komunikacije i apstraktnog
razmišljanja, koje u svojoj obitelji,
prije polaska u školu, ne mogu steći.
S druge strane, učitelji, i svi oni
koji sudjeluju u odgojno-obrazovnom
procesu, nemaju dovoljno znanja, ali
ni pomoć sustava da pomognu takvoj
djeci, u krajnjoj liniji, završiti školu.
Postoji mnogo kompleksnih proble-
ma, ali i oni su rješivi ako postoji po-
litička volja, kao i volja svih nas koji
radimo u zajednici. Jedino tako stvari
mogu krenuti na bolje. " Suorganiza-
tor skupa bila je Udruga Roma "Ko-
rak po korak" Koprivničko-križevač-
ke županije.
Franjo Horvat,   njezin predsjed-
nik, zahvalio se knjižnici što već dugi
niz godina radi na tome da se romska
djeca što bolje integriraju u zajedni-
cu. Rekao je: "Knjižnica nam mnogo
pomaže, ali napredujemo malim ko-
racima. To je zaista strašno. Da bi
bio vidljiv veći napredak trebalo bi se
uključiti više institucija i cijela lokal-
na zajednica. Romskoj djeci trebamo
omogućiti priliku za školovanje. Dje-
ca bi bila zahvalna na takvoj prilici i
sigurno bi je iskoristila. To bi se po-
kazalo uspjehom u školi, ali i u živo-
tu. " Primjere dobre prakse, kao i pro-
jekte i programe osnaživanja romske
djece i njihovih roditelja, predstavili
su gosti iz Ministarstva znanosti i
obrazovanja Republike Hrvatske,
Grada Siska, POU-a Korak po korak i
REYN-a iz Zagreba te osnovnih škola
u Jelasu kod Slavonskog Broda i Ma-
cincu u Međimurju.
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
29
"Kupiji vinje am iškul frd znanja Povodom Svjetskog dana
hrvatsk ljimb, a am iškul nare niš Roma u koprivničkoj
ažutala lu roditelj" se Knjižnici i čitaonici
‘Fran Galović’, već
Kupiji d bjaš tun am sustavu d
iškul frd znanj hrvatsk ljimb, a am osmu godinu zaredom,
iškul nare niš ažutala lu roditelj. O raspravlja o iskustvima u
svtit ravnateljica d knjižnic kapronci radu s romskom djecom
Dijana Sabolović – Krajina š o spus u dječjim vrtićima,
maj problemur ku kari kupiji d bjaš s
afl, š kari ku asta okrugl mass s gnđe- školama i knjižnicama na
šće s merg rešlask: "Dm jej s ašćapt s koprivničkom području.
ajve anvcaće vještinur socijaln svtall Ovogodišnja tema okruglog
š apstraktn gnđal kari am familij aluj, stola bila je ‘Suradnja s
maj amti d še o merže am iškul, nu
poće kpta. Dm aje parće učitelji, š roditeljima Romima’.
toc kari sudjelovlešće am odgoj-ško-
lovlal proces, nari dstul fire niš ažu- Mare zuva bjašilor o fost
tal am sustav s ažuće lu afele kupij, povod s am kapronciluj
da am krajnj linij, završlask iškula.
Problemur ješće mulc, kompleksni as, knjižnic š čitaonic " Fran
al poant aj am aje k trb s fije političk Galović" opt an ku rnd s
voje, kaš voje alu toc noj kari lukrnj svtesk d iskustv am lukru
am zajednic s smaknlask kutotu p maj ku kupiji d bjaš am vrtićur,
benj. "
am iškulj š knjižnicur am
Suorganizator skupuluj o fost Urt- loku d kapronca, a asta an
šije bjašilor "Paš p paš" Kapronci-kri- tema okrugla mass o fost
žovculuj županiji alu kari aj predsjed- "Suradnj ku roditelji d bjaš"
nik Franjo Horvat o urunđit knjižnici
še mulc anj d zlji lukr ku noj kum sar
kupiji d bjaš še maj benji integrirli
am zajednic. "Knjižnica nja žut mult,
numa kutotu asta merže ku miš paš.
Asta aj kutotu frikos, ar trbuji s sbaže
maj mulće instutucijur š toće lokalnur
zajednicur s fijenj vzuc maj mar po-
makur. Antrbuji s omogučlenj lu kupi-
ji d bjaš s kapiće prilik s sškolovlask.
Naravno k tot kupilu kapt prilik am
kust, jel o koristlivo šo fi maj uspešan
am iškul š am kust. "
Primjerur bun praks, kaš š projek-
tur š programur d pućerime kupiji d
bjaš š alor roditelj or predstavlit gošći
dm Ministarstvo znanosti š škulurime
Republike Hrvatske, Varušu Sisak,
POU-a Paš p paš š REYN-a dm Zagreb
š osnovn iškulj am Jelasu la Slavonski
Brod š Macincu am Međimurje.
GODINA 2017.
 DOGAĐANJA IZ ŽUPANIJA
30 Koprivničko-križevačka županija
Kulturnom manifestacijom u Koprivnici
obilježen Svjetski dan Roma
Kulturn manifestacij am Kapronca
obilježlit Mare zuva d bjaš
Izvor: www.kckzz.hr
U organizaciji Udruge Roma "Ko-
rak po korak", Vijeća romske nacio-
nalne manjine Koprivničko-križevač-
ke županije, Saveza Roma u Republici
Hrvatskoj "KALI SARA", Savjeta za
nacionalne manjine te saborskog za-
stupnika Veljka Kajtazija, u Koprivnici
je 8. travnja održana centralna prosla-
va Svjetskog dana Roma.
"Čestitam vam Svjetski dan Roma
u ime Koprivničko-križevačke žu-
panije. Čast mi je što su se upravo u
našem sjedištu okupili predstavnici
romske nacionalne manjine iz svih di-
jelova Hrvatske na ovom zajedničkom
druženju. Ovdje živi velik postotak
Roma s kojima ostvarujemo odličnu
suradnju, na čemu prvenstveno za-
hvaljujem Franji Horvatu, te se nadam
kako će se tako i nastaviti. Želim vam
BROJ 02
Am organizacij Urtšije bjašilor "
Paš p paš", Vijeće d bjašilor nacionaln
manjin Kapronca- križovculuj županij,
Savez d bjaš am Republika Hrvatska "
KALI SARA", Savjetur d nacionaln ma-
njin š saborski zastupnik Veljko Kajta-
zi, am Kapronca o fost 8. travnja, cnut
centraln proslav Mare zuva d bjaš. "V
čestitlesk Mare zuva d bjaš am numilje
Kapronciluj- križovculuj županijš mi
čast še s aku am anostr sjedišt astrns
predsjedniš d bjaš nacionaln manjin
dm toće lokulje dm Hrvatskap zajed-
ničk družlal. Ajiše kust mare broj d bjaš
ku kari apuknj tari bun suradnj, p kari
elše aj urunđesk lu Franjo Horvat, kum
š gnđesk k aša šo fi maj amkulo.Gnđesk
s v osečlec mndru am Kapronca, a noj
on maj amkulo ku projektur š ku pro-
gramur rđika standard Bjašilor am Ka-
pronca- križovculuj županiji" – o svtit
županu Koren. Franjo Horvat o urunđit
lu županiji p podršk š p suradnj, a sa-

U organizaciji Udruge Roma
“Korak po korak”, Vijeća
romske nacionalne manjine
Koprivničko-križevačke
županije, Saveza Roma
u Republici Hrvatskoj
“KALI SARA”, Savjeta
za nacionalne manjine te
saborskog zastupnika Veljka
Kajtazija, u Koprivnici je 8.
travnja održana proslava
Svjetskog dana Roma.
Am organizacij Urtšije
bjašilor " Paš p paš", Vijeće
d bjašilor nacionaln manjin
Kapronca- križovculuj
županij, Savez d bjaš am
Republika Hrvatska " KALI
SARA", Savjetur d nacionaln
manjin š saborski zastupnik
Veljko Kajtazi, am Kapronca
o fost 8. travnja, cnut
centraln proslav Mare zuva
d bjaš.
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
da se ugodno osjećate u Koprivnici, a
mi ćemo i dalje, brojnim projektima i
programima, podizati standard Roma
u Koprivničko-križevačkoj županiji."
- rekao je župan Darko Koren. Franjo
Horvat zahvalio je Županiji na podršci
i suradnji. Saborski zastupnik Veljko
Kajtazi podsjetio je kako se Svjetski
dan Roma obilježava  8. travnja jer je
toga datuma, 1971. godine u Londonu,
održan prvi Svjetski kongres Roma na
kojemu su dobili svoju zastavu, himnu
i službeni jezik. Svečanosti su također
prisustvovali: predsjednica Županij-
ske skupštine Verica Rupčić, zamjenik
župana Ivan Pal, saborski zastupnik
Veljko Kajtazi, predsjednik Savjeta
za nacionalne manjine Aleksandar
Tolnauer, predsjednica Saveza Roma
u Republici Hrvatskoj "KALI SARA"
Suzana Krčmar, zamjenik koji obnaša
dužnost gradonačelnika Mišel Jakšić
i zamjenica Melita Samoborec, pred-
sjednik Vijeća romske nacionalne ma-
njine KKŽ i Udruge Roma "Korak po
korak" Franjo Horvat, kao i predsjed-
nici ostalih vijeća romske nacionalne
manjine te predstavnici romskih udru-
ga i brojni pripadnici romske zajednice
s područja cijele Hrvatske. Pokrovitelji
manifestacije bili su Koprivničko-kri-
ževačka županija, Grad Koprivnica,
Grad Đurđevac i Gradsko komunalno
poduzeće Komunalac Koprivnica.
borski zastupnik Veljko Kajtazi o dus
am fire kum se Mare zuva d bjaš cnji 31
8. travanj, k aj p aje zuva 1971. an am
London cnut elše Mari kongres d bjaš
p kari or kptat zastav, himn š služben
ljimb. P aje svečanost o fost š predsje-
niši Županijsk skupštin Verica Rupčić,
zamjeniku alu župan Ivan Pal, saborski
zastupniku Veljko Kajtazi, predsjedni-
ku Savjeta d nacionaln manjin Alek-
sandar Tolnauer, predsjednica Saveza
bjašilor am Republika Hrvatska " KALI
SARA" Suzana Krčmar, zamjeniku
gradonačelika Mišel Jakšić š zamje-
nica Melita Samoborec, predsjedniku
Vijeća bjašilor nacionaln manjin Ka-
pronci-križovculuj županiji š Urtšije
bjašilor "Paš p paš" Franjo Horvat kaš
š predsjednici alčilje vijećur d bjaš na-
cionaln manjin, š predsjedniši d bjaš
urtšije š mulc bjaši noštri dm antrag
Hrvatska. P kulturn manifestacij am
Kapronca SRRH "KALI SRA" or dat
priznanje d mulc anj d lukru p razvoj š
unapređlal p loku d bjaš nacionaln ma-
njin am Republika Hrvatska. Kari or
kptat as: Kamber Kajtazi, Duško Mitro-
vić, Vid Bogdan, Stevo Đurđević Don,
Neđeljko Mitrović, Stanko Nikolić š
Nadica Balog. Pokrovitelji manifestacij
or fost Kapronca- križovculuj županija,
Varušu Kapronca, Varušu Đurđocu š
Varušuluj komunalno poduzeće Komu-
nalac Kapronca.
GODINA 2017.
 DOGAĐANJA IZ ŽUPANIJA

32 Brodsko-posavska županija

Udruženje Roma "Ludari" prisustvovalo

drugom sastanku Romskog Nacionalnog
Foruma u Slavonskom Brodu
Udruga a lu Romilor "Ludari" or fost pă a
dóvilje sastanku dă a lu Romilor Nacionalnă
Forum îm Slavonski Brod

Romski Portal/Čedo Todorović Nacionalnă Forumu a lu Romilor

Foto: Čedo Todorović
Izvor: romskiportal.com
Romski Nacionalni Forum iz Be-
log Manastira i Nansen Dijalog Cen-
tar iz Osijeka održali su 23. svibnja
drugi sastanak institucija i romskih
predstavnika u Slavonskom Brodu.
Sastanak je održan u prostorijama
Županije. Osim predstavnika rom-
skih udruga i Vijeća romske naci-
onalne manjine grada Slavonskog
Broda, sastanku su prisustvovali
i ravnateljica Centra za socijalnu
skrb,  predstavnici Policijske uprave
Brodsko-Posavske županije – Odjel
prevencije i predstavnik Hrvatskog
zavoda za zapošljavanje. Od pozva-
dîm Beli Manastir šî Nansen Dijalog
Centru dîm Osijek la zua 23. maju
2017. anu u acînut a dóvilje sastan-
ku dă institucijur šî predstvniśi a
lu Romilor îm Slavonski Brod. Sas-
tanku u fost acînut îm prostorijurl-
je dă županijă. Osim dă predstavniś
a lu Romilor udrugur šî vijećur a lu
romilor nacionalnă manjină lu var-
ušu Slavonski Brod, pă sastanku-la
îsré šî predstavniśi dă instituciji šî
ajé: direktorica a lu Centru dă soci-
jalnă skrb, odjelu dă preventivă dă
la policijskă uprava a lu Brodsko -
Posavska županijă šî predstojniku dă
la Hrvatski zavodu dă lukrur. Dă la
ćimac nji-romilor nji-vladină organ-
izacijur, pă ćimaći s-u odazvalită-să

BROJ 02

Romski Nacionalni Forum
iz Belog Manastira i Nansen
Dijalog Centar iz Osijeka
održali su drugi sastanak
institucija i romskih
predstavnika u Slavonskom
Brodu. Sastanku su
prisustvovali predstavnici
romskih Udruga i Vijeća
romske nacionalne
manjine Slavonskog Broda,
ravnateljica Centra za
socijalnu skrp, predstavnici
Policijske uprave Brodsko-
posavske županije – Odjela
prevencije i predstavnik
Hrvatskog zavoda za
zapošljavanje.
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
nih neromskih nevladinih organi-
zacija, pozivu se odazvao samo In-
formativno-pravni centar Slavonski
Brod. Sastanak je otvorio Robert
Radić, predsjednik Udruženja Roma
"Ludari" rumunjskog porijekla, kao
domaćin sastanka. U uvodnom dijelu
Branko Petrović, predsjednik Rom-
skog Nacionalnog Foruma istaknuo
je važnost Foruma kao krovne orga-
nizacije koja omogućava okupljanje
i jačanje kapaciteta romskih udruga,
te zahvalio Nancen Dijalog Centru
na uključivanju Romskog Nacional-
nog Foruma kao partnera u projektu.
Mirela Alagić iz Nansen Dijalog Cen-
tra zahvalila je svim prisutnima na
odazivu. Napomenula je da su ovakvi
sastanci održani i u drugim župani-
jama. Pored još jednog planiranog
sastanka s romskim predstavnicima
te zajedničkog sastanka institucija
i romskih predstavnika, planiran je
i posjet Bruxellesu. Nakon kratkog
izlaganja dala je riječ prisutnima da
izvjeste o rezultatima njihovog dosa-
dašnjeg rada.
Robert Radić, predsjednik Udru-
ženja Roma "Ludari", naveo je dosa-
dašnje projekte koje je udruga pro-
vela "Pruži ruku malim Romima"  i
"Zajedno možemo više".
Projekt  "Pruži ruku malim Ro-
mima"  bio je pilot program izvanin-
stitucionalnog obrazovanja romske
djece te pomoć u pisanju zadaće i
savladavanju školskog gradiva. Pro-
jekt  "Zajedno možemo više"  prove-
den je u sklopu izvaninstitucionalnog
numa Informativnă-Pravnă centru
dîm Slavonski Brod. Sastanku u fost 33
dăšćis dă Robert Radić, predsjedni-
ku a lu Udruga Romilor "Ludari" ku
porijeklo dă Rumunj, ka stăpînu dă la
sastanku-la. Îm uvodnă parći, Branko
Petrović, predsjedniku a lu Romi-
lor Nacionalnă Forumu u pumînjit
važnostu a lu forumu ka krovnă or-
ganizacijă kari omogućulešći okupu-
lala šî înbulurala dă kapacitetu a lu
udrugurlje a Romilor, šî una în gră-
madă s-u zahvalalită-să lu Nancen
Dijalog Centru pă a lor ukljućulală a
lu Romilor Nacionalnă Forumu ka pă
partner îm projekt. Mirela Alagić dîm
Nansen Dijalog Centru u zahvalalit lu
toc akulo pă vinjići, šî u pumînjit kă-s
d-asta felé sastankur acînući îs šî îm
élćilje županijur. Pă lîngă maj unu
planirană sastanak ku a lu Romilor
predstavniśi, šî una în grîmadă sas-
tanku dă institucijur šî a lu romilor
predstavniś, planîrzăt îj šî posjetă îm
Brisel. Dăpă skurt svat u ćimat pă toc
dă akulo kit să izvjestălaskă dă rezul-
taturlje dă a lor pîn aku lukru.
Robert Radić, predsjedniku a lu
Udruga Romilor "Ludari", u umărat
dă pîn-aku projektur kari u provedălit
udruga šî ajé "Lunźešći mîna a lu romi-
lor miś" šî "Una în grîmadă pućenj
maj mult". Projektu "Lunźešći mîna
a lu romilor miś" u fost pilot progra-
mu dă afar-instituciji edukaciji kupiji
a lu romilor šî ažutari îm skrisu dă
zadaćur akasă šî savladalit a lu iškul-
ji gradivă. Projektu "Una în grîmadă
pućenj maj mult" u fost provedălit îm
sklopu ku dă afar-instituciji odgoju
GODINA 2017.
 DOGAĐANJA IZ ŽUPANIJA
odgoja i obrazovanja djece i mladih u
34 školskoj godini 2015/2016. Projekt je
bio usmjeren prvenstveno na  mlade
Rome od 15 do 29 godina koji nisu
u redovnom sustavu obrazovanja, a
nisu ni zaposleni. Cilj projekta bio je
uključivanje mladih u civilno društvo
te motiviranje na aktivno djelovanje i
bolju integraciju u društvo. Aktivno-
sti projekta bile su:
• Obrazovanje o ljudskim pravima
i poštivanje različitosti,
• Interaktivne radionice informa-
tičke pismenosti,
• Uključivanje mladih Roma u rad
Pjevačkog zbora.
Robert Radić je spomenuo i su-
radnju s UNICEF-om te s Pučkim
otvorenim učilištem "Korak po Ko-
rak". UNICEF je financirao i izgrad-
nju dječjeg igrališta u romskome na-
selju koje je važno za romsku djecu.
Na kraju svog izlaganja pozvao je sve
prisutne na suradnju te preporučio
održavanje seminara, radionica i jav-
nih tribina koje će omogućiti bolje
uključivanje Roma u život većinskog
stanovništva.
U svom izlaganju nova ravnatelji-
ca Centra za Socijalnu skrb napome-
nula je da romska djeca imaju manju
kvalitetu života u odnosu na većin-
sko stanovništvo. Ujedno je istknula
da se svi problemi koji tište romsku
zajednicu mogu riješiti dijalogom.
Predstavnik iz Odjela za preven-
ciju, PU Brodsko-posavske županije
naveo je da policija redovno provo-
di edukacije o preventivnim mjera-
ma zlouporabe alkohola u OŠ Hugo
Badalić te o preventivnim mjerama
zlouporabe droga u srednjim škola-
ma. Također je istaknuo da je policija
otvorena za sve oblike suradnje.
Predstavnik ureda Hrvatskog za-
voda za zapošljavanje naveo je da
HZZ ne vodi evidenciju nezaposlenih
po nacionalnoj pripadnosti, već su svi
jednaki pred Zavodom. Istaknuo je
kako je nejavljanje na redovne kon-
zultacije u propisanom roku od 28
dana najčešći problem kod nezapo-
slenih osoba. Javljanje je moguće te-
lefonom, osobno kod savjetodavca ili
e-mailom. Po isteku propisanog roka
nedolazak se može opravdati unutar
3 sljedeća dana. Prema evidenciji
HZZ-a Romi se najčešće javljaju na
BROJ 02
šî edukaciji kupiji šî tînjiri îm škol-
skă anu 2015/2016. Projektu-sta u
fost înđiriptat prvenstveno pă tînjiri
Romi dă la 15 pîn la 29 éj kari nu-s
îm redovnă sustavu dă edukaciji, a
nu-s njiś zaposlenă. Cegu lu projektu
u fost ukljućulala dă tînjir îm civilnă
društva, šî a lor motivacija dă aktivno
djelovalală, šî maj bună integracijă îm
društvă. Aktivnosturlje dă projektu U svom izlaganju, Robert
or fost: Radić, predsjednik
Udruženja Roma “Ludari”
• Edukacija dă a lu óminjilor pra-
vur šî respektu dă élfelă, naveo je dosadašnje
• Interaktivnă radionicur dă infor- projekte koje je udruga
matičkă pismenost, provela “Pruži ruku malim
• Ukljućulala dă tînjir Romi îm Romima” i “Zajedno
lukru dă Kîntat zbor.
možemo više”, kao i
Robert Radić u umărat šî surad- suradnju s UNICEF-om te s
nje ku UNICEF-u šî ku Pučko dîsvă- Pučkim otvorenim učilištem
kută învăcala "Paš pă Paš". U spus kă “Korak po Korak”.
UNICEF u financîrzăt šî izgradnji dă
loku dă žok a lu kupijilor îm kumpanje
a lu Romilor kari îj dă mari važnostu
pîntru kupiji a lu Romilor. Una în gră-
madă šî u ćimat kit să organizilaskă
seminarur, radionicur šî javnă tribinj
pîntru maj benj ukljućulala a lu Romi-
lor îm maj mari stanovništva. Nóvă di-
rektorica dă Centru dă socijalnă skrb,
îm a ljij svat u puminjit kă kupiji a lu
Romilor ari maj pucînă kavalitetă dă
kust îm odnosu la maj mari stanovništ-
vă. Un în grîmadă u zîs maj kit tóći
problemurlje kari mălînkă pă zajedni-
ca a lu Romilor poći să să rišilaskă jed-
ino pă témelju dă dijalog. Predstavniku
dîm odjelu dă prevenciji, PU Brodsko-
Posavske županiji, u spus kă policijă
totdauna provodulešći edukacijur dă
preventivnă mjerur zlouporabă dă
alkohol îm OŠ Hugo Badalić, kînd îm
srednjă iškulj provodulešći mjerur dă
prevenciji dă zloupotrebă dă drogur. U
spus maj kă-j policija dăsvăkută dă toći
formurlje dă suradnji.
Predstavniku dă uredu a lu Hrvat-
ski zavodu dă lukrur u spus kă HZZ nu
vudulešći evidencijă dă hej śi nu lukră
pă temelju dă nacionalnost, mar kă îs
toc istă la zavod. U spus kă maj înđéšă
problem la hej făr dă lukru îj nu jav-
ljalală la tot dauna konzultacijur pă
kari njizaposlenă osobă trăbă să java-
laskă îm roku dă 28 zîlji. U spus šî mo-
gućnostu dă dakă njizaposlulită osoba
nu să javalešći îm zakonskă predvid-
ilită roku dă 28 zîlji, ari mogućnost
îm roku dă tri zîlji să opravdalaskă
nujavalala la konzultaciji. Nu zapos-
lulići osoburlje póći kit să javljalaskă

Čedo Todorović,
predsjednik Romskog
centra za promicanje i
zaštitu ljudskih prava naveo
je da je udruga radila u
nekoliko područja. Uključila
se u izradu Akcijskog plana
za uključivanje Roma na
području Brodsko-posavske
županije te u analizu
provedbe Ustavnog zakona
o nacionalnim manjinama.
Sudjelovala je na raznim
sastancima i radionicama.
Udruga redovito prati
stanje romske zajednice
te objavljuje informacije
putem medija i portala.
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
javne radove. HZZ također organi-
zira programe jednostavnog osposo-
bljavanja za nezaposlene osobe koje
su završile osnovnu školu.
Predstavnica Informativno-prav-
nog centra istaknula je odličnu su-
radnju s romskim predstavnicima.
Navela je da IPC već dugi niz godina
radi na rješavanju statusnih pitanja
Roma u Republici Hrvatskoj. Trenut-
no provode projekt IPA 2012 "Pravna
inkluzija i održiva integracija Roma
u Hrvatskoj". Kroz projekt rade na
izradi Akcijskog plana za uključiva-
nje Roma na području Brodsko-po-
savske županije, održavaju radionice
s vijećima i romskim udrugama, rade
analizu o provedbi Ustavnog zakona
o pravima nacionalnih manjina i rade
na formiranju Koordinacije vijeća
nacionalnih manjina Brodsko-posav-
ske županije. Ujedno provode i javne
tribine u Gradu Zagrebu, Osječko-ba-
ranjskoj županiji, Brodsko-posav-
skoj, Istarskoj i Primorsko-goranskoj
županiji te nude usluge besplatne
pravne pomoći.
Milan Mitrović, predsjednik Vije-
ća romske nacionalne manjine Grada
Slavonskog Broda, naglasio je da je
Vijeće u 2016. godini uspjelo uspo-
staviti odličnu suradnju sa Gradskom
upravom Slavonskog Broda. Vijeće
sudjeluje u izradi Akcijskog plana
za uključivanje Roma u gradu Sla-
vonskom Brodu. Pri kraju izlaganja
istaknuo je i potrebu za angažiranjem
socijalnog radnika u škole sa svrhom
bolje suradnje roditelja i škole.
Čedo Todorović, predsjednik
Romskog centra za promicanje i za-
štitu ljudskih prava, naveo je da je
Udruga radila na nekoliko područja.
Uključila se u izradu Akcijskog pla-
na za uključivanje Roma na područ-
ju Brodsko-posavske županije te u
analizu provedbe Ustavnog zakona
o pravima nacionalnih manjinama
te je sudjelovala na raznim sastanci-
ma i radionicama. Sudjelovala je na
raznim sastancima  i radionicama.
Udruga redovito prati stanje romske
zajednice te objavljuje informacije
putem medija i romskog portala.
Na sastanku je doneseno nekoliko
zaključaka između kojih i zaključak o
važnosti bolje suradnje između insti-
tucija i romskih predstavnika.
ku telefonu, osobno la savjetodavcu a
luj ku emailu. Pă lîngă evidincije a lu 35
HZZ-u Romi îs în đésur să javljalašći
pă javnă lukrur. Isto aša pă prisutnă u
kănăskut ku programurlje dă jednos-
tavnă osposobljalit pă njizaposlulići
osobur kari u završîlit osnovnă iškulă.
Predstavnica dă la Informativnă
- pravnă centru u spus kă ari mîndră
suradnji ku a lu romilor predstavniś.
U spus kă IPC mar lungac éj lukră pă
rišilală dă statusnă întrăbaćilje a lu
Romilor îm Republika Hrvatska. Aku-
ma provodulešći projekt IPA 2012
"Pravnă inkluzijă šî acînută integraci-
ja a lu Romilor îm Hrvatska". Întri
projekt lukră pă făkături dă Akcijskă
planu dă ukljućulala a lu Romilor pă
parće dă Brodsko posavska župani-
ja, acînji radionicur ku vijećurlje šî
ku a lu romilor udrugurlje, lukră pă
analizur dă provedba Ustavnă zakonu
dă nacionalnă manjinur šî lukră pă
formirilală dă Koordinaciji dă vijeći
a lu nacionalnă manjină dă Brodsko-
posavskă županiji. Una în grîmadă
provodulešći javnă tribinj îm varušu
Zagreb, Osječko-baranjskă župani-
ji, Brodsko-posavskă županiji, Istar-
skă županiji šî Primorsko-goranskă
županiji šî înbijă servisur dă făr dă
plăćéri pravnă ažutari.
Milan Mitrović, predsjedniku dă
Vijeće a lu romilor nacionalnă man-
jină a varušu Slavonski Brod, u spus
kă Vijeće îm 2016. an u uspelit kit să
uspostavalaskă odličnă suradnji ku
varušu Slavonski Brod. U istaknalit šî
potrebă dă uvodulală socijalnă lukroj
îm iškulj ku hasnă dă maj bună suradn-
ji dă mama-surlje šî tata-surlje šî išku-
la. Čedo Todorović, predsjedniku a lu
Romilor centru dă promicilală šî pro-
tekcijă dă a lu óminji điriptaći u spus
kă udruga u lukrat îm órăkići părc pă
uključulală dă făkături Akcijskă planu
dă uključulit pă Romi dă pă parće dă
Brodsko-posavskă županiji, analizurl-
je dă provedbă dă ustavnă zakonu dă
nacionalnă manjinur, sudjelovalit pă
dîm tóći felurlje dă sastankur šî ra-
dionicur, šî kă una în grîmadă pitreśi
stanje a lu romilor zajednică întri
medijur šî informirilală pă portalu a
lu Romilor. Sastanku u fost gata ku
órăkići zaključkur, a unu dîm jélji îs kit
să să uspostavalaskă maj bună suradn-
ji întri institucijur šî a lu Romilor pred-
stavniś.
GODINA 2017.
 DOGAĐANJA IZ ŽUPANIJA
36 Brodsko-posavska županija
Održan dvodnevni sastanak u Slavonskom Brodu
S-u acînut dóvă zîlje dă sastankur îm Slavonski Brod
SRRH "KALI SARA"
Savez Roma u Republici Hrvatskoj
"KALI SARA" održao je dvodnevni sa-
stanak 26. i 27. travnja s romskim udru-
gama i Vijećima romske nacionalne
manjine iz Osječko-baranjske županije,
Brodsko-posavske, Sisačko-moslavač-
ke, Koprivničko-križevačke, Bjelovar-
sko-bilogorske, Primorsko-goranske,
Istarske, Međimurske te Varaždinske
županije i Grada Zagreba. Sastanak je
održan u Hotelu Art u Slavonskom Bro-
du. Suorganizator sastanka bio je gos-
podin Robert Radić. Nakon pozdravnih
riječi predsjednice Saveza Suzane Krč-
mar, prisutnim članovima je podijeljen
promidžbeni materijal. Na sastanku
se razgovaralo o rješavanju problema
Roma s područja svih županija u cilju
poboljšanja kvalitete života. Posebno
je naglašena nužnost redovitog slanja
izvještaja s terena, zajedničke koordi-
nacije i zajedničkog djelovanja. Razma-
tralo se i pitanje pristupa novih članova
Savezu te o lokalnim izborima koji će se
održati u svibnju 2017. godine. Prisutni
su informirani o postupku prikupljanja
potpisa za kandidiranje u općinska i
gradska vijeća, te županijske skupštine,
o rokovima za podnošenje kandidature,
o izbornoj promidžbi, o financijskim
izvještajima, te o rokovima žalbi i pri-
govora.
Ured za ljudska prava i prava nacio-
nalnih manjina objavio je Javni poziv za
prikupljanje prijedloga za imenovanje
članova Povjerenstva za praćenje pro-
vedbe Nacionalne strategije za uklju-
čivanje Roma za razdoblje od 2013. do
2020. godine za pripadnike romske na-
cionalne manjine. Savez jednoglasno je
predložio i izabrao deset kandidata za
članove Povjerenstva: Elvis Kralj, Sadik
Krasnić, Suzana Krčmar, Stanoja Niko-
lić, Suzana Parapatić, Branko Petrović,
Franjo Horvat, Ratko Lukić, Matjaš
Oršuš i Veljko Kajtazi. Zastupnik Kaj-
tazi zahvalio se prisutnima na pozivu
za ovaj stastanak. Izvjestio ih je o svom
radu u proteklom razdoblju te predsta-
vio plan rada za 2017. godinu. Nakon sa-
stanka su, svi prisutni, posjetili najveće
romsko naselje u Slavonskom Brodu
koje se nalazi na području M.O. ˝Josip
Rimac˝.
BROJ 02
Unia alu Romilor îm Republika Hîr-
vatska "Kali Sara" u acînut dóvă zîlji dă
sastankur 26. šî 27. aprilu 2017. anu ku
lu romilor savezur šî ku vijećurlje dă
a lu romilor nacionalnă manjină dîm
Osječko - baranjskă županiji, Brodsko
- posavskă županiji, Sisačko - mosla-
vačkă županiji, Kapronca- križevačkă
županiji, Bjelovarska- bilogorskă žu-
paniji, Primorsko- goranskă županiji,
Istarskă županiji, Županiji dă Đimura,
Županiji dă Vražai šî varušu dă Zagreb.
Sastanku s-u acînut îm Hotel "ART" îm
Slavonski Brod, a pă sastanak u fost ći-
mat šî predstavniku la parlament a lu
dóvăspreś manjină îm Parlamentu alu
Hîrvatskăj Veljko Kajtazi. Stăpînu šî
organizatoru dă sastanku-sta u fost do-
mnu Robert Radić.
Dăpă vorbilje dă pozdravur dă la
predsjednică URRH "KALI SARA" Su-
zana Krčmar, alu toc śe îsre akulo čla-
nur u împărcăt reklamnnă materijalur
(umbraliś, notezur miś, promo brošu-
rur dă Savez, markicur dă poštă šî ku-
vertur Internacionalnă zua dă ljimba a
lu romilor, pakeći dă piparošă dă prin-
tilit šî majicur dă Savez). Pă satanak
să vurbé dă problemurlje a romilor ka
šî dă mogućnosturlje dă a lor rišilală,
a ku cilju dă ku majbunătaći kvalitetu
dă kust a lu romilor pîm tóći župani-
jurlje. Specijalnă u fost spusă nužda dă
totdauna mînala dă izvještajurlje dăpă
terenur, una în grîmadă koordinaciji šî
una în grîmadă akciji. Să ló în samă šî
întribala dă apukat a li nov članur îm
Savezu, a s-u ljiźit šî dă lokalnă izbo-
rurlje kari s-or acînje la maju 2017. anu.
Lu prisutniśi u fost spus dă postupku
kum să aljeźi skrijitura dă kandidatură
îm općinskă a lu varušur šî lu županijur
vijećurlje, rokurlje dă pus kandidatură,
reklama dă izborur, izvještajur dă fi-
nanciji šî rokurlje dă pîr šî dă reklama-
ciji.
Predstavniku Veljko Kajtazi, s-u
mulcumit lu toc la ćimatu pă sastan-
ku-sta, lj-u spus dă lukru a luj dîm doba
dă la aku anu šî u predstavalit planu dă
lukru dă anu 2017. Dăpă sastanku-sta
toc or făkut vizită îm maj mari kumpa-
nji a lu romilor îm Slavonski Brod, kari
îjă pă parće dă M.O. ˝Josip Rimac˝.
 GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ

Međimurska županija 37

Vijesti iz naselja Parag, najvećeg romskog naselja u

Međimurskoj županiji
Hirur dîm kumpannje Părag, majmari kumpanji alu
romilor îm Međimurska županija.
Piše: Matjaš Oršuš
Mještani naselja Parag zajedničkim
su snagama očistili hrpu otpada i smeća
koje se nalazilo na ulazu u naselje. Zasa-
dili su travu i postavili dječji park s lju-
ljačkama, klackalicama i ostalim sprava-
ma za igranje djece. Romi su još jednom
pokazali da kad postoji zajednička volja
i kad se ruke slože, sve se može!
Băješi dîm kumapanje Părag, ku
pučeri dă kumpanje una îngrămadă
or astrăns um grămadă dă gunojă śe
sor astrăns la kapu dă kumpanji šî or
sîmănat jarbă šî or pus park dă kupij ku
andalovă, klackalicur šî ku élčilje spra-
vur dă žokur alu kupijilor. Maj un dată
Romi or arătat kă kînd ješči voji dîla toc
îngrămadă šî kînd să ligizešči tóči mî-
njilje, kutotu să poči!

Ove su godine mještani Paraga polo- Îm anusta băješi dîm kumpanji or

žili ispit za vatrogasce te uskoro plani- polužulit dă vatrogasc šî ari unu plan
raju osnovati prvo romsko dobrovoljno kit akušă sî dăsvakă, élśi alu romilor dă
vatrogasno društvo (DVD). bunăvoji vatrogascilor grîmadă ( BVG )

Mladi izražavaju svoju kreativnost Tînjiri sî înkarkă kit să aréči krea-

nastojeći tako svoje snove pretvoriti
u stvarnost. Ivana Oršuš (19), učenica
4. razreda medicinske škole, u svoje
slobodno vrijeme bavi se glazbom. Za-
jedno sa svojim bendom ˝DUO POMA-
RANČA - IVANA˝ snimila je prvi spot
te je izdala i svoj prvi CD. Uskoro pla-
niraju snimiti i pjesme koje će biti na
romskom jeziku.
tivnostu alor šî visurlje alor să lji întór-
kă îm realnost. Învîcătóri dă 4. klasu îm
iškula dă Medicină Ivana Oršuš ( 19 ) îm
aljij vremi fraj să bavalešči ku muzikă šî
îngrîmadă ku aljij bend ˝DUO POMA-
RANČA - IVANA˝ u snimilit aljij élśi
spot šî u izdilit aljij élśi CD. Akušă auv
plan să snimilaskă šî kînčiśi śe or fi pă
ljimba alu romilor.

Dana 9. svibnja 2017. godine podje- Îm zua dă 9. maju 2017. anu îm

ljeni su humanitarni paketi za mješta-
ne romskog naselja Parag zahvaljujući
Crvenom križu. Pakete je podijelio Ma-
tjaš Oršuš, predsjednik Vijeća romske
nacionalne manjine Općine Nedelišće,
zajedno sa svojim suradnicima.
sînătače alu Kruśe rošijă sor înpăr-
cătăsă humanitarnă pakeči pîntru băje-
ši dîm kumpanje alu romilor Păragu.
Paketurlje ljor înpărcăt predsjedniku
alu Konsilu dă nacionalnă minorită alu
romilor îm Općina Nidilišće Matjaš Or-
šuš ku aluj suradnjiśi.

Nogometni klub Parag u novu je Fudbal klub Părag îm nóv dă rîmi-

natjecateljsku sezonu krenuo s novim
dresovima, zahvaljujući Savezu Roma
u Republici Hrvatskoj "KALI SARA".
˝S ponosom nosimo ove dresove i s ve-
seljem surađujemo s ovom romskom
udrugom koja nas je povezala˝ - ista-
knuo je predsjednik NK Parag, Vjeran
Balog.
šag sezonă su lot ku nóvi dresur, îm
sînătače alu Aliancu alu Romilor îm
Republika Kroacia " KALI SARA". "Ku
înkristari purtănj dresurlješče šî îm
fulušăji surađivilenj ku asta asocijacijă
alu romilor kari pă toc noj nju ljigat" u
zîs predsjedniku dă FK Parag, Vjeran
Balog.

GODINA 2017.
 DOGAĐANJA IZ ŽUPANIJA
38 Osječko-baranjska županija
Službeni početak izgradnje vodoopskrbne i kanalizacijske
mreže u Ulici M. Oreškovića u Bistrincima
Službenă početku dă lukrur pă konstrukcijă dă opskrbă ku
apă šî dă kanalizacijskă mrežă îm Ulica M. Oreškovića îm
bistrinci
Izvor: www.belisce.hr
Dana 15. svibnja 2017. godine
službeno je započela izgradnja vo-
doopskrbne i kanalizacijske mreže u
dijelu Ulice Marka Oreškovića u Bi-
strincima. Svečanosti, uoči polaganja
prve cijevi za cjevovod prema rom-
skom naselju, nazočili su: zastupnik
u Hrvatskom saboru Veljko Kajtazi,
zamjenik župana Osječko-baranjske
županije Željko Kraljičak, direktor
Hrvatskih voda VGO Osijek Mario
Spajić, predsjednica Saveza Roma
u Republici Hrvatskoj "Kali Sara"
Suzana Krčmar, predsjednik Vijeća
romske nacionalne manjine Osječ-
ko-baranjske županije Branko Petro-
vić, direktor tvrtke izvođača radova
Karašica – Vučica Donji Miholjac
Mladen Šapina i tehnički direktor
nadzorne tvrtke Hidroing Osijek
Zdenko Tadić. Domaćini su bili: gra-
donačelnik grada Belišća Dinko Burić
i njegova zamjenica Ljerka Vučković,
direktor tvrtke Hidrobel Belišće An-
drej Bičak te predsjednik Vijeća rom-
ske nacionalne manjine grada Belišća
Mario Balog.
Predstavnici romske nacionalne
manjine, Mario Balog i Branko Petro-
vić, zahvalili su se Gradskoj upravi,
na čelu s gradonačelnikom Belišća
Dinkom Burićem, na još jednom do-
kazu da su pripadnici romske nacio-
nalne manjine jednako važni sugra-
đani, a kojima će ovaj projekt podići
kvalitetu života.
Saborski zastupnik Veljko Kajtazi
rekao je kako romska zajednica ovaj
dan može smatrati praznikom, jer vo-
dovod i odvodnja puno znače u rom-
skim naseljima. Romi na ovim pro-
storima žive više od 700 godina, ali
unatoč tome za njihovu je zajednicu
jako malo napravljeno. To je zato što
je sve ovisilo o lokalnoj samoupravi.
BROJ 02
Îm zua 15. maju s-or apukat
službenă lukrur pă konstrukciji dă
opskrbă ku apă šî dă kanalizacijs-
ka mrežă îm parće dă Ulică Marka
Oreškovića îm Bistrinci.
A lu svečanostu dă pusu lu élśi
cévij dă cevijăvod la kumpanje a lu
Romilor, ur fost šî zastupniku dă
la parlamentu a lu Hrvatska Veljko
Kajtazi, zamjeniku a lu županu dă
Osječko-baranjskă županijă Željko
Kraljičak, direktoru dă apălje a lu
Hrvatska VGO Osijek Mario Spajić,
predsjednica dă Unija a lu Romilor
îm Republika Hrvatska "Kali Sara"
Suzana Krčmar, predsjedniku dă vi-
jeće a lu Romilor nacionalnă man-
jină dă Osječko-baranjskă županiji
Branko Petrović, direktoru dă firma
śe lukră lukrurlje Karašica - Vuči-
ca Donji Miholjac Mladen Šapina šî
tehničkă direktoru lu firma dă nad-
zor Hidroing Osijek Zdenko Tadić, šî
ka stăpînji gradonačelniku dă varuš
Belišće Dinko Burić šî a luj zameni-
ca Ljerka Vučković, direktoru dă fir-
ma Hidrobel Belišće Andrej Bičak šî
presjedniku dă Vijeće a lu Romilor
nacionalnă manjină dă varuš Belišće
Mario Balog.
Îm prigodnă vorbi, predstavniśi
a lu Romilor nacionalnă manjină,
Mario Balog šî Branko Petrović, s-or
zahvalalit lu uprava dă Varuš, îm
pă kapu ku gradonačelniku Belišće
Dinko Burić, pă maj unu dokaz kum
îs pripadniśi a lu Romilor nacional-
nă manjină ista važnă sugrađanj, lu
kari asta projekt u rîđika kvaliteta dă
kust.
Zastupniku dă la Parlament Vel-
jko Kajtazi u zîs kum zajednica a lu
romilor pă asta zuă poći să smatral-
askă ka um sărbătóri, a d-aje kă apa
šî kanalizacije zanačalešći multă îm
zajednicurlje a lu Romilor, a aku dat
în samă kă pă éšće părc Romi kustă
maj mult dă 700 anj dă zîlji šî kă pîn
aku u fost făkut tari pucîn uli njimika
 GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
"Jedino je Dinko Burić, gradona-
čelnik Belišća, shvatio taj problem
vezan uz Rome te je pokazao veliku
volju da se nešto glede toga učini.
Zbog toga zahvaljujem njemu i svim
njegovim suradnicima. Pozivam sve
ostale gradonačelnike i načelnike da
pogledaju primjer gradonačelnika
Belišća jer – sve je izvedivo samo ako
postoji volja." - istaknuo je zastupnik
Kajtazi.
O samim radovima govorio je Ma-
rio Spajić direktor Hrvatskih voda -
Vodnogospodarskog odjela za Dunav
i Donju Dravu, koje sufinanciraju ra-
dove s 80 posto.
"Ovaj projekt dogradnje vodoop-
skrbne i kanalizacijske mreže u Uli-
ci Marka Oreškovića, vrijedan više
od 1.223.000,00 kuna, zasigurno će
dodatno podići kvalitetu života na
ovom području. Osim ovih radova,
Hrvatske vode uključene su i u do-
gradnju vodoopskrbe i kanalizaci-
je u naselju Dolac. U 2017. godini iz
Hrvatskih voda ukupno je izdvojeno
300.000,00 kuna za sufinanciranje
radova na vodoopskrbi, a za dograd-
nju i izgradnju sustava kanalizacije
1.850.000,00 kuna." - rekao je direk-
tor Spajić.
Dinko Burić je rekao da imamo
razloga biti sretni i zadovoljni ovim
danom. Rekao je da će ovaj projekt
podići kvalitetu života naših sugra-
đana u Romskom naselju. Projekt je
značajan ne samo za stanovnike Uli-
ce Marka Oreškovića, nego i za grad
Belišće.
Posebno se zahvalio saborskom
zastupniku Veljku Kajtaziju koji ne-
prekidno ulaže zaista velike napore
lobiranjem za prikupljanje sredstava
i na području grada Belišća. Zahval-
nost je izrazio i Hrvatskim vodama.
Zahvalio im se na suradnji tijekom
protekle četiri godine te na ovom, ali
i na svim ostalim projektima.
"Hvala im što su prepoznali zna-
čaj ove investicije, koja je od zajed-
ničkog interesa za sve nas. Posebno
bih naglasio da ovime šaljemo po-
zitivnu poruku kako je najvažnije
cijeniti čovjeka kao čovjeka jer svi
imamo jednake potrebe. Radujem se
nu jă făkut, a d-aje kă ku totu ovisilé
dă lokalnă samoupravă. 39
"Numa gradonačelniku dă Be-
lišće u pirśiput ăla problem šî u
arătat mari voji kit śeva să să fakă šî
pîntru ajé a luj šî lu a luj suradniśi să
fijec sănătoš lj-u zîs. Lji ćem pă toc
élci gradonačelniś šî načelniś kit să
vadă primjeru a lu Belišće šî lu a lor
gradonačelnik kă ku totu să poći să
să fakă - numa dakă ješći voji", u zîs
zastupniku Kajtazi.
Numa dă lukrur u svătit Mario
Spajić, direktoru dă Stăpînjije api-
lor odjelu dă Duna šî dă Dróva în źos
a lu apurlje lu Hrvatska, kari sufi-
nancăralešći lukrurlje ku 80 posto.
"Lukru-sta apukă dogradnji dă
opskrba ku apă šî dă kanalizacijskă
mrežă îm ulica lu Marko Orešković.
Asta projekt vridilešći maj mult dă
1.223.000 kuna sigurno u rîđika do-
datnă kvaliteta la kust îm asta parći.
Osim dă éšće lukrur, apa a lu Hrvats-
ka îs băgaći šî îm dogradnji dă opskr-
bă dă apă îm satu Dolac. Ku totu în
grămadă dîm apurlje dă la Hrvatska
îm anu 2017. pîntru sufinanciranje
lukrurlje pă opskrba dă apă s-u pus
300.000 kuna, a dă dogradnji šî dă
konstrukciji dă sustavu a lu kanal-
izaciji 1.850.000 kuna" u zîs direkto-
ru Spajić.
Gradonačelniku a lu Belišće
Dinko Burić u ponovulit kum avenj
razlogur să fijenj făloš šî zadovoljnă
šî ku asta zua. Asta projekt, u zîs,
predstavalešći riđikala dă kvalitetă
dă kust a lu a noštri sugrađanj îm
kumpanje a lu Romilor, zanačalešći
nu numa pîntru stanovniśi dă la ulica
Marko Orešković, nego šî dă varušu
Belišće. Dă ćiljin s-u zahvalalit a lu
zastupniku dă parlament lu Veljko
Kajtazi kari nu înśartă ku ulagalala
îm anume mar naporur ku lobiju dă
astrîns sredstvur šî pă parće lu var-
ušu Belišće. U zahvalilat šî la apa dă
Hrvatska, nu numa pă asta projekt
nego šî pă izuzetnă suradnji îm napoj
dă patru aj pă mulći projektur.
"Să fijec sănătoš śe ac kunuskut
značaju dă asta investiciji, kă-j asta
dă una în grămadă interes pîntru toc
noj. No, śeva dă ćiljin îj aiśe bitnă -
noj mînănj bună šî pozitivnă porukă
kum îj maj važnă să cjenjilenj pă om
ka pă om, kum toc avenj ista potre-
bur. Mă înbukur šî lu ala krajnji rok,
GODINA 2017.
 DOGAĐANJA IZ ŽUPANIJA
40
Predstavnici romske
nacionalne manjine, Mario
Balog i Branko Petrović,
zahvalili su Gradskoj upravi,
na čelu s gradonačelnikom
Beliša Dinkom Burićem,
na još jednom dokazu
da su pripadnici romske
nacionalne manjine jednako
važni sugrađani, a kojima će
ovaj projekt podići kvalitetu
života.
BROJ 02
krajnjem roku, 30. rujna, kada radovi
trebaju završiti. Vjerujem da će izvo-
đači to uspjeti ispoštovati." - poručio
je gradonačelnik Burić. Dodao je:
"Idemo dalje korak po korak. Iza nas
su realizirani projekti kanalizacije
i vode, a mnoge još želimo i hoćemo
ostvariti."
Podsjetimo se: 2. svibnja ove go-
dine potpisan je Ugovor o izvođenju
radova na izgradnji vodoopskrbnih
i kanalizacijskih cjevovoda u dijelu
Ulice Marka Oreškovića u Bistrin-
cima, vrijedan 1.223.829,39 kn bez
PDV-a, od čega Hrvatske vode sufi-
nanciraju 80%.
Ugovor su potpisali Andrej Bičak,
direktor Hidrobela, gradske tvrtke
za vodne usluge iz Belišća koja je no-
sitelj projekta, i Mladen Šapina, di-
rektor tvrtke Karašica – Vučica d.d.
iz Donjeg Miholjca koja je izvođač
radova.
Ovo je iznimno važna investici-
ja za pripadnike romske nacionalne
manjine koji žive u Bistrincima, pri-
gradskom naselju grada Belišća, ali i
za cijeli grad Belišće. Izgradnjom će
se osigurati priključak na vodoop-
skrbnu mrežu i odvodnja za oko 250
stanovnika, čime će se unaprijediti
osnovni uvjeti za život.
30. novembru, kînd lukrurlje trăbă
să fijă gata, înkred kă izvođaći or
uspeli ispoštuvălaskă", u purunśit
gradonačelniku Burić, maj u pus kă
"Mîrźenj maj dăparći paš pă paš,
kă-j dăpă noj kanalizacijă šî apă, îm
njenći dă noj îs mulc élci projektur
kari una în grămadă gînđenj šî avenj
să ostvaralenj."
Aduśenj îm firi, 2. maju îm anu-
sta s-u skris ugovor dă izvodulit
lukru dă izgradnji opskrba dă apă šî
kanalizacijskă cevijvod îm parće dă
ulică Marka Oreškovića îm Bistrin-
ci śe vridilešći 1.223.829,39 făr dă
PDV, dîm śe apa lu Hrvatska sufi-
nancărzešći ku 80%.
Ugovoru or skris Andrej Bičak,
direktor dă Hidrobel, a lu varušuluj
firmă pîntru uslugur dă apă dîm Be-
lišće, kari šî duśi projektu šî Mladen
Šapina, direktoru dă firma Karaši-
ca – Vučica d.d. dîm Donji Miholjc
kari îj izvođaču dă lukrur. Asta-j dă
tot važnă investicijă dă pripadniśi a
lu Romilor nacionalnă manjină kari
kustă îm Bistrinci, apropi dă var-
uš kumpanji a lu varušu Belišće, ali
šî dă întreg varušu Belišće, kă ku
konstrukcija-sta s-u osigurali prikl-
jučkur pă apă šî odvodnji dă pă la 250
stanovniś, ku śe s-u unapredili-să
primarnă uvjeturlje dă kust.
 GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
Osječko-baranjska županija
Održana tradicionalna Romska fišijada u Belišću
Belišće: s-u acînut tradicionalnă a lu Romilor fišijadă
Izvor: www.belisce.hr
U romskom naselju u Bistrincima
19. svibnja je održana tradicionalna
"Romska fišijada" koju je organizira-
lo Vijeće romske nacionalne manjine
grada Belišća. U pripremi fiš-papri-
kaša sudjelovala su četrdesetdva na-
tjecatelj.
Fišijadu je otvorio predsjednik
Vijeća romske nacionalne manji-
ne grada Belišća Mario Balog. Ovoj
tradicionalnoj manifestaciji prisu-
stvovali su i župan osječko-baranjski
Vladimir Šišljagić, zamjenik župa-
na Željko Kraljičak, gradonačelnik
Belišća Dinko Burić sa zamjenicima
Ljerkom Vučković i Domagojem Var-
žićem, predsjednik Vijeća romske na-
cionalne manjine Osječko-baranjske
županije Branko Petrović, predsjed-
nik Vijeća romske nacionalne manji-
ne općine Darda Branko Đurđević te
brojni drugi gosti.
Treće mjesto za najbolje pripre-
mljen fiš-paprikaš pripalo je Soki
Čonka, drugo mjesto zauzela je Vera
Mišković, a najbolji fiš-paprikaš pri-
premio je Zoran Čonka. Sponzor
nagrada za prva tri mjesta bila je
Turistička zajednica grada Belišća,
a najbolji kuhari za poklon su dobili
kotiliće za pripremu ovog jela.
41
Îm ulica M. Oreškovića îm Bistrin-
ci, îm kumpanje a lu Romilor, vinjir
19. maju 2017. anu, s-u acînut tradici-
onalnă a lu Romilor fišijadă îm orga-
nizacija a lu Vijeće a lu Romilor naci-
onalnă manjină dă varušu Belišće.
Îm făkătura dă fiš-paprikaš or su-
djelovalit 42 natjecateljur, a fišijada u
dăsvăkut predsjedniku a lu Vijeće a lu
Romilor nacionalnă manjină dă varu-
šu Belišće Mario Balog. Lu asta tradi-
cionalnă natjecanji or fost šî županu
osječko - baranjski Vladimir Šišljagić,
a luj zamjeniku Željko Kraljičak, gra-
donačelniku dă Belišće Dinko Burić
ku zamjeniśi Ljerka Vučković šî Do-
magoj Varžić, predsjedniku dă vije-
će a lu Romilor nacionalnă manjină
Branko Petrović, predsjedniku dă vi-
jeće a lu Romilor nacionalnă manjină
dă općină Darda Branko Đurđević šî
élci mulc gošći.
A trilje loku dă maj bun dă mîn-
katu fiš-paprikaš u pripalit a lu Soki
Čonka, a dóvilje loku u dus Vera Miš-
ković, a maj bun fiš-paprikaš u făkut
Zoran Čonka. Sponzoru dă nagradă
dă élśi tri lokur u fost Turistička grî-
mada a lu varušu Belišće, a maj bun
kuharu or kăpătat kotlji dă poklon.
GODINA 2017.
 DOGAĐANJA IZ ŽUPANIJA
42 Osječko-baranjska županija
U Belišću proslavljen Svjetski dan Roma
Slavălită internacionalnă zua a lu romilor îm Belišće
SRRH "KALI SARA"
Već drugu godinu u Belišću je
22. travnja 2017, svečanom prosla-
vom i prigodnim programom, obilje-
žen Svjetski dan Roma. U prepunoj
dvorani Centra za kulturu Sigmund
Romberg goste je pozdravio grado-
načelnik Belišća Dinko Burić. "Uvi-
jek ističem iznimnu vrijednost koju
dvadeset dvije narodnosne skupine,
među kojima je i romska, daju našem
Belišću. Ne samo kao gradonačelnik,
već i kao građanin iznimno sam po-
nosan da se tako značajan datum u
povijesti jednog naroda obilježava i u
našem gradu", izjavio je gradonačel-
nik. U svom govoru istaknuo je i že-
lju da se u gradu osnuje romsko kul-
turno-umjetničko društvo te obećao
pomoć. Sa zahvalnošću zbog iznimne
suradnje obratio se gospodinu Velj-
ku Kajtaziju, saborskom zastupniku.
Dodao je da su s državne razine odo-
brena sredstva za nastavak gradnje i
uređenje romskog društvenog doma
u Bistrincima, a financijskim sred-
stvima sudjelovat će i Grad Belišće.
Nazočim gostima i posjetiteljima
obratili su se i predsjednik Vijeća
romske nacionalne manjine grada
Belišća Mario Balog, predsjednik
Vijeća romske nacionalne manjine
Osječko-baranjske županije Bran-
ko Petrović te predsjednica Saveza
Roma u Republici Hrvatskoj "KALI
BROJ 02
Sîmbătă la 22. aprilu 2017. anu,
Internacionlnă zua a lu romilor îm
Belišće, mar a dóvilje anu, a cînut
ku svečană proslavă šî ku prigodnă
program la mulc važnă gošć. Pljină
hala a lu Centru dă kultură Sigmund
Romberg dîm kap u pozdravalit gra-
donačelniku dă Belišće Dinko Burić,
kari ku asta prilikă a naglasalit: uvik
isticilesk śeva iznimnă kari a nostru
Belišće ari, a aje îjă kă-j pus pă ko-
šći dă 22 lu ominji grimez întri kari
ješći šî a lu romilor nacionalnă ma-
njintă. Ka građanu, nu numa ka gra-
donačelniku, dă tot mes înkristat kă
aša dă semnjik datum îm historija
lu unu narod aša dă dostojanstvenă
să acînje šî îm varušu a nostru. Gra-
donačelniku u dat um gînd să fakă “Uvijek ističem iznimnu
dă kulturno-umjetničkă grîmadă îm vrijednost koju dvadeset
zona a lu varušuluj Belišće šî u igirit dvije narodnosne skupine,
kutotu trăbujită ažutare šî stimulaci-
je. Ku mari sănătaći s-u obratalită-să
među kojima je i romska,
daju našem Belišću. Ne samo
šî la predstavniku dă la parlament a
lu domnu Veljko Kajtazi pă pîn aku kao gradonačelnik, već i
suradnjă šî u najvalit kă-s odobrolići kao građanin iznimno sam
financijska sredstvurlje dă la cară šî
lunźala ku konstrukcije šî rîndălala
ponosan da se tako značajan
a lu romilor kasa dă grîmadă îm Bi- datum u povijesti jednog
strinci, îm śe šî varušu Belišće ka šî naroda obilježava i u našem
pîn aku, u da a luj ažutor financijskă.
gradu.” – Dinko Burić,
Lu a lu astrînš gošćilor šî a lu kari
gradonačelnik Belišća
ur vinjit lju s-u obratalită-să šî pred-
sjedniku dă la Vijeće a lu romilor na-
cionalnă manjină a varušuluj Belišće,
domnu Mario Balog, dă la Vijeće a lu
romilor nacionalnă manjină Osječ-
ko-baranjskă županiji domnu Branko
Petrović, Predsjednica a lu Unia a lu
Romilor îm RH "Kali sara" dómna
Suzana Krčmar šî predstavniku dă
la parlamentu a lu Hîrvatska domnu
Veljko Kajtazi. Predstavniku Kajtazi
u purunśit kum Internacionalnă zua
a lu Romilor îj una dă la maj mari zua
a lu romilor šî dîm aje dă tot drag îjă
śe Belišće pă d-astafel dă dostojan-
stvenă šî svečană acînji astă zuă šî
lj-u purnjit dîm tot sufljitu fulušăji šî
sănătaći a lu Gradonačelniku dă Be-
lišće domnuluj Dinko Burić. Ku mulc
gošći dă la vijećurlje a lu nacionalna
manjină dîm élci varušur šî župani-
jur, lu asta značajnă događaji or fost

Prigodom obilježavanja
Svjetskog dana Roma
u Belišću prikazan je
film “Udaj se kad budeš
spremna”. Film je snimljen
u suradnji Odjela prevencije
Policijske uprave Osječko-
baranjske županije i Udruge
žena Romkinja “Romsko
srce”.
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
SARA" Suzana Krčmar. Saborski
zastupnik Veljko Kajtazi je u svo-
joj pozdravnoj riječi istaknuo da je
Svjetski dan Roma jedan od najvećih
romskih praznika. Izrazio je zado-
voljstvo zbog svečane i dostojanstve-
ne proslave u Belišću te čestitao i
zahvalio gradonačelniku Belišća i or-
ganizatorima. Među brojnim gostima
bili su i predstavnici vijeća romske
nacionalne manjine iz drugih grado-
va i županija te načelnik Policijske
uprave osječko-baranjske županije
Milan Baričević i načelnik Policijske
postaje Belišće Zdravko Mandić. Ti-
jekom proslave prikazan je film "Udaj
se kad budeš spremna". Film je sni-
mljen u suradnji Odjela prevencije
Policijske uprave Osječko-baranjske
županije i Udruge žena Romkinja
"Romsko srce". Jasna poruka filma
da se mlade osobe trebaju školovati
i rukovoditi vlastitom dobrobiti u ži-
votu, a ne sklapati brakove i zasnivati
obitelj dok su i sami djeca, istaknuta
je iskrenim i potresnim svjedočan-
stvima nekoliko osoba romske nacio-
nalne pripadnosti koje u filmu opisuju
svoj životni put. Izvedbama hrvatske
i romske himne te izvedbom pjesme
"Ederlezi" program je uveličala mla-
da pjevačica Karla Forjan. U glazbe-
nom dijelu programa nastupili su i
članovi Romskog kulturno-umjetnič-
kog društva  "Ludari" iz Slavonskog
Broda koji su izveli nekoliko plesnih
i glazbenih točaka. U istom ritmu i
duhu predstavili su se i članovi do-
maće skupine "Crvena jagoda", a svi
plesači, gosti i domaćini podignuli su
atmosferu u publici zajedničkom ple-
snom točkom. Svečani program vo-
dila je ravnateljica Centra za kulturu
Sigmund Romberg Silvija Kifer.
šî načelniku dă la upravă a lu Policiji
Osječko - baranjska Milan Baričević 43
šî načelniku dă la stanica dă Policiji
Belišće domnu Zdravko Mandić.
Akuma, dă la asta an îm acînjală
s-or uključulit šî Odjelu dă prevenci-
jă a lu uprava dă Policiji Osječko ba-
ranjska ku žămătači śasu dă um film
śe să ćamă "Mirită-ći kînd vi fi spre-
mnă" kari s-u snimilit îm kooperacijă
ku Savez a lu ciganśilor a lu Romilor
"Sufljitu a Romilor".
Filmu arată órăkići lumi a lu Ro-
milor nacionalnă manjină, kari îm a
lor iskrenă šî potresnă svjedočan-
stvă spunji a lor kalje îm kust šî pro-
blemurlje ku kari s-or aflat ku una
jasnă purunśală - tînjiri trăbujă kit
să să školulaskă šî să-š jé sama dă a
lor benjilje, a nu să zbori îm brakur
šă familiji kînd îs inka šî sîngur kupij.
Tînără šî tari bună kînćitóre Karla
Forjan u razgalalit pă publikă ku a ljij
izvedburlje dă a lu Hîrvatskăj šî a lu
Romilor himnur, ka šî ku kînćitu Er-
delezi.
Programu svečană vudulé ravna-
teljica a lu Centru dă kultură Sigmu-
nd Romberg domna Silvija Kifer. Îm
parće dă muzikă îm svečană slavălală
or nastupulit šî članur a lu Romilor
kulturnă- umjetničkă grîmadă "Lu-
dari" dîm Slavonski Brod, kari s-or
predstavălit ku órăkići koreografijur
šî ku kînćiśi. Îm ista ritmu šî spiritu
s-or predstavalită-să šî članur dă la
lokalnă grupă "Kupšuna rošijă", a toc
žukutori, gošći šî domaćini or riđikat
atmosfera dîm publikă ku unaprijună
točkă dă žok.
GODINA 2017.
 DOGAĐANJA IZ ŽUPANIJA
44 Primorsko-goranska županija
U Opatiji održan seminar "Mediji i nacionalne manjine u
Republici Hrvatskoj"
Opatijé -Izvještaju dăpă seminar " Mediji šî nacionalnă
manjinur îm Republika Hrvatska"
SRRH "KALI SARA"
Dana 16. svibnja 2017. godine u
Opatiji je održan seminar "Mediji i
nacionalne manjine u Republici Hrvat-
skoj". Organizirao ga je Ured za ljud-
ska prava i prava nacionalnih manjina
RH te Savjet za nacionalne manjine
RH. Na seminaru se govorilo o zaštiti
manjina i ulozi medija u demokratiza-
ciji hrvatskog društva.
U uvodnom dijelu, gospodin Bran-
ko Sočanac, ravnatelj Ureda za ljudska
prava i prava nacionalnih manjina i
gospodin Aleksandar Tolanuer, pred-
sjednik Savjeta za nacionalne manjine,
iznijeli su probleme s kojima se naci-
onalne manjine svakodnevno susreću,
ali i primjere dobre prakse. Govoreći
o izvještaju Hrvatske radio-televizije
konstatirali su da su podaci iz izvje-
štaja poražavajući. Sveukupno vrijeme
emitiranja programa o nacionalnim
manjinama i manjinskim zajednicama
na nacionalnoj televiziji je pedeset če-
tiri sata, dvanaest minuta i petnaest
sekundi. Kao pozitivan primjer ističe
se multinacionalni magazin "Prizma"
koji poštuje vrijeme koje posvećuje
manjinskom programu. Jedan od izla-
gača na seminaru, gospodin Veljko
Kajtazi, saborski zastupnik, u svom se
govoru osvrnuo na termine emitiranja
sadržaja o nacionalnim manjinama na
HRT-u, ali i na komercijalnim televi-
zijama. Također je istaknuo sve učes-
talije govore mržnje usmjerene prema
manjinama na društvenim mrežama,
ali i u svakodnevnom životu.
Na seminaru su govorili i profe-
sor na Fakultetu političkih znanosti
u Zagrebu Siniša Tatalović, novinar-
ka Hrvatskog radija Željka Mandić te
predstavnica Agencije za elektroničke
medije Suzana Kunac. Urednica mul-
tinacionalnog magazina "Prizma" u
okviru svog izlaganja predstavila je i
film "Pravda". Nakon izlaganja je otvo-
rena rasprava, a seminar je završio do-
nošenjem konstruktivnih zaključaka.
BROJ 02
Zua 16. maju 2017. anu îm Opatijé u
fost îm organizacija a lu Uredu dă a lu
ominjilor điriptači šî điriptače dă naci-
onalnă manjinur šî lu Savjetu dă naci-
onlană manjinur, organizilit seminar pă
numi " Mediji šî nacionalnă manjinur
îm Republika Hrvatska" pă kari să vur-
be dă zaštită alu manjini šî dă uloga alu
medijur îm demokratizacijă društva îm
hrvatska. Mar îm uvodnă parči, uvod-
ničarurlje, domnu Branko Sočanac,
direktoru dă Uredu dă a lu ominjilor
điriptače šă diriptače a lu nacionalnă
manjinur šî domnu Aleksandar Tolna-
uer, predsjedniku a lu Savjetu dă naci-
onalnă manjinur or spus dă problemur
ku kari nacionalnă manjinurlje îm totă
ză să află, dăla dăm tot féelur dă izazo-
vur dăla modernă vremi, păšči proble-
mur, păn la primjerur dă praksa bună.
Uvodničarijé or spus šî dă izvješćur
dăla Hrvatska radio-televizija dă emiti-
ranjur prilogur dă nacionalnă manjinur
šî dă manjinskă zajednicur îm Repu-
blika Hrvatska, a podatkurlje dîm aje
izvješćă îs poražavajučă. Adajé kă, ku-
totuîngrîmadă vremé dă emitirzală dă
nacionalnur manjinur pă nacionalnă te-
leviziji îj 54 śasur 12 minuči šî 15 sekun-
đi, a numa multinacionalnă magazinu
" Prizma" poštuvălešći vremé dă kari
posvečilešči la nacionalnă manjinur.
Zastupniku îm Sabor Veljko Kajtazi u
fost unu dăla izlagačilor šî posebnă po-
zornost îm aluj izlagală u skrenulit pă
poziciji dă sadržajur bitnă dă nacional-
nă manjinur pă HRT, ali šî lu nezavisnă
a lu komercijalnă televizijur. U puminjit
šî śe maj în đesur pojavur a lu svatur dă
śudă, înđiriptači la manjunur pă druš-
tvenă mrežur, ali šî pă ulic. Alor izla-
galalur or avut šî šrofesor pă fakultetu
dă političkă ščući îm Zagreb Siniša Ta-
talović, urednica a lu multinacionalnă
magazinu "Prizma" Danijela Draštata
kari îm a ljij izlaganji u avut prezenta-
ciji dă filmu " Điriptače", novinarka a lu
Hrvatski radio Željka Mandić šî pred-
stavnica dă Agencijé dă elektroničkă
medijur Suzana Kunac. Dăpă izlaganji
u fost dîsvăkută raspravă dîm kari s-or
iskristalizilit određenă zaključkur ku
kari domnu Sočanac u înčis skupu šî u
pozdravalit pă toc prisutniś.

Sisačko-moslavačka županija
Udruga "Romski kulturni centar"sudjeluje u izradi
Akcijskog plana za Grad Sisak
Udruga "Romski kulturni centar" sudjelujaštje n izrade de
Akcijski plan de trg Sisak
Piše: Stanoje Nikolić
Romski kulturni centar je vodeća
romska udruga u Gradu Sisku i Si-
sačko-moslavačkoj županiji. Udruga
sudjeluje u izradi Akcijskog plana za
Grad Sisak, a svojim radom pokriva go-
tovo sva prioritetna područja za Rome
kao što su obrazovanje, zapošljava-
nje, uključivanje Roma u gospodarski
život, zdravstvenu zaštitu i socijalnu
skrb, prostorno uređenje i stanovanje,
rješavanje statusnih pitanja, suzbija-
nje diskriminacije i pružanje pomoći u
ostvarivanju prava pripadnika romske
nacionalne manjine.
Sisačko-moslavačka županija
Obilježavanje Svjetskog dana Roma u Gradu Sisku i
Sisačko-moslavačkoj županiji
N Sisak obilkježit Svjetski zuva alu Romilor
Piše: Stanoje Nikolić
U organizaciji Romskog kulturnog
centra iz Siska svečano je, 21. travnja
2017, obilježen Svjetski dan Roma.
Na svečanosti u Domu INA rafinerije
u Sisku sudjelovale su brojne romske
udruge, Vijeća romske nacionalne ma-
njine Grada Siska i Sisačko-moslavač-
ke županije, KUD "Tradicija" i KUD
"Crni biser". Svojim prisustvom sve-
čanost su uveličali gospodin Marko
Krička, predstavnik Sisačko-mosla-
vačke žipanije, Darko Srbljanin, pro-
čelnik za zdravstvo i socijalnu skrb u
Sisačko-moslavačkoj županiji, Mirko
Marković, predstavnik Ureda za ljud-
ska prava i prava nacionalnih manjina,
Suzana Krčmar, predsjednica Saveza
Roma u Republici Hrvatskoj "KALI
SARA", predstavnici Grada Siska, go-
sti iz Centra za socijalnu skrb, gosti iz
OŠ "Braća Bobetko" i brojni drugi.
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
45
Romski kulturni centar je ntri vo-
deće dalu romilor udruge n trg Sisak š
Sisačko-moslavačkej županije.
Sudjelujaštje n izrade de Akcijski
planu de trg Sisak,a ku radu aluj pukri-
jaštje kut-tu prioriteturilje š područ-
je de romilor: d obrazujit, zapušljale,
uključiljale romilor n domn d život,sn-
tatje d zaštite š socijalne brige, n pro-
storno uredjale š d stanovjale, rješt
dokumenturlje š ntrebjale, duburale
diskriminacije š dat pomoć n ostvarja-
le prava d pripadnikurj d romske naci-
onalne manjine.
N oranizjale Romski kulturni cen-
tar dn Sisak a obilježit Svjetska zuva
alu romilor.
N svečane manifestacije,karje je
održte d zuva 21 travnju 2017 an n
Domu Ine Rafinerije n Sisak n karje
nastupjaštje multje udruge dalu romi-
lor, Vijeće alu trguluj Sisakuluj š d Si-
sačko-moslavačkej županije,Kudurlje
Tradicija š Njegru Biseru.
Ku prisustvu n obilježale auveličilit
š domnu Mirko Marković,predstavni-
ku dn uredu d lumljilor prava š prava
alu tuate manjinilor,duamna Suzana
Krčmar, predsjednica Savezu alu ro-
milor n Države Republika alu Hrvat-
skej, gustjama dn centru alu socijalulej
š gustjama dn škole Braća Bobetko š
multje alce lumje.
GODINA 2017.
 KULTURA
TEMA BROJA

46

ROMSKA
SUVREMENA
UMJETNOST /
ROMA
CONTEMPORARY
ART /
O ROMANO
MODERNIKANO
ARTO
Suvremena umjetnost ima moć definirati i
komunicirati specifične ideje i kolektivne
kulturne kodove. Tijekom povijesti umjetnici su
iskoristili svoju kreativnu moć da se definiraju
kroz umjetnost i oblikuju vlastitu definiciu koja
njih i njihovo društvo otkriva u najboljem svjetlu.
Romski umjetnici iskoristili su isto pravo. Do
nedavno su bili osuđeni na anonimnost, a njihovi su
glasovi bili prigušeni.

BROJ 02
BROJ 02
 GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ

Piše: Maja Grubišić

Foto: arhiva autora 47
Romska suvremena umjetnost je
umjetnost koju je stvorio romski na-
rod. Nastala je na vrhuncu procesa
koji je započeo u Srednjoj i Istočnoj
Europi krajem osamdesetih godina,
kada je tumačenje kulturne prakse
manjina omogućeno promjenom pa-
radigme, koje se u stručnoj literaturi
obično naziva kulturnim pokretom.
Uvedena je ideja o "kulturnom putu".
To je bilo i vrijeme kada se, u raspra-
vama na raznim javnim forumima,
iskristalizirao pojam kulturne de-
mokracije. Civilno društvo je steklo
snagu i pojavila se građanska politika
koja je preduvjet za kulturnu demo-
kraciju. Taj pomak stavova u znan-
stvenim krugovima proizlazi iz za-
brinutosti koja se odnosi, ne samo na
etničku pripadnost, već i na društvo,
spol i klasu.

Suvremena umjetnost ima moć

definirati i komunicirati specifične
ideje i kolektivne kulturne kodove.
Tijekom povijesti umjetnici su iskori-
stili svoju kreativnu moć da se defini-
raju kroz umjetnost i oblikuju vlastitu
definiciju koja njih i njihovo društvo
otkriva u najboljem svjetlu. Romski
umjetnici iskoristili su isto pravo.
Do nedavno su bili osuđeni na anoni-
mnost, a njihovi su glasovi bili prigu-
šeni. Ta promjena je izazvala interes
za istraživanje povijesti i vrijednosti
romske kulture. Ne samo da je postalo
očito da su u umjetnosti prevladava-
li stereotipi o Romima, nego je i kul-
turna klasifikacija opisivala vizualne
proizvode Roma koristeći termine za
koje stručnjaci tvrde da su pozitivni,
poput naivnog, barbarskog, primitiv-
nog, primordijalnog ili arhetipskog.
Romsku umjetnost procijenjivali su
isključivo neromski stručnjaci koji su
je isključili iz službenog kanona na te-
melju toga da je zastarjela, isključivo
ilustrativna ili, u najboljem slučaju,
nostalgična. Romi su rijetko imali pri-
liku eksperimentirati s novim tehni-
kama, a mogli bi izlagati ​​samo u druš-
tvenim centrima, na mjestima koja su
marginalna iz perspektive kulturnog
diskursa.
Kako se pojavila nova generacija
romskih intelektualaca, došlo je do
rođenja romske svijesti, stanje kada
uspješni, bogati i obrazovani Romi po-
nosno priznaju svoje porijeklo, umje-
sto da se odluče za asimilaciju i odri-
Contemporary art has the power to define and communicate
specific ideas, as well as collective cultural codes.
Throughout history artists have exercised their creative
power to define themselves through art and to fashion a self-
definition that reveals them and their respective societies in
the best possible light. Roma artists have exercised the same
right, but until recently they were condemned to anonymity
and their voices have been hushed.
Roma contemporary art is art cre- O romano modernikano arto si
ated by Romani people. It emerged at arto savo so kerdas o romano sel. Ulo
the climax of the process that began kerdo ano majučo proceso savo so
in Central and Eastern Europe in the kerdja šird ani maškarutni (srednja)
late-1980s, when the interpretation thaj khamali rig (istočna) e Europaki
of the cultural practice of minorities ano agor e ofovardešto beršengi, kana
was enabled by a paradigm shift, com- si dendo e minoritetenge sar kulturni-
monly referred to in specialist litera- kani praktika te ovel paradigma savi
ture as the Cultural turn. The idea of so ani specialistikani literatura isi la
the "cultural turn" was introduced; anav "kulturaki xolta". Si dendi idea
and this was also the time when the
vašo "kulturnikano drom", a kodova
notion of cultural democracy became
sas vaxt kana o termino e kulturni-
crystallized in the debates carried
on at various public forums. Civil so- kane demokratiako ulo kristalizirime
ciety gained strength, and civil politi- ke but putarde forumia. O civilnikano
cs appeared, which is a prerequisite amalipe reslja dži zur thaj iklili dizut-
for cultural democracy. This shift of nikani politika so si anglošarto (pre-
attitude in scholarly circles derived duvjet) vaši kulturnikani demokracia.
from concerns specific not only to Kodo sikavipe e pozengo ane sadža-
ethnicity, but also to society, gender nipaske rotengo ikljol katar o gajlipe
and class. savo si phandlo na sade e etnikane
Contemporary art has the power preperipasa, numaj thaj e amalipasa,
to define and communicate specific polosa thaj klasasa. O modernikano

GODINA 2017.
 KULTURA
O modernikano arto isi
48 le zur te definirinel thaj
kerel komunikacia e
specifikane ideenca, sar thaj
e kolektivnikane kodonca.
E thavdipasa e historiako
e artutne lele te labaren
peski kreativnikani zur
savake dende definicia e
artosa thaj kerde formiripe
jekhe personalnikane
definiciake savi so lent haj
lengo amalipe pučharel
ani majlačhi roš. E romane
artutne labarde kodova
čačipen, numaj dži sigutno
vaxt von sas anonimusa thaj
lenge krle sas phandle.
canje od svoje kulturne baštine. Ovi
novo nastali stručnjaci (npr. kulturni
antropolog Ágnes Daróczi, političar
Nicolae Gheorghe, politički i kultur-
ni aktivist Jenő Zsigó, umjetnik Ti-
bor Balogh, kustosica i povjesničarka
umjetnosti Tímea Junghaus i drugi)
iznova ispisuju povijest romske kultu-
re, povijest izložbi i umjetnosti. Ako
se pozovemo na analizu manjinske
kulturne politike koju je dao Stuart
Hall, britanski sociolog i kulturni teo-
retičar vidljivo je da je za dekonstruk-
ciju do sada dominantnih kulturnih
prikaza nužno da se romski umjetnici
bore na dva fronta. Prvo, oni trebaju
preokrenuti stereotipe koji prevlada-
vaju u medijima, a koji stvaraju slike o
Romima koje su suprotne onome što
stvara "mainstream" kultura. Drugo,
oni se moraju boriti za pristup main-
stream publici. U suprotnom će, iona-
ko rijetki primjeri istinski autentič-
nih samopredstavljanja, ostati vidljivi
samo u uskim akademskim krugovi-
ma ili posjetiteljima raznih festivala
za ljudska prava. Jedan od poznati-
jih romskih znanstvenika i političara
Nicolae Gheorghe je primijetio kako
je "predstavljanje romskog identite-
ta proces etnonogeneze koji zahtje-
va svjesno igranje Roma s njihovim
identitetom. U tom smislu moramo
primijetiti da stvaranje učinkovitih
prikaza uključuje umjetnika koliko
i znanstvenika ili političara." Kultu-
ra Roma stvorila je tako zanimljive
nove fenomene poput Muzeja romske
BROJ 02
ideas, as well as collective cultural
codes. Throughout history artists
have exercised their creative power
to define themselves through art and
to fashion a self-definition that reve-
als them and their respective socie-
ties in the best possible light. Roma
artists have exercised the same right,
but until recently they were conde-
mned to anonymity and their voices
have been hushed. This change brou-
ght about an interest in exploring the
history and value of Roma culture.
Not only has it become obvious that
the arts are laden with stereotypes
about the Roma, but also that the cul-
tural classification describes the vi-
sual products of the Roma with terms
the experts themselves claim to be
positive, like naïve, barbarian, primi-
tive, primordial, archetypal, autodi-
dactic. Roma art was evaluated solely
by non-Roma experts, who excluded
it from the official canon on the gro-
unds that it was outdated, merely ill-
ustrative or, at best, nostalgic. Roma
artists rarely had the opportunity to
experiment with new techniques, and
they could exhibit only in community
centres, venues which seem margi-
nal from the perspective of the cul-
tural discourse. As a new generation
of Roma intellectuals emerges, there
is the birth of Roma consciousne-
ss, a state when successful, wealthy
and well-educated Roma proudly ac-
knowledge their origin, rather than
opt for assimilation and the relinqu-
ishment of their cultural heritage.
These newly emerged professionals
(e. g. cultural anthropologist Ágnes
Daróczi, politician Nicolae Gheorg-
he, political and cultural activist Jenő
Zsigó, artist Tibor Balogh, curator
and art historian Tímea Junghaus
are rewriting the history of Roma
culture, representation and art. If
we draw on Stuart Hall’s analysis of
minority cultural politics, we might
suggest that in order to deconstruct
dominant cultural representations,
Roma artists need to fight on two
fronts. First, they need to reverse the
stereotypes that prevail in the media,
by producing images of the Roma that
oppose those created in mainstream
culture. Secondly, they need to fight
for access to mainstream audiences.
Otherwise, even the rare examples of
truly authentic self-representations
remain visible only within the narrow
circles of academia or human rights
festivals. If, as leading Romani scho-
arto isi le zur te definirinel thaj kerel
komunikacia e specifikane ideenca,
sar thaj e kolektivnikane kodonca. E
thavdipasa e historiako e artutne lele
te labaren peski kreativnikani zur sa-
vake dende definicia e artosa thaj ker-
de formiripe jekhe personalnikane
definiciake savi so len thaj lengo ama-
lipe pučharel ani majlačhi roš. E ro-
mane artutne labarde kodova čačipen,
numaj dži sigutno vaxt von sas ano-
nimusa thaj lenge krle sas phandle.
Kodova averdipe kerda intereso vašo
rodljaripe e historiako thaj e molipa-
sko e romane kulturako. Na numaj so
ulo dikhlo so ano arto sas stereotipia
e Romenge, numaj thaj i kulturnikani
klasifikacia sas vakerdi sar vizualni-
kane produkte e Romenge e termi-
nonca savi so e phirne vakeren so si
pozitivnikane, sar so si navinikani,
barbarikani, primitivnikani, primor-
dialnikani vaj arhetipikani. O romano
arto sas dende molasa katar e na-ro-
mane phirne save so ikalde i romani
kultura sar purani, ilustrativnikani
vaj ani majlačhi čipota- nostalgikani.
E Roma na butvar sas len šajdipe te
keren ekspermente e nee tehnikenca,
a šaj sas te sikaven egzibicie sade ane
amalikane centria, thanende save si
marginalna katar i perspektiva e kul-
turnikane diskursesko.
Sar iklili i nevi generacia e roma-
ne intelektulcongi, avilo dži bianipe
e romane godjalipasko, situacia kana
e baxtagorale, barvale thaj educiri-
me Roma barikanipasa sikaven so si
Roma, a na sar dži kodova vaxt kana
sas asimilacia thaj čhinavdipe lenge
kulturake kustikipasko. Kodola neve
phirne (sar misal i kulturaki antopo-
logi Ágnes Daróczi, političaro Nicolae
Gheorghe, politikano thaj kulturni-
kano aktivisto Jenő Zsigó, artutno
Tibor Balogh, kustosi thaj historiciti
e arteski Tímea Junghaus thaj aver
pale xramonen i historia e romane
kulturaki thaj sikaven egzibicie thaj
arto. I analiza e minoritetnikane kul-
turnikane politikako sikavel so vaši
dekonstrukcia dži akanutne dominan-
tnikane kulturnikane sikavdipaske si
trubutno e romane artutne te maren
pumen ke duj fronte: (1) von trubun
te iranen e stereotipia save so si ane
medie, a save keren pikture e Romen-
ge save so si mamujikane kodolenge
save so keren e "mainstream" kultu-
re, (2) von trubun te maren pumen
vašo resipe dži i mainstream publika.
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ

49

GODINA 2017.
 KULTURA
TEMA BROJA

50

BROJ 02

kulture u Brnu. To je profesionalno
instaliran muzejski prostor osnovan
1991. godine, s višestrukim funkcija-
ma i brižljivo razrađenom strategijom
predstavljanja povijesti romske um-
jetnosti precizno i zanimljivo.
​​ Većina
osoblja Muzeja su Romi, a Muzej je
mjesto gdje svatko iz romske zajed-
nice koja živi u Brnu može svoje vri-
jeme provoditi konstruktivno. Zgra-
da je ukrašena velikim zidom koji je
oslikao David Zeman i njegova ekipa:
Romska cesta vrišti za priznanjem sa
impozantnim narančama, crvenom
i plavom bojom. Na sličan način su
nastali i impozantni radovi koji su re-
zultat pokušaja romskih umjetnika da
se predstave u službenim prostorima
suvremene kulture. Izložba "Skriveni
Holokaust", 2004. godine, bila je prva
koja je romskim umjetnicima otvorila
vrata Palače umjetnosti u Budimpešti,
kao utvrde suvremene umjetnosti. To
je bilo prvi put da su romski umjetnici
(njih ukupno jedanaest) mogli izlagati
u službenom prostoru suvremene um-
jetnosti i mogli koristiti infrastruk-
turu ustanove da ostvare svoja dje-
la. Pogled na izložbe Drugog sajma,
održanog u Londonu u ožujku 2006,
uvjerio nas je da se način na koji se
počelo razmišljati o romskoj likovnoj
umjetnosti promijenio nepovratno:
došlo je do promjene paradigme. Na-
glašen dio romske suvremene umjet-
nosti je u prikazu romskih suvreme-
nih umjetnika koji se suprotstavlja
divljim romantičnim stereotipima i
zabludama o "ciganskoj" kulturi, poti-
čući tako samouvjereni romski identi-
tet. Ona također pokazuje da romski
umjetnici govore vizualni jezik koji
je razumljiv diljem svijeta i usklađen
sa "sofisticiranim, osvještenim" su-
vremenim umjetničkim pristupom.
Iako osjetljivost na probleme može
biti atribut suvremene umjetnosti,
izgubila je zanimanje za onu vrstu sa-
mozastupanja koja je nekoć ovisila o
homogenom identitetu. Ne očekuje se
da će samopredstavljanje koje se po-
javljuje na zaslonu kroz reinterpreta-
ciju romskog identiteta biti homogeno
ili stabilno. Ipak, romska suvremena
umjetnost predlaže da identitet Roma
služi kao model modernog, europskog
transnacionalnog identiteta koji je
sposoban za kulturne fuzije i prila-
godbu promjenjivim okolnostima. Ovi
umjetnici prihvaćaju i transformiraju,
poriču i dekonstruiraju, suprotstav-
ljaju se i analiziraju, osporavaju i bri-
šu postojeće stereotipe na siguran i
intelektualan način, ponovno otkriva-
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
lar-politician Nicolae Gheorghe sug-
gests, "the representation of Romani
identity is a process of ethno-genesis
which involves the Roma self-cons-
ciously playing with their identities,
then perhaps we must recognize that
constructing effective representati-
ons involves the artist as much as the
scientist or politician."
Roma culture has generated such
interesting new phenomena as the
Museum of Romani Culture in Brno,
a professionally installed museum
space, founded in 1991, with multiple
functions and a carefully elaborated
strategy of presenting the history of
Roma representation accurately and
engagingly. Most of the museum’s
staff are Roma, and it is a place where
everyone in the populous Brno Roma
community can spend their time con-
structively. The building is decorated
by a large mural, painted by David
Zeman and his team: The Roma Road
is screaming for recognition with vi-
gorous oranges, reds and blues. Simi-
larly momentous are those attempts
which present Roma artists in the
official spaces of contemporary cultu-
re. The 2004 exhibition The Hidden
Holocaust was the first in Hungary
to open the gates of Hall of Art in Bu-
dapest, this bastion of contemporary
art, to the Roma artists. This was in
effect the first time that Roma artists
(eleven in all) could exhibit in an of-
ficial space of contemporary art, and
could use the infrastructure of the
institution to realise their works. A
glimpse at the exhibits of the Second
Site show, held in London in Mar-
ch 2006, will also convince us that
the way we are invited and allowed
to think about Roma visual art has
changed irreversibly: the paradigm
shift has occurred. It is an emphatic
part of Roma contemporary art that
the display by Roma artists seeks to
counter wild romantic stereotypes
and misconceptions about "Gypsy"
culture, fostering thereby a more
self-assured Roma identity. It also
wants to prove that Roma artists spe-
ak a visual language that is understan-
dable all over the world, and that this
language is in line with the "sophisti-
cated, problem-conscious" approach
of contemporary art. Though sensiti-
vity to problems may be an attribute
of contemporary art, it lost its inte-
rest in the kind of self-representation
that relies on a homogeneous identity
Sa aver ka oven bibutvarnikano misal
so e lengo sikavipe ka ovel dikhlo sade 51
ane tang akademikane rote vaj pale e
vizitorenge save aven ke but festivalia
save sikaven e manušikane čačipena.
Jekh katar e pendžarde romane poli-
tičaria Nicolae Gheorghe dikhlja so o
"sikavdipe e romane identitetosko si
proceso e etnogenezako savo so man-
gel minsalo khelipe e Romengo lenge
identitetosa thaj ano kodova gindipe
šaj te dikhas so o kerdipe e bare asa-
ripasko sikavdipe e artutnesko si jekh
sar jekhe sadžanutnesko vaj političa-
resko. "
I kultura e Romengi kerdja inte-
resno neve fenomene sar o Muzeum
e romane kulturako ano Brno, profe-
sionalnikane instalirime muzeume-
sko than, savo so sas kerdo ano 1991.
berš, thaj sas le pobuter funkcie thaj
jekhe lačhe kerde strategiasa e sikav-
dipasko e historiako e romane pre-
zentaciako preciznikane thaj intere-
santno. Buteder e manuša save keren
buti ano Muzeumo si Roma, a vov si
than kate šaj te aven e Roma save so
dživdinen ano Brno thaj te nakhen
pumaro vaxt athe konstruktivnikane.
O baro kher si pulime bare duvaresa
savo so sas piktorime katar David Ze-
man thaj leski ekipa: Romano drom
čhingarel pale angigaripa e impozan-
tnikane portokalenca, lole thaj vuna-
to rangenca. Kodole čhanesa si thaj e
impozantnikane butja save so ule sar
zumavdipe te oven sikavde e romane
artutne ane oficialnikane thana e mo-
dernikane kulturake.
I egzibicia "Garavdo Holokausto",
2004. berš, sas jekhto savi so putar-
dja o vudar e Palatake e artoske ani
Budimpešta, sar nevo foros e moder-
nikane artosko e romane artutnengo.
Kodova sas jekhto fare e romane ar-
tutne (dešujekh sa ko sa) kana šaj sas
te sikaven pesko artipe ano oficial-
nikano than e modernikane artosko
thaj šaj sas te labaren infrastruktura
e instituciaki te šaj te keren realizacia
peske butjake. O dikhipe e egzibicia-
ko dendja amen patjavipe kaj o čhani
sar ulo kerdo o šird e gindipasko vašo
romano pikturako arto si averčhane
kerdo bizo iranipe: avilo dži averdipe
e paradigmako. O akcentirime kotor
e romane modernikane artosko sas o
sikavipe e romane artutnengo si ma-
muj e biarakhle romantikane steroti-
pengo thaj dilipa vaši romani kultura
GODINA 2017.
 KULTURA
52
jući romsku tradiciju i njene elemente
kao suvremenu kulturu. Arhetipski
motivi daju čvrst temeljni osjećaj, no
rezultat neočekivano predlaže novo
tumačenje, koje stvaraju sami rom-
ski umjetnici. Zamišljeni alternativni
identitet ističe snagu Roma, njihovu
sposobnost za spajanje, osjećaj gla-
mura, humor i ironiju, prilagodlji-
vost, mobilnost i transnacionalizam.
Prezentacije postavljaju modele pred
većinsko društvo i pred Rome. One
predstavljaju Rome kao skupinu ci-
viliziranih, uspješnih pojedinaca čije
je dostojanstvo potpuno i dostojno
priznanja. Romska umjetnost, zbog
strukturnih, institucionalnih i infra-
strukturnih razloga, dugo nije bila
sklona različitoj prezentaciji i bila je
prisiljena pokazati se na monolitni
način, na način koji većina smatra "ci-
ganskom umjetnošću". Radovi mla-
dih romskih umjetnika pokazuju da
su romska kultura i identitet jednako
raznoliki i polarizirani kao i većinske
kulture.
Tibor Balogh (1975)
Tibor Balogh prvi je priznati rom-
ski umjetnik koji je diplomirao na Ma-
đarskoj akademiji likovnih umjetno-
BROJ 02
some time ago. The self-image that is
to emerge at this display through the
reinterpretation of Roma identity is
not expected to be homogeneous or
stable. It suggests that the identity
of the Roma serves as a model for
a modern, European transnational
identity that is capable of cultural fu-
sion and adaptation to changing cir-
cumstances. These artists embrace
and transform, deny and deconstruct,
oppose and analyse, challenge and
overwrite the existing stereotypes in
a confident and intellectual manner,
reinventing the Roma tradition and
its elements as contemporary cultu-
re. The archetypical motives provide
a firm underlying sentiment, but the
result unexpectedly suggests a new
interpretation, one that is created
by the Roma artists themselves. The
envisioned alternative identity highli-
ghts the strengths of the Roma, their
capacity for fusion, sense of glamour,
humour and irony, adaptability, mo-
bility and transnationalism. The re-
presentations set models before the
majority society, as well as the Roma,
and represent the Roma as a group of
civilised, successful individuals who-
se dignity is complete and worthy of
acknowledgement. Roma art, becau-
thaj sikavipe e bilačhe patjavipasko
romano identiteto. Sikavel thaj kaj e
romane artutne vakeren vizualnika-
ni čhib savo so si haljovdo buhle ani
dunjaja, thaj kaj si kodoja čhib ano
jekhipe e "sofisticirime, minsalipasa"
nevevaxtke artikane resipasa. Thaj
uzal so o pharipe šaj te ovel atributo
e nevevaxetske artipasko, našaldjas
o interesiripe vašo kodova korkori-
kano sikadipe savo so sas adhime ka-
tar o homogenikano identiteto. Thaj
kodova na sas adžikerdo kaj o kor-
korikano sikavdipe ka ovel ikaldo ko
tereno savo so del i reinterpretacia e
romane identitetosko savo si homo-
geno thaj stabilno. Numaj pale, o ro-
mano moderno arto del bahani kaj o
identiteto e Romengo si sar modelo
e modernikane auropeikane transna-
cionalnikane identitetosko savo so si
kapacitetosa vaše kulturake fuzie thaj
adaptacie ane dende šartia save so
ka oven lenge dende. Kodola artutne
len thaj transformirinen, negirinen
thaj dekonstruirinen, den dumo vašo
mamujipe thaj keren analize thaj kho-
sen e akanutne stereotipia ko sigur-
nikano thaj intelektualnikano čhand,
pale arakhen i romani tradicia thaj
lake elemente sar nevevaxteski kultu-
ra. E arhetipikane motive den zurale
temelikane hošipa, no o rezultato si
bizo adžikeripe te ovel dendo jekh
nevo vakerdipe savo so keren korkori
e romane artutne. E imaginarnikane
alternativnikane identitete den zur e
Romenge, lenge kapacitetoske vašo
maškarpesko phandipe, hoši vašo gla-
muro, humoro thaj ironia, adaptiripe,
mobilnipe thaj transnacionalizmo.
E prezentacie sikaven modele angli
bareder societa/amalipe, sar thaj e
Romenge, thaj sikaven e Romen sar
grupa save so si civilizirime, baxtago-
rale indivisualcia savengo barikanipe
si pherdo thaj si angigaripaske lenge
dignitetosko.
O romano arto vaše strukturalizi-
rime, institucionalnikane thaj infra-
strukturnikane sebepia lungo na sas
sikavdi sar ververikani reprezentacia
thaj sas zuresa čhivdi ani pozicia te
sikavel pes ko jekh monolitno čhand,
čhand saveske so sare vakeren "ciga-
nikano arto". E butja e terne artutne-
ge sikaven kaj i romani kultura thaj
identiteto si jekh ververikane thaj
polarizirime sar thaj e butipaske kul-
ture.

Romska umjetnost, zbog
strukturnih, institucionalnih
i infrastrukturnih razloga
dugo nije bila sklona
različitoj prezentaciji i
bila je prisiljena pokazati
se na monolitni način, na
način koji većina smatra
"ciganskom umjetnošću".
Radovi mladih romskih
umjetnika pokazuju
da su romska kultura i
identitet jednako raznoliti i
polarizirani kao i većinske
kulture.
sti. Svjedočeći o punom majstorskom
umijeću njegove umjetnosti, njegov
diplomski rad, niz bakrenih ploča,
spaja sjećanja iz djetinjstva sa fra-
gmentima iz drugih scena u njegovom
životu. Živio je u 8. okrugu Budimpe-
šte gdje je živio najveći broj Roma u
ovom gradu. Tu je Balogh proveo svoje
akademske godine. Po završetku Aka-
demije, prvi značajan nastup imao je
u okviru izložbe "Skriveni Holokaust"
koja je postavljena u Palači umjetno-
sti u Budimpešti 2004. godine. Balogh
je napravio provokativni rad za na-
vedenu izložbu, kabinu dimenzija 1 x
1 x 2, 3 m. Osvijetljeni golom žarulji-
com, zidovi štandova bili su zatrpani
šokantnim dokumentima, člancima i
fotografijama o genocidu nad Romi-
ma i njihovoj diskriminaciji. Ušavši
unutra, bilo je nemoguće zanemariti
dokaze romske sudbine, bez obzira
gdje se netko okrenuo. Izvan kabine
bile su male epruvete s uputama zali-
jepljenim na zid. U kabini možete uze-
ti testnu cijev i tamo provesti onoliko
vremena koliko želite. Svoje suze mo-
žete sakupiti u epruvete i ako želite,
staviti svoj potpis na njih. Predvidio
je da se cijev kroz otvor provuče do
male stolice na kojoj je sjedio umjet-
nik i koji je nekoliko kapljica spustio
među ostale izložene "kišne" kapljice.
Stotine ljudi su sudjelovale u akciji
koja je prethodila izložbi, a stvorena
atmosfera može se usporediti sa rom-
skim buđenjem.
Janos Balazs (1905-1977)
Rođen je u Alsókubinu. Njegov
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
se of structural, institutional and in-
frastructural reasons was not prone
to diverse representation for a long
time and was forced to show itself
in a monolithic fashion, the way how
the majority regards "gypsy art". The
works of young Roma artists show
that Roma culture and identity are
just as varied and polarised as majo-
rity cultures.
Tibor Balogh (1975)
Tibor Balogh is the first Roma
artist to be admitted to, and to have
graduated from the Hungarian Aca-
demy of Fine Arts. Testifying to a full
mastery of his art, his diploma piece,
a series of copperplates, blends child-
hood memories of the artist with fra-
gments from another scene of his life,
the 8th district of the capital, which
has the highest percentage of Roma
population in the city, and which gave
home to Balogh during his Academy
years. After graduation, his first im-
portant appearance was at the exhi-
bition at the Hall of Art in Budapest,
the Hidden Holocaust. Balogh made
a provocative work for the Holocaust
exhibition, a booth with the dimensi-
ons of 1 x 1 x 2. 3 m. Illuminated by a
bare light bulb, the walls of the booth
were papered with shocking docu-
ments, articles and photos on the Ho-
locaust of the Roma and their ongoi-
ng discrimination. Stepping inside, it
was impossible to ignore the eviden-
ce of their harrowing fate, no matter
where one turned. Outside the booth,
there were small test tubes, with the
instructions pasted on the wall. You
could take a test tube inside the bo-
oth, where you could spend as much
time as you liked. You could collect
your tears in the test tube, which you
could sign if you wanted to. The test
tube was to be passed onto a small
table through an opening, whence
the artist took it, and hung it up aro-
und the booth, among the other "rain-
drops. " A hundred people took part
in the action that preceded the exhi-
bition, and the event had the mood of
a Roma wake.
Janos Balazs (1905-1977)
He was born in Alsókubin. His
father and grandfather were well-
known Gypsy band leaders and could
therefore make good and safe living
for their family. When he was five, his
Tibor Balogh (1975)
53
Tibor Balogh si jekhto angigar-
do/priznat romano artutno savo so
kerdja peski diploma ani Hungariaki
akademia e čitrovipaske artipa. Sar
tasdivo leske pherde phirnipaske da-
nipasko, lesko diplomako butikeripe,
prekal e xarkumake table, phandel e
liparipa save so aven katar o čhavo-
ripe e aver fragmentonca save aven
katar aver scene leske dživdipaske
savo so sas ano 8-to kotor e čekatu-
ne dizatar, sava isi majbaro procento
e romane populaciako ani diz, a kat-
he o Balogh dživdindja ano vaxt leske
akademikane beršengo. Aplo agordi-
pe e Akademiako, jekhto bare džanli-
pasko leipe than sas sar berno/okvir
katar i egzibicia Garavdo Holokausto,
savi sas kerdi ani Palata e artoski ani
Budapest 2004. berš. O Balog kerdja
provokativnikani buti vaši egzibicia
e holokaustesko ani kabina dimen-
zienca 1 x 1 x 2, 3 m. Rošardi e nange
sijalicasa, e duvaria e štandoske sas
pherde e šokantnikane dokumenton-
ca, artiklonca thaj fotografienca vašo
holokausto e Romengo thaj lenge
diskriminaciako. Xulindo andre, sas
bišajdime te oven cidime e tasdivipa
e romane jaziako, bizo te ovel dikhlo
kote ka iranes tut. Avrial katar i ka-
bina sas tikne epruvete instrukcienca
lepime ko duvari. Ani kabina šaj sas
te les testoski kabina thaj te nakhes
vaxt kobor so tu šaj. Tire asvina šaj te
arakhes ani epruveta thaj te manges
šaj te čhives tiro vastxramovipe len-
de. Katar i kabina šaj sas te aves dži
tikni bešlia savate bešelas o artutno.
Nekobor čuloja mukhlja maškar e
aver biršimale čuloja. Pobuter katar
šel manuša lele than ani akcia savi so
anglodžalas e egzebiciako, a i kerdi
atmosfera šaj sas te ovel dikhli sar ro-
mano džangavdipe.
Janos Balazs (1905-1977)
Biamo si ani diz Alsókubin. Lesko
dad thaj papu sas pendžarde sar čeka-
tune e romane bašalne grupengo thaj
kodolesa kerde peske thaj e čhavenge
šukar dživdipe. Kana sas les pandž
berš, lesko dad mulo thaj leski familia
sas isthanardi katar i romani kupat-
ni Pécskő brdo. Lelja te kerel pikture
ano 1971. berš, kana sas les 66 berš,
thaj sas les 8 berš keripaske buti. O
xangope leske artosko thaj lesko spe-
cifikano dikhipe ke butja sas magika-
GODINA 2017.
 KULTURA
otac i djed bili su poznati vođe "ci-
54 ganskih" bendova što im je omogućilo
da zarađenim novcem osiguraju do-
bar život svojoj obitelji. Kad je imao
pet godina, umro mu je otac, a obitelj
se preselila u romsko naselje Pécskő
brdo. Balazs je počeo slikati 1971.
godine u dobi od 66. godina. Publi-
ku očarava izvornost njegovih djela i
osobit način gledanja na stvari. Njego-
ve slike otkrivaju jedinstveni svijet u
kojem možemo vidjeti brojne elemen-
te našeg svakodnevnog života, fanta-
stične vizije i dojmove. Pokazuju nam
ogromnu kulturnu baštinu, duhovni
život Roma, njihove osjećaje i želju za
životom.
Lita Cabellut (1961)
Romska umjetnia Lita Cabellut je
suvremeni portretist bogatog stva-
ralačkog opusa. Rođena je 1961. go-
dine u Aragonu, sjeveroistočno od
Španjolske. Inspirirana freskama u
Barceloni, u koju se s obitelji preseli-
la u najranijoj dobi, Lita je četiri go-
dine pohađala klasični trening te već
sa sedamnaest godina održala prvu
izložbu u Gradskoj vijećnici Masnou
u Barceloni. U devetnaestoj godini
otišla je na studij na akademiju Gerrit
Rietveld u Amsterdam, u Nizozem-
skoj. Utjecaj nizozemskih majstora
povezan s inspiracijom koju je nalazi-
la u djelima Goye, Velasqueza i Rem-
brandta vidljiv je u njezinim djelima
koja fantastično povezuju klasičnu
tradiciju i suvremeno slikarstvo. Kroz
suvremenu varijaciju tehnika za izra-
du freski, Lita Cabellut je razvila vla-
stitu personaliziranu "Cabellut-pale-
tu" koja je nastala uz pomoć kemičara
i laboratorija. Pet godina provela je
istražujući posebne kombinacije ra-
zličitih medija i mogućnosti njihovog
miješanja kako bi na portretima po-
stigla kakvoću kože najbližu realnoj.
Rezultati njezina istraživanja portreti
su ispunjeni intimnošću koji stvaraju
duboko i snažno vizualno iskustvo.
Lita Cabellut održala je brojne samo-
stalne izložbe diljem svijeta od Euro-
pe i Azije do Amerike. U 2011. godini
Institut za romsku kulturu dodijelio
joj je nagradu "Romske kulture u sli-
karstvu i umjetnosti od plastike" za
poseban doprinos koji svojim umjet-
ničkim djelima daje romskoj kulturi.
Lita Cabellut se danas smatra jednim
od najuspješnijih španjolskih umjet-
nica na svijetu.
BROJ 02
father died and his family moved to
the Roma populated Pécskő Hill. He
started painting in 1971, at the age of
66, and all he had was eight years to
create. The originality of his Works,
his distinctive way of looking at thin-
gs is enthralling. His pictures reveal
a unique world in which we can see
numerous elements of our every-day
life, fantastic visions, and impres-
sions. They show us the enormous
cultural heritage, the spiritual life of
Roma people, their feelings and desi-
re to live.
Lita Cabellut (1961)
Born in 1961 to a gipsy family in
Aragon, north-east of Spain, Lita Ca-
bellut is a prolific contemporary por-
traitist. Inspired by the ubiquitous
fresco paintings in Barcelona where
she moved to when she was only an
infant, Cabellut spent four years in
classical training and held her first
exhibition at the Town Hall of Ma-
snou, Barcelona at the age of seven-
teen. At 19 she left her native Spain
to study at the Gerrit Rietveld Aca-
demy in Amsterdam, Netherlands. It
was during these formative years that
Cabellut was under the influence of
Dutch masters whose techniques wo-
uld define her own works. Cabellut’s
unique pictorial language is inspired
by Goya, Velasquez and Rembrandt
who served as a bridge between cla-
ssical tradition and contemporary
painting. Through a contemporary
variation on the fresco technique,
Cabellut’s has developed her own her
own personalized ‘Cabellut-palette’,
which was created with the help of
laboratories and chemists. Cabellut
spent five years researching her spe-
cial mix of media looking to give her
portraits the most realistic skin-like
quality. The results of her research
are portraits filled with intimacy, stri-
king in their size and scale, creating a
deep and powerful visual experience.
Cabellut has held many solo exhibiti-
ons around the world from Europe to
Asia and America. In 2011, Cabellut
was awarded the ‘Premio de Cultura
Gitana de Pintura y Artes Plásticas"
(Gypsy Culture Award for Paint and
Plastic Arts) by "Instituto de Cultura
Gitana" (Institute of Gypsy Culture)’
in recognition to the work done in be-
nefit of this culture. Cabellut is now
considered one of the most successful
Spanish artists in the world.
no. Leske pikture pučaren jekhutni
dunjaja ani savi šaj te oven dikhle but
elemente amare sakodiveske dživdi-
pasko, fantastikani vizia thaj gindipa.
Sikaven amenge baro kulturako kusti-
kipe e dživdipasko e Romengo, lenge
xošipa thaj o mangipe te ovel sakana
dživdipe.
Lita Cabellut (1961)
I romani artutni Lita Cabellut si
nevevaxteski portretisti sava isi bar-
valo opuso. Biame si ano 1961 berš ano
Aragon, šilali-khamali rig e Španiaki.
Isindoj la inspiracia katar e freske ani
Barcelona, ani savi peske familiasa
bešel katar e terne berša, i Lita štar
berš sikljovelas klasikano artipe thaj
katar dešuefta berš, voj ikerdjas peski
jekhto egzibicia/izložba ano Forosko
than Masnou ani Barcelona. Katar de-
šenja berš geli ko studie ki akademia
Gerrit Rietveld ano Amsterdam, ani
Holandia.
O asaripe/utjecaj e holandiake
majstorenca si phandlo e inspiraciasa
savi so arakhel katar e pikture saven
keren Goya, Velasquez thaj Rembran-
dta thaj kodova šaj te ovel dikhlo ane
lake pikture savendee khedel ano jekh
i klasikani tradicia thaj e nevevaxte-
sko artipe. Premal i nevevaxteski va-
riacia e tehnikengi vašo keripe buti e
freskengo, Lita Cabellut vazdel peski
personalno "Cabellut-paletu" savi uli
dende dumesa e hemičarengi thaj i la-
boratoria.
Pandž berš nakhavel rodljarindoj
e ulavde kombinacie e ververikane
mediengi thaj o šajdipe lenge hemipa-
sko te šaj ke portretia te resel kvalite-
ta savi so si majpaše e realnikane pik-
turaki. E rezultate lake rodljaripasko
e portretengo si pherde e intimipasa
save so keren xor thaj zuralo vizual-
nikano nakhlipe.
Lita Cabellut ikerdas korkorut-
ne egzibicie ando them katar Europa
thaj Azia dži Amerika. Ano 2011 berš
o Instituto vaši romani kultura dendja
la o pursako "Romani kultura ano ar-
tipe katar i plastika" vašo baro deipe
savo so voj dendja e romane kultura-
ke. Lita Cabellut avdive si gindime
sar jekh katar e majbare španiake ar-
tutne ki dunjaja.

Dobitnik
Nobelove
nagrade
u medicini /
Leutno e
Nobel
pursakosko
ani medicina:
Schack August
Steenberg Krogh
(Grenå, Danska, 5.11.1874. - Kopenhagen, 13. 9. 1949.)
Dobitnik Nobelove nagrade u me-
dicini, dr. Schack August Steenberg
Krogh, porijeklom Rom, bio je danski
profesor na odsjeku za zoofiziologiju
na Sveučilištu u Kopenhagenu, u raz-
doblju od 1916. do 1945. godine.
Ostvario je nekoliko značajnih ot-
krića u pojedinim oblastima fiziologi-
je, a poznat je postao po razvoju tzv.
˝Kroghovog principa˝.
Godine 1920. dobio je Nobelovu
nagradu u medicini za otkriće regula-
cije kapilara tijekom mišićnog rada, o
čemu je 1922. objavio studiju u svojoj
knjizi ˝Anatomija i fiziologija kapi-
lara˝. Autor je i drugih objavljenih
knjiga – ˝Respiratorne razmjene kod
životinja i ljudi˝ (1916), ˝Osmotska
regulacija˝ (1939) i ˝Usporedna fizi-
ologija respiratornih mehanizama˝
(1941).
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
Dr. Krogh was a Danish Roma and
professor at the department of zoophy-
siology at the University of Copenha-
gen from 1916 to 1945. He contributed
a number of fundamental discoveries
within several fields of physiology and
is famous for developing the Krogh
Principle.
In 1920 August Krogh was awar-
ded the Nobel Prize in Physiology or
Medicine for the discovery of the mec-
hanism of regulation of the capillaries
in skeletal muscle.
Krogh was first to describe the
adaptation of blood perfusion in musc-
le and other organs according to de-
mands through opening and closing
the arterioles and capillaries which
was exposed in his book "The Anatomy
and Physiology of the Capillaries"
(1922). He also published other im-
portant books Respiratory Exchange
in Animals and Man (1916), Osmotic
Regulation (1939) and Comparative
Physiology of Respiratory Mechani-
sms (1941).
55
Dr. Schack August Steenberg
Krogh, kustikipasa sas Rom, sas dan-
skako profesoro ano Departamento
vaši za zoo fiziologia ko Univerziteto
Kopenhagen, ano periodo katar 1916.
dži 1945. berš. Kerda but bare puta-
ripa katar i ranik e fiziologiakiri, a
pendžardo ulo palo barjovipe e a. v.
˝Kroghosko principo˝.
Ano 1920. berš, sas leske dendo o
Nobel pursako katar i medicina vašo
putaripe e leske butjako vaši regula-
cia e kapilarengo ane muskulengo bu-
tikeripe, saveske ano 1922. Sas ikaldi
leski studia ani pustik ˝Anatomia thaj
fiziologia e kapilarongi˝. Auktoro si
thaj avere lilengo: ˝Respiratorikane
leipa thaj deipa kore dživutre thaj ma-
nuša˝ (1916), ˝Osmozaki regulacia˝
(1939) thaj ˝Komparativikani fiziolo-
gia e respiratorikane mehanizmongo˝
(1941).
GODINA 2017.
 KULTURA
56 3. Međunarodna smotra folklora Gospe
Fatimske u Paklenici
Romsko kulturno-umjetničko društvo "Ludari" sudjelovalo je na 3.
Međunarodnoj smotri folklora gospe Fatimske u Paklenici održanoj
13. svibnja 2017. godine.
Piše: Čedo Todorović
Foto: Čedo Todorović
Smotra folklora započela je mi-
mohodom svih KUD-ova kroz mjesto
Paklenica, te pozdravnim govorima
predsjednika KUD-a "Paklenica"
Zdenka Domitrovića, kao domaćina
i gradonačelnika Novske, gospodina
Vlade Klasana.
Nastupalo je ukupno 13 KUD-ova
iz regije. Pjesma, tradicija i folklorna
baština razveselili su veliki broj oku-
pljenih posjetitelja.
Svim sudionicima smotre podije-
ljenje su nagrade.
Nastupali su:
1. KUD "Paklenica" sa točkom:
BROJ 02
BROJ 02
Bunjevački plesovi,
2. KUD "Mladost" iz mjesta Bo-
sanska Otoka, BIH sa svojom
točkom: Muslimanske igre,
3. FS "Dukomenda" iz Slovenije sa
svojom točkom: Gorenjski ples,
4. KUD "Strahoninec" iz Međi-
murja sa svojom točkom: Splet
međimurskih pjesama i plesova,
5. KUD "Tamburica" iz Vinkovaca
sa svojom točkom: Plesovi iz
Slavonije
6. KUD "Petefi Šandor" iz Dalja
sa svojom točkom: Momački I
djevojački mađarski plesovi,
7. KUD "Mirkovo kolo" iz Vrbaške,
BIH sa svojom točkom: Igre iz
kobišnjice,
8. KUD "Stari Grad" iz Bosanske
Krupe, BIH sa svojom točkom:
Igre iz ex. Jugoslavije,
9. UKPD "Taraš Ševčenko" Kaniža,
sa svojom točkom: Ukrajinski
plese melenka,
10. Kulturna Udruga "Seljačka
sloga", Prelog iz Međimurja, sa
svojom točkom: Preloške pjesme
I plesovi,
11. KUD "Stari trg" ob kolpi Kolpi
iz Slovenije sa svojom točkom:
Slovenski plesovi iz bele krajine,
12. KUD "Una" Kozarska Dubica,
BIH sa svojom točkom: Igre iz
Banata,
13. RKUD "Ludari" Slavonski Brod,
sa svojom točkom: razigrane
djevojke.

U Berlinu je pokrenut Europski romski institut
za umjetnost i kulturu (ERIAC)
The European Roma Institute for Art and Culture
launched in Berlin
Izvor: AGW agencija, priopćenje
za tisak Saveza za Europski romski
institut za umjetnost i kulturu.
Europski romski institut za um-
jetnost i kulturu (ERIAC) pokrenut
je dana 07. lipnja 2017. u Berlinu u
Mnistarstvu vanjskih poslova Re-
publike Njemačke. Predstavljat će
umjetnost i kulturu najbrojnije eu-
ropske manjine (12 milijuna Roma),
s ciljem rješavanja predrasuda pre-
ma Romima. Institut planira otvoriti
svoja vrata ove jeseni. Podržali su ga
Vlada Republike Njemačke, Vijeće
Europe i George Soros putem svoje
Zaklade Otvoreno društvo. Šefica
Vijeća Europe Thorbjorn Jaglandy,
prilikom otvaranja prigodne izložbe i
programa istaknula je da je cilj rada
Instituta otvaranje očiju ljudima dil-
jem Europe kroz predstavljanje rom-
ske kulture, a kao daljnji cilj navela
je osnaživanje samih Roma da budu
ponosni na svoju vlastitu povijest i
kulturu. "Europski romski institut
za umjetnost i kulturu (ERIAC) vodit
će romski umjetnici, aktivisti i znan-
stvenici.", naglasila je Timea Jun-
ghaus, direktorica ERIAC-a i nas-
tavila: "Stereotipni pogled na Rome
kao na romantične putnike sklone
kriminalu je neistinit i destrukti-
van. Institut je način da ostvarimo
pravo na predstavljanje samih sebe.
Samoizražavanje će biti izazov ovim
dugotrajnim pretpostavkama i pre-
drasudama. " Dodala je kako je "kul-
turni doprinos Roma u Europi got-
ovo potpuno ignoriran. Primjerice,
samo jedan od 10 000 procijenjenih
radova romskih umjetnika koji su
ponuđeni državnim zbirkama dil-
jem Europe, bio bi izabran za stalni
postav izložbe. " Prilikom pokretan-
ja Europskog romskog instituta za
umjetnost i kulturu, poziv na sud-
jelovanje u vođenju Instituta upućen
je i romskim znanstvenicima, umjet-
nicima i kulturnjacima iz Hrvatske.
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
57
The European Roma Institute for
Art and Culture launched on June
07th in Berlin, at Germany’s For-
eign Ministry, will showcase the art
and culture of the continent’s largest
minority (12 million Roma people),
aiming to tackl e prejudice against
the group.
The Institute  plans to opens its
doors in Berlin this fall. . Support-
ers include the German Government,
Council of Europe and George Soros
through his Open Society Founda-
tion.
One of the aims of the center is
"focusing on what Roma culture can
contribute to open the eyes of peo- "Europski romski
ple across Europe, " told Thorbjorn institute za umjetnost
Jaglandy, chief of the Council of Eu- i kulturu (ERIAC) vodit
rope. A further goal is "empowering
the Roma people itself to be proud of
će romski umjetnici,
its own history and culture. The Eu- aktivisti i znanstvenici."
ropean Roma Institute for Arts and – Timea Junghaus,
Culture (ERIAC) will be led by Roma direktorica ERIAC-a
artists, activists and scholars", em-
phasized Timea Junghaus, ERIAC’s
executive director. "The European Roma
Institute for Arts and
"The stereotypical view of us is as
Culture (ERIAC) will
a romanticised, criminal people. The
effect is false and destructive. Now be led by Roma artists,
we’re claiming our own right to rep- activists and scholars."
resent ourselves, " she said. "Self-ex- – Timea Junghaus,
pression will hopefully challenge
these long-held assumptions and
ERIAC’s executive
prejudices. Roma people’s cultural director.
contribution to Europe had been al-
most completely ignored", she add-
ed. "Only one of the estimated 10,
000 works by Roma artists held in
state collections in Europe was on
show in a permanent exhibition. "
When initiated, a call to participate
in the leadership of the Institute was
sent to Roma scientists, artists and
culture workers from Croatia.
GODINA 2017.
 SAVJETOVANJE
58
SAVJETI
Javni
radovi
Nove mjere za
zapošljavanje
Piše: Amra Sarunović
Prema Popisu stanovništva iz
2011. godine, u Republici Hrvatskoj
živi ukupno 16 975 osoba romske na-
cionalne pripadnosti ili 0, 39 posto
ukupnog stanovništva. Hrvatski za-
vod za zapošljavanje ne vodi eviden-
ciju nezaposlenih osoba po nacional-
nosti, ali se procjenjuje da je krajem
prosinca 2016. godine ukupan broj
nezaposlenih osoba romske nacio-
nalnosti iznosio 4 777 osoba što čini
2 posto od ukupnog broja nezaposle-
nih u Hrvatskoj. Najveći broj nezapo-
slenih Roma evidentiran je u Međi-
murskoj županiji, čak 23, 3 posto.
Broj nezaposlenih Roma procje-
njuje se prema prebivalištu koje se
navodi kod prijave u evidenciju ne-
zaposlenih osoba, prema uvjerenji-
ma koja traže za ostvarivanje prava
iz sustava socijalne skrbi i temeljem
poznavanja romskog jezika. Oteža-
vajući faktor pri stvaranju ove baze
podataka je različito izjašnjavanje
BROJ 02
Javni radovi:
Nove mjere
za zapošljavanje
Roma o njihovoj nacionalnoj pripad-
nosti.
U razdoblju od siječnja do prosin-
ca 2016. godine ukupno je mjerama
poticajnog zapošljavanja obuhvaće-
no 655 osoba romske nacionalne pri-
pradnosti i to najviše putem javnih
radova. Na otvorenom tržištu rada
zaposleno je ukupno 566 osoba rom-
ske nacionalnosti, od toga 180 žena.
Od 1. ožujka 2017. godine država
je započela s poticanjem zapošljava-
nja nezaposlenih osoba prema novim
pravilima koje je objavio Hrvatski
zavod za zapošljavanje u suradnji s
Ministarstvom rada i mirovinskog
sustava. Umjesto dosadašnje četrde-
set jedne provodit će se devet mjera
u koje se, teoretski, može uključiti
svatko od 239 000 nezaposlenih rad-
nika. Državne poticaje će, slično kao
i do sada, dobivati tvrtke koje zaposle
radnike s burze, obrazovne ustanove
koje će obavljati prekvalifikaciju te
nezaposleni kojima će se isplaćivati
naknade tijekom polugodišnjeg, go-
dišnjeg ili dvogodišnjeg razdoblja ko-
rištenja neke od devet mjera. Mjere
uključuju zapošljavanje, usavršava-
nje, samozapošljavanje, obrazovanje
nezaposlenih, osposobljavanje neza-
poslenih na radnom mjestu, stručno
osposobljavanje za rad bez radnog
odnosa, javni rad, očuvanje radnih
mjesta i stalno sezonsko zanimanje.
Ove će se godine u poticanje za-
pošljavanja uložiti 1, 5 milijardi kuna
javnog novca i to 400 milijuna kuna
za korisnike koji su iz prošle godine
te 1, 1 milijarda kuna za nove korisni-
ke.
Javni radovi
Pripadnici romske nacionalne
manjine najviše koriste mjeru javnih
radova. Ipak, prema podacima broj
Roma zaposlenih putem javnih rado-
va, od 2014. godine do danas, sma-
njio se što upućuje na činjenicu da se

Romi sve više zapošljavaju na otvo-
renom tržištu rada. Smanjenje broja
poticajnih mjera olakšalo je pristup
korisnicima, a dosadašnji program
zapošljavanja po mjeri "Romi za
Rome" ne izdvaja se kao posebna ka-
tegorija. Zapošljavanje Roma sada je
obuhvaćeno jedinstvenom mjerom
javnih radova.
U evidenciji Hrvatskog zavoda
za zapošljavanje trenutno se nalazi
32 768 korisnika zajamčene mini-
malne naknade što čini 14 posto od
ukupnog broja nezaposlenih. Stoga
je Hrvatski zavod za zapošljavanje
predložio mjeru radne aktivacije ko-
risnika ovih naknada kroz zapošlja-
vanje na javnim radovima u nepunom
radnom vremenu te bez ukidanja
zajamčene minimalne naknade. Za
vrijeme trajanja javnih radova osoba
ima pravo i na uključivanje u progra-
me za obrazovanje. Ova mjera done-
sena je s ciljem sustavne borbe pro-
tiv socijalne isključenosti i ponovnog
uključivanja nezaposlenih na tržište
rada.
Nadalje, osobe koje su radile na
javnim radovima u trajanju dužem
od 12 mjeseci, a unazad 3 godine ne
mogu biti uključene u javni rad. Mje-
ru javnih radova ne mogu koristiti
udruge koje nisu imale ili nemaju
zaposlenih te koje u prethodnim pro-
gramima nisu koristile mjeru javnog
rada. Iznimno udrugama se može do-
pustiti ova mjera u slučajevima da se
radi o izuzetno korisnim programi-
ma, programima podržanim od dru-
gih davatelja sredstava ili o novore-
gistriranim udrugama koje djeluju 12
mjeseci ili kraće, ali ne mogu koristi-
ti mjeru zapošljavanja putem javnih
radova za više od tri osobe.
Javni rad se odvija u ograniče-
nom vremenskom periodu, a ovisno
o radnom vremenu može trajati do 6
mjeseci u punom radnom vremenu,
do 9 mjeseci na način da se prvih 6
mjeseci odradi u punom radnom vre-
menu, a ostala 3 mjeseca u nepunom
radnom vremenu uz mogućnost ob-
razovanja te do 9 mjeseci u nepunom
radnom vremenu za korisnike zajam-
čene minimalne naknade po Zakonu
o socijalnoj skrbi uz mogućnost ob-
razovanja. U programe obrazovanja
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
Od 1. ožujka 2017. U proceduri izmjene i dopune
59
godine država Zakona o strancima
je započela s Zakon o strancima sadrži odredbe
poticanjem vezane za ulazak stranaca, vize,
zapošljavanja reguliranje radnopravnog statusa,
odredbe vezane za spajanje obite-
nezaposlenih lji, srednjoškolsko obrazovanje i
osoba prema studiranje te znanstveno istraži-
vanje u Republici Hrvatskoj, kao
novim pravilima i posebne odredbe koje se odnose
koje je objavio na državljane država članica Eu-
Hrvatski zavod ropskoga gospodarskog prostora i
članove njihovih obitelji, odobrenje
za zapošljavanje EU plave karte visokokvalificira-
u suradnji s nim strancima te reguliranje statu-
Ministarstvom sa stranaca koji imaju odobren stal-
ni boravak u drugoj državi članici
rada i mirovinskog Europskog gospodarskog prostora.
sustava. Umjesto Velik broj odredaba važećeg Zako-
na o strancima mora biti usklašen
dosadašnje četrdeset s pravnom stečevinom Europske
jedne mjere provodit unije. Klub nacionalnih manjina,
će se devet mjera u na čelu kojeg je potpredsjednik
Veljko Kajtazi, je u konzultacijama
koje se, teoretski, s Uredom pučke pravobraniteljice
može uključiti uputio niz amandmana na navede-
svatko od 239 ni prijedlog zakona, a za romsku
nacionalnu manjinu posebno su
000 nezaposlenih važna prva dva amandmana. Prvim
radnika. amandmanom predlaže se rješenje
kojim bi se izjednačio status člana
obitelji i podnositelja zahtjeva u
smislu da se privremeni boravak
regulira upravo zbog spajanja obi-
telji, a ne iz humanitarnih razloga
moguće je uključiti isključivo one ko- na način da se predviđa ukidanje
risnike javnih radova koji dio vreme- pribavljanja valjane putne isprave
na ili čitavo vrijeme rade u nepunom kao uvjeta za odobravanje privre-
radnom vremenu. Obrazovanje traje menog boravka. Drugi amandman
isključivo za vrijeme nepunog rad- daje mogućnost kojom se odobra-
va stalni boravak strancu koji ima
nog vremena.
odobren privremeni boravak 3 go-
dine u RH, a ima status izbjeglice
Zavod se obavezao da će zahtje- najmanje 10 godine, kad ne može
ve riješiti u roku od 15 dana, a ne pribaviti stranu putnu ispravu ili
kao do sada kad se na potpisivanje taj postupak pribavljanja ima za
ugovora ponekad čekalo mjesecima. posljedicu razdvajanje obitelji.
Programi javnog rada predaju se na Ovakav prijedlog je predložen je iz
propisanom obrascu koji je dostupan istih razloga kao i prethodni aman-
na web stranici Hrvatskog zavoda za dman, tj. zbog nezavidne situacije
zapošljavanje. Područni uredi HZZ-a u kojoj se nalaze osobe koje dugo-
ocjenjuju opravdanost svakog pojedi- trajno žive u RH, a ne mogu priba-
nog zahtjeva. viti valjanu putnu ispravu ili takvo
pribavljanje ima za posljedicu raz-
Svaki program rada mora se te- dvajanje obitelji. Ovakav prijedlog
meljiti na društveno korisnom radu Zakona o strancima s navedenim
i ne smije biti komercijalnog karak- amandmanima je u proceduri do-
tera te ne smije uključivati redovan nošenja, te kao takav ide u treće
rad poslodavca koji podnosi program čitanje nakon kojeg bi trebao biti
javnog rada. To je uvjet za donošenje izglasan.
ocjene za su/financiranje.
GODINA 2017.
 POLITIKA

60

BROJ 02

Romska naselja u Hrvatskoj
konačno bi mogla biti uređena
Operativni program za romsku nacionalnu manjinu obuhvaća
i uređenje romskih naselja u Republici Hrvatskoj
Piše: Emir Grbić
Vlada je najavila da će tijekom
narednog mjeseca usvojiti Operativ-
ni program za romsku nacionalnu
manjinu. Ovaj potez je od iznimne
važnosti za Rome. Njime bi se trebali
poboljšati uvjeti života za najugrože-
nije Rome koji u nehumanim uvjetima
žive u izdvojenim romskim naseljima
diljem Republike Hrvatske. Uređenje
romskih naselja u državi zahvalna je
tema za predizborne kampanje, no
izuzev toga rijetko upada u oči jav-
nosti i političara. Krajem 2016. godi-
ne Vlada je, na čelu s premijerom A.
Plenkovićem, pozdravila nacionalne
manjine kao ključne partnere Vlade.
Premijer je najavio i niz politika pre-
ma nacionalnim manjinama, a jedna
od njih uključuje i izradu Operativnog
programa za sve manjine, pa tako i za
romsku nacionalnu manjinu. Počet-
kom 2016. godine premijer Plenković
je najavio: "Unaprjeđenje postojeće
razine zaštite prava nacionalnih ma-
njina jedan je od prioriteta programa
Vlade, a operativni programi za poje-
dine nacionalne manjine, uključujući
i romsku, izradit će se do kraja ove
godine. "
Rok za izradu Operativnog pro-
grama za sve manjine bio je kraj 2016.
godine, ali do danas se o Programu
nije raspravljalo ni na jednoj sjedini-
ci Vlade. Unatoč tome, očekuje se da
će u sljedećih mjesec dana nacionalne
manjine u Hrvatskoj dobiti svoj Pro-
gram koji bi im trebao znatno pobolj-
šati kvalitetu života. Jedna od ključ-
nih točaka Operativnog programa za
romsku nacionalnu manjinu je dono-
šenje modela za pomoć Romima. Pro-
ces u kasnijim fazama podrazumijeva
jasno definirane kriterije za uređe-
nje, urbanizaciju i daljnju legalizaciju
romskih naselja. Takav dogovor po-
stignut je u razgovorima između za-
stupnika romske nacionalne manjine
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
61
Veljka Kajtazija i predstavnika Vlade.
U kratkom vremenu održan je niz sa-
stanaka s predstavnicima nadležnih
tijela, a koje su inicirali zastupnik Kaj-
tazi i tajnik Središnjeg državnog ure-
da za obnovu i stambeno zbrinjavanje
Nikola Mažar. Zadatak je bio pronaći
pravni okvir unutar kojeg bi Vlada,
prvi put od nezavisnosti, mogla kre-
nuti s rješavanjem problema vezanih
uz prenapučena stambena naselja u
kojima žive Romi. Zastupnik Kajtazi
i državni tajnik Mažar obišli su i niz
romskih naselja u Koprivničko-križe-
vačkoj i Varaždinskoj županiji kako bi
dobili što bolji uvid u stanje na terenu.
Ono što ih je dočekalo još jednom je
potvrdilo potrebu da se hitno djelu-
je. Improvizirane kućice, naselja bez
pitke vode i improvizirana infrastruk-
"Unaprjeđenje
tura, poput strujne mreže koja se bez postojeće razine
nadzora i kontrole grana kroz nase- zaštite prava
lja, narušavaju sigurnost stanovnika.
Osim toga, naselja nemaju pristupne nacionalnih
puteve i asfaltirane ceste. Udaljena su manjina jedan je od
od drugih mjesta i na taj su način skri-
vena od pogleda javnosti. Prvi puta od
prioriteta programa
proglašenja nezavisnosti Republike Vlade, a operativni
Hrvatske iskazan je politički interes
da se na nacionalnoj razini pristupi
programi za pojedine
rješavanju problema koje lokalne sa- nacionalne manjine,
mouprave nisu uspjele riješiti. uključujući i romsku,
Hoće li volja iskazana krajem izradit će se do
prošle godine, osobito za vrijeme pre- kraja ove godine."
dizborne kampanje, dati rezultate na
terenu? Hoće li je osjetiti krajnji ko- — Andrej Plenković,
risnici - pripadnici nacionalnih manji- predsjednik Vlade RH
na? Saznat ćemo u sljedećih mjesec
dana. Realizacija daljenjeg uređenja,
urbanizacije i legalizacije romskih na-
selja sljedeći je korak u ispunjavanju
obećanja. Ovaj potez trebao bi imati
pozitivan učinak na ljude koje su sve
vlasti do danas zaboravile, a čija se
naselja posjećuju samo neposredno
prije izbora.
GODINA 2017.
 NAJAVA DOGAĐANJA

62

BROJ 02

Međunarodni dan sjećanja
na romske žrtve genocida
u Drugom svjetskom ratu /
Samudaripen
"Ovo je korak ka vraćanju dostojanstva Roma i građenju društva u
kojem će se oni osjećati bolje" — poručio je Veljko Kajtazi
Piše: Ivana Karamarko
S porukama da su Romi sastavni
dio hrvatske povijesti, da obogaćuju
njezinu multikulturalnost i da treba
raditi na njihovoj kvalitetnijoj inte-
graciji u hrvatsko društvo, komemo-
racijom na romskom groblju Uštica
pored Jasenovca prošle godine je
obilježen Međunarodni dana sjeća-
nja na sve romske žrtve genocida
tijekom Drugog svjetskog rata. "Tre-
ba ostati upamćeno da je od 1941.
do 1945. na ovom prostoru ubijeno
16. 173 Roma. Samo na ovom mje-
stu stradalo je 5. 608 djece i 4. 887
žena pripadnica romskog naroda.
Radilo se o pravom genocidu s ciljem
istrebljenja romskog naroda sa ovih
prostora", rekao je tom prigodom
saborski zastupnik Veljko Kajtazi
dodajući kako je broj žrtava znatno
veći. Zatražio je da se istina o stra-
danju Roma upiše u školske udžbeni-
ke kao i da se uredi stalni postav ili
muzej u kojem bi se posjetitelji mo-
gli informirati o romskom stradanju.
"Ovo je korak ka vraćanju dostojan-
stva Roma i građenju društva u ko-
jem će se oni osjećati bolje", poručio
je tada Kajtazi. Kazao je i da prema
popisu stanovništva u Hrvatskoj živi
16. 975 Roma, ali da se procjenjuje
kako ih je zapravo više od 40 tisuća.
To, po Kajtazijevim riječima, doka-
zuje da kod pripadnika romske naci-
onalne manjine i dalje postoji strah
izjasniti se i ostvariti svoja ustavna
prava. Romi se, istaknuo je, mora-
GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ
ju držati zajedno te ne dozvoliti da
postaju "pijuni" i bilo kome prodaju
nacionalne interese. "Nacionalni in-
teresi romskog naroda nisu bili u su-
kobu s interesima većinskog naroda,
no interes većinskog naroda nije uvi-
jek bio u skladu s našim interesom",
rekao je. Naglasio je i kako su Romi
svoje interese nerijetko morali ispu-
njavati sami, bez podrške institucija.
Predsjednik Savjeta za nacio-
nalne manjine Aleksandar Tolnauer
rekao je kako se u Hrvatskoj malo
piše i govori o stradanjima u logori-
ma NDH. "Ne mogu se relativizirati
zločini u NDH kao ni oni poslije ‘45 i
u Domovinskom ratu", rekao je Tol-
nauer.
Obilježavanje Međunarodnog da-
na sjećanja na romske žrtve genocida
u Drugom svjetskom ratu / Samuda-
ripen u Hrvatskoj se organizira od
2012. godine. Organizator je Savez
Roma u Republici Hrvatskoj "KALI
SARA" uz podršku Savjeta za nacio-
nalne manjine, Ministarstva kulture,
Ministarstva znanosti i obrazovanja,
Spomen područja Jasenovac, Grada
Novske i Općine Jasenovac. Uz pred-
stavnike Roma, komemoraciji su na-
zočili i predstavnici i izaslanici Sabo-
ra, Vlade, županija, gradova i općina,
predstavnici diplomatskog zbora,
međunarodne romske organizacije,
predstavnici vjerskih zajednica, Sa-
veza antifašističkih boraca i antifa-
šista, Spomen-područja Jasenovac i
nevladinih organizacija.
63
Komemoracija u
Uštici najveće je
godišnje okupljanje
Roma u Hrvatskoj
na mjestu najvećeg
stradanja romskog
naroda u ovom dijelu
Europe, a datum je
simbolično odabran
na dan kada je u
Auschwitzu ubijena
posljednja grupa od
2987 Roma.
U organizaciji Saveza Roma u
Republici Hrvatskoj "KALI SARA"
i gospodina Veljka Kajtazija, sabor-
skog zastupnika i predsjednika Or-
ganizacijskog odbora, a u suradnji sa
Vijećima romske nacionalne manji-
ne na razini županija, gradova i op-
ćina u Republici Hrvatskoj, obilježit
će se 2. kolovoza 2017. godine Me-
đunarodni dan sjećanja na romske
žrtve genocida u Drugom svjetskom
ratu / Samudaripen. Središnje obi-
lježavanje na romskom groblju Ušti-
ca (Javna ustanova spomen područja
Jasenovac) započet će u 10 sati.
GODINA 2017.
 NAJAVA DOGAĐANJA
TEMA BROJA

64

BROJ 02
 Phralipen
Najava: Samudaripen 2017.

BROJ 02 / GODINA I. / LIPANJ 2017.

Phralipen Uređenje romskih naselja
Europski romski institut u Berlinu

GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ BROJ 02 / LIPANJ 2017. / BESPLATAN PRIMJERAK
ISSN 1849 - 8256 GODINA I.
www.phralipen.hr

SAVJETI

Javni
radovi
Nove mjere za
zapošljavanje

GLASILO ROMSKE NACIONALNE MANJINE U REPUBLICI HRVATSKOJ

TEMA BROJA

Svjetski dan Roma

INTERVJU

Prof. dr. sc. Damir Boras

rektor Sveučilišta u Zagrebu
KULTURA

Romska suvremena umjetnost

SAVEZ ROMA U REPUBLICI HRVATSKOJ

STUDIJSKO PUTOVANJE
Phralipen

“KALI SARA”

RROMENGI UNIA ANI KROACIA ”KALI SARA”

· CROATIAN ROMANI UNION "KALI SARA" Donja Gradina - Sarajevo
www.kalisara.hr