Εκπαιδευτική Κοινότητα

ΚοινότηταΙ arnos.gr

Δ' ΤΑΞΗ - ΓΛΩΣΣΑ

Θεωρία 2ης Ενότητας

1. Συνδετικό ρήμα και Κατηγορούμενο

 Κατηγορούμενο είναι η λέξη που βρίσκεται δίπλα σε συνδετικό ρήμα και

δίνει μια ιδιότητα στο υποκείμενο της πρότασης.
 Το ρήμα που παίρνει κατηγορούμενο λέγεται συνδετικό γιατί συνδέει το
υποκείμενο με το κατηγορούμενο.
 Τα συνδετικά ρήματα είναι τα εξής: είμαι, φαίνομαι, γίνομαι, θεωρούμαι,
διορίζομαι, εκλέγομαι, μοιάζω κ.ά.
 Το κατηγορούμενο αφού προσδιορίζει το υποκέιμενο, βρίσκεται πάντα σε
πτώση ονομαστική και σε ίδιο αριθμό και γένος με το υποκείμενο.
 Το κατηγορούμενο μπορεί να είναι επίθετο, ουσιαστικό, μετοχή, αντωνυμία
ή και ολόκληρη πρόταση.
π.χ.: Η πόρτα είναι γυάλινη. (επίθετο)
Η Μαρία είναι δασκάλα. (ουσιαστικό)
Το μωρό είναι χαρούμενο. (μετοχή)
Έγινες ό,τι ονειρευόσουν.
ονειρευόσουν (πρόταση αναφορική)

2. Ωφελώ - Οφείλω

 Το επίθετο ωφέλιμος-η-ο
ωφέλιμος ο παράγεται από το ρήμα ωφελώ, που σημαίνει
χρησιμεύω σε κάποιον ή κάτι.
 Αντίθετα, το ρήμα οφείλω σημαίνει χρωστώ κάτι σε κάποιον.
 Παρακάτω, βλέπουμε πώς χωρίζονται οι δύο οικογένειες λέξεων.

ωφελώ οφείλω
οφειλέτης = αυτός που χρωστάει
ωφέλιμος = χρήσιμος
κάτι που έχει δανειστεί
ωφέλεια = χρησιμότητα, κέρδος,
οφειλή = το χρέος
προς το συμφέρον
ανώφελος = άχρηστος, άσκοπος,
άσκοπο όφελος = ωφέλεια, κέρδος,
αναποτελεσματικός χρησιμότητα

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό!

Σολωμού 29 ΑθήναIτηλ:
Αθήνα 210 38 22 157Iinfo@arnos.grΙwww.arnos.gr
www.arnos.gr
 Εκπαιδευτική Κοινότητα
ΚοινότηταΙ arnos.gr

 Η λέξη όφελος και η λέξη ωφέλεια είναι συνώνυμες, δηλαδή συγγενεύουν

σημασιολογικά, παρόλο που γράφονται διαφορετικά και προέρχονται από
διαφορετικά ρήματα.

3. Παρομοίωση

 Η παρομοίωση είναι ένα σχήμα λόγου και τη χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε

να συγκρίνουμε και να πούμε ότι ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα μοιάζει με
κάτι άλλο και ότι έχει μία ιδιότητα σε μεγαλύτερο βαθμό.
 Χρησιμοποιούμε τις λέξεις: σαν, όπως, λες και, καθώς, μοιάζει με κ.ά.
π.χ.: Πεινάει σαν λύκος.
Είναι γρήγορος σαν τον άνεμο.
Φαίνεται πολύ δυνατός, λες και είναι ο Ηρακλής.

Σημείωση: Κάποιες φορές η λέξη σαν χρησιμοποιείται και ως χρονικός

σύνδεσμος και σημαίνει όταν. Σε αυτήν την περίπτωση εκφράζει χρόνο και
δεν είναι παρομοίωση.
π.χ.: Σαν τον είδα, χάρηκα πολύ.

4. Ρήματα σε -άω,-ώ
ώ (Ενεστώτα και Παρατατικός)

 Τα ρήματα με κατάληξη -άω, -ω

ω ανήκουν στη β' συζυγία και έχουν δύο
τύπους στον Ενεστώτα και στον Παρατατικό.

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ
αγαπάω αγαπώ αγαπούσα αγάπ
αγάπαγα
αγαπ
αγαπάς αγαπούσες αγάπ
αγάπαγες
αγαπάει αγαπά αγαπούσε αγάπ
αγάπαγε
αγαπάμε αγαπούμε αγαπούσαμε αγαπ
αγαπάγαμε
αγαπ
αγαπάτε αγαπούσατε αγαπ
αγαπάγατε
αγάπ
αγάπαγαν/
αγαπάν(ε) αγαπούν αγαπούσαν
αγαπ
αγαπάγανε

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό!

Σολωμού 29 ΑθήναIτηλ:
Αθήνα 210 38 22 157Iinfo@arnos.grΙwww.arnos.gr
www.arnos.gr
 Εκπαιδευτική Κοινότητα
ΚοινότηταΙ arnos.gr

5. Αρσενικά ουσιαστικά σε -ας

ας (Ισοσύλλαβα και Ανισοσύλλαβα)

 Ισοσύλλαβα ονομάζονται
νομάζονται τα ουσιαστικά που έχουν ίδιο αριθμό συλλαβών
και στον ενικό και στον πληθυντικό.

π.χ.: ο γεί-το-νας
νας (3 συλλαβές)
οι γεί-το-νες
νες (3 συλλαβές)

ΕΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
Ονομαστική ο πί-να-κας
Γενική του πίνακα
Αιτιατική τον πίνακα
Κλητική - πίνακα

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

Ονομαστική οι πί-να-κες

Γενική των πινάκων

Αιτιατική τους πίνακες

Κλητική - πίνακες

 Ανισοσύλλαβα ονομάζονται
νομάζονται τα ουσιαστικά που έχουν διαφορετικό αριθμό
συλλαβών στον ενικό και στον πληθυντικό.

π.χ.: ο κα-φές (2 συλλαβές)

οι κα-φέ-δες (3 συλλαβές)

ο ι-ε-ρέ-ας
ας (4 συλλαβές)
οι ι-ε-ρείς
ρείς (3 συλλαβές)

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό!

Σολωμού 29 ΑθήναIτηλ:
Αθήνα 210 38 22 157Iinfo@arnos.grΙwww.arnos.gr
www.arnos.gr
 Εκπαιδευτική Κοινότητα
ΚοινότηταΙ arnos.gr

ΕΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
Ονομαστική ο κα-φε-τζής δρο-μέ-ας
ας
Γενική του καφετζή δρομέα
Αιτιατική τον καφετζή δρομέα
Κλητική - καφετζή δρομέα

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

Ονομαστική οι κα-φε-τζή-δες δρο-μείς

μείς

Γενική των καφετζήδων δρομέων

Αιτιατική τους καφετζήδες δρομείς

Κλητική - καφετζήδες δρομείς

6. Κόμμα, διπλή παύλα, παρένθεση

 Χρησιμοποιούμε το κόμμα όταν θέλουμε ο αναγνώστης να σταματήσει για

λίγο, ενώ διαβάζει. Επίσης, χρησιμοποιούμε το κόμμα:

 για να χωρίσουμε μία κύρια πρόταση με μία δευτερεύουσα

π.χ.: Πήγα στον γιατρό, γιατί ήμουν άρρωστος.

 για να χωρίσουμε όμοιες λέξεις ή όμοιες προτάσεις (ασύνδετο

σχήμα)
π.χ.: Αγόρασα μολύβια, γόμες, τετράδια.

 στην κλητική προσφώνηση

π.χ.: Γιάννη, άνοιξε το παράθυρο.

 στην επεξήγηση
π.χ.: Ο Δημήτρης, ο αδερφός μου, είναι 9 χρόνων.

 στα αρνητικά και βεβαιωτικά μόρια

π.χ.: Ναι, σήμερα θα έρθω μαζί σας.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό!

Σολωμού 29 ΑθήναIτηλ:
Αθήνα 210 38 22 157Iinfo@arnos.grΙwww.arnos.gr
www.arnos.gr
 Εκπαιδευτική Κοινότητα
ΚοινότηταΙ arnos.gr

 Χρησιμοποιούμε την παρένθεση για να κλείσουμε μέσα της μία λέξη ή

φράση που παρεμβάλλεται μέσα στην πρόταση.
 Το περιεχόμενο της παρένθεσης δεν είναι πολύ σημαντικό και γι' αυτό
μπορεί να παραληφθεί από την πρόταση, χωρίς να επηρεάσει το νόημά της.
π.χ.: Ο γιος του Θησέα, Ακάμας (που δίνει το όνομά του στο ομώνυμο όρος
της βορειοδυτικής Κύπρου), ιδρύει την Αίπεια.

 Χρησιμοποιούμε τη διπλή παύλα κατά παρόμοιο τρόπο με την παρένθεση,

για να κλείσουμε τις λέξεις ή τις φράσεις μιας πρότασης, τις οποίες θέλουμε
να τις προσθέσουμε ή να τις τις υπενθυμίσουμε στον αναγνώστη ή να τις
αναφέρουμε ως σχόλιο.
 Η διαφορά με την παρένθεση
παρένθεση είναι ότι το περιεχόμενο της διπλής παύλας
είναι πιο σημαντικό
μαντικό από αυτό της παρένθεσης.

π.χ.: Ο Κώστας προχωρούσε γρήγορα —όπως συνήθως— μπας και την

προλάβει.

Επιμέλεια: Μαργαρίτα Χατζηβασιλείου

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό!

Σολωμού 29 ΑθήναIτηλ:
Αθήνα 210 38 22 157Iinfo@arnos.grΙwww.arnos.gr
www.arnos.gr