ΘΕΩΡΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ

Στο πρώτο έτος παρακολούθησης του Ι.Ε.Κ. Τεχνικός Χειροποίητου Κοσμήματος

και Σχεδιασμού ο σπουδαστής καλείται με υπευθυνότητα να αποδώσει σχεδιαστικά
στο χαρτί φόρμες που του έχουν ζητηθεί. Μαθαίνει ο ίδιος την έννοια του
αξονομετρικού σχεδιασμού κοσμήματος και την ακρίβεια που αυτό προϋποθέτει,
έρχεται σε επαφή με το τοπογραφικό σχέδιο και την κατάλληλη χρήση
σχεδιαστικών εργαλείων (χάρακας,μολύβια,διαβήτης,μπογιέςκ.τ.λ.), αλλά και με
την κάτοψη και το ορθό ανάπτυγμα που απαιτείται κάθε φορά στο δημιουργικό
κόσμημα.

Κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο, ώστε να αναπτυχθούν οι σχεδιαστικές δεξιότητες του

κάθε σπουδαστή προσωπικά, αλλά και σε επαγγελματικό επίπεδο να είναι ο κάθε
τελειόφοιτος τεχνικός χειροποίητου κοσμήματος επαρκής και αναγνωρίσιμος στην
αγορά.Στόχος σε αυτό το σημείο είναι να «συμπορευτούν» η έννοια του «σκίτσου»
με το «σχεδιασμό κοσμήματος». Ο σπουδαστής αρχίζει ο ίδιος να δημιουργεί, να
«φαντάζεται», να σκιτσάρει δειλά δειλά προσωπικές του χειροποίητες δημιουργίες
στο χαρτί. Με αυτό τον τρόπο σιγά όλα αυτά που ο κάθε σπουδαστής έχει
αποκομίσει για την ακρίβεια, την απόδοση όγκου, το φωτισμό, τη σκίαση, τον ορθό
χρωματισμό, αλλά και τη μελέτη διάφορων εικόνων και φωτογραφιών, τα
χρησιμοποιεί ο ίδιος για να σχεδιάσει προσωπικές του δημιουργίες κοσμήματος.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να ανακαλύπτει ο σπουδαστής το προσωπικό του στυλ, να

διαλέγει αυτό που του κεντρίζει το ενδιαφέρον και να αποδίδει στο χαρτί τις
τεχνικές κοσμήματος που θα ήθελε ο ίδιος προσωπικά να εκτελέσει. Πολύ
σημαντικό αυτό για τη μετέπειτα πορεία του, όπου ο κάθε δημιουργός έχει την
προσωπική του σφραγίδα στον καλλιτεχνικό χώρο του εικαστικού χειροποίητου
κοσμήματος. Εδώ ο σπουδαστής πειραματίζεται, αντλεί συνεχώς πληροφορίες,
σκιτσάρει και χρησιμοποιεί ακρίβεια στην απόδοση υλικών και αντικειμένων στο
χαρτί.

Για μελέτη ως προς το αντικείμενο σχεδίασης δίνονται οδηγίες για συγκεκριμένες

τεχνικές εφαρμογές κοσμήματος που έχουμε ως τώρα διδαχθεί:

1.MARRIEDMETALS –ΠΑΝΤΡΕΜΕΝΑ ΜΕΤΑΛΛΑ:

Ο σπουδαστής εξοικειώνεται με την κόλληση δύο ή περισσοτέρων διαφορετικών

μετάλλων του ενός δίπλα στο άλλο (εφαρμογή μετάλλων), ώστε να αποτελούν μία
ενιαία πολύχρωμη επιφάνεια. Η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται για πρώτη φορά στην
Προκολομβιανή Αμερική.

Είναι μία τεχνική που χρησιμοποιείτο στην περιοχή του Μεξικού, της
προκολομβιανής εποχής. Την επανέφεραν πρόσφατα στη χρήση, αργυροτεχνίτες
της πόλης Taxco του Μεξικού, που είναι η πρωτεύουσα της κατεργασίας του
ασημιού στο Μεξικό. Σε αυτή την τεχνική, τα διάφορα μέταλλα δεν μπλέκονται το
ένα με το άλλο, όπως π.χ.στην τεχνική Mokume, αλλά αφού τα διαφορετικά
μέταλλα κοπούν με ακρίβεια γίνεται ταίριασμα και συγκόλληση ώστε να
αποτελέσουν μία συνεχή επιφάνεια.
Σκουλαρίκια δουλεμένα με την τεχνική Metales Casados από έμπειρο τεχνίτη στο Μεξικό , από
ασή μι, χαλκό και μπρού τζο.

2.ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΦΥΛΛΩΣΗ -LAMINATION:

Τεχνική ιαπωνικής προέλευσης στην οποία εισάγεται η λογική του όγκου. Ο

σπουδαστής εξοικειώνεται με τις πολλαπλές κολλήσεις και την δημιουργία μορφών
με τις λίμες (μικρογλυπτική σε μέταλλο). Το αποτέλεσμα είναι αρθρωτά κοσμήματα
και ανάγλυφα ή ολόγλυφα αντικείμενα.

3.ΚΑΘΕΤΗ ΦΥΛΛΩΣΗ-LAMINATION:

Ο σπουδαστής εξοικειώνεται με την Ιαπωνική τεχνική πολλαπλών κολλήσεων

διαφορετικού χρώματος μετάλλων και δημιουργεί πολύχρωμα διακοσμητικά μοτίβα
(κάθετες, οριζόντιες ή λοξές γραμμές, σκακιέρα, ψαροκόκαλο κλπ.).

4. ΣΠΙΡΑΛ ΦΥΛΛΩΣΗ-LAMINATION:

Ιαπωνική τεχνική πολλαπλών κολλήσεων διαφορετικού χρώματος μετάλλων με την

οποία ο σπουδαστής δημιουργεί πολύχρωμα ομόκεντρα διακοσμητικά μοτίβα.

5.ΤΟΥΙΣΤ ΦΥΛΛΩΣΗ- LAMINATION:

Ιαπωνική τεχνική πολλαπλών κολλήσεων διαφορετικού χρώματος μετάλλων με την

οποία ο σπουδαστής δημιουργεί πολύχρωμα διακοσμητικά μοτίβα (λοξές και
κυματιστές γραμμές, ψαροκόκαλο κλπ.).

Ουσιαστικά σκοπός είναι η διδαχή της γλυπτικής στο κόσμημα και η σύνθεση σε μια
δημιουργία κοσμήματος πολλών διαφόρων υλικών (μπρούτζος, αλπακάς, χαλκός
κ.τ.λ.). Παρέχεται εξοικείωση καταρτιζόμενου σε θέματα πολλαπλό κολλήσεων,
κόψιμο παχέων μετάλλων και χρήση λιμών για τη διαμόρφωση περίτεχνων
γλυπτικών σχεδίων.
6. ΔΕΣΙΜΟ ΠΕΤΡΑΣ – ΚΑΣΤΟΝΙ:

Ο σπουδαστής εξοικειώνεται με την τοποθέτηση της πέτρας επάνω σε μέταλλο.

Πέτρες καπουσόν, επίπεδες, με γωνίες και πέτρες πολύ μικρού μεγέθους
τοποθετούνται επάνω σε επίπεδη ή κυρτή επιφάνεια.

Στήριξη με καστόνι. (Bezel setting)

   
Κάρφωμα με καστόνι είναι ένας από τους βασικούς τρόπους στερέωσης μιάς πέτρας,
πάνω σ’ ένα κόσμημα. Όταν λέμε καστόνι, εννοούμε μία κυκλική λωρίδα μετάλλου
(έλασμα), που περιβάλλει την πέτρα, και την συγκρατεί πάνω στο κόσμημα. Αφού
τοποθετηθεί η πέτρα στο εσωτερικό του καστονιού, ο καρφωτής χρησιμοποιώντας
το κατάλληλο καλέμι, προσβάλλει το καστόνι στο πάνω χείλος του περιμετρικά ,
ώστε να εγκλωβίσει την πέτρα με απόλυτο τρόπο. Η μέθοδος αυτή καρφώματος,
είναι πολύ ασφαλής, με την έννοια ότι η πέτρα δεν μπορεί να μετακινηθεί. Η
στήριξη με καστόνι είναι ο αρχαιότερος τρόπος στήριξης σε σχέση με τους
υπόλοιπους που αναφέρουμε εδώ. Στην αρχαία ελληνική γλώσσα το καστόνι είχε
την ονομασία πυελίς. Πυελίδα συγκεκριμένα ονόμαζαν την υποδοχή στην στεφάνη
του δαχτυλιδιού όπου τοποθετούσαν τον σφραγιδόλιθο.  Η λέξη που είχε
χρησιμοποιηθεί στα βυζαντινά χρόνια για το καστόνι είναι σφραγιδοφυλάκιον.

Κατασκευή χρυσού δαχτυλιδιού με πέτρα

Θα παρουσιάσουμε πως γίνεται η κατασκευή ενός χειροποίητου χρυσού δαχτυλιδιού

με πέτρα.. Επεξηγώ ξανά την έννοια του χειροποίητου. Στην κατασκευή μας δεν θα
χρησιμοποιήσουμε χυτά μέρη ή πρεσαριστά. Κάθε τμήμα του δαχτυλιδιού θα
κατασκευαστεί στον πάγκο μας. Εννοείται ότι την πέτρα θα την προμηθευτούμε από
το εμπόριο.

Υλικά Κατασκευής

Ξεκινάμε από τα υλικά που θα χρησιμοποιήσουμε στην κατασκευή μας. Πάνω

αριστερά υπάρχει το χρυσό έλασμα που θα χρησιμοποιηθεί για πάτος της πέτρας.
Δεξιά βλέπουμε το πλακέ σύρμα του καστονιού που θα περιβάλλει την πέτρα, και
κάτω βλέπουμε το στρογγυλό σύρμα με το οποίο θα φτιάξουμε την γάμπα.

 
Κατασκευή του καστονιού

Ξεκινάμε κόβοντας από το πλακέ σύρμα ένα κομμάτι στο μήκος της περιφέρειας της
πέτρας. Το καμπυλώνουμε προσεκτικά δίνοντας στο σύρμα το οβάλ σχήμα της
πέτρας, και φέρνουμε σε επαφή τα δύο άκρα του για να τα κολλήσουμε σωστά.

Αφού δημιουργήσαμε το οβάλ σχήμα το ακουμπάμε σταθερά πάνω στο πυρότουβλο

στον πάγκο μας , και τοποθετούμε στη ραφή ένα κομματάκι χρυσή κόλληση, και
βόρακα. Μετά θα πυρώσουμε το καστόνι με το φλόγιστρο μέχρι να φτάσει στην
θερμοκρασία στην οποία θα πραγματοποιηθεί η συγκόλληση.
 

Μετά την συγκόλληση περνάμε το καστόνι στον ειδικό οβάλ τουρμπουλέ (κάτω στη
φωτογραφία) και το χτυπάμε προσεκτικά με την ματσόλα (πάνω στη φωτογραφία)
ώστε να αποκτήσει το τέλειο οβάλ σχήμα και να περιβάλλει την πέτρα.

Όσο πιο καλά ταιριάξει το καστόνι γύρω από την πέτρα τόσο πιο εύκολη θα γίνει
στη συνέχεια η εργασία του καρφώματος.
  

Το επόμενο βήμα είναι να κάνουμε τον πάτο που θα ακουμπάει η πέτρα. Κόβουμε
ένα παραλληλόγραμμο κομμάτι από το χρυσό έλασμα, λίγο μεγαλύτερο από το
καστόνι που έχουμε κατασκευάσει, ακουμπάμε το καστόνι πάνω στον πάτο, και
αφού προσθέσουμε συγκολλητικό κράμα και βόρακα, προχωράμε στην συγκόλληση
του καστονιού με τον πάτο.

Μετά την συγκόλληση το καστόνι με τον πάτο έχουν την όψη που φαίνεται στη
φωτογραφία λόγω των οξειδώσεων, του κολλημένου βόρακα, κ.λ.π. Τώρα θα
επεξεργαστούμε αυτό το κομμάτι, θα το βάλουμε σε διάλυμα θεικού οξέος
(άσπριση) για να καθαρίσει, θα κόψουμε με τη σέγα προσεκτικά τον πέτο ακριβώς
στην περίμετρο του καστονιού, και θα λειάνουμε την όλη κατασκευή με
γυαλόχαρτα. 

Στην φωτογραφία αυτή βλέπουμε το ολοκληρωμένο πλέον καστό νι με τον πά το του, κοιτώ ντας
το από το πλά ι.
 

Κατασκευή της γάμπας

Συνεχίζουμε με την κατασκευή της γάμπας (του κάτω μέρους του δαχτυλιδιού που
έρχεται σε επαφή με το δάχτυλο).Κόβουμε κατ αρχήν δύο κομμάτια από το
στρογγυλό σύρμα, σε μήκος ίσο με την περίμετρο της γάμπας. Η γάμπα θα
κατασκευαστεί από δύο κομμάτια στρογγυλό σύρμα, τα οποία θα κολληθούν μεταξύ
τους.

Ενώνουμε προσεκτικά τις άκρες των συρμάτων, και σχηματίζουμε δύο κλειστά
σχήματα για να κάνουμε τις συγκολλήσεις. Η συγκόλληση γίνεται πάντα με τον ίδιο
τρόπο, προσθέτουμε στην ένωση ένα κομματάκι χρυσή κόλληση, βόρακα και
πυρώνουμε.

 
  

Αφού κολληθούν σωστά τα δύο σύρματα, περνάμε το καθένα από αυτά στον
στρογγυλό τουρμπουλέ, και χτυπώντας τα με τη ματσόλα τους δίνουμε ένα τέλειο
κυκλικό σχήμα.

Μετά το χτύπημα στον τουρμπουλέ παίρνουμε δύο στρογγυλά βεράκια. Ακουμπάμε

τα βεράκια με τον τρόπο που φαίνεται στο σχήμα πάνω σε ένα λείο τραπέζι, πάνω
στο οποίο υπάρχει ένα γυαλόχαρτο. Τρίβουμε πέρα δώθε με το χέρι μας το βεράκι
πάνω στο γυαλόχατο. Το βεράκι θα γίνει λείο από την πλευρά που ακουμπάει στο
γυαλόχαρτο.

 
  

Συγκολλάμε μεταξύ τους τα δύο βεράκια φέρνοντας σε επαφή τις πλευρές τους που
λειάναμε με το γυαλόχαρτο. Έτσι ολοκληρώνουμε και την κατασκευή της γάμπας.

Συνένωση της γάμπας με το καστόνι

Στη φάση αυτή έχουμε στη διάθεση μας, το καστόνι με τον πάτο του (αριστερά) και
την γάμπα (δεξιά).

 
  

Ξεκινάμε λιμάροντας την γάμπα, για να δημιουργήσουμε στο πάνω μέρος της μία
επίπεδη επιφάνεια πάνω στην οποία θα κολληθεί το καστόνι.

Κεντράρουμε προσεκτικά το καστόνι πάνω στη γάμπα, και προχωράμε στη

συγκόλληση των δύο μερών με τη γνωστή διαδικασία, συγκολλητικό κράμα,
βόρακας, φωτιά. Μετά την συγκόλληση ρίχνουμε το δαχτυλίδι στην άσπριση για να
καθαρίσει.

 
Αφού ετοιμάστηκε το μεταλλικό κομμάτι του δαχτυλιδιού, τοποθετούμε τον οπάλιο,
και τον στερεώνουμε (καρφώνουμε). Το κάρφωμα γίνεται με χτύπημα στο χείλος
του χρυσού καστονιού, με ένα σφυράκι, ώστε να εγκλωβίσει με ασφάλεια τον
οπάλιο.

Σχετικά με το δαχτυλίδι:

Είναι το κόσμημα που φοριέται στο δάχτυλο. Είναι διαχρονικά το πιο πολυφορεμένο
και πιο αγαπημένο κόσμημα από γυναίκες και άνδρες.

Το δαχτυλίδι έχει πολύ έντονη συμβολική σημασία για τους ανθρώπους. Στην
Ελληνική μυθολογία , ο Προμηθέας έκλεψε την σοφία των θεών, και την φωτιά από
τον Ήφαιστο, και τα χάρισε στους ανθρώπους. Ο Δίας τον τιμώρησε, και ο
Προμηθέας έμεινε δεμένος σε ένα βράχο με μία σιδερένια αλυσίδα, όπου ο αετός
του έτρωγε κάθε μέρα το συκώτι. Τον Προμηθέα ελευθέρωσε ο Ηρακλής. Ο Δίας
κατά βάθος χάρηκε με την απελευθέρωση του Προμηθέα αλλά για να είναι συνεπής
στην τιμωρία που είχε επιβάλλει σε αυτόν τον συμβούλευσε να φοράει στο δάχτυλό
του ένα κρίκο από την σιδερένια αλυσίδα που τον κρατούσε δεμένο. Ο κρίκος θα
είχε πάνω του ένα κομμάτι από τον βράχο που ήταν δεμένος. Έτσι θα συνεχιζόταν ο
δεσμός που τον κρατούσε δεμένο πάνω στον βράχο. Οι άνθρωποι από τότε φορούν
δαχτυλίδια για να τιμούν τον Προμηθέα που βασανίστηκε για να τους χαρίσει την
γνώση.

 Τα δαχτυλίδια εμφανίστηκαν με διάφορες σημασίες σε όλη την ιστορική διαδρομή.

    Το δαχτυλίδιτης διαδοχής : είναι αυτό που θα δώσει ο ηγεμόνας στον διάδοχο
του, για την επικύρωση  της νέας εξουσίας.
    Το δαχτυλίδι της κυριαρχίας :Ο ηγέτης των νικητών θα πάρει το δαχτυλίδι
από τον ηγέτη των ηττημένων όπως έκανε ο Ισίλντουρ όταν νίκησε τον Σάουρον 
και του έκοψε το δάχτυλο για να πάρει το Κυρίαρχο Δαχτυλίδι , στον «Άρχοντα των
Δαχτυλιδιών» του Τόλκιν. 

    Το δαχτυλίδι των αρραβώνων : είναι αυτό που αν αποδεχτεί η υποψήφια

νύφη, σημαίνει και αποδοχή της πρότασης γάμου. Αυτό καθιερώθηκε το 1250 μ.Χ.
από το Πάπα Ιννοκέντιο τον ΙΙΙ, όταν επέβαλλε πολύ μακρά περίοδο αρραβώνων.
Το δαχτυλίδι των αρραβώνων  έγινε διαμαντένιο μετά την τεράστια και εξαιρετικά
πετυχημένη διαφημιστική καμπάνια της εταιρίας διαμαντιών De Beers, η οποία
«επέβαλλε» το μονόπετρο δαχτυλίδι αρραβώνων, ως την μόνη «έγκυρη» πρόταση
γάμου, με το σλόγκαν “A diamond is forever” 

   Οι βέρες του γάμου:που συμβολίζουν την παντοτινή ένωση του ζευγαριού.
Στην Ορθόδοξη παράδοση  συνήθως είναι χρυσοί κρίκοι και φοριούνται στο
παράμεσο του δεξιού χεριού κατά την μέρα του γάμου, σε άλλα δόγματα όμως 
φοριέται και στο αριστερό.

    Οι δακτυλιόλιθοι :είναι δαχτυλίδια που είχαν ένα σφραγιδόλιθο, πάνω στον
οποίο είναι χαραγμένο  ένα σύμβολο, το οικόσημο της οικογένειας, ή του βασιλικού
οίκου. Οι Φαραώ της Αιγύπτου προκειμένου να χρίσουν τους ανώτατους
αξιωματούχους του κράτους,  παρέδιδαν σε αυτούς ένα  δακτυλιόλιθο. Με αυτόν οι
αξιωματούχοι  σφράγιζαν αντικείμενα και έγγραφα για όσο καιρό κατείχαν το
αξίωμα.  Οι δακτυλιόλιθοι χρησίμευαν κατά τον μεσαίωνα για να σφραγίζουν οι
φεουδάρχες και οι εμπορευόμενοι τα αντικείμενα, για την επιβεβαίωση της
κυριότητας τους.

    Τα εκκλησιαστικά δαχτυλίδια:είναι παράδοση των δυτικών χριστιανικών

δογμάτων, και όχι της Ορθοδοξίας. Δαχτυλίδια φορούν  οι επίσκοποι, καρδινάλιοι
κ.λ.π. Ο πάπας όταν εκλεγεί, θα φορέσει το «δαχτυλίδι του αλιέως», που φέρει
χαραγμένη την εικόνα του αλιεύοντος Αποστόλου Πέτρου, και το όνομα του νέου
πάπα. Διάφορες ενώσεις ανθρώπων όπως οι μασονικές στοές, αιρέσεις κ.λ.π. έχουν
τα δικά τους δαχτυλίδιασαν αναγνωριστικά μεταξύ τους, αλλά και ενδεικτικά της
θέσης του καθενός στην ιεραρχία.  Στην Αμερική συνηθίζεται, ομάδες ανθρώπων να
φορούν δαχτυλίδια έπ’ ευκαιρία κάποιων γεγονότων, όπως τα δαχτυλίδια της
αποφοίτησης για τους μαθητές της τελευταίας τάξης, η έπ’ ευκαιρία μιας εκδρομής
η ακόμα και ενός πάρτυ. Πέρα όμως και πάνω από όλα αυτά το δαχτυλίδι είναι ένα
κόσμημα, συχνά είναι ένα έργο τέχνης για το δάχτυλο μιας γυναίκας ή ενός άνδρα. 

Θα αναφέρουμε τέλος σε κάποια ορολογία  που χρησιμοποιείται   σχετική με τα

δαχτυλίδια. Ονομάζεται «σεβαλιέ» ένα δαχτυλίδι που φοριέται στο μικρό δάχτυλο.
Πιθανόν η ονομασία αυτή να προέρχεται από τον βαθμό Chevalier (Cheval =
Άλογο) των αξιωματούχων των μεσαιωνικών μασονικών στοών, διότι  όσοι
ανέρχονταν σε αυτό τον βαθμό φορούσαν δαχτυλίδι στο μικρό δάχτυλο.
«Στεφάνη»ή «σφενδόνη», ονομάζουμε το εμφανές τμήμα του δαχτυλιδιού, και
«γάμπα» ονομάζουμε το κάτω μέρος του δαχτυλιδιού, αυτό που δεν φαίνεται.
«Πικό» ονομάζεται το υπερυψωμένο τμήμα του δαχτυλιδιού, πάνω στο οποίο
στερεώνεται η πέτρα. Πυελίς ή καστόνι ονομαζεται η κατασκευή στο πικό του
δαχτυλιδιού η οποία στερεώνει την πέτρα.
  

Η σφενδό νη (αριστερά ) και η γά μπα (δεξιά ) του δαχτυλιδιού του Μίνωα. Ένα εμβληματικό
αντικείμενο του Μινωικού πολιτισμού , μετά από πολλές περιπέτειες, ξαναβρίσκεται στο χώ ρο
που ανή κει, στο μουσείο του Ηρακλείου. Στη σφενδό νη απεικονίζονται οι τρεις εμφανίσεις της
θηλυκή ς θεό τητας των Μινωιτώ ν, στη γη τον αέρα και τη θά λασσα. Η παρά σταση εμπλουτίζεται
με εικό νες συμβολικού και αποτρεπτικού χαρακτή ρα. Σύ μφωνα με τα εργαστή ρια του μουσείου, η
τεχνική κατασκευή ς του δαχτυλιδιού δεν είναι χυτή ό πως μπορεί κά ποιος να υποθέσει, αλλά
αποτελείται από χρυσά ελά σματα, δουλεμένα με την τεχνική ρεπουσέ, που χαρά χτηκαν και
συγκολλή θηκαν. Η γά μπα είναι κατασκευασμένη με την ίδια τεχνική , που διακοσμή θηκε με πέντε
σειρές γρά νες.