Nukleotidi su monomerske jedinice nukleinskih kiselina i posrednici u reakcijama prijenosa

energije u stanicama (adenozin). Kao i sve molekule s 2-3 fosfatne skupine vezane za 5'
ugljik, spadaju među nukleozidne monofosfate jer izdvajanjem fosfatne skupine tvore
nukleozid. Najveći je broj molekula RNK-a ili DNK-a izgrađen od samo 4 osnovna tipa
nukleotida.
Svaki se nukleotid sastoji od pet-ugljičnog šećera za koji su vezane fosfatna skupina i
dušikova baza. Šećer može biti D-riboza (kod RNK-a) ili D-deoksiriboza (kod DNK-a). Fosfat je
fosfoesterskom vezom spojen s 5'-ugljikom u šećeru, dok je baza vezana za 1'-ugljik. Baza
može biti purinska ili pirimidinska. DNK sadrži purine adenin (A) i gvanin (G), te pirimidine
citozin (C) i timin (T). RNK također sadrži adenin, gvanin i citozin, dok timin zamjenjuje
pirimidinskom bazom uracil (U). 5 navedenih dušikovih baza ubrajamo među 30 najčešćih
molekula u stanicama.

13.RASTVORI IZRAŽAVANJE SASTAVA RASTVORA UDJELI I KONCENTRACIJA

Rastvor je homogena smjesa sastavljena od dvije ili više supstanci. Supstance, koje čine
rastvor, zovu se komponente rastvora. Supstanca koja je u višku zove se rastvarač ili otapalo,
dok se ostale komponente zovu otopljene ili rastvorene supstance. Otapalo može biti smjesa
dvije ili više supstanci. Najčešći rastvarač je voda, ali rastvarač može biti u bilo kojem
agregatnom stanju (plin, tečnost ili čvrsta supstanca). Koncentracija rastvora je omjer
količine rastvorene supstance prema količini rastvarača. Može se izraziti na više načina:
masena koncentracija, molarna koncentracija, maseni udio, količinski udio, molalitet, itd.

14. HEMIJSKA KINETKIA – BRZINA HEMIJSKIH REAKCIJA HEMISKA RAVNOTEZA

Brzina hemijske reakcije se definiše kao promena koncentracije reaktanata/proizvoda
reakcije u toku vremena. Da bi došlo do reakcije potrebno je da se čestice sudare, da se
sudare dovoljnom energijom (brzinom, energija aktivacije-minimalna energioja potrebna za
početak odvijanja reakcije) i da imaju pogodnu orjentaciju. Takav sudar zove se uspešan
sudar. Brzina reakcije je broj uspešnih sudara u jedinici vremena. Na brzinu reakcije utiču
koncentracija reaktanata, temperatura, katalizatori i dodirna površina reaktanata
Hemijska ravnoteža je stanje gde je brzina reakcije u pravcu stvaranja proizvoda jednaka
brzini reverzibilne reakcije. U stanju ravnoteže masa i koncentracija reaktanata i produkata
se ne menja, iako reakcija još uvek teče

Jonska veza se ostvaruje između atoma sa izrazito različitim afinitetom za elektron (različitim
elektronegativnostima), recimo između alkalnih metala (koji lako otpuštaju elektron) i
halogenih atoma (koji lako primaju elektron). Tada atom koji otpusti elektron postaje
pozitivni jon a onaj koji ga prima negativni. Jonska je veza između natrijuma i hlora u
kuhinjskoj soli, Na+Cl-. Kovalenta veza nastaje između atoma koji imaju slične afinitete
prema elektronu pa elektron koji učestvuje u stvaranju veze ostaje između atoma. Pošto
svaki atom daje po jedan elektron (nekada može i više) onda dolazi do obrazovanja
elektronskog para. Kovalentna veza može biti polarna i nepolarna. Ako su atomi baš isti (ili
veoma slični) onda je nepolarna jer se centar elektronskog para nalazi na sredini između dva
atoma. Ako su atomi različiti veza je polarna jer se središte elektronskog para pomera ka
atomu sa većim afinitetom pa negde ima malo više pozitivnog a negde više negativnog
naelektrisanja. U polarnoj vezi dolazi do razmicanja centara pozitivnog i negativnog
naelektrisanja, dakle, dolazi do polarizacije. Nepolarna kovalentna veza je, recimo, u
molekulu kiseonika, O2, a polarna u molekulu ugljenmonoksida, CO

MOLARNE VELICINE
Molarna masa je masa jednog mola hemijskog elementa ili hemijskog jedinjenja.[1] Jedan
mol je količina supstance koja sadrži onoliko elementarnih čestica koliko ima atoma u 12 g
ugljenikovog izotopa C12 što je 6,023×1023 Ovaj broj naziva se Avogadrov broj i odnosi se na
elementarne čestice (molekule, atome ili jone) u 1 molu neke supstance. Molarna masa je
pogodna i često upotrebljavana veličina u hemiji jer dozvoljava laku konverziju između
stehiometrijskih (molarnih) odnosa predstavljenih hemijskom jednačinom i masenih odnosa,
koji su značajniji u praksi

12.GASNI ZAKONI
Brojni eksperimenti na gasovima su pokazali da se fizičko stanje gasa može potpuno
definisati sa četiri promenljive: T – temperatura u Kelvinima V – zapremina u m3 P – pritisak
u Paskalima n – količina gasa u molovima Jednačine koje pokazuju zavisnost izmeñu P, V, T i
n se zovu gasni zakoni.
Bojlov zakon je jedan od gasnih zakona, koji je naziv dobio po irskom prirodnjaku Robertu
Bojlu.[4] Kako je u izradi ovog zakona učestvovao i francuski fizičar Edmu Mariotu često se u
praksi on naziva i Bojl-Mariotov zakon. Zakon je primenljiv na sva gasovita tela koja se
ponašaju približno kao „idealni gasovi“.
Definicija;
Za koliko puta povećamo pritisak gasa, toliko puta ćemo smanjiti zapreminu i obrnuto, uz
uslov da je tempertura konstantna.
Izvođenje zakona;
p V = k (const)
gde je:
V je zapremina gasa
p je pritisak gasa
k je konstanta (const)
Henrijev zakon-definicija:
Količina gasa koja se rastvara u nekoj tečnosti je direktno proporcionalna parcijalnom
pritisku tog gasa, na zadatoj temperaturi. Drugim rečima, sa povećanjem pritiska povećava
se i mogućnost tečnosti da rastvori neki gas, dok se sa povećanjem temperature taj kapacitet
smanjuje.
Daltonov zakon je opšti zakon o gasovima i objašnjava ponašanje gasova ne razmatrajući
činjenicu da su oni najčešće mešavina koja je sastavljena od više gasova.
Daltonov zakon - definicija;
Pritisak koji vrši gasna mešavina jednak je zbiru pritisaka koji bi vršio svaki od njih ako bi sam
zauzimao ukupnu zapreminu.
Šarlov zakon - definicija;
Pritisak gasa direktno varira sa temperaturom, ako je zapremina stalna, volumen gasa će se
menjati sa promenom temperature ako je pritisak nepromenjen, ili ako zapremina ostaje
nepromenjena, a raste temperatura, povećava se pritisak

NUKLEINSKE KISELINE
Nukleinske kiseline su makromolekule koje sudjeluju u pohrani, prijenosu i ekspresiji
genetske informacije. To su linearni polimeri koji se sastoje od različitih nukleotida
poredanih u genetski predodređenom slijedu koji je nositelj njihove uloge informacijskih
makromolekula. Nukleinske kiseline se razlikuju po kemizmu i ulozi u stanici. Dva
osnovna tipa su:
DNK (deoksiribonukleinska kiselina) – sadrži deoksiribozu, spremište je genetske informacije,
uglavnom je sadržana u jezgri
RNK (ribonukleinska kiselina) – sadrži ribozu, sudjeluje u ekspresiji informacija tijekom
sinteze proteina, stvara se u jezgri
mRNK (glasnička RNK) – u jezgri sudjeluje u transkripciji genskog koda, potom se kroz
jezgrinu ovojnicu premješta u citoplazmu gdje sudjeluje u procesu translatacije
rRNK (ribosomska RNK) – uz ribosomske proteine je sastavni dio ribosoma
tRNK (transportna RNK) – ima ulogu prijenosnika aminokiselina do ribosoma gdje gradi
polipeptidni lanac.

UGLJIKOHIDRATI
Ugljikohidrati su velike biološke molekule ili makromolekule sastavljene od ugljikovih (C),
vodikovih (H) i kisikovih (O) atoma, obično s omjerom atoma vodika i kisika od 2 : 1 (kao u
vodi), odnosno empirijske formule Cm(H2O)n (pri čemu m može biti različit od n). Postoje
neke iznimke poput deoksiriboze, šećerne komponente DNA, koja ima empirijsku formulu
C5H10O4. Ugljikohidrati su u tehničkom pogledu hidrati ugljika, premda ih je strukturalno
bolje promatrati kao polihidroksialdehide i ketone.

PROTEINI, AMINOKISELINE, PEPTIDNA VEZA

Bjelančevine ili proteini su, uz vodu, najvažnije tvari u tijelu. Najvažniji su čimbenik u
rastu i razvoju svih tjelesnih tkiva. Glavni su izvor tvari za izgradnju mišića, krvi, kože,
kose, noktiju i unutarnjih organa, uključujući srce i mozak. Sastavni su dijelovi svake
stanice, što ih čini osnovom života na Zemlji. Izgrađene su od aminokiselina koje su
međusobno povezane peptidnom vezom.

Aminokiseline
U hemijskom smislu, aminokiseline su molekule koje sadrže amino skupinu (-NH2) i
karboksilnu skupinu (-COOH). Njihova glavna biološka uloga je izgradnja bjelančevina, iako
postoje i aminokiseline koje ne ulaze u sastav bjelančevina, a nazivaju se neproteinske
aminokiseline (npr. ß-alanin, ornitin i citrulin).

Peptidna veza (amidna veza) je kovalentna hemijska veza koja se formira između dva
molekula kad karboksilna grupa jednog molekula reaguje sa amino grupom drugog molekula,
uz otpuštanje molekula vode (H2O). Ovaj proces je dehidraciona sintaza (takođe je poznata
kao reakcija kondenzacije), i obično se javlja između aminokiselina. Rezultujuća C(O)NH veza
se naziva peptidna veza, dok je rezultujući molekul amid. Funkcionalna grupa sa četiri atoma,
-C(=O)NH-, se naziva peptidna veza. Polipeptidi i proteini su lanci aminokiselina povezanih
peptidnim vezama, kao što je i PNA.

LIPIDI (PODJELA) MASTI I ULJA, VOSKOVI, STEROIDI

Lipidi (masti) su jedinjenja različitog sastava po pravilu nerastvorna u vodi, a
rastvorna u organskim rastvaračima. Biološki su veoma značajna jedinjenja. Oni su
osnovna komponenta bioloških membrana i utiču na njihovu propustljivost,
učestvuju u predaju nervih impulsa, stvaraju kontakte među ćelijama, čine
energetske rezerve, štite organizam od mehaničkih povreda i formiraju
termoizolacionu sloj. Lipidi se dijele na proste i složene. Prosti lipidi su esteri masnih
kiselina i alkohola. Složeni lipidi su važni sastojci ćelija. U proste lipide spadaju
:Gliceridi - esteri trohidroksilnog alkohola glicerola i masnih kiselina.
Ceridi (voskovi) - esteri dugolančanih monohidroksilnih alkohola i masnih kiselina.
Steroli
U složene lipide spadaju:
Fosfolipidi - esteri fosfatne kiseline sa različitim alkoholima
Sfingolipidi - esteri dvohidroksilnog aminoalkohola sfingozina sa kiselinama.
Izoprenoidni lipidi

ELEKTRONSKA KONFIGURACIJA
Elektronska konfiguracija elementa je raspored elektrona koji pripadaju atomu datog
elementa na njegovim elektronskim orbitalama. Računa se da u osnovnom
energetskom stanju svi atomi danog elementa imaju istu elektronsku konfiguraciju
ukoliko nisu vezani sa drugim atomima. Elektronska konfiguracija se utvrđuje na
osnovu spetroskopskih ispitivanja i uz pomoć teoretskih proračuna. Kod mnogih
elemenata, posebno lantanoida i prelaznih metala, postoje nesuglasice oko njihove
elektronske konfiguracije

3. PERIODNI SISTEM ELEMENATA

Periodni sistem elemenata (kraće periodni sistem, skraćenica PSE) predstavlja prikaz
svih poznatih hemijskih elemenata, poredanih po rastućem atomskom broju i
elektronskoj konfiguraciji[1]. Elementi su postavljeni tako da su oni sa sličnim
hemijskim osobinama svrstani zajedno, u istu glavnu i sporednu, a pored podjele po
grupama, postoji i podjela po periodama. Periodne sisteme, gotovo identične,
nezavisno jedan od drugog razvili su 1869. godine ruski hemičar Dmitrij Ivanovič
Mendeljejev (1834-1907), a samo nekoliko mjeseci kasnije i njemački hemičar Lothar
Meyer (1830–1895). Periodni sistem ima i historijsku vrijednost za predviđanje
otkrića novih elemenata i njihovih osobina. Danas on služi isključivo samo kao
pregled.

TEORIJA O GRAĐI ATOMA

Atom je građen od jezgra i omotača. Jezgro je centralni dio atoma, a čine ga pozitivno
naelektrisane čestice protoni i neutralne čestice neutroni. Omotač predstavljaju negativno
naelektrisane čestice elektroni. Protoni, neutroni i elektroni imaju zajednički naziv
subatomske čestice. Nakon otkrića subatomskih čestica postavljeno je više teorija koje su
pokušale opisati atom. Većina njih je napuštena a neke kao što je Bohrova se još uvijek
koriste za opisivanje određenih pojava. Prema savremenom modelu atoma elektroni se
opisuju kao talasi. Zbog izražene dualne prirode elektrona na njegovo kretanje nije moguće
primijeniti zakone klasične mehanike. Položaj elektrona nije moguće tačno odrediti već se
može govoriti samo o mogućnosti nalaženja elektrona u nekom prostoru.
KARBON-UGLJIK-C

Ugljik se u prirodi nalazi u slobodnom obliku, ulazi u sastav neorganskih spojeva i osnovni je sastojak
organskih spojeva. Ugljik se javlja u više alotropskih modifikacija. Kristalni oblici ugljika su dijamant i
grafit, a amorfni oblici su ugljevi i čađ. -Dijamant je čist kristalni oblik ugljika, kod kojega su atomi
povezani čvrstom vezom i to ga čini najtvrđim materijalom. Ima visoko talište i za razliku od grafita ne
provodi električnu struju. Tvrđi je i od stakla.

- Grafit ima visoku tačku topljenja i provodi električnu struju. -Ugljevi su nastali laganim ugljenisanjem
biljaka pod visokim temperaturama i pritiskom bez prisustva vazduha. Procenat ugljika u uglju određuje
kvalitet uglja, koja zavisi od starosti uglja. -Čađ se dobija nepotpunim sagorijevanjem organskih spojeva
koji imaju veliki procenat ugljika.

Gorenjem ugljika na zraku mogu nastati dva oksida. Ako ugljik gori uz nedovoljan pristup zraka nastaje
plinoviti ugljikov monoksid, 2C + O2 → 2CO Ugljikov monoksid je otrovan plin, poznat pod nazivom
«krvni otrov». Trovanja ugljikovim monoksidom su smrtonosna. Kako je to plin bez boje i mirisa teško ga
je osjetiti, a prvi znak trovanja je glavobolja. Ako ugljik gori uz dovoljan pristup zraka, nastat će plinoviti
ugljikov dioksid. Jednadžba reakcije glasi: C + O2 → CO2 Ugljikov dioksid nastaje i disanjem ljudi i
životinja, sagorijevanjem, truljenjem, alkoholnim vrenjem itd. Industrijski se dobija alkoholnim vrenjem i
pečenjem krečnjaka. Ugljen dioksid je bezbojan gas. Rastvaranjem u vodi nastaje karbonatna kiselina
H2CO3.

Karbonati su soli karbonatne kiseline. Mogu biti hidrogen karbonati NaHCO3 i normalni karbonati
Na2CO3. Karbonati su u prirodi vrlo rasprostranjeni. Svi karbonati se rastvaraju u kiselinama.

NITROGEN-DUŠIK-AZOT-N

Nitrogen je gas bez boje, mirisa i ukusa i lakši je od zraka. Dušik ne podržava gorenje i hemijski je vrlo
slabo aktivan, što znači da se teško spaja s drugim elementima, pa ga nazivamo hemijski tromim ili
inertnim plinom. Dušik udišemo zajedno s kisikom. Dušik se nalazi u mnogim organskim spojevima. Kako
je dušik hemijski trom plin upotrebljava se kao zaštitni plin pri proizvodnji hemijskih spojeva koji se lako
spajaju s kisikom. U zraku koji udišemo ima 78 % dušika, ali ako bi se ta razina znatnije povisila, umrli
bismo od gušenja. Čisti, elementarni dušik industrijski se dobiva frakcijskom destilacijom tekućeg zraka.

Najvažniji spoj dušika je amonijak. U amonijaku je dušik spojen s vodikom.

dušik + vodik → amonijak 3H2 + N2 = 2NH3

Atom nitrogena gradi raznovrsne veze i u spojevima se javlja u više oksidacionih stanja: N2, N2O, NO,
N2O3, NO2, N2O5 itd.

-nitratna ili azotna kiselina-HNO3 4NO2+2H20+O2= 4HNO3

Nitrati su soli nitratne kiseline. U vodi se lako rastvaraju pa se rijetko nalaze u prirodi. Važniji nitrati su
natrij-nitrat NaNO3, kalij-nitrat KNO3, amonij-nitrat NH4NO3, srebro-nitrat AgNO3.

32. FOSFOR-P

Fosfor je nemetal koji je pri sobnoj temperaturi kruta tvar. Pojavljuje se u tri alotropske modifikacije: kao
bijeli, crveni i crni fosfor. Fosfora u prirodi nema u slobodnom stanju. Nalazi se u stijenama i mineralu
fosforitu.
Bijeli fosfor (P4)je čvrsta blijedožuta tvar, neprijatnog mirisa, topi se na 44 C. Na vazduhu se lako
zapali. Zapaljeni fosfor se ne smije gasiti vodom nego pijeskom. Svijetli u mraku. Zbog velikog afiniteta
prema oksigenu čuva se pod vodom. Snažno je redukciono sredstvo i vrlo je otrovan. Koristi se za
dobijanje fosfatne kiseline H3PO4, crvenog fosfora, otrova za miševe, bombi itd. Crveni fosfor P4n
dobija se zagrijavanjem bijelog fosfora na 300 C bez pristupa vazduha. To je prah crvene boje, bez
mirisa, nije otrovan i koristi se za proizvodnju šibica.

Crni fosfor se dobija iz bijelog fosfora zagrijavanjem bez prisustva vazduha uz povećani pritisak.

Spojevi fosfora su raznovrsni: fosfatna kiselina H3PO4 je najznačajniji spoj fosfora, koja se dobija iz
fosforita djelovanjem razblažene sulfatne kiseline. Soli fosfatne kiseline se zovu fosfati, mogu biti
dihidrogen fosfati, hidrogen fosfati i fosfati. Značajni su još i spojevi NaH2PO4-natrij-dihidrogen-fosfat,
Na2HPO4-natrij-hidrogen-fosfat i Na3PO4-natrij-fosfat.

LEKTROLITI I NEELEKTROLITI

Elektrolit u hemiji je supstanca koja sadrži slobodne ione, koji čine supstancu elektroprovodljivom.

Elektroliti su rastvori kiselina, baza ili soli.

Rastvori neelektrolita ne provode električnu struju. To su tvari koje rastvaranjem daju molekule kao
najsitnije čestice. Molekuli su neutralne čestice, na njih ne djeluje električno polje. Ne kreću se
djelovanjem električnog polja, pa nema provođenja električne struje. Tako se ponašaju rastvori šećera,
alkohola itd.

Rastvori elektrolita provode električnu struju. Ovi rastvori nastaju tako što rastvarač usitnjava tvar do
najsitnijih čestica-iona. Pozitivno naelektrisani joni nazivaju se katjoni, a negativno naelektrisani joni su
anjoni. Rastvori elektrolita su provodnici drugog reda. Metali su provodnici prvog reda. Joni u rastvorima
elektrolita nastaju elektrolitičkom disocijacijom i jonizacijom.

Negativno nabijene ione, nazivaju se anionima, a pozitivno nabijene ione, nazivaju se kationima. Kako se
pri provođenju električne struje kroz taljevine i otopine tvar hemijski raspada, taj je proces nazvan
elektrolizom. Švedski hemičar Arrhenius, postavio je teoriju elektrolitske disocijacije: otapanjem u vodi
elektroliti disociraju (raspadaju) na ione.

3. POJAM KISELINA-OSOBINE

Spojevi koji kod disocijacije u vodenim otopinama daju H3O+ion (oksonijev ili hidronijev ion) nazivamo
kiselinama. Otopina će biti kiselija što je više oksonijevih iona u njoj.  Naime, vodene otopine tih spojeva
pokazuju kiselu reakciju, tj. imaju kiseli okus i mijenjaju boju indikatora. Kiselost se ispituje indikatorima,
a mjeri pH-vrijednošću otopine, koju iskazujemo pH-skalom u rasponu od 1 do 14. Ako je pH manji od 7
otopina je kisela. Kiselost raste što je ta vrijednost manja. Ako pH iznosi 7, kao što je to slučaj s čistom
vodom, otopina je neutralna, a ako je pH veći od 7 znači da je otopina sve više bazna. 

Kiseline mogu biti jake i slabe. Jake su kiseline one koje potpuno ili gotovo potpuno ioniziraju u vodi.
Zbog ionizacije molekula kiselina u vodi, one su elektrolitne otopine. Jake kiseline su jaki, a slabe kiseline
slabi elektroliti. Kiseline mogu biti anorganske i organske. Kiseline se dobijaju reakcijom nemetalnog
oksida i vode

i sintezom vodika i nekog reaktivnog nemetala te otapanjem produkta u vodi. Jake kiseline su hloridna-
HCl, nitratna-HNO3, sulfatna-H2SO4. Slabe kiseline su fosfatna-H3PO4, acetatna-CH3COOH, karbonatna-
H2CO3.

4. POJAM BAZA-OSOBINE (LUŽINE)

Spojevi koji disocijacijom u vodenim otopinama daju hidroksidne ione, nazivamo bazama. Njihove otopine
pokazuju lužnatu reakciju, tj. imaju lužnat okus i mijenjaju crvenu boju lakmusa u plavu. Baze su svi
metalni hidroksidi, jer u vodi disociraju na metalni ion i hidroksidni ion. Baze mogu biti jake i slabe.Jake
su baze one koje potpuno ili gotovo potpuno disociraju u vodi. Njihove razrijeđene vodene otopine imaju
visoku koncentraciju hidroksidnih iona što se može dokazati indikatorima. Slabe baze, imaju malu
koncentraciju hidroksidnih iona što se očituje malim porastom pH vrijednosti otopine iznad 7. Baze su
vodene otopine. Nastaju otapanjem više vrsta tvari u vodi, ali i kada neke tvari s vodom hemijski reaguju.
Sve baze u svom sastavu imaju hidroksilnu grupu. Najvažnije i najjače baze su baze alkalnih metala kao
što su natrij hidroksid-NaOH, kalij-hidroksid KOH, i baze zemnoalkalnih metala kao što su kalcij-hidroksid
CaOH2, barij-hidroksid BaOH2. Baze većine ostalih metala su slabe baze. Da li je neka tečnost baza ili ne,
utvrđuje se pomoću indikatora, kao što su: lakmus papir,  fenolftalein, metil oranž. Baze su hemijska
suprotnost kiselinama. Reakcija između kiselina i baza naziva se neutralizacija. Baze i kiseline su suprotne
jer kiseline povećavaju koncentraciju oksonijevih iona, dok baze smanjuju ovu koncentraciju. Baze
reagiraju s kiselinama pri čemu nastaju voda i soli ili njihove otopine.

5. POJAM SOLI-VRSTE

Soli su hemijski spojevi izgrađeni od pozitivnih i negativnih jona, tj. od katjona i anjona, koji rastvaranjem
u vodi daju pozitivne jone metala i negativne jone kiselinskog ostatka. Soli nastaju reagovanjem kiselina i
baza. U ovim reakcijama joni hidrogena iz kiseline reaguju sa hidroksilnim jonima iz baze. Pritom nestaje
H+ jona iz rastvora a time nestaje i kiselih osobina. Reagovanjem minus OH jona nestaje i baznih
osobina. Pritom nastaje voda, koja je neutralni spoj, pa se ove reakcije nazivaju reakcije neutralizacije.

Soli su vrlo raznoliki i rasprostranjeni spojevi. Nazivi soli daju se na osnovu naziva jona metala i
kiselinskog ostatka. Ako se metal javlja u više oksidacionih stanja, to se u nazivu ističe. Ako pri reakciji
neutralizacije nastanka soli, svi atomi hidrogena iz kiseline i sve hidroksilne grupe iz baze reaguju, onda
nastaju neutralne soli. Ako ne reaguju svi atomi hidrogena iz kiseline pri neutralizaciji, onda nastaju kisele
ili hidrogen soli. Ako sve hidroksilne grupe iz baze ne reaguju pri neutralizaciji onda nastaju bazne ili
hidroksi soli.

Svojstva soli: neke soli su topljive u vodi (NaCl) i vodene otopine soli su elektroliti tj. provode struju.

Netopljive soli slabo ili nikako ne disociraju u vodi. Netopljive soli proizvode se postupkom
precipitacije ili taloženja. Topljive soli nastaju reakcijom metala i nemetala, reakcijom metala i
kiselina.

KINETIKA HEMIJSKE REAKCIJE

Kinetika hemijskih reakcija je dio hemije koji proučava brzinu i mehanizam odvijanja hemijskih reakcija.
Često se hemijske reakcije odvijaju u više stupnjeva ili se paralelno odvija više hemijskih reakcija.
Katalizatori, nečistoće i mnogi drugi faktori utiču na tok i brzinu hemijske reakcije. Sve što utiče na brzinu
i tok hemijske reakcije proučava hemijska kinetika.Hemijske reakcije se odvijaju različitim brzinama. Neke
teku sporo pa se promjene opažaju tek nakon nekoliko mjeseci, npr. hrđanje željeza na zraku. A neke su
reakcije tako brze da dolazi do eksplozije, npr.eksplozija vodikova praskavca. Istraživanja faktora koji
utiču na brzinu hemijske reakcije je predmet kinetike hemijskih reakcija.

11. BRZINA HEMIJSKE REAKCIJE-FAKTORI KOJI UTIČU NA BRZINU

Brzina hemijske reakcije je promjena koncentracije tvari koje učestvuju u hemijskoj reakciji. Koncentracija
reaktanata je najveća na početku reakcije i odvijanjem reakcije koncentracija se smanjuje. Reakcija se
može desiti ako najsitnije čestice reaktanata (atomi, molekuli, joni) dođu u neposredan dodir. To je
moguće ako se čestice kreću. Ali da bi došlo do reakcije potrebna je energija aktivacije. Energija
aktivacije je minimalna energija koju čestice moraju posjedovati da bi došlo do hemijske reakcije.
Takođe, na kretanje i aktiviranje i brzinu hemijske reakcije utiču agregatno stanje, usitnjenost,
koncentracija, temperatura, katalizatori itd.

Ako su reaktanti u gasovitom agregatnom stanju, brzina hemijskih reakcija je najveća jer je mogućnost
dodira najsitnijih čestica najveća. Ako su reaktanti u tečnom agregatnom stanju, brzina hemijskih reakcija
je manja, a kod čvrstih tvari, gdje se najsitnije čestice ne kreću, mogućnost reagovanja je najmanja.Ako
su reaktanti krupniji, onda su dodirne površine manje. Usitnjavanjem se povećava aktivna površina tvari,
pa se povećava i broj najsitnijih čestica koje će reagovati.Povećanjem temperature povećava se i brzina
kretanja najsitnijih čestica a time se povećava i mogućnost reagovanja. Brzina hemijske reakcije je
proporcionalna proizvodu koncentracija reaktanata. Pri većim koncentracijama reaktanata je veća
mogućnost kontakta najsitnijih čestica a time je veća brzina hemijske reakcije.Katalizatori ubrzavaju
hemijsku reakciju i nakon hemijske reakcije ostaju nepromjenjeni.

HEMIJSKA RAVNOTEŽA-KONSTANTA HEMIJSKE RAVNOTEŽE

Sve hemijske reakcije mogu biti nepovratne ili ireverzibilne i povratne ili reverzibilne. Broj nepovratnih
reakcija je ograničen. Većina reakcija su povratne ili reverzibilne. Povratne reakcije su reakcije koje se
odvijaju u oba smjera, slijeva na desno i s desna na lijevo. Ovakve reakcije se označavaju strelicama u
oba smjera.

Kod reverzibilnih ili povratnih reakcija uz polaznu reakciju se zbiva i povratna reakcija. Brzina polazne i
povratne reakcije jednake su umnošku konstantne brzine reakcije i aktvnih masa reagujućih
komponenata. Brzina polazne reakcije s vremenom se smanjuje jer opada koncentracija reaktanata.
Brzina povratne reakcije s vremenom raste, jer raste koncentracija produkata reakcije. Onoga trenutka
kada su te dvije brzine jednake, reakcija se prema vani više ne zbiva, tj. nastupa dinamička ravnoteža.
Tada kažemo da se reaktanti i produkti hemijske reakcije nalaze u hemijskoj ravnoteži. Ravnoteža se
može promjeniti ako se poremeti jedan od uslova koji dovodi do hemijske ravnoteže. Hemijska ravnoteža
je postignuta kada je brzina polazne reakcije jednaka brzini povratne reakcije.

U ravnotežnom stanju je:

Ovaj izraz je poznat i kao zakon o djelovanju masa .Konstanta K se naziva konstanta ravnoteže .

Konstanta kemijske ravnoteže je brojčana vrijednost koja nam pokazuje do koje mjere se određena
reakcija provodi.

Što je veća konstanta brzine polazne reakcije i manja konstanta povratne reakcije to je veća konstanta
ravnoteže ukupne reakcije.
PH VRIJEDNOST i 16. INDIKATORI

Za izražavanje kiselosti i baznosti koristi se ph vrijednost ili vodikov tj. hidrogenov eksponent. Ph je
negativan logaritam koncentracije jona hidrogena ph= minus logc(H+) Ako je ph vrijednost 7 onda je
rastvor neutralan. Ako je ph manji od 7 onda je kiseo a ako je ph veći od 7 onda je bazan.

Indikatori se koriste za utvrđivanje kiselosti ili baznosti rastvora. Po hemijskom sastavu, indikatori su
slabe organske kiseline ili baze vrlo složene strukture. Indikatori mogu biti jednobojni. Takav je
fenolftalein koji je u kiselinama bezbojan a u bazama crvenoljubičast. Dvobojni indikatori u kiselinama
imaju jednu a u bazama drugu boju, kao npr. lakmus koji je u kiselinama crven a u bazama plave boje.
Indikatori se koriste u obliku indikatorskog papira i rastvora. Uz papir se uvijek stavlja i skala sa uzorcima
boja. Upoređivanjem boja na skali sa bojom papira umočenog u rastvor određuje se ph vrijednost
rastvora. Približnu pH vrijednost otopina određujemo indikatorima, a pomoću uređaja pH-metra
određujemo tačnu vrijednost pH otopina.
Za kisele otopine najĉešće se koriste plavi lakmusov papir, otopina metil-oranža i univerzalni indikatorski
papir. Navedeni indikatori u kiselim otopinama pocrvene. Za baze najčešće upotrebljavamo otopinu
fenolftaleina koja je u kiselim i neutralnim otopinama bezbojna, a u bazama crvenoljubičasta. Zatim
crveni lakmusov papir i univerzalni indikatorski papir, koji u bazama poplave.

17. PUFERI

Rastvori koji imaju osobinu da se njihov Ph ne mjenja pri dodatku male količine jake baze ili jake kiseline,
nazivaju se puferi. To su smjese materija, najmanje dvije, koje imaju osobinu da vezuju H+ ili OH- jone,
pa njihova koncentracija ostaje konstanta.

Puferi su otopine koje imaju određenu pH vrijednost i sposobne su da se odupru njenoj promjeni, kad im

se doda mala količina jake baze ili kiseline. Svaki pufer ima svoj kapacitet. Količina jake kiseline ili baze
koja se može dodati nekom puferu, da značajno ne promijeni njegovu pH vrijednost ovisi od puferskog
kapaciteta.

Pufersko djelovanje je otpor puferske otopine promjeni pH vrijednosti, kad joj se dodaju male količine
kiseline ili baze. Puferski indeks ili puferska vrijednost je diferencijalni omjer porasta količine jake kiseline
ili jake baze i promjene ph pufera.

18. METALI

Atomi metala pri građenju hemijskih veza otpuštaju elektrone i daju pozitivne jone-katjone. Zato je
osnovno obilježje metala elektropozitivnost. Što je njihova elektronegativnost manja, izraženije su
metalne osobine. Fizičke osobine: svi metali, osim žive na sobnoj temperaturi su u čvrstom agregatnom
stanju. Metali su dobri provodnici elektriciteta i toplote. Svi su metali slične, srebrno sive boje, osim bakra
koji je crvene i zlata - žute boje. Metali imaju dobra mehanička svojstva i lako se obrađuju kovanjem,
izvlačenjem u žice i valjanjem u limove. Imaju visoke tačke topljenja. Prema gustini se dijele na lake i
teške. Svjež presjek svakog metala pokazuje sjaj. Otuda i podjela metala na crne koji imaju sivu boju i
obojene koji imaju neku drugu boju.

Hemijske osobine: hemijska reaktivnost metala zavisi od sposobnosti njihovih atoma da otpuštaju
elektrone, što se izražava potencijalom jonizacije. Svi metali se jedine sa hlorom na sobnoj temperaturi ili
pri zagrijavanju, gradeći hloride. Svi metali, osim zlata i platine, neposredno se spajaju sa oksigenom,
gradeći okside. Mnogi se metali u dodiru sa vazduhom, vlagom i ugljičnim dioksidom mjenjaju na
površini i to su neplemeniti metali. Metali koji se u tim uslovima ne mjenjaju nazivaju se plemeniti
metali, to su srebro, zlato i platina. Neki se metali poput bakra i aluminija na zraku prevuku zaštitnim
slojem oksida koji ih štiti od daljnjeg utjecaja zraka. Oni spadaju u poluplemenite metale.

U prirodi se samo mali broj metala može naći u elementarnom obliku, i to su uglavnom plemeniti metali.
Svi ostali metali se nalaze u obliku minerala koji se nazivaju rude. Metali su u periodnom sistemu
elemenata poslagani u grupe. Tako su u prvoj grupi periodnog sustava elemenata smješteni tzv. alkalni
metali, a u 2. zemnoalkalni metali, zatim slijede prelazni metali, slabi metali, metaloidi, nemetali, halogeni
elementi i na kraju plemeniti gasovi. Ispod njih se nalaze lantanoidi i aktinoidi. Alkalni metali,
zemnoalkalni metali, prelazni metali, aktinoidi, lantanoidi, i metali p-bloka zajedno nose naziv metali.
Halogeni elementi i plemeniti gasovi su nemetali.

ŽELJEZO-Fe

U prirodi je ovaj metal vrlo rasprostranjen. Željezo je sjajne sive boje, relativno mekano pa se da kovati.
Otapa se u razrijeđenim kiselinama uz izdvajanje vodika, a na vlažnom zraku željezo oksidira (korodira),
pri čemu se na njegovoj površini stvara hrđa. Veće količine željeza nalaze se vezane u mineralima poput
magnetita (Fe3O4), hematita (Fe2O3), limonita (FeO),siderita (FeCO3) i pirita (FeS2) iz kojih se
tehnološkim postupcima dobiva sirovo željezo. Istopljeno željezo sadrži primjese i naziva se sirovo
željezo. Sivo sirovo željezo nastaje postepenim hlađenjem. Ovo željezo je lomljivo i lako se topi. Bijelo
sirovo željezo nastaje naglim hlađenjem istopljenog željeza. Koristi se za dobijanje čelika. Čelik se dobija
iz sirovog željeza udaljavanjem primjesa. Čelici mogu biti karbonatni i legirani. Hemijski čisto željezo je
meko i rastegljivo. Sirovo željezo ima slaba mehanička svojstva, pa se najviše upotrebljavaju legure
željeza koje zovemo čelici. Čelik je smjesa željeza i ugljika. Čelik se često miješa s drugim metalima, koji
mu poboljšavaju svojstva. Općenito, željezo je metal koji najviše koristimo. Važni spojevi željeza su:
FeSO4-željezo 2 sulfat, Fe2(SO4)3-željezo 3 sulfat, Fe(OH)3-željezo 3 hidroksid i FeCO3-željezo 2
karbonat.

NEMETALI

Nemetali su hemijska skupina elemenata koja je jako elektronegativna, tj. dobivaju

više valentnih elektrona nego što ih daju. Postoji 17 nemetala. Njihove zajedničke osobine su
malena gustoća, savitljivost, ne provode  elektricitet (osim grafita), dolaze u sva 3 agregatna stanja i bez
sjaja su. Međusobno se spajaju kovalentnom vezom, a sa metalima ionskom vezom. Neki dolaze u
molekularnom stanju. Najreaktivniji su oni iz 17. grupe, dok se oni iz 18. grupe uopće ne jedine zato što
su stabilni; zato se nazivaju plemeniti gasovi ili inertni gasovi. U nemetale se ubrajaju halogeni
elementi, plemeniti gasovi i vodik, ugljik, dušik, kisik, fosfor, sumpor i selenij. Što je koeficijent
elektronegativnosti veći, to su bolji nemetali. To su: plemeniti plinovi (helij, neon, argon, kripton, ksenon,
radon), vodik, kisik, dušik, fluor, hlor, brom, fosfor, ugljik, sumpor, jod i francij.

Metali se nalaze lijevo u periodnom sistemu elemenata, nemetali su desno a između njih se nalaze
polumetali ili metaloidi, koji pokazuju osobine i metala i nemetala, nazivaju se i amfoterni elementi.
Polumetali su B, Si, Ge, As, Se, Sb, Te, At. Plemeniti gasovi su slobodni atomi.

OKSIGEN-KISIK-KISEONIK-O
Kisik je jedan od najzastupljenijih elemenata u prirodi. On je najvažniji sastojak zraka jer je neophodan za
život svih živih bića na Zemlji. S obzirom da je kisik topljiv u vodi, on osigurava život i u vodi. Osim u
zraku, gdje se nalazi u elementarnom stanju, mnogo kisika nalazi se u spojevima s drugim elementima.
Kisik je pri sobnoj temperaturi i normalnom tlaku plin, bez boje i mirisa, podržava gorenje ali ne gori.
Kisik se dobiva zagrijavanjem kalijeva permanganata, frakcionom destilacijom tečnog vazduha,
elektrolizom vode i iz peroksida. Kisik je jedan od najboljih nemetala. Slobodan kisik se javlja u 3
alotropske modifikacije: atomski nascentni O, dvoatomski molekulski O2 i troatomski-ozon O3 oksigen.
Kisik se u industriji upotrebljava za postizanje visokih temperatura, u medicini za olakšavanje disanja, u
posebnim uređajima za astronaute, vatrogasce, ronioce, itd. Kisik se čuva u čeličnim bocama pod
tlakom. Oksidi su spojevi kisika s drugim elementima. Proces spajanja hemijskih elemenata s kisikom
zove se oksidacija. Najpoznatiji proces oksidacije je gorenje. Bez kisika nema gorenja ni disanja.

ELEKTRONSKA KONFIGURACIJA
Ranije je rečeno elektroni u omotaču su grupisani u energetskim nivoima koji se obilježavaju
velikim

slovima: K, L, M, N, O, P, Q ili kvantinm brojevima (n = 1, 2, 3, 4 …). Tačnijim ispitivanjem je

dokazano

da svi elektroni jednog energetskog nivoa nemaju ISTU ved sličnu energiju. To znači da su
elektroni

jednog energetskog nivoa raspoređeni u podnivoe koji se obilježavaju malim slovima s, p, d,

f. On se

ne odnosi na K nivo koji se sastoji od 1 ili najviše 2 elektrona i oba imaju istu energiju.
Elektronska

konfiguracija K sloja je 1s(2) (čitaj “jedan es dva“). Podslojevi, orbitale i elektroni se

obilježavaju sa

slovima s, p, d i f ali se ispred njih stavlja vrijednost glavnog kvantog broja koji označava
kojem sloju

pripadaju predslojevi odnosno orbitale i elektroni.

Elektronska konfiguracija K sloja (n=1) ima jedan podsloj (podnivo) koji se naziva 1s podnivo.

 L-sloj (podnivo) (n=2) ima dva podsloja 2s i 2p

 M – podnivo (n=3) ima tri podsloja 3s ,3p I 3d

 N – podnivo (n=4) ima četiri podsloja 4s, 4p, 4d i 4f itd.

Podslojevi (podljuske) se sastoje od 1 ili više orbitala od kojih svaka moze primiti najviše 2
elektrona

različitog spina. Ako se u orbitali nalazi samo 1 elektron njega zovemo “nespareni elektron”
(slobodan elektron). U jednom elektronskom sloju (energetski nivo) može da se nalazi različit
broj

elektrona a najviše 2xn

2

Prema tome:

 K (n=1) može imati 2 x 1

2

= 2 elektrona

 L (n=2) može imati 2 x 2

2

= 8 elektrona

 M (n=3) može imati 2 x 3

2

= 18 elektrona

 N (n=4) može imati 2 x 4

2

= 32 elektrona.

Maksimalan broj elektrona pojedinačnog podnivoa zavisi od toga koji je podnivo: s, p, d, f.

U s podnivou ne može biti više od 2 elektrona, u p podsloju 6 elektrona, u d podsloju 10

elektrona i f

podsloju 14 elektrona.

Broj elektrona maksimalan u podnivou je u: s=2, p=6, d=10, f=14 elektrona. Najveda razlika u
energiji

je između prva dva energetska nivoa. Sa porastom vrijednosti razlika u energiji se smanjuje
između

dva uzastopna energetska nivoa.

9 | S t r a n i c aS k r i p t a – H e m i j a I V r a z r e d

Peti sloj “O” maksimalno može da sadrži 32 elektrona:

 5 s – podnivo (2 el)
 5 p – podnivo (6 el)

 5 d – podnivo (10 el)

 5 f – podnivo ( 14 el)

Šesti sloj (energetski nivo) P maximalno može da ima 18 elektrona koji se nalaze u 3
podnivoa ( 6s,

6p, 6d)

 6s podsloj maximalno 2 elektrona

 6p podsloj maximalno 6 elektrona

 6d podsloj maximalno 10 elektrona.

Sedmi sloj Q maximalno sadrži 8 elektrona koji se nalaze u 2 podsloja (energetska nivoa) tj u
7s i 7p:

 7s maksimalno ima 2 el

 7p maksimalno ima 6 el .

Kako se vidi svaki s podsloj (energetski podnivo) sadrži 1 s orbitalu, p podsloj 3 orbitale, d
podsloj 5

UGLJIKOHIDRATI 1X
Ugljikohidrati ili šećeri su najrasprostranjenija jedinjenja u živom
svijetu.Izvršavaju mnoge uloge u živom organizmu. Prema stepenu složenosti
dijele se na:

 monosaharide,
 disaharide
 oligosaharide i
 polisaharide.
Ugljikohidrati su velike biološke molekule   sastavljene
od ugljikovih , vodikovih  i kisikovih atoma, obično s omjerom atoma vodika i
kisika od 2 : 1 (kao u vod

.MASTI I ULJA 4X - ima još u tri kombinacije : 4. , 12. , 20.

Masti i masna ulja su organski spojevi koji imaju veliku ulogu u izgradnji živih
bića.
Prema hemijskom sastavu masti i ulja su esteri  glicerola i viših masnih
kiselina pa se svrstavaju u trigliceride , ali i u lipide.
Ne otapaju se u vodi, ali se otapaju u organskim otapalima.
MASTI su spojevi sa ZASIĆENIM masnim kiselinama , te su zato pri sobnoj
temperaturi u krutom ili polukrutom agregatnom stanju,
a ULJA su spojevi sa NEZASIĆENIM masnim kiselinama pa su zato pri
sobnoj temperaturi u tekućem agregatnom stanju.

PROTEINI 2X – ima u kombinaciji 19.

Bjelančevine ili proteini su uz vodu najvažnije tvari u tijelu.

Glavni su izvor za izgradnju : mišića, krvi, kože , kose, noktiju , i unutarnjih

organa uključujući i srce i mozak .

Bjelančevine su IZGRAĐENE od aminokiselina koje su međusobno povezane

peptidnom vezom. Bjelančevine upravljaju svim životnim procesima stanice.
No, one se ne mogu same umnožavati.

Izgrađene su od dvadeset različitih aminokiselina , međusobno povezanih

poput karika u lancu.

Po složenosti bjelančevine dijelimo na : jednostavne i složene bjelančevine.

 Jednostavne bjelančevine(proteini) – sastavljene su samo

od aminokiselina 
 Složene bjelančevine (proteidi) – sastoje se od proteinskog i
neproteinskog dijela .
Po VRSTI imamo : strukturne bjelančevine , prijenosne , fibrilne , I globularne
bjelančevine.

ALDEHIDI 1X

Aldehidi su organski spojevi s jednovalentnom aldehidnom skupinom –CHO

Osobine aldehida su :
-Kad su otopljeni u vodi, u obliku su hidrata.
-Niži aldehidi redovito su bezbojne tekućine karakteristična mirisa;
-plinovit je samo formaldehid ,
-Podliježu nekim karakterističnim adicijskim i kondenzacijskim reakcijama, pa
se upotrebljavaju kao polazne tvari u mnogim sintezama.
-Stvaraju adicijske spojeve,
REAKCIJE :aldehidi reaguju sa alkoholima , sa mjesovitim metalnim hibridima
i sa organometalnim spojevima.

AMINOKISELINE 2X – ima i u kombinaciji 11

U hemijskom smislu, aminokiseline su molekule koje sadrže amino
skupinu (-NH2) i karboksilnu skupinu (-COOH).
Osim amino i karboksilne skupine, strukturu aminokiselina određuje i bočni
lanac koji se naziva i ostatak a obilježava se s R.
R - skupina predstavlja osnovu za podijelu aminokiselina pa imamo :
-aminokiseline nepolarne skupine ,
-aminokiseline polarne R skupine ,
- aminokiseline s kiselom R- skupinom
- aminokiseline s bazičnom R – skupinom.
Njihova glavna biološka uloga je izgradnja bjelančevina .
Aminokiseline u bjelančevinama mogu biti dvovrsne: esencijalne i
neesencijalne. Esencijalne se uzimaju u prehrani a neesencijalne organizam
stvara iz ugljikohidrata.

.MONOSAHARIDI 2X – (ovo pitanje ima i u kombinaciji broj 14.a odgovor je samo

ovdje)

Monosaharidi su : riboza, glukoza, fruktoza,

 - RIBOZA –je monosaharid s pet ugljikovih atoma, važna je
komponenta koenzimâ   i kralježnica,to su genetičke molekule poznate
kao RNA.
GLUKOZA I FRUKTOZA:su jednostavni šećeri koji su najrasprostranjeniji u
prirodi. Slatkog su okusa, topljivi u vodi, ali se otapanjem u vodi ne mogu
rastaviti.
Glukoza i fruktoza imaju istu kemijsku formulu C6H12O6, ali se razlikuju po
strukturi koja im daje i različita svojstva.
- GLUKOZA je derivat šećera i bitna je za pretvaranje hrane u energiju.
Sastojak je voća (grožđa pretežno), meda, životinjskih tkiva, saharoze.
FRUKTOZA je vrlo sladak šećer koji je dobro topljiv u vodi. U prirodi se
nalazi zajedno s glukozom u slatkome voću i medu.

ALKINI – OPŠTA FORMULA , STRUKTURA , HOMOLOZI, I

PREDSTAVNICI – 2X

(ovo ima u kombinaciji broj 19 a odgovor je samo ovdje)

OPSTA formula alkina je CnH2n-2
Alkini su aciklički nezasićeni ugljikovodici koji u molekuli pored jednostrukih
imaju i trostruke kovalentne veze.
Alkini su hemijski aktivni spojevi zbog specifične strukture
trostruke kovalentne veze. Ona se sastoji od dvije slabe pi-veze i jedne čvrste
sigma-veze.

PREDSTAVNICI alkina su : etin, propin, butin , pentin, heksin, heptin, oktin,

nonin, dekin.

Osobine alkina:
-Slabo se otapaju u vodi a
-dobro se otapaju u organskim otapalima.  
Reakcije alkina:alkini reaguju sa halogenim elementima i njihovim hibridima i
sa vodonikom. Lako se oksidiraju.

KARBOKSILNE KISELINE 1X

Karboksilne kiseline su organske kiseline ,  opće formule R-COOH, pri čemu

je R- Alkil grupa , a -COOH karboksilna grupa.
Karboksilne kiseline mogu biti :
mono-, di - , poli – karboksilne kiseline ovisno o broju karboksilnih grupa .
Karboksilne kiseline se dijele na :  zasićene, nezasićene i aromatske.
Karboksilne kiseline su  slabe kiseline  iako imaju oštar i neugodan miris.
Karboksilnih kiselina ima mnogo. Najvažniji PREDSTAVNICI karboksilnih
kiselina su : mravlja, sirćetna , propionska , butanska kiselina.
3.PEPTIDNA VEZA 3X-
(ovo pitanje ima u još dvije kombinacije i to u kombinacijama broj : 16 i 17 – a
odgovor je samo ovdje )
Najvažnija hemijska reakcija aminokiselina je formiranje peptidne
veze.Peptidna veza omogućava povezivanje dviju aminokiselina i stvaranje
lanca aminokiselina (peptidi i proteini).
Peptidna veza je VEZA između KARBOKSILNE grupe jedne aminokiseline i
AMINO grupe druge aminokiseline u kojoj se atom ugljika veže za
atom azota uz oslobađanje molekula vode.

POLISAHARIDI 1X
Polisaharidi služe kao spremišta energije (npr.škrob) i kao strukturalne
komponente (npr.celuloza u biljaka ).
Polisaharidi su ugljikohidrati sastavljeni od velikog broja monosaharida  (više
od 10).
Nemaju redukcione osobine  jer nemaju slobodnih polu-acetalnih grupa.
-Polisaharidi građeni od JEDNE vrste monosaharida, nazivaju
se HOMOPOLISAHARIDI  (škrob, celuloza,  )
-Polisaharidi građeni od DVIJE ili više vrsta monosaharida nazivaju se 
HETEROPOLISAHARIDI .
Prema funkciji koju imaju u živim organizmima mogu se podijeliti u tri grupe:
strukturni polisaharidi , polisaharidi koji vežu vodu i rezervni polisaharidi.

 1.- Strukturni polisaharidi - daju mehaničku

stabilnost ćelijama i organima.
 2.- Polisaharidi koji vežu vodu – sprječavaju isušivanje ćelija i tkiva.
 3.- Rezervni polisaharidi – služe kao rezerva iz koje se po potrebi
oslobađaju i razlažu do monosaharida.

.FENOLI 1X

Fenoli su grupa organskih spojeva čija je opšta formula Ar-OH, gdje je

Ar- fenil ili neka druga aril  grupa.
Razlika između fenola i alkohola je u tome što je OH-grupa u fenolima vezana
za aromatski prsten. Najjednostavniji spoj i predstavnik je fenol.
OSOBINE fenola su :
-Jednostavni fenoli su tečnosti ili čvrste supstance i imaju nisku tačku
topljenja.
-Tačka ključanja im je dosta visoka,
- Fenoli su dosta kiseli  spojevi, pa se po tome razlikuju od alkohola.
.- Reakcijom sa vodenim rastvorima baza, nastaju soli  fenola..
- Zbog velike reaktivnosti, fenoli podliježu i drugim reakcijama:
dobijanje etera, estera, supstitucija u prstenu.

DISAHARIDI 1X
Disaharidi su oligosaharidi  građeni od dvije jedinice monosaharida .
Za organizam čovjeka najvažniji disaharidi su : maltoza, laktoza,celobioza
i saharoza
. Prema načinu vezanja monosaharida u molekuli disaharida dijele se na :
1.disaharide maltoznog tipa i
2.disaharide trehaloznog tipa.
Disaharidi MALTOZNOG tipa su reducirajući šećeri (maltoza, laktoza ). Imaju
reducirajuće djelovanje jer imaju slobodnu jednu polu-acetalnu OH grupu.
Šećeri koji nemaju slobodnu polu-acetalnu OH-grupu su NEREDUCIRAJUĆI (
saharoza).

ALKOHOLI – 1X (ima u kombinaciji broj 17.ali pitanje je :

AKOHOLI- DEFINICIJA I PODJELA 1X – što znači da je isti odgovor i za
kombinaciju 17.
Opća formula alkohola je R- OH .
DEFINICIJA : Alkoholi su organski spojevi koji sadrže hidroksilnu (OH)
skupinu vezanu za ugljikov atom, ako taj nije u sastavu aromatske jezgre;
Prema BROJU hidroksilnih skupina DIJELE dijele se na : jednovalentne,
dvovalentne, trovalentne i viševalentne, a PREMA prema POLOŽAJU
ugljikova atoma mogu biti: primarni, sekundarni i tercijarni.
Alkoholno vrenje je najstariji način dobivanja alkohola. To je proces u kojem
se uz katalitičko djelovanje enzima kvašćevih gljivica , ugljikohidrati
pretvaraju u etanol .

Alkohol se upotrebljava kao otapalo (jako dobro otapa masti,  ulja  i boje ) ali

se upotrbljava i kao
sredstvo za ekstrakciju,  dezinfekciju,  konzerviranje  i za proizvodnju
umjetnih alkoholnih pića .

KETONI 1X

Ketoni su organski spojevi koji imaju KARBONILNU grupu - skupinu , gdje je

atom ugljika vezan s atomom kisika dvostrukom kovalentnom vezom.
Ketoni nastaju oksidacijom sekudarnih alkohola. Npr. iz butan-2-ola
oksidacijom nastaje keton.
Ketoni u svom nazivu imaju završetak na -on, odnosno, imenu
osnovnog ugljikovodika se doda nastavak –ON .
5. Azot

Azot je element Va (15.) grupe Periodnog sistema elemenata. U jezgru sadrži po 7

protona i

neutrona, a u elektronskom omotaču se nalazi 7 elektrona (raspored po energetskim

nivoima je:

K=2, L=5)

Azot se u slobodnom stanju nalazi u vazduhu. Biogeni je elemenat, ulazi u sastav

nukleinskih

kiselina i proteina.

To je gas bez boje, ukusa i mirisa, slabo se rastvara u vodi, inertan je tj. slabo je
reaktivan su

atomi u molekulu povezani jakom trostrukom vezom.

Jedinjenja:

1. Oksidi:

N2O -azot(I)-oksid

NO -azot(II)-oksid6

Mera kiselosti rastvora - pH vrednost

Rastvori mogu biti kiseli, neutralni, bazni.

Kiselost (baznost) rastvora se izražava pH vrednošću.

pH-skala najčešće ima opseg 14 jedinica.

Ako je pH < 7 rastvor je kiseo

pH = 7 rastvor je neutralan

pH > 7 rastvor je bazan.

Kiselost odnosno baznost rastvora se može odrediti pomoću kiselinsko-baznih

indikatora. To su

supstance koje menjaju boju u zavisnosti od pH vrednosti rastvora.

U kiseloj sredini plavi lakmus papir postaje crven, metil-oranž je crvene boje, a
fenolftalein je

bezbojan.

U baznoj sredini crveni lakmus papir postaje plav, metil-oranž je žut, a fenolftalein je
ljubičast.18