Big Data.Çoxumuza tanış və eyni zamanda bir o qədər də yad olan bir konsept.

Nəyə görə həm

də "yad", çünki adətən Big Data anlayışını "çoxlu data" anlayışı ilə səhv salırıq.Bu məqalədə bu
fərqə qısaca göz atmağa və Big Data anlayaşının dəqiq rəsmini beyninizdə canlandırmağınıza
yardımçı olmaya çalışacağıq.

Problem yoxsa texnologiya?

İlk öncə onu qeyd edim ki, Big Data bir problemdir. Problemlər isə öz növbəsində onu aradan
qaldırmaq üçün müvafiq həllər tələb edir. Bu həlləri biz Big Data texnologiyaları adlandırıq. "Big
Data nə kimi bir problem ola bilərki?" dediyinizi duyar kimiyəm. Elə isə aşağıda qeyd etdiyimiz
bir neçə fakta nəzər yetirərək fikrimizi əsaslandıraq.
   •   "Google"da hər saniyədə 40000, gündə 3.46 milyon və ildə 1.2 trilyon axtarış həyata keçirilir.
   •   Hər dəqiqə Facebookda təxminən 31.25 milyon mesajlaşma və 2.77 milyon video izlənməsi
həyat keçirilir.
   •   "Youtube"a hər dəqiqə təxminən 300 saatlıq video yerləşdirilir.
   •   2020-ci ildə dünyada smartfon istifadəçilərinin sayının 6.1 milyard olacağı gözlənilir.
Yuxarıdakı siyahını istədiyimiz qədər uzatmaq mümkündür. Problemimizin məğzi də məhz
burada ortaya çıxır. Statistikalardan da göründüyü kimi biz artıq böyük həcmdə, müxtəliflikdə
və sürətdə data axınına məruz qalmaqdayıq və gələcəkdə bu artım eksponensial olaraq davam
edəcək.

3V

Yuxarıda göstərilən faktlara bir daha diqqət etsəniz, görə bilərsiniz ki , heç birində sizi
təəccübləndirə biləcək "petabaytlar" və "zetabaytlar"dan ibarət nümunələr göstərmədim. Səbəb
Big Datanın sadəcə böyük miqdarda data olduğu izləminini verməməkdir. Belə ki, hər hansı bir
verilənə Big Data deyə bilmək üçün onun 3V (4V, 5V, 7V olaraqda qarşınıza çıxa bilər)
konsepsiyasına uyğun gəlməsi tələb olunur. 3V qaydasına görə Big Data ən azından aşağıdakı 3
xüsusiyyətə malik olmalıdır :
   •   Volume - Son illərdə Süni intellekt, Cloud və IoT texnologiyalarının inkişafı və geniş
yayılması ilə 2013-cü ildə müxtəlif mənbələrdən təxminən 4.4 zettabayt data generasiya olundu.
Hətta 2020-ci ildə bu rəqəmin 10 dəfə artacağı gözlənilir. Maraqlı bir sual ortaya çıxır. Bəs bizim
sistemlərimiz bu dataları saxlamaq üçün uyğun inkişaf tempi göstərə bilir mi?Cavab, xeyr. Məhz
bu məqamda biz ənənəvi üsullardan deyil , Big Data texnologiyalarından danışmalıyıq. Yəni
datanın həcminin olması onu Big Data olaraq adlandırmaq üçün əsas kriteriyalardan biridir.
   •   Velocity - Sizcə, Google saniyədə 40000 axtarış aparılmasına necə imkan yarada bilir? Təbii
ki, Big Data texnologiyaları ilə. Big Data prosesleri adətən saniyələr içərisində həyata keçirilir və
mütəxəssislər bu prosesləri ümumi ifadə olaraq "Discover and Analyze" adlandırırlar. Yəni Big
Data texnologiyaları sürətli formada datanı qəbul etməli, bu data üzərində görə biləcəyi işləri
müəyyənləşdirib analiz etməlidir. Əsasən Big Datada proseslər real-time (anında), near real-
time, batch(müəyyən bloklar) şəklində aparılır.
   •   Variety - Datalar artıq müxtəlif növlərdə qarşımıza çıxır və hər keçən gün onları əvvəlcədən
təxmin etmək çox uzaq bir ehtimala çevrilməkdədir. Təsəvvür edin ki, uzaqdan idarə olunan bir
avtomobilimiz var və o sizə davamlı olaraq datalar göndərir. İşıqforun hansı işığı olduğu,
qarşıdakı avtomobillərin sürəti , kənarda olan yol nişanları, GPS və s. bu kimi məlumatları
özündə əks etdirən bu dataların üzərində proseslər aparmaq üçün sizə müxtəlif yanaşmalar
lazım gələckdir. Burada dataların müxtəlifliyi anlayışı ortaya çıxır.

A lot of data?

Bu sahə ilə yeni tanış olan insanlar, həmçinin mənim də ilk əvvəl yanaşdığım kimi "hərfi tərcümə
üsulu" ilə belə qənaətə gəlirlər ki, əgər datamızın həcmi çox böyükdürsə, deməli, bu Big Datadır.
Az öncə sadaladığımız 3V qaydasını da nəzərə alaraq, datanın çox olmasının onun Big Data
olmasına zəmanət vermədiyi qənaətinə gəlirik.Sadə bir misal verək. New York birjasında
saniyədə milyonlarla tranzaksiya baş verir.

Amma biz bu "datacenter"dəki dataları Big Data adlandıra bilmirik. Çünki datamızın Big Data
standartlarına uyğun sürəti və həcmi var, lakin müxtəlifliyi yoxdur. New York birjası
nümunəsində gələn verilənlər eyni formatda olduğu üçün əvvəlcədən qurulmuş bir model
davamlı olaraq nəticə verməyə kifayət edir.
Və sonda bildirmək istərdim ki, bugünki məqalə bu səpkidə yazdığımız ilk məqalə olduğundan
və daha çox ümumi anlayış ehtiva etdiyindən, Big Data prosesleri və texnologiyaları haqqında
ətraflı məlumat verməyə və dərindən analiz etməyə üstünlük vermədik. Yetərli istək və eyni
zamanda dəstək olduğu halda Big Data haqqında mövzuları geniş formada ələ almağı
planlaşdırırıq.