‫ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻋﻠﻤﻲ آﻣﻮزﺷﻲ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﮔﺴﺘﺮ ﻛﺎوﺷﮕﺮان‬

‫ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺨﺼﺼﻲ آﻣﻮزش ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ‬

‫ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ‬

‫و‬

‫ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GPS- GIS-RS‬‬

‫ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﺪوﻳﻦ‪:‬‬

‫ﺣﻤﻴﺪ رﺿﺎ ﺿﻴﺎﻳﻲ‬

‫‪hmdziaee@Gmail.com‬‬

‫‪www.GIS-Kavosh.com‬‬

‫اﻧﺘﺸﺎر اﻳﻦ ﺟﺰوه ﺑﺎ ذﻛﺮ ﻣﻨﺒﻊ ﺑﻼﻣﺎﻧﻊ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪.‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫
‬ ‫ان‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬

‫آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﺻﻮل و ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻧﻘﺸﻪ ‪2 ........................................................................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬

‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻫﻨﺪﺳﻲ و ﺷﻜﻞ زﻣﻴﻦ و ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﺼﺎت‪10........................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫ﺟﻬﺖ ﻫﺎ و اﻣﺘﺪادﻫﺎ و ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ‪23.....................................................................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫دﻗﺖ و ﻣﻘﻴﺎس ﻧﻘﺸﻪ‪30.............................................................................................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫ﻋﻼﺋﻢ و ﻧﻤﺎدﻫﺎ در ﻧﻘﺸﻪ‪33......................................................................................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ و روش ﻫﺎي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﺎﻫﻤﻮاري ﻫﺎ‪39...............................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ‪55..............................................................................‬‬

‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫اﺻﻮل ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ‪62..................................................................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬

‫ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ – ‪73..........................................................................GIS‬‬

‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‬

‫ﺳﻨﺠﺶ از دور و اﺻﻮل ﭘﺮدازش رﻗﻮﻣﻲ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮاره اي‪87............................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻳﺎزدﻫﻢ‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻳﺎﺑﻲ ﺟﻬﺎﻧﻲ ‪113........................................................................GPS-‬‬

‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫اوﻟﻴﻦ ﺑﺴﺘﻪ ﻫﺎي ‪ ArcGIS‬در ﻛﺸﻮر ﺷﺎﻣﻞ ﻓﻴﻠﻢ و ﻛﺘﺎب ‪ .‬از ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﺗﺎ ﺣﺮﻓﻪ اي ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺑﺎزار ﻛﺎر‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻛﻠﻴﻪ رﺷﺘﻪ ﻫﺎ‪.‬‬

‫‪WWW.GIS-Kavosh.com‬‬

‫‪١‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬

‫اﻫﺪاف ‪:‬‬

‫آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﺻﻮل و ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻧﻘﺸﻪ‬

‫آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﻧﻮاع ﻧﻘﺸﻪ‬

‫ﻧﻘﺸﻪ‬

‫ﻧﻘﺸﻪ)‪ (map‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻗﺎﺋﻢ ﻳﺎ ﻋﻤﻮدي ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﺑﺮ روي ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ اﻓﻘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ درآن‬
‫ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻳﻜﺴﺎن و ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺸﺨﺺ)ﻣﻘﻴﺎس( ﻛﻮﭼﻚ ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ‬

‫ﻋﻠﻢ وﻓﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻋﻮارض ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮ روي ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪.‬‬

‫درك ﻧﻘﺸﻪ و ﻓﻬﻤﻴﺪن زﺑﺎن ﮔﻮﻳﺎي ﻧﻘﺸﻪ ﻻزﻣﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ در واﻗﻊ وﺳﻴﻠﻪ اي ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و واﻗﻌﻴﺎت ﻋﻴﻨﻲ و زﻣﻴﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﻣﺘﺨﺼﺺ‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﻛﺶ ﻳﺎ ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﺮ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﺪف ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﺮ ﺑﻴﺎن ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺤﻮ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺷﺨﺺ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻘﺸﻪ را ﭼﻨﺎن واﺿﺢ ‪ ،‬ﻛﺎﻣﻞ و ﺷﻔﺎف و‬
‫ﺑﺪون ﻧﻘﺺ اراﺋﻪ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﺎرﺑﺮ در درك آن ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻘﺸﻪ‬

‫‪٢‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫را ﻃﻮري ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ آن ﭼﻪ ﻛﺎرﺑﺮ از آن درك ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﺑﻪ ذﻫﻨﻴﺖ ﺧﻮد ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﻧﻘﺸﻪ و‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺘﺎ ﭘﺪﻳﺪه واﻗﻌﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺪاﻋﻲ ﻛﻨﻨﺪه واﻗﻌﻴﺖ در ذﻫﻦ ﻛﺎرﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -1‬ارﺗﺒﺎﻃﺎت در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ‬

‫‪ -‬ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ‬

‫ﻋﻠﻢ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻛﻪ در زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ ‪ Cartographie‬و در زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ‪ mapping‬ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻛﻠﻤﻪ ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻣﺘﺪاوﻟﺘﺮ و در ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ داﻧﺶ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﻢ و ﻫﻨﺮي ﻛﻪ ﻃﻲ ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺗﺮﺳﻴﻢ‬
‫ﺑﺨﺸﻲ ﻳﺎ ﺗﻤﺎم ﺳﻄﺢ ﻛﺮه زﻣﻴﻦ را ﺑﺮ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺴﺘﻮي ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ اﺻﻮل رﻳﺎﺿﻲ و ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ در‬
‫ﻣﻲ آورد ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻔﻬﻮم ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -2‬ﻣﻔﻬﻮم ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻧﺠﻤﻦ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ در ﻣﻮرد ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ‬

‫ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻫﻨﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻢ و ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫دو دﻳﺪﮔﺎه در ﻣﻮرد ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ‬

‫دﻳﺪﮔﺎه اول‬

‫ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻳﻌﻨﻲ ژﺋﻮدزي)اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﺨﺘﺼﺎت زﻣﻴﻦ ﺷﺎﻣﻞ ﻃﻮل‬
‫ﻋﺮض و ارﺗﻔﺎع(‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداري زﻣﻴﻨﻲ و ﻓﺘﻮﮔﺮاﻣﺘﺮي‪ ،‬ﺗﺮﺳﻴﻢ و ﭼﺎپ‪.‬‬

‫‪٤‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫دﻳﺪﮔﺎه دوم‬

‫در اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪ از ژﺋﻮدزي‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداري زﻣﻴﻨﻲ و ﻓﺘﻮﮔﺮاﻣﺘﺮي ﺑﻮده و ﻳﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﺮاﺣﻞ ﭘﺲ از آﻣﺎده ﺳﺎزي اﻃﻼﻋﺎت اوﻟﻴﻪ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮔﺴﺘﺮش و ﺗﻨﻮع ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻋﻠﻮم و ﻓﻨﻮن ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ‪ ،‬ژﺋﻮدزي‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداري و ﻓﺘﻮﮔﺮاﻣﺘﺮي ﺑﻪ‬
‫ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ واﮔﺬار ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاف ﻓﻘﻂ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد و آﮔﺎﻫﻲ از ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎ و‬
‫ﺗﺴﻠﻂ در ﻛﺎرﺑﺮد اﺑﺰار و ﻓﻨﻮن ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﺳﻴﻢ و ﻧﮕﺎرش ﻧﻘﺸﻪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﭼﺎپ و ﺗﻜﺜﻴﺮ آن ﻣﻲ‬
‫ﭘﺮدازد‪.‬‬

‫اﺻﻮل ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ‬

‫ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ داﻧﺶ داراي اﺻﻮل و روش ﻫﺎي ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ ﺧﻮد اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ اﺻﻮل ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ‬
‫راﺑﻴﻨﺴﻮن ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪ -‬ﻣﻘﻴﺎس‬

‫‪ -‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻧﻘﺸﻪ‬

‫‪ -‬ﺧﻼﺻﻪ ﻛﺮدن‬

‫‪ -‬ﻃﺮاﺣﻲ‬

‫‪ -‬ﺗﺮﺳﻴﻢ و ﺗﻮﻟﻴﺪ‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ )‪(CIS‬‬

‫‪ -‬ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺪف از آن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﭼﺎﭘﻲ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي‬
‫ﺗﺮﺳﻴﻤﻲ و ﻳﺎ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٥‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫اﻣﺮوزه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ و ﻧﺮم اﻓﺰار ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت رﻗﻮﻣﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻣﺪرن و ﻳﺎ رﻗﻮﻣﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫ﻣﺪرن ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺮاﺣﻞ زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -‬ﺟﻤﻊ آوري و ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي داده ﻫﺎ‬

‫‪ -‬ﭘﺮدازش اﻃﻼﻋﺎت‬

‫‪ -‬ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻧﻬﺎﻳﻲ و ﻳﺎ ﺧﺮوﺟﻲ اﻃﻼﻋﺎت‬

‫در ﻫﺮ ﺻﻮرت در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺑﻪ دو ﻧﻜﺘﻪ اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﻛﻴﻔﻴﺖ‬
‫اﺳﺎﺳﻲ و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻫﻨﺮي ﻧﻘﺸﻪ‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي روي زﻣﻴﻦ‪ ،‬روش ﻫﺎي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛﻴﻔﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ و ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژي‬
‫آﻧﻬﺎ در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻫﻨﺪﺳﻲ و دﻗﺖ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ‪ ،‬ﻛﻴﻔﻴﺖ اﺳﺎﺳﻲ ﻧﻘﺸﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻣﺴﺎﻟﻪ زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺑﻴﺎن ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻣﺘﻜﻲ ﺑﻪ اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻫﻨﺮي ﻧﻘﺸﻪ را‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎﻳﺪ دﻗﻴﻖ ‪ ،‬ﺻﺤﻴﺢ و ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎﺷﺪ و ﺿﻤﻦ ﺣﻔﻆ اﺻﺎﻟﺖ ﻋﻮارض و ﻫﻨﺪﺳﻪ دﻗﻴﻖ آﻧﻬﺎ‬
‫در ﻳﻚ ﭼﺎرﭼﻮب ﻫﻨﺪﺳﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮاﻧﺎ و ﮔﻮﻳﺎ و زﻳﺒﺎ و ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻘﻴﺎس ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت و ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺿﺎﻣﻦ ﻛﻴﻔﻴﺖ اﺳﺎﺳﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﺟﻨﺮاﻟﻴﺰه ‪ ،‬ﻃﺮاﺣﻲ و ﺗﺮﺳﻴﻢ‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻫﻨﺮي ﻧﻘﺸﻪ را ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬اﻧﻮاع ﻧﻘﺸﻪ‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺪف‪ ،‬ﻧﻮع‪ ،‬ﻣﻘﻴﺎس ‪ ،‬دﻗﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮي‪ ،‬ارزش و ﻛﺎرﺑﺮد‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮان ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪٦‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻛﺎرﺑﺮد ﻧﻘﺸﻪ‬

‫‪ -1‬از ﻧﻈﺮ ﻧﻮع ﻛﺎرﺑﺮد ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‪ :‬ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﭼﺎرت و ﭘﻼن‪.‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ دﻫﻨﺪه ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ اﺳﺖ و داراي دﻗﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻘﺸﻪ‬
‫ﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ‪.‬‬

‫ﭼﺎرت ﻧﻘﺸﻪ ﺧﺎﺻﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻣﺴﻴﺮ ﻛﺸﺘﻲ ﻫﺎ و ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫﺎ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺮاي‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻫﻮاﻳﻲ و درﻳﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪.‬‬

‫ﭘﻼن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻣﻘﻴﺎس از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي و ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ﻛﻪ داراي دﻗﺖ‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﻌﻤﻮﻻ در اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﻣﺤﺪودي ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﺗﻬﻴﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻃﺮاﺣﻲ و اﻧﺘﺨﺎب ﻋﻼﺋﻢ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻫﻨﺮ ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻧﻘﺶ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ در‬
‫ﻛﺎرﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻫﺎي ﺷﻬﺮي و اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺤﺘﻮاي ﻧﻘﺸﻪ‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﺑﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎﻳﻲ اﻃﻼق ﻣﻲ ﮔﺮدد ﻛﻪ ﻫﺮﻳﻚ از ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ اﻫﻤﻴﺖ واﻗﻌﻲ ﺧﻮد را در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد‬
‫در ﻧﻘﺸﻪ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮده و ﻫﻴﭻ ﭘﺪﻳﺪه ﺧﺎﺻﻲ ﻣﻮرد ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻗﺮار ﻧﮕﻴﺮد‪ .‬اﻧﻮاع ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ)ﭘﻮﺷﺸﻲ(‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﻳﺎ ﺑﺰرگ ﻣﻘﻴﺎس ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻛﻠﻴﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻃﺒﻴﻌﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻧﻮع ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﻛﻪ وﺿﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﭘﺴﺘﻲ و ﺑﻠﻨﺪي ﻫﺎي ﺧﺸﻚ و ﭘﻮﺷﻴﺪه از آب را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺒﻨﺎ در ﻛﺎرﻫﺎ ﻋﻤﺮاﻧﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻫﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻣﺎدر ﻧﻴﺰ ﻣﻲ‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٧‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﭘﻼﻧﻮﮔﺮاﻓﻲ‬

‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ اﺳﺖ اﻣﺎ اﻃﻼﻋﺎت ارﺗﻔﺎﻋﻲ و ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺰان را ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﻗﺎره ﻫﺎ و ﻛﺸﻮر ﻫﺎ‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ‬

‫ب‪-‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ‬

‫دراﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﺑﺮ روي ﺑﻌﻀﻲ از ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ ﺑﻴﺶ از ﺳﺎﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻘﺸﻪ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺷﺪه و ﻣﻮرد‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﭼﺎرت‬

‫ب‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع وﻳﮋه‬

‫در آن ﺑﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﺧﺎﺻﻲ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻧﻈﻴﺮ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺗﺎرﻳﺨﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺘﻪ ﻫﺎي زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ راﻫﻬﺎ‬

‫‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي زﻣﻴﻦ‬

‫‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻠﻮم ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺧﺎﻛﺸﻨﺎﺳﻲ‬

‫‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬

‫‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﮕﺮدي و ﺗﻮرﻳﺴﺘﻲ‬

‫‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻫﻴﺪروﮔﺮاﻓﻲ و ﻫﻴﺪروﻟﻮژي‬

‫ج ‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺛﺒﺘﻲ )ﻛﺎداﺳﺘﺮ(‬

‫‪٨‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ و ﺛﺒﺖ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫د‪ -‬ﻛﺮه ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﺪل و ﻣﺎﻛﺖ و ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻘﻴﺎس‬

‫ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻘﻴﺎس ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮاي آن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫در ﻳﻚ ﻧﻮع ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي‪ ،‬اﻧﻮاع ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﻘﻴﺎس ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﻣﻘﻴﺎس داراي ﻣﻘﻴﺎس ‪ 1:500000‬ﻳﺎ ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﺑﺮاي‬
‫اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دﻗﺖ ﻛﻤﻲ در ﺑﻴﺎن ﺟﺰﻳﻴﺎت دارﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻘﺸﻪ ﺟﻬﺎن ﻳﺎ‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻛﻪ در ﻛﺘﺎب ﻫﺎ و اﻃﻠﺲ ﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﻣﻘﻴﺎس‪ :‬ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ‪ 1:500000‬ﺗﺎ ‪ 1:250000‬ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫ﻛﺸﻮر ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻘﻴﺎس ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ‪ 1:250000‬ﺗﺎ ‪ 1:50000‬و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻣﺒﻨﺎ در‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺟﻤﺎﻟﻲ و ﻧﻴﻤﻪ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ‪ ،‬ﻛﺎرﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ و ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫اوﻟﻴﻦ ﺳﺮي ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺳﺮاﺳﺮي اﻳﺮان ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ‪ 1:250000‬و دوﻣﻴﻦ ﺳﺮي ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي‬
‫ﺳﺮاﺳﺮي ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ‪ 1:50000‬ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ارﺗﺶ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه و در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ از ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ‪ 1:50000‬و ‪ 1:250000‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻣﻘﻴﺎس داراي ﻣﻘﻴﺎس ‪ 1:50000‬ﺗﺎ ‪ 1:10000‬و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺟﺮاي ﭘﺮوژه ﻫﺎي‬
‫ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﺑﺮاي ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداري ﻛﺸﻮر ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺮاﺳﺮي در دو ﻧﻮع ﻛﺎﻏﺬي و رﻗﻮﻣﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺧﻴﻠﻲ ﺑﺰرگ ﻣﻘﻴﺎس داراي ﻣﻘﻴﺎس ‪ 1:10000‬ﻳﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از آن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﭘﻼن ﻫﺎي ﺷﻬﺮﺳﺎزي‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺛﺒﺘﻲ و ﻛﺎداﺳﺘﺮ‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت و‪ ...‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٩‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬

‫اﻫﺪاف‪ :‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ‬

‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻫﻨﺪﺳﻲ و ﺷﻜﻞ زﻣﻴﻦ‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﺼﺎت‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ‬

‫ﺷﻜﻞ زﻣﻴﻦ‬

‫اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻧﻘﺸﻪ اي از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻴﻢ اﺑﺘﺪا ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺧﺼﻮص ﺷﻜﻞ و اﻧﺪازه زﻣﻴﻦ‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬داﻧﺴﺘﻦ اﻧﺪازه زﻣﻴﻦ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺿﺮورت ﭘﻴﺪا ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎﻳﻲ از ﺳﻄﺢ‬
‫زﻣﻴﻦ در ﻣﻘﻴﺎس ﻣﺸﺨﺺ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻔﺼﻞ در ﺧﺼﻮص ﺷﻜﻞ زﻣﻴﻦ را ﻣﻲ ﺗﻮان از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻤﻮد‪:‬‬

‫‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداري و ژﺋﻮدزي‬

‫‪ -‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺛﻘﻞ ﺳﻨﺠﻲ و ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﮔﺮاﻧﻲ ﺳﻨﺠﻲ‬

‫‪ -‬روش ﻫﺎي ﻧﺠﻮﻣﻲ ﺑﻪ وﻳﮋه ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ردﻳﺎﺑﻲ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ‬

‫‪١٠‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻛﻠﻴﻪ روش ﻫﺎي ﻣﺰﺑﻮر ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﻫﻤﻮار ﻧﺒﻮده و ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ ﺷﻜﻞ زﻣﻴﻦ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺮه ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺑﻴﻀﻮي ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻛﺮه اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﻔﺮوﻳﻴﺪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺷﻜﻞ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺧﺘﻼف ﺣﺪود ‪ 43‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي دو ﻗﻄﺮ زﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻌﺎع اﺳﺘﻮاﻳﻲ زﻣﻴﻦ در ﺣﺪود ‪6378‬‬
‫ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ و ﺷﻌﺎع ﻗﻄﺒﻲ آن ﺣﺪود ‪ 6357‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ژﺋﻮﻳﻴﺪ‬

‫اﮔﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﺮﺿﻲ ﺳﻄﺢ اﻗﻴﺎﻧﻮس ﻫﺎ در زﻳﺮ ﺧﺸﻜﻲ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ اﻣﺘﺪاد ﻳﺎﻓﺘﻪ و آن را ﻗﻄﻊ ﻛﻨﺪ ﺷﻜﻠﻲ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ آن را ژﺋﻮﻳﻴﺪ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬ﺳﻄﺢ ژﺋﻮﻳﻴﺪ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﺎط ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫درواﻗﻊ ژﺋﻮﻳﻴﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻄﺢ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ارﺗﻔﺎع ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ژﺋﻮﻳﻴﺪ ﻳﻚ ﻛﺮه ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻴﺴﺖ و ﺷﻜﻞ آن ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮد ﻛﺮه زﻣﻴﻦ در اﺛﺮ ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ‬
‫ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ وارده ﺑﺪان ﻛﻤﻲ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ژﺋﻮﻳﻴﺪ ﻳﻚ ﺳﻄﺢ رﻳﺎﺿﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻳﻚ ﻓﺮﻣﻮل ﺻﺮﻳﺢ ﻣﻌﺎدﻟﻪ آن را ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﻳﻚ ﺳﻄﺢ‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺸﺎﻫﺪات آن را ﺗﺎ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﭼﻨﺪ ‪ 10‬ﻣﺘﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﺑﻴﻀﻮي دوراﻧﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺐ زد‪ .‬ژﺋﻮﻳﻴﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﺑﻲ ﻗﺎﻋﺪه و ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ زﻣﻴﻦ را دارد‪.‬‬

‫‪ -‬ﺑﻴﻀﻮي‬

‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ ژﺋﻮﻳﻴﺪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﻄﺢ ﻃﺒﻴﻌﻲ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻳﻚ ﺷﻜﻞ رﻳﺎﺿﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻚ ﻓﺮﻣﻮل‬
‫ﺻﺮﻳﺢ رﻳﺎﺿﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ازاﻳﻦ رو ﺑﻪ ﺷﻜﻞ رﻳﺎﺿﻲ ﻧﻴﺎز دارﻳﻢ ﻛﻪ ﺷﻜﻞ زﻣﻴﻦ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ .‬ﺷﻜﻠﻲ‬
‫ﻛﻪ اﻣﺮوزه در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداري و ژﺋﻮدزي ﺑﺮاي زﻣﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﻜﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از دوران ﻳﻚ ﺑﻴﻀﻲ‬
‫ﺣﻮل ﻗﻄﺮ ﻛﻮﺗﺎﻫﺶ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫از ﻃﺮﻓﻲ زﻣﻴﻦ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻴﺮوي ﺛﻘﻞ آن در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻧﺎﻫﻤﻮاري ﻫﺎي ﺳﻄﺢ آن ﻳﻚ ﺑﻴﻀﻮي‬
‫ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺑﻴﻀﻮي ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬از اﻳﻦ رو ﺑﻴﻀﻮي ﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻬﺎن اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١١‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ‪ 1:25000‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداري ﻛﺸﻮر داراي ﺑﻴﻀﻮي‪ 1WGS84‬و ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي‬
‫‪ 1:50000‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ارﺗﺶ داراي ﺑﻴﻀﻮي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ‪ 1909‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -3‬ﺷﻜﻞ زﻣﻴﻦ‪،‬ژﺋﻮﻳﻴﺪ و ﺑﻴﻀﻮي‬

‫ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ روش ﺗﻌﻴﻴﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﻧﻘﺎط ﺑﺮ روي زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ دو زاوﻳﻪ‪ ،‬ﻃﻮل و ﻋﺮض اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ رﻳﺎﺿﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎر و ﻣﺪاري‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ از آن ﻧﻘﻄﻪ ﻋﺒﻮر ﻣﻴﻜﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١- World Geodetic System ١٩٨٤‬‬

‫‪١٢‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻣﻜﺎن ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻛﻠﻴﻪ ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻛﻪ داراي ﻋﺮض ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ روي ﺳﻄﺢ ﻛﺮوي و ﺑﻴﻀﻮي ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت داﻳﺮه اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻔﺤﻪ اﻳﻦ داﻳﺮه ﺑﺎ ﺻﻔﺤﻪ اﺳﺘﻮا ﻣﻮازي اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺤﻴﻂ آن ﻳﻚ ﻣﺪار ﻋﺮﺿﻲ ﻳﺎ‬
‫ﻣﺪار ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬داﻳﺮه اﺳﺘﻮا ﻛﺮه زﻣﻴﻦ را ﺑﻪ دو ﻧﻴﻤﻜﺮه ﺷﻤﺎﻟﻲ و ﺟﻨﻮﺑﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎرات ﻳﺎ ﻃﻮل ﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ دواﻳﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از ﻫﺮ دو ﻗﻄﺐ ﻋﺒﻮر ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در روي ﻳﻚ ﻛﺮه‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎر ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻧﻤﻮدﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ دواﻳﺮي ﻳﻚ اﻧﺪازه اﻧﺪ‪ .‬از آن ﺟﺎ ﻛﻪ ﻧﺼﻒ‬
‫اﻟﻨﻬﺎرات ﻫﻴﭻ اﺧﺘﻼﻓﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮاﻓﻖ در ﺳﻄﺢ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎري را ﻛﻪ از‬
‫رﺻﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺮﻳﻨﻮﻳﭻ در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻟﻨﺪن ﻋﺒﻮر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎرﻣﺒﺪا ﻗﺮار داده اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎر‬
‫ﻛﺮه زﻣﻴﻦ را ﺑﻪ دو ﻧﻴﻤﻜﺮه ﺷﺮﻗﻲ و ﻏﺮﺑﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻃﻮل ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‬
‫ﻋﺮض ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﺷﻌﺎع ﻣﺘﻮﺳﻂ زﻣﻴﻦ‬

‫ﻣﺨﺘﺼﺎت زﻣﻴﻦ ﻣﺮﻛﺰي‬
‫ﻣﺮﻛﺰ زﻣﻴﻦ‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -4‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻃﻮل و ﻋﺮض ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﻫﻤﻪ ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎرات ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ اﺳﺘﻮا ﻋﻤﻮدﻧﺪ و ﻫﻤﻪ ﻣﺪارات ﺑﺎ اﺳﺘﻮا ﻣﻮازي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻣﺪارات و ﻧﺼﻒ‬
‫اﻟﻨﻬﺎرات وﻗﺘﻲ ﺑﺮ روي ﺳﻄﻮح ﻛﺮوي و ﻳﺎ ﺑﻴﻀﻮي ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﻗﻄﻊ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ زاوﻳﻪ ﻗﺎﺋﻤﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ‬
‫دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻗﻄﺐ ﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ دو ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در آن دو ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎرات ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﻗﻄﻊ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٣‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎرات از ﮔﺮﻳﻨﻮچ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ﺗﺎ ‪ 180‬درﺟﻪ ﻃﻮل ﺷﺮﻗﻲ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب ﺗﺎ ‪ 180‬درﺟﻪ ﻃﻮل‬
‫ﻏﺮﺑﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪارﻫﺎ ﻧﻴﺰ از ﺧﻂ اﺳﺘﻮا ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻗﻄﺐ ﺷﻤﺎل ﺗﺎ ‪ 90‬درﺟﻪ ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﻲ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫ﻗﻄﺐ ﺟﻨﻮب ﺗﺎ ‪ 90‬درﺟﻪ ﻋﺮض ﺟﻨﻮﺑﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻧﻘﺎط از روي ﻧﻘﺸﻪ‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻧﻘﺎط در روي ﻛﺮه زﻣﻴﻦ از دو ﻧﻮع ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‬

‫‪ -2‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺴﻄﺤﺎﺗﻲ‬

‫‪ -‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻗﻄﺒﻲ‬

‫‪ -‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻛﺎرﺗﺰﻳﻦ ﻳﺎ ﻗﺎﺋﻢ اﻟﺰاوﻳﻪ‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﻓﺎﺻﻠﻪ زاوﻳﻪ اي ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﺧﻂ اﺳﺘﻮا را ﻋﺮض ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ و ﻓﺎﺻﻠﻪ زاوﻳﻪ اي ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎر ﻣﺒﺪا‬
‫را ﻃﻮل ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ آن ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﻃﻮل و ﻋﺮض ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ روش را ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ آن ﻧﻘﻄﻪ‬
‫ﻧﺎم دارد‪.‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻗﻄﺒﻲ ﻣﺴﻄﺤﺎﺗﻲ‬

‫در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ دﻳﮕﺮ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ و زاوﻳﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬

‫‪١٤‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻗﺎﺋﻢ اﻟﺰاوﻳﻪ‬

‫اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت را ﻛﺎرﺗﺰﻳﻦ ﻳﺎ ﻗﺎﺋﻢ اﻟﺰاوﻳﻪ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬وﺿﻊ ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺒﺪا ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ ‪ x‬ﻳﺎ ﻃﻮل‬
‫و ‪ y‬ﻳﺎ ﻋﺮض ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬در واﻗﻊ ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ داراي ﻣﺨﺘﺼﺎت ‪ x,y‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از ﺣﺮف ‪E‬‬

‫)‪(Easeing‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺟﻬﺖ ﺷﺮق و از ﺣﺮف ‪ (Northing) N‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺟﻬﺖ ﺷﻤﺎل اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬

‫واﺣﺪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي در ﺷﺒﻜﻪ ﻗﺎﺋﻢ اﻟﺰاوﻳﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﺘﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻧﻘﺸﻪ‬

‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻳﻚ ﻋﺎرﺿﻪ ﻳﺎ ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪه در ﺳﻄﺢ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻛﺮه زﻣﻴﻦ از ﻃﺮﻳﻖ ﻃﻮل و ﻋﺮض ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮ‬
‫ﺣﺴﺐ درﺟﻪ‪ ،‬دﻗﻴﻘﻪ و ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻫﻤﭽﻮن اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻫﺎي ﻃﻮﻟﻲ و ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ﻛﺎر در ﺳﻄﺢ ﻛﺮوي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻻزم اﺳﺖ ﻛﺮوﻳﺖ زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺴﺘﻮي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﻘﺎط از ﺑﻴﻀﻮي ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺴﺘﻮي‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺮدن ﻛﺮه‬
‫زﻣﻴﻦ ﻳﺎ ﭘﺮوژﻛﺴﻴﻮن‪ 2‬اﻃﻼق ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ روش ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﻌﺮوف‬
‫اﺳﺖ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ از ﺳﻄﺢ ﻛﺮوي ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﺴﺘﻮي‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت‬
‫ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻋﻮارض ﻫﻤﭽﻮن ﺷﻜﻞ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺣﺖ و ﺟﻬﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن اﻳﻦ‬
‫ﺧﻄﺎﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ‬
‫اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي‪ ،‬ﻣﺨﺮوﻃﻲ و آزﻳﻤﻮﺗﺎل دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ راﺑﻄﻪ اي اﺳﺖ‬
‫ﺑﻴﻦ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻧﻘﺎط ﺑﺮ روي ﺳﻄﺢ ﻣﻨﺤﻨﻲ و ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻗﺎﺋﻢ اﻟﺰاوﻳﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﻘﺎط روي ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺴﺘﻮي‪.‬‬

‫‪٢‬‬
‫‪- Projection‬‬
‫‪١٥‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻛﺮه)ﺳﻪ ﺑﻌﺪي(‬ ‫ﺳﻄﺢ ﻣﺴﺘﻮي)دو ﺑﻌﺪي(‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -5‬ﻣﻔﻬﻮم ‪Projection‬‬

‫ﺑﺴﻴﺎر روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن زﻣﻴﻦ ﻛﺮوي ﺷﻜﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ آن ﺑﺮ روي ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫ﺳﻄﺢ ﻛﺮه ﻳﻚ ﺟﺎ و ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ رﺳﻢ ﮔﺮدد ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﭘﻮﺳﺖ ﭘﺮﺗﻐﺎل را ﻧﻤﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ و ﺑﺪون آن ﻛﻪ از ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﺷﻮد روي ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﭘﻬﻦ ﻛﺮد‪ .‬در ﻣﻮرد زﻣﻴﻦ ﻧﻴﺰ وﺿﻊ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻮال اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان ﻛﺮه زﻣﻴﻦ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺮ روي ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﺘﺮش داد‬
‫و ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﺎر اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﻲ ﺑﻴﻦ ﺳﻄﻮح و زواﻳﺎ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از ﻧﻈﺮ ﺷﻜﻞ وﻓﺮم ﺑﻪ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺎﻣﻞ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ‬
‫ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻮع ﻣﻲ رﺳﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺪود ﺑﻴﺴﺖ ﻧﻮع در ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻳﻚ داراي‬
‫اﻫﻤﻴﺖ وﻳﮋه اي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺮه زﻣﻴﻦ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻧﻤﺎﻳﺶ‬
‫ﺳﻄﺢ ژﺋﻮﻳﻴﺪ ﺑﺮ روي ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻ از ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ‬

‫ﮔﺮ ﭼﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻨﻮع و ﻣﺘﻌﺪد ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ و ﻣﻌﺮوف ﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎ ﻛﻪ در‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در ذﻳﻞ ﻳﻜﻲ از ﭼﻬﺎر ﻣﻮرد زﻳﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪UTM‬‬

‫‪ -1‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺨﺮوﻃﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻻﻣﺒﺮت‬

‫‪١٦‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫‪ -2‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ آزﻳﻤﻮﺗﺎل ﻳﺎ ﻣﺴﺘﻮي ﻳﺎ ﺻﻔﺤﻪ اي ﻣﺎﻧﻨﺪﺳﻴﺴﺘﻢ ارﺗﻮﮔﺮاﻓﻴﻚ‬

‫‪ -3‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻨﻔﺮد ﻳﺎ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻤﻮﻟﻮﮔﺮاﻓﻴﻚ‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي‬

‫در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﺮض ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻛﺮه ﺷﻔﺎف)زﻣﻴﻦ(در ﻳﻚ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺑﺎ ﻛﺮه در‬
‫ﻃﻮل ﻳﻚ داﻳﺮه ﻋﻈﻴﻤﻪ )ﻣﻌﻤﻮﻻ اﺳﺘﻮا( ﺗﻤﺎس دارد‪ .‬اﮔﺮ در ﻣﺮﻛﺰ ﻛﺮه ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮري ﻗﺮار داده ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺎﻳﻪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻛﺮه روي ﺳﻄﺢ اﺳﺘﻮاﻧﻪ اﻓﺘﺎده و ﺑﺎ ﺑﺎز ﻛﺮدن اﺳﺘﻮاﻧﻪ ‪ ،‬ﺷﺒﻜﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎﺗﻲ از ﺧﻄﻮط ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻫﻢ ﻛﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن ﻣﺪارﻫﺎ و ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎرﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﺮه ﻫﺴﺘﻨﺪ روي اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﻲ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺑﺎز ﺷﻮد‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻃﻮل آن ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻮل ﺧﻂ اﺳﺘﻮا ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺤﻞ ﺗﺎﺑﺶ ﻧﻮر ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ ﻧﻮع ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در‬
‫ﺗﻤﺎم ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎي اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي‪ ،‬ﺷﺒﻜﻪ ﻣﺪارﻫﺎ و ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻄﻮط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻫﻢ ﻇﺎﻫﺮ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﻃﻮل ﻣﺪارﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻮل ﺧﻂ اﺳﺘﻮا ﺧﻮﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -6‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ UTM‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٧‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎرات ﻛﺮه زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ‪ 60‬زون ﻳﺎ ﻗﺎچ ‪ 6‬درﺟﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ زون ﻣﻲ‬
‫ﺗﻮان اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﻣﺤﺎط ﻧﻤﻮد ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﻣﺤﻮر زﻣﻴﻦ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻣﺤﻮر اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﭼﺮﺧﺶ ﻛﺮه ﺣﻮل‬
‫ﻣﺤﻮر ﺧﻮد ﻫﺮ ﺑﺎر ﻳﻚ ﻗﺎچ ﻣﻤﺎس ﺑﺎ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و از ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎر ﻣﺮﻛﺰي ﻗﺎچ در ﻫﺮ ﻃﺮف ‪90‬‬
‫ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ و ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ‪180‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ را ﭘﻮﺷﺶ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬

‫اﻳﺮان در ﻣﺤﺪوده زون ﻫﺎي ‪ 38‬ﺗﺎ ‪ 41‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺤﻮر ‪ y‬ﻳﺎ ﻫﻤﺎن ﻋﺮض ﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ از‬
‫ﺟﻨﻮب ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪ 8‬درﺟﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ)اﻟﺒﺘﻪ آﺧﺮﻳﻦ زون ‪ 12‬درﺟﻪ ﭘﻬﻨﺎ دارد( و ﺑﺎ ﺣﺮوف اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬
‫ﻧﺎم ﮔﺬاري ﺷﺪه اﻧﺪ)ﺑﺪون دو ﺣﺮف اول‪ ،‬دو ﺣﺮف آﺧﺮ و ﺣﺮف ‪O‬و‪.(I‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -7‬زون ﺑﻨﺪي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪UTM‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﭘﻮﺷﺶ ﺳﺮاﺳﺮي اﻳﺮان در ﻣﻘﻴﺎس ﻫﺎي ‪ 1:25000‬و ‪1:50000‬و ‪ 1:250000‬ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻘﺸﻪ‬
‫ﺑﺮداري و ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻛﺸﻮر دراﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٨‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫از ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ UTM‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ‪ 80‬درﺟﻪ ﺟﻨﻮﺑﻲ ﺗﺎ ‪ 84‬درﺟﻪ ﺷﻤﺎﻟﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬زﻳﺮا ﺑﺎ‬
‫ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﻗﻄﺐ ﻫﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻗﺎچ ﻫﺎ آﻧﻘﺪر زﻳﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻪ ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ را ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ .‬از اﻳﻦ‬
‫رو ﺑﺮاي ﻋﺮض ﻫﺎي ﺑﺎﻻي ‪ 80‬درﺟﻪ ﺗﺎ ﻗﻄﺐ از ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ UPS‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺸﺎﺑﻪ و ﻣﻌﺎدل ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺨﺮوﻃﻲ‬

‫اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ از ﺗﻤﺎس ﻳﺎ ﺗﻘﺎﻃﻊ ﻳﻚ ﻣﺨﺮوط ﻓﺮﺿﻲ ﺑﺎ ﻛﺮه ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﻣﺤﻮر ﻣﺨﺮوط در‬
‫اﻣﺘﺪاد ﻣﺤﻮر زﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺨﺮوط در اﻣﺘﺪاد ﻳﻜﻲ از ﻣﺪارات ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻛﺮه ﻣﻤﺎس ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪار‪،‬‬
‫ﻣﺪار اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﻛﻞ ﻛﺮه زﻣﻴﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﻴﺴﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﻲ از آن را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﮔﺴﺘﺮده ﻧﻤﺎﻳﺶ داد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -8‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺨﺮوﻃﻲ‬

‫اﻧﻮاع ﻣﻬﻢ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺨﺮوﻃﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﺎده و ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮﻣﺨﺮوﻃﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻻﻣﺒﺮت و ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺨﺮوﻃﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪١٩‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻻﻣﺒﺮت از ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺨﺮوﻃﻲ ﺑﺎ دو ﻣﺪار اﺳﺘﺎﻧﺪاردﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺪارات ﻃﻮري ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻘﺸﻪ وﻳﮋﮔﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ‪ 1:250000‬زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺮان در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ آزﻳﻤﻮﺗﺎل ﻳﺎ ﻣﺴﺘﻮي‬

‫از ﻧﻈﺮ ﺗﺌﻮري ﻛﻠﻴﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺴﺘﻮي ‪ ،‬از ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻣﻴﻦ ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ اي ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻳﻜﻲ از ﺷﻌﺎع‬
‫ﻫﺎي زﻣﻴﻦ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺻﻔﺤﻪ اي ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از اورﺗﻮﮔﺮاﻓﻴﻚ‪ ،‬اﺳﺘﺮﺋﻮﮔﺮاﻓﻴﻚ‪،‬‬
‫ﮔﻨﻮﻣﻮﻧﻴﻚ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -9‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ آزﻳﻤﻮﺗﺎل‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻨﻔﺮد ﻳﺎ ﺟﻬﺎﻧﻲ‬

‫‪٢٠‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻛﻞ ﺟﻬﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و در ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺤﺪود داراي دﻗﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻨﻔﺮد ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ‬
‫ﻣﻘﻴﺎس ﻛﻪ ﻛﻞ ﺟﻬﺎن را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻃﻠﺲ ﻫﺎي ﻛﻞ ﺟﻬﺎن‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻮﻟﻮاﻳﺪ و راﺑﻴﻨﺴﻮن از اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ‬

‫ﺳﻪ ﻧﻮع از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ -‬ﺣﻔﻆ ﺷﻜﻞ وزواﻳﺎ)ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻮدن(‬

‫‪ -‬ﻫﻢ ﻣﺴﺎﺣﺖ)ﻣﻌﺎدل(‬

‫‪ -‬ﻫﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ‬

‫ﺑﺮﺧﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺣﻔﻆ ﺷﻜﻞ واﻗﻌﻲ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي زﻣﻴﻦ اﺑﺪاع ﺷﺪه اﻧﺪ ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺪف از ﺗﻬﻴﻪ آن ﻫﺎ ﻧﻤﺎﻳﺶ زﻣﻴﻦ ﺑﺎ ﺷﻜﻞ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ‬
‫ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ اﻣﺎ ﺷﻜﻞ آن ﻫﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻧﻘﺸﻪ اي ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻳﺎ‬
‫‪ CONFORMAL‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻛﻠﻴﻪ ﭼﺎرت ﻫﺎي ﻧﺎوﺑﺮي و ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻌﺎدل‬

‫ﺑﺮﺧﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺣﻔﻆ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي زﻣﻴﻦ اﺑﺪاع ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺪف از ﺗﻬﻴﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ ﺑﺎ اﻧﺪازه ﻳﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ واﻗﻌﻲ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢١‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫در اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺷﻜﻞ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ اﻣﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ آﻧﻬﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻌﺎدل ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻧﻘﺸﻪ اي ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد ﻧﻴﺰ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﻌﺎدل ﻳﺎ ‪EQUAL‬‬

‫‪AREA‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻫﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺎرﺑﺮد آﻧﻬﺎ در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ دﻗﻴﻖ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻫﺎ ﻳﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﺑﻴﻦ ﻧﻘﺎط روي زﻣﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺷﻜﻞ ﻳﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ اﻣﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﻫﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻫﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻧﻘﺸﻪ اي ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ‬
‫ﮔﺮدد ﻧﻘﺸﻪ ﻫﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻳﺎ ‪ Equidistant‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -10‬ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ)‪(a‬و ﻣﻌﺎدل )‪(b‬‬

‫‪٢٢‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫اﻫﺪاف‪ :‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ‬

‫ﺟﻬﺖ ﻫﺎ و اﻣﺘﺪادﻫﺎ‬

‫واﺣﺪﻫﺎي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي‬

‫روش ﻫﺎي ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ‬

‫ﺟﻬﺖ ﻫﺎ و اﻣﺘﺪاد ﻫﺎ‬

‫در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ اﻣﺘﺪاد ﻧﻘﻄﻪ ﺷﻤﺎل ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﺪا ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﺟﻬﺖ و‬
‫اﻣﺘﺪاد ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ اي در ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻣﺘﺪاد ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﺪا ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﺷﻤﺎل‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ در ﻛﺎرﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺳﻨﺠﺶ اﻣﺘﺪادﻫﺎ ﺳﻪ اﻣﺘﺪاد ﻣﺒﻨﺎ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪ -1‬ﺷﻤﺎل ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﺣﻘﻴﻘﻲ‬

‫ﺷﻤﺎل ﺣﻘﻴﻘﻲ در واﻗﻊ ﻫﻤﺎن اﻣﺘﺪاد ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎر ﻣﺤﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﻗﻄﺐ ﺷﻤﺎل را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺘﺪاد ﺷﻤﺎل ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻓﻠﺶ ﻳﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﺳﺘﺎره در ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ و ﻳﺎ ﺑﺎ ﺣﺮوف ‪T.N‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺷﻤﺎل ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‬

‫‪٢٣‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫اﻣﺘﺪادي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻗﻄﺐ ﻧﻤﺎ در ﺣﺎﻟﺖ آزاد ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ و ﺑﺎ ﻗﻄﺐ ﻧﻤﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‪،‬‬
‫دورﺑﻴﻦ ﻫﺎي ﻋﻘﺮﺑﻪ دار و ﻏﻴﺮه ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺷﻤﺎل ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ راﺣﺖ ﺗﺮ از ﺷﻤﺎل ﺣﻘﻴﻘﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺷﻤﺎل ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ و ﺣﻘﻴﻘﻲ دﻗﻴﻘﺎ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ زاوﻳﻪ ﻛﻮﭼﻜﻲ در ﺣﺪ‬
‫ﻳﻚ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ درﺟﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻧﺤﺮاف ﺷﻤﺎل ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ از ﺷﻤﺎل ﺣﻘﻴﻘﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎ اﻧﺤﺮاف‬
‫ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺷﻤﺎل ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻏﺮب ﻳﺎ ﺷﺮق ﺷﻤﺎل ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد وﺑﺮ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺎس آن را اﻧﺤﺮاف ﺷﺮﻗﻲ ﻳﺎ ﻏﺮﺑﻲ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮدن وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ درون ﻛﺮه‬
‫زﻣﻴﻦ اﻳﻦ زاوﻳﻪ در ﻣﺤﻞ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎل ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺑﺎ‬
‫‪ M.N‬روي ﻧﻘﺸﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي اﻳﺰوﮔﻮﻧﻴﻚ ‪ ،‬ﻧﻘﺎط داراي زاوﻳﻪ اﻧﺤﺮاف ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﻫﻢ ارزش ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -3‬ﺷﻤﺎل ﺷﺒﻜﻪ‬

‫ﻋﻼﻣﺖ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺷﻤﺎﻟﻲ ﻛﻪ در راﺳﺘﺎي ﻛﻨﺎر ﻧﻘﺸﻪ و ﺷﺒﻜﻪ ﺑﻨﺪي آن ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺷﻤﺎل ﺷﺒﻜﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ‬
‫دﻫﺪ‪ .‬در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ و ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻳﺎ ﺑﺰرگ ‪ ،‬ﺷﻤﺎل ﺷﺒﻜﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎل‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻳﻜﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻤﺎل ﺷﺒﻜﻪ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ‪ G.N‬روي ﻧﻘﺸﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻗﺖ زﻳﺎدي ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻳﻦ ﺳﻪ اﻣﺘﺪاد ﺑﺮ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ در‬
‫ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮاي ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ در ﺟﻬﺖ ﺷﻤﺎل ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻗﻄﺐ ﻧﻤﺎ را‬
‫در ﻣﺠﺎور ﻓﻠﺶ اﻣﺘﺪاد ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻗﺮار داده و آن ﻗﺪر ﻧﻘﺸﻪ را ﺑﭽﺮﺧﺎﻧﻴﺪ ﺗﺎ ﻋﻘﺮﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﻗﻄﺐ ﻧﻤﺎ در ﺟﻬﺖ‬
‫ﻓﻠﺶ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﮔﺮا ﻳﺎ آزﻳﻤﻮت‬

‫‪٢٤‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن اﻣﺘﺪادﻫﺎ در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداري از ﮔﺮا ﻳﺎ آزﻳﻤﻮت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻧﻮع‬
‫ﺷﻤﺎل‪ ،‬ﺳﻪ ﻧﻮع ﮔﺮا ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺗﻮان ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻤﻮد‪.‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي در ﺟﻬﺖ ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫آزﻳﻤﻮت ﻳﻚ اﻣﺘﺪاد درواﻗﻊ زاوﻳﻪ آن اﻣﺘﺪاد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻣﺘﺪاد ﺷﻤﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺻﻔﺮ ﺗﺎ ‪ 360‬درﺟﻪ در ﺟﻬﺖ‬
‫ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﮔﺮ آزﻳﻤﻮت ﻣﺴﻴﺮي را در ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻴﻢ آن را آزﻳﻤﻮت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ آزﻳﻤﻮت ﻫﻤﺎن‬
‫اﻣﺘﺪاد در ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدد ‪ ،‬آزﻳﻤﻮت ﻣﻌﻜﻮس ﻧﺎم دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آزﻳﻤﻮت ﻣﻌﻜﻮس ‪ ،‬اﮔﺮ آزﻳﻤﻮت‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 180‬درﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ‪ 180‬درﺟﻪ را ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻨﻴﻢ و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ آزﻳﻤﻮت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫از‪ 180‬درﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ آزﻳﻤﻮت ﻣﻌﻜﻮس ﺑﺎﻳﺪ ‪ 180‬درﺟﻪ از آن ﻛﻢ ﺷﻮد‪.‬‬

‫زاوﻳﻪ ﺑﺮﻳﻨﮓ ﻳﺎ زاوﻳﻪ ﺣﺎﻣﻞ‬

‫در ﺑﺮﻳﻨﮓ‪ ،‬اﻣﺘﺪاد ﻣﺒﻨﺎ دو اﻣﺘﺪاد ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب اﺳﺖ وﻣﻘﺪر آن از ﺻﻔﺮ ﺷﻤﺎل ﻳﺎ ﺟﻨﻮب ﺗﺎ ‪ 90‬درﺟﻪ ﻏﺮﺑﻲ‬
‫ﻳﺎ ﺷﺮﻗﻲ در رﺑﻊ ﻫﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ اﮔﺮ اﻣﺘﺪاد ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ از اﻣﺘﺪاد ﺷﻤﺎل و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ از اﻣﺘﺪاد ﺟﻨﻮب اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬درﻫﺮ ﺻﻮرت‬
‫ﻣﻘﺪار آن از ‪ 90‬درﺟﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﺑﺮﻳﻨﮓ ﻣﻌﻜﻮس ﻳﻚ اﻣﺘﺪاد ‪ ،‬زاوﻳﻪ ﺑﺮﻳﻨﮓ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻣﺘﺪادﻫﺎ ﻣﻌﻜﻮس‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫واﺣﺪﻫﺎي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي زواﻳﺎ ﺑﺮ روي ﻧﻘﺸﻪ‬

‫‪ -1‬درﺟﻪ‬

‫ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻫﺮ داﻳﺮه را ﻳﻚ درﺟﻪ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ درﺟﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 60‬دﻗﻴﻘﻪ و ﻫﺮ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪60‬ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻳﻚ ﻣﺎﻳﻞ درﻳﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1852‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ ﻣﻌﺎدل ﻃﻮل ﻗﻮس ﻳﻚ دﻗﻴﻘﻪ از ﻳﻚ ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎر ﺑﺮ روي ﺧﻂ‬
‫اﺳﺘﻮا ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٢٥‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫‪ -2‬ﮔﺮاد‬

‫ﭘﻴﺮاﻣﻮن داﻳﺮه را ﻳﻚ ﮔﺮاد ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ آن ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺘﺮﻳﻚ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪100‬‬
‫ﺗﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﺤﺎﺳﻦ اﻳﻦ واﺣﺪ‪ ،‬ﺳﺎدﮔﻲ و ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت آن اﺳﺖ ﻛﻪ درواﻗﻊ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت رﻳﺎﺿﻲ‬
‫اﻋﺪاد ﺳﺎده و اﻋﺸﺎري اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﻣﻴﻠﻴﻢ‬

‫ﭘﻴﺮاﻣﻮن داﻳﺮه و ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از زاوﻳﻪ ﻳﻚ ﻃﻮل ﻳﻚ واﺣﺪي در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺰار واﺣﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت‬
‫ﺳﺎده ﺗﺮ ﻳﻚ ﻃﻮل ﻳﻚ ﻣﺘﺮي در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 1000‬ﻣﺘﺮي زاوﻳﻪ اي ﻣﻲ ﺳﺎزد ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻢ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬واﺣﺪ‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻢ در اﻣﻮر ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬

‫‪ -4‬رادﻳﺎن‬

‫ﻳﻚ رادﻳﺎن ‪ ،‬زاوﻳﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﻛﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻮل آن ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻌﺎع داﻳﺮه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ رادﻳﺎن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 57/296‬درﺟﻪ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ‬

‫ﻫﻨﮕﺎم ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻮارض ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺮ روي ﻧﻘﺸﻪ ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ وﺿﻊ ﺻﺤﻴﺢ ﺧﻮد ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫اي ﻛﻪ ﺑﺎ وﺿﻊ اﺻﻠﻲ در ﻃﺒﻴﻌﺖ از ﻧﻈﺮ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺗﻮاﻓﻖ و ﺗﺸﺎﺑﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺷﻤﺎل ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف‬
‫ﺷﻤﺎل ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﺟﻨﻮب ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺟﻨﻮب ﻃﺒﻴﻌﺖ واﻗﻊ ﺷﻮد آن ﮔﺎه ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻴﻢ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺎ ﺗﻮﺟﻴﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﻮازي و ﻳﺎ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻛﺮدن اﻣﺘﺪادي از ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ اﻣﺘﺪاد در ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﺑﻴﺎن ﺳﺎده ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ در روي زﻣﻴﻦ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﻧﻄﺒﺎق ﺷﻤﺎل ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ اﻣﺘﺪاد ﺷﻤﺎل‬
‫در روي زﻣﻴﻦ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﮔﺎم ﻣﻬﻢ ﺑﺮاي ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ داﻧﺴﺘﻦ ﺷﻤﺎل ﻧﻘﺸﻪ و ﺳﭙﺲ داﻧﺴﺘﻦ ﺟﻬﺖ ﺷﻤﺎل در روي زﻣﻴﻦ ﻣﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﻬﺖ ﻳﺎﺑﻲ ﺑﺮ روي زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻃﺮﻳﻖ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪:‬‬

‫‪٢٦‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫‪ -1‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻄﺐ ﻧﻤﺎ‬

‫ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻗﻄﺐ ﻧﻤﺎ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺣﺎﻟﺖ آزاد و ﺷﻨﺎور ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻗﻄﺐ ﻣﺜﺒﺖ آن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫ﺷﻤﺎل ﻣﻲ اﻳﺴﺘﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻗﻄﺐ ﻧﻤﺎ را ﺑﺮ روي ﻧﻘﺸﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ وﻗﺘﻲ ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻗﻄﺐ ﻧﻤﺎ درﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ آزاد‬
‫رو ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ‪ ،‬ﻗﻄﺐ ﻧﻤﺎ را ﺑﺎ ﻳﻚ دﺳﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ‪ ،‬ﺑﺎ دﺳﺖ دﻳﮕﺮ ﻧﻘﺸﻪ‬
‫را ﻣﻲ ﭼﺮﺧﺎﻧﻴﻢ و ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺷﻤﺎل ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎل ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻗﻄﺐ ﻧﻤﺎ ﺑﺮ روي ﻫﻢ ﻣﻨﻄﺒﻖ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ ﻳﺎ ﻫﺮ دو در ﻳﻚ ﺟﻬﺖ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺎ ﺗﻮﺟﻴﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﺗﻮان آزﻳﻤﻮت اﻣﺘﺪادﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -11‬ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻄﺐ ﻧﻤﺎ‬

‫‪ -2‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺷﻤﺎل ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺘﺎرﮔﺎن‬

‫‪٢٧‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺳﺘﺎره ﻗﻄﺒﻲ در ﻧﻴﻤﻜﺮه ﺷﻤﺎﻟﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ در اﻣﺘﺪاد ﻣﺤﻮر ﻛﺮه زﻣﻴﻦ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺷﺐ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ‬
‫ﺳﺘﺎره ﻗﻄﺒﻲ را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻴﻢ در واﻗﻊ ﺷﻤﺎل ﺣﻘﻴﻘﻲ را ﭘﻴﺪا ﻛﺮده اﻳﻢ‪ .‬ﺑﺮاي ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن ﺳﺘﺎره ﻗﻄﺒﻲ از ﺻﻮرت‬
‫ﻓﻠﻜﻲ دب اﻛﺒﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺻﻮرت ﻓﻠﻜﻲ دب اﻛﺒﺮ از ﻫﻔﺖ ﺳﺘﺎره ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻼﻗﻪ دارﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ دو ﺳﺘﺎره ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ در ﻣﺤﻞ آﺑﺮﻳﺰ ﻣﻼﻗﻪ)دب اﻛﺒﺮ( را ﭼﻬﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺳﺘﺎره ﻗﻄﺒﻲ‬
‫را ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻓﻠﻜﻲ ذات اﻟﻜﺮﺳﻲ ﻛﻪ درﺳﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺻﻮرت ﻓﻠﻜﻲ دب اﻛﺒﺮ ﻗﺮار دارد ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫در ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺳﺘﺎره ﻗﻄﺒﻲ ﻛﻤﻚ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺻﻮرت ﻓﻠﻜﻲ ذات اﻟﻜﺮﺳﻲ از ‪ 5‬ﺳﺘﺎره ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺷﺒﻴﻪ‬
‫ﺣﺮف‪ W‬اﺳﺖ ‪ .‬ﺳﺘﺎره ﻗﻄﺒﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺘﺎره وﺳﻂ ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫‪ -3‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺷﻤﺎل ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﻋﺖ‬

‫اﮔﺮ ﻋﻘﺮﺑﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺷﻤﺎر را درﺳﺖ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻗﺮار دﻫﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻴﻤﺴﺎز زاوﻳﻪ ﺑﻴﻦ ﻋﻘﺮﺑﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﮔﺮد و اﻣﺘﺪاد‬
‫ﻋﺪد ﺳﺎﻋﺖ ‪ 12‬ﺟﻬﺖ ﺟﻨﻮب را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻣﺘﺪاد ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎر‬

‫اﮔﺮ ﻳﻚ ﺗﻜﻪ ﭼﻮب را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺮ روي ﻳﻚ ﺳﻄﺢ اﻓﻘﻲ ﻧﺼﺐ ﻛﻨﻴﻢ ﺳﭙﺲ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ آن را در دو ﻧﻮﺑﺖ‬
‫ﻗﺒﻞ از ﻇﻬﺮ و ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﺛﺒﺖ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻴﻤﺴﺎز زاوﻳﻪ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﺳﺎﻳﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ اﻣﺘﺪاد ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎر و ﺷﻤﺎل‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ را ﻧﻤﺎﻳﺶ دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ -5‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻤﺎل ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دو ﭘﺪﻳﺪه ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺮ روي زﻣﻴﻦ‬

‫اﮔﺮ ﺑﺘﻮان اﻣﺘﺪاد دو ﭘﺪﻳﺪه را ﺑﺮ روي ﻧﻘﺸﻪ و ﻫﻢ ﺑﺮ روي زﻣﻴﻦ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد‪ ،‬و ﻧﻘﺸﻪ را ﻃﻮري روي زﻣﻴﻦ‬
‫ﻗﺮار داد ﻛﻪ اﻣﺘﺪاد ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ روي ﻧﻘﺸﻪ و روي زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺷﺪه و در راﺳﺘﺎي ﺷﻤﺎل ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -6‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻤﺎل ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺳﺎﻳﻪ ﺷﺎﺧﺺ‬

‫‪٢٨‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫در ﻃﻮل روز و زﻣﺎن ﺗﺎﺑﺶ ﺧﻮرﺷﻴﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ 1‬ﻣﺘﺮ را در زﻣﻴﻨﻲ ﻫﻤﻮار ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻧﻤﻮده ‪ ،‬ﻧﻮك‬
‫ﺳﺎﻳﻪ آن را روي زﻣﻴﻦ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻲ زﻧﻴﻢ‪ .‬ﭘﺲ از ﺣﺪود ‪ 10‬دﻗﻴﻘﻪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺟﺎﺑﺠﺎ ﺷﺪن ﺳﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺟﺪﻳﺪ را ﻧﻴﺰ‬
‫ﻋﻼﻣﺘﮕﺬاري ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﺧﻄﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺴﻴﺮ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺳﺎﻳﻪ را اﻣﺘﺪاد دﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﻏﺮب‪-‬ﺷﺮق ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ -7‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﺟﻬﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ‪GPS‬‬

‫در ﻓﺼﻮل ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻔﺼﻞ ﺑﺤﺚ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎي ﻗﺎﺋﻢ اﻟﺰاوﻳﻪ ﻣﺴﻄﺢ‬

‫ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺘﻮان ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ را از ﻃﺮﻳﻖ واﺣﺪ ﻫﺎي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫آورد از ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎي ﻗﺎﺋﻢ اﻟﺰاوﻳﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎي ﻗﺎﺋﻢ اﻟﺰاوﻳﻪ ‪ UTM, UPS‬و ﺷﺒﻜﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ژﺋﻮرف ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٢٩‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫اﻫﺪاف ‪:‬‬

‫آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎدﻗﺖ و ﻣﻘﻴﺎس ﻧﻘﺸﻪ‬

‫دﻗﺖ و ﻣﻘﻴﺎس ﻧﻘﺸﻪ‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﻛﻮﭼﻚ ﺷﺪن ﻓﺎﺻﻠﻪ دو ﻧﻘﻄﻪ روي ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻤﺎن دو ﻧﻘﻄﻪ روي زﻣﻴﻦ را ﻣﻘﻴﺎس ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﻗﺪر ﻣﻘﻴﺎس ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺰﻳﻴﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮي را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮاﻳﻦ دﻗﺖ اﻧﺪازه‬
‫ﮔﻴﺮي ﺑﺮ روي ﻧﻘﺸﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﻴﺎس اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ ،‬ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﻬﻴﻪ آن و ﻣﻘﻴﺎس ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﻳﻚ ﺧﻄﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻳﺎ ﺧﻄﺎي‬
‫ﻣﺠﺎز در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﺠﺎوز از اﻳﻦ ﺧﻄﺎ ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر ﻧﻘﺸﻪ را ﺧﺪﺷﻪ دار ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻘﻴﺎس‪ ،‬ﭘﺎراﻣﺘﺮي ﺑﺪون ﺑﻌﺪ اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ واﺣﺪ ﺧﺎﺻﻲ ﻧﺪارد و ﺑﺮاي ﻫﺮ واﺣﺪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬روش ﻫﺎي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻘﻴﺎس‬

‫اﺳﺎﺳﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﻣﻘﻴﺎس آن اﺳﺖ ‪ .‬ﺷﻴﻮه ﻫﺎي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻘﻴﺎس ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻣﻘﻴﺎس ﻋﺪدي )ﻛﺴﺮي(‬

‫اﻳﻦ ﻣﻘﻴﺎس ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻛﺴﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺻﻮرت ﻛﺴﺮ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻋﺪد ﻳﻚ و ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻳﻚ واﺣﺪ‬
‫روي ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ واﺣﺪي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺴﺮ داده ﺷﺪ ﻣﺨﺮج ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎن واﺣﺪ را ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﻘﻴﺎس ﺳﺎده ﺗﺮﻳﻦ و ﻗﺎﺑﻞ درك ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻘﻴﺎس اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣٠‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫‪ -2‬ﻣﻘﻴﺎس ﺧﻄﻲ ﻳﺎ ﺗﺮﺳﻴﻤﻲ‬

‫در اﻳﻦ ﻣﻘﻴﺎس ‪ ،‬ﻣﻘﻴﺎس ﻧﻘﺸﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻄﻮط ﻣﺪرﺟﻲ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ واﺣﺪ ﻫﺎي ﻣﻌﺎدل‬
‫زﻣﻴﻨﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﻴﺎس ﺧﻄﻲ داراي دو ﻗﺴﻤﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ اول ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺻﻔﺮ و‬
‫ﻗﺴﻤﺖ دوم ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت ﺟﺰﻳﻲ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﺷﻨﻪ ﻣﻘﻴﺎس ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت ﭘﺎﺷﻨﻪ ﻣﻘﻴﺎس در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻣﺘﺮﻳﻚ ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻳﻚ ﭘﻨﺠﻢ ﺗﺎ ﻳﻚ دﻫﻢ ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت اﺻﻠﻲ‬
‫ﻣﻘﻴﺎس اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -12‬اﻧﻮاع ﻣﻘﻴﺎس ﻫﺎي ﺗﺮﺳﻴﻤﻲ‬

‫‪ -3‬ﻣﻘﻴﺎس ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻳﺎ ﺗﺪرﻳﺠﻲ‬

‫‪٣١‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫درﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﻣﻨﺎﻃﻖ وﺳﻴﻌﻲ از ﻛﺮه زﻣﻴﻦ ﻳﺎ ﺗﻤﺎم آن را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﻪ ﺳﻄﺢ ﻛﺮوي را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﻄﺤﺎﺗﻲ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻘﻴﺎس ﻧﻘﺸﻪ در ﻋﺮض ﻫﺎي‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ UTM‬در ﻋﺮض ﻫﺎي ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ اﺳﺘﻮا‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻘﻴﺎس ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺑﻮده و در ﻋﺮض ﻫﺎي ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻗﻄﺒﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻘﻴﺎس ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﻣﻘﻴﺎس ﮔﻔﺘﺎري ﻳﺎ ﻟﻔﻈﻲ‬

‫در اﻳﻦ ﻧﻮع از ﻣﻘﻴﺎس ﻧﺴﺒﺖ اﻧﺪازه روي ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻣﻌﺎدل آن ﺑﺮ روي زﻣﻴﻦ ﺑﺎ ﺟﻤﻠﻪ اي ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٣٢‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫اﻫﺪاف ‪:‬‬

‫آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻋﻼﺋﻢ و ﻧﻤﺎدﻫﺎ در ﻧﻘﺸﻪ‬

‫ﻋﻼﺋﻢ ﻛﻠﻴﺪي در ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ‬

‫ﻋﻼﺋﻢ و ﻧﻤﺎدﻫﺎ ﺑﺮ روي ﻧﻘﺸﻪ‬

‫در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻋﻜﺲ وﻧﻘﺸﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻋﻜﺲ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻋﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﺖ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺟﺰﻳﻴﺎت ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت‬
‫ﻛﻪ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ را ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ و در روي ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﻣﺴﺘﻮي ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ اﻣﺎ ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻫﻴﭻ‬
‫ﺷﺒﺎﻫﺘﻲ ﺑﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ را ﺻﺮﻓﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﮔﺮوه از‬
‫ﻋﻼﺋﻢ و ﻧﻤﺎدﻫﺎ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺴﻴﺎري از ﻋﻮارض ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ را ﺣﺬف‬
‫ﻧﻤﻮده و ﻓﻘﻂ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎﻳﻲ را ﻧﺸﺎن داده ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻧﻴﺎز و ﻫﺪف ﻧﻘﺸﻪ را ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ در‬
‫ﻋﻜﺲ ﭼﻨﻴﻦ اﻣﻜﺎﻧﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﻮع‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬ﺷﻜﻞ و اﺑﻌﺎد ﻋﻮارض و ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي‬
‫ﻋﻴﻨﻲ و ذﻫﻨﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻋﻼﺋﻢ‪ ،‬از وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﻠﻤﻮس ﻧﻈﻴﺮ‬
‫وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﺟﻤﻌﻴﺖ در روي ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻼﺋﻢ ﻗﺮاردادي اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻤﺎدﻫﺎ و ﻋﻼﺋﻢ‪ ،‬دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي و رده ﺑﻨﺪي ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﻋﻮارض‪ ،‬ﺑﺮﭼﺴﺐ ﻫﺎ و ‪)Annotation‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﺰء اﺿﺎﻓﻪ‬
‫ﺷﺪه ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﺑﻪ ﻧﻘﺸﻪ ‪ Annotation‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد( اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﺎﻧﻤﺎﻳﻲ وﻧﻤﺎﻳﺶ ﻛﻴﻔﻲ و ﻛﻤﻲ‬
‫ﻋﻮارض و ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ارﺗﺒﺎﻃﺎت آن ﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﻋﻼﻣﺖ در روي ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪه در ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ اﻧﺪازه و‬
‫ﺷﻜﻞ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ اﻫﻤﻴﺖ ﻧﺴﺒﻲ و ﻛﻤﻴﺖ آن ﭘﺪﻳﺪه را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﻫﻤﻴﺖ راﻫﻬﺎي‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺧﻄﻮط ﺑﻴﺎن ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٣٣‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫در ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻨﻮع و ﻓﺮاواﻧﻲ ﻋﻮارض و ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ‪ ،‬در ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻼﺋﻢ و ﻧﻤﺎدﻫﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﺮي ﻧﻜﺎت ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻘﻴﺎس ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬اﻏﺮاق ﻧﻤﺎدﻫﺎ در ﺻﻮرت ﺿﺮورت و ﺗﻌﺪاد‬
‫ﻋﻮارض‪ ،‬ﺳﺎدﮔﻲ و ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﺑﻮدن ﻧﻤﺎدﻫﺎ‪.‬‬

‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﻼﺋﻢ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺮاردادي ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺗﻬﻴﻪ و‬
‫اراﺋﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﻋﻼﺋﻢ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺳﺘﺎﻧﺪارﻫﺎي ﺧﺎص و ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ و اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻼﺋﻢ در ﻧﻘﺸﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪ -1‬اﺻﻞ ﺗﺸﺎﺑﻪ‬

‫ﻃﺒﻖ اﻳﻦ اﺻﻞ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻋﻼﺋﻢ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﺷﺒﻴﻪ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬اﺻﻞ ﺗﺪاﻋﻲ ﻣﻌﻨﻲ‬

‫اﮔﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪه ﺑﺎ اﺻﻞ ﺗﺸﺎﺑﻪ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻋﻼﺋﻢ ﻃﻮري اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺪاﻋﻲ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﻜﻞ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺑﺮاي ﻓﺮودﮔﺎه‪.‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از رﻧﮓ ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺗﺪاﻋﻲ ﺑﺮﺧﻲ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺜﻼ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎي آﺑﻲ ﺑﺎ رﻧﮓ‬
‫آﺑﻲ‪.‬‬

‫‪ -3‬اﺻﻞ ﻛﻤﻴﺖ ﭘﺬﻳﺮ‬

‫در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ داراي ﻣﻘﺎدﻳﺮ‪ ،‬ﺗﺮاﻛﻢ ﻳﺎ ﺷﺪت ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻳﺎ ﻋﻤﻖ‬
‫آب‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻋﻼﻣﺖ ﻫﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻃﻮري اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺜﻼ اﻧﺪاره ﻳﺎ ﺷﺪت رﻧﮓ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ در ﻧﻘﺸﻪ ﺷﻴﺐ ﻳﺎ ارﺗﻔﺎع‪.‬‬

‫‪ -4‬اﺻﻞ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ دﻳﺪ ﺑﻴﻨﻨﺪه‬

‫‪٣٤‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻳﻜﻲ از ﻧﻜﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﻜﺎر ﮔﻴﺮي ﻋﻼﻣﺖ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻧﻘﺸﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮد‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ دﻳﺪ و ﺗﺸﺨﻴﺺ اﻳﻦ‬
‫ﻋﻼﺋﻢ از ﻓﺎﺻﻠﻪ اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎرﺑﺮ ﺑﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻧﮕﺎه ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻣﺜﻼ در ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺰرگ ﻛﻪ در ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻫﺎ ﺑﺮاي‬
‫راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ اﻓﺮاد ﻧﺼﺐ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬اﻧﺪازه ﻋﻼﻣﺖ ﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻪ ﻛﻮﭼﻚ دﺳﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -13‬ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﻧﻤﺎدﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ‪ 1:2000‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداري ﻛﺸﻮر‬

‫ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻋﻼﺋﻢ ﻧﻘﺸﻪ‬

‫ﻋﻼﻣﺖ ﻫﺎي ﻧﻘﺸﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﻧﻮاع و اﻧﺪازه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ روش ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻋﻮارض‬
‫دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺷﻜﻞ ﻧﻘﻄﻪ و ﺧﻂ و ﭘﻠﻴﮕﻮن‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﻋﻼﻣﺖ ﻫﺎ را ﺑﻪ اﻧﻮاع ﻧﻘﻄﻪ اي‪ ،‬ﺧﻄﻲ و ﺳﻄﺤﻲ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻳﻦ ﻋﻼﺋﻢ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻴﻔﻲ و ﻳﺎ ﻛﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٣٥‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫‪ -‬ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻮارض ﺑﺪون ﺑﻌﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﻬﺖ ﻧﻤﺎﻳﺶ ازﻧﻤﺎد و رﻧﮓ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻧﺪازه اﻳﻦ ﻋﻮارض ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﻴﺎس ﻧﻘﺸﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﺧﻄﻮط ﻋﻮارض ﺑﺎ ﻃﻮل و ﺟﻬﺖ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‪ .‬روش ﻧﻤﺎﻳﺶ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻧﻮع‪ ،‬ﺿﺨﺎﻣﺖ و رﻧﮓ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ‬
‫ﻋﻮارض ﻛﻢ اﻫﻤﻴﺖ ﺗﺮ ﺑﺎ ﺧﻄﻮط ﻣﻘﻄﻊ و ﻛﻢ رﻧﮓ ﺗﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﻋﻮارض ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺳﻄﺤﻲ‪ .‬روش ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﺎﺷﻮر‪ ،‬ﻣﺘﻦ‪،‬رﻧﮓ و ﻣﺮز ﻋﺎرﺿﻪ‪.‬‬

‫ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻫﺎي ﻧﻤﺎد ﮔﺬاري‬

‫ﺗﻌﺪادي از ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻫﺎي ﻧﻤﺎدﮔﺬاري ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻛﺮوﻛﺮوﻣﺎﺗﻴﻚ‬

‫ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ وﻳﮋﮔﻲ ﻛﻴﻔﻲ دارﻧﺪ از اﻳﻦ ﺗﻜﻨﻴﻚ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺗﻜﻨﻴﻚ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻼﺋﻢ ﺳﻄﺤﻲ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﺗﻮزﻳﻊ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ را در ﭘﻬﻨﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ‬
‫ﺣﺪود ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻛﺎرﺑﺮدي آﻧﻬﺎ در ﻧﻘﺸﻪ زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺧﺎك و ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻛﺮوﭘﻠﺖ‬

‫ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻛﻤﻲ و آﻣﺎري ﻫﺴﺘﻨﺪ از اﻳﻦ ﺗﻜﻨﻴﻚ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ - 3‬ﺗﻜﻨﻴﻚ اﻳﺰوﭘﻠﺖ‬

‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﭘﺪﻳﺪه در ﻳﻚ ﭘﻬﻨﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺪرﻳﺠﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد از ﺗﻜﻨﻴﻚ اﻳﺰوﭘﻠﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ارزش ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ارﺗﻔﺎع و ﻳﺎ ﻫﻢ‬
‫ﺑﺎران‪.‬‬

‫‪ -3‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﻘﻄﻪ اي‬

‫‪٣٦‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﺳﺎده ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻜﻞ از ﻧﻤﺎدﻫﺎﺳﺖ و ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ آن ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﺎرآﻣﺪ‪ ،‬ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﭘﺪﻳﺪه‬
‫ﻫﺎ را در ﻳﻚ ﭘﻬﻨﻪ ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬

‫‪ -4‬ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻛﺮوﮔﺮاﻓﻴﻚ‬

‫در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي آﻣﺎري را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﻤﻮداري ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ از اﻳﻦ ﺗﻜﻨﻴﻚ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -5‬ﺗﻜﻨﻴﻚ دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي در ﺣﺎل ﺣﺮﻛﺖ را ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻼﻣﺖ ﭘﻴﻜﺎن ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي‬
‫دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﻣﺸﻬﻮرﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺟﻬﺖ ﺑﺎد و ﻳﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﻫﺎي درﻳﺎﻳﻲ‪.‬‬

‫ﻧﻘﺶ رﻧﮓ در ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻋﻮارض و ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ‬

‫ﭼﻨﺪﻳﻦ رﻧﮓ در دﻧﻴﺎي ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺳﺘﺎﻧﺪارد در آﻣﺪه اﻧﺪ‪:‬‬

‫ﺳﻴﺎه‪ :‬ﺑﺮاي ﻋﻮارض اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺻﺨﺮه ﻫﺎ‪ ،‬اﺳﺎﻣﻲ و ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎ‬

‫ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي‪ :‬ﺑﺮاي رﻧﮓ ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ و ﺳﺎﻳﻪ روﺷﻦ ﻫﺎ‬

‫ﻗﻬﻮه اي‪ :‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ارﺗﻔﺎﻋﺎت و ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﻴﺰان ﻫﺎ‬

‫ﺳﺒﺰ‪ :‬ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬

‫آﺑﻲ ﺗﻨﺪ‪ :‬ﺷﺒﻜﻪ آب‪ ،‬ﻛﺎﻧﺎل و ﻋﻮارض آﺑﻲ‬

‫آﺑﻲ ﻛﻤﺮﻧﮓ‪ :‬ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻛﻢ ﻋﻤﻖ‪ ،‬درﻳﺎﭼﻪ ﻫﺎ و درﻳﺎﻫﺎ‬

‫ﻧﺎرﻧﺠﻲ‪ :‬ﺑﺮاي ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﻣﻴﺰان‬

‫ﻗﺮﻣﺰ ﺗﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮاي ﻋﻼﺋﻢ وﻳﮋه‪ ،‬ﺷﺒﻜﻪ راه ﻫﺎ و راه آﻫﻦ‬

‫ﻗﺮﻣﺰ ﻛﻢ رﻧﮓ ‪ :‬ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﺗﻔﻊ‬

‫‪٣٧‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫زرد‪ :‬ﺑﺮاي زراﻋﺖ و داﻣﻨﻪ اي از ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻛﻪ در ﻣﻌﺮض ﻧﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻛﻠﻴﺪي در ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ‬

‫‪ -‬ﻋﻨﻮان ﻳﺎ ﻣﻮﺿﻮع‬

‫‪ -‬ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﺘﻦ ﻧﻘﺸﻪ‬

‫‪ -‬ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻧﻘﻞ ﻗﻮل‬

‫‪ -‬راﻫﻨﻤﺎي ﻧﻘﺸﻪ‬

‫‪ -‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ‬

‫‪ -‬ﺟﻬﺖ ﺷﻤﺎل‬

‫‪ -‬ﺷﺒﻜﻪ ﺑﻨﺪي ﻧﻘﺸﻪ‬

‫‪ -‬ﻣﻘﻴﺎس‬

‫‪ -‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﻠﻲ ﻧﻘﺸﻪ‬

‫‪ -‬ﻣﺮزﻫﺎ‬

‫ﻣﻮارد ذﻛﺮ ﺷﺪه ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و ﻫﺮ ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻲ در درك و ﺗﻔﺴﻴﺮﺑﻬﺘﺮ‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎرﺑﺮ دارد‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬

‫اﻫﺪاف‪ :‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ‬

‫‪٣٨‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫روش ﻫﺎي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﺎﻫﻤﻮاري ﻫﺎ‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ‬

‫ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻋﻮارض‬

‫اﺳﺘﺨﺮاج اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز‬

‫روش ﻫﺎي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﺎﻫﻤﻮاري ﻫﺎ‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺴﺘﻮي از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﻴﺎس ﻧﻘﺸﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺎ و‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻫﺎ را اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻛﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺴﺘﻮي ﺑﻮدن ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺳﻮم ﻳﻌﻨﻲ ارﺗﻔﺎع در روي ﻧﻘﺸﻪ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻓﻘﻂ ﻣﻲ ﺗﻮان ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﺎط را ﻗﺮاﺋﺖ ﻳﺎ ﭘﺴﺘﻲ و ﺑﻠﻨﺪي‬
‫را درك ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ارﺗﻔﺎع در روي ﻧﻘﺸﻪ روش ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻧﻘﺎط ارﺗﻔﺎﻋﻲ‬

‫در اﻛﺜﺮ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ زﻣﻴﻨﻪ ﻛﺎرﺑﺮدي ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﻧﻘﺎﻃﻲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﺎط ارﺗﻔﺎﻋﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻼك ﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺤﻞ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻧﻘﺎط ارﺗﻔﺎﻋﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ -‬ﻣﺮﺗﻔﻌﺘﺮﻳﻦ ﻧﻘﺎط‬

‫‪ -‬ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﭘﺴﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﺎط‬

‫‪ -‬ﺳﻄﻮح ﻫﻤﻮار و ﮔﺴﺘﺮده‬

‫‪ -‬ﻧﻘﺎط ﺑﺎ اﻫﻤﻴﺖ وﻳﮋه‬

‫‪٣٩‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫‪ -2‬روش ﻫﺎﺷﻮر‬

‫ﻫﺎﺷﻮر ﻫﺎ ﺧﻄﻮط ﻛﻮﺗﺎه و ﻣﻮازي اﻧﺪ ﻛﻪ در ﺟﻬﺖ ﭘﺮﺷﻴﺐ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ روي داﻣﻨﻪ و ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮ ﺷﻴﺐ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ روي داﻣﻨﻪ‪ ،‬اﻣﺘﺪادي اﺳﺖ ﻛﻪ آب ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ روش ﻛﻪ ﺑﻪ روش ﻟﻤﻦ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ داﻣﻨﻪ ﻫﺎي ﭘﺮﺷﻴﺐ ﺑﺎ ﻫﺎﺷﻮر ﺿﺨﻴﻢ و ﺑﺮ ﻋﻜﺲ داﻣﻨﻪ ﻫﺎي ﻛﻢ‬
‫ﺷﻴﺐ ﺑﺎ ﻫﺎﺷﻮر ﻛﻢ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -14‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺑﺎ ﻫﺎﺷﻮر‬

‫‪ -3‬روش ﺳﺎﻳﻪ زدن )اﺳﺘﻤﭙﺎژ(‬

‫اﻳﻦ روش ﻳﻚ روش ﻛﻴﻔﻲ اﺳﺖ و ﻧﻘﺸﻪ ﻳﻚ دﻳﺪ ﺳﻪ ﺑﻌﺪي و ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬در اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫اﻳﻦ روش‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب زاوﻳﻪ و ارﺗﻔﺎع ﺗﺎﺑﺶ ﻧﻮر ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ روش در ‪ GIS‬ﺑﻪ ‪ Hill shade‬ﻳﺎ ﺳﺎﻳﻪ ﺳﻪ ﺑﻌﺪي ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٤٠‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ Hill shade -15‬روﺷﻲ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﺎﻫﻤﻮاري ﻫﺎ‬

‫‪ -4‬روش اﺳﺘﻔﺎده از رﻧﮓ)ﻫﻴﭙﺴﻮﻣﺘﺮﻳﻚ(‬

‫در اﻳﻦ روش ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺪت و ﺿﻌﻒ رﻧﮓ‪ ،‬ﺳﻄﻮح ارﺗﻔﺎﻋﻲ و اﻋﻤﺎق درﻳﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫﺮﭼﻪ ﻋﻤﻖ آب ﻳﺎ ارﺗﻔﺎع ﻧﺎﻫﻤﻮاري اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬رﻧﮓ ﺗﻴﺮه ﺗﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺳﻄﻮح ارﺗﻔﺎﻋﻲ‬
‫در ﺧﺸﻜﻲ‪ ،‬از ﺗﻦ ﻫﺎي زرد روﺷﻦ ﺗﺎ ﻗﻬﻮه اي ﺗﻴﺮه و ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺑﺮاي اﻋﻤﺎق درﻳﺎ از رﻧﮓ ﻫﺎي آﺑﻲ روﺷﻦ ﺗﺎ آﺑﻲ‬
‫ﺗﻴﺮه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -5‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﻴﺰان)ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز(‬

‫‪٤١‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﺎﻫﻤﻮاري ﻫﺎي و ارﺗﻔﺎع آن ﻫﺎ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻄﻮط ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﻴﺰان اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ‬
‫ﺗﺮاز ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺴﺘﻪ اي اﺳﺖ ﻛﻪ ارﺗﻔﺎع ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط در ﻃﻮل آن ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻳﻚ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﺮاز ﺗﻤﺎم‬
‫ﻧﻘﺎط ﻫﻢ ارﺗﻔﺎع را ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ وﺻﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﺧﻄﻮط ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻣﻲ ﺗﻮان ﻧﻴﻤﺮخ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻧﺎﻫﻤﻮاري ﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻴﺐ داﻣﻨﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺷﻴﺐ را‬
‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﺗﺮاز ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬اﺑﻌﺎد و ﺷﻜﻞ ﻋﻮارض را ﻧﻤﺎﻳﺶ‬
‫دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -16‬ﺧﻄﻮط ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﻴﺰان روﺷﻲ ﻣﺘﺪاول ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ‬

‫‪ -6‬روش ﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬

‫‪٤٢‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫در ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي داﺷﺘﻦ وﻳﮋﮔﻲ ﺑﻬﺘﺮ از دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ روش ﻫﻤﺰﻣﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ در‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ‪ 1:250000‬ﭘﻮﺷﺶ ﺳﺮاﺳﺮي اﻳﺮان از دو روش ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﺮاز و ﻳﺎ ﺳﺎﻳﻪ روﺷﻦ ﻳﺎ در ﺗﻌﺪادي از آﻧﻬﺎ‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن از ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﺮاز و رﻧﮓ ﺑﻪ روش ﻫﻴﭙﺴﻮﻣﺘﺮﻳﻚ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫• در ‪ GIS‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ رﻗﻮﻣﻲ و ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ ارﺗﻔﺎع)‪ (DEM‬و ﺷﺒﻜﻪ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﻣﺜﻠﺜﻲ)‪ (TIN‬ﻧﻤﺎﻳﺶ داد‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ روش ﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﻪ روﺷﻦ و ﻫﻴﭙﺴﻮﻣﺘﺮﻳﻚ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬در ﻓﺼﻮل آﻳﻨﺪه در ﻣﻮرد اﻳﻦ‬
‫ﻣﺪل ﻫﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ‬

‫ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ از دو ﻛﻠﻤﻪ ﺗﻮﭘﻮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﺤﻞ و ﻣﻜﺎن و ﮔﺮاﻓﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ رﺳﻢ ﻛﺮدن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ‪ ،‬ﺟﻐﺮاﻓﻲ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻨﻈﻮر از ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ‪ ،‬ﭘﺴﺘﻲ و ﺑﻠﻨﺪي ﻫﺎي ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ و ﻳﺎ ارﺗﻔﺎع ﭘﺪﻳﺪه‬
‫ﻫﺎ از ﺳﻄﺢ درﻳﺎﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﻘﺸﻪ اي ﻛﻪ ﭘﺴﺘﻲ و ﺑﻠﻨﺪي ﻫﺎي زﻣﻴﻦ را ﻧﻤﺎﻳﺶ دﻫﺪ ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻣﺎدر ﻳﺎ ﻣﺒﻨﺎ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﺟﻐﺮاﻓﻲ ﺑﻠﻜﻪ در ﻋﻠﻮم دﻳﮕﺮ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻣﻔﻬﻮم ﺧﻂ ﺗﺮاز‬

‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﺮاز ﻣﻜﺎن ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻛﻠﻴﻪ ﻧﻘﺎﻃﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دارا ي ارﺗﻔﺎع ﻳﻜﺴﺎن از ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﺮاز ﻳﻚ ﺧﻂ ﻛﺎﻣﻼ اﻓﻘﻲ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻫﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ‪ ،‬ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ اﻓﻘﻲ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ‬
‫ﻳﻚ ﻧﺎﻫﻤﻮاري اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﺗﺮاز در روي ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ‪ ،‬ﺑﺎ رﻧﮓ ﻗﻬﻮه اي ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ارﺗﻔﺎع ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎ در روي آن ﻫﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ از ﻫﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻳﻜﻲ را ﺿﺨﻴﻢ ﺗﺮ ﻳﺎ ﭘﺮرﻧﮓ ﺗﺮ‬
‫ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻛﺮده و رﻗﻢ ارﺗﻔﺎﻋﻲ ﺗﻨﻬﺎ روي ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺿﺨﻴﻢ ﺗﺮ و در اﻣﺘﺪاد آن ﻫﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺿﺨﻴﻢ ﺗﺮ‬

‫‪٤٣‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫را ﻣﻨﺤﻨﻲ اﺻﻠﻲ و ﭼﻬﺎر ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ را ﻣﻨﺤﻨﻲ واﺳﻄﻪ ﻳﺎ ﻓﺮﻋﻲ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬در ﺳﻄﻮح ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻢ ﺷﻴﺐ از‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ دﻳﮕﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺮﻳﺪه ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪه و ارﺗﻔﺎع آن ﻫﺎ‬
‫ﻧﺼﻒ ارﺗﻔﺎع ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي واﺳﻄﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -17‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﺗﺮاز ﺑﺮاي ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ زﻣﻴﻦ‬

‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﻣﻴﺰان ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﻛﻪ ارﺗﻔﺎع آن ﻫﺎ ﻳﻚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺴﺎوي دارد ‪ ،‬ﻣﺘﺴﺎوي اﻟﺒﻌﺪ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﻣﻴﺰان از ﻟﺤﺎظ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ ﻳﺎ دﺷﺖ ﺑﻮدن‪ ،‬روش و دﻗﺖ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداري و ﻣﻘﻴﺎس ﻧﻘﺸﻪ‬
‫ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬

‫ﻣﺜﻼ در ﻣﻮرد ﻧﻘﺸﻪ اي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻛﺸﻮر‪ ،‬در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ‪ ، 1:50000‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي اﺻﻠﻲ ‪100‬‬
‫ﻣﺘﺮ و ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ ‪ 20‬ﻣﺘﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﺪف از ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﻣﻴﺰان‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوزه اﻏﻠﺐ اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ روش‬
‫ﻓﺘﻮﮔﺮاﻣﺘﺮي از روي ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٤٤‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ از روي ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﻣﻴﺰان‬

‫‪ -1‬داﻣﻨﻪ ﻫﺎ‬

‫داﻣﻨﻪ ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﻳﻚ ﺧﻂ اﻟﺮاس و ﻳﻚ ﺧﻂ اﻟﻘﻌﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﺎي‬
‫زﻳﺮ دﻳﺪه ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -18‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ اﻧﻮاع داﻣﻨﻪ ﻫﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز‬

‫اﻟﻒ‪ -‬داﻣﻨﻪ ﻣﻨﻈﻢ ﺑﺎ ﺷﻴﺐ ﺛﺎﺑﺖ‬

‫در اﻳﻦ داﻣﻨﻪ ﻫﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﻣﻴﺰان ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻣﺴﺎوي و ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺷﻴﺐ‬
‫ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ و ﻫﺮﭼﻪ ﺷﻴﺐ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ب‪ -‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻴﺐ وﻟﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﻈﻢ‬

‫‪٤٥‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﻣﻴﺰان ﻓﺸﺮده ﺗﺮ ﻳﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارﺗﺮﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و داراي ‪ 2‬ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺷﻴﺐ ﻣﻘﻌﺮ‬

‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎ در ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺑﺎﻻ ﻛﻢ و ﺣﺎﻟﺖ ﻓﺸﺮده دارد و در ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﺷﺪه و ﺷﻜﻞ داﻣﻨﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻘﻌﺮ دارد‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺷﻴﺐ ﻣﺤﺪب‬

‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎ در ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺑﺎﻻ ﺑﻴﺸﺘﺮ و در ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﻳﻚ ﺗﺮ ﺷﺪه و ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻓﺸﺮده ﺗﺮي دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ج‪ -‬داﻣﻨﻪ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﺷﻴﺐ‬

‫اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻴﺐ زﻣﺎﻧﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﻣﻴﺰان ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪه ﻳﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻲ‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺤﻞ ﮔﺴﻞ ﻫﺎ ﻳﺎ ﻣﺤﻞ آﺑﺸﺎر در ﻣﺴﻴﺮ رودﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬

‫‪ - 2‬ﺧﻂ اﻟﺮاس اﺻﻠﻲ‬

‫از ﺑﺮﺧﻮرد دو داﻣﻨﻪ در ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ارﺗﻔﺎﻋﻲ ﺧﻂ اﻟﺮاس ﻳﺎ ﺳﺘﻴﻎ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺧﻂ اﻟﺮاس ﺧﻂ ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫آب ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -19‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺧﻂ اﻟﺮاس ﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز‬

‫‪ -3‬ﺧﻂ اﻟﺮاس ﻓﺮﻋﻲ‬

‫‪٤٦‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺑﺮ ﺟﺴﺘﮕﻲ ﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﺗﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از ﻗﻠﻪ ﺷﺮوع ﺷﺪه و ﺑﻪ داﻣﻨﻪ ﺧﺘﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﺧﻂ اﻟﻘﻌﺮ ﻳﺎ دره‬

‫از ﺑﺮﺧﻮرد دو داﻣﻨﻪ در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ارﺗﻔﺎﻋﻲ ﺧﻂ اﻟﻘﻌﺮ ﻳﺎ دره اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﺑﻌﺎد دره ﺑﻪ‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺣﺠﻢ آﺑﻲ ﻛﻪ در آن ﺟﺮﻳﺎن دارد ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -20‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺧﻂ اﻟﻘﻌﺮ ﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز‬

‫‪ -5‬آﺑﺮاﻫﻪ‬

‫‪٤٧‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺑﻴﻦ دو ﺧﻂ اﻟﺮاس ﻓﺮﻋﻲ آﺑﺮاﻫﻪ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ از ﺑﺎﻻي ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﻲ ﺷﺮوع ﺷﺪه و ﺑﻪ دره ﺧﺘﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -6‬ﻗﻠﻪ ﻫﺎ و ﮔﻮدال ﻫﺎ‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﻣﻴﺰان ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﺘﺤﺪ اﻟﻤﺮﻛﺰ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻠﻪ ﻳﺎ ﮔﻮدال را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ارﺗﻔﺎع ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺮﻛﺰ زﻳﺎد ﺷﻮد ﻗﻠﻪ را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ و اﮔﺮ ارﺗﻔﺎع ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﻣﺮﻛﺰ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ ﮔﻮدال را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -21‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﮔﻮدال و ﻓﺮو رﻓﺘﮕﻲ ﻫﺎ در ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز‬

‫‪ -7‬ﺗﭙﻪ‬

‫ﭘﺪﻳﺪه اي اﺳﺖ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﺠﺎور ﺧﻮد داراي ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﺷﺪ‪ ).‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﭘﺪﻳﺪه اي ﻛﻪ‬
‫اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎﻋﻲ ﺑﻴﻦ ‪ 50‬ﺗﺎ ‪ 500‬ﻣﺘﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪرا ﺗﭙﻪ و ﭘﺪﻳﺪه اي را ﻛﻪ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎﻋﻲ ﺑﻴﺶ از ‪ 500‬ﻣﺘﺮ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ را ﻛﻮه ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -22‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺗﭙﻪ‬

‫‪ -8‬ﮔﺮدﻧﻪ‬

‫‪٤٨‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻓﺮو رﻓﺘﮕﻲ ﺑﻴﻦ دو ﻗﻠﻪ را ﮔﺮدﻧﻪ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ ﻣﺴﻴﺮ ﺟﺎده ﻫﺎ را از ﮔﺮدﻧﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -23‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﮔﺮدﻧﻪ در ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز‬

‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺷﻴﺐ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز‬

‫ﺷﻴﺐ زﻣﻴﻦ ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻤﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ آب و‬
‫ﺧﺎك ‪ ،‬زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ‪ ...‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺣﻮزه ﻫﺎي آﺑﺨﻴﺰ‪ ،‬ﺷﻴﺐ ﺣﻮزه ﻳﻜﻲ از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ در‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ رﻓﺘﺎر ﺣﻮزه ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻴﺐ ﻳﻜﻲ از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﻣﻮرﻓﻮﻣﺘﺮﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺴﺰاﻳﻲ در ﻣﻴﺰان ﺣﺠﻢ‬
‫رواﻧﺎب‪ ،‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي و ﺷﺪت ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ دارد‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﻮاﻫﺪ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﻲ ﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ‬
‫ﻛﻪ در ﻧﻮاﺣﻲ ﭘﺮﺷﻴﺐ ﺣﺠﻢ رواﻧﺎب ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻓﺮﺻﺖ ﻧﻔﻮذ آن ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻳﻜﺴﺎن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺎﻳﺮ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﺷﺪت ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ و ﺣﻤﻞ رﺳﻮب در اﻳﻦ ﻧﻮاﺣﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻮاﺣﻲ ﻛﻢ‬
‫ﺷﻴﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٤٩‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻳﻜﻲ از وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﻣﻬﻢ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي زاوﻳﻪ و درﺻﺪ ﺷﻴﺐ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻴﺐ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﺎﻧﮋاﻧﺖ زاوﻳﻪ اي ﻛﻪ آن ﺳﻄﺢ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ اﻓﻖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬

‫در ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﻴﺐ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ‪ :‬ﻧﺴﺒﺖ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع دو ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺖ اﻓﻘﻲ ﺑﻴﻦ ﻫﻤﺎن دو‬
‫ﻧﻘﻄﻪ در ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﺪد ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺷﻴﺐ ﺑﻴﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ‪.‬‬

‫دراﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﻴﺰان ﺷﻴﺐ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ واﺣﺪ رادﻳﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد وﻟﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻ آن را در ﻋﺪد ‪ 100‬ﺿﺮب ﻧﻤﻮده‬
‫ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺻﺪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﻪ ﺷﻴﺐ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ رادﻳﺎن را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺟﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﻢ ﺑﺎﻳﺪ در ﻋﺪد‪ 57/3‬ﺿﺮب ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﭼﺮا ﻛﻪ ﻫﺮ رادﻳﺎن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 57/3‬درﺟﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪).‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎ زاوﻳﻪ ﺣﺪود ‪ 7‬درﺟﻪ اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮل ﺻﺎدق اﺳﺖ و ﺑﻴﺶ از‬
‫آن را ﺑﺎﻳﺪ از روي ﺟﺪاول ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪(.‬‬

‫• در ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ‪ ،GIS‬ﺷﻴﺐ زﻣﻴﻦ را ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان از ‪ DEM‬اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺣﺠﻢ ﻋﻮارض از روي ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ‬

‫در ﭘﺎره اي از ﻣﻮارد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﮔﻮدال ﻫﺎ ‪ ،‬دره ﻫﺎ ﻳﺎ ﺑﺮآﻣﺪﮔﻲ ﻫﺎ ﺿﺮورت ﭘﻴﺪا ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‬
‫ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﻳﺎ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي ﻣﺴﻴﺮ‪ ،‬اﺣﺪاث ﺳﺪﻫﺎ در ﻣﺴﻴﺮ رودﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ آﺑﮕﻴﺮ ﺳﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮآورد‬
‫ذﺧﻴﺮه ﻣﻌﺎدن و ﻧﻈﺎﻳﺮ آن ﻫﺎ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺮ ﺷﻤﺮد‪ .‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺣﺠﻢ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫داراي ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﻴﺰان اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺣﺠﻢ ﮔﻮدال ﻫﺎ و ﺗﭙﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺨﺮوﻃﻲ ﺷﻜﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ‬
‫ﻣﺨﺮوط ) ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻗﺎﻋﺪه ﻣﺨﺮوط ﺿﺮب در ﻳﻚ ﺳﻮم ارﺗﻔﺎع ﻣﺨﺮوط( ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد ﻋﻮارض ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ‪ ،‬از آن ﺟﺎ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﺮاز ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ اﻓﻘﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻋﺎرﺿﻪ ﻣﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻫﺮ دو ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﺮاز ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻻﻳﻪ اي ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻓﻮاﺻﻞ ارﺗﻔﺎﻋﻲ ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻲ‬

‫‪٥٠‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺗﻮان ﺣﺠﻢ ﻫﺮ ﻻﻳﻪ از اﻳﻦ ﻋﻮارض را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﻛﻞ ﻻﻳﻪ ﻫﺎ ﺣﺠﻢ ﻋﺎرﺿﻪ‬
‫را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫در ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ‪ ،GIS‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ ارﺗﻔﺎع ‪ DEM‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺠﻢ‬ ‫•‬
‫ﺧﺎﻛﺒﺮداري و ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻧﻴﻤﺮخ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺎﻣﻼ اﻓﻘﻲ از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ اﺳﺖ و ﻧﮕﺎه ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ دﻳﺪ ﻋﻤﻮدي و از‬
‫ﺑﺎﻻﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ رو‪ ،‬درك ﭘﺴﺘﻲ و ﺑﻠﻨﺪي ﻫﺎ ﺑﺮاي اﻓﺮاد ﻏﻴﺮ ﻣﺎﻫﺮ ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻴﻤﺮخ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ‪،‬‬
‫ﻳﻚ دﻳﺪ اﻓﻘﻲ از ﻋﻮارض ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫ﻧﻴﻤﺮخ ﻳﺎ ﭘﺮوﻓﻴﻞ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﻤﻮداري ﻛﻪ ﻣﺤﻮر ﻋﻤﻮدي )‪ (Y‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ارﺗﻔﺎع و ﻣﺤﻮر اﻓﻘﻲ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﻣﺒﺪا ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﭘﺎره اي از ﻣﻮارد از ﺟﻤﻠﻪ در ﻧﻘﺎط ﻛﻢ ﺷﻴﺐ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻋﺎرﺿﻪ در ﻧﻴﻤﺮخ ﻧﻤﻮد‬
‫ﺑﻬﺘﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ در ﻣﻘﻴﺎس ارﺗﻔﺎﻋﻲ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -24‬ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻧﻴﻤﺮخ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز‬

‫‪٥١‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻧﻴﻤﺮخ ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻴﻤﺮخ ﻣﺴﻴﺮ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﻤﻴﺖ ﭘﺮوﻓﻴﻞ ﻃﻮﻟﻲ رودﺧﺎﻧﻪ در اراﺋﻪ‬
‫زﻣﻴﻨﻪ ذﻫﻨﻲ در ﻣﻮرد ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ آب‪ ،‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ و ﻗﺪرت ﻓﺮﺳﺎﻳﺸﻲ رودﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﻞ ﻃﻮﻟﻲ‬
‫آﺑﺮاﻫﻪ ﻧﻤﻮداري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﺎي ﻃﻮﻟﻲ آﺑﺮاﻫﻪ را ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﻴﭻ و ﺧﻢ ﻫﺎي رودﺧﺎﻧﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ‬
‫دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -25‬ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻧﻴﻤﺮخ در ﻣﺤﻴﻂ ﻧﺮم اﻓﺰار ‪ArcGIS‬‬

‫ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺨﻴﺰ و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت‬

‫ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺨﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﺧﺎك ‪،‬آب‪،‬ﺟﻨﮕﻞ‪،‬ﻣﺮﺗﻊ‪،‬ﺣﻴﺎت وﺣﺶ و ﻏﻴﺮه اﺳﺖ ﻛﻪ در آن‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﺒﻴﻌﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ ارﺗﺒﺎط ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ دارﻧﺪ‪ .‬ﺣﻔﺎﻇﺖ‪،‬اﺣﻴﺎ و اﺻﻼح آﺑﺨﻴﺰﻫﺎي ﺑﺎﻻ دﺳﺖ ﺑﺮاي‬
‫دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻛﺎﻣﻞ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﺣﻴﺎﺗﻲ دارد‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﻮﺿﻪ ﻫﺎي آﺑﺨﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و در ﺟﻬﺖ رﻓﻊ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺗﺨﺮﻳﺐ آﺑﺨﻴﺰ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرز در واﻛﻨﺶ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ رودﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻛﻴﻔﻴﺖ آب‪،‬ﺗﻐﻴﻴﺮات دﺑﻲ و زﻣﺎن ﺟﺮﻳﺎن آب ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺨﺮﻳﺐ آﺑﺨﻴﺰ از اﺛﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﻴﺰﻳﻮﮔﺮاﻓﻲ‪ ،‬اﻗﻠﻴﻢ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ از زﻣﻴﻦ )ﻗﻄﻊ ﻳﻜﺴﺮه‬
‫ﺟﻨﮕﻞ‪،‬ﻛﺸﺖ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ‪،‬ﺑﻪ ﻫﻢ زدن ﺧﺎك ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻌﺪن ﻛﺎوي‪،‬ﺟﺎده ﺳﺎزي و ‪ (...‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ و اﺛﺮات آن‬

‫‪٥٢‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﺧﺎك‪،‬ﻟﻐﺰﺷﻬﺎ‪،‬رﺳﻮﺑﮕﺬاري ‪،‬آﻟﻮدﮔﻲ آب‪،‬ﺳﻴﻞ‪،‬ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ و ‪ ...‬ﺑﺮوز ﻛﺮده و ﺑﺎﻋﺚ از ﺑﻴﻦ‬
‫رﻓﺘﻦ اﻣﻜﺎﻧﺎت اﻗﺘﺼﺎدي و ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻣﺸﻜﻼت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺨﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ آﺑﻲ ﻛﻪ در اﺛﺮ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ وارد اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ‪،‬از ﺧﻂ اﻟﺮاس ﻫﺎ‬
‫)ﺧﻄﻮط ﺗﻘﺴﻴﻢ آب( وارد ﺧﻂ اﻟﻘﻌﺮﻫﺎ ﺷﺪه و ﻧﻬﺎﻳﺘﺎ ﺑﻪ رودﺧﺎﻧﻪ اﺻﻠﻲ ﺧﺘﻢ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫از ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺧﻂ اﻟﺮاﺳﻬﺎي ارﺗﻔﺎﻋﺎت‪،‬ﺧﻂ ﺑﺴﺘﻪ اي ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ﻛﻪ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را از ﺣﻮﺿﻪ‬
‫ﻫﺎي اﻃﺮاف ﺟﺪا ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻋﻤﻼ ﻣﻴﺰان آﺑﻲ ﻛﻪ در اﺛﺮ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪ وارد ﻣﻲ ﺷﻮد ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ وارد‬
‫ﺣﻮﺿﻪ دﻳﮕﺮي ﺷﻮد و ﻧﻬﺎﻳﺘﺎ ﻧﺰوﻻت ورودي ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ از ﻃﺮﻳﻖ رودﺧﺎﻧﻪ اﺻﻠﻲ از ﻧﻘﻄﻪ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﺣﻮﺿﻪ ﺧﺎرج ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬روش ﺑﺴﺘﻦ ﻣﺮز ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺨﻴﺰ ﺑﺮ روي ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز‬

‫اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻣﺤﺪوده دﻗﻴﻖ ﺣﻮزه ﺑﺮ روي ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺑﺴﺘﻦ ﻣﺮز ﺣﻮزه ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ اﺑﺘﺪا ﺳﻴﺴﺘﻢ رودﺧﺎﻧﻪ و ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ آن را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻧﻤﻮده و ﻧﻘﻄﻪ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ را ﺑﺮ روي ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ از ﻧﻘﻄﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺮ روي ﺧﻂ اﻟﺮاس ﺗﭙﻪ ﻫﺎ و ﻛﻮه ﻫﺎي‬
‫اﻃﺮاف ﺣﻮزه ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮده و در ﻣﺴﻴﺮﺣﺮﻛﺖ‪ ،‬از ﮔﺮدﻧﻪ ﻫﺎ و ﻗﻠﻪ ﻫﺎ ﻋﺒﻮر ﻛﺮده ﺗﺎ دو ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﺑﺮﺳﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -26‬روش ﺑﺴﺘﻦ ﺣﻮزه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز‬

‫‪٥٣‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫اﺳﺘﺨﺮاج ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻮرﻓﻮﻣﺘﺮي ﺣﻮزه آﺑﺨﻴﺰ ﺑﺼﻮرت دﺳﺘﻲ وﺳﻨﺘﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ وﻗﺖ ﮔﻴﺮ وﺧﺴﺘﻪ ﻛﻨﻨﺪه‬

‫اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺤﻠﻴﻠﻬﺎي ‪ ،GIS‬آﻧﺎﻟﻴﺰ ﺳﺮﻳﻊ وﺑﺎ دﻗﺖ ﻓﻴﺰﻳﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺣﻮزه آﺑﺨﻴﺰ را اﻣﻜﺎﻧﭙﺬﻳﺮ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ .‬در اﻳﻦ‬

‫راﺑﻄﻪ دادهﻫﺎي ارﺗﻔﺎﻋﻲ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻠﻮﻟﻲ و ﻣﺤﻴﻂ ﻫﺎي ﺳﻠﻮﻟﻲ‪ ،GIS‬ﺑﺮاي آﻧﺎﻟﻴﺰ ﺣﻮزهﻫﺎي آﺑﺮﻳﺰ و اﺳﺘﺨﺮاج‬

‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻮﻓﻮرﻣﺘﺮﻳﻚ وﻋﻮارض ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻴﻚ ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬ﺷﺒﻜﻪ زﻫﻜﺸﻲ و…ﻛﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي‬

‫ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎ ﺑﺮﭘﺎﻳﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ ارﺗﻔﺎع ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺗﻮاﺑﻊ‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ‪ GIS‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ - 27‬اﺳﺘﺨﺮاج ﺣﻮزه آﺑﺨﻴﺰ در ﻣﺤﻴﻂ ‪GIS‬‬

‫‪٥٤‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬

‫اﻫﺪاف‪ :‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ‬

‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ‬

‫روش ﻫﺎي ﻧﻤﺎﻳﺶ و ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ‬

‫‪ -‬داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ‬

‫داده ﻫﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪاﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از ﺑﺮرﺳﻲ ﺟﻬﺎن واﻗﻌﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬داده ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻮاﻣﻞ و ﺷﻮاﻫﺪ‬
‫ﺟﻤﻊ آوري ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﭘﺮدازش ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬داده ﻫﺎي ﻣﻌﻨﻲ داري ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺑﺎﻓﺘﻲ ﺧﺎص ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺒﺪﻳﻞ داده ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻔﻴﺪ ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻳﺎ ‪ information systems‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ دو ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ اﺻﻠﻲ و ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ از ﺳﺎﻳﺮ داده ﻫﺎ دارﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﻀﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﺮﺟﻊ ﺷﺪه اﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﺛﺒﺖ داده ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻣﻘﻴﺎس دارﻧﺪ‬

‫‪٥٥‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ از ﻟﺤﺎظ ﻧﻮع ذﺧﻴﺮه ﺳﺎز ي ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ دو ﺻﻮرت ﻛﻠﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻛﺎﻏﺬي)روش ﺳﻨﺘﻲ اراﺋﻪ داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ(‬

‫‪ -2‬ﺑﻪ ﺻﻮرت رﻗﻮﻣﻲ‬

‫‪ -‬داده ﻫﺎي ‪CAD‬‬

‫‪ -‬داده ﻫﺎي ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺷﺪه در ‪GIS‬‬

‫‪... -‬‬

‫داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻛﺎﻏﺬي‬

‫‪ -‬داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﺪون ﺳﺎﺧﺘﺎر از ﻧﻘﻄﻪ ‪ ،‬ﺧﻂ و ﭘﻠﻴﮕﻮن‬
‫داﻧﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻋﺎرﺿﻪ ﻓﻘﻂ از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻴﻤﺒﻮل ﮔﺬاري ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺑﻴﻦ ﻋﻮارض ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺼﺮي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻋﺪم اﻣﻜﺎن ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ و ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ‬

‫داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ در ﺷﻜﻞ رﻗﻮﻣﻲ‬

‫داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ در ﺷﻜﻞ رﻗﻮﻣﻲ داراي ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت زﻳﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬

‫‪ -‬ﺣﺠﻢ ﻛﻤﺘﺮ‬

‫‪ -‬ﻧﮕﻬﺪاري ﻛﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪ و آﺳﺎﻧﺘﺮ‬

‫‪ -‬ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ آﺳﺎن‬

‫‪٥٦‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫‪ -‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي دﻗﻴﻘﺘﺮ و راﺣﺖ ﺗﺮ‬

‫‪ -‬آﻣﺎدﮔﻲ ﺟﻬﺖ ورود ﺑﻪ ‪GIS‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ‬

‫داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻤﻊ آوري ﮔﺮدد‪ .‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي رﻗﻮﻣﻲ ﺣﺎﺻﻞ از ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداري و‬
‫‪ ، GPS‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي رﻗﻮﻣﻲ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﻪ روش ﻓﺘﻮﮔﺮاﻣﺘﺮي ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮاره اي و‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ﻛﺎﻏﺬي از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ داده ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ داده ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداري زﻣﻴﻨﻲ‬

‫‪GPS -‬‬

‫‪ -‬ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ و ﻓﺘﻮﮔﺮاﻣﺘﺮي‬

‫‪ -‬ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮاره اي ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻨﺠﺶ از دور‬

‫‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ و ﻣﺪارك ﻣﻮﺟﻮد‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -28‬ﻣﻨﺎﺑﻊ داده ﻣﻜﺎﻧﻲ‬

‫‪٥٧‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫روش ﻫﺎي ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي و ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ)‪(Data Model‬‬

‫داده ﻫﺎ روﺷﻲ ﺑﺮاي ﺧﻼﺻﻪ ﺳﺎزي دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ ﺑﻪ دﻧﻴﺎي ‪ GIS‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ در ‪ GIS‬ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻻﻳﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ)زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮي‪ ،‬ﺧﺎك‪ ،‬ﺷﻴﺐ و‪ (...‬ﻛﻪ ﻫﺮ ﻻﻳﻪ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ‬
‫ﺧﺎص از دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ اﺳﺖ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ داده ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺪﻟﻲ از دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺳﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻋﺎرﺿﻪ ﻳﺎ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺻﻴﻔﺎت و ارﺗﺒﺎط را در ﺑﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺮ‪ ،‬داده ﻫﺎي‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻲ در دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت زﻳﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪:‬‬

‫‪ -‬وﺿﻌﻴﺖ ﻧﺴﺒﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﻌﻠﻮم )ﻣﺨﺘﺼﺎت زﻣﻴﻨﻲ(‬

‫‪ -‬ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻮارض و ﻳﺎ رواﺑﻂ ﻓﻀﺎﻳﻲ)ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژي(‬

‫‪ -‬ﺗﻮﺻﻴﻔﺎت ﻋﺎرﺿﻪ‬

‫اﻟﺒﺘﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻋﺎرﺿﻪ)روش ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻋﺎرﺿﻪ ﻣﺜﻼ ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﺧﻂ و ﭘﻠﻴﮕﻮن( را ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﻳﻚ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻂ)وﺿﻌﻴﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ( ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﺪه وداراي‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺎت)وﺿﻌﻴﺖ ﻧﺴﺒﻲ( اﺳﺖ و ﻃﻮل آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻮﺻﻴﻒ)ﺗﻮﺻﻴﻔﺎت( و ﺑﺎ رودﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ و درﻳﺎ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲ ﻛﻨﺪ) ارﺗﺒﺎط ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژي(‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد ﻋﻮارض و ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ در دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ذﻛﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮ زﻣﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬

‫ﻋﻮارض وﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﺧﻂ‪ ،‬ﭘﻠﻴﮕﻮن‪ ،‬روﻳﻪ‪3‬و ﺷﺒﻜﻪ‪ 4‬در‬
‫‪ GIS‬ذﺧﻴﺮه ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻣﺪل داده ﻫﺎ ﻧﺎم دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ اﻳﻦ داده ﻫﺎ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ‬
‫ﻛﻠﻲ زﻳﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻛﺮد‪:‬‬

‫‪٣- surface‬‬
‫‪٤-‬‬
‫‪Network‬‬
‫‪٥٨‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫‪ -‬ﻣﺪل داده وﻛﺘﻮري ﻳﺎ ﺑﺮداري‬

‫‪ -‬ﻣﺪل داده رﺳﺘﺮي ﻳﺎ ﺷﺒﻜﻪ‬

‫‪ -‬ﻣﺪل داده‪)TIN‬ﺷﺒﻜﻪ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﻣﺜﻠﺜﻲ‪(5‬‬

‫در ﻣﺪل داده ﻫﺎي وﻛﺘﻮري‪ ،‬ﻋﻮارض دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﺧﻂ و ﭘﻠﻴﮕﻮن)ﭼﻨﺪ ﺿﻠﻌﻲ( ﺑﺎ دو‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺳﭙﺎﮔﺘﻲ)ﺑﺪون ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ( و ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ) ﺑﺎ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ( ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﻣﺪل داده رﺳﺘﺮي دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ داده ﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اي ﻛﻪ از ﭘﻴﻜﺴﻞ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻧﻤﺎﻳﺶ‬
‫داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪل از داده ﻫﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫درﺟﻪ ﺣﺮارت‪ ،‬ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﺑﺎران و ﻳﺎ ارﺗﻔﺎع ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻪ آن ﻳﻚ رﺳﺘﺮ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ اﻃﻼق ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ رﺳﺘﺮ ﻋﻜﺴﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮاره اي و ﻳﺎ‬
‫ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻪ اﺳﻜﻦ ﺷﺪه در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪.‬‬

‫‪٥-Triangulated Irregular Network‬‬

‫‪٥٩‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -29‬روش ﻫﺎي ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ‬

‫ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ ارﺗﻔﺎع)‪(DEM‬‬

‫ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ ارﺗﻔﺎع ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﻳﻦ داده ﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ رﺳﺘﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ ارﺗﻔﺎع ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺒﻴﻴﻦ‬
‫در ﻗﺎﻟﺐ ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﺎر‬ ‫زﻣﻴﻦ)‪،(Burrough,1989‬‬ ‫رﻗﻮﻣﻲ از ﺗﻐﻴﻴﺮات ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﺴﺘﻲ و ﺑﻠﻨﺪﻳﻬﺎي ﺳﻄﺢ‬
‫ﺳﻠﻮﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ارزش ﻫﺮ ﺳﻠﻮل آن‪ ،‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻳﻚ ارﺗﻔﺎع از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ ارﺗﻔﺎع ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﺪادي از ﺗﺤﻠﻴﻠﻬﺎي ‪ GIS‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬

‫ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎ و ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻮرﻓﻮﻣﺘﺮﻳﻚ ﺣﻮزهﻫﺎي آﺑﺮﻳﺰ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ﺷﻴﺐ‪ ،‬ﺟﻬﺖ‪ ،‬ﭘﻬﻨﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب‬

‫و ﻧﻤﺎﻳﺶ آن ﺑﺮ روي ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ ارﺗﻔﺎع‪ ،‬ﺗﻠﻔﻴﻖ ﺑﺎﻣﺪﻟﻬﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ و…‪ ، .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺪل‬

‫رﻗﻮﻣﻲ ارﺗﻔﺎع‪ ،‬در ﻣﺤﻴﻂ ‪ GIS‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺗﻮاﺑﻊ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ دﻳﺪ‪ 6‬ﻛﻪ ﻣﺪﻟﺴﺎزي ﻣﻴﺪان دﻳﺪ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ ارﺗﻔﺎع اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﻮاع ﭘﻮﺷﺸﻬﺎي زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰﻫﺎي‬

‫ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ)‪.(Aronoff,1989‬‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﻣﺨﺎﺑﺮات اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﺗﻮاﺑﻊ ﻧﻮرﭘﺮدازي ﻛﻪ اﺛﺮ ﺗﺎﺑﺶ ﻧﻮر را ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﺳﻪ ﺑﻌﺪي ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻴﮕﺬارد ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺪل‬

‫رﻗﻮﻣﻲ ارﺗﻔﺎع اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬از ﺗﻮاﺑﻊ ﻧﻮر ﭘﺮدازي ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﺮاﻳﻂ رﺷﺪ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﺎﺑﺶ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺪﻟﺴﺎزي ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﺎﺑﺶ ﻧﻮر‪ ،‬اﻳﻦ‬

‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫دﻳﺪ ﭘﺮﺳﭙﻜﻴﺘﻮ‪ 7‬ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺳﻪ ﺑﻌﺪي ﻋﻮارض ﺑﺮروي ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻮﺷﺶ ﻃﺒﻴﻌﻲ زﻣﻴﻦ ﺑﻜﺎر‬

‫ﻣﻲﮔﻴﺮد)‪.(Aronoff,1989‬‬ ‫ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ ارﺗﻔﺎع اﻧﺠﺎم‬

‫‪٦-Intervisibility‬‬
‫‪٧-Perspective view‬‬
‫‪٦٠‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫از ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ ارﺗﻔﺎع ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻘﺸﻪﺑﺮداري‪ ،‬ﻃﺮاﺣﻲ‬

‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آب‪ ،‬ﻣﻜﺎﻧﻴﺎﺑﻲ ﺳﺪﻫﺎ‪ ،‬ﻃﺮاﺣﻲ ﺟﺎدهﻫﺎ وﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎﻛﺒﺮداري وﺧﺎﻛﺮﻳﺰي اﺷﺎره‬

‫اﻳﻦ ﻣﺪل را ﻣﻲﺗﻮان از روﺷﻬﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺘﻮﮔﺮاﻣﺘﺮي‪ ،8‬ﺧﻄﻮط ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﻴﺰان‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداري زﻣﻴﻨﻲ و…‬
‫اﻳﺠﺎد ﻛﺮد)‪ .(Aronoff,1989‬در ﻋﻤﻞ ﻋﻤﺪه ﺗﺮﻳﻦ روش ﺗﻬﻴﻪ ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ ارﺗﻔﺎع‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﺗﻮاﺑﻊ‬
‫دروﻧﻴﺎﺑﻲ‪ 9‬ﻣﻮﺟﻮد در ‪ GIS‬ﺑﺮ روي ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺑﺮداري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ)ﺧﺴﺮو ﺷﺎﻫﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‪.(1379 ،‬‬

‫ﻣﺪل ‪ TIN‬ﻳﺎ ﺷﺒﻜﻪ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﻣﺜﻠﺜﻲ‪ ،‬داده ﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ -‬ﺑﺮداري ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺳﻄﺢ‬
‫زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﺒﻜﻪ اي از ﻣﺜﻠﺚ ﻫﺎي ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -30‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ ارﺗﻔﺎع‬

‫‪٨‬‬
‫‪-Photogrametry‬‬
‫‪٩- Interpolation functions‬‬
‫‪٦١‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫اﻫﺪاف‪ :‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ‬

‫اﺻﻮل ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ‬

‫ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ‬

‫ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ اﻣﺮوزه ﺣﺪاﻗﻞ در دو رﺷﺘﻪ ﺑﺰرگ ﻋﻠﻤﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﻓﺘﻮﮔﺮاﻣﺘﺮي ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻠﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ از‬
‫ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ و دﻳﮕﺮي ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻋﻮارض واﺷﻴﺎء از روي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر‬
‫ﻣﻲ روﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻋﺴﻜﺒﺮداري ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎﻟﻦ ﻗﺪﻣﺘﻲ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ اﺧﺘﺮاع دورﺑﻴﻦ ﻫﺎي ﻋﻜﺎﺳﻲ‬
‫دارد اﻣﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻋﻈﻴﻢ از ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ در ارﺗﺶ و از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ اول ﺑﻮد درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺼﺎرف‬
‫ﻏﻴﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ از ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر وﺳﻴﻊ آﻏﺎز ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫دراﻳﺮان اوﻟﻴﻦ ﭘﺮوژه ﻋﻜﺴﺒﺮداري ﻫﻮاﻳﻲ از ﺳﺎل ‪ 1955‬ﺷﺮوع ﮔﺮدﻳﺪه و اوﻟﻴﻦ ﻋﻜﺲ ﻫﻮاﻳﻲ ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﻣﻘﻴﺎس‬
‫‪ 1:10000‬داراي ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﻌﺎدل ‪ 22‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ 1335‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٦٢‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻋﻜﺴﺒﺮداري ﻫﻮاﻳﻲ ﺳﺮاﺳﺮي اﻳﺮان دو ﺳﺮي ﺑﻮده و ﺣﺪودا ﺳﻪ ﺳﺎل ﻳﻌﻨﻲ از ‪ 1334‬ﺗﺎ ‪ 1336‬ﺑﻪ ﻃﻮل‬
‫اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ .‬از ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ‪ 1:55000‬ﻛﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎ آن را ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ‪ 1:50000‬ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ در‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ‪ 1:50000‬ﺳﺮاﺳﺮي و ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ‪ 1:250000‬و ﭘﺎره اي اﻣﻮر ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﻋﻜﺴﺒﺮداري ﻫﻮاﻳﻲ ﺳﺮاﺳﺮي دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻣﻘﻴﺎس ‪1:20000‬و از ﺳﺮاﺳﺮ اﻳﺮان ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ از اﺳﻔﻨﺪ ﺳﺎل ‪1343‬‬
‫ﺷﺮوع ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻮارد اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻜﺴﻬﺎي ﻫﻮاﻳﻲ‬

‫ﺗﻌﺪادي از ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداري ﻫﻮاﻳﻲ و ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ‪-‬ﻛﺸﺎورزي و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪-‬زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ و اﻛﺘﺸﺎف ﻣﻌﺪن‪-‬ﻣﻨﺎﺑﻊ آب و‬
‫آﺑﺨﻴﺰداري‪ -‬ﺧﺎك ﺷﻨﺎﺳﻲ‪-‬ﻣﺮﺗﻌﺪاري‪ -‬ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪ -‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﺷﻬﺮي‪ -‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮي و‬
‫ﺷﻬﺮﺳﺎزي‪ -‬اﻗﻴﺎﻧﻮس ﻧﮕﺎري‪ -‬ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ -‬ﺑﺮرﺳﻲ و ﻛﻨﺘﺮل ﺳﻴﻼب ﻫﺎ‪ -‬ﻃﺮاﺣﻲ راه ﻫﺎ‪.... -‬‬

‫ﻳﻜﻲ از ﺗﻔﺎوت ﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﺎ ﻋﻜﺲ‬
‫ﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﻴﻨﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺑﻌﺪ ﺳﻮم از روي آن ﻫﺎ و ﺑﺎ ﻛﻤﻚ وﺳﺎﺋﻞ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﻴﻨﻲ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻔﺎوت ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻪ‬

‫‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻋﻤﻮدي از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﻴﻦ ﻛﻮﭼﻚ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻜﺲ‬
‫ﻫﻮاﻳﻲ ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺮﻛﺰي اﺳﺖ و ﺷﻌﺎع ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﻘﺎط روي زﻣﻴﻦ را ﺑﺮ روي ﻓﻴﻠﻢ دورﺑﻴﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ ﻫﻤﻪ از ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲ ﮔﺬرﻧﺪ و ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺮﻛﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺎس دﻳﺪ ﺳﻪ‬
‫ﺑﻌﺪي ﺑﻮده و اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻜﺲ ﻫﻮاﻳﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫‪ -‬ﻣﻘﻴﺎس ﻋﻜﺲ ﻫﻮاﻳﻲ در ﺳﻄﺢ ﻳﻚ ﻋﻜﺲ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ و ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط ﻣﻘﻴﺎس‬
‫ﻛﺎﻣﻼ ﻳﻜﺴﺎن و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ دارد‪.‬‬

‫‪٦٣‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﺣﺎﺷﻴﻪ اي ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ‬

‫در ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ اﻏﻠﺐ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ داده ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻔﻴﺪ و ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ در ﻋﻜﺴﺒﺮداري ﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻧﺒﻮده و ﻛﻢ و ﺑﻴﺶ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ اﻫﻢ آن ﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ -‬ﺷﻤﺎره ﻋﻜﺲ‬

‫ﺷﻤﺎره ﻋﻜﺲ ﻫﺎ در ﻳﻚ ﻧﻮار ﻳﺎ ﺑﻠﻮك ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﻳﻚ ﻳﺎ ﻫﺮ ﻋﺪد دﻳﮕﺮي ﺷﺮوع ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ -‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻛﺎﻧﻮﻧﻲ‬

‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻛﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻘﻴﺎس ﻋﻜﺲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻋﻜﺲ ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪.‬‬

‫‪ -‬ﻋﻼﺋﻢ ﻛﻨﺎري ﻳﺎ ‪Fiducial Marks‬‬

‫اﻳﻦ ﻋﻼﺋﻢ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺿﺮﺑﺪر در ﮔﻮﺷﻪ ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ﻳﺎ ﺷﻜﺎف ﻣﺜﻠﺜﻲ ﺷﻜﻞ در وﺳﻂ‬
‫اﺿﻼع ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده اﻳﻦ ﻋﻼﺋﻢ در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﻋﻜﺲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫ﺧﻄﻮﻃﻲ ﻛﻪ ﻋﻼﺋﻢ ﻣﻘﺎﺑﻞ را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻣﺮﻛﺰ ﻋﻜﺲ )ﻧﻘﻄﻪ اﺻﻠﻲ( ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬آﻟﺘﻴﻤﺘﺮ‬

‫ارﺗﻔﺎع ﺳﻨﺞ وﺳﻴﻠﻪ اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ارﺗﻔﺎع ﭘﺮواز ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﺒﺪأ ﻛﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎ‬
‫ﺳﻄﺢ درﻳﺎﻫﺎي آزاد ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺳﺎﻋﺖ‬

‫ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﻃﻼع از زﻣﺎن دﻗﻴﻖ ﻋﻜﺴﺒﺮداري و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﺎﻳﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٦٤‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫‪ -‬ﺗﺮاز‬

‫در اﻛﺜﺮ دورﺑﻴﻦ ﻫﺎي ﻋﻜﺴﺒﺮداري ﻫﻮاﻳﻲ‪ ،‬ﺗﺮاز ﻣﺪوري ﺑﺎ ﺗﻌﺪادي ﺧﻄﻮط داﻳﺮه اي ﺑﺮ ﺳﻄﺢ آن وﺟﻮد‬
‫دارد ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آن ﻣﻴﺰان ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ اﻧﺤﺮاف دورﺑﻴﻦ )‪ (Tilt‬را ﺑﺮآورد ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﺷﻤﺎره دورﺑﻴﻦ‬

‫ﻣﻘﻴﺎس ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ‬

‫ﻣﻘﻴﺎس ﻋﻜﺲ ﻫﻮاﻳﻲ در ﺗﻤﺎم ﻋﻜﺲ ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺖ و ﻓﻘﻂ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط ﻳﻜﺴﺎن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﻋﻜﺴﺒﺮداري ﺷﺪه ﻣﺴﻄﺢ ﺑﻮده و ﻋﻜﺲ ﻛﺎﻣﻼ ﻋﻤﻮدي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻳﻌﻨﻲ ﺻﻔﺤﻪ ﻓﻴﻠﻢ در ﻣﻮﻗﻊ ﻋﻜﺴﺒﺮداري‬
‫ﻛﺎﻣﻼ اﻓﻘﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ﻛﻪ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻄﺢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻘﻴﺎس در ﻧﻘﺎط ﻣﺮﺗﻔﻌﺘﺮ‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ و در ﻧﻘﺎط ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﻘﻴﺎس در ﻋﻜﺲ ﻫﻮاﻳﻲ ‪ ،‬ﻣﻘﻴﺎس ﻣﺘﻮﺳﻂ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻘﻴﺎﺳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ارﺗﻔﺎع آن از ﺳﻄﺢ درﻳﺎ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻧﻘﺎط ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻋﻜﺴﺒﺮداري ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻘﻴﺎس ﻋﻜﺲ‬

‫ﻣﻘﻴﺎس ﺑﻪ روش ﻫﺎي زﻳﺮ در ﻋﻜﺲ ﻫﻮاﻳﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫)‪F/(H+h‬‬ ‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﻪ‬

‫‪ F‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻛﺎﻧﻮﻧﻲ دورﺑﻴﻦ ﻛﻪ در ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻋﻜﺲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪(H-h) ،‬‬

‫ارﺗﻔﺎع ﭘﺮواز ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻴﺎس ﻣﺘﻮﺳﻂ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ارﺗﻔﺎع ﭘﺮواز ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ‬
‫درﻳﺎ)‪ (H‬ﻛﻪ در ﻛﻨﺎره ﻋﻜﺲ ﭼﺎپ ﺷﺪه و ﻣﺘﻮﺳﻂ ارﺗﻔﺎع ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﺳﻄﺢ درﻳﺎ)‪ (h‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪٦٥‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ارﺗﻔﺎع ﭘﺮواز ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻴﺎس ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ارﺗﻔﺎع ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻄﻪ از زﻣﻴﻦ را ﻛﻪ در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﻋﻜﺲ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از روي ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ و ﻳﺎ ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي در روي زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺣﺴﺎب ﻧﻤﻮده و از ارﺗﻔﺎع‬
‫ﭘﺮواز ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ درﻳﺎﻛﻪ از ﻛﻨﺎره ﻋﻜﺲ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﺴﺮ و ارﺗﻔﺎع ﭘﺮواز ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻴﺎس‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫در روش ﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻓﺎﺻﻠﻪ در روي زﻣﻴﻦ و ﺑﺮ روي ﻋﻜﺲ و ﻳﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻘﺸﻪ‬
‫ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻣﻘﻴﺎس ﻋﻜﺲ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﻃﺮح ﻋﻜﺴﺒﺮداري و ﭘﻮﺷﺶ ﻣﺸﺘﺮك‬

‫ﻗﺒﻞ از ﻫﺮ ﻋﻜﺴﺒﺮداري ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺪف و ﻣﻘﻴﺎس ﻋﻜﺲ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﻋﻜﺴﺒﺮداري ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻳﺠﺎد اﻣﻜﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﻴﻨﻲ‪ ،‬در ﻫﺮ ﻧﻮار ﻋﻜﺴﺒﺮداري‪ ،‬ﻫﺮ ﻋﻜﺲ ﺑﺎ‬
‫ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻣﺠﺎور ﺧﻮد داراي ﭘﻮﺷﺶ ﺑﻴﻦ ‪ 55‬ﺗﺎ ‪ 65‬درﺻﺪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﻮﺷﺸﻬﺎي ﻣﺸﺘﺮك ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﻋﻜﺲ‬
‫ﻫﺮ ﻧﻮار ﺑﺎ ﻧﻮار ﻣﺠﺎور ﺧﻮد ﺑﻴﻦ ‪ 15‬اﻟﻲ ‪ 45‬درﺻﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮده ﻛﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ آن ‪ 30‬درﺻﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﭘﻮﺷﺶ ﻣﺸﺘﺮك اوﻟﻲ را ﭘﻮﺷﺶ ﻃﻮﻟﻲ و دوﻣﻲ را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﺸﺘﺮك ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻳﺎ ﻋﺮﺿﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -31‬ﭘﻮﺷﺶ ﻣﺸﺘﺮك ﻋﻜﺴﺒﺮداري ﻫﻮاﻳﻲ‬

‫‪٦٦‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺗﻌﺪادي از ﺗﻌﺎرﻳﻒ‬

‫‪ -‬ﻧﻘﻄﻪ اﺻﻠﻲ‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻋﻤﻮدي ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻳﺎ ﭘﺮﺳﭙﻜﺘﻴﻮ روي ﺳﻄﺢ ﻓﻴﻠﻢ‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ اﺻﻠﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﻴﺮ ﻳﺎ ﻗﺮﻳﻨﻪ‬

‫ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﻴﺮ ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﻳﻚ ﻋﻜﺲ اﺳﺖ ﻛﻪ در دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻋﻜﺲ ﻣﺠﺎور ﻧﻴﺰ ﺗﻜﺮار ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ اﻧﺪﻛﺲ‬

‫ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻛﻮﭼﻚ ﻣﻘﻴﺎس ﺑﻮده و روي آن اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ‬
‫ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻓﺘﻮاﻧﺪﻛﺲ‬

‫ﻳﺎ اﻧﺪﻛﺲ ﻋﻜﺲ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه از ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺴﺒﺘﺎ دﻗﻴﻖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ آن ﻫﺎ در ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ از آن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻜﺴﺒﺮداري ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﻣﻮزاﻳﻴﻚ ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ‬

‫ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك آن ﻫﺎ ﻗﻄﻊ و ﺑﺮﻳﺪه ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ‬
‫ﺳﻄﻮح ﻣﻮﺛﺮ ﻋﻜﺲ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﮔﺮدﻳﺪه و ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﭘﺎراﻻﻛﺲ‬

‫ﭘﺎراﻻﻛﺲ ﻳﺎ اﺧﺘﻼف ﻣﻨﻈﺮ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻇﺎﻫﺮي ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﻳﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺤﻞ اﻳﺴﺘﮕﺎه ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ ﭘﺎراﻻﻛﺲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٦٧‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ‬

‫ﻣﻨﻈﻮر از ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ﻛﺎرﺑﺮد ﺷﻴﻮه ﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ آن‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺣﺪود و‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ آن ﻫﺎ ﺑﺮ روي ﻋﻜﺲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه و ﺑﺎﻻﺧﺮه راﺑﻄﻪ آن ﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﻛﺸﻒ‪ ،‬ﻣﺮزﺑﻨﺪي و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻋﻮارض و ﻳﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﺼﻮﻳﺮي ﺳﭙﺲ ﻗﻀﺎوت و اﺗﺨﺎذ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻋﻠﻢ و ﻫﻨﺮ ﺗﻔﺴﻴﺮ را ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﺪ‪ .‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن را ﻗﺎدر ﺑﻪ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﻣﺮاﺣﻞ‬
‫ﻓﻮق ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺸﻒ‪ ،‬ﻣﺮزﺑﻨﺪي و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮآورد ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﺷﻜﻞ‪ ،‬اﻧﺪازه‪ ،‬ﺗﻦ‪،‬‬
‫رﻧﮓ‪ ،‬ﻧﻘﺶ‪ ،‬ﺳﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﺑﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻠﻴﺪﻫﺎ ﻳﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺮوف ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺷﻜﻞ‬

‫ﮔﺎﻫﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻗﺎﺋﻢ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻨﺎﺻﺮ و ﭘﺪﻳﺪه‬
‫ﻫﺎي زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻫﺮﻳﻚ ﺷﻜﻞ ﺧﺎﺻﻲ دارﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ وﺟﻮد آﻧﻬﺎ ﺑﺮ روي‬
‫ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﭘﻲ ﺑﺮد ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﻦ‬

‫ﺗﻦ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺳﻴﺎﻫﻲ و ﺳﻔﻴﺪي ﻧﺴﺒﻲ ﻋﻜﺲ و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻴﺰان اﻧﺮژي ﺑﺎزﺗﺎﺑﻴﺪه ﻳﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬
‫ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از آن ﻫﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻦ‪ ،‬اﺳﺎس ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺑﺼﺮي ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬رﻧﮓ‬

‫ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ داراي رﻧﮓ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻪ از ﺧﻮد ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺮژي را در ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺧﺎﺻﻲ از ﻃﻮل‬
‫ﻣﻮج ﻫﺎي ﻃﻴﻒ ﻧﻮري ﺑﺎزﺗﺎب دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺑﺎﻓﺖ‬

‫‪٦٨‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺑﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﺗﻨﺎوب ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺗﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ راﻫﻨﻤﺎي ﻗﺎﺑﻞ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﺮاي‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎﻓﺖ ﻣﺤﺼﻮﻟﻲ اﺳﺖ از ﺷﻜﻞ‪ ،‬اﻧﺪازه‪ ،‬اﻟﮕﻮ‪ ،‬ﺳﺎﻳﻪ و ﺗﻦ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻓﺖ ‪ ،‬ﻧﺮﻣﻲ)ﻫﻤﻮاري( و ﻳﺎ ﺳﺨﺘﻲ)ﻧﺎﻫﻤﻮاري( دﻳﺪاري ﻛﻠﻲ ﻋﻮارض ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺗﺸﺨﻴﺺ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻨﮕﻠﻲ‪،‬ﻳﻜﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻓﺖ و درﺟﻪ آن ﺑﺮ روي ﺗﺼﺎوﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫درﺧﺘﺎن ﺟﻮان داراي ﺑﺎﻓﺖ رﻳﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ درﺧﺘﺎن ﻣﺴﻦ داراي ﺑﺎﻓﺖ درﺷﺖ ﺗﺮي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬اﻟﮕﻮ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻳﺎ ﻃﺮح‬

‫اﻟﮕﻮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﻀﺎﻳﻲ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻜﺮار ﻓﺮم ﻫﺎي ﻛﻠﻲ ﺧﺎص ﻳﺎ ارﺗﺒﺎﻃﺎت آﻧﻬﺎ‪،‬‬

‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺑﺴﻴﺎري از ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻳﺎ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ اﻟﮕﻮﻳﻲ ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﻓﻬﻢ‬

‫آﻧﻬﺎ و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻋﻜﺲ را ﻳﺎري ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮرﺳﻲ اﻟﮕﻮي ﺷﺒﻜﻪ آﺑﺮاﻫﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺸﺨﻴﺺ و‬

‫ﺗﻔﻜﻴﻚ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺟﻨﺲ و ﻧﻮع ﺳﻨﮓ ﭘﻲ ﺑﺮد‪ .‬ﻳﺎ اﻟﮕﻮي زﻣﻴﻦ ﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي دﻳﻢ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ زﻣﻴﻦ‬

‫ﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي آﺑﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل وﺟﻮد ﺷﺒﻜﻪ آﺑﺮاﻫﻪ اي ﻣﺘﺮاﻛﻢ و رﻳﺰ در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻧﻔﻮذ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﺳﻨﮓ در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬

‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬اﻧﺪازه‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﻴﺎس ﺗﺼﻮﻳﺮ و اﻧﺪازه ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ﺑﺮ روي زﻣﻴﻦ و ارﺗﺒﺎط آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﺎ ﺣﺪود‬

‫زﻳﺎدي ﻣﻲ ﺗﻮان در ﻣﻮرد ﺟﺴﻢ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻗﻀﺎوت ﻧﻤﻮد‪ .‬از اﻧﺪازه ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻮارد ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و‬

‫ﺧﻄﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺟﺎده‪ ،‬راه آﻫﻦ‪ ،‬آﺑﺮاﻫﻪ‪ ،‬ﻛﺎﻧﺎل آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ و‪ ...‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٦٩‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫• اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ آﮔﺎﻫﻲ از داﻧﺶ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻛﻤﻚ زﻳﺎدي ﺑﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ و اﺳﺘﺨﺮاج‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻛﺴﻲ ﻛﻪ از ﻋﻜﺲ ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﺮاي ﺗﻔﺴﻴﺮ و اﺳﺘﺨﺮاج‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ در زﻣﻴﻨﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺟﻮاﻣﻊ ﮔﻴﺎﻫﻲ و‬

‫ﺗﻮزﻳﻊ و ﭘﺮاﻛﻨﺶ آﻧﻬﺎ در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺎﻓﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺘﺮﻳﻮﮔﺮام و ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﻴﻨﻲ‬

‫ﻛﻠﻴﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﻋﻜﺲ ﻫﻮاﻳﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮان آن ﻫﺎ را ﺟﻬﺖ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺘﺮﻳﻮﺳﻜﭙﻲ‬

‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار داد اﺳﺘﺮﻳﻮﮔﺮام ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻦ اﺳﺘﺮﻳﻮﮔﺮام ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻳﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺧﻂ ﭘﺮواز ﺑﺮ روي ﻋﻜﺲ ﻫﺎ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺳﻄﺢ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺟﻬﺖ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﻴﻨﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮ روي ﻳﻚ ﻋﻜﺲ ﻛﻪ داراي ﭘﻮﺷﺶ ﻃﻮﻟﻲ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ -3‬ﺧﻄﻮﻃﻲ ﻛﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را در ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﺑﺮ روي ﻋﻜﺲ دﻳﮕﺮ اﻧﺘﻘﺎل داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -4‬ﭘﻮﺷﺶ اﺿﺎﻓﻲ دو ﻋﻜﺲ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺮﻳﺪه ﺳﭙﺲ دو ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺸﺨﺺ‬

‫ﺷﺪه در ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﻗﺮار داده ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻮار ﭼﺴﺐ آن ﻫﺎ را ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮده و ﻳﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ روي‬

‫ﻛﺎﻏﺬ ﻣﻘﻮاﻳﻲ ﭼﺴﺒﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -5‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺮﻛﺰ دو ﺳﻄﺢ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻛﻪ ﻫﻤﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ 6/5‬ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﺻﻮل ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﻴﻨﻲ‬

‫‪٧٠‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫اﮔﺮ از ﻳﻚ ﻋﺎرﺿﻪ دو ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﻪ از دو اﻳﺴﺘﮕﺎه ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ‬

‫اﺳﺘﺮﻳﻮﺳﻜﻮپ ﺑﺎ ﻳﻚ ﭼﺸﻢ ﻳﻚ ﻋﻜﺲ و ﺑﺎ ﭼﺸﻢ دﻳﮕﺮ ﻋﻜﺲ دوم را ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﺑﻌﺪﺗﺼﺎوﻳﺮ در ﭼﺸﻢ‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪه و ﺑﺮ اﺳﺎس ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﭼﺸﻢ اﻧﺴﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ دﻳﺪ ﺳﻪ‬

‫ﺑﻌﺪي ﻳﻚ ﻋﻤﻞ ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﻴﻨﻲ ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ اﺳﺘﺮﻳﻮﺳﻜﭙﻲ‬

‫در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ دو ﻋﻜﺲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻋﺎرﺿﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺸﺘﺮك در آن دو ﻋﻜﺲ دﻳﺪه ﻣـﻲ ﺷـﻮدو‬

‫ﻳﻚ اﺳﺘﺮﻳﻮﺳﻜﻮپ و ﻧﻮر ﻛﺎﻓﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان دﻳﺪ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﻴﻨﻲ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -32‬ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﻴﻨﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﺮﻳﻮﺳﻜﻮپ‬

‫‪٧١‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﻴﻨﻲ ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ آﻧﺎﮔﻠﻴﻒ‬

‫در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ دو ﻋﻜﺲ از ﻳﻚ ﻋﺎرﺿﻪ ﺑﺎ دو رﻧﮓ ﻣﻜﻤﻞ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻗﺮﻣﺰ و آﺑﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺮ روي ﻫﻢ‬

‫ﭼﺎپ و ﻳﺎ روي ﺻﻔﺤﻪ اي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻧﮕﺮش از درون دو ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺑﻪ ﻫﻤـﺎن رﻧـﮓ ﻫـﺎ ﻣـﻲ‬

‫ﺗﻮان ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﻪ ﺑﻌﺪي اﻳﺠﺎد ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪٧٢‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬

‫اﻫﺪاف‪ :‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ‬

‫ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ‬

‫‪ -‬ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ‪GIS‬‬

‫ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ‬

‫ﻣﻜﺎن و داده ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن ﻛﻪ داده ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﺪون ﺷﻚ ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻮري و ﻛﻠﻴﺪي را‬
‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻫﺎ و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي ﻫﺎي ﻣﺤﻴﻄﻲ اﻳﻔﺎ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬وﺟﻮد داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ دﻗﻴﻖ‪ ،‬ﻣﻄﻤﺌﻦ و‬
‫ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم و ﻧﻴﺰ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺗﺤﻠﻴﻞ آن از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت اﺳﺎﺳﻲ در ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻫﺎ و اﺟﺮاي آن‬
‫ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫از ﻃﺮﻓﻲ اﻣﺮوزه ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮي ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶ ﻫﺎ و ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺘﻌﺪد ﻧﻈﻴﺮ آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮدي ﺟﻨﮕﻞ‬
‫ﻫﺎ و ﻣﺮاﺗﻊ‪ ،‬ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻏﻴﺮ اﺻﻮﻟﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺿﺮورت ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي داﻧﺶ و ﻓﻦ آوري ﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﻤﻚ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي اﺻﻮﻟﻲ ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‪ (GIS)10‬ﻳﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ‪ ،11‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دو ﻓﻦ آوري اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ‬

‫ﺳﻨﺠﺶ از دور و ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻳﺎﺑﻲ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ (GPS)12‬ﺗﺤﻮﻟﻲ ﺷﮕﺮف در ﺟﻤﻊ آوري‪ ،‬ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي ‪،‬‬

‫‪١٠- Geographic Information System‬‬

‫‪١١‬‬
‫‪- GeoSpatial Information System‬‬
‫‪٧٣‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺗﺤﻠﻴﻞ داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻤﻨﺪ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﺧﺮوﺟﻲ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺳﻨﺠﺶ از دور و ‪ GPS‬را‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺎﺑﻊ داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ GIS ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﻦ آوري‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ و داﻧﺶ ﻧﻮﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻘﺶ‬

‫اﺳﺎﺳﻲ را در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺗﺤﻠﻴﻞ اﻳﻦ داده ﻫﺎ اﻳﻔﺎ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻨﺠﺶ از دور‪ 13‬ﻋﻠﻢ و ﻫﻨﺮ ﻛﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت از ﻋﻮارض و ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ از ﻃﺮﻳﻖ ﺛﺒﺖ اﻧﺮژي‬

‫ﻣﻨﻌﻜﺲ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﻮﺷﺶ وﺳﻴﻊ و ﺗﻜﺮاري ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮاره‬

‫اي و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎي وﺳﻴﻊ اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﺑﺮاي ﺳﻨﺠﺶ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ‬

‫ﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺗﺎ ﺳﻨﺠﺶ از دور ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺧﺬ و ﺗﻮﻟﻴﺪ داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ‬

‫ﻣﺤﺴﻮب ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻳﺎﺑﻲ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻳﺎ ‪ GPS‬ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻋﻮارض و ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ در ﻳﻚ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻮرد‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد در واﻗﻊ ‪ GPS‬ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻨﺠﺶ از دور ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻬﻴﻪ داده ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ GPS‬از ﺳﻪ ﺑﺨﺶ ﻓﻀﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮل و ﻛﺎرﺑﺮان ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺨﺶ ﻓﻀﺎﻳﻲ آن ﺷﺎﻣﻞ ‪ 29‬ﻣﺎﻫﻮاره اﺳﺖ ﻛﻪ از‬

‫اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ‪ 24‬ﻋﺪد از آﻧﻬﺎ در ﺷﺶ ﻣﺪار واﻗﻊ در ارﺗﻔﺎع ‪ 20200‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﻓﻌﺎﻟﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ GIS‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ و ﻓﻦ آوري ﻛﻪ ﻣﺘﺸﻜﻞ از اﺟﺰاﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻛﻨﺎر ﻫﻢ اﻫﺪاﻓﻲ ﺧﺎص را‬
‫دﻧﺒﺎل ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻠﻮﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﻟﺪ اﻳﻦ ﻓﻦ آوري ﺑﻮده و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﻣﺒﺎﻧﻲ و ﺗﺌﻮري ﻫﺎﻳﻲ‬
‫را ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺑﻮ ط ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻠﻮم ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺷﺮوع ﻛﺎر ‪ GIS‬در ﺳﺎل ﻫﺎي ﺑﻴﻦ ‪ 1960‬ﺗﺎ ‪ 1970‬ﻣﻴﻼدي در ﻛﺎﻧﺎدا و ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺎﻣﻠﻴﻨﺴﻮن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و از آن‬
‫زﻣﺎن ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ و از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎي اﻳﻦ ﻓﻦ آوري‪ ،‬رﺷﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي داﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٢‬‬
‫‪- Global Positioning System‬‬
‫‪١٣‬‬
‫‪- Remote Sensing‬‬
‫‪٧٤‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮﻓﻴﺎﻳﻲ ‪GIS -‬‬

‫درك ﺻﺤﻴﺢ ‪ ، GIS‬ﮔﺎم ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺮاي ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي از ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎي آن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻫﺮ ﭼﻪ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ ‪ GIS‬در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺗﻌﺪادي از ﺗﻌﺎرﻳﻒ و ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اراﺋﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎ و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎي ‪ GIS‬ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺴﺘﺮده و ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﻳﻚ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺮاي ‪GIS‬‬

‫ﻗﺪري دﺷﻮار اﺳﺖ‪ .‬درزﻳﺮ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺗﻌﺎرﻳﻔﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ دﻳﺪﮔﺎه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي ‪ GIS‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫اﺷﺎره ﻣﻲ ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪ GIS -‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﺳﺨﺖ اﻓﺰار‪ ،‬ﻧﺮم اﻓﺰار‪ ،‬روش ﻫﺎ و ﻧﻴﺮوي ﻣﺘﺨﺼﺺ و داده ﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ‬
‫آوري ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‪ ،‬وﻳﺮاﻳﺶ‪ ،‬آﻧﺎﻟﻴﺰ و ﻣﺪﻟﺴﺎزي داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎن ﻣﺮﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻔﺎده در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻫﺎ‬
‫و ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﮔﺮدد )راﻳﻨﺪ‪.(1997 ،14‬‬

‫‪ GIS -‬ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي )‪ (DSS15‬ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎن ﻣﺮﺟﻊ ﺑﺮاي ﺣﻞ‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻮﺟﻮد )ﺑﺎرو و ﻣﻚ داﻧﻞ‪.(1988، 16‬‬

‫‪ GIS -‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﺎ ﻫﺮﻧﻮع از اﻃﻼﻋﺎت درﺑﺎره ﻋﻮارض ﻛﻪ‬

‫ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﺋﻲ ﻣﺮﺟﻊ دار ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ )ﻟﻴﻠﺴﺎﻧﺪ‪ 17‬و ﻛﻴﻔﺮ‪.(2000 ،18‬‬

‫‪ -‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻓﻦ آوري ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻮﻟﺪ اﻳﻦ ﻓﻦ آوري ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﻠﻮم‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬راﺑﻄﻪ ﻧﺰدﻳﻚ و دﻗﻴﻘﻲ ﺑﻴﻦ ﻋﻠﻮم و ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت‬

‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬

‫‪١‬‬
‫‪٤- Rhind‬‬
‫‪١٥-Decision Support System‬‬
‫‪١ -‬‬
‫‪٦ Burrough and McDonnel‬‬
‫‪١٧-‬‬
‫‪Lillesand‬‬
‫‪١‬‬
‫‪٨- Kiefer‬‬
‫‪٧٥‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮد ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎ و ﻇﻬﻮر ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮ ﻣﻲ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ)ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪي‪.(1388،‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻓﻮق و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺑﺮاي ‪ GIS‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ‬
‫ﻛﻪ ‪ GIS‬ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ي ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺗﺤﻠﻴﻞ داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ‬
‫و اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﻜﺎن ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﺘﺸﻜﻞ از اﺟﺰاﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻻﻧﮓ ﻟﻲ‪ (2005) 19‬آﻧﻬﺎ را ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫ﻧﺮم اﻓﺰار و ﺳﺨﺖ اﻓﺰار ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي‪ ،‬داده‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﻣﺘﺨﺼﺺ ‪ ،‬ﻣﺮدم و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬روﺷﻬﺎ وﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎي‬
‫ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي‪.‬‬

‫از ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ و ﺗﻌﺎﻣﻞ اﺟﺰاي ‪ ،GIS‬وﻇﺎﻳﻒ ﻳﻚ ‪ GIS‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ وﻇﺎﻳﻒ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪ -‬ورود و ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي داده ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳﻚ ﭘﺮوژه‬

‫‪ -‬ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ روش ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ داده ﻫﺎ را ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﻴﻞ آﻣﺎده ﺳﺎزي ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﺤﻠﻴﻞ‪ ،‬آﻧﺎﻟﻴﺰ و ﻣﺪﻟﺴﺎزي‬

‫‪ -‬ﺧﺮوﺟﻲ وﻧﻤﺎﻳﺶ اﻃﻼﻋﺎت ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﻧﺘﺎﻳﺞ در ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ‪.‬‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ اﺟﺮاي ﭘﺮوژه ﻫﺎي ‪GIS‬‬

‫وﻇﺎﻳﻒ ﻳﻚ ‪ GIS‬را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺮاﺣﻞ اﺟﺮاي ﻳﻚ ﭘﺮوژه ‪ GIS‬ﺑﺮاي ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي و‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﭼﻪ ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار داد‪.‬‬

‫‪١٩- Longley‬‬
‫‪٧٦‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -33‬ﻣﺮاﺣﻞ اﺟﺮاي ﭘﺮوژه ﻫﺎي ‪GIS‬‬

‫ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﭼﺮﺧﻪ اﺟﺮاي ﻳﻚ ﭘﺮوژه ‪ GIS‬از دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ ﺷﺮوع و ﺑﻪ دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ‬
‫ﺧﺘﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول‪ :‬وﺟﻮد ﻳﻚ ﻣﺸﻜﻞ و ﻳﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ‬

‫در دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﻣﻜﺎن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ داراي ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺧﺎص ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﻜﺎن ﻫﺎ‬
‫ﻓﺎﻗﺪ اﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ ﻫﻤﻪ ﻋﻮارض و ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ در دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ داراي ﻣﻜﺎن و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻛﺜﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت و ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ در دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ ﻣﻄﺮح ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﻜﺎن‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫ﭼﻪ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﻴﻦ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ ‪ ،‬زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ ‪ ،‬ﺷﻴﺐ و ﺷﺒﻜﻪ آﺑﺮاﻫﻪ ﻫﺎ و ﻣﻴﺰان ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ در ﻳﻚ‬ ‫‪-‬‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪٧٧‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫‪ -‬در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﻣﻌﺪن ﭼﻪ ﺷﺮاﻳﻄﻲ از ﻟﺤﺎظ زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﮔﺴﻞ‪ ،‬ﺷﺒﻜﻪ آﺑﺮاﻫﻪ ﻫﺎ و ‪ ...‬ﺣﺎﻛﻢ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬ﭼﻪ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺰان آﻟﻮدﮔﻲ ﻫﻮا در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻬﺮي و ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫اﻟﮕﻮ و ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﺑﻴﻤﺎري در ﺳﻄﺢ ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ و ﭼﻪ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﻴﻦ ﺑﻴﻤﺎري و‬ ‫‪-‬‬
‫ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻣﺤﻴﻄﻲ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪ -‬اﮔﺮ در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﻣﻌﺒﺮي ﺗﻌﺮﻳﺾ ﮔﺮدد اﺛﺮات ﻧﺎﺷﻲ از اﺟﺮاي اﻳﻦ ﭘﺮوژه از ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدي‪،‬‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﺗﺮاﻓﻴﻚ و ‪ ...‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﻓﻀﺎي ﺳﺒﺰ ﭼﻪ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ -‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺻﺤﻴﺢ و ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم از ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻬﺮي ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ دﻗﺖ در ﻣﺜﺎل ﻫﺎي ذﻛﺮ ﺷﺪه ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ در ﻫﻤﻪ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻣﻜﺎن ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻣﺤﻮري و ﻛﻠﻴﺪي ﺑﻮده و‬
‫ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از ﭘﺮوژه ﻫﺎ‪ ،‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﻧﻴﺎز ﺑﻪ داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻳﻦ ﭘﺮوژه ﻫﺎ ﭼﻪ داده ﻫﺎﻳﻲ و ﺑﺎ ﭼﻪ ﺷﺮاﻳﻄﻲ از دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬
‫اﺳﺖ)ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ و زﻳﺮ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ( و ﭼﻪ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ داده ﻫﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺪﻟﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﻣﺪل ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺪل ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻧﺮم اﻓﺰار و ﺳﺨﺖ اﻓﺰار اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ‪ :‬ﺟﻤﻊ آوري‪ ،‬ورود و ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي داده ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺪل ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ‬

‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﺪ‪ ،‬داده ﻫﺎ روﺷﻲ ﺑﺮاي ﺧﻼﺻﻪ ﺳﺎزي دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ ﺑﻪ دﻧﻴﺎي ‪ GIS‬ﻣﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ در ‪ GIS‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻻﻳﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ)زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮي‪ ،‬ﺧﺎك‪ ،‬ﺷﻴﺐ‬
‫و‪ (...‬ﻛﻪ ﻫﺮ ﻻﻳﻪ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﺧﺎص از دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ اﺳﺖ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ داده ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﺮاي‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺪﻟﻲ از دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻋﺎرﺿﻪ ﻳﺎ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺻﻴﻔﺎت و ارﺗﺒﺎط را در ﺑﺮ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٧٨‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻣﺪل داده وﻛﺘﻮري ﻳﺎ ﺑﺮداري ‪ ،‬ﻣﺪل داده رﺳﺘﺮي ﻳﺎ ﺷﺒﻜﻪ و ﻣﺪل داده‪)TIN‬ﺷﺒﻜﻪ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﻣﺜﻠﺜﻲ( ‪ ،‬روش‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ و ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ در ‪ GIS‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫داده ﻫﺎي ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ در ‪ ،GIS‬در ﭘﺎﻳﮕﺎه داده ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ داده ﻫﺎ‬

‫داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻤﻊ آوري و وارد ‪ GIS‬ﮔﺮدد‪ .‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي رﻗﻮﻣﻲ ﺣﺎﺻﻞ از ﻧﻘﺸﻪ‬
‫ﺑﺮداري و ‪ GPS‬ﺑﻪ ﺻﻮرت وﻛﺘﻮر‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي رﻗﻮﻣﻲ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﻪ روش‬
‫ﻓﺘﻮﮔﺮاﻣﺘﺮي ﺑﻪ ﺻﻮرت وﻛﺘﻮر‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮاره اي ﺑﻪ ﺻﻮرت وﻛﺘﻮر ﻳﺎ رﺳﺘﺮ‬
‫و ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ﻛﺎﻏﺬي از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ داده ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮارد ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﻮع ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﻛﺎرﺑﺮد‪ ،‬داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر آﻣﺎده ﺳﺎزي در ‪ GIS‬ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ و ﻳﺎ دﺳﺘﻪ اي از داده ﻫﺎ‪ ،‬از داده ﻫﺎي دﻳﮕﺮ اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل داده ﻫﺎي وﻛﺘﻮري‬
‫ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز و ﻧﻘﺎط ارﺗﻔﺎﻋﻲ ﺑﺮاي ﻣﺪل ﻛﺮدن ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ‪ ،‬در ‪ GIS‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ داده رﺳﺘﺮي‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ ارﺗﻔﺎع )‪ (DEM20‬ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻫﻮاره اي و ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ ارﺗﻔﺎع از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ داده ﻫﺎي رﺳﺘﺮي در ‪ GIS‬ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮاره اي ﭘﺲ از ﭘﺮدازش و اﺳﺘﺨﺮاج اﻃﻼﻋﺎت در ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ﭘﺮدازش ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت وﻛﺘﻮر ﻳﺎ رﺳﺘﺮ ﺑﻪ ‪ GIS‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي رﻗﻮﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻋﻜﺲ و ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ روش ﻓﺘﻮﮔﺮاﻣﺘﺮي و ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداري‬
‫زﻣﻴﻨﻲ اﺳﺖ و در ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺗﻮﻛﺪ و ﻣﺎﻳﻜﺮواﺳﺘﻴﺸﻦ ذﺧﻴﺮه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪه‬
‫اي از داده ﻫﺎي وﻛﺘﻮري ‪ GIS‬را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ورود‪ ،‬ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي و ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺎزي داده ﻫﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﭘﺮﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺮﻳﻦ و زﻣﺎن ﺑﺮﺗﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ از‬
‫ﻫﺮ ﭘﺮوژه ي ‪ GIS‬اﺳﺖ و اﻫﻤﻴﺖ آﻧﺮا ﻧﺒﺎﻳﺪ دﺳﺖ ﻛﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﭼﺮا ﻛﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه اي از ﺻﺤﺖ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ي ورودي داده ﻫﺎ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬

‫‪٢ -‬‬
‫‪٠ Digital Elevation Model‬‬
‫‪٧٩‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم‪ :‬ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ داده ﻫﺎ‬

‫رﻓﻊ ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻫﻨﺪﺳﻲ و ﻣﺨﺘﺼﺎت‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژي‪ ،‬اﺗﺼﺎل و ارﺗﺒﺎط داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ وﺗﻮﺻﻴﻔﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ ﺳﺎزي داده ﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ درﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺗﺎ داده ﻫﺎ ﺑﺮاي ﻣﺮاﺣﻞ‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ آﻣﺎده ﺳﺎزي ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺗﺤﻠﻴﻞ و آﻧﺎﻟﻴﺰ‬

‫از ﺑﻴﻦ وﻇﺎﻳﻒ ﻋﻨﻮان ﺷﺪه ﺑﺮاي ‪ ،GIS‬ﺗﺤﻠﻴﻞ و آﻧﺎﻟﻴﺰ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ وﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻫﺪف اﺻﻠﻲ ‪ GIS‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬

‫ﻣﻲ رود‪ .‬در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻲ‪ ،‬داده ﻫﺎي ﺧﺎم ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻔﻴﺪ ﺷﺪه و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ارزش اﻓﺰوده ﻣﻲ‬

‫ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ‪ GIS‬در واﻗﻊ ﻧﻮﻋﻲ ﻛﺸﻒ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﻌﻨﻲ دار‪ ،‬ﻣﺪل ﺳﺎزي رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ ﻋﻮارض و‬

‫ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﺪل ﺳﺎزي دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ ﺑﻪ روش ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت‬

‫ﻗﺎﺑﻞ درك از ﺟﻬﺎن واﻗﻌﻲ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮان در زﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را اﺳﺘﺨﺮاج وﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي‬

‫ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻛﻤﻚ ﺷﺎﻳﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﻣﺪل ﺳﺎزي‪ ،‬داده ﻫﺎي دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ ﻛﻪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ورود ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻻﻳﻪ‬

‫ﺑﻨﺪي ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ در ‪ GIS‬وﺟﻮد دارد ﻛﻪ‬

‫ﺗﻌﺪادي از آﻧﻬﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﺮ روي داده ﻣﻜﺎﻧﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻼت ﻫﻨﺪﺳﻲ‪ ،‬ﮔﺮوﻫﻲ از ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎ ﺑﺮ روي‬

‫داده ﻫﺎي ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﺮدد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ آﻣﺎري و ﮔﺮوه ﺳﻮم ﻛﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ دﺳﺘﻪ از ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي ‪ GIS‬را‬

‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي ﻫﻤﺰﻣﺎن اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ و ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻮأم اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺎﻟﻴﺰ ﻫﻤﺰﻣﺎن‬

‫دادهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻜﺎﻧﻲ و ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺑﺼﻮرت ﺗﻮأم‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ‪ GIS‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮان آﻧﺮا ﺑﺎ روش‬

‫ﻫﺎي دﻳﮕﺮ اﻧﺠﺎم داد)آروﻧﻮف‪.(1989،21‬‬

‫‪٢١‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪Aronoff‬‬
‫‪٨٠‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي ‪ GIS‬را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ روش ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي‬
‫ﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي ‪ GIS‬را در ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪ -‬ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي و دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي‬

‫در اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﺤﻠﻴﻞ‪ ،‬اﺳﺘﺨﺮاج داده ﻫﺎ ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺳﺎﺳﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﻻﻳﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺟﺪﻳﺪي‬

‫اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﺴﺘﺠﻮ در اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي و دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻋﻮارض ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮﺻﻴﻔﺎت ازﺟﻤﻠﻪ‬

‫اﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي ﻫﻤﭙﻮﺷﺎﻧﻲ‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ GIS‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻻﻳﻪ ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺑﻪ روش ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ رﻳﺎﺿﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻲ‪،‬‬
‫در ﺳﺎﺧﺘﺎر وﻛﺘﻮر و رﺳﺘﺮ‪ ،‬ﻳﻚ ﻻﻳﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻻﻳﻪ ﻫﺎي ورودي اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ و ﻣﺠﺎورت‬ ‫‪-‬‬

‫در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﺎﻳﻞ در ﻳﻚ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﺎص ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻮاﺑﻊ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ دارد ﻛﻪ ﺗﻮاﺑﻊ اﻳﺠﺎد ﺣﺮﻳﻢ)‪ (Buffering‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﻲ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي ﺷﺒﻜﻪ‬ ‫‪-‬‬

‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﻮاﺑﻊ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ارﺗﺒﺎط و اﺗﺼﺎل ﻋﻮارض ﺧﻄﻲ را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ‬

‫ﺷﺒﻜﻪ ﺟﺎده ﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺒﻜﻪ آب و ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل و ﺗﻮزﻳﻊ ﺑﺮق‪.‬‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي زﻣﻴﻦ‬ ‫‪-‬‬

‫‪٨١‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﻴﻞ در اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ‪ ،‬ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ ارﺗﻔﺎع و ﺷﺒﻜﻪ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﻣﺜﻠﺜﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻘﺸﻪ‬

‫ﻫﺎي ﺷﻴﺐ و ﺟﻬﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎﻛﺒﺮداري و ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي و اﺳﺘﺨﺮاج ﭘﺮوﻓﻴﻞ ﻣﺴﻴﺮ از ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺗﻮاﺑﻊ آﻧﺎﻟﻴﺰ زﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي ﻣﻜﺎن ﻳﺎﺑﻲ‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي ﻫﻤﭙﻮﺷﺎﻧﻲ را ﺑﺮاي ﻣﻜﺎن ﻳﺎﺑﻲ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻛﺎر ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي آﻣﺎري‬

‫از روش ﻫﺎي آﻣﺎري ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻈﻴﺮ زﻣﻴﻦ آﻣﺎر ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﻴﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫اﻳﻦ ﮔﺮوه ﺷﺎﻣﻞ ﻃﻴﻔﻲ از ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ آﻧﺎﻟﻴﺰ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺒﻜﻪ آﺑﺮاﻫﻪ ﻫﺎ و‬
‫ﻣﺮز ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻮع از ﺗﻮاﺑﻊ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﺎﻟﻴﺰ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﺶ اﺻﻠﻲ را اﻳﻔﺎ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﺧﺮوﺟﻲ داده ﻫﺎ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺤﻠﻴﻞ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم اراﺋﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ روش ﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮاﺑﻊ ﺧﺮوﺟﻲ ‪ ،GIS‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎ و اﺑﺰار ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺗﻮام اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ و ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ‬

‫ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي ﺷﺪه در ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻃﻼﻋﺎت ‪ ،GIS‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در ‪ GIS‬ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ‬

‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎﻳﻲ از ﻗﺒﻴﻞ اراﺋﻪ ﮔﺰارﺷﺎت ﻣﺘﻨﻮع‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺳﻪﺑﻌﺪي‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺗﺼﺎوﻳﺮ‪ ،‬ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺖ‬

‫ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ و ﺳﺎﻳﺮ ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ‪GIS‬‬

‫‪٨٢‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ‪ ،GIS‬ﺗﻮاﺑﻊ و اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ورود و ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي‪ ،‬ﺟﺴﺘﺠﻮ ‪ ،‬ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ‪ ،‬آﻧﺎﻟﻴﺰ و ﻧﻤﺎﻳﺶ‬

‫داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺟﺰاي ﻛﻠﻴﺪي ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ‪ GIS‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫– ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ورود داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ‬

‫– اﺑﺰاري ﺑﺮاي ﺗﺼﺤﻴﺢ و وﻳﺮاﻳﺶ داده ﻫﺎ‬

‫– ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺑﻪ روز رﺳﺎﻧﻲ داده ﻫﺎ‬

‫– ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﺎﻳﮕﺎه داده ﻫﺎ)‪(DBMS‬‬

‫– اﺑﺰاري ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺟﺴﺘﺠﻮ‬

‫– ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﺤﻠﻴﻞ‪ ،‬آﻧﺎﻟﻴﺰ و ﻣﺪﻟﺴﺎزي‬

‫– ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻧﻤﺎﻳﺶ و ﺧﺮوﺟﻲ‬

‫– ارﺗﺒﺎط و ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ ﺷﺒﻜﻪ‬

‫در ﻣﻮرد ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ ﺷﺒﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎد آور ﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ‪ GIS‬در ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﭼﻨﺪ ﻛﺎرﺑﺮه ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ‪ GIS‬در ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻮري را اﻳﻔﺎ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪24‬‬
‫و ‪GIS‬‬ ‫اﮔﺮ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻳﻚ ‪ GIS‬را‪ GIS ،‬ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﭘﺮوژه‪ GIS ،22‬در ﻳﻚ ﮔﺮوه ﻛﺎري‪ GIS ، 23‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﻠﻲ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻛﻨﻴﻢ ‪ ،‬از ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي اﻫﻤﻴﺖ ﭘﻴﺪا ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ‪ GIS‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﻌﺪودﻧﺪ ﻛﻪ در زﻳﺮ ﺑﻪ ﺗﻌﺪادي از آﻧﻬﺎ اﺷﺎره‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪:‬‬

‫‪ArcInfo, ArcView, ArcGIS,Small world, Idrisi‬‬

‫‪٢٢‬‬
‫‪- Project Based GIS‬‬
‫‪٢٣‬‬
‫‪- WorkGroup GIS‬‬
‫‪٢٤‬‬
‫‪- Enterprise GIS‬‬
‫‪٨٣‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻧﺮم اﻓﺰار ‪ ArcInfo‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﻴﻦ ﻧﺮم اﻓﺰار ﺗﺠﺎري ‪ GIS‬ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي داده ﺑﺮداري ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ‪GIS‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻮري داده ﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي اﻳﻦ ﻓﻦ آوري‪ ،‬ﻃﻴﻒ وﺳﻴﻌﻲ از زﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮد ﻛﻪ در زﻳﺮ ﺑﻪ ﺗﻌﺪادي از آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫
ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﻬﺮي‬

‫‪ -‬ﻣﻜﺎن ﻳﺎﺑﻲ ﻓﻀﺎي ﺳﺒﺰ‪ ،‬اﻳﺴﺘﮕﺎه آﺗﺶ ﻧﺸﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻳﺴﺘﮕﺎه ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ و‪. ...‬‬

‫‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي و ﻃﺮح ﻫﺎي ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ‬

‫‪ -‬ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﺪﻣﺎت ﺷﻬﺮي‬

‫‪ -‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﺗﺮاﻓﻴﻚ و ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺷﻬﺮي‬

‫
ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬

‫‪ -‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻮزﻳﻊ و ﭘﺮاﻛﻨﺶ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬

‫‪ -‬ﺗﻬﻴﻪ ﭘﺎﻳﮕﺎه داده ﻣﻜﺎﻧﻲ از ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ‬

‫‪ -‬ﻣﻜﺎن ﻳﺎﺑﻲ ﻛﺎﺷﺖ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ‬

‫
ﻣﻨﺎﺑﻊ آب و آﺑﺨﻴﺰداري‬

‫‪ -‬ﺗﻬﻴﻪ ﭘﺎﻳﮕﺎه داده ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‬

‫‪ -‬ﻣﻜﺎن ﻳﺎﺑﻲ ﺳﺪ و ﻧﻴﺮوﮔﺎه‬

‫‪ -‬ﭘﻬﻨﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ‬

‫‪ -‬ﭘﻬﻨﻪ ﺑﻨﺪي ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ و رﺳﻮب‬

‫‪٨٤‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫‪ -‬ﻣﺪل ﺳﺎزي ﺟﺮﻳﺎن آب ﻫﺎي ﺳﻄﺤﻲ و زﻳﺮ زﻣﻴﻨﻲ‬

‫
اﻗﻠﻴﻢ‬

‫‪ -‬ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي اﻗﻠﻴﻤﻲ‬

‫‪ -‬ﭘﻬﻨﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ‬

‫‪ -‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻗﻠﻴﻤﻲ‬

‫
ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان و ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻏﻴﺮ ﻋﺎﻣﻞ‬

‫
ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ‬

‫‪ -‬ﭘﻬﻨﻪ ﺑﻨﺪي ﺟﺮم و ﺟﻨﺎﻳﺖ‬

‫‪ -‬ﻣﻜﺎن ﻳﺎﺑﻲ ﺳﺎﻳﺖ ﻫﺎي ﻣﻮﺷﻜﻲ‬

‫
ﺑﻬﺪاﺷﺖ و ﺳﻼﻣﺖ‬

‫‪ -‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻮزﻳﻊ و ﭘﺮاﻛﻨﺶ ﺑﻴﻤﺎري ﻫﺎ‬

‫
زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻣﻌﺪن‬

‫‪ -‬اﻛﺘﺸﺎف‬

‫‪ -‬ﭘﻬﻨﻪ ﺑﻨﺪي زﻣﻴﻦ ﻟﻐﺰش‬

‫
ﻛﺸﺎورزي‬

‫‪ -‬ﻛﺸﺎورزي دﻗﻴﻖ‬

‫
ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد و ﺗﺠﺎرت‬

‫‪ -‬ﻣﻜﺎن ﻳﺎﺑﻲ ﺑﻨﮕﺎه اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺑﺎﻧﻚ و ﻓﺮوﺷﮕﺎه‬

‫‪٨٥‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫‪ -‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﺎزار ﻓﺮوش ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﻜﺎن‬

‫
اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫‪ -‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬

‫‪ -‬ﺗﻌﻠﻴﻢ وﺗﺮﺑﻴﺖ‬

‫
ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‬

‫‪ -‬ﭘﻬﻨﻪ ﺑﻨﺪي آﻟﻮدﮔﻲ‬

‫‪ -‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻮزﻳﻊ و ﭘﺮاﻛﻨﺶ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ و ﺟﺎﻧﻮري‬

‫
ﺻﻨﻌﺖ آب و ﻓﺎﺿﻼب‬

‫‪ -‬ﻣﻜﺎن ﻳﺎﺑﻲ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت آب و ﻓﺎﺿﻼب‬

‫‪ -‬ﺗﻬﻴﻪ ﭘﺎﻳﮕﺎه داده ﻣﻜﺎﻧﻲ از ﺷﺒﻜﻪ اﻧﺘﻘﺎل و ﺗﻮزﻳﻊ آب‬

‫‪ -‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺣﻮادث‬

‫‪ -‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﺒﻜﻪ‬

‫
ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺮق‬

‫
ﻧﻔﺖ و ﮔﺎز‬

‫
ﺻﻨﻌﺖ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‬

‫‪٨٦‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‬

‫اﻫﺪاف ‪ :‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ‬

‫ﺳﻨﺠﺶ از دور‬

‫اﺻﻮل ﭘﺮدازش رﻗﻮﻣﻲ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮاره اي‬

‫ﺳﻨﺠﺶ از دور )‪(Remote Sensing‬‬

‫ﻓﻨﺎوري ﺳﻨﺠﺶ از دور از ﺟﻤﻠﻪ اﺑﺰاري اﺳﺖ ﻛﻪ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ و اﺳﺘﺨﺮاج اﻃﻼﻋﺎت ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ زﻣﻴﻨﻲ را‬

‫ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎي ﻣﻨﺎﺑﻊ زﻣﻴﻨﻲ داده ﻫﺎﻳﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ آﺛـﺎر ﭼﺸـﻤﮕﻴﺮ آﻧﻬـﺎ در‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺮه زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ ﺗﻼش ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑـﻪ ﻣـﺎﻫﻮاره ﻫـﺎي‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ زﻣﻴﻨﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻨﺎوري ﺳﻨﺠﺶ از دور ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ و زﻣﺎن ﻛﻤﺘﺮ‪ ،‬ﻃﻴﻒ وﺳﻴﻌﻲ از ﭘﺮوژه ﻫﺎ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﻲ ‪،‬‬

‫ﻣﻨﻄﻘﻪ اي‪ ،‬ﻣﻠﻲ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻧﻲ و ﻣﺤﻠﻲ را ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻜﺮاري اﺧﺬ داده ﻫﺎي ﻣﺎﻫﻮاره اي ﺑـﻪ‬

‫ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ روز در ﻃﻮل ﻣﺎه ﻳﺎ ﺳﺎل‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي زﻣﻴﻨﻲ را ﺑﻪ ﺧـﻮﺑﻲ‬

‫ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﺳﻨﺠﺶ از دور ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻋﻠﻢ و ﻫﻨﺮ ﺑﺪﺳﺖ آوردن اﻃﻼﻋﺎت درﺑﺎره ﻋﻮارض و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ‪،‬‬

‫از ﻃﺮﻳﻖ آﻧﺎﻟﻴﺰ داده ﻫﺎي اﺧﺬ ﺷﺪه ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺳﻨﺠﻨﺪه و ﺑﺪون ﺗﻤﺎس ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﺎ آن اﺟﺴﺎم و ﻋﻮارض و ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ‬

‫اﻃﻼق ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻨﺠﺶ و ﺛﺒﺖ اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ اﻧﻌﻜﺎﺳﻲ ﻳﺎ ﮔﺴﻴﻞ ﺷﺪه از ﺳﻄﺢ‬

‫ﻋﻮارض اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪٨٧‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫در ﻣﻮرد ﻣﻨﺎﺑﻊ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺠﺶ از دور ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﻋﻜﺴﻬﺎي ﻫﻮاﻳﻲ‪ ،‬ﻋﻜﺴﻬﺎي ﻓﻀﺎﻳﻲ و ﺗﺼﺎوﻳﺮ‬

‫ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه از اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻫﻮاره اي ﺑﺮاي ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﻛﺴﺐ اﻃﺎﻋﺎت از ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻻزم روي داده ﻫﺎي رﻗﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺗﺼﺎوﻳﺮ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮد ﻛﻪ‬

‫ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ در ﻋﻠﻮم زﻣﻴﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮد ﭼﻨﻴﻦ داده ﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي زﻣﻴﻨﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻮﺷﺶ‬

‫ﮔﻴﺎﻫﻲ ‪ ،‬ﺧﺎك‪ ،‬ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﻛﺎﻧﻴﻬﺎ و آب ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻣﺎﻫﻴﺖ و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﻣﻮاج اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺟﻮ در ﻣﺴﻴﺮ ﺣﺮﻛﺖ از ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﻪ ﻃﺮف زﻣﻴﻦ‬
‫ﻳﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺖ آن ﺑﻪ ﺳﻮي ﺳﻨﺠﻨﺪه ﺗﻌﺒﻴﻪ ﺷﺪه در ﻣﺎﻫﻮاره‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و واﻛﻨﺶ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻴﻦ اﻣﻮاج‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺑﺎ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ و ﻣﻮاد ﺳﻄﺤﻲ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻋﻠﻢ و ﻓﻦ ﺳﻨﺠﺶ از دور را ﺑﺎﻣﺸﻜﻼت و ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻴﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ .‬از اﻳﻦ رو ﻣﻔﺴﺮان و ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﻳﻦ داده ﻫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ درك ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ از ﺧﻮاص‬
‫و وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي اﻣﻮاج اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻛﺎﻓﻲ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻣﻴﻨﻲ ﻧﻴﺰ ﺿﺮوري‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي زﻣﻴﻨﻲ ﮔﺎﻫﻲ آﻧﻘﺪر ﻣﺘﻨﻮع و ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻣﻮاد و ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت و ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﻳﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ‬
‫ﻣﻔﺴﺮ آﮔﺎﻫﻲ ﻛﺎﻓﻲ از آﺛﺎر ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اﻣﻮاج اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ و ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي زﻣﻴﻨﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ دﭼﺎر‬
‫ﺧﻄﺎ و اﺷﺘﺒﺎه در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﮔﺮدد‬

‫ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﺳﻨﺠﺶ از دور‬

‫ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻋﻜﺴﺒﺮداري ﻫﻮاﻳﻲ ﻛﻢ و ﺑﻴﺶ ﻣﻘﺎرن ﺑﺎ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻫﻨﺮ و ﻋﻠﻢ ﻋﻜﺎﺳﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺻﻨﻌﺖ ﻫﻮاﻧﻮردي‬

‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﮕﺎه اﺟﻤﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﺳﻨﺠﺶ از دور داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻫﻨﺮ و ﻋﻠﻢ ﻋﻜﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﺸﺮ‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺸﺎﻫﺪه زﻣﻴﻦ ‪ ،‬از ﺑﺎﻟﻦ و ﻳﺎ ﻛﺒﻮﺗﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﺮد‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻋﻜﺴﺒﺮداري ﻫﻮاﻳﻲ از اروﭘﺎ ) ﻓﺮاﻧﺴﻪ ( در ﺳﺎل‬

‫‪ 1858‬در ﭘﺎرﻳﺲ اﻧﺠﺎم ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌﺪ از ﺳﺎﺧﺖ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮادران راﻳﺖ ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﻓﻴﻠﻤﺒﺮداري ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ وﻳﻠﺒﺮ راﻳﺖ در‪ 1909‬ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ‬

‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٨٨‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫اوﻟﻴﻦ ﺟﻔﺖ ﻋﻜﺲ ﻫﻮاﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﻴﻨﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮد در ﺳﺎل ‪1914‬ﻣﻴﻼدي در آﻟﻤﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﻋﻈﻴﻢ از ﻋﻜﺲ ﻫﻮاﻳﻲ در ارﺗﺶ و از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ اول ﺑﻮد در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺼﺎرف ﻏﻴﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬از ﺟﻨﮓ‬

‫ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم ﺑﻄﻮر وﺳﻴﻊ آﻏﺎز ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫دراﻳﺮان‪ ،‬در ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1334‬ﺗﺎ ‪ 1336‬اوﻟﻴﻦ ﻋﻜﺴﺒﺮداري ﺳﺮﺗﺎﺳﺮي اﻳﺮان ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎرﺟﻲ ﻫﺎ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي و اﻋﺰام اوﻟﻴﻦ ﻗﻤﺮ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ )‪ (Sputnik‬در اﻛﺘﺒﺮ ‪ 1957‬ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮروي‬

‫ﺳﺎﺑﻖ و ﭘﺲ از آن ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎ ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻬﻴﻪ ﻋﻜﺴﻬﺎوﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺘﻨﻮع در ﻃﻮل ﻣﻮﺟﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ‪،‬‬

‫اﺑﻌﺎد ﺟﺪﻳﺪي در ﻋﻠﻢ ﺳﻨﺠﺶ از راه دور ﺑﻮﺟﻮد آورﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪1960‬ﻋﻜﺴﻬﺎي ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻔﻴﻨﻪ ﻫﺎ از زﻣﻴﻦ اﺧﺬ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺳﺎل ‪ 1960‬ﻛﻪ‬

‫ﻣﺎﻫﻮاره ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ ﺑﺪون ﺳﺮ ﻧﺸﻴﻦ)‪TIROS(Television Infrared Observation‬ﻛﻪ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻮد در‬

‫ﻣﺪار ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺳﻨﺠﺶ از دور وارد ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺎزه اي ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫)‪(Earth Resouces Technology Sattelite‬‬ ‫اوﻟﻴﻦ ﻣﺎﻫﻮاره ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﻣﻴﻨﻲ ﺗﻮﺳﻂ آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺳﺎل ‪ 1972‬ﺑﻨﺎم ‪ERTS‬‬

‫ﺑﻪ ﻓﻀﺎ ﭘﺮﺗﺎب ﺷﺪ و ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻟﻨﺪﺳﺖ‪ 1‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎم داد‪ .‬از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺗﺤﻮل ﻋﻈﻴﻤﻲ در ﻋﻠﻢ ﺳﻨﺠﺶ از دور‬

‫ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪ وﺗﻜﻨﻮﻟﻮژِي اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻀﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﺮد و ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي را‬

‫ﺟﻬﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻨﺎﺑﻊ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻓﻀﺎ ﭘﺮﺗﺎب ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﭙﺎت ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪IRS ،‬ﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻜﻮﻧﻮس آﻣﺮﻳﻜﺎو‪. ...‬‬

‫ﻫﻢ اﻛﻨﻮن اﻧﺤﺼﺎر ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ از دور ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻨﺪ‪،‬‬

‫ﻛﺎﻧﺎدا‪ ،‬ﭼﻴﻦ و ژاﭘﻦ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎﻳﻲ را در ﻣﺪار زﻣﻴﻦ ﻗﺮار داده اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺳﻨﺠﺶ از دور‬

‫‪٨٩‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫اﮔﺮ ﺳﻨﺠﺶ از دور را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻠﻘـﻲ ﻛﻨـﻴﻢ ‪،‬ﺷـﺎﻣﻞ دو ﺟـﺰء اﺧـﺬ داده و ﺗﺠﺰﻳـﻪ و ﺗﺤﻠﻴـﻞ داده‬

‫ﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺧﺬ داده ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﻣﻨﺒﻊ اﻧﺮژي‪ ،‬اﻧﺮژي‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎر اﻧﺮژي از ﻣﻴﺎن اﺗﻤﺴـﻔﺮ‪ ،‬ﻓﻌـﻞ و اﻧﻔﻌـﺎﻻت اﻧـﺮژي ﺑـﺮ اﺛـﺮ‬

‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻋﻮارض ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺠﺪد اﻧﺮژي از ﻣﻴﺎن ﺟﻮ‪ ،‬ﺳﻜﻮﻫﺎ و ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻫﺎي ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻨﺼﺮ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ داده ﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮرﺳﻲ داده ﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر آﻧـﺎﻟﻴﺰ و ﭘـﺮدازش‬

‫ﺗﺼﺎوﻳﺮ و اﺳﺘﺨﺮاج اﻃﻼﻋﺎت‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ اﺳﺘﻔﺎده و ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻻﻳـﻪ‬

‫ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ وارد ‪ GIS‬ﮔﺮدد‪.‬‬

‫اﺧﺬ داد ه ﻫﺎ‬ ‫ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﭘﺮدازش داد ه ﻫﺎ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -34‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺳﻨﺠﺶ از دور‬

‫‪ -‬ﻣﻨﺒﻊ اﻧﺮژي‬

‫‪٩٠‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻨﺒﻊ اﻧﺮژي در ﻣﺎﻫﻮاره و ﻳﺎ ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻨﺠﺶ از دور را ﺑﻪ ﺳﻨﺠﺶ از دور‬

‫ﻓﻌﺎل و ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮﻣﻨﺒﻊ اﻧﺮژي در ﻣﺎﻫﻮاره ﺗﻌﺒﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻨﺠﺶ از دور را ﺳـﻨﺠﺶ از دور ﻓﻌـﺎل ﻣـﻲ ﮔﻮﻳﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬

‫ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻣﻮاج رادار ﺗﻮﻟﻴﺪ وﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -35‬ﺳﻨﺠﺶ از دور ﻓﻌﺎل‬

‫اﮔﺮ ﻣﻨﺒﻊ اﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺳﻨﺠﺶ از دور را ﺳﻨﺠﺶ از دور ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل ﻧﺎم دارد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣـﺎﻫﻮاره ﻫـﺎي‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ زﻣﻴﻨﻲ ﻟﻨﺪﺳﺖ و اﺳﭙﺎت ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -36‬ﺳﻨﺠﺶ از دور ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل‬

‫‪٩١‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮو ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‬

‫اﻧﺮژي ﺗﺎﺑﺸﻲ از ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﺼﻮرت اﻣﻮاج ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺛﺎﺑـﺖ ‪300000‬ﻛﻴﻠـﻮﻣﺘﺮ ﺑـﺮ ﺛﺎﻧﻴـﻪ اﻧﺘﺸـﺎر ﻣـﻲ ﻳﺎﺑـﺪ‬

‫ﺗﺸﻌﺸﻌﺎت اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻣﻮاج اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﺑﺼﻮرت ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ و ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻮر ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو ﻗﻠـﻪ‬

‫ﺑﻨﺎم ﻃﻮل ﻣﻮج ﻧﺎم دارد‪ .‬ﻃﻮل ﻣﻮج ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻮر و ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -37‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮو ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‬

‫راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺗﺎﺑﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‪:‬‬

‫‪٩٢‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﻌﺪاد ﻧﻮﺳﺎن در واﺣﺪ زﻣﺎن‪.‬‬

‫از آﻧﺠﺎﻳﻴﻜﻪ ‪ C‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻃﻮل ﻣﻮج و ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﻮج داده ﺷﺪه ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﻜﻮس‬

‫دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪c‬‬
‫=‪v‬‬
‫‪λ‬‬

‫در ﺳﻨﺠﺶ ازدور‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي اﻣﻮاج اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ ﻃـﻮل ﻣـﻮج آﻧﻬـﺎ در ﻃﻴـﻒ‬

‫اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫اﻣﻮاج اﻟﻜﺘﺮو ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻃﻮل ﻣﻮﺟﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ از ‪0/03‬اﻧﮕﺴﺘﺮوم ﺗﺎ ﭼﻨـﺪ ﺻـﺪ ﻣﺘـﺮ دارﻧـﺪ و ﺑـﻪ ﺷـﻜﻞ‬

‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻤﻲ ﺗﻮان اﻧﻬﺎ راﺑﺎ ﻣﺮزي ﻣﺸﺨﺺ و آﺷﻜﺎر از ﻫﻢ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻧﻤﻮد‪ .‬داﻣﻨﻪ ﻃﻴﻔﻲ ﺑﺮاي اﻣﻮاج‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﻗﺮاردادي ﺑﻮده و اﻏﻠﺐ ﻛﻤﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻓﺮق دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘـﺮﻳﻦ اﻣـﻮاج ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻃﻮل ﻣﻮج ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫• اﺷﻌﻪ ﮔﺎﻣﺎ‬

‫• اﺷﻌﻪ ‪X‬‬

‫• ﻣﺎوراي ﺑﻨﻔﺶ ‪Ultra Violet‬‬

‫‪Visible‬‬ ‫• اﺷﻌﻪ ﻣﺮﻳﻲ‬

‫‪Infra Red‬‬ ‫• ﻣﺎدون ﻗﺮﻣﺰ‬

‫‪Microwave‬‬ ‫• ﻣﺎﻳﻜﺮووﻳﻮ‬

‫• اﻣﻮاج رادﻳﻮﻳﻲ‬

‫‪٩٣‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -38‬ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﻴﻒ اﻟﻜﺘﺮو ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‬

‫اﻣﻮاج اﻟﻜﺘﺮو ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ در ﺳﻨﺠﺶ از دور‪ ،‬در ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﻣﺮﻳـﻲ‪ ،‬ﻣـﺎدون ﻗﺮﻣـﺰ و ﻣـﺎﻳﻜﺮووﻳﻮ ﻗـﺮار‬

‫دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺎﻣﺎ و اﻳﻜﺲ ﻃﻮل ﻣﻮﺟﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺟﻮ ﺑﺎﻻ ﺟﺬب ﺷﺪه و در ﻛﺎرﻫـﺎي ﺳـﻨﺠﺶ از‬

‫دور ﻛﺎرﺑﺮدي ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اﻣﻮاج اﻟﻜﺘﺮو ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ و ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ‬

‫در ﺳﻨﺠﺶ از دور‪ ،‬ﺑﺎزﺗﺎب اﻣﻮاج اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻫﺎ ﺛﺒﺖ و ﺳﭙﺲ ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ‬

‫ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺿﺮوري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺑﺎزﺗﺎﺑﺶ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﻋﻤـﺪه ﺳـﻄﺢ زﻣـﻴﻦ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٩٤‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﺒـﻮر ﻛﻨـﺪ و ﻳـﺎ ﺟـﺬب‬

‫ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -39‬واﻛﻨﺶ اﻧﺮژي ﺑﺎ ﻋﻮارض ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ‬

‫اﻧﺮژي اﻧﻌﻜﺎﺳﻲ در ﺟﻮ ﺳﻴﺮ ﺻﻌﻮدي ﻃﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺟﻮ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﺑﺨﺸﻲ از اﻳﻦ‬

‫اﻧﺮژي اﻧﻌﻜﺎﺳﻲ ﻛﻪ در ﻣﻌﺮض دﻳﺪ ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ اﻳﺴﺘﮕﺎﻫﻬﺎي‬

‫زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻋﺪدي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬در ﺳﻨﺠﺶ از دور ﻣﻘﺪار و ﺗﻮزﻳﻊ ﻃﻴﻔﻲ اﻧﺮژي اﻧﻌﻜﺎﺳﻲ ﺑﺮرﺳﻲ‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ اﺷﻴﺎي ﻣﻨﻌﻜﺲ ﺷﺪه ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و اﺳﺘﻨﺘﺎج ﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮض ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻴﺰي‬

‫ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻣﺘﻔﺎوت و وﻳﮋه اي در ﻗﺒﺎل اﻧﺮژي ﺗﺎﺑﺸﻲ دارد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﺤﻮه درﺟﺎت ﻣﺘﻔﺎوت اﻧﻌﻜﺎس اﻧـﺮژي‬

‫ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ دو ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﺴﺒﺖ اﻧﺮژي ﻣـﻨﻌﻜﺲ ﺷـﺪه ‪ ،‬ﺟـﺬب ﺷـﺪه و‬

‫ﻋﺒﻮر ﻳﺎﻓﺘﻪ در ﻣﻮرد ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻃﻮل ﻣﻮج ﺗﻔـﺎوت داﺷـﺘﻪ و ﺑﺴـﺘﮕﻲ ﺑـﻪ ﻧـﻮع ﻣـﺎده و‬

‫‪٩٥‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺷﺮاﻳﻂ و وﺿﻌﻴﺖ آﻧﻬﺎ دارد‪ .‬اﻳﻦ اﺧﺘﻼﻓﺎت ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮ روي ﺗﺼﻮﻳﺮ را ﻣﻴﺴـﺮ ﻣـﻲ‬

‫ﺳﺎزد‪ .‬دوم آﻧﻜﻪ ﻧﺴﺒﺖ اﻧﺮژي در ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻳﺎد ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻌﻴﻦ ﻧﻴﺰ در ﻃﻮل ﻣﻮﺟﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫ﻓﺮق ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ دو ﭘﺪﻳﺪه در ﻳﻚ ﻣﺤﺪوده ﻃﻴﻔﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﺸﺎﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﺳﻪ ﮔﺎﻧـﻪ ﻓـﻮق‬

‫ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﺤﺪوده ﻃﻴﻔﻲ دﻳﮕﺮ ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮده و ﺗﻔﻜﻴﻚ و ﺷـﻨﺎﺧﺖ آﻧﻬـﺎ را از‬

‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ .‬در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮارد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬واﻛﻨﺶ ﻣﻮاد ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧـﺮژي‬

‫ﺗﺎﺑﺸﻲ از ﻳﻚ زﻣﺎن ﺑﻪ زﻣﺎن دﻳﮕﺮ در ﻃﻮل ﺳﺎل ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻧﻌﻜﺎس از ﻳﻚ ﻋﺎرﺿﻪ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻠﻲ از ﻗﺒﻴﻞ آزﻳﻤﻮت ﺧﻮرﺷﻴﺪ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع ﺧﻮرﺷﻴﺪ و ﺟﻬﺖ ﻧﮕﺎه ﺳﻨﺠﻨﺪه ﺑـﻪ‬

‫ﻋﺎرﺿﻪ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻋﺎرﺿﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬

‫از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ واﻛﻨﺶ ﻫﺎي ﻃﻴﻔﻲ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺷﺪه ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻫﺎي راه دور ﺑﺮ روي اﻧـﻮاع ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬

‫ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻮع و ﻳﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ را ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ ،‬اﻳﻦ واﻛﻨﺸﻬﺎ اﻏﻠﺐ ﻣﻮﺳﻮم ﺑـﻪ ﻧﺸـﺎﻧﻬﺎي‬

‫ﻃﻴﻔﻲ)‪ (Spectral signatures‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﻴﻬﺎي اﻧﻌﻜﺎس ﻃﻴﻔﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ روش ﻧﺴﺒﺖ داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺳﻜﻮﻫﺎ و ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻫﺎ‬

‫در ﺳﻨﺠﺶ از دور‪ ،‬ﺳﻜﻮ )‪ (Platform‬ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻲ اﻃﻼق ﻣﻲ ﺷـﻮد ﻛـﻪ ﺳـﻨﺠﻨﺪه در آن ﻗـﺮار ﻣـﻲ ﮔﻴـﺮد‪.‬‬

‫ﺳﻜﻮﻫﺎ ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻜﻮﻫﺎي زﻣﻴﻨﻲ ‪ ،‬ﺳﻜﻮﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ و ﺳﻜﻮﻫﺎي ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻜﻮﻫﺎي زﻣﻴﻨﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺟﻬﺖ ﺛﺒﺖ ﺟﺰﻳﻴﺎت اﻃﻼﻋـﺎت ﻃﻴﻔـﻲ ﻋـﻮارض ﺳـﻄﺢ زﻣـﻴﻦ و ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ آن ﺑـﺎ‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﻃﻴﻔﻲ ﻋﻮارض ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ و ﻳﺎ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻜﺎر ﻣـﻲ‬

‫رود‪.‬‬

‫ﺳﻜﻮﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ و ﻫﻠﻴﻜﻮﭘﺘﺮ ﺟﻬﺖ ﺟﻤﻊ آوري اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻮارض ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٩٦‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺳﻜﻮﻫﺎي ﻓﻀﺎﻳﻲ در ﺳﻨﺠﺶ از دور ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺎﺗﻞ ﻫﺎي ﻓﻀﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺳﻔﻴﻨﻪ ﻫﺎ‪ ،‬اﻳﺴﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﻓﻀـﺎﻳﻲ و ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬

‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻜﻮﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ در ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻي ‪200‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‬

‫و ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ آوري اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺎﺑﻊ زﻣﻴﻨﻲ و ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻳﺎ ﻣﺨﺎﺑﺮاﺗﻲ در اﻃﺮاف‬

‫زﻣﻴﻦ ﺣﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -40‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﻜﻮﻫﺎي زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻫﻮاﻳﻲ و ﻓﻀﺎﻳﻲ در ﺳﻨﺠﺶ از دور‬

‫ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺳﻜﻮﻫﺎي ﻓﻀـﺎﻳﻲ در ﺳـﻨﺠﺶ از دور ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻛـﻪ ﺟﻬـﺖ اﻫـﺪاف ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬

‫ﻣﺨﺎﺑﺮاﺗﻲ‪ ،‬ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻲ ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻨﺎﺑﻊ زﻣﻴﻨﻲ و‪ ...‬ﭘﺮﺗﺎب ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ روز ﺑﻪ روز ﺑﺮ ﺗﻨﻮع و ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي و ﻛﺎرﺑﺮد آﻧﻬﺎ‬

‫در زﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﻓﺰوده ﮔﺮدد ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬

‫• ﭘﻮﺷﺶ ﺗﻜﺮاري ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮاره اي‬

‫• ﭘﻮﺷﺶ وﺳﻴﻊ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮاره اي‬

‫‪٩٧‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺴﻤﺖ وﺳﻴﻌﻲ از ﻃﻴﻒ اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺟﻬﺖ ﺳﻨﺠﺶ‬ ‫•‬

‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ‪:‬‬

‫ﻣﺴﻴﺮي را ﻛﻪ ﻣﺎﻫﻮاره در آن ﻗﺮاردارد وﻳﺎ ﺑﻪ دور زﻣﻴﻦ در ﺣﺮﻛﺖ اﺳﺖ ﻣﺪار ﻣﺎﻫﻮاره ﻧﺎم دارد‪.‬‬

‫ﻣﺪار ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﻫﺪف ﺳﻨﺠﻨﺪه اي ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دارد‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﻛﻠﻲ ﻣﺪارﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ در آن ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬

‫‪ -‬ﻣﺪارﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ زﻣﻴﻨﻲ )‪(Geostationery orbit‬‬

‫‪ -‬ﻣﺪارﻫﺎي ﻧﺰدﻳﻚ ﻗﻄﺒﻲ ﻳﺎ ﺷﺒﻪ ﻗﻄﺒﻲ)‪(Near-polar orbits‬‬

‫ﻣﺪارﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ زﻣﻴﻨﻲ‪:‬‬

‫زاوﻳﻪ ﺻﻔﺤﻪاي ﻛﻪ ﻣﺪار در آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺻﻔﺤﻪاي ﻛﻪ از اﺳﺘﻮاي زﻣﻴﻦ ﻣـﻲﮔـﺬرد‪ ,‬ﺻـﻔﺮ اﺳـﺖ ‪ .‬در‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ دو ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪار ﺛﺎﺑﺖ زﻣﻴﻨﻲ در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺣﺪود‪ 36000‬ﻛﻴﻠـﻮﻣﺘﺮي زﻣـﻴﻦ‬

‫ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -41‬ﻣﺪارﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ زﻣﻴﻨﻲ‬

‫‪٩٨‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺳﺮﻋﺖ ﭼﺮﺧﺶ ﻣﺎﻫﻮاره ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﭼﺮﺧﺶ زﻣﻴﻦ ﺗﻄﺎﺑﻖ دارد ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﺳﺎﻛﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ‬

‫رﺳﺪ‪ .‬ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎي ﻣﺪار ﺛﺎﺑﺖ زﻣﻴﻨﻲ ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎص را ﺑﻄﻮر داﺋﻤﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪه و از آن اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ‬

‫ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺪارات ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎي ﻣﺨﺎﺑﺮاﺗﻲ و ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ از اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺪارﻫﺎي ﻧﺰدﻳﻚ ﻗﻄﺒﻲ ﻳﺎ ﺷﺒﻪ ﻗﻄﺒﻲ‬

‫در ﻳﻚ ﻣﺪار ﻧﺰدﻳﻚ ﻗﻄﺒﻲ )ﺷﻤﺎﻟﻲ‪-‬ﺟﻨﻮﺑﻲ( ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺣﺮﻛﺖ زﻣﻴﻦ)ﻏﺮﺑﻲ‪-‬ﺷﺮﻗﻲ(ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي در ﺣﺮﻛﺘﻨـﺪ‬

‫ﻛﻪ در ﻳﻚ دوره زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻳﺎ ﻫﻤﻪ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ ﺧﻮرﺷﻴﺪ‬

‫آﻫﻨﮓ ﻳﺎ )‪ (Sun-synchronous‬ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻛﻪ ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ را در ﻳﻚ زﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ‬

‫ﻣﺤﻠﻲ ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎي ﻣﻨﺎﺑﻊ زﻣﻴﻨﻲ ﻳﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪات زﻣﻴﻨﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻟﻨﺪﺳـﺖ‪ ،‬اﺳـﭙﺎت در‬

‫اﻳﻦ ﮔﺮوه ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ارﺗﻔﺎع اﻳﻦ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ از ‪ 200‬ﺗﺎ ‪ 1000‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -42‬ﻣﺪارﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎي ﺷﺒﻪ ﻗﻄﺒﻲ‬

‫‪٩٩‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺳﻨﺠﻨﺪه)‪(Sensor‬‬

‫ﺳﻨﺠﻨﺪه وﺳﻴﻠﻪ اي اﺳﺖ ﻛﻪ اﺷﻌﻪ اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﺷﺪه از ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳـﺎ ﺳـﺎﻳﺮ اﻧـﺮژي‬

‫ﺳﺎﻃﻊ ﺷﺪه)ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎدون ﻗﺮﻣﺰ ﺣﺮارﺗﻲ( را ﺟﻤﻊ آوري ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت از‬

‫ﻣﺤﻴﻂ اﻃﺮاف اراﺋﻪ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻨﺒﻊ اﻧﺮژي‪:‬‬

‫‪ -‬ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻫﺎي ﻓﻌﺎل‬

‫اﻳﻦ ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻫﺎ ﺧﻮد داراي ﻣﻮﻟﺪ اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻧﺮژي ﺑﻪ ﻃﺮف ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬

‫ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه و ﺑﺎزﺗﺎب آﻧﻬﺎ ﺟﻤﻊ آوري و ﺛﺒﺖ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺜﻞ ﻣﻴﻜﺮووﻳﻮ ﻓﻌﺎل و رادار‪.‬‬

‫‪ -‬ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل‬

‫اﻳﻦ ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻫﺎﺧﻮد داراي ﻣﻮﻟﺪ اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ اﻧﺮژي ﻣﻨﻌﻜﺲ ﺷﺪه از ﭘﺪﻳﺪه ﻫـﺎي‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻣﻴﻨﻲ را ﻛﻪ اﺷﻌﻪ اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﺎﺑﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻤﻊ آوري ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻫﺎ‬

‫‪ -‬ﻗﺪرت ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻜﺎﻧﻲ )‪(Spatial resolution‬‬

‫ﻛﻴﻔﻴﺖ وﺿﻮح ﻓﻀﺎﺋﻲ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﺸﺨﻴﺺ دو ﺷﻲ ﻛﺎﻣﻼ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻬﻢ ﺑـﺮروي ﻳـﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮاﺳـﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬

‫ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻴﺎن دو ﺷﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺼﺎوﻳﺮ اﺷﻴﺎء در آن ﻣﺠﺰا ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﻨﺪ‪.‬‬

‫وﻳﺎﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺷﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺑﺮ روي ﺗﺼﻮﻳﺮ‪.‬‬

‫‪١٠٠‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -43‬ﻣﻔﻬﻮم ﻗﺪرت ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻜﺎﻧﻲ‬

‫‪ -‬ﻗﺪرت ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻃﻴﻔﻲ)‪(spectral resolution‬‬

‫ﺑﻪ ﭘﻬﻨﺎي ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﻃﻴﻔﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻳﺎ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺳﻨﺠﻨﺪه ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﻴﻒ داﻣﻨـﻪ ﻫـﺎي ﻃﻴﻔـﻲ ‪،‬‬

‫ﻗﺪرت ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻃﻴﻔﻲ ﺳﻨﺠﻨﺪه ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﻗﺪرت ﺗﻔﻜﻴﻚ رادﻳﻮﻣﺘﺮﻳﻚ)‪(Radiometric resolution‬‬

‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺳﻨﺠﻨﺪه در ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺑﻪ ﮔﺎﻣﻬﺎي ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻫﺎي ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺗﻔﻜﻴﻚ رادﻳﻮﻣﺘﺮي ‪ 8‬ﺑﻴﺖ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮو ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴـﻲ‬

‫ﺑﻪ ‪ 255‬ﮔﺎم ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي را دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻗﺪرت ﺗﻔﻜﻴﻚ زﻣﺎﻧﻲ)‪(Temporal resolution‬‬

‫‪١٠١‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻴﻦ دو ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮداري ﻣﺘﻮاﻟﻲ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮاره اي و ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮداري‬

‫‪ -‬ﺗﺼﻮﻳﺮ و ﻋﻜﺲ‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ)‪ (image‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺗﺼﻮﻳﺮي ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از اﻳﻨﻜﻪ ﭼﻪ ﻃﻮل ﻣﻮﺟﻬﺎ ﻳﺎ اﺑﺰار‬

‫ﺳﻨﺠﺶ از دور در ﺛﺒﺖ اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻜﺲ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮي اﻃﻼق ﻣﻲ ﮔﺮدد ﻛﻪ در ﺻﻔﺤﻪ ﻓﻴﻠﻢ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻ در ﻃـﻮل ﻣﻮﺟﻬـﺎي‬

‫ﻣﺮﻳﻲ و ﻣﺎدون ﻗﺮﻣﺰ اﻧﻌﻜﺎﺳﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﭘﺲ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻫﺮﻋﻜﺴﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﻫﺮﺗﺼﻮﻳﺮي ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻋﻜﺲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮاره اي‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮاره اي ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﺒﻜﻪ در ﻓﺮﻣﺖ رﻗﻮﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از اﺟﺰاء ﻛﻮﭼﻜﺘﺮي ﺑﻨﺎم ﭘﻴﻜﺴﻞ ﺗﺸﻜﻴﻞ‬

‫ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬روﺷﻨﺎﻳﻲ ﻫﺮ ﭘﻴﻜﺴﻞ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ اﻋﺪاد رﻗﻮﻣﻲ ﻳﺎ ‪ DN‬ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻴﺰان روﺷﻨﺎﻳﻲ ﻫﺮ‬

‫ﭘﻴﻜﺴﻞ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻣﻴﺰان اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﺷﺪه از ﺳﻄﺢ اﺟﺴﺎم و ﻋﻮارض ﺳـﻄﺢ زﻣـﻴﻦ ﻣـﻲ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -44‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮاره اي‬

‫‪١٠٢‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺳﻄﺤﻲ از زﻣﻴﻦ ﻛﻪ ﺑﺼﻮرت ﻳﻚ ﭘﻴﻜﺴﻞ در ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﺎ ارﺗﻔـﺎع ﻣـﺎﻫﻮاره‪ ،‬اﻧـﺪازه دﻳـﺪ‬

‫ﻟﺤﻈﻪ اي ﺳﻨﺠﻨﺪه ﺑﺮ روي زﻣﻴﻦ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺳﻜﻦ ﻛﺮدن ﺑﺎزﺗﺎﺑﺶ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻫـﺮ ﻧـﻮع‬

‫ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻛﻪ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﺑﺼﻮرت ﺗﺼﺎوﻳﺮي ﺑﺎ ﭘﻴﻜﺴﻠﻬﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در ﻳﻚ ﻓﻀـﺎي دو ﺑﻌـﺪي ﺣﺎﺻـﻞ‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮاره اي ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻻﻳﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻳﻦ ﻻﻳﻪ ﻫﺎ ﺑﺎﻧـﺪ ﻳـﺎ‬

‫ﻛﺎﻧﺎل ﻧﺎم دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻳﻦ ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻳﻦ ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﻴﺎه و ﺳﻔﻴﺪ اﺳﺖ و از ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺳﻪ ﻛﺎﻧﺎل ﻳﺎ ﺳـﻪ ﺑﺎﻧـﺪ ﻳـﻚ‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ رﻧﮕﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻌﺪادي از ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ از دور ‪:‬‬

‫•‬ ‫)‪NOAA(AVHRR‬‬

‫•‬ ‫‪TERRA‬‬

‫•‬ ‫‪LANDSAT‬‬

‫•‬ ‫‪SPOT‬‬

‫•‬ ‫‪IRS‬‬

‫•‬ ‫‪IKONOS‬‬

‫•‬ ‫‪Quickbird‬‬

‫‪١٠٣‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺗﻌﺪادي از اﻳﻦ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ را در زﻳﺮ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎﻫﻮاره ‪QuicKBird‬‬

‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎي ﻟﻨﺪﺳﺖ‬

‫• ﻟﻨﺪﺳﺖ ﻧﺴﻞ‪ 1‬ﺗﺎ ‪:3‬‬

‫– ارﺗﻔﺎع‪ 907 :‬ﺗﺎ ‪ 915‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ‬

‫– زاوﻳﻪ ﻣﻴﻞ‪ 99/2:‬درﺟﻪ‬

‫– ﻣﺪار‪:‬ﺷﺒﻪ ﻗﻄﺒﻲ و ﺧﻮرﺷﻴﺪ آﻫﻨﮓ‬

‫‪١٠٤‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫– ﺳﺎﻋﺖ ﻋﺒﻮر از اﺳﺘﻮا‪ 9/5:‬ﺻﺒﺢ‬

‫– زﻣﺎن ﮔﺮدش ﺑﻪ دور زﻣﻴﻦ‪103:‬دﻗﻴﻘﻪ‬

‫– دوره ﺗﻜﺮارﭘﻮﺷﺶ زﻣﻴﻦ‪18:‬روز‬

‫• ﻟﻨﺪﺳﺖ‪4‬و‪:5‬‬

‫– ارﺗﻔﺎع‪705 :‬ﺗﺎ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ‬

‫– زاوﻳﻪ ﻣﻴﻞ‪ 98/2:‬درﺟﻪ‬

‫– ﻣﺪار‪:‬ﺷﺒﻪ ﻗﻄﺒﻲ و ﺧﻮرﺷﻴﺪ آﻫﻨﮓ‬

‫– ﺳﺎﻋﺖ ﻋﺒﻮر از اﺳﺘﻮا‪ 9/5:‬ﺻﺒﺢ‬

‫– زﻣﺎن ﮔﺮدش ﺑﻪ دور زﻣﻴﻦ‪99:‬دﻗﻴﻘﻪ‬

‫– دوره ﺗﻜﺮارﭘﻮﺷﺶ زﻣﻴﻦ‪16:‬روز‬

‫• ﻟﻨﺪﺳﺖ‪:7‬‬

‫– ﺳﺎل ﭘﺮﺗﺎب‪1999:‬‬

‫– ارﺗﻔﺎع‪705 :‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ‬

‫– زاوﻳﻪ ﻣﻴﻞ‪ 98/2:‬درﺟﻪ‬

‫– ﻣﺪار‪:‬ﺷﺒﻪ ﻗﻄﺒﻲ و ﺧﻮرﺷﻴﺪ آﻫﻨﮓ‬

‫– ﺳﺎﻋﺖ ﻋﺒﻮر از اﺳﺘﻮا‪ 10:‬ﺻﺒﺢ‬

‫– زﻣﺎن ﮔﺮدش ﺑﻪ دور زﻣﻴﻦ‪99:‬دﻗﻴﻘﻪ‬

‫– دوره ﺗﻜﺮارﭘﻮﺷﺶ زﻣﻴﻦ‪16:‬روز‬

‫– ﻋﺮض ﺗﺼﻮﻳﺮﺑﺮداري‪185:‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ‬

‫• ﻣﻮارد اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻠﻲ‪:‬‬

‫– ﻛﺸﺎورزي )ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﺤﺼﻮﻻت‪ -‬ﺟﻨﮕﻠﺪاري(‬

‫– ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ زﻣﺎﻧﻤﻨﺪ‬

‫‪١٠٥‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫– ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‬

‫– ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﺴﺎﺋﻞ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ )ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ اﺑﺮﻫﺎ‪ -‬ﺟﻨﮕﻞ زداﻳﻲ‪ -‬آﻟﻮدﮔﻲ‪ -‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي آﺗﺸﻔﺸﺎﻧﻲ(‬

‫– اﻛﺘﺸﺎف )آب‪ -‬ﻧﻔﺖ‪ -‬ﻣﻌﺪن(‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﻨﺠﻨﺪه ‪ ETM‬ﻣﺎﻫﻮاره ﻟﻨﺪﺳﺖ‬

‫‪Band Number‬‬ ‫‪Spectral Range(Spectral‬‬ ‫)‪Ground Pixel Size (m‬‬

‫)‪Range(microns‬‬
‫‪ber‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪.٤٥ to .٥١٥‬‬ ‫‪٣٠‬‬

‫‪٢‬‬ ‫‪.٥٢٥ to .٦٠٥‬‬ ‫‪٣٠‬‬

‫‪٣‬‬ ‫‪.٦٣ to .٦٩٠‬‬ ‫‪٣٠‬‬

‫‪٤‬‬ ‫‪.٧٥ to .٩٠‬‬ ‫‪٣٠‬‬

‫‪٥‬‬ ‫‪١.٥٥ to ١.٧٥‬‬ ‫‪٣٠‬‬

‫‪٦‬‬ ‫‪١٠.٤٠ to ١٢.٥‬‬ ‫‪٦٠‬‬

‫‪٧‬‬ ‫‪٢.٠٩ to ٢.٣٥‬‬ ‫‪٣٠‬‬

‫‪Pan‬‬ ‫‪.٥٢ to .٩٠‬‬ ‫‪١٥‬‬

‫ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﭘﺮدازش اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻫﻮاره اي‬

‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ‪ ،‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻫﻮاره اي ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺑﺮرﺳﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻃﻼﻋﺎت‬

‫ﻣﺎﻫﻮاره اي ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ و اﺳﺘﺨﺮاج اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ از آن ﺑـﺮ‬

‫ﻃﺒﻖ روﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪١٠٦‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻮع اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻫﻮاره اي‪ ،‬ﺷﻴﻮه ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺑﻪ دو ﺻﻮرت ﭼﺸﻤﻲ)‪ (Visual‬و رﻗﻮﻣﻲ)‪ (Digital‬ﻣـﻲ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﭼﺸﻤﻲ‪ ،‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺴﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴـﺮد‪ .‬از روﺷـﻬﺎي ﺗﻔﺴـﻴﺮ ﺳـﻨﺠﺶ از دور اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﺎر آﻧﺎﻟﻮگ ﺳﻨﺠﺶ از دوروﻋﻜﺴﻬﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﻜﺎر ﻣﻲ رود‪.‬‬

‫ﺗﻔﺴﻴﺮ رﻗﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺧﺎص اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺰاﻳﺎ و ﻣﻌﺎﻳﺐ‪:‬‬

‫– ﺗﻔﺴﻴﺮﭼﺸﻤﻲ ﺳﺎده و ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫– از ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎي ﺗﻔﺴﻴﺮ ﭼﺸﻤﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻳﻜﺰﻣﺎن ﺗﻨﻬﺎ از ﻳﻚ ﺑﺎﻧﺪ ﻃﻴﻔﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺟﻬﺖ ﺗﻔﺴﻴﺮ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫– در ﺗﻔﺴﻴﺮ رﻗﻮﻣﻲ اﻣﻜﺎن ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﭼﻨﺪ ﺑﺎﻧﺪ ﻃﻴﻔﻲ وﺟﻮد دارد وﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺣﺠﻴﻢ از‬

‫داده ﻫﺎ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ از ﺗﻔﺴﻴﺮ ﭼﺸﻤﻲ اﻧﺠﺎم داد‪.‬‬

‫در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮارد ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از دو ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫–‬

‫‪ -1‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﭼﺸﻤﻲ‬

‫در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺑﺼﺮي‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻫﺪاف‪ ،‬ﻛﻠﻴﺪ ﺗﻔﺴﻴﺮ و اﺳﺘﺨﺮاج اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻳﺎ ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي ﺗﻌﺒﻴﺮ و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﭼﺸﻤﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﺳﻨﺠﺶ از دور ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آﻧﻬﺎ ﺷـﻨﺎﺧﺖ‬

‫و اﺳﺘﺨﺮاج اﻃﻼﻋﺎت ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﮔﺮددﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬

‫ ﺗﻦ)‪(Tone‬‬

‫ ﺷﻜﻞ)‪(Shape‬‬

‫ اﻧﺪازه)‪(Size‬‬

‫ اﻟﮕﻮ )‪(Pattern‬‬
‫‪١٠٧‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ ﺑﺎﻓﺖ)‪(Texture‬‬

‫ آﮔﺎﻫﻲ از داﻧﺶ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‬

‫‪ -2‬ﭘﺮدازش رﻗﻮﻣﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻫﻮاره اي‬

‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﭘﺮدازش و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﺳﻨﺠﺶ از دور‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ارزﺷﻬﺎي رﻗﻮﻣﻲ اﻃﻼﻋﺎت و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬

‫و ﺗﻐﻴﻴﺮ وﺗﺒﺪﻳﻞ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺎﺑﻠﻴﺘﻬﺎي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺧﺎص اﺳﺘﻮار ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺮم اﻓﺰارﻫـﺎﻳﻲ‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ENVI-ERMAPPER-ERDAS-PCI GEOMATICA-IDRISI‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در اﻣـﺮ‬

‫ﭘﺮدازش رﻗﻮﻣﻲ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮاره اي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ روش اﻣﻜﺎن ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي از رواﺑﻂ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت رﻳﺎﺿﻲ‪-‬آﻣﺎري‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﮔﺴﺘﺮده ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﭘﺮدازش ﺑﺮ روي ارزﺷﻬﺎي رﻗﻮﻣﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد و‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻔﻜﻴﻚ و ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي زﻣﻴﻨﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ و ﺑﺎ ﺑﻴﺎن ﺳﺎده ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ را ﻛﻪ در ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﺗﻔﺴﻴﺮ رﻗﻮﻣﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻫﻮاره اي و‬

‫ﺑﺎ ﻫﺪف ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺗﻔﻜﻴﻚ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي زﻣﻴﻨﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻣﻲ ﺗﻮان در ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠﻪ زﻳﺮ ﺧﻼﺻـﻪ‬

‫ﻧﻤﻮد‪:‬‬

‫)‪(Pre-processing‬‬ ‫‪ -‬ﺑﺮرﺳﻴﻬﺎي اوﻟﻴﻪ و آﻣﺎده ﺳﺎزي اﻃﻼﻋﺎت‬

‫) ‪(Image enhancement‬‬ ‫‪ -‬آﺷﻜﺎرﺳﺎزي و ﺑﺎرزﺳﺎزي ﺗﺼﻮﻳﺮ‬

‫‪ -‬اﺳﺘﺨﺮاج اﻃﻼﻋﺎت‪ -‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي‬

‫)‪(Post – processing‬‬ ‫‪ -‬ﺑﺮرﺳﻲ و ﭘﺮدازش ﻧﻬﺎﻳﻲ‬

‫‪١٠٨‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫• در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻴﺶ ﭘﺮدازش‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﻚ ﺳﺮي ﻋﻤﻠﻴﺎت روي داده ﻫﺎي ﺧﺎم‪ ،‬ﺧﻄﺎﻫﺎي رادﻳﻮﻣﺘﺮي‪ ،‬اﺗﻤﺴـﻔﺮي‬

‫و ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺧﻄﺎﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻣﻮﺟﻮد در داده‬

‫ﻫﺎي ﻣﺎﻫﻮاره اي اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺎدي دارد‪.‬‬

‫• ﻫﺪف از آﺷﻜﺎر ﺳﺎزي ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺗﺼﻮﻳﺮ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻐﺎﻳﺮت ﺑﻴﻦ اﻫﺪاف و ﭘﺪﻳـﺪه‬

‫ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻮﺟﻮد در ﺻﺤﻨﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت رﻧﮕﻲ‪ ،‬ﺑﺎرزﺳﺎزي ﻃﻴﻔﻲ و‬

‫ﺑﺎرزﺳﺎزي ﻣﻜﺎﻧﻲ در اﻳﻦ ﮔﺮوه ﺟﺎي ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫• در ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺘﺨﺮاج اﻃﻼﻋﺎت ﻛﻪ ﻫﺪف ﻧﻬﺎﻳﻲ ﭘﺮدازش رﻗﻮﻣﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬

‫ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ،NDVI‬آﻧﺎﻟﻴﺰ ﻣﻮﻟﻔـﻪ ﻫـﺎي اﺻـﻠﻲ و ﻧﺴـﺒﺖ ﮔﻴـﺮي‬

‫ﺗﺼﺎوﻳﺮ اﻗﺪام ﺑﻪ اﺳﺘﺨﺮاج اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻨﺠﺶ از دور‬

‫‪ -‬ﻛﺎرﺑﺮد ﺳﻨﺠﺶ از دور در ﻫﻴﺪروﻟﻮژي‬

‫ﻫﻴﺪروﻟﻮژي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ آب در ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ از دور در ﻫﻴﺪروﻟﻮژي ﻣﺘﻌﺪد ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻮژي‪ ،‬ﭘﻮﻳﺎ ﺑﻮده و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه و ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺼﻮرت ﻣﺘﻨـﺎوب دارﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﻨﺠﺶ از‬

‫دور ﻳﻚ دﻳﺪ ﻣﻨﻈﺮه اي از ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻜـﺎﻧﻲ ﻓﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎي ﭘﻮﻳـﺎي ﻫﻴـﺪروﻟﻮژي اﻳﺠـﺎد ﻣـﻲ ﻛﻨـﺪ‪.‬ﺗﻌـﺪادي از‬

‫ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ از دور در ﻫﻴﺪروﻟﻮژي ﺑﻪ ﺷﺮح ذﻳﻞ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫– ‪-‬ارزﻳﺎﺑﻲ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك‬

‫– ‪-‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺮﻓﻲ‬

‫– ﺗﻌﻴﻴﻦ آب ﻣﻌﺎدل ذوب ﺑﺮف‬

‫‪١٠٩‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫– ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب‬

‫– ﻛﻨﺘﺮل و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺴﻴﺮ رودﺧﺎﻧﻪ‬

‫– ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﻴﻔﻲ رﺳﻮﺑﮕﺬاري‬

‫– ‪...‬‬

‫ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺳﻨﺠﺶ از دور ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺟﻬﺖ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي و ﻛﻨﺘﺮل وﺳﻌﺖ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب اﺳـﺘﻔﺎده‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ورودي داده ﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ از دور ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ‪ ،GIS‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺮﻳﻊ و ارزﻳـﺎﺑﻲ ﺳـﻄﻮح ﺳـﻴﻼب و‬

‫ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب دارﻧﺪ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺳـﻨﺠﺶ از دور در‬

‫ﻫﻴﺪروﻟﻮژي‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺮف و ﺑﺮ آورد آب ذﺧﻴﺮه آن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮاره اي در ﻓﺼﻮل ﺧﺸﻚ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﭘﻲ ﺑﺮدن ﺑﻪ وﺟﻮد آﺑﻬـﺎي زﻳـﺮ ﺳـﻄﺤﻲ ‪،‬‬

‫ﻣﻔﻴﺪ واﻗﻊ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻛﺎرﺑﺮد ﺳﻨﺠﺶ از دور در ﻛﺸﺎورزي‬ ‫‪-‬‬

‫ﺳﻨﺠﺶ از دور ﻳﻚ اﺑﺰار ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺟﻬﺖ ﺟﻤﻊ آوري اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴـﺎز ﺑـﺮاي ﺗﻬﻴـﻪ ﻧﻘﺸـﻪ ﻣﺤﺼـﻮﻻت‬

‫ﻛﺸﺎورزي ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻌﺪادي از ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮاره اي در زﻣﻴﻨﻪ ﻛﺸﺎورزي ﺑﻪ ﺷـﺮح زﻳـﺮ‬

‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫– ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﺼﻮل‬

‫– ﺑﺮآورد ﻣﻴﺰان ﻣﺤﺼﻮل‬

‫– ﻧﻘﺸﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺧﺎك‬

‫– ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اراﺿﻲ‬

‫– ﻛﻨﺘﺮل آﻓﺎت و ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ‬

‫– ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ اراﺿﻲ ﺷﻮر‬

‫‪١١٠‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫– ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﻛﺸﺖ‬

‫– ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻄﺢ زﻳﺮ ﻛﺸﺖ‬

‫ﺳﺠﺶ از دور ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﻳﻚ دﻳﺪ ﻛﻠﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﺳﺎﺧﺘﺎري در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ آﻓﺎت و ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ‬

‫را اراﺋﻪ دﻫﺪ‪ .‬اﻧﻌﻜﺎس ﻃﻴﻔﻲ از ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺷﺪ و ﺳﻼﻣﺘﻲ ﮔﻴﺎﻫﺎن را ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻣـﻲ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬

‫ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﻃﻴﻔﻲ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ از دور در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﺮه زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ و ﻣﻮﺟﻮدات زﻧﺪه دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣـﻲ رود‪ .‬ﻳﻜـﻲ از دﻻﻳـﻞ‬

‫ﻋﻤﺪه ﺗﻜﻮﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﺳﻨﺠﺶ از دور‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ وﺿﻊ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از آﻧﻬﺎ ﺑـﺮاي ﺗﻐﺬﻳـﻪ‬

‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻓﺰاﻳﻨﺪه روي زﻣﻴﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺎس ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺮ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌـﻲ‪ ،‬اﻳـﻦ ﻧﻈـﺮ را‬

‫ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و در ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺼﻮص اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ داده ﻫﺎي ﻣﺎﻫﻮاره اي ﻣـﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ ﻧﺘـﺎﻳﺞ وﻳـﮋه اي را‬

‫ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪ .‬داده ﻫﺎي ﭼﻨﺪ زﻣﺎﻧﻪ ﺳﻨﺠﺶ از دور ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰاري ﻣﻬﻢ ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي زﻳﺴﺖ‬

‫ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﺑﺮرﺳﻲ و آﻧﺎﻟﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻌﺪادي از ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ از دور در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ در ذﻳﻞ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫– ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬

‫– ﻛﻨﺘﺮل ﺟﻨﮕﻠﺰداﻳﻲ‬

‫– ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﺰاﻳﻲ‬

‫– ﻛﻨﺘﺮل و ﺣﻔﺎﻇﺖ از زﻳﺴﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﺳﺎﺣﻠﻲ‬

‫– آﻣﺎرﺑﺮداري از ﭘﻮﺷﺶ‬

‫– آﻣﺎرﺑﺮداري از ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ‬

‫– ﻛﻨﺘﺮل آﻓﺎت و ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ‬

‫‪١١١‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫– ‪...‬‬

‫‪ -‬ﻛﺎرﺑﺮد ﺳﻨﺠﺶ از دور در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻗﻴﺎﻧﻮﺳﻬﺎ و ﺧﻄﻮط ﺳﺎﺣﻠﻲ‬

‫داده ﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ از دور ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ دﻳﺪ ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺟﻤـﻊ آوري اﻃﻼﻋـﺎت از ﺳـﻄﺢ اﻗﻴﺎﻧﻮﺳـﻬﺎ و‬

‫درﻳﺎﻫﺎ‪ ،‬در ﻳﻚ ﻣﻘﻴﺎس ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺳﻨﺠﻨﺪه ﻫﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺳﻮﺑﺎت ﻣﻌﻠﻖ درﻳﺎﻫـﺎ‪،‬‬

‫ﻣﻮاد ارﮔﺎﻧﻴﻜﻲ و ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي درﻳﺎﻳﻲ را ﺛﺒﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺪادي از ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ از دور در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻗﻴﺎﻧﻮﺳﻬﺎ و درﻳﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫– ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺮارت آب‬

‫– ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ آب‬

‫– ﺗﻮﻟﻴﺪات اﻗﻴﺎﻧﻮﺳﻬﺎ و ﻏﻠﻈﺖ ﻓﻴﺘﻮﭘﻼﻧﻜﺘﻮﻧﻬﺎ‬

‫– ﻟﻜﻪ ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫– ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻄﻮط ﺳﻮاﺣﻞ و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﺎﺣﻠﻲ‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﺴﻴﺮ ﺣﺮﻛﺖ ﻃﻮﻓﺎﻧﻬﺎ و ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي درﻳﺎﻳﻲ‬

‫‪١١٢‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻳﺎزدﻫﻢ‬

‫اﻫﺪاف‪ :‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻳﺎﺑﻲ ﺟﻬﺎﻧﻲ ‪GPS‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ‬

‫‪ -‬اﺻﻮل و ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ‪GPS‬‬

‫‪ GPS‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺎﻫﻮاره اي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻜﺎﻧﻲ را در ﻫﺮ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ارﺳﺎل ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت از ﻃﺮﻳﻖ ﮔﻴﺮﻧﺪه ﻫﺎي دﺳﺘﻲ درﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﭘﺮدازش و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺮ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ﻓﻮق‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺘﻌﺪد دﻳﮕﺮي از‬
‫ﻗﺒﻴﻞ ارﺗﻔﺎع‪ ،‬ﻓﺸﺎر‪ ،‬دﻣﺎ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ و ‪ ...‬را دارا ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺗﻤﺎم ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺼﻮرت ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ در ﺷﺒﺎﻧﻪ روز و در‬
‫ﺗﻤﺎم دﻧﻴﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻬﺎﺋﻲ ﺑﺎﺑﺖ اﻳﻦ ﺧﺪﻣﺎت اﺧﺬ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ‪:‬‬

‫‪NAVSTAR GPS -‬‬

‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻛﺸﻮر آﻣﺮﻳﻜﺎ‬

‫‪GLONASS -‬‬

‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻛﺸﻮر روﺳﻴﻪ‬

‫‪Galileo -‬‬

‫‪١١٣‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﺗﺤﺎدﻳﻪ اروﭘﺎ‬

‫از ﺧﺪﻣﺎت ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ NAVSTAR‬در دﻧﻴﺎ و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ در اﻳﺮان ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﮔﺮدد ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺠﻤﻮ ﻋﻪ اي از ‪ 29‬ﻣﺎﻫﻮاره اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دور زﻣﻴﻦ در ﺣﺎل ﭼﺮﺧﺸﻨﺪ‪ 24 .‬ﻣﺎﻫﻮاره در ﺣﺎل ﻛﺎر‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ ﺗﺎ زﻣﻴﻦ ﺣﺪود ‪20200‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻳﻦ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ ﻫﺮ روز دوﺑﺎر ﺑﻪ‬
‫دور زﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﭼﺮﺧﻨﺪ‪.‬‬

‫اوﻟﻴﻦ ﻣﺎﻫﻮاره ‪ GPS‬در ﺳﺎل ‪ 1978‬ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﻪ ﻓﻀﺎ ﭘﺮﺗﺎب ﺷﺪ‪ .‬درﺳﺎل ‪ 1994‬ﺗﻤﺎﻣﻲ ‪ 24‬ﻣﺎﻫﻮاره در‬
‫ﻣﺪار زﻣﻴﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻣﺎﻫﻮاره ﺑﺮاي ‪ 10‬ﺳﺎل ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﭘﺲ از ﻃﻲ اﻳﻦ زﻣﺎن ﺣﺘﻤﺎً‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻣﺎﻫﻮاره دﻳﮕﺮ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺳﻂ ارﺗﺶ اﻣﺮﻳﻜﺎ و ﺑﺮاي اﻫﺪاف ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻃﺮاﺣﻲ و اﺟﺮا ﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻃﻮﻟﻲ ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫آن ﺑﺮاي ﻋﻤﻮم ﻣﻴﺴﺮ ﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪ GPS‬از ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -‬ﺑﺨﺶ ﻓﻀﺎﻳﻲ‬

‫‪ -‬ﺑﺨﺶ ﻛﻨﺘﺮل‬

‫‪ -‬ﺑﺨﺶ ﻛﺎرﺑﺮان‬

‫ﺑﺨﺶ ﻓﻀﺎﻳﻲ) ‪( Space Segment‬‬

‫ﺷﺎﻣﻞ ‪24‬ﻣﺎﻫﻮاره در ‪ 6‬ﻣﺪار ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺳﻄﺢ ﻣﺪاري ﺷﻴﺒﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 55‬درﺟﻪ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﺪار اﺳﺘﻮاﻳﻲ دارد‪.‬‬

‫ﻣﺎﻫﻮارهﻫﺎي ‪ GPS‬ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ در روي زﻣﻴﻦ را ‪ 2‬ﺑﺎر در روز ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ )از ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ در روي زﻣﻴﻦ‬
‫دوﺑﺎر در روز ﻣﻲﮔﺬرﻧﺪ(‪.‬‬

‫‪١١٤‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -45‬ﻣﺪار ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎي ‪GPS‬‬

‫ﺳﻴﮕﻨﺎلﻫﺎي ﻣﺎﻫﻮاره) ‪( Satellite Signals‬‬

‫اﻣﻮاج ارﺳﺎﻟﻲ از ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ ﺣﺎوي ﻛﺪﻫﺎي ﺷﺒﻪ ﻧﻮﻳﺰ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ‪ Pseudo Random Noise Code‬ﺷﺎﻣﻞ داده‬
‫ﻫﺎي ‪ almanac‬و داده ﻫﺎي ‪ Almanac . Ephemeris‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﺪاري ﺗﻤﺎم ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ را ﺑﺮاي دﺳﺘﮕﺎه‬
‫‪ GPS‬ارﺳﺎل ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫داده ﻫﺎي ‪ Ephemeris‬ﺑﺴﻴﺎر دﻗﻴﻖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺷﺎﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎت دﻗﻴﻖ ﻣﺪاري و ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺎﻫﻮاره ﻣﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮﻣﺎﻫﻮاره دو ﻧﻮع ﻣﻮج ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ‪ L1‬و ‪ L2‬را ارﺳﺎل ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﮔﻴﺮﻧﺪه ﻫﺎي ﻛﻢ دﻗﺖ از ﻣﻮج ‪ L1‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١١٥‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫روش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﻮﺳﻂ‪GPS‬‬

‫‪GPS‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -46‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ‪GPS‬‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻋﺪه اي ﺳﺎده در رﻳﺎﺿﻴﺎت اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﮔﻴﺮﻧﺪه ‪ GPS‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻫﻤﻴﻦ اﺻﻞ‪،‬‬

‫ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺧﻮد از ﭼﻬﺎر ﻣﺎﻫﻮاره ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮد را ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﻫﺮ‬

‫ﻣﺎﻫﻮاره و ﺑﻪ ﺷﻌﺎﻋﻲ ﻛﻪ ‪ GPS‬از آن ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد ﻳﻚ ﻛﺮه ﻓﺮﺿﻲ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ GPS ،‬روي ﺳﻄﺢ ﻫﺮ‬

‫ﻛﺪام از اﻳﻦ ﻛﺮه ﻫﺎ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺤﻞ ‪ GPS‬ﻣﺤﻞ ﺗﻼﻗﻲ ﭼﻬﺎر ﻛﺮه ﻓﺮﺿﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻗﻴﻘﺎ ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ‬

‫را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬ﻣﺤﻞ ﺗﻼﻗﻲ دو ﻛﺮه ﻳﻚ داﻳﺮه ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺗﻼﻗﻲ ﻛﺮه ﺳﻮم ﺑﺎ دو ﻛﺮه ﻗﺒﻠﻲ دو ﻧﻘﻄﻪ و ﻣﺤﻞ‬

‫ﺗﻼﻗﻲ ﻛﺮه ﭼﻬﺎرم ﺑﺎ ﺳﻪ ﺗﺎي ﻗﺒﻠﻲ ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ‪.‬‬

‫‪١١٦‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫از ﻛﺮه زﻣﻴﻦ ﻫﻢ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﻛﺮه ﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد ﭼﺮا ﻛﻪ از دو ﻧﻘﻄﻪ اي ﻛﻪ از ﻣﺤﻞ ﺗﻼﻗﻲ‬

‫ﺳﻪ ﻛﺮه ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻓﻘﻂ ﻳﻜﻲ روي ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاي ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن‬

‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺣﺘﻲ ﺳﻪ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﻢ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن دﻗﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺸﺘﺮي ) ﺣﺪاﻗﻞ‬

‫ﭼﻬﺎر ﻣﺎﻫﻮاره ( اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ GPS .‬ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺧﻮد از ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ از ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎي‬

‫رادﻳﻮﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎ ﻛﻪ در ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻣﻮاج اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻮر ﺣﺮﻛﺖ‬

‫ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬اﮔﺮ ﮔﻴﺮﻧﺪه ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ را ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎ در راه ﺑﻮده اﻧﺪ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﺪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫اش از ﻫﺮ ﻣﺎﻫﻮاره را ﺗﺸﺨﻴﺺ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ از زﻣﺎن ﻣﺸﺨﺼﻲ ﺷﺮوع ﺑﻪ ارﺳﺎل ﻳﻚ دﻧﺒﺎﻟﻪ از ﻛﺪﻫﺎ ﻣﻲ‬

‫ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬ﮔﻴﺮﻧﺪه ‪ GPS‬ﻫﻢ از ﻫﻤﺎن زﻣﺎن اﻳﺠﺎد اﻳﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ از ﻛﺪﻫﺎ را ﺷﺮوع ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺳﻴﮕﻨﺎل‬

‫ارﺳﺎﻟﻲ از ﻃﺮف ﻣﺎﻫﻮاره ﻛﻪ ﺣﺎوي آﺧﺮﻳﻦ ﻛﺪ در زﻣﺎن ارﺳﺎل اﺳﺖ ﺑﻪ ‪ GPS‬ﻣﻲ رﺳﺪ ‪ GPS‬ﺑﺮ اﺳﺎس‬

‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻛﺪﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺗﺎﺧﻴﺮ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﺪ درﻳﺎﻓﺘﻲ ﺷﺪه و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻣﺎن ﺳﭙﺮي ﺷﺪه را‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻳﻦ زﻣﺎن در ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺘﺸﺎر اﻣﻮاج ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ GPS‬از ﻣﺎﻫﻮاره اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از‬

‫ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪن ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻫﻮاره ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ در روي زﻣﻴﻦ ﺗﻮﺳﻂ ‪ GPS‬ﺗﺸﺨﻴﺺ داده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻛﺪﻫﺎي ﺷﺒﻪ ﻧﻮﻳﺰ ﺗﺼﺎدﻓﻲ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛﺪ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ )ﺷﻤﺎره ﻫﺮ ﻣﺎﻫﻮاره( ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﻲ اﻳﻨﻜﻪ ازﻛﺪام‬

‫ﻣﺎﻫﻮاره اﻳﻦ اﻣﻮاج ارﺳﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻛﺪﻫﺎ از ﺷﻤﺎره ‪ 1‬اﻟﻲ ‪ 34‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻤﺎره ﻫﺎ در ﮔﻴﺮﻧﺪه ﻫﺎ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻫﺮ‬

‫ﻣﺎﻫﻮاره را ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻬﻴﺎ ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬

‫داده ﻫﺎي‪ ephemeris‬اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ درﺑﺎره ﻣﺎﻫﻮاره‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻬﻤﻲ در زﻣﻴﻨﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﺎﻫﻮاره‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ وزﻣﺎن‬

‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و داده ﻫﺎي‪ almanac‬در زﻣﻴﻨﻪ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﭘﺮواز ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻣﺎﻫﻮاره در زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬

‫ﻣﻮج را ارﺳﺎل ﻣﻲ ﻛﻨﺪ در ﻛﺠﺎي ﻣﺪار ﭘﺮواز ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫‪١١٧‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻫﺮ ﮔﻴﺮﻧﺪه داده ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت درﺑﺎره ﻣﺎﻫﻮاره را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺪاوم ﮔﺮﻓﺘﻪ و ذﺧﻴﺮه ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﺣﺎل ﺟﻬﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬

‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬ﮔﻴﺮﻧﺪه اﺧﺘﻼف زﻣﺎن ﺑﻴﻦ ارﺳﺎل ﻣﻮج از ﻣﺎﻫﻮاره و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﮔﻴﺮﻧﺪه را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ‬

‫اﻳﻦ اﺧﺘﻼف ﮔﻴﺮﻧﺪه ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﺧﻮد ﺗﺎ ﻣﺎﻫﻮاره را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﺪ ‪ .‬اﮔﺮ ﮔﻴﺮﻧﺪه ﭼﻨﺪ ﻋﺪد از اﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫ﻫﺎ را از ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺜﻠﺚ را ﺟﻬﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ از ‪ 3‬ﻣﺎﻫﻮاره ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬ﮔﻴﺮﻧﺪه ﺗﻮاﻧﺎﺋﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻃﻮل و ﻋﺮض ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﺋﻲ را ﭘﻴﺪا ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺎ‬

‫داﺷﺘﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ از ‪ 4‬ﻣﺎﻫﻮاره ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﻴﺮﻧﺪه ﺗﻮاﻧﺎﺋﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻃﻮل وﻋﺮض ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﺋﻲ و ارﺗﻔﺎع) ﻣﺨﺘﺼﺎت‬

‫ﻣﺴﻄﺤﺎﺗﻲ و ارﺗﻔﺎﻋﻲ( را ﭘﻴﺪا ﻣﻴﻜﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﺣﺎل ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻛﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺮاي درك ﺑﻬﺘﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﻮﺳﻂ ‪ GPS‬ﻣﻄﺎﻟﺐ زﻳﺮ را دﻧﺒﺎل ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه دﺳﺘﮕﺎه ‪ GPS‬ﺷﻤﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺎﻫﻮاره ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ درﭼﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ اي‬
‫از ﻣﺎﻫﻮاره ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫ﭘﺲ ﻣﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﺎ درﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ X‬ازﻣﺎﻫﻮاره ‪ 1‬ﻗﺮار دارﻳﻢ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ دﺳﺘﮕﺎه ‪ GPS‬ﺷﻤﺎ ﺷﺮوع‬
‫ﺑﻪ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﺤﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻣﻜﺎن ﺧﻮد در ﻓﻀﺎ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ ‪.‬‬

‫ﭘﺲ اﮔﺮ ﻣﺎﻫﻮاره را ﺑﻪ ﺟﺎي ﺧﻮدﺗﺎن درﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ اﻳﻨﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﺷﻤﺎ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺑﺪﻫﺪ‬
‫درﻓﺎﺻﻠﻪ ‪20200‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي از ﻣﺎﻫﻮاره ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ دﺳﺘﮕﺎه ﺷﻤﺎ ﺑﺮ روي ﻳﻚ ﻛﺮه اي‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮدﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪20200‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮوﻣﺮﻛﺰﻳﺖ ﻣﺎﻫﻮاره‪ .‬ﺑﺎاﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت وداﺷﺘﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺎﻫﻮاره )ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ‪(Ephemeris‬دﺳﺘﮕﺎه ﺷﻤﺎ ﻣﻲ داﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﻳﻚ ﻛﺮه ﻓﺮﺿﻲ درﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﻲ ﺑﺎﻣﺮﻛﺰﻳﺖ ﻣﺎﻫﻮاره‬
‫وﺷﻌﺎع ‪20200‬ﻣﺘﺮ ﻗﺮار دارد‪.‬ﺣﺎل ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻮاره دوم‪،‬دﺳﺘﮕﺎه ﺷﻤﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪﻛﻪ ﺑﺮروي‬
‫ﻳﻚ ﻛﺮه دﻳﮕﺮﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰﻳﺖ ﻣﺎﻫﻮاره دوم وﺷﻌﺎع)ﻛﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺎﻫﻮاره دوم از دﺳﺘﮕﺎه ﺷﻤﺎ اﺳﺖ(ﻗﺮار دارد‪.‬ﺣﺎل اﻳﻦ‬
‫دوﻛﺮه ﻳﻚ ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك دو ﻛﺮه ﻳﻚ داﻳﺮه ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ‪:‬‬

‫‪١١٨‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ دﺳﺘﮕﺎه ﺷﻤﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﻳﻚ داﻳﺮه ﻣﺸﺨﺺ درﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﻲ ﻗﺮاردارد‪ .‬ﻣﺎﻫﻮاره ﺳﻮم‬
‫ﻧﻘﺶ ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ وﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﻛﺮه ﺳﻮم ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﺷﻤﺎ ﻛﻤﻚ ﻣﻲ ﻛﻨﺪﻛﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮد را ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -47‬ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‬

‫ﭘﺲ دراﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ دﺳﺘﮕﺎه ‪ GPS‬ﺷﻤﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮروي ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻗﺮار دارد‪.‬ﻣﻌﻤﻮﻻ‬
‫ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﻧﻘﺎط ﺑﺮ روي ﻛﺮه زﻣﻴﻦ ودﻳﮕﺮي در ﻓﻀﺎ ﻣﻲ اﻓﺘﺪ‪.‬اﻣﺎ ﺑﺮاي آن ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ دﻗﻴﻖ ﺧﻮد را‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده ازﻣﺎﻫﻮاره ﭼﻬﺎرم ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﻛﺮه ﭼﻬﺎرم ﺑﺎ اﻳﻦ دوﻧﻘﻄﻪ‪،‬ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺤﻞ دﻗﻴﻖ ﺷﻤﺎ راﺑﺮروي ﻛﺮه زﻣﻴﻦ )ﻳﺎﻫﺮﻣﺤﻞ دﻳﮕﺮ(ﻣﺸﺨﺺ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -48‬ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‬

‫‪١١٩‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﭘﺲ درواﻗﻊ ﺷﻤﺎ درﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﺧﺎص در ﻣﺤﺪوده ﻛﺮه زﻣﻴﻦ وﻳﺎ ﺑﺮروي آن ﻗﺮاردارﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻛﻨﺘﺮل) ‪( Control Segment‬‬

‫ﻛﻨﺘﺮل ‪ GPS‬ﻳﺎ ﺑﺨﺶ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ازاﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ اﻃﻼع دﻫﻨﺪه اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﻚ )ﺧﻮدﻛﺎر(درﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻃﺮاف‬
‫زﻣﻴﻦ )ﻫﺎواﻳﻲ وﻣﺎژاﻟﻴﻦ دراﻗﻴﺎﻧﻮس آرام‪،‬دﻳﮕﻮﮔﺎرﺳﻴﺎ در اﻗﻴﺎﻧﻮس ﻫﻨﺪ‪،‬ﺟﺰﻳﺮه اﺳﻨﺸﻦ در اﻗﻴﺎﻧﻮس آرام وﻛﻠﺮادو‬
‫واﺳﭙﻴﺮﻳﻨﮓ وﭼﻬﺎرم اﻳﺴﺘﮕﺎه آﻧﺘﻦ ﺑﺰرگ ﻛﻪ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ ارﺳﺎل ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪،‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه‬
‫اﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻦ اﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎي ‪ GPS‬را ردﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ اﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻫﻢ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ دﻗﻴﻖ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ راﻛﻨﺘﺮل ﻧﻤﻮده وﻫﻢ ﺑﺮﻛﺎرﻛﺮد ﺳﺎﻟﻢ آن ﻫﺎ ﻧﻈﺎرت‬
‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬اﻳﺴﺘﮕﺎه زﻣﻴﻨﻲ ﻣﺎدر ﺑﺎ ارﺳﺎل ﺗﺼﺤﻴﺤﺎت ﻣﺪاردﻗﻴﻖ ﻗﺮارﮔﻴﺮي ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ وﺿﺮﻳﺐ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺑﺮاي‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ آن ﻫﺎ را داﺋﻤﺎ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ وﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ اﻳﻦ ﺗﺼﺤﻴﺤﺎت را ﺑﺮﺳﻴﮕﻨﺎل‬
‫ﻫﺎي ارﺳﺎﻟﻲ ﺧﻮد اﻋﻤﺎل ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﻛﻨﺘﺮل‪،‬ﻣﻐﺰ‪ GPS‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ‪ GPS‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ -‬اﻳﺠﺎد ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎي دﻗﻴﻖ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداري ﻧﻘﺎط ﻣﺒﻨﺎ ﺟﻬﺖ ﺗﺴﺮﻳﻊ در اﻣﻮر ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداري زﻣﻴﻨﻲ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻛﻨﺘﺮل ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﺎزه ﻫﺎي ﺑﺰرگ از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﻞ‪ ،‬ﺳﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻧﻞ و ‪ ...‬ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ‪ GPS‬ﻫﺎي ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺎﻻ‬

‫‪ -‬ﺗﻬﻴﻪ ﭘﺮوﻓﻴﻞ ﻃﻮﻟﻲ و ﻋﺮﺿﻲ ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ‪ GPS‬ﻫﺎي دﻗﻴﻖ‬

‫‪ -‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﺴﻴﺮ‬

‫‪ -‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﺳﺮﻋﺖ وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺘﺤﺮك ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪Real Time‬‬

‫دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ‪ GPS‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً دﻗﻴﻖ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ را در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ‬

‫ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ از دﺳﺘﮕﺎه ‪ GPS‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺛﺒﺖ ﺳﺮﻋﺖ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻗﻄﺎرﻫﺎ در ﻃﻮل ﻣﺴﻴﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﻧﻈﺎرت و ﻛﻨﺘﺮل ﺗﺮاﻓﻴﻚ‬

‫‪١٢٠‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫‪-‬ﻛﺸﺎورزي و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ‬

‫‪ -‬ﻣﻌﺪن و زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬

‫‪ -‬ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﻲ‬

‫‪ -‬ﺷﻜﺎر و ﻣﺎﻫﻴﮕﻴﺮي‬

‫‪ -‬ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‬

‫‪ -‬ﺣﻴﺎت وﺣﺶ‬

‫‪... -‬‬

‫ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‬

‫ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ -‬ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺎﻫﻮاره‬
‫‪ -‬ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻣﺪاري‬
‫‪ -‬ﻫﻨﺪﺳﻪ و اﻟﮕﻮي ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -50‬اﻟﮕﻮي ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -49‬اﻟﮕﻮي ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ‬

‫‪١٢١‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫‪ -‬ﻳﻮﻧﻮﺳﻔﺮ‬
‫‪ -‬ﺗﺮوﭘﻮﺳﻔﺮ‬
‫‪ -‬ﺧﻄﺎﻫﻲ ﺗﻔﺮق ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺴﻴﺮه ﺷﺪن ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎ‬
‫‪ -‬ﺧﻄﺎي ‪) SA‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ دﺳﺘﺮﺳﻲ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ(‪ -‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -‬ﺧﻄﺎي ﻛﺎرﺑﺮ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -51‬ﺧﻄﺎي ﭼﻨﺪ ﻣﺴﻴﺮه ﺷﺪن ﻳﺎ ﺗﻔﺮق ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻫﺎ‬

‫‪١٢٢‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‪:‬‬

‫‪ -‬آروﻧﻮف‪ ،‬ا‪ ،(1375) .‬ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‪)،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداري ﻛﺸﻮر(‪،‬‬
‫اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداري ﻛﺸﻮر‪.‬‬

‫‪ -‬زاﻫﺪي‪ ،‬م‪ ،(1387).‬ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻤﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬ذﺑﻴﺮي‪،‬م‪ ،.‬داﻟﻜﻲ‪،‬ا‪ ،(1373).‬اﺻﻮل ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﺎ ﻛﺎرﺑﺮد در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪،‬‬
‫اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪.‬‬

‫‪ -‬ﺿﻴﺎﻳﻲ اﺳﻔﻨﺪاراﻧﻲ‪ ،‬ح‪.‬ر‪ ،(1390)،.‬اﺟﺮاي ﭘﺮوژه ﻫﺎي ‪ GIS‬در ﻧﺮم اﻓﺰار ‪ ،ArcGIS‬اﻧﺘﺸﺎرات‬
‫ارﻛﺎن داﻧﺶ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻋﻠﻮي ﭘﻨﺎه‪ ،‬س ‪.‬ك‪ ،(1388)،.‬اﺻﻮل ﺳﻨﺠﺶ از دور ﻧﻮﻳﻦ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪.‬‬

‫‪ -‬ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪي‪،‬ع‪ ،(1388) .‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻋﻠﻮم و ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻤﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻣﺪﻳﺮي‪ ،‬م‪ ،.‬ﺧﻮاﺟﻪ‪ ،‬خ‪ ،(1380).‬ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻣﺪرن‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎي‬
‫ﻣﺴﻠﺢ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻣﻠﻜﻲ‪،‬م‪ ،.‬ﻣﺴﻴﺒﻲ‪ ،‬م‪ ،(1389).‬اﺻﻮل ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ و ﻛﺎر ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻪ‪،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺎس‪.‬‬

‫‪ -‬ﻣﻬﺪي ﻧﮋاد‪ ،‬م‪ ،(1388)،.‬ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺟﻬﺎد داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻳﻤﺎﻧﻲ‪،‬م‪ ،(1390).‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪.‬‬

‫‪١٢٣‬‬
‫‪H.R.ZIAEE‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ ‪GIS-GPS-RS‬‬

‫‪١٢٤‬‬