Πλύμουθ, νήσος Montserrat,

η Πομπηία της Καραϊβικής

Το Μοντσερράτ είναι νησιωτικό υπερπόντιο έδαφος του Ηνωμένου Βασιλείου. Το νησί σε σχήμα
αχλαδιού, μέρος της αλυσίδας των Μικρών Αντιλλών, είναι γνωστό ως "Σμαραγδένιο νησί της
Καραϊβικής". Το Μοντσερράτ βρίσκεται περίπου 43 km νοτιοδυτικά της Αντίγκουα και περίπου 50 km
βορειοδυτικά της Γουαδελούπης.
Το Πλύμουθ, στη νοτιοδυτική ακτή, ήταν η πρωτεύουσα και το μόνο λιμάνι εισόδου μέχρι το 1997, όταν
οι ηφαιστειακές εκρήξεις κατέστρεψαν μεγάλο μέρος της πόλης και της πλούσιας βλάστησης του
νησιού. Οι κυβερνητικές δραστηριότητες μεταφέρθηκαν στη συνέχεια στο Brades Estate και σε
γειτονικές περιοχές, στο βορειοδυτικό τμήμα του νησιού. Η de facto πρωτεύουσα είναι έτσι το Brades.
Το Montserrat, το οποίο αντίκρυσε και ονόμασε ο Χριστόφορος Κολόμβος το 1493, έχει δεχθεί
αφρικανικές, βορειοαμερικανικές και ευρωπαϊκές επιρροές. Τα φυσικά και ανθρωπογενή τοπία του
έχουν υποστεί σημαντικές ζημιές αλλά δεν έχουν εξαλειφθεί από την σειρά φυσικών καταστροφών που
έχουν πλήξει το νησί.
Το Μοντσερράτ έχει μήκος 18 km, πλάτος 11 km και επιφάνεια 103 km2. Το τραχύ ηφαιστειακό τοπίο
του νησιού διαμορφώνεται από τρεις λοφώδεις περιοχές (Silver Hills, Center Hills και Soufrière Hills),
μεταξύ των οποίων βρίσκονται στενές κοιλάδες και φαράγγια γνωστά τοπικά ως 'γκάουτ'. Οι Silver Hills,
στα βόρεια και το Center Hills καλύπτονται από δάση στις υψηλές ζώνες και θαμνώδη βλάστηση στα
χαμηλά. Το Chances Peak, στους λόφους Soufrière, ήταν, στα 915 m, το υψηλότερο σημείο του νησιού
μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν οι ηφαιστειακές εκρήξεις άλλαξαν δραματικά το τοπίο. Τον
Ιούλιο του 1995 ξεκίνησε μια σειρά εκρήξεων στις οποίες οι ηφαιστειακοί θόλοι στους Σουφρίι Χιλς
αναπτύχθηκαν και κατέρρευσαν εναλλάξ. Τον Ιούνιο του 1997, 19 άνθρωποι σκοτώθηκαν, και στα τέλη
Δεκεμβρίου του ίδιου έτους, σχεδόν 7 km2 δασών, γεωργικής γης και χωριών ισοπεδώθηκαν από
συντρίμματα και πυροκλαστική ροή μετά από μια ηφαιστειακή έκρηξη.
Το Μοντσερράτ έχει μια στενή παράκτια πεδιάδα. Οι λίγες παραλίες του έχουν κυρίως γκρίζα ή καφέ
άμμο λόγω της ηφαιστειακής τους προέλευσης. Η μοναδική παραλία με λευκή άμμο βρίσκεται στον
κόλπο Ρεντεβούβους στα βόρεια. Σε τμήματα της βόρειας ακτής υπάρχουν κοραλλιογενείς ύφαλοι.
Περίπου το ένα πέμπτο του νησιού είναι δασώδες. Αν και η πιο πλούσια βλάστηση του Μοντσερράτ,
στα νότια υψίπεδα, καταστράφηκε στις εκρήξεις, το Center Hills παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό
ανεπηρέαστο.
Το κλίμα είναι τροπικό και ήπιο και υπάρχει μικρή εποχική διακύμανση της θερμοκρασίας ή της
βροχόπτωσης. Οι μέσες θερμοκρασίες κυμαίνονται από χαμηλά 21-24 °C έως υψηλά 27-30° C. Η
θερμότερη περίοδος είναι από τον Ιούνιο έως τον Νοέμβριο, που είναι επίσης η εποχή των τυφώνων
(τροπικοί κυκλώνες). Η ετήσια βροχόπτωση είναι κατά μέσο όρο 1.450 mm. Το νησί βρίσκεται συχνά
στο πέρασμα των τυφώνων. Ο τυφώνας Hugo το 1989 ήταν ιδιαίτερα καταστροφικός.
Ο πληθυσμός είναι σε μεγάλο βαθμό αφρικανικής καταγωγής (μαύροι), με μικρό αριθμό ατόμων
ευρωπαϊκής καταγωγής (λευκοί) και μικτής καταγωγής. Η επίσημη γλώσσα είναι η αγγλική, αλλά οι
περισσότεροι κάτοικοι μιλούν επίσης μια κρεολική γλώσσα παρόμοια με αυτήν που ομιλείται στην
Τζαμάικα. Οι περισσότεροι κάτοικοι είναι Χριστιανοί.
Το Πλύμουθ και τα περίχωρά του ήταν τα κύρια οικιστικά κέντρα. Ο πληθυσμός του νησιού ξεπέρασε
τους 10.000 στις αρχές της δεκαετίας του 1990, αλλά κατά την διάρκεια της ηφαιστειακής έξαρσης
περισσότερα από τα δύο τρίτα των κατοίκων μετανάστευσαν στο Ηνωμένο Βασίλειο, την γειτονική
Αντίγκουα και άλλα μέρη της περιοχής της Καραϊβικής. Κάποιοι είχαν επιστρέψει στα τέλη της δεκαετίας
του 1990. Ωστόσο, οι μεταγενέστερες εκρήξεις αποθάρρυναν την επανεγκατάσταση και η πρόσβαση
στα νότια δύο τρίτα του νησιού έχει έκτοτε περιοριστεί. Υπάρχουν περίπου δώδεκα μικροί οικισμοί στις
δυτικές και βόρειες παράκτιες περιοχές (Look Out, Brades, St. John's, St. Peter's και Davy Hill). Ο
σημερινός πληθυσμός είναι περίπου 4.500 κάτοικοι.
Ο τουρισμός και η γεωργία ήταν προηγουμένως οι κύριες οικονομικές δραστηριότητες. Οι ζημιές που
προκλήθηκαν από τον τυφώνα Hugo και την ηφαιστειακή δραστηριότητα της δεκαετίας του 1990
κατέστρεψαν την οικονομία, η οποία ουσιαστικά κατέρρευσε όταν το Plymouth, το κύριο εμπορικό
κέντρο, εγκαταλείφθηκε το 1995–96. Από τότε το Μοντσερράτ βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην
βρετανική και καναδική βοήθεια για την κατασκευή νέων υποδομών μεταφορών και την παροχή
υπηρεσιών. Οι πιο σημαντικοί τομείς απασχόλησης στις αρχές του 21ου αιώνα ήταν οι δημόσιες
υπηρεσίες και οι κατασκευές. Το νόμισμα του Μοντσερράτ, το δολάριο της Ανατολικής Καραϊβικής,
εκδίδεται από την Κεντρική Τράπεζα της Ανατολικής Καραϊβικής (με έδρα το Saint Kitts και Nevis).
Οι εκρήξεις προκάλεσαν ζημιές ή κατέστησαν άχρηστο το μεγαλύτερο μέρος της γεωργικής γης του
νησιού, αλλά κάποιες ποσότητες από πατάτες, κρεμμύδια και άλλα λαχανικά παράγονται ακόμη για την
εγχώρια αγορά.
Στις αρχές του 20ου αιώνα, το βαμβάκι Sea Island ήταν σημαντικό εξαγώγιμο προϊόν του Μοντσερράτ.
Ωστόσο, η παραγωγή στη συνέχεια μειώθηκε, και από την δεκαετία του 1970 οι κυβερνητικές
προσπάθειες για την αναβίωση της βιομηχανίας απέτυχαν σε μεγάλο βαθμό. Μέχρι τη δεκαετία του
1990 οι περισσότεροι εργαζόμενοι στην περιοχή του Πλύμουθ απασχολούνταν σε υπηρεσίες (κυρίως
τουρισμός) και εμπόριο, ελαφρά βιομηχανία (επεξεργασία τροφίμων, πλαστικά, υφάσματα, εξαρτήματα
αυτοκινήτων και ηλεκτρονικών συσκευών) και κατασκευές (κυρίως κτιριακές τουριστικές εγκαταστάσεις
και στέγαση συνταξιούχων). Στο νησί είχαν εγκατασταθεί αρκετοί συνταξιούχοι από την Βόρεια Αμερική
για να ξεφύγουν από κρύους χειμώνες.
Μετά το κλείσιμο του λιμανιού στο Πλύμουθ το 1997, κατασκευάστηκε μια νέα εγκατάσταση στο Little
Bay, στη βορειοδυτική ακτή του νησιού. Το αεροδρόμιο W.H. Bramble, στην ανατολική ακτή,
καταστράφηκε από την ηφαιστειακή δραστηριότητα και εγκαταλείφθηκε το 1997. Το αεροδρόμιο John
A. Osborne, το οποίο άνοιξε το 2005 στο βόρειο-κεντρικό τμήμα του νησιού, παρέχει αεροπορικές
υπηρεσίες σε περιφερειακούς προορισμούς. Το πλησιέστερο διεθνές αεροδρόμιο βρίσκεται στην
Αντίγκουα, με το οποίο συνδέεται το Μοντσερράτ μέσω υπηρεσίας ελικοπτέρων και πορθμείων που
φθάνουν στο Little Bay. Από την καταστροφική περίοδο της ηφαιστειακής δραστηριότητας, το οδικό
δίκτυο περιορίστηκε στο βόρειο τρίτο του νησιού. Το Montserrat είναι μέλος του Οργανισμού των
κρατών της Ανατολικής Καραϊβικής και της Κοινότητας Καραϊβικής (CARICOM).
Το Μοντσερράτ είναι μια αυτοδιοικούμενη υπερπόντια περιοχή του Ηνωμένου Βασιλείου. Ο Βρετανός
μονάρχης είναι ο αρχηγός του κράτους, που εκπροσωπείται από διορισμένο κυβερνήτη. Ο κυβερνήτης
διορίζει τον πρωθυπουργό, ο οποίος είναι εκλεγμένο μέλος του 9-μελούς τοπικού συμβουλίου.
Πριν από την οικονομική καταστροφή που προκλήθηκε από τις εκρήξεις, οι κάτοικοι του Μοντσερράτ
απολάμβαναν σχετικά υψηλό βιοτικό επίπεδο.
Το 1977 ο παραγωγός των Beatles George Martin άνοιξε ένα στούντιο ηχογράφησης στο νησί, το
οποίο είχε προσελκύσει ονόματα όπως ο Paul McCartney, οι Rolling Stones και ο Elton John. Το
στούντιο λειτουργούσε μέχρι το 1989, όταν υπέστη σοβαρές ζημιές από τον τυφώνα Hugo. Ο Μάρτιν
συγκέντρωσε αργότερα κεφάλαια για την κατασκευή του Πολιτιστικού Κέντρου του Μοντσερράτ, που
άνοιξε στο Little Bay το 2006.
Οι αρχικοί κάτοικοι του Μοντσερράτ άρχισαν να φτάνουν στις Μικρές Αντίλλες περίπου το 3000 π.Χ.
Ωστόσο, το Μοντσερράτ ήταν ακατοίκητο όταν ο Χριστόφορος Κολόμβος το αντίκρυσε τον Νοέμβριο
του 1493, κατά τη διάρκεια του δεύτερου ταξιδιού του στην Αμερική.
Ο Κολόμβος έδωσε στο νησί το όνομα του μοναστηριού του Μοντσερράτ στην Ισπανία. Αποικίστηκε
το 1632 από Ιρλανδούς Καθολικούς από το κοντινό Saint Kitts (Άγιος Χριστόφορος), οι οποίοι
στάλθηκαν εκεί από τον Sir Thomas Warner, τον Βρετανό κυβερνήτη. Στην συνέχεια περισσότεροι
Ιρλανδοί μετανάστες έφτασαν εκεί από την Βιρτζίνια.
Δημιουργήθηκαν φυτείες καπνού και λουλακιού και στην συνέχεια βαμβακιού και ζάχαρης. Οι πρώτοι
έποικοι δέχτηκαν επανειλημμένα επιθέσεις από Γαλλικές δυνάμεις και Ινδιάνους της Καραϊβικής. Οι
Γάλλοι κατέλαβαν το νησί το 1664 και ξανά το 1667, αλλά στην συνέχεια αποδόθηκε στην Αγγλία με
την Συνθήκη της Μπρέντα.
Οι Γαλλικές δυνάμεις λεηλάτησαν το νησί το 1712 και το κατέλαβαν για τελευταία φορά το 1782, αλλά
με την Συνθήκη του Παρισιού (1783) επιστράφηκε ξανά στη Βρετανία.
Σκλάβοι από την Αφρική πιθανότατα μεταφέρθηκαν για πρώτη φορά στο Μοντσερράτ το 1660. Ο
πληθυσμός τους αυξήθηκε στους 1.000 περίπου το 1678 και στους 7.000 το 1810, ξεπερνώντας κατά
πολύ τους λευκούς εποίκους. Οι φυτείες του Μοντσερράτ άρχισαν να παρακμάζουν μετά την
κατάργηση της δουλείας το 1834 και την μείωση της τιμής της ζάχαρης στις παγκόσμιες αγορές.
Η εταιρεία Montserrat, που ιδρύθηκε το 1857 από τον Joseph Sturge, αγόρασε εγκαταλελειμμένα
κτήματα, ενθάρρυνε την καλλιέργεια λάιμ και πούλησε οικόπεδα σε εποίκους.
Λόγω αυτών των προσπαθειών, οι μικρές εκμεταλλεύσεις καλύπτουν ακόμη μεγάλο μέρος του
κατοικημένου τμήματος του νησιού. Μια σειρά καταστροφικών σεισμών και τυφώνων συνέβη μεταξύ
1890 και 1936.
Μεταξύ 1871 και 1956 το Μοντσερράτ ήταν μέρος της (Βρετανικής) Ομοσπονδιακής Αποικίας των
Νήσων Leeward, η οποία περιελάμβανε τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους, το Saint Kitts-Nevis –
Anguilla και τη Ντομίνικα.
Το 1951 θεσπίσθηκε η καθολική ψηφοφορία, και την επόμενη χρονιά οι γυναίκες ψήφισαν εκεί για
πρώτη φορά. Η ομοσπονδία καταργήθηκε την 1η Ιουλίου 1956 και το Μοντσερράτ αποτέλεσε
ιδιαίτερη αποικία. Κατά το διάστημα 1958–62 το Μοντσερράτ ήταν μέρος της βραχύβιας
Ομοσπονδίας των Δυτικών Ινδιών.
Οι κάτοικοι του νησιού, σε αντίθεση με τους κατοίκους των περισσοτέρων άλλων αποικιών της
Βρετανικής Καραϊβικής, δεν επιδίωξαν την ανεξαρτησία.
Πολλοί έμποροι και άλλοι κάτοικοι αντιτάχθηκαν στην ανεξαρτησία, επειδή είδαν μεγαλύτερα οφέλη
από την διατήρηση των δεσμών με την Βρετανία.
Πράγματι, όταν ο τυφώνας Hugo κατέστρεψε το νησί το 1989, οι Βρετανοί βοήθησαν στην κατασκευή
ενός νέου διοικητικού κτιρίου, νέας πτέρυγας στο νοσοκομείο στο Πλύμουθ, κατοικιών και δρόμων.
Τον Ιούλιο του 1995 άρχισαν να εκρήγνυνται ηφαιστειακοί θόλοι στους λόφους Soufrière μετά από
αιώνες αδρανείας, με έκχυση τέφρας και λάβας σε μεγάλες περιοχές του νησιού.
Μια μεγάλη έκρηξη τον Ιούνιο του 1997 σκότωσε 19 άτομα και τα νότια δύο τρίτα του Μοντσερράτ,
συμπεριλαμβανομένης της πρωτεύουσας, έγιναν ακατοίκητη ζώνη αποκλεισμού.
Η βρετανική κυβέρνηση επικρίθηκε ευρέως για τον χειρισμό της κρίσης, αν και βοήθησε στην
εκκένωση και την μετεγκατάσταση του πληθυσμού και την επισκευή των βασικών υποδομών, ενώ το
1998 επέτρεψε στους κατοίκους να υποβάλουν αίτηση μόνιμης διαμονής στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Η ηφαιστειακή δραστηριότητα συνεχίστηκε στις αρχές του 21ου αιώνα, συμπεριλαμβανομένης μιας
μεγάλης έκρηξης τον Ιούλιο του 2003 που προκάλεσε μια τεράστια πυροκλαστική ροή στη θάλασσα
και προκάλεσε τσουνάμι.
Στις 17 Σεπτεμβρίου 1989 πέρασε από το νησί ο τυφώνας Hugo, ο ισχυρότερος που έχει πλήξει
ποτέ το Montserrat. Ριπές ανέμου ταχύτητας 265 km/h κατέστρεψαν όλες σχεδόν τις οικοδομές
του νησιού. Κύματα ύψους 6,0 m κατέστρεψαν τον λιμενοβραχίονα του Plymouth, ενώ ραγδαία
βροχόπτωση ύψους 175 mm προκάλεσε κατολισθήσεις. Το τίμημα ήταν 10 νεκροί, 89 τραυματίες
και 3.000 άστεγοι.
Μετά από "ύπνωση" 300 και πλέον ετών το ηφαίστειο των Λόφων Soufrière
"ξύπνησε" στις 18 Ιουλίου 1995. Η δραστηριότητα ξεκίνησε με την έκλυση θερμού
ατμού από ρήγμα παλαιού κρατήρα και υπόκωφο ήχο που έγινε αισθητός στην
ευρύτερη περιοχή. Με την πάροδο του χρόνου ενεργοποιήθηκαν περισσότερα
ρήγματα και τέφρα άρχισε να πέφτει στην περιοχή του Plymouth. Το Νοέμβριο
του 1995 είχε αρχίσει να σχηματίζεται νέος ηφαιστειακός θόλος.
Στις 25 Ιουνίου 1997 εκδηλώθηκε έκρηξη του ηφαιστείου από την οποία έχασαν την ζωή τους
19 άτομα. Κατά το διάστημα 22 Σεπτεμβρίου - 21 Οκτωβρίου 1997 σημειώθηκαν άλλες 75
εκρήξεις, ενώ στις 26 Δεκεμβρίου 1997 σημειώθηκε πλευρική έκρηξη, με αποτέλεσμα υλικά από
τον ηφαιστειακό θόλο και τα τοιχώματα του κρατήρα, όγκου 60 εκατ. m3 κατολίσθησαν προς τα
νότια υπό μορφή συντριμμάτων και πυροκλαστικής ροής.
Το Βρετανικό πολεμικό πλοίο HMS Liverpool, μετέφερε πολλούς κατοίκους του νησιού στις
γειτονικές νήσους Antigua και Guadeloupe.Τελικά τα 2/3 των κατοίκων του Montserrat, περίπου
7.000 άτομα, εγκατέλειψαν το νησί. Από αυτούς περίπου 4.000 άτομα κατέληξαν στο ΗΒ.
Η έκρηξη του ηφαιστείου Soufrière Hills στις 23 Ιανουαρίου 2010
Η δραστηριότητα του ηφαιστείου συνεχίστηκε μέχρι τις 11
Φεβρουαρίου 2010, οπότε μετά από μια σειρά εκρήξεων και
πυροκλαστική ροή λάβας, σημειώθηκε μερική κατάρρευση του
ηφαιστειακού θόλου. Η δραστηριότητα αυτή προκάλεσε αρκετές
ζημιές στις περιοχές Harris και Cork Hill. Έκτοτε το ηφαίστειο δεν έχει
δείξει αξιοσημείωτη δραστηριότητα.
Ο σταθμός παρατήρησης του ηφαιστείου
Τεχνητός χρωματισμός (false-color) δορυφορικών εικόνων της NASA που
δείχνουν την κατάρρευση του ηφαιστειακού κώνου των Soufrière Hills το 2010.
Η ηφαιστειακή δραστηριότητα
στην κορυφή των Soufrière Hills,
στις 11 Οκτωβρίου 2009, όπως
φαίνεται από τον Διεθνή
Διαστημικό Σταθμό (ISS)
Το Plymouth, η πρωτεύουσα και το κύριο
λιμάνι του νησιού καλύφθηκε από την τέφρα
του ηφαιστείου που εξεράγη στις 12
Ιουλίου1997, ενώ η πυροκλαστική ροή λάβας
κατέκαυσε το μεγαλύτερο μέρος της πόλης.
Το ηφαίστειο βρυχάται
πάνω από το Plymouth
Άποψη του Little Bay, που
σήμερα αποτελεί τον
μεγαλύτερο οικισμό του νησιού
Άποψη του Little Bay, που σήμερα αποτελεί τον μεγαλύτερο οικισμό του νησιού
Άποψη του Montserrat από το στενό της Γουδελούπης
Το νέο αεροδρόμιο John A. Osborne
Το Πνευματικό Κέντρο του Montserrat στο Little Bay
Άποψη των Central Hills