Borçlar Hukuku - Kısa Not

Borçlar Hukukuna Hakim Olan İlkeler 7. Resmî Yazılı Şekil :

1)İrade özgürlüğü ilkesi • Resmi vasiyetname
2)Nisbilik İlkesi • Ölünceye kadar bakma sözleşmesi
3)Dürüstlük İlkesi: • Mal rejimi sözleşmesi
4)Kusurlu Sorumluluk İlkesi: • Alım- Geri alım sözleşmesi
5)Sözleşmelerde karşılıklılık(ivazlılık) ilkesi • İpotekli borç senedi- irat senedi
6)Borçlunun yerleşim yerinde ifa ilkesi • Taşınmaz satım sözleşmesi
7) Üçüncü kişilerin aleyhine borç ilişkisi kurulamaması ilkesi • Taşınmaz satış vaadi sözleşmesi
EKSİK BORÇLAR
a. Kumar ve Bahisten Doğan Borçlar ÖNERİ (İCAP)
b. Evlenme Tellâllığından Doğan Ücret Borçları
• Öneri, tek taraflı bir hukukî işlemdir, sözleşme yapma
c. Ahlâkî Ödevlerden Doğan Borçlar
çağrısıdır
d. Zamanaşımına Uğramış Borçla
• Öneri Karşı Tarafa Yöneltilmiş Olmalıdır.
e. Konkordato Dışında Kalan Borç
• Bir irade beyanının öneri sayılabilmesi için, karşı tarafın
f.
“kabul” beyanıyla sözleşmenin tamam olabilmesi
SÖZLEŞMELER
gerekir
a. Sözleşme, tarafların iradelerini karşılıklı ve birbirine
• Öneri Sözleşmenin bütün esaslı noktalarını
uygun olarak açıklamalarıyla kurulur
Kapsamalıdır.
b. Sözleşmeler iki taraflı hukuk i işlemler arasında yer
• Öneren, önerisiyle bağlı kalmak niyetinde olmalır
alır
• Tarife, fiyat listesi benzerlerinin gönderilmesi aksi
c. Bir sözleşmenin tamam sayılabilmesi için, tarafların
açıkça anlaşılmadıkça öneri sayılır
“sözleşmenin esaslı noktaları” sayılan hususlarda
• Öneren, kabul için belli bir süre tayin etmişse bu sürenin
uyuşması şarttır.
sonuna kadar önerisinden dönemez
d. Taraflar sözleşmenin esaslı noktalarında
• Süresi içinde gelmeyen kabul haberi, yeni bir öneri
uyuşmuşlarsa, ikinci derecedeki noktalar üzerinde
niteliğindedir.
durulmamış olsa bile, sözleşme kurulmuş sayılır
• Hazırlar arasında(telefon, bilgisayar gibi) önerinin
e. Kanunda sözleşmeler için öngörülen şekil kural
bağlayıcılık süresi derhaldır.
olarak geçerlilik şeklidir
• Hazır olmayanlar arasında önerinin ulaşma süresi, karşı
f. İkinci derecedeki noktalarda uyuşulamazsa hâkim,
tarafın düşünme süresi ve kabul beyanının dönme
uyuşmazlığı işin özelliğine bakarak karara bağlar
süresi birbirine eklenerek önerinin bağlama süresi tespit
SÖZLEŞMELERDE ŞEKİL
edilir.
1. Kanunî Şekil: Örneğin, taşınmaz satım sözleşmesi,
• Kabul beyanının süresi içinde önerene ulaşması
2. İradî Şekil: Örneğin, taşınır satım sözleşmesi
gerekir.
3. Geçerlilik Şartı Olarak Şekil (Karine) :
4. İspat Şartı Olarak Şekil: • Kabul haberi sürenin sona ermesinden önce ulaşmazsa

5. Sözlü Şekil: veya karşı taraf öneriyi reddederse, öneri bağlayıcı

6. Adî Yazılı Şekil: Evlenme, Sözlü vasiyetname niteliğini kaybeder

a. Alacağın devri • Bir beyanın kabul sayılabilmesi için tamamıyla öneriye

b. Önalım sözleşmesi uygun olmalıdır.

c. Taşınırlar ve alacaklara ilişkin bağışlama vaadi • Öneri, açık (sarih) ve örtülü (zımnî) bir irade beyanıyla

d. Kefalet e. Devletçe tanınan kurumlarla yapılan fakat açıkça kabul edilmiş olmalıdır.

ölünceye kadar bakma sözleşmesi • Hazırlar arasında yapılan sözleşmelerde kabul beyanı
f. Mirasçılar arasında yapılan miras payının devri ile birlikte sözleşme kurulur, aynı anda da hüküm ve
sözleşmesi sonuçlarını doğurmaya başlar
g.Cari hesap sözleşmesi

1
 Borçlar Hukuku - Kısa Not

• Hazır olmayanlar arasında yapılan sözleşmelerde; b) Tek Taraflı Bağlamazlık: Emredici hukuk kurallarına aykırı
kabul beyanının önerenin hâkimiyet alanına ulaştığı davranmaya bağlanmış yaptırıma denir
anda sözleşme kurulur, hüküm ve sonuçlarını ise kabul c) İptal Kabiliyeti (Nisbi Butlan): Hukukî işlemin başlangıçta
beyanının gönderildiği anda doğurmaya başlar. hukukî sonuçlarını meydana getirmekle beraber ilgililerden
birinin irade açıklamasıyla geçersiz hâle gelmesine denir
GENEL İŞLEM KOŞULLARI İRADE İLE BEYAN ARASINDAKİ UYGUNSUZLUK
-Genel işlem koşulları, bir sözleşme yapılırken HÂLLERİ
düzenleyenin, ileride çok sayıdaki benzer sözleşmede I. İRADE İLE BEYAN ARASINDA İSTENEREK
kullanmak amacıyla, önceden, tek başına hazırlayarak MEYDANA GETİRİLEN UYGUNSUZLUK
karşı tarafa sunduğu sözleşme hükümleridir
- Karşı tarafın menfaatine aykırı genel işlem koşulları 1. Latife Beyanı: Latife beyanı, beyan sahibi tarafından
karşı tarafın kabulüyle geçerlilik kazanır ciddi olarak istenmeyen, görünüşte, sözde bir beyandır.
- Sözleşmenin niteliğine ve işin özelliğine yabancı olan 2. Zihnî Kayıt: Beyan sahibinin, gerçek iradesine aykırı bir
genel işlem koşulları da yazılmamış sayılır beyanda bulunarak gerçek iradesini kendi zihninde
- Genel işlem koşullarında yer alan bir hüküm, açık ve gizleyip saklı tutmasıdır.
anlaşılır değilse veya birden çok anlama geliyorsa, 3. Muvazaa: Tarafların yaptıkları sözleşmenin, kendi
düzenleyenin aleyhine ve karşı tarafın lehine yorumlanır aralarında hukukî sonuç doğurmayacağı konusunda
- Genel işlem koşullarına, dürüstlük kurallarına aykırı anlaşmalarına muvazaa denir.
olarak, karşı tarafın aleyhine veya onun durumunu 3.1.Mutlak Muvazaa: Tarafların gerçekte herhangi bir
ağırlaştırıcı nitelikte hükümler konulamaz işlem yapmayı düşünmedikleri hâlde, sırf üçüncü kişileri
aldatmak amacıyla bir işlem yapmış gibi gözükmek için,
BORÇLAR HUKUKUNDA YAPTIRIMLAR görünüşte bir işlem yapmalarına
I. YOKLUK: Bir hukukî işlemin kurucu unsurların eksik 3.2.Nisbi Muvazaa: Tarafların gerçek iradelerine uygun
olması hâline yokluk denir. Tarafların irade beyanları olarak yapmış oldukları bir işlemi, üçüncü kişileri
birbirine ulaşmamışsa, tarafların irade beyanları aldatmak kastıyla yaptıkları, gerçek iradelerine
uyuşmuyorsa yan yükümlülükler çatışıyorsa yokluk uymayan başka bir işlem ile gizlemeleridir.
meydana gelir 4.İnançlı işlem: Bir kimsenin, malvarlığındaki bir hakkı
II. HÜKÜMSÜZLÜK (GEÇERSİZLİK): Geçerlilik bir borca teminat teşkil etmek veya idare edilmek üzere
unsurlarındaki eksiklik hâlidir. bir başkasına kazandırması, kazananın da bu hakkı
a)Kesin Hükümsüzlük (Butlan, Mutlak Butlan): Bir hukukî tekrar inanana devretme yükümlülüğü altına girmesi
işlemin, baştan itibaren olağan sonuçlarını meydana hâlidir.
getirmemesidir
SEBEPLERİ : II. İRADE İLE BEYAN ARASINDA İSTENMEDEN
• Sözleşmenin konusunun hukuka aykırı olması MEYDANA GELEN UYGUNSUZLUK (İRADE
• Sözleşmenin konusunun ahlâka aykırı olması. BOZUKLUĞU HÂLLERİ)
• Sözleşmenin konusunun imkânsız olması A) Yanılma (Hata)

• Hukukî işlemin, geçerlilik şartı olan şekle aykırı B) Aldatma (Hile)

olarak yapılmış olması C) Korkutma (Tehdit/İkrah)

• Ayırt etme gücü bulunmayan kişilerin (tam

ehliyetsizlerin )yaptığı işlemler
• Muvazaalı işlemler
• Kanuna karşı hile

2
 Borçlar Hukuku - Kısa Not

Esaslı Yanılma Halleri → Kanunî şart ve sınırlar içerisinde kanundan doğan bir
1. Sözleşmenin Mahiyetinde Yanılma yetkinin kullanılması hukuka aykırılık teşkil etmez.
2. Sözleşmenin Konusunda Yanılma → Malvarlığına ilişkin zararlarda rıza fiilin hukuka aykırılığını
3. Şahısta Yanılm ortadan kaldırmaktadır
4. Şahsın Özelliklerinde Yanılma → Haklı savunma yapılacak olan fiilin kusurlu olması
5. Miktarda Yanılma gerekmez.
→ Haklı Savunmada bulunan kişinin saldırıda bulunan
AŞIRI YARARLANMA (GABİN) (1-5 yıl) kişinin mallarına veya kişiliğine karşı vermiş olduğu
Tarafların edimleri arasında açık bir oransızlığın zararları tazmin etme zorunluluğu yoktur
bulunmasıdır. Hukuka Aykırılığı Ortadan Kaldıran Nedenler
UNSURLARI 1. Kanunun Verdiği Yetki
 Edimler arasında açık oransızlık olması. 2. Zarar Görenin Rızası
 Karşılıklı edimler arasındaki açık oransızlığın; 3. Üstün Nitelikte Özel Yarar
zarar görenin zor durumda olmasından, 4. Üstün Nitelikte Kamusal Yarar
düşüncesizliğinden ya da dikkatsizliğinden 5. Zorunluluk Hâli
yararlanılarak meydana gelmiş olması. 6. Özel Hukuktan Doğan Bir Hakkın Yerine Getirilmesi
• Zarar gören kişi, sözleşme ile bağlı olmadığını 7. Bilimsel Eleştiriler
diğer tarafa bildirebileceği gibi, sözleşmeye bağlı 8. Kişinin hakkını kendi gücüyle korusması:
kalarak edimler arasındaki oransızlığın ŞARTLARI:
giderilmesini de isteyebilir. a. Bir hakkın korunması
• Zarar gören kişi, düşüncesizlik veya b. Yetkili organların zamanında müdahalesinin
deneyimsizliğini öğrendiği; zor durumda mümkün olmaması
kalmada ise bu durumun ortadan kalktığı c. Hakkın korunması için başka bir olanağın
tarihten başlayarak 1 yıl ve her hâlde olmaması
sözleşmenin kurulduğu tarihten itibaren 5 yıl d. Kuvvet kullanmanın uygun ve dengeli olması
içinde bu haklarını kullanabilir. 9. Haklı Savunma
• Aşırı yararlanma nedeniyle zarar gören taraf ŞARTLARI
sözleşme görüşmeleri sırasında işlenen a) Saldırı devam ediyor veya başlaması
kusurdan sorumluluğa dayanarak tazminat kesinlikle çok yakın olmalıdır
talep edebilir. b) Savunmada bulunan kişinin kendisinin veya
3.kişinin kişi veya mal varlığına karşı
HAKSIZ FİİLİN UNSURLARI yönelmiş bir saldırı olmalıdır.
A) Hukuka Aykırı Fiil c) Saldırı hukuka aykırı olmalıdır
B) Zarar d) Savunma ile saldırıyla orantılı olmalıdır.
C) Kusur e) Savunma saldırgana karşı kullanılmalıdır
D) İliyet bağı

HAKSIZ FİİLDEN DOĞAN BORÇLAR

→ Mevcut bir hukukî ilişkiden ya da sözleşmeden doğan bir
borca aykırı davranılması haksız fiildir.
→ Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren,
bu zararı gidermekle yükümlüdür.
→ Ahlaka aykırı bir fiille başkasına kasten zarar veren de, bu
zararı gidermekle yükümlüdür.(kasıtlı olması şartıyla)
→ Hukuka aykırılığın oluşabilmesi için normda korunan bir
değerin ihlâl edilmesi gerekmektedir

3
 Borçlar Hukuku - Kısa Not

Zarar Çeşitleri TAZMİNAT DAVALARINDA ZAMANAŞIMI

a. Maddî Zarar: Kişinin malvarlığında meydana gelen Zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği
eksilmedir tarihten başlayarak 2 yılın ve her hâlde fiilin işlendiği tarihten
Manevî Zarar: Kişinin şahıs varlığındaki azalmadır. başlayarak 10 yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar.. Haksız
Ölüm, vücut bütünlüğünün ihlâli ve kişilik haklarının zarar fiil aynı zamanda ceza kanunlarınca daha uzun bir
görmesi durumlarında manevî tazminatı kişi kendi yada zamanaşımı süresi öngörülen bir suç teşkil ediyorsa, Uzamış
yakınları talep edebilir.Yaptırımı paradır. zamanaşımı uygulanır.
b. Fiilî Zarar: Mal varlığındaki mevcut azalmadır, fail fiili KUSURSUZ SORUMLULUK
zararı karşılamakla yükümlüdür. A. Özen Sorumluluğu:
Yoksun Kalınan Kâr: Olayların normal akışında 1.Ev başkanının sorumluluğu (MK)
malvarlığında meydana gelebilecek artışların 2. Taşınmaz malikinin sorumluluğu (MK)
önlenmesidir. 3.Adam çalıştıranın sorumluluğu(BK)
c. Doğrudan Zarar: Haksız fiil neticesinde meydana gelen 4. Hayvan tutucusunun sorumluluğu(BK)
ilk zarardır B. Tehlike Sorumluluğu
Dolaylı Zarar: Doğrudan zararın sebep olduğu zarardır. 1.Araç işletenin sorumluluğu (KTK)
Yansıma Zarar: Haksız fiil neticesinde başkalarının da 2.Bina ve eser malikinin sorumluluğu(BK)
uğradığı zarardır. 3.Çevreyi kirletenin sorumluluğu
d. Menfi Zarar: Sözleşmenin kurulmamasından veya geçerli 4.Tehlikeli işletme işletenin sorumluluğu(BK)
olmamasından doğan zarardır. C. Hakkaniyet Sorumluluğu
Müspet Zarar: Sözleşmenin ifa edilmemesinden doğan Ayırtetme gücü yerinde olmayanların
zarardır. sorumluluğu(Zengin deli fakir akıllı örneği)(BK)
e. Cismanî Zarar: Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen
tazminatlar ile tedavi masraflarını içerir. Çalışma gücünün ***NOT: Kurtuluş Beyyinesi (kanıtı);Ev başkanı, Adam
geçici kaybı durumunda, muhtemel kazanç kaybı çalıştıran ve hayvan tutucusu kurtuluş kanıtı getirebilir
hesaplanacaktır. Çalışma gücünün sürekli kaybı hâlinde yani gerekli dikkat ve özeni gösterdiklerini ispat ederlerse
ise mağdurun normal şartlar altında çalışacağı süre sorumluluktan kurtulurlar.
dikkate alınarak hesap yapılacaktır
f. Ölüm halinde istenecek tazminat: Ölüm derhal meydana SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME
gelmemiş ise; Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen Sebepsiz zenginleşme, bir kişinin malvarlığında geçerli bir
tazminatlar ile tedavi masrafları; Ölümden sonra da sebep olmaksızın diğer bir kişinin aleyhine gerçekleşen
cenaze giderleri, destekten yoksun kalma tazminatı talep çoğalmadır.
edilir. UNSURLARI
A) Zenginleşme
Maddî Tazminatın Hesaplanmasında Rol Oynayan B) Fakirleşme
Unsurlar(İndirim Sebepleri) C) İlliyet Bağı
a. Failin Kusurunun Ağırlığı D) Haklı Bir Sebebin Bulunmaması
b. Zarar Görenin Kusuru (Müterafik Kusur)
c. Tazminat Yükümlüsünün Yoksulluğa Düşecek Olması İFA ZAMANI
d. Zarar Görenin Tazminat Yükümlüsünün Durumunu • Taraflar, aralarında anlaşarak ifa zamanını tespit
Ağırlaştırması (Hâl veya Mevkiin İcabı) edebilirler.
İliyet Bağını Kesen Nedenler • Süre hafta ile tayin edilmişse borç, tayin edilen haftanın;
• Mücbir sebep işlemin yapıldığı günle aynı adı taşıyan gününde ifa
• Zarar Görenin Kusuru edilecektir.
• Üçüncü Kişinin Kusuru • Sürenin belirli bir ay sonra şeklinde kararlaştırılması
hâlinde işlemin yapıldığı günle aynı rakamı taşıyan
gününde borç ifa edilecektir.

4
 Borçlar Hukuku - Kısa Not
• Yıl olarak tayin edilen durumlarda ise işlemin
yapıldığı günle aynı rakamı taşıyan gün ve aynı adı
taşıyan ayda borç ifa edilecektir
• Birden fazla kriter belirlenirse, iki yıl, üç ay, on gün
sonra gibi, büyükten küçüğe doğru gidilerek süre
tespit edilecektir.
• Yarım aydan on beş günlük süre anlaşılır. Bir veya
birden çok ay ve yarım ay olarak belirlenmiş sürenin
dolduğu gün, son aya on beş gün eklenerek
belirlenir.
• süreler hesaplanırken tatil günleri de hesaba katılır
• Sürenin son gününün resmî tatile denk gelmesi
hâlinde ifa zamanı tatili takip eden tatil olmayan ilk
gün olacaktır. Aksine anlaşma geçerlidir.
• Taraflar arasında bir süre kararlaştırılmadığı ve işin
niteliğinden aksi anlaşılmadığı takdirde borcun
hemen ödenmesi gerekir.
• Taraflar, aralarında aksini kararlaştırmamışlarsa
borçlu, borcunu vadesinden evvel de ifa edebilir
• Borcun alışılmış iş saatlerinde ifa ve kabul edilmesi
gerekir
İFA YERİ
Borcun nerede ifa edileceğini taraflar açık veya zımnî
iradeleriyle serbestçe belirleyebilirler
* Para Borçlarında ifa, alacaklının ifa zamanında oturduğu
yerde yapılır.
* Parça Borçlarında ifa yeri, sözleşme kurulduğu zaman o
şeyin bulunduğu yerdir.
*Para ve parça borçlarının dışında kalan diğer bütün
borçlarda ifa yeri borcun doğumu zamanında borçlunun
yerleşim yeridir
*Sınırlı cins borçları ise borçlunun yerleşim yerinde ifa edilir.
NOT: Alacaklının yerleşim yerini değiştirmesi İfayı
zorlaştırmış ise borçlu, borcunu alacaklının önceki yerleşim
yerinde ifa edebilir
SEÇİMLİK BORÇLARIN İFASI
Borç birden çok edimi içeriyorsa, fakat bu edimlerden sadece
seçilecek biri ifa edilecekse buna seçimlik borç denir. İşin
niteliğinden veya sözleşmeden aksi anlaşılmadıkça seçimlik
borçlarda seçim hakkı borçluya aittir.
BÖLÜNEMEYEN BORÇLARIN İFASI
→ Bölünemeyen bir borcun birden çok alacaklısı
olması durumunda borcun alacaklıların tamamına
5
ifasını her bir alacaklı isteyebilir. Borçlu, borcunu
alacaklıların hepsine birden ifa etmek zorundadır
→ Bölünemeyen borcun birden çok borçlusu olması
hâlinde, borçlulardan her biri borcun tamamını ifa
etmekle yükümlüdür
FAİZ BORÇLARI
• Faiz paradan yoksun kalmanın bedelidir. Faiz asıl
alacağa bağlı fer’i bir haktır bu nedenle asıl alacak
sona ererse faiz de sona erer.
• Anapara faizi; vadeye kadar işleyen
faizdir.Belirlenen yıllık faiz oranı yasal faiz oranının
% 50’sini geçemez
• Temerrüt faizi; vadeden fiili ödemeye kadar işleyen
faizdir.Belirlenen temerrüt faizi oranı yasal faizin
%100 ünü geçemez.
• Taraflar faiz oranını belirlememişse yasal faiz oranı
uygulanır.
ALACAKLI TEMERRÜDÜ
• Alacaklının kendisine sunulan edimi haklı bir neden
olmaksızın reddetmesidir.
• Alacaklının kusurlu olma şartı aranmaz
• Verme ve yapma boçlarında olur yapmama
borçlarında olmaz
• Alacaklı temerrüdü borcu sona erdirmez
ŞARTLARI
• İfa, usulüne göre önerilmiş olmalıdır
• Alacaklı ifa önerisini haklı bir neden olmaksızın
reddetmiş olmalıdır
SONUÇLARI
• Verme borçlarında borç konusu malı bir yere tevdi
ederek(bırakarak)borçlu borcundan kurtulur.
• Tevdi yerini, ifa yerindeki hâkim belirler.
• Ticarî mallar, hâkim kararı olmadan da bir ardiyeye
tevdi edilebilir
• Sözleşmenin konusu şey bozulabilir ya da bakımı,
korunması veya tevdi edilmesi önemli bir gideri
gerektirir ise, borçlu, alacaklıya önceden ihtarda
bulunarak, hâkimin izniyle onu açık artırmada
sattırıp bedelini tevdi edebilir
• Yapma edimlerinde, alacaklının temerrüdü hâlinde
borçlu sözleşmeden dönerek borcundan kurtulur
 Borçlar Hukuku - Kısa Not

Borca Aykırılık Halleri BORCU SONA ERDİREN HALLER

1. Kusurlu imkansızlık 1. İbra: alacaklı ile borçlunun anlaşarak borcun
2. Borcun gereği gibi ifa edilmemesi tamamen ya da kısmen sona erdirilmesidir
3. Borçlu temerrüdü 2. İfa: Borçlunun borcunu yerine getirerek borcun sona
BORÇLU TEMERRÜDÜ ermesidir
Şartları 3. Yenileme(tecdit): Yeni bir borç meydana getirerek
1.Borcun Muaccel olması mevcut borcun sona erdirilmesidir
2. Alacaklının ihtarı 4. Birleşmesi: Alacaklı ve borçlu sıfatlarının
3. İfanın Mümkün olması birleşmesidir
4. “Kusur” şartının aranmaması 5. İfa İmkânsızlığı (Kusursuz imkânsızlık) Borç
Aşağıdaki 2 hâlde ihtar yapılmaksızın borçlu mütemerrit doğduktan sonra, borçluya yüklenemeyen
sayılır. nedenlerden ifanın elde edilemez hâle gelmesidir.
1.Tarafların anlaşmasıyla borcun ifa edileceği gün 6. Takas
belirlenmişse o günün ifa yapılmaksızın sona ermesiyle
borçlu mütemerrit olur. TAKAS
2. Sözleşmede taraflardan birine ifa gününü belirleme hakkı • Karşılıklı aynı cins alacağa sahip kişilerden birinin
tanınmışsa, bildirilen ifa tarihinde edimi yerine getirmeyen tek taraflı beyanı ile bu alacakları az olanı oranında
borçlu mütemerrit sayılır geriye etkili olarak sona erdirmesidir.
BORÇLU TEMERRÜDÜNÜN SONUÇLARI • Alacaklardan biri çekişmeli olsa bile takas ileri
• Gecikme Tazminatı: Kusur şartı aranır, borçlu sürülebilir
kusursuz olduğunu ispat ederse gecikme tazminatı • Asıl borçlunun takası ileri sürme hakkı bulundukça,
ödemez. Gecikme tazminatı, borcun ifasında kefili de alacaklıya ifada bulunmaktan kaçınabilir
gecikmeden doğan fiilî zararla, gecikme nedeniyle • Üçüncü kişi yararına borçlanan kişi, bu borcu ile
yoksun kalınan kârı kapsar. sözleşmenin diğer tarafından olan alacağını takas
• Gecikme faizi(Temerrüt Faizi):Borçlu mütemerrit edemez.
olduktan sonra ifaya kadarki işleyen faizdir.Sadece • Borçlunun iflası hâlinde alacaklılar, muaccel
para borçlarında gündeme gelir olmasalar bile, alacaklarını müflise olan borçları ile
• Beklenmedik Hâlden (Kaza) Sorumluluk: temerrüde takas edebilirler
düşmede kusursuz olduğunu veya temerrüde •
düşmeseydi dahi bu sonucun doğacağını ispatlayan Takası mümkün olmayan alacaklar:
borçlu beklenmedik hâlden sorumlu olmaz. a) Tevdi edilmiş eşyanın geri verilmesine veya bedeline ilişkin
• Aşkın (Munzam) Zarar:Temerrüt faiziyle alacaklar
karşılanamayan zarardır.para borçlarında gündeme b) Haksız olarak alınmış veya aldatma sonucunda
gelir.Kusur şartı aranır. alıkonulmuş eşyanın geri verilmesine veya bedeline ilişkin
NOT:gecikme tazminatı ve munzam zararda alacaklar
kusur şartı aranır temerrüt faizinde borçlunun c) Nafaka ve iş ücreti gibi, doğrudan alacaklıya verilmesi
kusur şartı aranmaz. gereken alacaklar
NOT:Gecikme tazminatı ve munzam zarar
sadece para alacaklarında gündeme gelir,
gecikme tazminatı diğer alacaklar içinde istenir.

6
 Borçlar Hukuku - Kısa Not

Takasın Şartları ZAMANAŞIMINI KESEN HALLER

a) Taraflar birbirinden alacaklı olmalıdır. a) Borçlunun Fiiller
b) Tarafların birbirlerinden alacaklarının konusu aynı cinsten o Borcu ikrar etmesi
olmalıdır. o Faiz ödemesi
c) Tarafların karşılıklı alacaklarının muaccel olması gerekir, o Kısmî ödeme yapması
borcun ise ifa edilebilir olması gerekir. o Teminat vermesi (Rehin veya kefil)
d) Takas beyanında bulunacak kişi, bu hakkından feragat b) Alacaklının Fiilleri
etmemiş olmalıdır. o Alacağı için mahkemeye veya hakeme
e) Takas mümkün olmalıdır alacaklının rızası olmadan takas dava veya def’i yoluyla müracaat etmesi
edilmeyecek alacaklardan birisi olmamalıdır. o İcra takibatında bulunması
⋆⋆ NOT: Karşılıklı alacaklardan birisi henüz zamanaşımına o İflas masasına müracaat etmesi
uğramadan takasın koşulları gerçekleşmiş ise zamanaşımına c) Usul İşlemleri(hakimin fiilleri)
uğradıktan sonra da o alacak için takas ileri sürülebilir. o Açılan bir davanın devamı sırasında iki
ZAMANAŞIMI tarafın muhakemeye ilişkin her işlemi
Beş Yıllık Zamanaşımına Tabi Alacaklar o Hâkimin tüm emir ve kararları
1. Kira bedelleri, anapara faizleri ve ücret gibi diğer dönemsel MÜTESELSİL BORÇLULUK
edimler. BORÇLULAR ARASINDA
2. Otel, motel, pansiyon ve tatil köyü gibi yerlerdeki • Bir borç ilişkisinin borçlu tarafında birden fazla kişi
konaklama bedelleri ile lokanta vb yerlerdeki yeme içme olması ve alacaklının borcun tümünün ifasını
bedelleri. dilediği borçludan isteyebilmesi hâlidir.
3. Küçük sanat işlerinden ve küçük çapta perakende B1
satışlardan doğan alacaklar. A B2
4. Bir ortaklıkta, ortaklık sözleşmesinden doğan ve ortakların B3
birbirleri veya kendileri ile ortaklık arasındaki; bir ortaklığın
müdürleri, temsilcileri, denetçileri ile ortaklık veya ortaklar • İfa edilen miktar kadar borçlular da borçtan kurtulur.
arasındaki alacaklar. • Teselsül kararlaştırıldığında olur
5. Vekâlet, komisyon ve acentelik , simsarlık sözleşmesinden Özellikleri
doğan alacaklar.  Alacaklı dilediği borçluya başvurabilir.
6. Eser sözleşmesinden doğan alacaklar.  Borçlular borcun tamamından sorumludur ve
ZAMANAŞIMINI DURDURAN HALLER alacaklıya karşı sorumluluk iç ilişkiden bağımsızdır
a) Velayet süresince, çocukların ana ve babalarından olan  Her türlü borç ilişkisinde söz konusu olabilir
alacakları  Her borçlu şahsına ilişkin savunmaları serbestçe
b) Vesayet süresince, vesayet altında bulunanların vasiden ileri sürebilir.
veya vesayet işlemleri sebebiyle Devletten olan alacakları  Bir borçlunun şahsında doğan savunmaları diğer
c) Evlilik devam ettiği sürece, eşlerin diğerinden olan borçlular ileri süremez.
alacakları  Aksi yönde bir anlaşma yok ise, bir borçlunun
d) Hizmet ilişkisi süresince, ev hizmetlilerinin onları alacaklıya karşı davranışı diğer borçluların
çalıştıranlardan olan alacakları durumunu ağırlaştıramaz
e) Borçlu, alacak üzerinde intifa hakkına sahip olduğu sürece.  Kendi payına düşenden daha fazla ifada bulunan
f) Alacağı, Türk mahkemelerinde ileri sürme imkânının borçlu, yaptığı fazla ödeme kadar alacaklının
bulunmadığı sürece. haklarına halef olur
g) Alacaklı ve borçlu sıfatının aynı kişide birleşmesinde,  Müteselsil borçluluk sadece alacaklıya karşıdır
birleşmenin ileride geçmişe etkili olarak ortadan kalkması ALACAKLILAR ARASINDA
durumunda, bu durumun ortaya çıkmasına kadar geçecek A1
sürece B A2
A3

7
 Borçlar Hukuku - Kısa Not
Özellikleri
 Bir alacaklının borçluyla anlaşarak alacak hakkının
şartlarını değiştirmesi sadece kendisi için hüküm
olur.
 Bir alacaklının temerrüde düşmesi diğerlerinin de
temerrüde düştüğü anlamına gelmez
 İcraya veya mahkemeye başvurduğunu bildiren
alacaklıya ifa yapmayan borçlu diğer alacaklılara
ifada bulunursa borcundan kurtulamaz
 Borçlu, şahsına veya edime ilişkin hükümsüzlüğü,
bütün alacaklılara karşı ileri sürebilir.
KOŞULLAR
Bir sözleşmenin sonuçlarını doğurmasını veya ortadan
kalkmasını tarafların gelecekteki, belirsiz bir
gerçekleşmesine bağlamaları hâlinde, koşullu borç söz
konusu olur.
Hukuka veya ahlâka aykırı ve imkânsız olan şartlar
sözleşmenin hükümsüz hâle gelmesine yol açar.
Koşul, taraflardan birinin bizzat yerine getirmesi gerekli bir
davranış değilse, o tarafın ölümü hâlinde mirasçısı onun
yerine geçebilir
Erteleyici koşul: örneğin SMMM yi kazanırsan sana ev
alacağım
Bozucu koşul: Örneğin, Hâkimlik sınavını kazanırsan bu
otomobile binmeye devam edersin
KOŞULA BAĞLANAMAYAN İŞLEMLER
→ Evlenme
→ Evlat edinme
→ Soy bağının reddi
→ Tanıma
→ Taşınmazlara ilişkin tasarruf işlemleri
→ Yenilik doğuran hakların kullanılması
BAĞLANMA PARASI (PEY AKÇESİ)
Sözleşme kurulurken borçlunun alacaklıya sözleşmenin
kurulduğuna kanıt olmak üzere ve aynı zamanda ispat
kolaylığı sağlamak amacıyla verdiği paraya bağlanma parası
denir. Aksine sözleşme veya yerel âdet yoksa bağlanma
parası esas alacaktan düşülür.
CAYMA PARASI (PİŞMANLIK AKÇESİ/ZAMANI RÜCU)
Taraflardan biri diğer tarafa sözleşme kurulurken bir miktar
para verir ve bu paranın kendisinde kalması şartıyla dilediği
zaman sözleşmeden dönme hususunda anlaşırsa pişmanlık
akçesi söz konusu olur
CEZA KOŞULU (CEZAÎ ŞART)
Borçlunun alacaklıya karşı mevcut bir borcu hiç veya gereği
gibi ifa etmemesi hâlinde ödemeyi vaad ettiği, ekonomik
değeri olan edimdir.
Çeşitleri
1. Seçimlik Ceza Koşulu: Borçlunun edimi ifa etmemesi
hâlinde alacaklının asıl edimin ifasından vazgeçerek ceza
koşulunun ödenmesini talep etmesidir.
2. İfaya Eklenen Ceza Koşulu: Borçlu edimi yerine
olayın getirmediği taktirde alacaklının hem ifayı hem de cezayı talep
ettiği durumdur.
3. İfayı Engelleyen Ceza Koşulu: Borçlunun cezayı ödemek
suretiyle sözleşmeden dönebildiği alacaklının da sadece
ceza koşulunun ödenmesini talep edebildiği koşuldur.
ALACAĞIN DEVRİ (TEMLİKİ)
→ Bir borç ilişkisinde alacağın alacaklı tarafından bir
başka şahsa devredilmesidir.
→ Yazılı şekle tâbi bir işlemdir
→ Alacağın devredilmesinde önceki alacaklının
rızasına da ihtiyaç yoktur
→ Eksik borçların devri de mümkündür
DEVREDİLEBİLECEK ALACAKLAR
→ Konut ve çatılı işyeri kiralarında kiracının kullanım
hakkı
→ Ürün kirasında kiracının kullanım ve işletme hakkı
→ Kullanım ödüncü (ariyet) alanın kullanım hakkı.
→ Hizmet sözleşmesinde işverenin işin görülmesine
dair alacak hakkı
→ Ölünceye kadar bakma sözleşmesinde bakım
alacaklısının hakkı
→ Sigortalıların mevzuat hükümleri gereğince kurum
nezdinde doğan alacakları
→ Manevî tazminat talebi
8
 Borçlar Hukuku - Kısa Not

ÖZELLİKLERİ
 Alacağın devri, sözleşmenin taraflarında herhangi
bir değişiklik yapmaz.
 Alacağın devredildiği kendisine bildirilmeyen borçlu
iyi niyetle önceki alacaklıya ifada bulunursa
borcundan kurtulur
 Borçlu, devri öğrendiği sırada devredene karşı sahip
olduğu savunmaları devralana karşı da ileri sürebilir
 Devri öğrendiği sırada muaccel olmayan alacağını
borçlunun, devredilen alacaktan önce veya onunla
aynı anda muaccel olması koşuluyla borcu ile takas
etme imkânı vardır
 Asıl alacakla birlikte işlemiş faizler de devralana
geçer
 Rehin hakkı ipotek tapuda tescile gerek kalmadan
devralana geçecektir.
 Alacak bir edim karşılığında devredilirse devreden
devir sırasında alacağın varlığını ve borçlunun
ödeme gücünü garanti etmiş olur.
BORCUN İÇ ÜSTLENİLMESİ
Borçlu ile 3.kişi arasında yapılan bir sözleşme ile üçüncü
kişinin borçluyu borcundan kurtarmayı taahhüt etmesine
denir(Eski borçlu ile yeni borçlu arasında)
DIŞ ÜSTLENME SÖZLEŞMESİ (BORCUN NAKLİ
SÖZLEŞMESİ)
Borcun, borçludan borcu üstlenene geçmesi konusunda,
alacaklı ile borcu üstlenecek şahsın anlaşmalarına
denir(borcu üstlenen ile alacaklı arasında)
ÖZELLİKLERİ
 Borcun üstlenilmesinde sözleşmenin taraf sıfatında
bir değişiklik olmaz.
 Alacaklı, rehin hakları ile faiz alacağı, ceza koşulu
isteme gibi alacağa bağlı olan yenilik doğuran
hakları yeni borçluya karşı da haizdir.
 Alacaklı, eski borçlunun şahsına özgü olan hakları
borcun üstlenilmesi ile birlikte yeni borçluya karşı
ileri süremez.
 Önceki borçlunun takas hakkını alacaklı, yeni
borçluya karşı kullanamaz
 Üstlenilen borca ilişkin savunmalar artık üstlenen
tarafından alacaklıya karşı ileri sürülebilir.
 Borcun üstlenilmesi sözleşmesi iptal edilirse, önceki
borç bütün fer’ileriyle birlikte geri gelir.