Professional Documents
Culture Documents
Adamianis - Sulis - Dabadeba
Adamianis - Sulis - Dabadeba
Adamianis - Sulis - Dabadeba
1930-1960
ISBN 978-9941-0-2443-6
თბილისი 2010
winasityvaoba
adamiani da misi sulis xelaxali dabadeba laitmotivad gasdevs
winamdebare anTologias, romelSic Svidi erTmaneTisagan gansxvavebuli da
siRrmiseulad erTmaneTSi gardamavali poeturi sivrcea gamTlianebuli: _
qristianul-humanisturi poezia, eqspresionizmi, bunebis lirika, mciredi
lirika, siurealizmi, dadaizmi da yofiTi poezia. germanulenovan realobaSi es
poeturi sivrceebi sami aTwleulis manZilze (1930-1960) yalibdeboda, “vaimaris
respublikidan” “mesame raixamde” da “raixis aRsrulebis” Semdeg; am poetur
sivrceebSi Sesuli leqsebi saismografulia da simptomaturi. isini sulierebis
TvalsazrisiT, TavianTi formiTa da SinaarsiTac, metriT, stiliTa Tu maneriT,
aseve paTosiTa da poetikis sxva aspeqtebis Sida Tu gare mravalferovnebiT,
zustad exmianebian epoqis suls da “dokumentebs” wamoadgenen, _ “yvela naRd
leqss dokumentis Rirebuleba unda gaaCndes”, _ epoqasTan mimarTebis
safuZvelze, ase adgenda bert brexti leqsis Janrsa da Rirebulebas.
anTologiaSi “adamianis sulis dabadeba” Sesuli yvela leqsi rodi
esityveba brextis arapoetur, anti-biurgerul, anti-akademiur, socialur-
sazogadoebrivi kritikiT motivirebul “dialeqtikur” esTetikas, magram maT
erTi ram aqvT saerTo: germanuli sulisadmi specifikuri mimarTeba.
germanuli suliereba tkivilebiT gadaisera mesame raixis pirobebSi.
poetebs, romelTa mrwamsi humanizmi da qristianoba iyo, faqizi formebis
gamoZebna mouxdaT. maTSi isini mkrTalad, Jivil-xivilis gareSe, grili paTosiT
aqsovdnen samyaroSi “harmoniis” aRdgenis aucileblobas.
qristianul-humanisturi mrwamsis lirikosebi samyarodan adamianis
gaqrobis SiSiT ganimsWvalnen, _ “eniT uTqmeli SiSis Zrwola darCeba mxolod”,
(. . .) “da araferi darCeba Cvengan”, _ rainhold Snaideri.
bevr sxva poetTanac analogiuri samomavlo vizionebia daxatuli da
gamosavlad arsebuli situaciidan isev da isev humanizmi, Rirsebis SenarCuneba
rCeba, _ gertrud fon leforts qristianuli morali mZime pirobebSiac
samSobloSi anu gansacdelSi darCenisken ubiZgebs: “edineboda xalxi nakadad,
xolo me mSobliur miwis samarxTan davrCi _ umweo borcvTan,” (. . .) _
“lirikuli dRiuri.”
pirveli jgufis poetebSi SiSis atmosfero usafrTxo garemoSi cxovrebis
survils hbadebda da amitomac, maTTvis qristianoba iyo amosavali. qristianoba
iyo maTi sasicocxlo Zalaca da orientiric, qristianoba maTTvis ubralo
poeturi aqti an simbolikiT keklucoba ar yofila. anTologiis sawyis nawilSi
_ “tkivili Zilma gadafara, galobam - vneba” _ Tavmoyril mSvidi paTosiT
daweril himnebsa da odebs, sonetebsa da elegiebs es tendenciebi msWvalavs.
meore ganyofileba – “mereda netavi es ra dro aris” _ eqspresionizms da
masTan axlos mdgom tendenciebs warmoadgens.
tonis mimcemni meore jgufis poetebisaTvis: bert brexti da gotfrid
beni iyvnen.
1956 wels, brextis gardacvalebis Semdeg, kidev ufro gamZafrda
germanulenovan poetur sivrceSi misi istorizmisa da arapoeturi plastikis
zegavlena, _ riumkorfisa da encensbergeris poeziaa amis naTeli dasturi.
1956 welsave aResrula benic, magram maleve Caqra sxva poetebze misi
“absoluturi leqsisa” da artistizmis zegavlena.
beni da brexti sulierebis gadarCenas gansxvavebuli gzebiT cdilobdnen,
_ brextis aqcenti politika da sazogadoeba iyo, benisa ki leqsis fiqciaSi
agebuli “axali transcedenti”, rac ZiriTadad arsebiTi saxelebis “gznebiT”
miiRweoda. xelovnebis “fiqciur samyaros” istoriuli sicariele,
RirebulebaTa nihilizmi, Sinaarsebis kvdoma _ drois mankiereba unda daeZlia;
sulierebis maZiebel sinamdvilis “aRmnusxveli me-s” im mizniT unda aReZra
formis dinamizmi, rom sagnebSi Cabudebul, samyaros upirveles – “SoriT-
3
sazRvrul” Sinaarss gandoboda. upirvelesyovlisa sulieri aRvseba iyo
misteriis amgvari aqti.
benis msgavsad, samyaros mTlainobaSi ar aRiqvams arc elze lasker
Siuleri da arc eqspresionizmis bevri sxva mimdevari.
leqsSi “Cemi lurji pianino” elze lasker Siuleris mier ori
erTmaneTisgan radikalurad gansxvavebuli Sida da gare realobaa daxatuli.
gare realoba deformirebulia, magram zedmiwevniT arapoeturia: “axla virTxebi
dasunsuloben zrialSi”, xolo Sida realobaSi poetis fantazia isxams frTebs:
“mTvaris asuli mReroda navSi”. swored Sida realobidan aris aRZruli
adamianis saWirboroto, yofna-aryofnis sakiTxi: “ax, sanukvari angelozi ukve
gamixsnis / Cems sacxovneblad karibWes zecis” (. . .) .
eqspresionizmis lirikaSi mkafiod ismis siyvarulis, bednierebis natvris
intonaciebi da am lirikis mTavari miswrafeba adamianis sulis xelaxali
dabadebaa: “oqrovani tbis sanapiroze daviarebi, / sad yvavilobis siuxvea
nagvianebi,/ wablis xeebi saqorwinod ikazmebian, / radganac mejliss
siyvarulisas daeswrebian” (. . .), - maqs herman naise.
anTologiis mesame nawili _ “rac myife aris, is gadarCeba” _ bunebis
lirikas warmogvidgens. am poeziaSi buneba arc klasikuri yaidis universalur
mTlianobas warmoaCens da igi arc romantizmis Svebis savanea. buneba ufro
epiTetia droisa da xSirad “demonizirebul landSaftebs” aCens. _
“jurRmulebidan miviwev talRaze, / wyaros mobutbute napiramde, / rad mosCqef
Sen - wyvdiadad?” _ oda Seferis “monusxuli.”
“monusxuli me” sulierebis maZiebelia da mojadovebul garemoSi ver
hpovebs ra Svebas, igi egzotikur miRmier sanaxebs mieltvis da sulierad maT
univTdeba: “hirondelea Cemi suli: / zecis riJraJze amoqarguli, / magram
mwuxriviT mainc euli, / zeciur sulTa SaravandedSi gadaqarguli,” (. . .) _
fridrix Snakis “mercxali”.
bunebis lirikas xSirad bunebis magiasac uwodeben, radgan am poeziis ena
Selocvas hgavs: “vaxsene mTvare, is afarfatda, / yvavis budidan gamoanaTa, /
euli tbori acaxcaxda, / da iqve gaqvavda” (. . .) _ vilhelm leemanis “mTvare
ianvarSi”.
meoTxe nawili _ “rogor gadidda dro” _ im lirikosebs aerTianebs,
romlebic adamianis maradiul problemebze uars amboben da Txzaven egreT
wodebul erTi dRis leqsebs.
meoTxe jgufis poetebi mcire, yofiTi, samomxmareblo, politikuri
lirikis JanrSi gaiwafnen da TviTmiznad daisaxes qalaqi. maTi simReriT,
xSirad saSinelebaTa poeziiTac nasazrdoebi leqsebi, politikur kabareTa,
birJebisa da sxvaTa cxovrebas gvixatavs.
am jgufis poetebi asaxvis xerxebad grotesks, ironias, satiras SearCeven.
satiriTaa daxatuli peter paul althauzis leqsSi “did qalaqSi” qalbatoni
kiulebornis TviTmkvleloba da es fiureris TviTmkvlobad ikiTxeba: “erT did
qalaqSi kviraobiT moismis, / qancmileuli hangi wvimis galobis, / qalbatoni –
TavCaqindruli arxs miuyveba” (. . .)
rogor unda gadaerCinaT suliereba im poetebs, romlebmac holoqvosti
gamoiares? _ sifxizliT, fiqrobs paul celani. pwkari misi leqsidan: “o, mqmen
mwklarted da nuSebTan damTvale” anTologiis mexuTe _ siurealistur
ganyofilebas gaxsnis.
neli zaqsmac holoqvosti gamoiara da es man zegrZnobierad gvamcno:
“Semsubuqdeba/ dedamiwa/ fiora Rrublad mwuxris trfobisa/ maSin gaqreba
varskvlavisebri amborSi vardTan/ _ sul arafrisgan”.
siurealisturi kodeqsi andre bretonma Tavis or manifestSi gamohkveTa:
“manifeste du surrealism” (1914 w.) da “second manifeste du surrealism” (1930 w.)
neli zaqsi, paul celani da sxva siurealistebi swored andre bretonis
moTxovnebis Tanaxmad, uaryofdnen sintaqssa da logikas. isini samyarosadmi
revoluciur-anarqistul damokidebulebas avlendnen.
4
poezia Sebrunebul fsiqoanalizsa da fsiqosinTezs unda warmoadgendes,
rac faruli, samyaroseuli fiqrebidan imitom unda amovides, rom sinamdvilis
manifesti Seqmnas, siurealisturi leqsis “misteriasa” da “Tavisuflebas” ase
gvixatavs maqs hoilceri, xolo paul celani ki Semdegs moiTxovs: “leqsSi
yvela tropi da metafora ad absurd-amde unda davides. ernst maisteris
Semoqmedeba am moTxovnis tipiuri ilustraciaa da igi bneli, dakumSuli,
paradoqsuli SifrebiT warmogviCens miwisqveSeTis idumalebas: “erTi samarxis
naxva mominda (. . .), guli Cemi yvavilebSi lamis gaCerda”, - magram kvdomas marad
Tan axlavs dabadeba, - “sityvebis glaxaks arasodes datuqsavs zeca”, - amgvaria
ernst maisteris saboloo morali.
iracionalizmi uaryofaa yovelive imisa, rac asaxvas da mibaZvas
ukavSirdeba; igi kulturis, eTikis ugulvebelyofaa, es ki niSnebia imisa, rac
meeqvse jgufis poetebma _ dadaistebma bgeriTi kolaJebis, Tavisufali
sivrceebis saxiT gaSales leqsSi.
dadaistebi qadagebdnen uazrobas, roca isini azrs asociaciebis
saburvelSi axvevdnen da cdilobdnen halucinaciebis aRZvras: “sityvebi
arseboben landebad/ landebi gardaiqmnebian sityvebad/ sityvebi arseboben
TamaSobebad/ TamaSobebi gardaiqmnebian sityvebad/ arseboben landebi sityvebad/
gardaiqmnebian sityvebi TamaSobebad” – oigen gomringeni.
dadaistebze Sorsac wavidnen konkretuli poeziis mesveurebi: h.k artmani,
rainer gerharti, peter hertlingi, ernst iandli, kurt leonahrdi, romelebmac
xelovnebisadmi anti-mimarTeba imiT gamoxates, rom saerTod uaryves buneba,
rogorc amosavali, xolo poeturi qsovilis saSen masalad konkretuli,
danawevrebuli sityva aRiares. maTi es axleburi plastika uZvelesi materiis
pirvelsaxis warmodgenas isaxavda miznad.
dadaistebma da konkretuli poeziis mimdevrebma ena aRiares samyaroSi
orientirebisa da misgan gamocdilebis moxveWis saSualebad.
helmut haisenbiutelis mizani iyo: mogoneba ganumeoreblisa/ Tqma
saTqmelisa/ (. . .) dasruleba dasasruleblisa.
rogorc vakvridebiT, sxvadasxva poeturi sivrceebis poetebi erTi da
igives amboben sxvadasxvagvarad da msgavs miznebTan gansxvavebuli xerxebiT
miiweven.
anTologiis meSvide nawili – “Cven tkivilebi migvasveneben usarkmlo
saxlSi” _ iseT leqsebs moicavs, romelTa strofebi xSirad Riaa da maTSi
SeiniSneba araregularuli riTmika da ritmi. es leqsebi xSirad zedmiwevniT
arapoeturicaa, radganac asaxaven msgavssave arapoetur sinamdviles: oms
koreaSi, konkretul politikur da ekonomikur viTarebas, biuros
yoveldRiurobas da sxva, rogorc encensbergeri ityvis: “gamoyenebiTi poeziis”
Temebi adamianebTa Soris unda iqnes moZiebuli”.
adamiani da misi sulis dabadebaa anTologiis centraluri Tema.
5
I. qristianul-humanisturi poezia
lirikuli dRiuri
1933-1945
IV.
6
frTebi ganerTxnen miwas, “mainc ra avnes angelozebs?” – arvis ukiTxavs.
mkvdrebi arian isinic, mkvdrebi! sicocxlesTan gamoasalmes angelozebi!
morRveuli aqvs jebirebi wminda miwas da
sad zecierTa samSvidobo galoba TrToda, - iq eskadrebi jojoxeTuri
sivelurisa dahqrian axla.
dgas Zrwolisagan daclili Rame.
igi miiwevs wyvdiadisaken sagnebisa,
mxned da uSiSrad,
amoekiTxos TiTqosda maTSi sakuTari idumaleba,
xolo me unda SemSineboda?
Cemiv mamulis Rameebis wyalobiT Rames gandobili
me xom ara var?
o, sanatrelo, wamiyvane, wamiyvane...
am ucxo dReTa sicrued qmnil sinaTleSi
raRa vqna martom?
dgas Zrwolisagan daclili Rame...
VII.
xedav, Zvirfaso, rogor Cakvda Sens kvaldakval yoveli.
Seni brwyinvale qalaqebic
ganisveneben katafalkaze grZel-grZel mwkrivebad,
TiTqos undaTo gulaCuyebiT damSvidobeba.
7
rac myari aris, daurRveveli,
gulze salbunad ver gvefineba...
da Tund varskvlavni, agre uTvlelni,
gveSoreba da gveucxoveba.
Zvirfasi qvebi, grilad mRvivarni,
sulis siRrmeze ar gvekareba,
monaTesave CvenTan ar aris
oqros zodebis mZime naTeba.
Cven guls gvinaTebs mSveniereba, -
vcnobT trfialebad, magram daWkneba.
hangi natifad aJRerdeba da
uceb mas kvdoma Causafrdeba.
musikis tonni:
qmnadobidavne nawildebian,
dinebas fSvinviT iwyeben myisve
da utyvi sevdiT iburebian.
tonebi tonebs zed edebian,
gulis feTqvazec ver kavdebian,
bolos da bolos dasabamidan edinebian.
vrCebiT erTgulni:
Cveniv msgavsisa,
mudam mdinaris, _ Tavad sicocxlis...
varT warmavlisTvis Tavdadebulni
da sulac ara mudmivisaTvis,
xangrZliv garjisTvis.
uecrad gvqancavs waruvaloba:
klde, varskvlaveTi, Zvirfasi qvebi.
Warbad gvizidavs cvalebadoba:
frena feradi sapnis sulebis.
gvxiblavs, - drosTan najvari warmavaloba:
vardis furclebze cvari ankara,
Tund Citunebis cekva-triali,
Rrublis sicelqiT gardacvaleba,
cisartyela an Tovlis ciali,
Sors mofarfate farvana anda
kiskisis xmebi, rom gaqrebian gverdze Cavlisas.
is rac guls gvtkenda,
aris xandaxan dResaswauli,
Cven es gvxiblavs da
gvesmis imisa: rac dagviwera qviSaze qarma . . .
Soba 1944
Semogvelia sanTeli
da gaquculi dagvrCa xe.
naZvs ZlivZlivobiT wavuRebT
maT, vinc Sobas, Sobas moelis.
tkiviliTa da cxelebiT
ucxo viwrobi ganvvleT.
mainc ras gvetyvis Soba:
gzas adgas Suqi, mokldeba Rame.
8
dRes momwamvlelad Segvexo
qmedeba erTob uRvTo, _
movixmoT antidoti;
marad gvaxsovdes, rac iyo.
mainc xom gvetyvis Soba:
rom mokle aris Rame – male gaTendeba.
iq mantuasTan bandenSi1
axdili saflavi gviRrenda...
bedma ukuRma gvatara,
mainc aRvsdeqiT cocxlebSi.
varT ukuRmarTad devnilni,
maTxovris joxze mibrjnilni,
Sobas ki Soba hqvia:
Rataki Ramea friad da sulis naTeliT ivseba.
1
mantuasTan bandenSi – avstriis tirolelTa himni, romelic gaJRenTilia erovnul-
ganmanTavisuflebeli paTosiT. teqstis avtoria iulius mozeni.
9
dacinva iyo uTuod, _
Cvens sawolebSi vmRerodiT
tkbili hangebis garSemo.
dRes samadloblad mosulxarT,
urTierTs mxarSi udgaxarT,
Tumc mZvinvarebda Rame,
Soba xom mainc dadga, nazi sawyisi gaCnda.
rudolf aleqsandr Srioderi (dab.: 29.1.1878 bremeni – gar.: 22.8.1962 bad vise)
10
hans karosa (dab.: 15.12.1878 bad tiolci – gar.: 12.9.1956 ricStaigi pasausTan)
Zveleburi Sadrevani
konrad vaisi (dab.: 1.5.1880 raun brecingeni SvebiShalTan – gar.: 4.1.1940. miunxeni)
aRdgoma TovlSi
sizmridan naubari
11
me ukve vzivar matarebelSi da aqamomde pepelac
ver mofarfatebs. o, varskvlavebi mwuxris,
saSemodgomod CaZiruli baRnari! ai aq axla
qalma ganvlo samudamod... iyo lamazi da iyo Sori.
12
herman kazaki (dab.: 24.7.1896 pocdami – gar.: 10.1.1966 Stutgarti)
naSTi svetisa
mtvridan, qva-RorRidan
airekleba es zmaneba.
samgloviaroa ama soflidan
sivrceTaA svetis gasveneba.
eg Sexvedrebi da miRwevebi
mudam ixsnidnen samyaros!
miwasrgunebuli eg niSnebi
dae, daecnen da Caesvenon.
zamTris dila
gamoTxoveba
13
floqvTa Tqaruni mTaSi miwynarda nela-nela,
diaxac, viri iyo Cemi gzis gamkafveli,
am xeobamde mdevda, is iyo Cemi mcveli,
ciskris naTlidan igi ukan gabrunda Znelad.
me im floqvebis Tqlafuni isev yurebSi midgas;
iq mdinarispir tyesTan, rom Caixveva gzebi,
idga Tqaruni mZime. . . ismoda ucxo xmebi, -
mokvda, Cabarda warsuls Zaxili mamulisa.
mTis karibWidan Cqefen krial-kriala wylebi,
im saZovrisken rbian floqvebi, Soreblebi.
dRe ukanaskneli
1.
Rrma saflavidan ukanasknelad
msurs mogawvdinoT Cemi gulisTqma,
msurs sikvdilis win ukanasknelad suli moviTqva
Cemiv cxovrebis mtkiced Carazul darbazonidan.
14
mari luize kaSnici (dab.: 31.1.1904 karlsrue – gar.: 10.10.1974 romi)
qalaqis gareubani
ori xe
gadarCa
egerias koromidan,
mxolod ori batkani
didi faridan:
erTi Savi da
erTic TeTri.
saRamoobiT
aRaravin ayolebs mzeras
galavnis mowiTalo
qongurebs.
gawkrialebuli sarkmlebiT
gvegebebian
maRali saxlebi
qalaqis gareubnidan.
biWebi
tkacuniT moagelveben
velosipedebs.
mxned amarTuli
uamravi biWi
moagelvebs
velosipedis borbals...
Savi kviparosebi
lagams sdeben
tboris koRoebs.
mRvimis xeoba
ayvavebuli kurdRlacocxaTi
gadapentila.
momavlis imedi
15
irgvliv omia isev da dgas sisxlisRvra.
sxeulebidan, TiTqos Rrublidan gadmosCqefs, -
msgavsi ram uwin bevr qals mieZRvna.
dRes ki arvin Cans, rom SeaCeros es sisxlis dena.
fazebi
16
zilia valteri (dab.: 23.4.1919 rikenbaxi,Sveicaria --)
mReris maria
Zaladoba mamisa,
Tqvi, vin gaisaZlisa?!
var _ mxevali maria...
qalaqebi
17
II. eqspresionizmi
klaviatura daimsxvra. . .
mivstiri lurj mkvdars.
18
ocnebis naviT gadagacureb iasamnis zRvas.
alublisa da vaSlis xeebi wiTlebia da TeTrebia, _
Sens samaiso dResaswaulSi mogiZRvebian.
frinvelT JRurtuliT aris haeri mZlavrad SeZruli,
gadgas gvivrgvini kokrebisa maTgan mownuli.
TovlSi ormxrivi da spetaki TamaSobidan
es mejlisi – oqrosferi maRldeba tbidan.
Sen dabanguli maisis xoWo gcviva kalTaSi
da geReReba mkerdi Tbil qarSi.
Semdeg amisa Segvburavs igi Tavis mantoSi
da moSorebiT gagvaxarebs sxva samyaroSi.
iq suls moviTqvamT siSlegisa da Setakebisgan,
davifarebiT miRmierad yvela droisgan.
davexetebi sanapiroze oqrovan tbisa,
zRva-yvaviloba zeobs sadac Cveni trfobisa.
orad-oriRa sagani
brexti da sikvdili
19
bert brextma ase iZia Suri,
sZlia sikvdili muxanaTuri.
angelozi tyeSi
emigrantis qorali
gadaisroleT
Tqveni gulebi yvela sazRvridan da
iq, sadac mzeriT giZRvnian salams – Ruza auSviT!
xetialisas mTvareebs, zamTrebs da gazafxulebs,
o, nu daiTvliT.
suls Rafavda es samyaro - xotbis gvirgviniT ar SeamkoT!
20
mtkiced
SeigoneT es da TqviT: varT Sin!
bude aigeT!
da daiviwyeT, o, daiviwyeT
is, rac wagglijes da mogpares!
Tqven xom mdinare isari da Spree gadmolaxeT:
wamosaRebi dagrCaT dRes rame?
samSoblo mTeli
da mamuli mcireodeni,
rasac emigranti Tan daatarebs
kacidan kacamde, erTi mxaredan sxva mxareSi,
atmasnils quslze da gamoxveuls tomris WilobSi.
SiSs rom dauZvreT,
Tavebi SergeT - kapiSonSi monazonisa:
Tavis qalaze mainc dagajdebaT kopebi!
Tqven xom miiReT gafrTxileba: ar gwyalobT bedi,
mainc hienebTan liqvna amjobineT iq,
xalxis megobrebTan aq ymuils!
velur dasavleTis fermaSi – poloneTis budeSi
Tqven datoveT qalaqi da napiri da gaiqeciT.
grCebaT dRes rame TanwasaRebi?
samSoblo mTeli
da mamuli mcireodeni,
rasac emigranti Tan daatarebs
kacidan kacamde, _ erTi mxaredan sxva mxareSi,
quslze atmasnils da gamoxveuls tomris WilobSi.
gadaisroleT
Tqveni imedi axal sazRvrisken,
xolo siZvele amoiglijeT Campal kbiliviT!
uniformebis laplapi rodia oqro!
ciliswamebiT da mrisxanebiT gaavebulT
adroveT _ duJi okeanes gadaanTxion!
SurisZiebis da siZulvilis amonTxevisas,
dastoveT marto,
vidre kuWidan bolomde amoiReben imas,
rac Tqven mogpares: saxls, saxnavs, mTas da Sverils wylisa.
eSmaksac wauRia es yvelaferi!
samSoblo mTeli
da mamuli mcireodeni,
rasac emigranti Tan daatarebs
kacidan kacamde, aRma da daRma
ama sofliur oromtrialSi...
da ros sicocxlis vizas gauva vada,
Tan Caiyolebs is mas saflavSi.
sakvirao mimoxilvisas
21
broweulebi! mogesmiT maTgan saorRano fsalmunebi?!
skdebian naRmebi, viT Rrmad Canasobi klanWebi,
zeaklaknilan xviara Reroebi.
Sevardnis darad zuian mware tyviebi.
amaRam gareT
netarebani
22
axali musika,
mcenareebi, wera,
mogzauroba,
simRera,
yofna Tavaziani
Txovna codvisa
hans oto miunsteri (dab.: 28.7.1900 diuce (lotaringia) – gar.: 30.10.1974 miunxeni)
23
valter baueri (dab.: 4.11.1904. merzeburgi – gar.: 23.12.1976 toronto)
mamis cxovreba
sityva Tvalsazrisze
24
ar vici, wvims axla Tu Tovli modis.
veRarc varskvlavebs vamCnevdi, rac Sen dagSordi.
mwvavs gaugebroba Sengan dalocvili gzis.
ra moxdeboda, rom Semxvedrodi?!
vinc wasvla maiZula, vin iyo netav is?
25
III. bunebis lirika
mTvare ianvarSi
mwvanobis Rrubeli
26
mebaRis xerxiT daurRveveli,
mkafvelis celze miukarebi, -
safuZvelsa da simaRles Soris
rCeba kanoni:
rac myife aris, is gadarCeba.
mercxali
georg fon der vringi (dab.: 30.12.1889 brake (oldenburgi) – gar.: 1.3.1968 miunxeni)
sveli vardebi
1
hirondele _ beRurebis sabudari
27
rom gamoiJonos, mere ki maTgan garbis.
hei, Sen _ wveTo, ici raime Cems Sesaxeb?
anda me TviTon Sens Sesaxeb raime vici?
sabegro gvami
bavSvebi miiswrafvian
senakSi dedasTan,
wminda serobidan.
angelozebi ekvderis fiqalebze mimzralan.
RmerTi ki yoymanobs:
aziaros Tu ara mlocvelni kvlav.
gandidebulxar,
gandidebulxar, _
o, Sen, pepelav!
wvimaSi
28
wveTTa vardnas yuri ugde, wveTTa Cqami Seismine,
irgvliv wreSi ismis mRera wvimis.
Tavqve Caiqceva wyali morakrake,
miwis gaJRenTili belti Caaqvs Tavqve
da mand monusxulebiviT mivsxdomivarT saqsov dazgas wvimis,
iribad da mZimed atans sinotive Zafebs,
safeiqro maqos almacerad dastrialebs, _
wvimis dazgas atrialebs,
Tumca ukve ufro moSvebulad nanaoben wyal-fafrebi,
ufro Sorebeli xdeba wylis simRera.
igi yrud moismis, rogorc satyuara eqo abneuli.
wyali mindor-mindor mainc edineba.
gvmarTebs molodini, isev yuris gdeba.
wveTi sabolood qvemoT daecema. siCumidan frTxilad
gadis taqti mgzavris fexsacmlisa tyidan.
wvimiT gaJRenTili xis kenwero Srialdeba.
ficris saxuravqveS tkbili molodini gvelodeba.
vel-mindori nislSi wveba
da uReltexilis pirs, mTaSi
sxva SoreTi maRla cisfrad kiafdeba.
didi Semodgoma
o, mwuxarebav, _
butbutebs misi xma, mZimed
da tkbilad.
vaSlTaA cvenaSi metyvelebs igi
da balaxs warmavlobis leqss gadaamsxvrevs,
xolo wvimaSi, grZel RameTa
wiaRidan gamoitirebs
is yviTel dReebs.
29
jinWris buCqs Seavlebs,
foTlebs fSvnitavs, wvens adens
da cremliT notio amosunTqvas
iberavs wylulze.
icdis didxans, didxans... malulad zveravs guliswors.
ia aRar xarobs,
kesane miilia.
lurjad, vercxlisebr JRerda misi sityva.
vin Seismina?
ax, daviwyebas miecema yoveli!
30
tkbilad Sergebodes mas
Rviis buCqnaris mware nayofi,
Citebi rom kenkaven xolme...
da yvelas, Tav-TavianTi tkivilebiTurT,
keTil TanxmobaSi ecxovros.
adolf fon hatcfeldi (dab.: 3.9.1892 olpe – gar.: 25.7.1957 bad godesbergi)
cxenebiT nadiroba
31
ganibaneba mxeci mzeSi savsebiT,
vidre davasrulebdeT drois tarebas,
meZebrebi kvals mihyvebian veluri JiniT,
xolo taxi ki, sasikvdilod daWrili,
erTsac SeiWirvebs sazarlad
da nebelobas moklebul sxeuls gasWimavs.
dasrulda nadiroba. buki da winwilebi wrTlad minelda,
yavisfer tyeSi yavisferi sikvdili dadga.
da mainc uwyis erTma: notio ofli,
mxecs fergamkrTali SiSisagan rac gadmoskda,
es ofli aris Seniv sikvdilis.
xolo sisxli mxecisa,
mrisxanebisgan duJmoreulis,
es Seni sisxlia.
ukanaskneli wamebi mxecis
da kefaSi meZebrebi,
es Senive sikvdilia.
demonTa xelSi gana Senc saTamaSo burTi ara xar?
iq mogisvrian, sad siSlegea da sikvdili msaxvrali,
dros manam atareben,
sanam Senc sazarlad SeiWirveb
da unebelo sxeuls gasWimav.
dasrulda nadiroba. buki da winwilebi wiTlad minelda.
agoniaSi wevs tye – yavisferi.
alago, o, alago
32
gemi rokvas iwyebs mokiafe SoreTSi.
CrdiloeTs mifrialeben mrume afrebi.
meTevzeTa navSi rom avsuliyavi?!
varskvlavebo, o, varskvlavebo!
talRa migoravs iqiTken SeuCerebliv,
simRera aRwevs TandaTanobiT im napiramde.
ocnebaTa msubuq karpaWSi marwevs
zRva, saamurad da nazad mRevlvari.
ase nela-nela inTqmeba yvela sazRvari
da sanapiro RrubelT SoreTSi.
Sens TvalTa kdema darCeba mxolod, _
varskvlavebo, o, varskvlavebo!
farfatebs hestia1
Tolia
gazafxuli 1946
1
hestia – ojaxis, cecxlis, keriis qalRmerTi. kronosis da reas qaliSvili
33
kuzi, qariT rom Seirxa,
talRiT naqafi Suqi!
ax, sferosebri aRtaceba,
migvrili woniT, igema
da bolos ki mtvriT daezniqa zurgi.
me gombeSoTa sameufodan
mivbobRav maRla,
plutonis1 siwiTles vafrqvev quTuTodan.
mkvdarTa megzuris fleitidan ki
momesmis xma Semzaravad.
gedis sikvdili
1
plutoni _ miwisqveSa samyaros da micvalebulTa sulebis mbrZanebeli. kronosis da
reas vaJi
34
gadavarda kvlav damyayebul WaobSi...
mere _ Sxefebi, krToma, Seyvireba CiviliT aRsavse.
monusxuli
Sen meZiebde!
Sen momelode,
frTamsubuqi rom dagibrunde!
yoveli siwynare, sicarielec _ mgavs me.
ukan daxeva
VII
35
kevrebiTa da margilebiT gamovidevne.
leSebianad, Camxmar totebis xlarTebidan,
Camzral foTlebSi, lelqaSidan gamovcure,
mdore dinebas mkvdrebianad mivqondi Tavqve.
o, gesmas Cveni,
o, gesmas Cveni, wmindao sebastian!
mwvane sizmari
36
mwvane elda qveynierebis guls dastydomia,
foTlebis SuqSi sqlad xrColavs kvirtebis qafi.
kaSkaSa velze Rrubeli buCqnars Sescurebia,
suroebis udabureba fSvinavs sulmnaTi.
poetis sikvdili
“vinc ugebs SeSlilebs,
aris poeti“– georg haimi
inventarizacia
es Cemi qudia,
es Cemi palto,
ai aq, tilos abgaSi
devs Cemi saparsi.
ai konservis Tunuqela:
ai TefSi, ai Cemi kaTxa,
ai mand, TeTr Tixaze
amovkawre Cemi saxeli.
am Zvirfasi lursmniT
amovkawre ai mand da
davifarav
avi Tvalisgan.
37
wyvili Salis winda
devs sapure abgaSi
da rasac sxvas ver vandob,
devs zogi iseTi ram. . .
is Ram-RamobiT baliSad
emsaxureba Tavs Cemsas,
xolo Cemsa da miwas Sua ki
Zevs es muyao – ai mand.
me gansakuTrebiT miyvars
fanqris es grafitic, -
dRisiT is im leqss miwers,
rasac RamiT vTxzav.
Zili
38
orTave maTgans unda hqondes Zlieri muSti,
raTa mecxedrem wamoyvireba ver gaigonos.
im xanad
tye, mdinare,
bus kiviliT CaJamebuli,
WriWinobelebis xavsisferi siTeTre...
odesRac Tvali movkari saxls napirze
da vidre yayaCoebis zamTari
nacrisfer xoWoTa almurSi ixuvlebda,
Cven ucxo Tovli Semogvefanta.
ficruli saxli,
Tvalwarmtaci warmavloba, cxovreba tyeTa.
Sen zeasulo frTiT,
moxvedi zRviT,
qars gamohyevi, bavSvebi axla
gafacicebiT yurs gigdeben, Sens xvatSi suls ioxeben,
39
usmenen Sens hangs.
siwynare Seni, aromati xaxvis
da damsusxveli simwvane
WriWinobelebisa, sigrile Wisa -
megobaro, Cven odesRac
mdinaris piras,
tyis Ceroebis samezobloSi vsaxlobdiT.
modi, axla gulxeldadebiT vimReroT,
rame vumReroT mamapapur saxls.
patarZlebiviT, gvirgvinebi
movigdoT mxrebze
da gzas gavsZaxoT. bind-bundis qari
arynars daatyda. nisli napirze
msubuqad gawva, xolo saxls nesti
moedo. gulxeldadebiT
Cven Zvel droebas vumRerdiT,
megobar gogonebs vumRerodiT xmamaRla,
xmadabla ki – tyes
da gaRma cxovelebs,
mTis-Zira mdelos cxenebs.
idga sibnele. Cven arynari
ganvvleT. kontrabandistebi Ram-RamobiT
fexakrefiT daiarebodnen iq da erTxelac,
axalmTvarobis dros,
moadga ucxo karmidamos
da man ikiTxa: “rogora xar?”
sarkmels miskupeboda alinka, -
”Cems kars urduli aqvs axsnili”, _ ase SesZaxa.”
mimofantulebi
40
qariSxlebs ukan darCa
ormxrivad Ria horizonti. ukan movitoveT is,
sadac videqiT xiznebad.
viT Zilisgudas, arc gvawuxebda devnis SiSi.
ara gvaqvs cecxlis gaCaRebis ufleba
da unebarTvod matarebelsac ver mivatovebT.
miTxres: gviambe rame! bevri araferi viciT imaTze,
vinc erTi RvTisnieri saukunis aprilSi
gzas daadga.
oras duJin xriok miwaze
maT sakuTari saxelmwifos ageba surdaT.
mTxoves: Cveni samarxebis danacrul Zvlebze
gviambe rame!
vupasuxe: cxovrobda xalxi, xolo erTxelac
aRTqmul miwisken gaeSura, ver miagno da aRigava.
maT miTxres: _ briyvo _ wyal-CanCqerTa Sua,
tkbilsa da barbarosuls maT miaRwies...
axla ki gvsurs Cvens uZveles samSobloze
gavigoT rame.
zurgebi gvezniqeboda msubuq tvirTTa qveS,
vikvebebodiT TovliTa da CitebiT,
SeveyrebodiT xolme gza da gza samSoblodan
ayrilTa dasebs, mkrTal landebad rom edinebodnen
da erTmaneTs hkargavdnen.
Tqmuleba cecxlovani _
aRsavleTi!
pirisagan miwisa aRigava jarebis ukan!
ubedureba swored es iyo. udabnoebze
frena ferflisa, uwindeburad bnelis.
mainc wamogvewia kaci, daRlili Zalzed,
win biWi mouZRvoda, zafxulebisgan gadahbugvoda mas
iaraRis bude,
moxuci mama, modunebuli, moegdo mxarze.
Cven gavkveTT qars, mivaRwevT qalaqs,
vpovebT mSvidobas kldeebze.
samezoblodan
41
meZebariviT moqseulia yoveli dRe Cvenze,
aseve enac uecrad arasando gaxda.
miyviris coli: ei Sen, _ gabrazebulia Cemze,
TiTqosda Cemi beberi Zvali fanjridan gasxlta.
eWvgareSea: siyvarulisa asakis naWdevebi
mRierad mosdebia gareT wiflis merqans.
ra xania, viT erTarsebisa mrume Sramebi,
zed dahyureben _ meore saxebas.
ludsaxdeli
mdumarebis emblema
sviis gvirgviniT Semkobila,
bohemur minis
zecas miskdomia
ludis samyaro.
cxenebi lalis
sisxlisRvriT xvixvineben
ludsaxdelebSi,
qalaqis traqtirebSi
miaqaneben Tavdaviwyebas,
sad mamakacebs
xelebidan efurCqnebaT
banqos TamaSi.
cacxvis fanCaturiani,
lomebiani, dianebiani
boTlebi. . . muqi yelebiT. . .
bavSvobaze gadaWimulan.
42
IV. mcire poezia
“rogor diddeba dro, rogor gadidda dro” –
erix kestneri
dr. ovglasi (hans erix blaixi) (dab.: 19.1.1873 loitkirx algoi – gar.: 29.10.1945
fiurstenfeldburgi)
TviTmfrinavuli fiqrebi
43
guli reCxs miyofs: sindisis qenjnam
da propelerma damasxa reti.
swrafad damafren, _ Sen, TviTmfrinavo,
ufro mali-mal ifrine meti.
sarkidan
sarkidan mimzers
saxeba mamis.
magram es igi ar aris sulac!
es me var Tavad, romelsac mzaravs.
did qalaqSi
44
Tvali rom agarida
da ganze gadga . . .
ori ucxo Tvali, sxarti gamoxedva,
warbebi, quTuTo, guga, _
ra unda iyos? erTi nawili kacTa modgmisa
wariltva da samudamod gaqra. . .
did qalqSi
Senebr lamazi
45
da Sen – lamazi uwin,
amCnev, daberdi.
xotba gaTovebisadmi
I.
SemeZlos Tova,
xmas gavikmenddi,
magram xmas viReb.
ver movel Tovlad
da amitomac,
me gaTovebis galeqsvas viwyeb.
cxovreba
46
me ar vici qveynierebas viT movevline.
xan mifiqria, rom var sizmari.
iqiT da aqeT virweodi, daviklakne
da Cemiv fSvinva ZlivsRa vicani.
veeberTela dro
47
is ivseboda, axlac imatebs. kalapotidan
gadmosCqefs ukve.
sapirispiro iRona vinmem? Cateula ki odesme droSi?
dro nakadebad iWreba wyalmankianTa TavebSi,
Wkuis kolofTa sazrisSi damdgara drois gube.
miyidv-moyidva
qalaqi gareT
alajebs braziani.
alajebs mrisxaned,
vincaa fexiani.
“diaci mkerdze!
Tu ginda Zalze!”
“gadamyidvelo, aq modi,
Tu xar bomondi.”
qalaqs gareT
aqvs risxvis ieri,
alajebs mrisxaned,
vincaa sulieri . . .
48
fridrix torbergi (dab.: 16.9.1908 vena – gar.: 10.11.1979 vena)
49
maSa kaleko (dab.: 6.7.1912 Sidlo (poloneTi) – 21.1.1975 ciurixi)
arRnis melodiaze
Suqi da naZirlebi
50
egeb bosobas gamohkra xeli,
mainc waxdebi.
Tavs dagesxmian is Zveli,
maRal ordenis bandebi.
51
V. siurealizmi
“o, mqmen mwklarted da nuSebTan damTvale” _
paul celani
samxreT-Crdilouri silurje
samxreT-Crdilour silurjisaken
agre martoka nu, nu garbixar,
xels daifufqav mTovaris qlorSi,
kvrinCxis eklebSi suls gaiburdav.
52
kler goli (dab.: 29.10.1890 niurnbergi _ 30.05.1977 parizi)
Semsubuqdeba
dedamiwa
fiora Rrublad mwuxris trfobisa
axsnodes TiTqos jado musikas
qva gagordeba cxra mTas iqiT ama qveynisa
xolo lodebi
wonadobebi kaeSanisa
majlajunad rom daswolian
mavans gulmkerdze
ZarRvebidan gamoskdebian
Semsubuqdeba
dedamiwa
fiora Rrublad mwuxris trfobisa
Savad mgznebari SurisZieba
andamatisebr miizideba
angelozisgan sikvdilisa
civad da wynarad
mis Tovlian serTukTan erTad
im sulsac dalevs.
Semsubuqdeba
dedamiwa
fiora Rrublad mwuxris trfobisa
maSin gaqreba varskvlavebisebri
amborSi vardTan _
sul arafrisgan.
53
paula ludvigi ( dab.: 05.01.1900 feldrixi _ gar.: 27.01.1974 darmStati)
bneli RmerTi
oh,
ucxo mxridan movida igi,
ucxo mxaresve is miubrunda.
54
erix arendti (dab.: 15.04.1903 noirupini _ gar.: 25.09.1984 vilhelmshorsti)
garsia lorka
dgas SeSlili
napirTan zRvisa
da qariSxali mas uCurCulebs:
ver gabriyvdeba
marili tbisa.
55
Stefan hermlini (dab.: 13.04.1915 Semnici _ gar.: 6.04.1997 berlini)
tercinebi
56
paul celani (dab.: 23.11.1920 Cernovici _ gar.: 20.04.1970 parizi)
o, mqmen mwklarted,
nuSebTan damTvale!
57
VI. dadaizmi
arfaze damkvrelni
xoWosebr gaqvavebuli saxisani
Zalumad gamohkraven xelebs
simebs
usulgulo bavSvebi
sulCaberili burTebiT TamaSoben
buntis amtexni
Svidgzis sazrianni
TavianTi Svidi sagnieri
sagniT garemoculan da
moelian dros
rodesac
tansacmelis karadebSi moTovs.
viRac abezari
ei – heis dasZaxebs
frTamokecili xe
monaTesaobas gvimtkicebs
Tumca Cven mavedreblebi
sulmouTmenlad avmarTavT
Cvens baraTs maRla
da vimedovnebT rom
TeTri luqis laqisa wveTi
cis Savi TaRidan CamowveTavs
da mas daluqavs.
kukjonidebi
1.
mivuyvebodi guSin quCas navsadgurisken,
sadac talRebi udabur quCebs gars evlebian, vnaxe
gemebi, nacrisferSi dayvinTuli naWuWebi, mijaWvuli
navWurWlebi, odesRac sivrces rom eltvodnen, magram
axla siviwroves SeTvisebian.
gemis lukebze Tvlemen Sturmanebi,
saWis trialiT moqanculan. ra bedenaa marTva
dasabamidan umarTavisa?!
58
erTi am kapitan kukjons damixedeT, loginis kideSi
fexi rogor mourTxams. damixedeT kukjons erT fexze da
meorezedac.
o, ra mxned umklavdeba igi cdunebas.
egeosis zRvisganaa kukjoni cdunebuli,
xolo RamiT ki mas didi SoreTis meZavi acdunebda.
59
axla Rvinoc fskeramdea dayvanili da duqanic
xelidan gvecleba.
1.
sazomi TviTeba gaxda
Zalauflebisa iSviaTadaa masa
oazisi dao qaosi
udabnoebi dalxenani mzakvrobani
metaforuli metamorfozuli
sityvebis qviSobi mosaxilveli qveyana mosafiqrebeli ZneladRa
moxveWili danawevrebuli naTaTbirebi gapartaxebuli
arasgziT arsaiT myofoba wminda Cemi an Seni da yovelgan araferi
aRreul wesrigs
dazogva
CaxlarTuli formebis
xotba
fuW metyvelebaSi Cakirulan
ostatTa sulebi.
yuradReba: samefo taxtebs
eclebaT Zirebi
xolo Cven amaze vmaRldebiT
da vTvalTmaqcdebiT
TiTqos gvaRelvebs Zlier
yvelaferi: ani-dan
hae-mde xan qaoturi
xan kritikuli
xanac narkotikuli
aq vamayobdiT iq guls vitexdiT
aq vixsenebdiT iq viviwydebdiT
moxveWils vexebiT xelebiT
suls moviTqamT da aRviWurvebiT xanac viJangebiT
ase verTobiT lxeniT da mzakvrobiT
varT sofistebi da solipsistebi
skamsa da wisqvils Sua ganTavsdnen
es dao-mao gancdebi
II.
varT msxverplni anda jalaTebi
qristianebi an warmarTebi
viri an mxedari
ase Semdeg
da umal es aris
Tumca moazrovne butbutebs Tvis sityvas
cxovreba dalxenaa
cxovreba mkvlelobaa
arodes iglovde
marad msgavsadve
arsaiT itanjvode
yvelgan Tanabradve
suyvela erTia
60
nuras inaneb
nurvis SeiZuleb
yoveli: xar Sen
jer Seicade
Seisvene
aRivse pirTamde
jobs aRiqvamde
da beds miende
dasvi sakiTxi
gariskavde
cxovreba mkvlelobaa
ase Semdeg
da umal es aris
nu wamoegebi
mRvdlis mzakvrobas
nurc oins uRimRamo
drois bordelis
swrafi klientisa:
burTiviT mrgvali
materialistisa
idealistisa
quetistisa
da ase Semdeg
da umal es aris
cxovreba dalxenili
mxolod ekvilibristis
kibeze Tu aris.
hans karl artmani (dab.: 12.06.1921 vena- braitenzee _ gar.: 4.12.2000 vena)
ucqerda
cicqna
martorqa
“ade”: aRmoxda
afrialda
alami
uyvarda
mamuli
masTan laRobdnen
turfa mxevlebi
sarkmelTan
aqeT da iqiT
daxtoda
iqorwina
Tumc uTanasworod
loginidan
sandlebSi
iskupa
rekvas zanzalakis
bejiTad iTvlida
hoda WkuaSi Cemi
bedauris aRkazma daujda
Soreul mxareSi
mounda gaWeneba
61
farSevangTagan da bulbulTan
CaZineba
Tavs laRad vgrZnobdi
dilis sioSi
marcxniv da marjvniv
CanCqerTa winaSe
surneli muxisa
ia jadosnuri
maxvili da lira
karaqi da puri
mdidruli zardaxSebi
zandukebianad
TerTmets rom Tertmeti
aris ocdasami
pawia baRnari
peplebiani
siwiTle mwuxrisa
vaxSami
riJraJis siwiTle
ar mepitnaveba
TavSesafarSi
nu mimabarebT
mag jado-saxlSi
ai iRviZebs
nikrisi avi
Tamamad Tqvi:
erTi ori
robinzoni
o Sen depeSav
yovel dRe cismare
hansi da greteli
etiketze:
“amsteldami”
babiloni
62
ar wagcdes
mandeTken
xeli
futkari futkari
macnes saCuqari
frinta tkbili
qali tyuis
gaRma sarkmlisa
Cems kaizers
jariskacebi dasWirda
TamaSi banqosi
CrCili kabisa
martorqa orcxobiliani
miTxari ra vuTxra
mTvaruna savsea
mamilo Zexvi cremlsa Rvris
dedilo ZexvisTvis
aqeTken amasTan amisTvis
oh Sen ludvig
Rrmadpativcemulo
germanTa qveyanav!
Sen mogiSenebia auracxeli
mtirala tirifi
wyaro Tvisave wyliTaa
natifi
xeebze
iuda xtis.
sityvaa Tamami
keTilad naTqvami.
ax Zmao
ax dao da
Sen Cemo erTgulo
axali wlis Ramev
Senzed momindvia
mxare tiroli.
kombinaciebi
1.
am cxvorebaSi arasodes.
Semodgoma 46-is anda zafxuli 50-isa.
daugzavneli werilebis gagzavna.
saxeli damaviwyda.
2.
Toliebi gundebad mifarfateben horizontisken.
grafitis sferoa mTvare namgliseburi qimiT.
mwvane cis Suagulidan narinjovani sarkmlebi
gadmokidulan.
3.
Tovlis burusi monusxavs Cems sevdian princesas.
unazesman sizmarSi cremlebi Rvara.
saxe miCvena Cemma sevdianma princesam.
zRapruli arsebaa Cemi sevdiani princesa.
63
4.
xel-fexs miborkaven isrebi Suqisa.
mimosxltebian isrebi landisa.
pwkarebi daxvavebuli leqsebisa.
mogoneba ganumeoreblisa.
5.
ar vfiqrob amas... an mere... an odesme...
guSindelze, arc zegindelze me ar vfiqrob.
isRa damrCenia Tavi gavixseno,
ganumeorebeli movigono,
vTqva saTqmeli,
ganvicado gansacdeli,
misaRwevels mivaRwio,
gavimeoro gasameorebeli,
dasasrulebeli davasrulo...
xolo... arganumeorebeli,
arsaTqmeli,
argansacdeli,
armisaRwevi,
argasameorebeli,
ardasasrulebeli, _
arasodes dasruldeba.
64
franc moni (dab.: 26.06.1926 frankfurti mainze _ )
horizontaluri proeqcia
iyo cxadi,
uaRresad cxadi,
gacilebiT cxadi,
vidre axlaa.
yvelaferi cxadia.
sifrifanafrTianebi,
heqsagoni,
mosarkuli refleqsebi,
ufro gvian ki
nawnavi.
pawawkintela minis burTula. mebaduri ZuiT
amozidavs nadavls, sikvdilisTvis pawawkintelas.
wylis gluv zedapirze
fSvinva,
horeliefi,
heliotropi.
RvTis Svilebisgan Sobdnen asulni
adamis modgmas.
orTaveni
SiSvlad da natifad SeaRwevdnen Tanabar talRebs,
Tan Tavebsac wamoswevdnen,
akvirdebodnen erTmaneTs
dro da dro isev.
horizontaluri proeqcia,
futuro xorxi,
safuari,
ubis wignaki.
“rogor unda isjebodes kaci,
visi bralic daudgenelia danaSaulSi?”
moikakveniT wels qvemoT,
raTa mogartyan _ ai mand!
(zurgs movliT mzera winisken).
bageTagan gamosxlta mxeci _ oris sanacvlod,
nacvlad samisa,
Sen mkvdari xar,
igi mkvdaria,
ukve aqaa yvela frinveli,
yvela frinveli,
sulyvela.
xma
65
metali ara,
arc ocnebebi.
sisxliT wiTeli siwiTle wylisa.
angelozisebr pirmSvenieri yma
wamaxul saxuravze Weneb-WenebiT.
aRlumi mzisa _
miacileben ZaRlebi.
aRlums miwisa _
gamZvinvarebuli grigali.
dila
isev moelis
(minaweri bavSvis naxatze)
atmis xeebi
darbaislur mosasxamebSi mgloviaroben wvimis mosvlamde.
isev moelis rtoebSi mTvare
atmis gulidan momskdar simReras.
66
VII. yofiTi lirika
“Cven tkivilebi migvasveneben usarkmlo saxlSi” –
hilde domini
korea
usarkmlo saxli
dasmena
mTvarev,
mdedr-obobaTa rZisfer qselSi gaxlarTulo,
mabezRarav;
mTvarev: Sen Cven bralsa gsdebT.
Sen jaSuSobdi;
siTeTre Seni xelebisa tyuis.
aseve TeTria qlori,
aseve TeTria Tovli;
qlori, dacxrilulTa cxedrebze rom gadasCqefs.
67
gaToSilebs rom aTbobs, _ Tovli.
aseve TeTria nisli,
aseve TeTria Rvedebi;
nisli, momsvreli Wiris xeobaSi rom CaSvebula,
moklulebs rom agrileben, _ Rvedebic.
mTvarev,
kaliisebro monetav kacTa,
damcinao; mTvarev:
Sen jaSuSobdi,
CvenTvis cnobilia Seni damkveTi;
is siyvaruls miRma binadrobs.
68
valter hiolereri (dab.: 19.12.1922 zulcbax-rozenburgi _ gar.: 10.05.2003 berlini)
Sen ar Secvlilxar.
mainc iqiTken mitorRialob, xolo igi ki
mogepyroba Zveleburadve. Sen ucvleli xar.
69
es dRe uSfoTvelad miilia,
ra uxeiroc iyo ici.
me drois SeCerebac SemiZlia
saCvenebeli TiTiT.
gzajvaredinebi
70
TeTro wyalo, mwvane Zilo,
dido saRamov, pawawina balaxo,
vin modis? vin modis?
ucxo.
II.
eh, ra vuyoT mezRvaurs damxrCvals?
Cven mas umal Ceqmas vxdiT,
Cven mas umal Jilets vxdiT,
mivasvenebT balaxSi.
III.
vina var? vina var?
ucxo.
mzisadmi
71
manam, sanam mogTenTavs da bolos Tvals milulav.
umzeod xelovnebac ki bindiT iqneboda mosili;
mwyemsuri
72
xolo Cven vdumvarT da gvwams
RmerTisa, bevric ijerebs,
sabavSvo simRera
mokiTxvis baraTi
1.
iZebneba wvima,
romelic Sxams iwveTebs TvalebSi.
2.
fanjris mwmendavi
mtvrian zecas miayrdnobs kibes,
Semodgoma sinagogas kars SeaRebs.
qarebi galoben Toras.
73
xeebi beberi rabinebi arian
da aCaReben kandelebs.
jaWvebi
aqvs Semogebuli yvavTa Zilis xes.
ZaRlebis yefa Sens sizmrebs winaswarmetyvelebs.
biuroSi
edgar li mastersi
1
li mastersis mier Sedgenil anTologiaSi Semavali leqsebi aRweren fiqciur qalaq sfun
riveris cxovrebas.
74
vinc saflavis qvebs sTesavda zed minaweriT,
rom idga mkacri, boroti dro, amiT verc
veraferi moimko, dumilis, dumilis garda.
da aResrula TviTonac,
rigiT meore omis damTavrebidan maleve,
daviwyebuli yvelasgan,
qviTnageb qalaq niu-iorkSi,
Raribebis TavSesafarSi, kuWis daclis ukurnebeli sneulebisgan.
xolo isini, romelTac adamianurobisa arc araferi ebadaT
sabanko angariSebze, man sakuTarsave sasaflaoze waiRo
da maTxovrebis, mruSebis, buntisTavebis gverdiT dafla.
modi,
sisxami dilis
preludiur Suqs
SevegeboT.
modi,
qar-wvimis
viwvnioT gemo,
Tavze
rom gvevleba Wavlebad.
modi,
mivesalmoT dRes,
Ruza rom auSvia
da gezs simSvidisaken
iRebs.
erT aseT dilas
usaTuod daivanebs
sayovelTao
mSvidoba
horizontze.
75
ras aRar itevs kacis ocneba!
sad gaqra kaci, Senze Wkuas rom hkargavda?
cxra mTas iqiT gadaixvewa!
_ kunilingus, danapirebi Txemis TvalTan, TvalTan
mTvarisa.
o, kmara, kmara.
amas jobs, laibnicis quCaze erTi sagalantereo maRazia Seigulo,
maRaziebSi saukeTeso.
xedav, ras ar moifiqrebs kaci?!
mainteresebs, sxvagan Tu laparakoben Senze?
fosta! es unda iyos gzavnili _ eh, Taliziasi:
“yvelaferi saxlis meurneobisaTvis.”
mTvaris amosvlaze dResac Wkuas hkargav.
albaT dasakargi iyo,
rac xelidan gauSvi.
ganvlo zafxulma, Caiara da Tan gaiyola gulisworic.
xvalisaTvis misi anazomi
saRamos gazeTSi gamoqveyndeba.
gaWrili vaSliviTa ggavs Sen, magram ar axsendebi.
geyos, geyos.
nuRarc fics mimeoreb bednierebis xangasuli
gvirilebisa.
anderZi
76
zrunvas uTqvenodac Tavs gavarTmev.
eg xom marTla Cemi saqmea?! mSvidobiT.
ho, sigaretis Rerebi tumboze unda damrCenoda, usaTuod. . .
momgvareT kaci
77
sarCevi:
78
III. “raic myifea, is gadarCeba” – oskar loerke
79
76. maSa kaleko _ arRnis melodiaze
77. fric grashofi _ Suqi da naZirlebi
80
112.giunter kunerti _ aq ganisvenebs mziuri RmerTi
113. valter helmut frici _ modi sisxami dilis preludiur Suqs
SevegeboT
114. peter riumkorfi _ rCeva xanSiSesuli SeyvarebulisaTvis anu
sicocxle iwyeba ormocis mere
115. hans magnus encensbergeri _ anderZi
116. horst biineki _ Sen male mokvdebi
117. qristof mekeli _ momgvareT kaci
81