Professional Documents
Culture Documents
Samyutta Nikaya 4
Samyutta Nikaya 4
Cakkhu� bhikkhave anicca�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt�
ta� neta� mama, neso'hamasmi, na me'so att�, ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
Sota� anicca�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt� yadanatt� ta� neta�
mama, neso'hamasmi, na me so att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Gh�na� anicca�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� neta�
mama, ne so'hamasmi, na me so att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
Jivh� anicc�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� neta�
mama, neso'hamasmi, na me so att�' ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
K�yo anicco, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� neta�
mama, neso'hamasmi, na me so att�' ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
Mano anicco, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� neta�
mama, neso'hamasmi, na me so att�' ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
[PTS Page 002] [\q 2/] eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako cakkhusm�mpi
nibbindati, sotasm�mpi nibbindati, gh�nasmimpi nibbindati, jivh�yapi nibbindati,
k�yasmimpi nibbindati, manasmimpi nibbindati, nibbinda� virajjati, vir�g�
vimuccati, vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti, kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�,
kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. 1. 2
Ajjhattadukkhasutta� 2. S�vatthiya�
Cakkhu� bhikkhave dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� neta� mama,
neso'hamasmi, na meso att�" ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Sota� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� neta� mama, neso'hamasmi, na
meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Gh�na� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� neta� mama, ne so' hamasmi. Na
meso att�' ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Jivh� dukkh�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� neta�
mama, neso'hamasmi, na meso att�' ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
K�yo dukkho, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� neta� mama, neso'hamasmi, na meso
att�' ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Mano dukkho, ya� dukkha�, tadanatt�, yadanatt� ta� neta� mama, neso'hamasmi, na
meso att�" ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi nibbindati, sotasmimpi
nibbindati, gh�nasmimpi nibbindati, jivh�yapi nibbindati, k�yasmimpi nibbindati,
manasmimpi nibbindati, nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati, vimuttasmi�
vimuttamiti ���a� hoti, kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para�
itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
Sota� anatt�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt� yadanatt� ta� neta�
mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Gh�na� anatt�, yadanatt� ta� neta� mama, ne so' hamasmi. Na meso att�' ti evameta�
yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Jivh� anatt�, yadanatt� ta� neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�' ti evameta�
yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
K�yo anatt�, yadanatt� ta� neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�' ti evameta�
yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Mano anatt�, yadanatt� ta� neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�" ti evameta�
yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi nibbindati, sotasmimpi
nibbindati, gh�nasmimpi nibbindati, jivh�yapi nibbindati, k�yasmimpi nibbindati,
manasmimpi nibbindati, nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati, vimuttasmi�
vimuttamiti ���a� hoti, kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para�
itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. 1. 4
B�hir�niccasutta�
4. S�vatthiya�
R�pa� bhikkhave anicca�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt�
ta� neta� mama, [PTS Page 003] [\q 3/] neso'hamasmi, na meso att�ti evameta�
yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Sadd� anicc�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt� yadanatt� ta� neta�
mama, neso'hamasmi, na meso att�ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Gandh� anicc�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� neta�
mama, ne so' hamasmi, na meso att�ti ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
Ras� anicc�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� neta�
mama, neso'hamasmi, na meso att�ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Po��habb� anicc�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta�
neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
Dhamm� anicc�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� neta�
mama neso'hamasmi, na meso att�ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Sadd� dukkh�, ya� dukkha� tadanatt�. Yadanatt� ta� neta� mama, neso'hamasmi, na
meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Gandh� dukkh�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� neta� mama, neso' hamasmi. Na
meso att�' ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Ras� dukkh�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� neta� mama, neso' hamasmi, na
meso att�' ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Po��habb� dukkh�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� neta� mama, neso' hamasmi,
na meso att�' ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Dhamm� dukkh�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� neta� mama, neso' hamasmi, na
meso att�' ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
1. 1. 6
B�hir�nattasutta�
6. S�vatthiya�
R�p� bhikkhave anatt�, yadanatt� ta� neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�' ti
evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Sadd� bhikkhave anatt�, yadanatt� ta� neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�' ti
evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Gandh� bhikkhave anatt�, yadanatt� ta� neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�' ti
evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Ras� bhikkhave anatt�, yadanatt� ta� neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�' ti
evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Po��habb� bhikkhave anatt�, yadanatt� ta� neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'
ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Dhamm� bhikkhave anatt�, yadanatt� ta� neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�' ti
evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi nibbindati, sotasmimpi
nibbindati, gh�nasmimpi nibbindati, jivh�yapi nibbindati, k�yasmimpi nibbindati,
manasmimpi nibbindati, nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati, vimuttasmi�
vimuttamiti ���a� hoti, kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para�
itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. 1. 7
Dutiyaajajhatt�niccasutta�
7. [PTS Page 004] [\q 4/] s�vatthiya� cakkhu� bhikkhave anicca�
at�t�n�gata�, ko pana v�do paccuppannassa, eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako
at�tasmi�-1 cakkhusmi� anapekho-2. Hoti, an�gata� cakkhu� n�bhinandati,
paccappannassa cakkhussa nibbid�ya vir�g�ya nirodh�ya pa�ipanno hoti.
1. At�tasamimpi - s�mu, s� 1. 2. Anapekkho - machasa�, sy�.
Jivh� anicc� at�t�n�gat�. Ko pana v�do paccuppann�ya, eva� passa� bhikkhave sutav�
ariyas�vako at�t�ya jivh�ya anapekho hoti, an�gata� jivha� n�bhinandati,
paccuppann�ya jivh�ya nibbid�ya nirodh�ya pa�ipanno hoti.
K�yo anicco at�t�n�gato, ko pana v�do paccuppannassa, eva� passa� bhikkhave sutav�
ariyas�vako at�tasmi� k�yasmi� anapekho hoti, an�gata� k�ya� n�bhinandati,
paccuppannassa k�yassa nibbid�ya vir�g�ya nirodh�ya pa�ipanno hoti.
Mano anicco at�t�n�gato, ko pana v�do paccuppannassa, eva� passa� bhikkhave sutav�
ariyas�vako at�tasmi� manasmi� anapekho hoti, an�gata� mana� n�bhinandati,
paccuppannassa manassa nibbid�ya vir�g�ya nirodh�ya pa�ipanno hot�ti.
1. 1. 8
Dutiya ajjhattadukkhasutta�
8. S�vatthiya�. Cakkhu� bhikkhave dukkha� at�t�n�gata�. Ko pana v�do
paccuppannassa. Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako at�tasmi� cakkhusmi�
anapekho hoti, an�gata� cakkhu� n�bhinandati, paccuppannassa cakkhussa nibbid�ya
vir�g�ya nirodh�ya pa�ipanno hoti.
Sota� dukkha� at�t�n�gata�. Ko pana v�do paccuppannassa. Eva� passa� bhikkhave
sutav� ariyas�vako at�tasmi� sotasmi� anapekho hoti, an�gata� sota� n�bhinandati,
paccuppannassa sotassa nibbid�ya vir�g�ya nirodh�ya pa�ipanno hoti.
1. 1. 10
Dutiya b�hir�niccasutta�
10. S�vatthiya�
R�p� bhikkhave anicc� at�t�n�gat�. Ko pana v�do paccuppann�na�, eva� passa�
bhikkhave sutav� ariyas�vako at�tesu r�pesu anapekho hoti, an�gate r�pe
n�bhinandati, paccuppann�na� r�p�na� nibbid�ya vir�g�ya nirodh�ya pa�ipanno hoti.
Sadd� bhikkhave anicc� at�t�n�gat�. Ko pana v�do paccuppann�na�, eva� passa�
bhikkhave sutav� ariyas�vako at�tesu saddesu anapekho hoti, an�gate sadde
n�bhinandati, paccuppann�na� sadd�na� nibbid�ya vir�g�ya nirodh�ya pa�ipanno hoti.
Gandh� bhikkhave anicc� at�t�n�gat�. Ko pana v�do paccuppann�na�, eva� passa�
bhikkhave sutav� ariyas�vako at�tesu gandhesu anapekho hoti, an�gate gandhe
n�bhinandati, paccuppann�na� gandh�na� nibbid�ya vir�g�ya nirodh�ya pa�ipanno hoti.
1. 1. 12
Dutiya b�hir�nattasutta�
12. S�vatthiya�:
Tassudd�na�:
2. Yamakavaggo
1. 2. 1
Sambodhasutta�
13. S�vatthiya�:
Pubbeva me bhikkhave sambodh� anabhisambuddhassa [PTS Page 007] [\q 7/]
bodhisattasseva sato etadahosi. Ko nu kho cakkhussa ass�do, ko �d�navo, ki�
nissara�a�,
Ko sotassa ass�do, ko �d�navo, ki� nissara�a�,
Ko gh�nassa ass�do, ko �d�navo, ki� nissara�a�,
Ko jivh�ya ass�do, ko �d�navo, ki� nissara�a�,
Ko k�yassa ass�do, ko �d�navo, ki� nissara�a�,
Ko manassa ass�do, ko �d�navo, ki� nissara�anti.
Tassa mayha� bhikkhave etadahosi: ya� kho cakkhu� pa�icca uppajjati sukha�
somanassa� aya� cakkhussa ass�do, ya� cakkhu� anicca� dukkha� vipari�madhamma� aya�
cakkhussa �d�navo, yo cakkhusmi� chandar�gavinayo chandar�gappah�na� ida� cakkhussa
nissara�a�,
Ya� kho sota� pa�icca uppajjati sukha� somanassa� aya� sotassa ass�do, ya� sota�
anicca� dukkha� vipari�madhamma� aya� sotassa �d�navo, yo sotasmi� chandar�gavinayo
chandar�gappah�na� ida� sotassa nissara�a�,
Ya� kho gh�na� pa�icca uppajjati sukha� somanassa� aya� gh�nassa ass�do, ya� gh�na�
anicca� dukkha� vipari�madhamma� aya� gh�nassa �d�navo, yo gh�nasmi�
chandar�gavinayo chandar�gappah�na� ida� gh�nassa nissara�a�,
Ya� kho jivha� pa�icca uppajjati sukha� somanassa� aya� jivh�ya ass�do, y� jivh�
anicc� dukkh� vipari�madhamm� aya� jivh�ya �d�navo, yo jivh�ya chandar�gavinayo
chandar�gappah�na� ida� jivh�ya nissara�a�,
Ya� kho k�ya� pa�icca uppajjati sukha� somanassa� aya� k�yassa ass�do, yo k�yo
anicco dukkho viparin�madhammo aya� k�yassa �d�navo, yo k�yasmi� chandar�gavinayo
chandar�gappah�na� ida� k�yassa nissara�a�,
Ya� kho mana� pa�icca uppajjati sukha� somanassa� aya� manassa ass�do, yo mano
anicco dukkho vipari�madhammo aya� manassa �d�navo, yo manasmi� chandar�gavinayo
chandar�gappah�na� ida� manassa nissara�a�, ya� mana� pa�icca upapajjati sukha�
somanassa�, aya� manassa ass�do, yo mano anicco dukkho vipari�madhammo aya� manassa
�d�navo, yo manasmi� chandar�gavinayo chandar�gappah�na� ida� manassa nissara�a�.
Yato ca kho' ha� bhikkhave imesa� channa� ajjhattik�na� �yatan�na� eva� ass�da�ca
ass�dato �d�nava�ca �d�navato nissara�a�ca nissara�ato yath�bh�ta� abbha���si�,
ath�ha� bhikkhave sadevake loke sam�rake sabrahmake sassama�abr�hma�iy� paj�ya
sadeva manuss�ya anuttara� samm�sambodhi� abhisambuddhoti pacca���si�. [PTS Page
008] [\q 8/] ���a�ca pana me dassana� udap�di, akupp� me cetovimutti
ayamantim� j�ti, natthid�ni punabbhavoti.
------------------------
1. Mano - machasa� 2. Abhisambuddho - s�. Mu.
1. 2. 4
Dutiya ass�dapariyesanasutta�
16. S�vatthiya�-
R�p�n�ha� bhikkhave ass�dapariyesana� acari�, yo r�p�na� ass�do tadajjhagama�,
y�vat� r�p�na� ass�do pa���ya me so sudi��ho. R�p�n�ha� bhikkhave [PTS Page 10] [\q
10/] �d�navapariyesana� acari�, yo r�p�na� �d�navo tadajjhagama�, y�vat�
r�p�na� �d�navo pa���ya me so sudi��ho. R�p�n�ha� bhikkhave nissara�apariyesana�
acari�, ya� r�p�na� nissara�a� tadajjhagama�, y�vat� r�p�na� nissara�a� pa���ya me
ta� sudi��ha�.
No ceda� bhikkhave k�yassa ass�do abhavissa, nayida� satt� k�ya� s�rajjeyu�, yasm�
ca kho bhikkhave atthi k�yassa ass�do, tasm� satt� k�yasmi� s�rajjanti. No ceda�
bhikkhave k�yassa �d�navo abhavissa, nayida� satt� k�yasmi� nibbindeyyu�, yasm� ca
kho bhikkhave atthi k�yassa �d�navo. Tasm� satt� k�yasmi� nibbindanti. No ceda�
bhikkhave k�yassa nissara�a� abhavissa, nayida� satt� k�yasm� nissareyyu�. Yasm� ca
kho bhikkhave atthi k�yassa nissara�a�, tasm� satt� k�yasm� nissaranti.
No ceda� bhikkhave manassa ass�do abhavissa, nayida� satt� manasmi� s�rajjeyyu�,
yasm� ca kho bhikkhave atthi manassa ass�do, tasm� satt� cakkhusmi� s�rajjanti. No
ceda� bhikkhave manassa �d�navo abhavissa, nayida� satt� manasmi� nibbindeyyu�,
yasm� ca kho bhikkhave atthi manassa �d�navo. Tasm� satt� manasmi� nibbindanti. No
ceda� bhikkhave cakkhussa nissara�a� abhavissa nayida� satt� cakkhusm� nissareyyu�.
Yasm� ca kho bhikkhave atthi manassa nissara�a�, tasm� satt� manasm� nissaranti.
1. 2. 6
Dutiya no ce ass�dasutta�
18. S�vatthiya�
No ceda� bhikkhave r�p�na� ass�do abhavissa, nayida� satt� r�pesu s�rajjeyyu�.
Yasm� ca kho bhikkhave atthi r�p�na� ass�do. Tasm� satt� r�pesu s�rajjanti. No
ceda� bhikkhave r�p�na� �d�navo abhavissa, nayida� satt� r�pesu nibbindeyyu�. Yasm�
ca kho bhikkhave atthi r�p�na� �d�navo, tasm� satt� r�pesu nibbindanti. No ceda�
bhikkhave r�p�na� nissara�a� abhavissa, nayida� satt� r�pehi nissareyyu�. Yasm� ca
kho bhikkhave atthi r�p�na� nissara�a�, tasm� satt� r�pehi nissaranti.
No ceda� bhikkhave sadd�na� ass�do abhavissa, nayida� satt� saddesu s�rajjeyyu�,
yasm� ca kho bhikkhave atthi sadd�na� ass�do, tasm� satt� saddesu s�rajjanti. No
ceda� bhikkhave sadd�na� �d�navo abhavissa, nayida� satt� saddesu nibbindeyyu�,
yasm� ca kho bhikkhave atthi sadd�na� �d�navo. Tasm� satt� saddesu nibbindanti. No
ceda� bhikkhave sadd�na� nissara�a� abhavissa nayida� satt� saddasm� nissareyyu�.
Yasm� ca kho bhikkhave atthi sadd�na� nissara�a�, tasm� satt� saddehi nissaranti.
No ceda� bhikkhave gandh�na� ass�do abhavissa, nayida� satt� gandh�na� s�rajjeyyu�,
yasm� ca kho bhikkhave atthi gandh�na� ass�do, tasm� satt� gandhesu s�rajjanti. No
ceda� bhikkhave ghandh�na� �d�navo abhavissa, nayida� satt� gandhesu nibbindeyyu�,
yasm� ca kho bhikkhave atthi gandh�na� �d�navo. Tasm� satt� gandhesu nibbindanti.
No ceda� bhikkhave gandh�na� nissara�a� abhavissa, nayida� satt� gandhehi
nissareyyu�. Yasm� ca kho bhikkhave atth� gandh�na� nissara�a�, tasm� satt�
gandhehi nissaranti.
No ceda� bhikkhave ras�na� ass�do abhavissa, nayida� satt� rasesu s�rajjeyu�, yasm�
ca kho bhikkhave atthi ras�na� ass�do, tasm� satt� rasesu s�rajjanti. No ceda�
bhikkhave ras�na� �d�navo abhavissa, nayida� satt� rasesu nibbindeyyu�, yasm� ca
kho bhikkhave atthi ras�na� �d�navo. Tasm� satt� rasesu nibbindanti. No ceda�
bhikkhave ras�na� nissara�a� abhavissa, nayida� satt� rasehi nissareyyu�. Yasm� ca
kho bhikkhave atthi ras�na� nissara�a�, tasm� satt� rasehi nissaranti.
No ceda� bhikkhave po��habb�na� ass�do abhavissa, nayida� satt� po��habbesu
s�rajjeyyu�,
Yasm� ca kho bhikkhave atth� po��habb�na� ass�do tasm� satt� po��habbesu
s�rajjanti. No ceda� bhikkhave po��habb�na� �d�navo abhavissa, nayida� satt�
po��habbesu nibbindeyyu�, yasm� ca kho bhikkhave atthi po��habb�na� �d�navo. Tasm�
satt� po��habbesu nibbindanti. No ceda� bhikkhave po��habb�na� nissara�a�
abhavissa, nayida� satt� po��habbehi nissareyyu�. Yasm� ca kho bhikkhave atthi
po��habb�na� nissara�a�, tasm� satt� po��habbehi nissaranti.
1. 2. 7
Abhinandasutta�.
19. S�vatthiya�
Yo bhikkhave cakkhu� abhinandati, dukkha� so abhinandati. Yo dukkha� abhinandati,
aparimutto so dukkhasm�ti vad�mi. Yo sota� abhinandati, dukkha� so abhinandati. Yo
dukkha� abhinandati aparimutto so dukkhasm�ti vad�mi. Yo gh�na� abhinandati,
dukkha� so abhinandati. Yo dukkha� abhinandati, aparimutto so dukkhasm�ti vad�mi.
Yo jivha� abhinandati, dukkha� so abhinandati. Yo dukkha� abhinandati, aparimutto
so dukkhasm�ti vad�mi. Yo k�ya� abhinandati, dukkha� so abhinandati. Yo dukkha�
abhinandati, aparimutto so dukkhasm�ti vad�mi. Yo mana� abhinandati, dukkha� so
abhinandati. Yo dukkha� abhinandati, aparimutto so dukkhasm�ti vad�mi.
1. 2. 8
Dutiya abhinandasutta�
[PTS Page 014] [\q 14/] yo ca kho bhikkhave r�pe n�bhinandati, dukkha� so
n�bhinandati. Yo dukkha� n�bhinandati, parimutto so dukkhasm�ti vad�mi. Yo sadde
n�bhinandati, dukkha� so n�bhinandati. Yo dukkha� n�bhinandati, parimutto so
dukkhasm�ti vad�mi. Yo gandhe n�bhinandati, dukkha� so n�bhinandati. Yo dukkha�
n�bhinandati, parimutto so dukkhasm�ti vad�mi. Yo rase n�bhinandati, dukkha� so
n�bhinandati. Yo dukkha� n�bhinandati, parimutto so dukkhasm�ti vad�mi. Yo
po��habbe n�bhinandati dukkha� so n�bhinandati. Yo dukkha� n�bhinandati, parimutto
so dukkhasm�ti vad�mi. Yo dhamme n�bhinandati, dukkha� so n�bhinandati. Yo dukkha�
n�bhinandati. Parimutto so dukkhasm�ti vad�m�ti.
1. 2. 9
Upp�dasutta�
21. S�vatthiya�
Yo bhikkhave cakkhussa upp�do �hiti abhinibbatti p�tubh�vo, dukkhasseso upp�do
rog�na� �hiti jar�mara�assa p�tubh�vo.
Yo sotassa upp�do �hiti abhinibbatti p�tubh�vo, dukkhasseso upp�do rog�na� �hiti
jar�mara�assa p�tubh�vo.
Yo gh�nassa upp�do �hiti abhinibbatti p�tubh�vo, dukkhasseso upp�do rog�na� �hiti
jar�mara�assa p�tubh�vo.
Yo jivh�ya upp�do �hiti abhinibbatti p�tubh�vo, dukkhasseso upp�do rog�na� �hiti
jar�mara�assa p�tubh�vo.
Yo k�yassa upp�do �hiti abhinibbatti p�tubh�vo, dukkhasseso upp�do rog�na� �hiti
jar�mara�assa p�tubh�vo.
Yo manassa upp�do �hiti abhinibbatti p�tubh�vo, dukkhasseso upp�do rog�na� �hiti
jar�mara�assa p�tubh�vo.
1. 2. 10
Dutiya upp�dasutta�
22. S�vatthiya�
Yo bhikkhave r�p�na� upp�do �hiti abhinibbatti p�tubh�vo, dukkhasseso upp�do
rog�na� �hiti jar�mara�assa p�tubh�vo.
Yo sadd�na� upp�do �hiti abhinibbatti p�tubh�vo, dukkhasseso upp�do rog�na� �hiti
jar�mara�assa p�tubh�vo.
Yo gandh�na� upp�do �hiti abhinibbatti p�tubh�vo, dukkhasseso upp�do rog�na� �hiti
jar�mara�assa p�tubh�vo.
Yo ras�na� upp�do �hiti abhinibbatti p�tubh�vo, dukkhasseso upp�do rog�na� �hiti
jar�mara�assa p�tubh�vo.
Yo pho��habb�na� upp�do �hiti abhinibbatti p�tubh�vo, dukkhasseso upp�do rog�na�
�hiti jar�mara�assa p�tubh�vo.
Yo dhamm�na� upp�do �hiti abhinibbatti p�tubh�vo, dukkhasseso upp�do rog�na� �hiti
jar�mara�assa p�tubh�vo.
Yamakavaggo dutiyo.
Tassudd�na�:
Sambodhena duve vutt� ass�dena pare d�ve
No ce tena duve vutt� abhinandena pare duve
Upp�dena duve vutt� vaggo tena pavuccat�ti.
1. Attha�gamo - machasa�, sy�.
3. Sabbavaggo
1. 3. 1
Sabbasutta�
23. S�vatthiya�
Sabba� vo bhikkhave desiss�mi-1 ta� su�tha. Ki�ca bhikkhave sabba�: cakkhu�ceva
r�p� ca sota�ca sadd� ca gh�na�ca gandh� ca jivh� ca ras� ca k�yo ca pho��habb� ca
mano ca dhamm� ca ida� vuccati bhikkhave sabba�.
1. 3. 2
Pah�nasutta�
24. S�vatthiya�
Sabbappah�n�ya-3 vo bhikkhave dhamma� desiss�mi: ta� su�tha. Katamo ca bhikkhave
sabbappah�n�ya dhammo: cakkhu� bhikkhave pah�tabba�, r�p� pah�tabb�, cakkhuvi����a�
pah�tabba�, cakkhu samphasso pah�tabbo, [PTS Page 016] [\q 16/] yampida�
cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�,
tampi pah�tabba� aya� kho bhikkhave sabbappah�n�ya dhammoti.
1. 3. 3.
Dutiya pah�nasutta�
25. S�vatthiya�
Sabba� abhi��� pari��� pah�n�ya kho bhikkhave dhamma� desiss�mi, ta� su�tha.
Mano abhi��� pari��� pah�tabbo, dhamm� abhi��� [PTS Page 017] [\q 17/]
pari��� pah�tabb�, manovi����a� abhi��� pari��� pah�tabba�, manosamphasso abhi���
pari��� pah�tabbo, yampida� manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi abhi��� pari��� pah�tabba�. Aya� kho bhikkhave
sabba� abhi��� pari��� pah�n�ya dhammoti.
1. 3. 4
Aparij�nasutta�
26. S�vatthiya�
Sabba� bhikkhave anabhij�na� aparij�na� avir�jaya� appajaha� abhabbo
dukkhakkhay�ya. Ki�ca bhikkhave sabba� anabhij�na� aparij�na� avir�jaya� appajaha�
abhabbo dukkhakkhay�ya.
1. 3. 6
�dittapariy�yasutta�
28. Eka� samaya� bhagav� gay�ya� viharati gay�s�se saddhi� bhikkhusahassena, tatra
kho bhagav� bhikkh� �mantesi.
1. Cakkhu - machasa�.
Jivh� �ditt�, ras� �ditt�, jivh�vi����a� �ditta�, [PTS Page 020] [\q 20/]
jivh�samphasso �ditto, yampida� jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi �ditta�, kena �ditta�: �ditta� r�gaggin�
dosaggin� mohaggin�, �ditta� j�tiy� jar�mara�ena, sokehi paridevehi dukkhehi
domanassehi up�y�sehi �dittanti vad�mi.
1. 3. 7
Andhabh�tasutta�
29. Eka� samaya� bhagav� r�jagahe viharati ve�uvane kalandaka niv�pe. Tatra kho
bhagav� bhikkh� �mantesi.
Sabba� bhikkhave andhabh�ta�. [PTS Page 021] [\q 21/] ki�ca bhikkhave sabba�
andhabh�ta�? Cakkhu� bhikkhave andhabh�ta�, r�p� andhabh�t�, cakkhuvi����a�
andhabh�ta�, cakkhusamphasso andhabh�to. Yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�, tampi andhabh�ta�. Kena
andhabh�ta�: andhabh�ta� j�tiy� jar�mara�ena, sokehi paridevehi dukkhehi
domanassehi up�y�sehi andhabh�tanti vad�mi.
1. 3. 8.
S�ruppapa�ipad�sutta�
30. S�vatthiya�
Sabbama���tasamuggh�tas�ruppa� vo bhikkhave [PTS Page 022] [\q 22/] pa�ipada�
desiss�mi. Ta� su�tha.
1. 3. 9
Sapp�yapa�ipad�sutta�
31. S�vatthiya�
Sabbama��itasam�ggh�tasapp�ya� vo bhikkhave pa�ipada� desiss�mi ta� su�tha.
Ya� hi bhikkhave ma��ati, yasmi� ma��ati, yato ma��ati, yammeti ma��ati, tato ta�
hoti a��ath�. A��ath�bh�v� bhavasatto loko bhavameva abhinandati.
Ya� hi bhikkhave ma��ati, yasmi� ma��ati, yato ma��ati, yammeti ma��ati. Tato ta�
hoti a��ath�. A��ath�bh�v� bhavasatto loko bhavameva abhinandati.
1. 3. 10
Dutiya sapp�yapa�ipad�sutta�
32. S�vatthiya�
Sabbama��itasamuggh�tasapp�ya� vo bhikkhave pa�ipada� desiss�mi ta� su�tha. Katam�
ca s� bhikkhave sabbama��itasamuggh�tasapp�ya pa�ipad�:
Ta� kimma��atha bhikkhave cakkhu� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya�
pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha� v�ti? [PTS Page 025] [\q 25/] dukkha�
bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta� samanupassitu� "eta�
mama eso'hamasm� eso me att�" ti? Noheta� bhante.
R�p� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� viparin�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama esohamasmi eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Sota� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� viparin�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasm� eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Sadd� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� viparin�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama esohamasmi eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Sotavi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�, kallannu ta�
samanupassitu�; "eta� mama esohamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Sotasamphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v� ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Gh�na� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� viparin�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasm� eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Gandh� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� viparin�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama esohamasmi eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Gh�navi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�, kallannu ta�
samanupassitu�; "eta� mama esohamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Gh�nasamphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v� ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Jivh� nicc� v� anicc� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� viparin�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasm� eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Ras� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� viparin�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama esohamasmi eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Jivh�vi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�, kallannu ta�
samanupassitu�; "eta� mama esohamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Jivh�samphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v� ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti? Noheta� bhante.
K�yo nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� viparin�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasm� eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Pho��habb� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� viparin�madhamma�, kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama esohamasmi eso me att�" ti? Noheta� bhante.
K�yavi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�, kallannu ta�
samanupassitu�; "eta� mama esohamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
K�yasamphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v� ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Mano nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� viparin�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasm� eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Dhamm� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante ya� pan�nicca� dukkha� viparin�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama esohamasmi eso me att�" ti? Noheta� bhante.
[BJT Page 054] [\x 54/]
Manovi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�, kallannu ta�
samanupassitu�; "eta� mama esohamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Manosamphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v� ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti? Noheta� bhante.
[PTS Page 026] [\q 26/] eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi
nibbindati, r�pesupi nibbindati, cakkhuvi����epi nibbindati, cakkhusamphassepi
nibbindati yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tasmimpi nibbindati.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako sotasmimpi nibbindati, saddesupi
nibbindati, sotavi����epi nibbindati, sotasamphassepi nibbindati yampida�
sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako gh�nasmimpi nibbindati, gandhesupi
nibbindati, gh�navi����epi nibbindati, gh�nasamphassepi nibbindati, yampida�
gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako jivh�yapi nibbindati, rasesupi nibbindati,
jivh�vi����epi nibbindati, jivh�samphassepi nibbindati, yampida�
jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako k�yasmimpi nibbindati, pho��habbesupi
nibbindati, k�yavi����epi nibbindati, k�yasamphassepi nibbindati, yampida�
k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako manasmimpi nibbindati, dhammesupi
nibbindati, manovi����epi nibbindati, manosamphassepi nibbindati, yampida�
manoyamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati. Vimuttasmi� vimuttamiti
���a� hoti. Kh�� j�ti vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�ti.
4. J�tidhammavaggo
1. 4. 1
J�tidhammasutta�
33. S�vatthiya�
33. Sabba� bhikkhave j�tidhamma� ki�ca bhikkhave. Sabba� j�tidhamma�: [PTS Page
027] [\q 27/] cakkhu� bhikkhave j�tidhamma�, r�p� j�tidhamm�, cakkhuvi����a�
j�tidhamma�, cakkhusamphasso j�tidhammo, yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi j�tidhamma�.
Sota� j�tidhamma�, sadd� j�tidhamm�, sotavi����a� j�tidhamma�, sotasamphasso
j�tidhammo, yampida� sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi j�tidhamma�.
4. J�tidhammavaggo
1. 4. 2
Jar�dhammasutta�
34. S�vatthiya�
34. Sabba� bhikkhave jar�dhamma� ki�ca bhikkhave. Sabba� jar�dhamma�: cakkhu�
bhikkhave jar�dhamma�, r�p� jar�dhamm�, cakkhuvi����a� jar�dhamma�, cakkhusamphasso
jar�dhammo, yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha�
v� adukkhamasukha� v� tampi jar�dhamma�.
Sota� jar�dhamma�, sadd� jar�dhamm�, sotavi����a� jar�dhamma�, sotasamphasso
jar�dhammo, yampida� sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi jar�dhamma�.
1. 4. 3
Vy�dhidhammasutta�
35. S�vatthiya�
35. Sabba� bhikkhave vy�dhidhamma� ki�ca bhikkhave. Sabba� vy�dhidhamma�: cakkhu�
bhikkhave vy�dhidhamma�, r�p� vy�dhidhamm�, cakkhuvi����a� vy�dhidhamma�,
cakkhusamphasso vy�dhidhammo, yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita�
sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi vy�dhidhamma�.
1. 4. 4
Mara�adhammasutta�
36. S�vatthiya�
36. Sabba� bhikkhave mara�adhamma� ki�ca bhikkhave. Sabba� mara�adhamma�: cakkhu�
bhikkhave mara�adhamma�, r�p� mara�adhamm�, cakkhuvi����a� mara�adhamma�,
cakkhusamphasso mara�adhammo, yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita�
sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi mara�adhamma�.
1. 4. 5
Sokadhammasutta�
37. S�vatthiya�
37. Sabba� bhikkhave sokadhamma� ki�ca bhikkhave. Sabba� sokadhamma�: cakkhu�
bhikkhave sokadhamma�, r�p� sokadhamm�, cakkhuvi����a� sokadhamma�, cakkhusamphasso
sokadhammo, yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha�
v� adukkhamasukha� v� tampi sokadhamma�.
1. 4. 8
Vayadhammasutta�
40. S�vatthiya�
40. Sabba� bhikkhave vayadhamma� ki�ca bhikkhave. Sabba� vayadhamma�: cakkhu�
bhikkhave vayadhamma�, r�p� vayadhamm�, cakkhuvi����a� vayadhamma�, cakkhusamphasso
vayadhammo, yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha�
v� adukkhamasukha� v� tampi vayadhamma�.
1. 4. 9
Samudayadhammasutta�
41. S�vatthiya�
42. Sabba� bhikkhave samudayadhamma�, ki�ca bhikkhave. Sabba� samudaya dhamma�:
cakkhu� bhikkhave samudayadhamma�, r�p� samudayadhamm�, cakkhuvi����a�
samudayadhamma�, cakkhusamphasso samudayadhammo, yampida� cakkhusamphassapaccay�
uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi samudayadhamma�.
1. 4. 10
Nirodhadhammasutta�
42. S�vatthiya�
42. Sabba� bhikkhave nirodhadhamma� ki�ca bhikkhave. Sabba� nirodhadhamma�: cakkhu�
bhikkhave nirodhadhamma�, r�p� nirodhamm�, cakkhuvi����a� nirodhadhamma�,
cakkhusamphasso nirodhadhammo, yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita�
sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi nirodhadhamma�.
J�tidhammavaggo catuttho.
Tassudd�na�:
J�tijar�vy�dhimara�a� soko ca sa�kileso ca-1
Khayadhamma� vayadhamma�ca samudayadhamma�-2 nirodhadhammena te das�ti.
5. Sabb�niccavaggo
1. 5. 1.
Aniccasutta�.
43. S�vatthiya�
Sabba� bhikkhave anicca�. Ki�ca bhikkhave sabba� anicca�: cakkhu� bhikkhave
anicca�, r�p� anicc�, cakkhuvi����a� anicca�, cakkhusamphasso anicco, yampida�
cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi anicca�.
1. 5. 2.
Dukkhasutta�.
44. S�vatthiya�
44. Sabba� bhikkhave dukkha�. Ki�ca bhikkhave sabba� dukkha�: cakkhu� bhikkhave
dukkha�, r�p� dukkh�, cakkhuvi����a� dukkha�, cakkhusamphasso dukkho, yampida�
cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi dukkha�.
1. 5. 3.
Anattasutta�.
45. S�vatthiya�
45. Sabba� bhikkhave anatt�. Ki�ca bhikkhave sabba� anatt�: cakkhu� bhikkhave
anatt�, r�p� anatt�, cakkhuvi����a� anatt�, cakkhusamphasso anatt�, yampida�
cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi anatt�.
1. 5. 4
Abhi��eyyasutta�
46. S�vatthiya�
46. [PTS Page 029] [\q 29/] sabba� bhikkhave abhi��eyya�. Ki�ca bhikkhave
sabba� abhi��eyya�: cakkhu� bhikkhave abhi��eyya�, r�p� abhi��eyya�, cakkhuvi����a�
abhi��eyya�, cakkhusamphasso abhi��eyya�, yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi abhi��eyya�.
1. 5. 5.
Pari��eyyasutta�.
47. S�vatthiya�
47. Sabba� bhikkhave pari��eyya�. Ki�ca bhikkhave sabba� pari��eyya�: cakkhu�
bhikkhave pari��eyya�, r�p� pari��eyy�, cakkhuvi����a� pari��eyya�, cakkhusamphasso
pari��eyyo, yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha�
v� adukkhamasukha� v� tampi pari��eyya�.
1. 5. 6.
Pah�tabbasutta�.
48. S�vatthiya�
48. Sabba� bhikkhave pah�tabba�. Ki�ca bhikkhave sabba� pah�tabba�: cakkhu�
bhikkhave pah�tabba�, r�p� pah�tabb�, cakkhuvi����a� pah�tabba�, cakkhusamphasso
pah�tabbo, yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi pah�tabba�.
1. 5. 7.
Sacchik�tabbasutta�.
49. S�vatthiya�
49. Sabba� bhikkhave sacchik�tabba�. Ki�ca bhikkhave sabba� sacchik�tabba�: cakkhu�
bhikkhave sacchik�tabba�, r�p� sacchik�tabb�, cakkhuvi����a� sacchik�tabba�,
cakkhusamphasso sacchik�tabbo, yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita�
sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi sacchik�tabba�.
1. 5. 8.
Abhi��eyyapari��eyyasutta�.
50. S�vatthiya�
50. Sabba� bhikkhave abhi��eyyapari��eyya�. Ki�ca bhikkhave sabba�
abhi��eyyapari��eyya�: cakkhu� bhikkhave abhi��eyyapari��eyya�, r�p�
abhi��eyyapari��eyy�, cakkhuvi����a� abhi��eyyapari��eyya�, cakkhusamphasso
Abhi��eyyapari��eyyo, yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi abhi��eyyapari��eyya�.
1. 5. 9.
Upaddutasutta�.
51. S�vatthiya�
51. Sabba� bhikkhave upadduta�. Ki�ca bhikkhave sabba� upadduta�: cakkhu� bhikkhave
upadduta�, r�p� upaddut�, cakkhuvi����a� upadduta�, cakkhusamphasso upadduto,
yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi upadduta�.
1. Upasa��ha� - machasa�.
Pa�hamo pa��sako.
Tassa vaggudd�na�:
6. Avijj�vaggo
1. 6. 1
Avijj�pah�nasutta�.
53. S�vatthiya�
Atha kho a��ataro bhikkhu yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. [PTS Page 031] [\q 31/] ekamanta� nisinno kho
so bhikkhu bhagavanta� etadavoca: kathannu kho bhante j�nato katha� passato avijj�
pah�yati, vijj� uppajjat�ti?
Cakkhu� kho bhikkhu aniccato j�nato passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. R�pe
aniccato j�nato passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Cakkhuvi����a� aniccato
j�nato passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Cakkhusampassa� aniccato j�nato
passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi aniccato j�nato passato
avijj� pah�yati, vijj� uppajjati.
Sota� kho bhikkhu aniccato j�nato passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Sadde
aniccato j�nato passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Sotavi����a� aniccato
j�nato passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Sotasampassa� aniccato j�nato
passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Yampida� sotasamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi aniccato j�nato passato
avijj� pah�yati, vijj� uppajjati.
Gh�na� kho bhikkhu aniccato j�nato passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Gandhe
aniccato j�nato passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Gh�navi����a� aniccato
j�nato passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Gh�nasampassa� aniccato j�nato
passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Yampida� gh�nasamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi aniccato j�nato passato
avijj� pah�yati, vijj� uppajjati.
Jivh� kho bhikkhu aniccato j�nato passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Rase
aniccato j�nato passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Jivh�vi����a� aniccato
j�nato passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Jivh�sampassa� aniccato j�nato
passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Yampida� jivh�samphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi aniccato j�nato passato
avijj� pah�yati, vijj� uppajjati.
K�ya� aniccato j�nato passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Pho��habbe aniccato
j�nato passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. K�yavi����a� aniccato j�nato
passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. K�yasamphassa� aniccato j�nato passato
avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Yampida� k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita�
sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi aniccato j�nato passato avijj�
pah�yati, vijj� uppajjati.
Mana� aniccato j�nato passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Dhamme aniccato
j�nato passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Manovi����a� aniccato j�nato
passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Manosamphassa� aniccato j�nato passato
avijj� pah�yati, vijj� uppajjati. Yampida� manosamphassapaccay� uppajjati vedayita�
sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi aniccato j�nato passato avijj�
pah�yati, vijj� uppajjati.
Eva� kho bhikkhu j�nato eva� passato avijj� pah�yati, vijj� uppajjat�ti.
1. 6. 2
Sa��ojanapah�nasutta�
54. S�vatthiya�
Kathannu kho bhante j�nato katha� passato sa��ojan� pah�yant�ti?
Cakkhu� kho bhikkhu aniccato j�nato passato sa��ojan� pah�yanti, r�pe aniccato
j�nato passato sa��ojan� pah�yanti, cakkhuvi����a� aniccato j�nato passato
sa��ojan� pah�yanti, cakkhusamphassa� aniccato j�nato passato sa��ojan� pah�yanti.
Yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi aniccato j�nato passato sa��ojan� pah�yanti. Yampida�
cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi aniccato j�nato passato sa��ojan� pah�yanti.
Sota� kho bhikkhu aniccato j�nato passato sa��ojan� pah�yanti, sadde aniccato
j�nato passato sa��ojan� pah�yanti.
Sotavi����a� aniccato j�nato passato sa��ojan� pah�yanti, sotasampassa� aniccato
j�nato passato sa��ojan� pah�yanti yampida� sotasamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v�
Adukkhamasukha� v� tampi aniccato j�nato passato sa��ojan� pah�yanti.
Gh�na� kho bhikkhu aniccato j�nato passato sa��ojan� pah�yanti,
Gandhe aniccato j�nato passato sa��ojan� pah�yanti.
Gh�navi����a� aniccato j�nato passato sa��ojan� pah�yanti
Gh��asampassa� aniccato j�nato passato sa��ojan� pah�yanti
Yampida� gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi aniccato j�nato passato sa��ojan� pah�yanti.
Jivh� kho bhikkhu aniccato j�nato passato sa��ojan� pah�yanti, rase aniccato j�nato
passato sa��ojan� pah�yanti, jivh�vi����a� aniccato j�nato passato sa��ojan�
pah�yanti
Jivh�samphassa� aniccato j�nato passato sa��ojan� pah�yanti
Yampida� jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
Dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi aniccato j�nato passato sa��ojan� pah�yanti
55. Kathannu kho bhante j�nato katha� passato sa��ojan� samuggh�ta� gacchant�ti?
Cakkhu� kho bhikkhu anattato j�nato passato [PTS Page 032] [\q 32/] sa��ojan�
samuggh�ta� gacchanti. R�pe anattato j�nato passato sa��ojan� samuggh�ta�
gacchanti, cakkhuvi����a� anattato j�nato passato sa��ojan� samuggh�ta� gacchanti.
Cakkhusamphassa� anattato j�nato passato sa��ojan� samuggh�ta� gacchanti. Yampida�
cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi anattato j�nato passato sa��ojan� samuggh�ta� gacchanti.
Sota� kho bhikkhu anattato j�nato passato sa��ojan� samuggh�ta� gacchanti, sadde
anattato j�nato passato sa��ojan� samuggh�ta� gacchanti.
Sotavi����a� anattato j�nato passato sa��ojan� samuggh�ta� gacchanti.
Sotasamphassa� anattato j�nato passato sa��ojan� samuggh�ta� gacchanti. Yampida�
sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
Adukkhamasukha� v� tampi anattato j�nato passato sa��ojan� samuggh�ta� gacchanti.
Gh�na� kho bhikkhu anattato j�nato passato sa��ojan� samuggh�ta� gacchanti, gandhe
anattato j�nato passato sa��ojan� samuggh�ta� gacchanti.
Gh�navi����a� anattato j�nato passato sa��ojan� samuggh�ta� gacchanti,
gh�nasampassa� anattato j�nato passato sa��ojan� samuggh�ta� gacchanti,
Yampida� gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi anattato j�nato passato sa��ojan� samuggh�ta� gacchanti,
Jivh� kho bhikkhu anattato j�nato passato sa��ojan� samuggh�ta� gacchanti, rase
anattato j�nato passato sa��ojan� samuggh�ta� gacchanti.
Jivh�vi����a� anattato j�nato passato sa��ojan� samuggh�ta� gacchanti,
jivh�sampassa� anattato j�nato passato sa��ojan� samuggh�ta� gacchanti, yampida�
jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi anattato j�nato passato sa��ojan� samuggh�ta� gacchanti.
1. 6. 4.
�savappah�nasutta�
56. S�vatthiya�
Kathannu kho bhante j�nato katha� passato �sav� pah�yant�ti.
Cakkhu� kho bhikkhu aniccato j�nato passato �sav� pah�yanti, r�pe aniccato j�nato
passato �sav� pah�yanti, cakkhuvi����a� aniccato j�nato passato �sav� pah�yanti,
cakkhusamphassa� aniccato j�nato passato �sav� pah�yanti. Yampida�
cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi aniccato j�nato passato �sav� pah�yant�ti.
Sota� kho bhikkhu aniccato j�nato passato �sav� pah�yanti, sadde aniccato j�nato
passato �sav� pah�yanti, sotavi����a� aniccato j�nato passato �sav� pah�yanti,
sotasamphassa� aniccato j�nato passato �sav� pah�yanti. Yampida�
sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi aniccato j�nato passato �sav� pah�yanti.
Gh�na� kho bhikkhu aniccato j�nato passato �sav� pah�yanti, gandhe aniccato j�nato
passato �sav� pah�yanti, gh�navi����a� aniccato j�nato passato �sav� pah�yanti,
gh��asamphassa� aniccato j�nato passato �sav� pah�yanti. Yampida�
gh��asamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi aniccato j�nato passato �sav� pah�yanti. Yampida� gh��asamphassapaccay�
uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi aniccato j�nato
passato �sav� pah�yanti.
57. Kathannu kho bhante j�nato katha� passato �sav� samuggh�ta� gacchant�ti?
Cakkhu� kho bhikkhu anattato j�nato passato �sav� samuggh�ta� gacchanti. R�pe
anattato j�nato passato �sav� samuggh�ta� gacchanti, cakkhuvi����a� anattato j�nato
passato �sav� samuggh�ta� gacchanti. Cakkhusamphassa� anattato j�nato passato �sav�
samuggh�ta� gacchanti. Yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha�
v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anattato j�nato passato �sav� samuggh�ta�
gacchanti.
Sota� kho bhikkhu anattato j�nato passato �sav� samuggh�ta� gacchanti, sadde
anattato j�nato passato �sav� samuggh�ta� gacchanti. Sotavi����a� anattato j�nato
passato �sav� samuggh�ta� gacchanti.
Sotasamphassa� anattato j�nato passato �sav� samuggh�ta� gacchanti.
Yampida� sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
Adukkhamasukha� v� tampi anattato j�nato passato �sav� samuggh�ta� gacchanti.
Gh�na� kho bhikkhu anattato j�nato passato �sav� samuggh�ta� gacchanti, gandhe
anattato j�nato passato �sav� samuggh�ta� gacchanti. Gh�navi����a� anattato j�nato
passato �sav� samuggh�ta� gacchanti, gh�nasampassa� anattato j�nato passato �sav�
samuggh�ta� gacchanti, yampida� gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anattato j�nato passato �sav� samuggh�ta�
gacchanti.
Jivh� kho bhikkhu anattato j�nato passato �sav� samuggh�ta� gacchanti, rase
anattato j�nato passato �sav� samuggh�ta� gacchanti.
Jivh�vi����a� anattato j�nato passato �sav� samuggh�ta� gacchanti, jivh�sampassa�
anattato j�nato passato �sav� samuggh�ta� gacchanti, yampida� jivh�samphassapaccay�
uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anattato j�nato
passato �sav� samuggh�ta� gacchanti.
Sota� kho bhikkhu aniccato j�nato passato anusay� pah�yanti, sadde aniccato j�nato
passato �sav� pah�yanti, sotavi����a� aniccato j�nato passato anusay� pah�yanti,
sotasamphassa� aniccato j�nato passato anusay� pah�yanti. Yampida�
sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi aniccato j�nato passato anusay� pah�yanti.
Gh�na� kho bhikkhu aniccato j�nato passato anusay� pah�yanti, gandhe aniccato
j�nato passato anusay� pah�yanti, gh�navi����a� aniccato j�nato passato anusay�
pah�yanti, gh�nasamphassa� aniccato j�nato passato anusay� pah�yanti. Yampida�
gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi aniccato j�nato passato anusay� pah�yanti.
1. 6. 7
Anusayasamuggh�tasutta�
59. S�vatthiya�
Kathannu kho bhante j�nato katha� passato anusay� samuggh�ta� gacchant�ti?
Cakkhu� kho bhikkhu anattato j�nato passato anusay� samuggh�ta� gacchanti, r�pe
anattato j�nato passato anusay� samuggh�ta� gacchanti, cakkhuvi����a� anattato
j�nato passato anusay� samuggh�ta� gacchanti, cakkhusamphassa� anattato j�nato
passato anusay� samuggh�ta� gacchanti, yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anattato j�nato passato
anusay� samuggh�ta� gacchanti.
Sota� kho bhikkhu anattato j�nato passato anusay� samuggh�ta� gacchanti, sadde
anattato j�nato passato anusay� samuggh�ta� gacchanti, sotavi����a� anattato j�nato
passato anusay� samuggh�ta� gacchanti, sotasampassa� anattato j�nato passato
anusay� samuggh�ta� gacchanti, yampida� sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita�
sukha� v� dukkha� v�
Adukkhamasukha� v� tampi anattato j�nato passato anusay� samuggh�ta� gacchanti.
Gh�na� kho bhikkhu anattato j�nato passato anusay� samuggh�ta� gacchanti, gandhe
anattato j�nato passato anusay� samuggh�ta� gacchanti, gh�navi����a� anattato
j�nato passato anusay� samuggh�ta� gacchanti, gh�nasampassa� anattato j�nato
passato anusay� samuggh�ta� gacchanti, yampida� gh�nasamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anattato j�nato passato
anusay� samuggh�ta� gacchanti.
Jivh� kho bhikkhu anattato j�nato passato anusay� samuggh�ta� gacchanti, rase
anattato j�nato passato anusay� samuggh�ta� gacchanti, jivh�vi����a� anattato
j�nato passato anusay� samuggh�ta� gacchanti, jivh�sampassa� anattato j�nato
passato anusay� samuggh�ta� gacchanti, yampida� jivh�samphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anattato j�nato passato
anusay� samuggh�ta� gacchanti.
1. 6. 9
Sabb�p�d�napariy�d�nasutta�
1. 6. 10
Dutiya sabb�p�d�napariy�d�nasutta�
62. S�vatthiya�
Sabb�p�d�napariy�d�n�ya vo bhikkhave dhamma� desiss�mi ta� su�tha. Katamo ca
bhikkhave sabb�p�d�napariy�d�n�ya dhammo?
Ta� kimma��atha bhikkhave cakkhu� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya�
pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha�
viparin�madhamma� kallannu ta� samanupassitu� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�"
ti? Noheta� bhante.
R�p� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama, esohamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Sota� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama, eso'hamasm�, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Sadd� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Sotavi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�, kallannu ta�
samanupassitu�; "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Sotasamphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v� ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Gh�na� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Gandh� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Gh�navi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�, kallannu ta�
samanupassitu�; "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Gh�nasamphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v� ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Yampida� gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v�, tampi nicca� v� anicca� v� ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta�
bhante.
Jivh� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Ras� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Jivh�vi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�, kallannu ta�
samanupassitu�; "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Jivh�samphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v� ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Yampida� jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v�, tampi nicca� v� anicca� v� ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta�
bhante.
K�yo nicco v� anicco v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Pho��habb� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha�v� ta�
sukha�v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
K�yavi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�, kallannu ta�
samanupassitu�; "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
K�yasamphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v� ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Yampida� k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v�, tampi nicca� v� anicca� v� ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta�
bhante.
Mano nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Dhamm� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Manovi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�, kallannu ta�
samanupassitu�; "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Manosamphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v� ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Yampida� manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v�, tampi nicca� v� anicca� v� ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti? Noheta�
bhante.
[PTS Page 035] [\q 35/] eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi
nibbindati, r�pesupi nibbanidati, cakkhuvi����epi nibbindati, cakkhusamphassepi
nibbindati yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tasmimpi nibbindati.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako sotasmimpi nibbindati, sadd�supi
nibbindati, sotavi����epi nibbindati, sotasamphassepi nibbindati yampida�
sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako gh�nasmimpi nibbindati, gandhesupi
nibbindati, gh�navi����epi nibbindati, gh�nasamphassepi nibbindati yampida�
gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako jivh�yapi nibbindati, rasesupi nibbindati,
jivh�vi����epi nibbindati, jivh�samphassepi nibbindati yampida�
jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako k�yasmimpi nibbindati, po��habbesupi
nibbindati, k�yavi����epi nibbindati, k�yasamphassepi nibbindati yampida�
k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako manasmimpi nibbindati, dhammesupi
nibbindati, manovi����epi nibbindati, manosamphassepi nibbindati yampida�
manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati. Vimuttasmi� vimuttamiti
���a� hoti. Kh�� j�ti vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�ti.
Avijj�vaggo cha��ho.
Tassudd�na�:
Avijj� sa��ojan� dve �sav� apare duve,
Anusayena dve vutt� pari��� dve pariy�dinnena tedas�ti.
7. Mij�lavaggo
1. 7. 1
Migaj�lasutta�
63. S�vatthiya�
Atha kho �yasm� migaj�lo yena bhagav� tenupasa�kami, upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di, ekamanta� nisinno kho �yasm� migaj�lo bhagavanta�
etadavoca:
"Ekavih�r� ekavih�r�" ti bhante vuccati, [PTS Page 036] [\q 36/] kitt�vat� nu
kho bhante ekavih�r� hoti? Kitt�vat� ca pana sadutiya-1 vih�r� ca hot�ti?
Santi kho migaj�la cakkhuvi��eyy� r�p� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato uppajjati nandi, nandiy� sati s�r�go hoti
s�r�ge sati sa��ogo hoti, nandisa��ojana sa��utto kho migaj�la bhikkhu sadutiya-1
vih�r�t� vuccati.
Santi kho migaj�la sotavi��eyy� sadd� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato uppajjati nandi, nandiy� sati s�r�go hoti
s�r�ge sati sa��ogo hoti, nandisa��ojana sa��utto kho migaj�la bhikkhu sadutiya
vih�r�t� vuccati.
Santi kho migaj�la gh�navi��eyy� gandh� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato uppajjati nandi, nandiy� sati s�r�go hoti
s�r�ge sati sa��ogo hoti, nandisa��ojana sa��utto kho migaj�la bhikkhu sadutiya
vih�r�t� vuccati.
Santi kho migaj�la jivh�vi��eyy� ras� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato uppajjati nandi, nandiy� sati s�r�go hoti
s�r�ge sati sa��ogo hoti, nandisa��ojana sa��utto kho migaj�la bhikkhu sadutiya
vih�r�t� vuccati.
Santi kho migaj�la manovi��eyy� dhamm� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato uppajjati nandi, nandiy� sati s�r�go hoti
s�r�ge sati sa��ogo hoti, nandisa��ojana sa��utto kho migaj�la bhikkhu sadutiya
vih�r�t� vuccati.
Santi ca kho migaj�la cakkhuvi��eyy� r�p� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu n�bhinandati n�bhivadati na ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
anabhinandato anabhivadato anajjhos�ya ti��hato nandi nirujjhati, nandiy� asati
s�r�go na hoti. S�r�ge asati [PTS Page 037] [\q 37/] sa��ogo na hoti,
nandisa��ojana visa��utto kho migaj�la bhikkhu ekavih�r�t� vuccati.
Santi ca kho migaj�la sotavi��eyy� sadd� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu n�bhinandati n�bhivadati na ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
anabhinandato anabhivadato anajjhos�ya ti��hato nandi nirujjhati, nandiy� asati
s�r�go na hoti. S�r�ge asati sa��ogo na hoti, nandisa��ojana visasa��utto kho
migaj�la bhikkhu ekavih�r�t� vuccati.
Santi ca kho migaj�la jivh�vi��eyy� ras� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu n�bhinandati n�bhivadati na ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
anabhinandato anabhivadato anajjhos�ya ti��hato nandi nirujjhati nandiy� asati
s�r�go na hoti s�r�ge asati sa��ogo na hoti, nandisa��ojana visa��utto kho migaj�la
bhikkhu ekavih�r�t� vuccati.
Santi ca kho migaj�la manovi��eyy� dhamm� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu na abhinandati na abhivadati na ajjhos�ya ti��hati, tassa
ta� anabhinandato anabhivadato anajjhos�ya ti��hato nandi nirujjhati. Nandiy� asati
s�r�go na hoti. S�r�ge asati sa��ogo na hoti, nandisa��ojana visa��utto kho
migaj�la bhikkhu ekavih�r�t� vuccati.
Eva� vih�r� ca migaj�la bhikkhu ki�c�pi g�mante viharati �ki��o bhikkh�hi
bhikkhu�hi up�sakehi up�sik�hi r�j�hi r�jamah�mattehi titthiyehi titthiyas�vakehi,
atha so ekavih�r�ti vuccati ta� kissa hetu? Ta�h� hissa dutiy�, s�ssa pah�n�, tasm�
ekavih�r�ti vuccat�ti,
1. 7. 2.
Dutiya migaj�lasutta�
64. Atha kho �yasm� migaj�lo yena bhagav� tenupasa�kami, upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di, ekamanta� nisinno kho �yasm� migaj�lo bhagavanta�
etadavoca: s�dhu me bhante bhagav�, sa�khittena dhamma� desetu yamaha� bhagavato
dhamma� sutv� eko v�paka��ho appamatto �t�p� pahitatto vihareyyanti.
Santi ca kho migaj�la cakkhuvi��eyy� r�p� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato uppajjati nandi, nandisamuday�
dukkhasamudayo migaj�l�ti vad�mi.
Santi ca kho migaj�la sotavi��eyy� sadd� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato uppajjati nandi, nandisamuday�
dukkhasamudayo migaj�l�ti vad�mi.
Santi ca kho migaj�la jivh�vi��eyy� ras� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato uppajjati nandi, nandisamuday�
dukkhasamudayo migaj�l�ti vad�mi.
Santi kho migaj�la manovi��eyy� dhamm� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato uppajjati nandi, nandisamuday�
dukkhasamudayo migaj�l�ti vad�mi.
Santi ca kho migaj�la cakkhuvi��eyy� r�p� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu na abhinandati na abhivadati na ajjhos�ya ti��hati, tassa
ta� anabhinandato anabhivadato anajjhos�ya ti��hato nandi nirujjhati, nandinirodh�
dukkhanirodho migaj�l�ti vad�mi.
Santi ca kho migaj�la sotavi��eyy� sadd� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu n�bhinandati n�bhivadati na ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
anabhinandato anabhivadato anajjhos�ya ti��hato nandi nirujjhati, nandinirodh�
dukkhanirodho migaj�l�ti vad�mi.
Santi ca kho migaj�la jivh�vi��eyy� ras� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu n�bhinandati n�bhivadati na ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
anabhinandato anabhivadato anajjhos�ya ti��hato nandi nirujjhati, nandinirodh�
dukkhanirodho migaj�l�ti vad�mi.
Santi ca kho migaj�la manovi��eyy� dhamm� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu na abhinandati na abhivadati na ajjhos�ya ti��hati, tassa
ta� anabhinandato anabhivadato anajjhos�ya ti��hato nandi nirujjhati, nandinirodh�
dukkhanirodho migaj�l�ti vad�m�ti.
Atha kho �yasm� migaj�lo eko v�paka��ho appamatto �t�p� pahitatto viharanto na
cirasseva yassatth�ya kulaputt� sammadeva ag�rasm� anag�riya� pabbajanti
tadanuttara� brahmacariya� pariyos�na� di��heva dhamme saya� abhi��� sacchikatv�
upasampajja vih�si, kh�� j�ti vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya� n�para�
itthatt�y�t� abbha���si. A��ataro va pan�yasm� migaj�lo arahata� ahos�ti.
1. 7. 3
Samiddhi-m�rapa�hasutta�
65. Eka� samaya� bhagav� r�jagahe viharati veevane kalandaka niv�pe. Atha kho
�yasm� samiddhi yena bhagav� tenupasa�kami, upasa�kamitv� bhagavanta� abhiv�detv�
ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho �yasm� samiddhi bhagavanta� etadavoca: m�ro
m�roti bhante, vuccati kitt�vat� nu kho bhante m�ro v� assa m�rapa��atti v�ti?
Yattha kho samiddhi atthi cakkhu atthi r�p� atthi [PTS Page 039] [\q 39/]
cakkhuvi����a� atthi cakkhuvi����a vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha m�ro v�
m�rapa��atti v�.
Yattha kho samiddhi atthi sota atthi sadd� atthi sotavi����a� atthi sotavi����a
vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha m�ro v� m�rapa��atti v�.
Yattha kho samiddhi atthi gh�na atthi gandh� atthi gh�navi����a� atthi gh�navi����a
vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha m�ro v� m�rapa��atti v�.
Yattha kho samiddhi atthi jivh� atthi ras� atthi jivh�vi����a� atthi jivh�vi����a
vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha m�ro v� m�rapa��atti v�.
Yattha kho samiddhi atthi k�yo atthi pho��habbo atthi k�yavi����a� atthi
k�yavi����a vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha m�ro v� m�rapa��atti v�.
Yattha kho samiddhi atthi mano atthi dhamm� atthi manovi����a� atthi manovi����a
vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha m�ro v� m�rapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi cakkhu natthi r�p� natthi cakkhuvi����a� natthi
cakkhuvi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha m�ro v� m�rapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi sota natthi sadd� natthi sotavi����a� natthi
sotavi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha m�ro v� m�rapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi gh�na natthi gandh� natthi gh�navi����a� natthi
gh�navi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha m�ro v� m�rapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi jivh� natthi ras� natthi jivh�vi����a� natthi
jivh�vi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha m�ro v� m�rapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi k�yo natthi pho��habb� natthi k�yavi����a� natthi
k�yavi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha m�ro v� m�rapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi mano natthi dhamm� natthi manovi����a� natthi
manovi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha m�ro v� m�rapa��atti v�ti.
1. 7. 4.
Samiddhi-sattapa�hasutta�
66. Eka� samaya� bhagav� r�jagahe viharati veevane kalandaka niv�pe. Atha kho
�yasm� samiddhi yena bhagav� tenupasa�kami, upasa�kamitv� bhagavanta� abhiv�detv�
ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho �yasm� samiddhi bhagavanta� etadavoca:
satto sattoti bhante vuccati, kitt�vat� nu kho bhante satto v� assa sattapa��atti
v�ti?
Yattha kho samiddhi atthi cakkhu atthi r�p� atthi cakkhuvi����a� atthi
cakkhuvi����a vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha satto v� sattapa��atti v�.
Yattha kho samiddhi atthi sota atthi sadd� atthi sotavi����a� atthi sotavi����a
vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha satto v� sattapa��atti v�.
Yattha kho samiddhi atthi gh�na atthi gandh� atthi gh�navi����a� atthi gh�navi����a
vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha satto v� sattapa��atti v�.
Yattha kho samiddhi atthi jivh� atthi ras� atthi jivh�vi����a� atthi jivh�vi����a
vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha satto v� sattapa��atti v�.
Yattha kho samiddhi atthi k�yo atthi pho��habb� atthi k�yavi����a� atthi
k�yavi����a vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha satto v� sattapa��atti v�.
Yattha kho samiddhi atthi mano atthi dhamm� atthi manovi����a� atthi manovi����a
vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha satto v� sattapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi cakkhu natthi r�p� natthi cakkhuvi����a� natthi
cakkhuvi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha satto v� sattapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi sota natthi sadd� natthi sotavi����a� natthi
sotavi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha satto v� sattapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi gh�na natthi gandh� natthi gh�navi����a� natthi
gh�navi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha satto v� sattapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi jivh� natthi ras� natthi jivh�vi����a� natthi
jivh�vi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha satto v� sattapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi k�yo natthi pho��habb� natthi k�yavi����a� natthi
k�yavi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha satto v� sattapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi mano natthi dhamm� natthi manovi����a� natthi
manovi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha satto v� sattapa��atti v�ti.
1. 7. 5.
Samiddhi-dukkhapa�hasutta�
67. Dukkha� dukkhanti bhante vuccati kitt�vat� nu kho bhante dukkha� v� assa
dukkhapa��atti v�ti?
Yattha kho samiddhi atthi cakkhu atthi r�p� atthi cakkhuvi����a� atthi
cakkhuvi����a vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha dukkha� v� dukkhapa��atti v�.
Yattha kho samiddhi atthi sota atthi sadd� atthi sotavi����a� atthi sotavi����a
vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha dukkha� v� dukkhapa��atti v�.
Yattha kho samiddhi atthi gh�na atthi gandh� atthi gh�navi����a� atthi gh�navi����a
vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha dukkha� v� dukkhapa��atti v�.
Yattha kho samiddhi atthi jivh� atthi ras� atthi jivh�vi����a� atthi jivh�vi����a
vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha dukkha� v� dukkhapa��atti v�.
Yattha kho samiddhi atthi k�yo atthi pho��habb� atthi k�yavi����a� atthi
k�yavi����a vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha dukkha� v� dukkhapa��atti v�.
Yattha kho samiddhi atthi mano atthi dhamm� atthi manovi����a� atthi manovi����a
vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha dukkha� v� dukkhapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi cakkhu natthi r�p� natthi cakkhuvi����a� natthi
cakkhuvi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha dukkha� v� dukkhapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi sota natthi sadd� natthi sotavi����a� natthi
sotavi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha dukkha� v� dukkhapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi gh�na natthi gandh� natthi gh�navi����a� natthi
gh�navi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha dukkha� v� dukkhapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi jivh� natthi ras� natthi jivh�vi����a� natthi
jivh�vi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha dukkha� v� dukkhapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi k�yo natthi pho��habb� natthi k�yavi����a� natthi
k�yavi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha dukkha� v� dukkhapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi mano natthi dhamm� natthi manovi����a� natthi
manovi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha dukkha� v� dukkhapa��atti v�ti.
1. 7. 6
Samiddhi-lokapa�hasutta�
68. Loko lokoti bhante vuccati, kitt�vat� nu kho bhante loko v� assa lokapa��atti
v�ti?
Yattha kho samiddhi atthi cakkhu atthi r�p� atthi cakkhuvi����a� atthi
cakkhuvi����a vi���tabb� dhamm�, atthi tattha loko v� lokapa��atti v�.
Yattha kho samiddhi atthi sota atthi sadd� atthi sotavi����a� atthi sotavi����a
vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha loko v� lokapa��atti v�.
Yattha kho samiddhi atthi gh�na atthi gandh� atthi gh�navi����a� atthi gh�navi����a
vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha loko v� lokapa��atti v�.
Yattha kho samiddhi atthi jivh� atthi ras� atthi jivh�vi����a� atthi jivh�vi����a
vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha loko v� lokapa��atti v�.
Yattha kho samiddhi atthi k�yo atthi pho��habb� atthi k�yavi����a� atthi
k�yavi����a vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha loko v� lokapa��atti v�.
Yattha kho samiddhi [PTS Page 040] [\q 40/] atthi mano atthi dhamm� atthi
manovi����a� atthi manovi����a vi���tabb� dhamm�. Atthi tattha loko v� lokapa��atti
v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi cakkhu natthi r�p� natthi cakkhuvi����a� natthi
cakkhuvi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha loko v� lokapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi sota natthi sadd� natthi sotavi����a� natthi
sotavi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha loko v� lokapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi gh�na natthi gandh� natthi gh�navi����a� natthi
gh�navi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha loko v� lokapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi jivh� natthi ras� natthi jivh�vi����a� natthi
jivh�vi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha loko v� lokapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi k�yo natthi pho��habb� natthi k�yavi����a� natthi
k�yavi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha loko v� lokapa��atti v�.
Yattha ca kho samiddhi natthi mano natthi dhamm� natthi manovi����a� natthi
manovi����a vi���tabb� dhamm�. Natthi tattha loko v� lokapa��atti v�ti.
1. 7. 7
Upasenasutta�
69. Eka� samaya� �yasm� ca s�riputto �yasm� ca upaseno r�jagahe viharanti s�tavane
sappaso�ika pabbh�re tena kho pana samayena �yasmato upasenassa k�ye �siviso patito
hoti.
Atha kho �yasm� upaseno bhikkh� �mantesi: etha me �vuso, ima� k�ya� ma�caka�
�ropetv� bahiddh� n�haratha, pur�ya� k�yo idheva vikirati seyyath�pi bhusamu��hiti.
Eva� vutte �yasm� s�riputto �yasmanta� upasena� etadavoca: na kho pana maya�
pass�ma �yasmato upasenassa k�yassa v� a��athatta� indriy�na� v� vipari�ma�, atha
ca pan�yasm� upaseno evam�ha: etha me �vuso ima� k�ya� ma�caka� �ropetv� bahiddh�
n�haratha, pur�ya� k�yo idheva vikirati seyyath�pi bhusamu��hiti.
Aha� cakkhunti v� mama cakkhunti v�, aha� sotanti v� mama sotanti v�, aha� gh�nanti
v� mama gh�nanti v�, aha� jivh�ti v� mama jivh�ti v�, aha� k�yoti v� mama k�yoti
v�, aha� manoti v� mama manoti v�, tassa n�na �vuso-1 s�riputta siy� k�yassa v�
a��athatta� indriy�na� v� vipari�mo. Mayha�ca kho �vuso s�riputta na eva� hoti:
[PTS Page 041] [\q 41/] aha� cakkhunti-2 v� mama cakkhunti v�, aha� sotanti
v� mama sotanti v�, aha� gh�nanti v� mama gh�nanti v�, aha� jivh�ti v� mama jivh�ti
v�, aha� k�yoti v� mama k�yoti v�, aha� manoti v� mama manoti v�, tassa mayha�
�vuso s�riputta ki� k�yassa v� a��athatta� bhavissati indriy�na� v� vipari�moti?
Aha� cakkhunti v� mama cakkhunti v�, aha� sotanti v� mama sotanti v�, aha� gh�nanti
v� mama gh�nanti v�, aha� jivh�ti v� mama jivh�ti v�, aha� k�yoti v� mama k�yoti
v�, aha� manoti v� mama manoti v�, tassa n�na �vuso-1 s�riputta siy� k�yassa v�
a��athatta� indriy�na� v� vipari�mo. Mayha�ca kho �vuso s�riputta na eva� hoti:
aha� cakkhunti-2. V� mama cakkhunti v�, aha� sotanti v� mama sotanti v�, aha�
gh�nanti v� mama gh�nanti v�, aha� jivh�ti v� mama jivh�ti v�, aha� k�yoti v� mama
k�yoti v�, aha� manoti v� mama manoti v�ti.
Atha kho te bhikkhu �yasmato upasenassa k�ya� ma�caka� �ropetv� bahiddh� n�hari�su
atha kho �yasmato upasenassa k�yo tattheva vikiri seyyath�pi bhusamu��hiti.
1. 7. 8
Upav��asutta�
70. Atha kho �yasm� upav��o yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho �yasm� upav��o bhagavanta�
etadavoca: sandi��hiko dhammo sandi��hiko dhammoti bhante vuccati kitt�vat� nu kho
bhante sandi��hiko dhammo hoti ak�liko ehi passiko opanayiko paccatta� veditabbo
vi���h�ti?
[PTS Page 042] [\q 42/] puna ca para� upav��a bhikkhu gh�nena gandha�
gh�yitv� gandhapa�isa�ved� ca hoti gandhar�gapa�isa�ved� ca. Santa�ca ajjhatta�
gandhesu r�ga� atthi me ajjhatta� gandhesu r�goti paj�n�ti, yanta� upav��a bhikkhu
gh�nena gandha� gh�yitv� gandhapa�isa�ved� ca hoti, gandhar�gapa�isa�ved� ca
santa�ca ajjhatta� gandhesu r�ga� atthi me ajjhatta� gandhesu r�goti paj�n�ti.
Evampi kho upav��a, sandi��hiko dhammo hoti ak�liko ehipassiko opanayiko paccatta�
veditabbo vi���hi.
[PTS Page 043] [\q 43/] puna ca para� upav��a bhikkhu manas� dhamma� vi���ya
dhammapa�isa�ved� hi kho hoti no ca dhammar�gapa�isa�ved�, asanta�ca ajjhatta�
dhammesu r�ga�: natthi me ajjhatta� dhammesu r�goti paj�n�ti, yanta� upav��a
bhikkhu manas� dhamma� vi���ya dhammapa�isa�ved� hi kho hoti no ca
dhammar�gapa�isa�ved�, asantata�ca ajjhatta� dhammesu r�ga�: natthi me ajjhatta�
dhammesu r�goti paj�n�ti. Evampi kho upav��a, sandi��hiko dhammo hoti ak�liko
ehipassiko opanayiko paccatta� veditabbo vi���h� ti.
1. Pa�isa�ved� hi - s�mu.
1. 7. 9
Pa�hama chaphass�yatanasutta�
Eva� vutte a��ataro bhikkhu bhagavanta� etadavoca: etth�ha� bhante, anass�si�, -1.
Aha�hi bhante channa� �yatan�na� samudaya�ca atthagama�ca ass�da�ca �d�nava�ca
nissara�a�ca yath�bh�ta� nappaj�n�m�ti.
Jivha�: -2. "Eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti samanupassas�ti? Noheta� bhante,
s�dhu bhikkhu ettha ca te bhikkhu jivh�: "neta� mama nesohamasmi na meso att�" ti
evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya sudi��h� bhavissati, esevanto dukkhassa.
1. 7. 10
Dutiya chaphass�yatanasutta�
72. [PTS Page 044] [\q 44/] yo hi koci bhikkhave bhikkhu channa�
phass�yatan�na� samudaya�ca atthagama�ca ass�da�ca �d�nava�ca nissara�a�ca
yath�bh�ta� nappaj�n�ti, avusita� tena brahmacariya�, �rak�va so imamh�
dhammavinay�ti.
1. 7. 11
Tatiya chaphass�yatanasutta�
73. Yo hi koci bhikkhave, bhikkhu channa� phass�yatan�na� [PTS Page 045] [\q 45/]
samudaya�ca atthagama�ca ass�da�ca �d�nava�ca nissara�a�ca yath�bh�ta� nappaj�n�ti,
avusita� tena brahmacariya� �rak�va so imamh� dhammavinay�ti.
Ta� kimma��asi bhikkhu, "cakkhu� nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Ya�
pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha� v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha�
vipari�madhamma� kallannu ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�"
ti. No heta� bhante.
Sota� "nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Gh�na� "nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Jivh� "nicc� v� anicc� v�" ti. Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
K�yo "nicco v� anicco v�" ti. Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Mano "nicco v� anicco v�" ti. Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Migaj�lavaggo sattamo.
Tassudd�na�:
Migaj�lena dve vutt� catt�ro ca samiddhin�
Upaseno upav��o ca chaphass�yatanik� tayo.
Atha kho bhagav� navav�da�ca sutv� gil�nav�da�ca-2 appa���to bhikkh�ti iti viditv�
yena so bhikkhu tenupasa�kami. Addas� kho so bhikkhu bhagavanta� d�ratova
�gacchanta�, disv�na ma�cena sama�cosi.10 Atha kho bhagav� ta� bhikkhu� etadavoca:
ala� bhikkhu m� tva� ma�cena sama�cosi.10 Santim�ni �san�ni pa��att�ni. Tatth�ha�
nis�diss�miti. Nis�di bhagav� pa��atte �sane. Nisajja kho bhagav� ta� bhikkhu�
etadavoca:
[PTS Page 047] [\q 47/] kacci pana tva� bhikkhu att� s�lato na upavadat�ti,
na kho me bhante att� s�lato upavadat�ti.
S�dhu s�dhu bhikkhu, s�dhu kho tva� bhikkhu r�gavir�gattha� may� dhamma� desita�
�j�n�si, r�gavir�gattho hi bhikkhu may� dhammo desito.
Ta� kimma��asi bhikkhu, "cakkhu� nicca� v� anicca� v�" ti? Anicca� bhante. Ya�
pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha�
vipari�madhamma� kallannu ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�"
ti? No heta� bhante.
Sota� "nicca� v� anicca� v�" ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti? No heta� bhante.
Gh�na� "nicca� v� anicca� v�" ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti? No heta� bhante.
Jivh� "nicc� v� anicc� v�" ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti? No heta� bhante.
K�yo "nicco v� anicco v�" ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti? No heta� bhante.
Mano "nicco v� anicco v�" ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti? No heta� bhante.
Eva� passa� bhikkhu sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi nibbindati, sotasmimpi
nibbindati, gh�nasmimpi nibbindati, jivh�yapi nibbindati, k�yasmimpi nibbindati,
manasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati vir�g� vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti
���a� hoti, kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya� n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti.
Idamavoca bhagav�. Attamano so bhikkhu bhagavato bh�sita� abhinandi. Imasmi�ca pana
veyy�kara�asmi� bha��am�ne tassa bhikkhuno viraja� v�tamala� dhammacakkhu� udap�di
"ya� ki�ci samudayadhamma� sabbanta� nirodhadhammanti.
75. Atha kho a��ataro bhikkhu yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho so bhikkhu bhagavanta�
etadavoca:
Amukasmi� bhante, vih�re a��ataro bhikkhu navo appa���to �b�dhiko dukkhito
b��hagil�no, s�dhu bhante, bhagav� yena so bhikkhu tenupasa�kamatu anukampa�
up�d�y�ti.
Atha kho bhagav� navav�da�ca sutv� gil�nav�da�ca appa���to bhikkh�ti iti viditv�
yena so bhikkhu tenupasa�kami. Addas� kho so bhikkhu bhagavanta� duratova
�gacchanta�, disv�na ma�cena sama�cosi.10 Atha kho bhagav� ta� bhikkhu� etadavoca:
"ala� bhikkhu m� tva� ma�cena sama�cosi.10 Santim�ni �san�ni pa��att�ni. Tatth�ha�
nis�diss�miti. Nis�di bhagav� pa��atte �sane. Nisajja kho bhagav� ta� bhikkhu�
etadavoca:
Kacci pana tva� bhikkhu att� s�lato na upavadat�ti, na kho me bhante att� s�lato
upavadat�ti.
[PTS Page 048] [\q 48/] no ce kira tva� bhikkhu att� s�lato upavadati, atha
kismi�ca te kukkucca�? Ko ca vippa�is�roti? Na khoha� bhante, s�lavisuddhattha�
bhagavat� dhamma� des�ta� �j�n�m�ti.
S�dhu s�dhu bhikkhu, s�dhu kho pana tva� bhikkhu anup�d�parinibb�natth�ya may�
dhamma� desita� �j�n�si, anup�d� parinibb�nattho hi bhikkhu may� dhammo desito.
Ta� kimma��asi tva� bhikkhu, "cakkhu� nicca� v� anicca� v�" ti? Anicca� bhante. Ya�
pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha�
vipari�madhamma� kallannu ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�"
ti? No heta� bhante.
R�p� "nicc� v� anicc� v�" ti. Anicc� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Cakkhuvi����a� "nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v�
ta� sukha� v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu
ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Sadd� "nicc� v� anicc� v�" ti. Anicc� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Sotavi����a� "nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v�
ta� sukha� v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu
ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Sotasamphasso"nicco v� anicco v�" ti. Anicco bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Yampida� sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi nicca� v� anicca� v�ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta�
bhante.
"Gh�na� nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Gandh� "nicc� v� anicc� v�" ti. Anicc� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Gh��avi����a� "nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v�
ta� sukha� v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu
ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Gh��asamphasso"nicco v� anicco v�" ti. Anicco bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Yampida� gh��asamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi nicca� v� anicca� v�ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta�
bhante.
"Jivh� nicc� v� anicc� v�" ti. Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Ras� "nicc� v� anicc� v�" ti. Anicc� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Jivh�vi����a� "nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v�
ta� sukha� v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu
ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Jivh�samphasso"nicco v� anicco v�" ti. Anicco bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Yampida� jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi nicca� v� anicca� v�ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta�
bhante.
"K�yo nicco v� anicco v�" ti. Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Pho��habb� "nicc� v� anicc� v�" ti. Anicc� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
K�yavi����a� "nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v�
ta� sukha� v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu
ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
K�yasamphasso "nicco v� anicco v�" ti. Anicco bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Yampida� k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi nicca� v� anicca� v�ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta�
bhante.
"Mano nicco v� anicco v�" ti. Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Dhamm� "nicc� v� anicc� v�" ti. Anicc� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Manovi����a� "nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v�
ta� sukha� v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu
ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Manosamphasso"nicco v� anicco v�" ti. Anicco bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Yampida� manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi nicca� v� anicca� v�ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta�
bhante.
Eva� passa� bhikkhu sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi nibbindati, r�pesupi
nibbindati, cakkhuvi����epi nibbindati, cakkhusamphassepi nibbindati, yampida�
cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati, vimuttasmi� vimuttamiti
���a� hoti, kh�� j�ti, vusita� brahmacariya� kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti.
Eva� passa� bhikkhu sutav� ariyas�vako sotasmimpi nibbindati, saddesupi nibbindati,
sotavi����epi nibbindati, sotasamphassepi nibbindati, yampida� sotasamphassapaccay�
uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tasmimpi nibbindati.
Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati, vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti, kh��
j�ti, vusita� brahmacariya� kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
Eva� passa� bhikkhu sutav� ariyas�vako gh��asmimpi nibbindati, gandhesupi
nibbindati, gh�navi����epi nibbindati, gh�nasamphassepi nibbindati, yampida�
gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati, vimuttasmi� vimuttamiti
���a� hoti, kh�� j�ti, vusita� brahmacariya� kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti.
Eva� passa� bhikkhu sutav� ariyas�vako jivh�yapi nibbindati, rasesupi nibbindati,
jivh�vi����epi nibbindati, jivh�samphassepi nibbindati, yampida�
jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati, vimuttasmi� vimuttamiti
���a� hoti, kh�� j�ti, vusita� brahmacariya� kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti.
Eva� passa� bhikkhu sutav� ariyas�vako k�yasmimpi nibbindati, pho��habbesupi
nibbindati, k�yavi����epi nibbindati, k�yasamphassepi nibbindati, yampida�
k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati, vimuttasmi� vimuttamiti
���a� hoti, kh�� j�ti, vusita� brahmacariya� kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti. Eva� passa� bhikkhu sutav� ariyas�vako manasmimpi nibbindati,
dhammesupi nibbindati, manovi����epi nibbindati, manosamphassepi nibbindati,
yampida� manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati,
vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti, kh�� j�ti, vusita� brahmacariya� kata�
kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. 8. 3
Aniccasutta�
76. Atha kho �yasm� r�dho yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho �yasm� r�dho bhagavanta�
etadavoca: s�dhu me bhante, bhagav� sa�khittena dhamma� desetu, yamaha� bhagavato
dhamma� sutv� eko v�paka��ho appamatto �t�p� pahitatto vihareyyanti.
Ya� kho r�dha, anicca� tatra te chando pah�tabbo, ki�ca r�dha, anicca�?
Cakkhu� kho r�dha, anicca�, tatra te chando pah�tabbo. R�p� anicc�, tatra te chando
pah�tabbo; cakkhuvi����a� anicca�, tatra te chando pah�tabbo; cakkhusamphasso
anicco, tatra te chando pah�tabbo; yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anicca�, tatra te chando
pah�tabbo;
Sota� anicca�, tatra te chando pah�tabbo. Sadd� anicc�, tatra te chando pah�tabbo;
sotavi����a� anicca�, tatra te chando pah�tabbo; sotasamphasso anicco, tatra te
chando pah�tabbo; yampida� sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anicca�, tatra te chando pah�tabbo;
Gh�na� anicca�, tatra te chando pah�tabbo. Gandh� anicc�, tatra te chando
pah�tabbo; gh�navi����a� anicca�, tatra te chando pah�tabbo; gh�nasamphasso anicco,
tatra te chando pah�tabbo; yampida� gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita�
sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anicca�, tatra te chando pah�tabbo;
Jivh� anicc�, tatra te chando pah�tabbo. Ras� anicc�, tatra te chando pah�tabbo;
jivh�vi����a� anicca�, tatra te chando pah�tabbo; jivh�samphasso anicco, tatra te
chando pah�tabbo; yampida� jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anicca�, tatra te chando pah�tabbo;
K�yo, anicco, tatra te chando pah�tabbo. Pho��habb� anicc�, tatra te chando
pah�tabbo; k�yavi����a� anicca�, tatra te chando pah�tabbo; k�yasamphasso anicco,
tatra te chando pah�tabbo; yampida� k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha�
v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anicca�, tatra te chando pah�tabbo;
Mano anicco, tatra te chando pah�tabbo. Dhamm� anicc�, tatra te chando pah�tabbo;
manovi����a� anicca�, tatra te chando pah�tabbo; manosamphasso anicco, tatra te
chando pah�tabbo; yampida� manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anicca�, tatra te chando pah�tabbo.
[PTS Page 049] [\q 49/] ya� kho r�dha anicca�, tatra te chando pah�tabboti.
1. 8. 4
Dukkhasutta�
77. Ya� kho r�dha, dukkha� tatra te chando pah�tabbo. Ki�ca r�dha dukkha�:
Cakkhu� kho r�dha, dukkha�, tatra te chando pah�tabbo. R�p� dukkh�, tatra te chando
pah�tabbo; cakkhuvi����a� dukkha�, tatra te chando pah�tabbo; cakkhusamphasso
dukkho, tatra te chando pah�tabbo; yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi dukkha�, tatra te chando
pah�tabbo;
Sota� dukkha�, tatra te chando pah�tabbo. Sadd� dukkh�, tatra te chando pah�tabbo;
sotavi����a� dukkha�, tatra te chando pah�tabbo; sotasamphasso dukkho, tatra te
chando pah�tabbo; yampida� sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi dukkha�, tatra te chando pah�tabbo;
Gh�na� dukkha�, tatra te chando pah�tabbo. Gandh� dukkh�, tatra te chando
pah�tabbo; gh�navi����a� dukkha�, tatra te chando pah�tabbo; gh�nasamphasso dukkho,
tatra te chando pah�tabbo; yampida� gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita�
sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi dukkha�, tatra te chando pah�tabbo;
Jivh� dukkh�, tatra te chando pah�tabbo. Ras� dukkh�, tatra te chando pah�tabbo;
jivh�vi����a� anicca�, tatra te chando pah�tabbo; jivh�samphasso dukkho, tatra te
chando pah�tabbo; yampida� jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi dukkha�, tatra te chando pah�tabbo;
K�yo, dukkho, tatra te chando pah�tabbo. Pho��habb� dukkh�, tatra te chando
pah�tabbo; k�yavi����a� dukkha�, tatra te chando pah�tabbo; k�yasamphasso dukkho,
tatra te chando pah�tabbo; yampida� k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha�
v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi dukkha�, tatra te chando pah�tabbo;
Mano dukkho, tatra te chando pah�tabbo. Dhamm� dukkh�, tatra te chando pah�tabbo;
manovi����a� dukkha�, tatra te chando pah�tabbo; manosamphasso dukkho, tatra te
chando pah�tabbo; yampida� manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi dukkha�, tatra te chando pah�tabbo.
Ya� kho r�dha, dukkha� tatra te chando pah�tabboti.
[BJT Page 110] [\x 110/]
1. 8. 5
Anattasutta�
78. Atha kho �yasm� r�dho yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho �yasm� r�dho bhagavanta�
etadavoca: s�dhu me bhante, bhagav� sa�khittena dhamma� desetu, yamaha� bhagavato
dhamma� sutv� eko v�paka��ho appamatto �t�pi pahitatto vihareyyanti.
Cakkhu� kho r�dha anatt�, tatra te chando pah�tabbo. R�p� anatt�, tatra te chando
pah�tabbo; cakkhuvi����a� anatt�, tatra te chando pah�tabbo; cakkhusamphasso
anatt�, tatra te chando pah�tabbo; yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anatt�, tatra te chando
pah�tabbo;
Gh�na� anatt�, tatra te chando pah�tabbo. Gandh� anatt�, tatra te chando pah�tabbo;
gh�navi����a� anatt�, tatra te chando pah�tabbo; gh�nasamphasso anatt�, tatra te
chando pah�tabbo; yampida� gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anatt�, tatra te chando pah�tabbo;
Jivh� anatt�, tatra te chando pah�tabbo. Ras� anatt�, tatra te chando pah�tabbo;
jivh�vi����a� anatt�, tatra te chando pah�tabbo; jivh�samphasso anatt�, tatra te
chando pah�tabbo; yampida� jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anatt�, tatra te chando pah�tabbo;
K�yo, anatt�, tatra te chando pah�tabbo. Pho��habb� anatt�, tatra te chando
pah�tabbo; k�yavi����a� anatt�, tatra te chando pah�tabbo; k�yasamphasso anatt�,
tatra te chando pah�tabbo; yampida� k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha�
v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anatt�, tatra te chando pah�tabbo;
Mano anatt�, tatra te chando pah�tabbo. Dhamm� anatt�, tatra te chando pah�tabbo;
manovi����a� anatt�, tatra te chando pah�tabbo; manosamphasso anatt�, tatra te
chando pah�tabbo; yampida� manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anatt�, tatra te chando pah�tabboti;
79. Atha kho a��ataro bhikkhu yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho so bhikkhu bhagavanta�
etadavoca: atthi nu kho bhante, eko dhammo yassa pah�� bhikkhuno avijj� pah�yati
vijj� uppajjat�ti. Atthi kho bhikkhu eko dhammo yassa pah�� bhikkhuno avijj�
pah�yati vijj� uppajjat�ti. Katamo pana bhante, eko dhammo yassa pah�� bhikkhuno
avijj� pah�yati vijj� uppajjat�ti? [PTS Page 050] [\q 50/] avijj� kho bhikkhu
eko dhammo yassa pah�� bhikkhuno avijj� pah�yati vijj� uppajjat�ti.
1. 8. 7
Dutiya avijj�sutta�
80. Atha kho a��ataro bhikkhu yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho so bhikkhu bhagavanta�
etadavoca: atthi nu kho bhante, eko dhammo yassa pah�� bhikkhuno avijj� pah�yati
vijj� uppajjat�ti. Atthi kho bhikkhu eko dhammo yassa pah�� bhikkhuno avijj�
pah�yati vijj� uppajjat�ti. Katamo pana bhante, eko dhammo yassa pah�� bhikkhuno
avijj� pah�yati vijj� uppajjat�ti. Avijj� kho bhikkhu eko dhammo yassa pah��
bhikkhuno avijj� pah�yati vijj� uppajjat�ti.
Eva� kho bhikkhu j�nato eva� passato bhikkhuno avijj� pah�yati vijj� uppajjat�ti.
1. Sabbadhamma� - s� 2.
1. 8. 8
Sambahulabhikkhusutta�
Taggha tumhe bhikkhave, eva� pu��h� eva� by�karam�n� vuttav�dino ceva me hotha na
ca ma� abh�tena abbh�cikkhatha, dhammassa c�nudhamma� vy�karotha, na ca koci
sahadhammiko v�d�nuv�do-1 g�rayha� �h�na� �gacchati, dukkhassa hi bhikkhave,
pari��attha� mayi brahmacariya� vussati. Sace vo bhikkhave, a��atitthiy�
paribb�jak� eva� puccheyyu� "katama� pana ta� �vuso dukkha� yassa pari���ya sama�e
gotame brahmacariya� vussat�"ti. Eva� pu��h� tumhe bhikkhave. Tesa� a��atitthiy�na�
paribb�jak�na� eva� vy�kareyy�tha:
Cakkhu� kho �vuso dukkha� tassa pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati, r�pa�
dukkha� tassa pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati, cakkhuvi����a� dukkha�
tassa pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati, cakkhusamphasso dukkho tassa
pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati, yampida� cakkhusamphassapaccay�
uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampidukkha�, tassa
pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati.
Sota� dukkha� tassa pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati, sadda� dukkha� tassa
pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati, sotavi����a� dukkha� tassa pari���ya
bhagavati brahmacariya� vussati, sotasamphasso dukkho tassa pari���ya bhagavati
brahmacariya� vussati, yampida� sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampidukkha�, tassa pari���ya bhagavati brahmacariya�
vussati.
Jivh� dukkh� tassa pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati, rasa� dukkha� tassa
pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati, jivh�vi����a� dukkha� tassa pari���ya
bhagavati brahmacariya� vussati, jivh�samphasso dukkho tassa pari���ya bhagavati
brahmacariya� vussati, yampida� jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampidukkha�, tassa pari���ya bhagavati brahmacariya�
vussati.
K�yo dukkho tassa pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati, pho��habb� dukkh�
tassa pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati, k�yavi����a� dukkha� tassa
pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati, k�yasamphasso dukkho tassa pari���ya
bhagavati brahmacariya� vussati, yampida� k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita�
sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampidukkha�, tassa pari���ya bhagavati
brahmacariya� vussati.
Mano dukkho tasasa pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati, dhamm� dukkh� tassa
pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati, manovi����a� dukkha� tassa pari���ya
bhagavati brahmacariya� vussati, manosamphasso dukkho tassa pari���ya bhagavati
brahmacariya� vussati, yampida� manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampidukkha�, tassa pari���ya bhagavati brahmacariya�
vussati.
[PTS Page 052] [\q 52/] eva� pu��h� tumhe bhikkhave, tesa� a��atitthiy�na�
paribb�jak�na� eva� vy�kareyy�th�ti.
V�d�nupatho - s� 2.
1. 8. 9
Lokasutta�
82. Atha kho a��ataro bhikkhu yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho so bhikkhu bhagavanta�
etadavoca, loko lokoti bhante vuccati, kitt�vat� nu kho bhante, lokoti vuccat�ti.
Lujjat�ti kho bhikkhu tasm� lokoti vuccati. Ki�ca lujjati? Cakkhu� kho bhikkhu
lujjati, r�p� lujjanti, cakkhuvi����a� lujjati, cakkhusamphasso lujjati, yampida�
cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi lujjati.
1. 8. 10
Phaggunasutta�
83. Atha kho �yasm� phagguno yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisanno kho �yasm� phagguno bhagavanta�
etadavoca.
Atthi nu kho bhante, ta� cakkhu-1 yena cakkhun� at�te buddhe parinibbute
chinnapapa�ce chinnava�ume pariy�dinnava��e sabbadukkhav�tivatte pa���payam�no
pa���peyya.
Atthi nu kho ta� bhante, sota yena sotena at�te buddhe parinibbute chinnapapa�ce
chinnava�ume pariy�dinnava��e sabbadukkhav�tivatte pa���payam�no pa���peyya.
Atthi nu kho ta� bhante, gh�na yena gh�nena at�te buddhe parinibbute chinnapapa�ce
chinnava�ume pariy�dinnava��e sabbadukkhav�tivatte pa���payam�no pa���peyya.
Atthi nu kho s� bhante, jivh� y�ya jivh�ya at�te buddhe parinibbute chinnapapa�ce
chinnava�ume pariy�dinnava��e sabbadukkhav�tivatte pa���payam�no pa���peyya.
Atthi nu kho so bhante, k�yo yena k�yena at�te buddhe parinibbute chinnapapa�ce
chinnava�ume pariy�dinnava��e sabbadukkhav�tivatte pa���payam�no pa���peyya.
Atthi nu kho so bhante, mano yena manena at�te buddhe parinibbute chinnapapa�ce
chinnava�ume pariy�dinnava��e sabbadukkhav�tivatte pa���payam�no pa���peyy�ti.
Natthi kho ta� phagguna, cakkhu yena cakkhun� at�te buddhe parinibbute
chinnapapa�ce chinnava�ume pariy�dinnava��e sabbadukkha v�tivatte pa���payam�no
pa���peyya.
Natthi kho ta� phagguna, sota yena sotena at�te buddhe parinibbute chinnapapa�ce
chinnava�ume pariy�dinnava��e sabbadukkhav�tivatte pa���payam�no pa���peyya.
Natthi kho ta� phagguna, gh�na yena gh�nena at�te buddhe parinibbute chinnapapa�ce
chinnava�ume pariy�dinnava��e sabbadukkhav�tivatte pa���payam�no pa���peyya.
Natthi kho s� phagguna, jivh� y�ya jivh�ya at�te buddhe parinibbute chinnapapa�ce
chinnava�ume pariy�dinnava��e sabbadukkhav�tivatte pa���payam�no pa���peyya.
Natthi kho so phagguna, k�yo yena k�yena at�te buddhe parinibbute chinnapapa�ce
chinnava�ume pariy�dinnava��e sabbadukkhav�tivatte pa���payam�no pa���peyya.
[PTS Page 053] [\q 53/] natthi kho so phagguna, mano yena manena at�te buddhe
parinibbute chinnapapa�ce chinnava�ume pariy�dinnava��e sabbadukkhav�tivatte
pa���payam�no pa���peyy�ti.
Gil�navaggo a��hamo.
Tassudd�na�:
Gil�nena dve vutt� r�dhena apare tayo
Avijj�ya ca dve vutt� bhikkhu loko ca phagguno.
Ya� kho �nanda palokadhamma� aya� vuccati ariyassa vinaye loko. Ki�ca �nanda
palokadhamma�?
85. Ekamanta� nisinno kho �yasm� �nando bhagavanta� etadavoca: su��o loko su��o
lokoti bhante vuccati, kitt�vat� nukho bhante su��o lokoti vuccat�ti? Yasm� ca kho
�nanda, su��a� attena v� attaniyena v�, tasm� su��o lokoti vuccati.
Cakkhu� kho �nanda, su��a� attena v� attaniyena v�, r�p� su��� attena v� attaniyena
v�, cakkhuvi����a� su��a� attena v� attaniyena v�, cakkhusamphasso su��o attena v�
attaniyena v� yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha�
v� adukkhamasukha� v� tampi su��a� attena va attaniyena v�.
Sota� su��a� attena v� attaniyena v�, sadd� su��� attena v� attaniyena v�,
sotavi����a� su��a� attena v� attaniyena v�, sotasamphasso su��o attena v�
attaniyena v� yampida� sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha�
v� adukkhamasukha� v� tampi su��a� attena va attaniyena v�.
Gh�na� su��a� attenav� attaniyena v�, gandh� su��� attena v� attaniyena v�,
gh�navi����a� su��a� attena v� attaniyena v�, gh�nasamphasso su��o attena v�
attaniyena v� yampida� gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha�
v� adukkhamasukha� v� tampi su��a� attena va attaniyena v�.
Jivh� su��� attena v� attaniyena v�, ras� su��� attena v� attaniyena v�,
jivh�vi����a� su��a� attena v� attaniyena v�, jivh�samphasso su��o attena v�
attaniyena v� yampida� jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha�
v� adukkhamasukha� v� tampi su��a� attena va attaniyena v�.
K�yo su��o attena v� attaniyena v�, pho��habb� su��� attena v� attaniyena v�,
k�yavi����a� su��a� attena v� attaniyena v�, k�yasamphasso su��o attena v�
attaniyena v� yampida� k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha�
v� adukkhamasukha� v� tampi su��a� attena va attaniyena v�.
Mano su��o attena v� attaniyena v�, dhamm� su��� attena v� attaniyena v�,
manovi����a� su��a� attena v� attaniyena v�, manosamphasso su��o attena v�
attaniyena v� yampida� manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha�
v� adukkhamasukha� v� tampi su��a� attena va attaniyena v�.
Yasm� ca kho �nanda, su��a� attena v� attaniyena v�, tasm� su��o lokoti vuccat�ti.
1. 9. 3
Sa�khittadhammasutta�
86. Ekamanta� nisinno kho �yasm� �nando bhagavanta� etadavoca, s�dhu me bhante,
bhagav� sa�khittena dhamma� desetu yamaha� bhagavato dhamma� sutv� eko v�paka��ho
appamatto �t�p� pahitatto vihareyyanti
Ta� kimma��asi �nanda, cakkhu� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya�
pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha�
vipari�madhamma� kallannu ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�"
ti? Noheta� bhante.
R�p� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Cakkhuvi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v�
ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu
ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Cakkhusamphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� [PTS Page 055] [\q 55/]
sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi nicca� v� anicca� v�ti? Anicca�
bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca�
dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso
me att�" ti? Noheta� bhante.
Sota� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Sadd� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Sotavi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Sotasamphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Yampida� sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta�
bhante.
Gh�na� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Gandh� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Gh�navi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Gh�nasamphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Yampida� gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta�
bhante.
Jivh� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Ras� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Jivh�vi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Jivh�samphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Yampida� jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta�
bhante.
K�yo nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Pho��habb� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
K�yavi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
K�yasamphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Yampida� k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta�
bhante.
Mano nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Dhamm� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Manovi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Manosamphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Yampida� manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta�
bhante.
Puccheyy�ma maya� �yasmanta� channa� ka�c�1deva desa�, sace �yasm� channo ok�sa�
karoti pa�hassa veyy�kara�y�ti.
Eva� vutte �yasm� mah�cundo �yasmanta� channa� etadavoca: "tasm�tiha �vuso channa,
idampi tassa bhagavato s�sana� niccakappa� s�dhuka� manasik�tabba�: "nissitassa
calita�,anissitassa calita� natthi, calite asati passaddhi hoti, passaddhiy� sati
nati-1 na hoti, natiy� asati �gatigati na hoti, �gatigatiy� asati cutupap�to na
hoti, cutupap�te asati nevidha na hura� na ubhayamantarena esevanto dukkhass�ti.
1. Nandi - sy�.
Atha kho �yasm� ca s�riputto �yasm� ca mah�cundo �yasmanta� channa� imin� ov�dena
ovaditv� u��h�y�san� pakkami�su. Atha kho �yasm� channo acirapakkantesu tesu
�yasmantesu sattha� �haresi.
1. 9. 5
Pu��asutta�
88. Atha kho �yasm� pu��o yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho �yasm� pu��o bhagavanta�
etadavoca "s�dhu me bhante, bhagav� sa�khittena dhamma� desetu yamaha� bhagavato
dhamma� sutv� eko v�paka��ho appamatto �t�pi pahitatto vihareyyanti.
Santi kho pu��a cakkhuvi��eyy� r�p� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkh� abhinandati, abhivadati, ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato uppajjati nandi, nandisamuday�
dukkhasamudayo pu��ti vad�mi.
Santi kho pu��a sotavi��eyy� sadd� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkh� abhinandati, abhivadati, ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato uppajjati nandi, nandisamuday�
dukkhasamudayo pu��ti vad�mi.
Santi kho pu��a gh�navi��eyy� gandh� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkh� abhinandati, abhivadati, ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato uppajjati nandi, nandisamuday�
dukkhasamudayo pu��ti vad�mi.
Santi kho pu��a jivh�vi��eyy� ras� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkh� abhinandati, abhivadati, ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato uppajjati nandi, nandisamuday�
dukkhasamudayo pu��ti vad�mi.
Santi kho pu��a k�yavi��eyy� pho��habb� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkh� abhinandati, abhivadati, ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato uppajjati nandi, nandisamuday�
dukkhasamudayo pu��ti vad�mi.
Santi kho pu��a manovi��eyy� dhamm� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkh� abhinandati, abhivadati, ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato uppajjati nandi, nandisamuday�
dukkhasamudayo pu��ti vad�mi.
Santi ca kho pu��a, cakkhuvi��eyy� r�p� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce [PTS Page 061] [\q 61/] bhikkh� n�bhinandati n�bhivadati
n�jjhos�ya ti��hati, tassa ta� anabhinandato anabhivadato anajjhos�ya ti��hato
nandi nirujjhati, nandinirodh� dukkhanirodho pu��ti vad�mi.
Santi ca kho pu��a, sotavi��eyy� sadd� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkh� n�bhinandati n�bhivadati n�jjhos�ya ti��hati, tassa ta�
anabhinandato anabhivadato anajjhos�ya ti��hato nandi nirujjhati, nandinirodh�
dukkhanirodho pu��ti vad�mi.
Santi ca kho pu��a, gh�navi��eyy� gandh� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkh� n�bhinandati n�bhivadati n�jjhos�ya ti��hati, tassa ta�
anabhinandato anabhivadato anajjhos�ya ti��hato nandi nirujjhati, nandinirodh�
dukkhanirodho pu��ti vad�mi.
Santi ca kho pu��a, jivh�vi��eyy� ras� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkh� n�bhinandati n�bhivadati n�jjhos�ya ti��hati, tassa ta�
anabhinandato anabhivadato anajjhos�ya ti��hato nandi nirujjhati, nandinirodh�
dukkhanirodho pu��ti vad�mi.
Santi ca kho pu��a, manovi��eyy� dhamm� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkh� n�bhinandati n�bhivadati n�jjhos�ya ti��hati, tassa ta�
anabhinandato anabhivadato anajjhos�ya ti��hato nandi nirujjhati, nandinirodh�
dukkhanirodho pu��ti vad�mi.
Ca� kho pu��a, sun�parantak� manuss�, pharus� kho pu��a sun�parantak� manuss�, sace
kho tva� pu��a sun�parantak� manuss� akkosissanti paribh�sissanti, tatra te pu��a,
kinti bhavissat�ti? Sace ma� bhante, sun�parantak� manuss� akkosissanti,
paribh�sissanti, tatra me eva� bhavissati, bhaddak� vatime sun�parantak� manuss�,
subhaddak� vatime sun�parantak� manuss�; ya� me nayime p��in� pah�ra� dent�ti,
evamettha bhagav� bhavissati evamettha sugata bhavissat�ti.
Sace pana te pu��a sun�parantak� manuss� p��in� pah�ra� dassanti, tatra pana te
pu��a kinti bhavissat�ti? Sace me bhante, sun�parantak� manuss� p��in� pah�ra�
dassanti tatra me eva� bhavissati:
Sace pana te pu��a sun�parantak� manuss� le��un� pah�ra� dassanti, tatra pana te
pu��a, kinti bhavissat�ti? Sace me bhante, sun�parantak� manuss� le��un� pah�ra�
dassanti, tatra me eva� bhavissati: "bhaddak� vatime sun�parantak� manuss�,
subhaddak� vatime sun�parantak� manuss�, ya� me nayime da�ena pah�ra� [PTS Page
062] [\q 62/] dent�" ti evamettha bhagav� bhavissati, evamettha sugata
bhavissat�ti.
Sace pana te pu��a sun�parantak� manuss� da�ena pah�ra� dassanti, -1 tatra pana te
pu��a, kinti bhavissat�ti? Sace me bhante, sun�parantak� manuss� da�ena pah�ra�
dassanti, tatra me eva� bhavissati: "bhaddak� vatime sun�parantak� manuss�,
subhaddak� vatime sun�parantak� manuss�, ya� me nayime satthena pah�ra� dent�" ti
evamettha bhagav� bhavissati, evamettha sugata bhavissat�ti.
Sace pana te pu��a sun�parantak� manuss� satthena pah�ra� dassanti, tatra pana te
pu��a, kinti bhavissat�ti? Sace me bhante, sun�parantak� manuss� satthena pah�ra�
dassanti tatra me eva� bhavissati: "bhaddak� vatime sun�parantak� manuss�,
subhaddak� vatime sun�parantak� manuss�, ya� ma� nayime ti�hena satthena j�vit�
voropant�ti. Evamettha bhagav� bhavissati, evamettha sugata bhavissat�ti.
1. Dassenti - s�mu.
Sace pana tva� pu��a sun�parantak� manuss� ti�hena satthena j�vit� voropessanti,
tatra pana te pu��a kinti bhavissat�ti? Sace me bhante, sun�parantak� manuss�
ti�hena satthena j�vit� voropessanti, tatra me eva� bhavissati: "santi kho tassa
bhagavato s�vak� k�yena ca j�vitena ca a���yam�n� har�yam�n� jiguccham�n�
satthah�raka� pariyesanti, tamme ida� aparayi��hameva-3 satthah�raka� laddhanti",
evamettha bhagav� bhavissati, evamettha sugata bhavissat�ti.
S�dhu s�dhu pu��a sakkhissasi kho tva� pu��a imin� upasamena samann�gato
sun�parantasmi� janapade vatthu�, yassad�ni tva� pu��a k�la� ma��as�ti.
1. Te - sy�, machasa�
2. Me - sy�, machasa�
3. Apariyi��ha��eva - machasa� pariyi��ha��eva - sy�
4. Vacata� - machasa�
5. Pa�ip�desi - s� 1, 2, pa�idesesi - sy�
6. Saccav�di - sy�, kulaputto paccap�da - machasa�
7. Vihe�hesi - machasa�.
1. 9. 6
B�hiyasutta�
89. Atha kho �yasm� b�hiyo yena bhagav� tenupasa�kami, upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho �yasm� b�hiyo bhagavanta�
etadavoca, s�dhu me bhante, bhagav� sa�khittena dhamma� desetu yamaha� bhagavato
dhamma� sutv� eko v�paka��ho appamatto �t�p� pahitatto vihareyyanti.
Ta� kimma��asi b�hiya, cakkhu� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya�
pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha�
vipari�madhamma� kallannu ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�"
ti? Noheta� bhante.
R�p� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? [PTS Page 064] [\q 64/]
noheta� bhante.
Cakkhuvi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v�
ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu
ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Cakkhusamphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta�
bhante.
Sota� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Sadd� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Sotavi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Sotasamphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Yampida� sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta�
bhante.
Gh�na� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Gandh� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Gh�navi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Gh�nasamphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Yampida� gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta�
bhante.
Jivh� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Ras� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Jivh�vi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Jivh�samphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Yampida� jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta�
bhante.
K�yo nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
K�yo nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
K�yavi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
K�yasamphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Yampida� k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta�
bhante.
Mano nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Dhamm� nicc� v� anicc� v�ti? Anicc� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Manovi����a� nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Manosamphasso nicco v� anicco v�ti? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta� bhante.
Yampida� manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi nicca� v� anicca� v�ti? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti? Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso hamasmi, eso me att�" ti? Noheta�
bhante.
Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para� itthatt� y�ti abbha���si,
a��ataro ca pan�yasm� b�hiyo arahata� ahos�ti.
1. Viharati - sy�.
[BJT Page 142] [\x 142/]
90. Ej� bhikkhave rogo, ej� ga�o, ej� salla�, tasm�tiha bhikkhave, tath�gato anejo
viharati v�tasallo. [PTS Page 065] [\q 65/] tasm�tiha bhikkhave, bhikkhu cepi
�ka�kheyya anejo vihareyya� v�tasalloti:
1. 9. 8
Dutiyaej�sutta�
91. Ej� bhikkhave rogo, ej� ga�o, ej� salla�, tasm�tiha bhikkhave, tath�gato anejo
viharati c�tasallo, tasm�tiha bhikkhave, bhikkhu cepi �ka�kheyya anejo vihareyya�
v�tasalloti.
1. Na ki�cipi - machasa�
2. Ya� bhikkhave - s�mu.
1. 9. 9
Dvayasutta�
92. Dvaya� vo bhikkhave desiss�mi, ta� su�tha. Ki�ca bhikkhave dvaya�? Cakkhu�ceva
r�p� ca, sota�ceva sadd� ca, gh�na�ceva gandh� ca, jivh�ceva ras� ca, k�yo ceva
pho��habb� ca, mano ceva dhamm� ca, ida� vuccati bhikkhave dvaya�.
1. 9. 10
Dutiyadvayasutta�
93. Dvaya� bhikkhave, pa�icca vi����a� sambhoti. Katha�ca bhikkhave, dvaya� pa�icca
vi����a� sambhoti?
Cakkhu�ca pa�icca r�pe uppajjati cakkhuvi����a�, cakkhu�-1 anicca� vipari�m�
a��ath�bh�vi. [PTS Page 068] [\q 68/] r�p� anicc� vipari�mino a��ath�bh�vino,
ittheta� dvaya� cala�ceva vyaya�ca-2 anicca� vipari�mi a��ath�bh�vi. Cakkhuvi����a�
anicca� vipari�m� a��ath�bh�vi, yopi hetu yopi paccayo cakkhuvi����assa
a��ath�bh�vi upp�d�ya, sopi hetu sopi paccayo anicco vipari�m� a��ath�bh�vi.
Anicca� kho pana bhikkhave paccaya� pa�icca samuppanna� cakkhuvi����a� kuto nicca�
bhavissati.
Y� kho bhikkhave, imesa� ti��a� dhamm�na� sa�gati sannip�to samav�yo aya� vuccati
bhikkhave cakkhusamphasso. Cakkhusamphassopi anicco vipari�m� a��ath�bh�v�, yopi
hetu yopi paccayo cakkhusamphassassa upp�d�ya, sopi hetu sopi paccayo anicco
vipari�m� a��ath�bh�v�, anicca� kho pana bhikkhave paccaya� pa�icca uppanno
cakkhusamphasso kuto nicco bhavissati. Phu��ho bhikkhave vedeti, phu��ho sa�j�n�ti,
phu��ho ceteti, itthetepi dhamm� cal� ceva vyay� ca anicc� vipari�mino
a��ath�bh�vino.
Y� kho bhikkhave, imesa� ti��a� dhamm�na� sa�gati sannip�to samav�yo aya� vuccati
bhikkhave gh�nasamphasso gh�nasamphassopi anicco vipari�m� a��ath�bh�v�, yopi hetu
yopi paccayo gh�nasamphassassa upp�d�ya, sopi hetu sopi paccayo anicco vipari�m�
a��ath�bh�v�, [PTS Page 069] [\q 69/] anicca� kho pana bhikkhave paccaya�
pa�icca uppanno gh�nasamphasso kuto nicco bhavissati. Phu��ho bhikkhave vedeti,
phu��ho sa�j�n�ti, phu��ho ceteti, itthetepi dhamm� cal� ceva vyay� ca anicc�
vipari�mino a��ath�bh�vino.
Y� kho bhikkhave, imesa� ti��a� dhamm�na� sa�gati sannip�to samav�yo aya� vuccati
bhikkhave jivh�samphasso jivh�samphassopi anicco vipari�m� a��ath�bh�v�, yopi hetu
yopi paccayo jivh�samphassassa upp�d�ya, sopi hetu sopi paccayo anicco vipari�m�
a��ath�bh�v�, anicca� kho pana bhikkhave paccaya� pa�icca uppanno jivh�samphasso
kuto nicco bhavissati. Phu��ho bhikkhave vedeti, phu��ho sa�j�n�ti, phu��ho ceteti,
itthetepi dhamm� cal� ceva vyay� ca anicc� vipari�mino a��ath�bh�vino.
Y� kho bhikkhave, imesa� ti��a� dhamm�na� sa�gati sannip�to samav�yo aya� vuccati
bhikkhave k�yasamphasso k�yasamphassopi anicco vipari�m� a��ath�bh�v�, yopi hetu
yopi paccayo k�yasamphassassa upp�d�ya, sopi hetu sopi paccayo anicco vipari�m�
a��ath�bh�v�, anicca� kho pana bhikkhave paccaya� pa�icca uppanno k�yasamphasso
kuto nicco bhavissati. Phu��ho bhikkhave vedeti, phu��ho sa�j�n�ti, phu��ho ceteti,
itthetepi dhamm� cal� ceva vyay� ca anicc� vipari�mino a��ath�bh�vino.
Yopi hetu yopi paccayo manosamphassassa upp�d�ya, sopi hetu sopi paccayo anicco
vipari�m� a��ath�bh�v�, anicca� kho pana bhikkhave paccaya� pa�icca uppanno
manosamphasso kuto nicco bhavissati. Phu��ho bhikkhave vedeti, phu��ho sa�j�n�ti,
phu��ho ceteti, itthetepi dhamm� val� ceva vyay� ca anicc� vipari�mino
a��ath�bh�vino. Eva� kho bhikkhave dvaya� pa�icca vi����a� sambhot�ti.
Channavaggo navamo
Tatrudd�na�:
Paloka su��� sa�khitta�-1 channo pu��o ca b�hiyo
Ejena ca duve vutt� - dvayehi apare duveti.
10. Chalavaggo
1. 10. 1
Chaphass�yatanasutta�
94. [PTS Page 070] [\q 70/] chayime-1 bhikkhave phass�yatan� adant� agutt�
arakkhit� asa�vut� dukkh�dhiv�h� honti. Katame cha?
-------------------------
1. Na c�ppiya� - sy�, machasa�
2. Athapapiya� - s� 2.
3. Kanatiyo - s�mu.
4. Parita�ca s�du - sy�: s�dita�cas�du� - s� 2. As�dita�cas�du� - machasa�,
s�d�ta�cas�du�ca s�mu.
5. Majjhe - sy�, s�2.
6. Sukhadukkha� - sy�.
7. Upekkho - s�mu.
8. R�gadosa� - s�mu.
9. Bhavattha - machasa�.
[BJT Page 156] [\x 156/]
1. 10. 2
M�lu�kyaputtasutta�
95. [PTS Page 072] [\q 72/] atha kho �yasm� m�lu�kyaputto-1 yena bhagav�
tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta� abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta�
nisinno kho �yasm� m�lu�kyaputto bhagavanta� etadavoca: s�dhu me bhante, bhagav�
sa�khittena dhamma� desetu yamaha� bhagavato dhamma� sutv� eko v�paka��ho appamatto
�t�p� pahitatto vihareyyanti.
Etthad�ni m�lu�kyaputta ki� dahare bhikkh� vakkh�ma, yatra hi n�ma tva� bhikkhu
ji��o vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto sa�khittena ov�da� y�cas�ti.
Ki�c�paha� bhante ji��o vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto, desetu me bhante
bhagav� sa�khittena dhamma�, desetu me sugato sa�khittena dhamma�, appevan�m�ha�
bhagavato bh�sitassa attha� �j�neyya�, appevan�m�ha� bhagavato bh�sitassa d�y�do
assanti.
[PTS Page 074] [\q 74/] gandha� gh�tv� sati mu��h� piya� nimitta� manasi
karoto
S�rattacitto vedeti ta�ca ajjhes�ya ti��hati.
Tassa va��hanti vedan� anek� gandhasambhav�
Abhijjh� ca vihes� ca cittamass�paha��ati
Eva� �cinato dukkha� �r� nibb��a� vuccati.
[PTS Page 075] [\q 75/] na so rajjati gandhesu gandha� gh�tv� patissato
Virattacitto vedeti ta�ca n�jjhos�ya ti��hati
Yath�ssa gh�yato gandha� sevatoc�pi vedana�
Kh�yati no pac�yati eva� so carat� sato
Eva� apacinato dukkha� santike nibb�na� vuccati.
Na so rajjati rasesu rasa� bhotv� patissato
Virattacitto vedeti ta�ca n�jjhos�ya ti��hati
Yath�ssa s�yato rasa� sevato c�pi vedana�
Kh�yati no pac�yati eva� so carat� sato
Eva� apacinato dukkha� santike nibb�na� vuccati.
1. Pho��habb� - sy�
2. Pa�issato- machasa�
[PTS Page 076] [\q 76/] na so rajjati dhammesu dhamma� �atv� patissato
Virattacitto vedeti ta�ca n�jjhos�ya ti��hati
Yath�ssa vij�nato-1 dhamma� sevatoc�pi vedana�
Kh�yati no pac�yati eva� so carat� sato
Eva� apacinato dukkha� santike nibb�na� vuccat� ti.
[PTS Page 076] [\q 76/] na so rajjati dhammesu dhamma� �atv� patissato
Virattacitto vedeti ta�ca n�jjhos�ya ti��hati
Yath�ssa vij�nato dhamma� sevatoc�pi vedana�
Kh�yati no pac�yati eva� so carat� sato
Eva� apacinato dukkha� santike nibb�na� vuccat� ti.
Atha kho �yasm� m�lu�kyaputto eko v�paka��ho appamatto �t�p� pahitatto viharanto na
cirasseva yassatth�ya kulaputt� sammadeva �g�rasm� anag�riya� pabbajanti,
tadanuttara� brahmacariyapariyos�na� di��heva dhamme saya� abhi��� sacchikatv�
upasampajja vih�si. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para�
itthatt�y�ti abbha���si. A��ataro ca pan�yasm� m�lu�kyaputto arahata� ahos�ti.
1. 10. 4
Pam�davih�risutta�
97. [PTS Page 078] [\q 78/] pam�davih�ri�ca vo bhikkhave desiss�mi
appam�davih�ri�ca. Ta� su�tha. Katha�ca bhikkhave pam�davih�r� hoti?
1. Anuppajjanti - s�mu.
2. �yatan�na� - s�2
3. Cakkhundriya� asa�vutassa - machasa�, sy�
4. Vy�si�cati - machasa�, s�mu.
5. Hoti - machasa�.
1. 1[O. 5]
Sa�varasutta�
Katha�ca bhikkhave sa�varo hoti? Santi bhikkhave cakkhuvi��eyy� r�p� i��h� kant�
man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit� rajan�y�. Ta�ce bhikkhu n�bhinandati n�bhivadati
n�jejh�jas�ya ti��hati. Veditabbameta� bhikkhave bhikkhun�, na parih�y�mi kusalehi
dhammehi, aparih�na� heta� vutta� bhagavat�ti.
Santi bhikkhave sotavi��eyy� sadd� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�. Ta�ce bhikkhu n�bhinandati n�bhivadati n�jjhos�ya ti��hati.
Veditabbameta� bhikkhave bhikkhun�, na parih�y�mi kusalehi dhammehi, aparih�na�
heta� vutta� bhagavat�ti.
Santi bhikkhave gh�navi��eyy� gandh� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�. Ta�ce bhikkhu n�bhinandati n�bhivadati n�jjhos�ya ti��hati.
Veditabbameta� bhikkhave bhikkhun�, na parih�y�mi kusalehi dhammehi, aparih�na�
heta� vutta� bhagavat�ti.
Santi bhikkhave jivh�vi��eyy� ras� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�. Ta�ce bhikkhu n�bhinandati n�bhivadati n�jjhos�ya ti��hati.
Veditabbameta� bhikkhave bhikkhun�, na parih�y�mi kusalehi dhammehi, aparih�na�
heta� vutta� bhagavat�ti.
Santi bhikkhave k�yavi��eyy� pho��habb� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�. Ta�ce bhikkhu n�bhinandati n�bhivadati n�jjhos�ya ti��hati.
Veditabbameta� bhikkhave bhikkhun�, na parih�y�mi [PTS Page 080] [\q 80/]
kusalehi dhammehi, aparih�na� heta� vutta� bhagavat�ti.
Santi bhikkhave manovi��eyy� dhamm� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�. Ta�ce bhikkhu n�bhinandati n�bhivadati n�jjhos�ya ti��hati.
Veditabbameta� bhikkhave bhikkhun�, na parih�y�mi kusalehi dhammehi, aparih�na�
heta� vutta� bhagavat�ti.
1. 10. 6
Sam�dhisutta�
1. Aniccanti - machasa�.
[BJT Page 172] [\x 172/]
1. 10. 7
Pa�isall�nasutta�
Cakkhu� aniccanti yath�bh�ta� paj�n�ti, [PTS Page 081] [\q 81/] r�p� anicc�ti
yath�bh�ta� paj�n�ti, cakkhuvi����a� aniccanti yath�bh�ta� paj�n�ti,
cakkhusamphasso aniccoti yath�bh�ta� paj�n�ti, yampida� cakkhusamphassapaccay�
uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi aniccanti
yath�bh�ta� paj�n�ti. Pa�isall�na� bhikkhave yogam�pajjatha. Patisall�no bhikkhave
bhikkhu yath�bh�ta� paj�n�t�ti.
Sota� aniccanti yath�bh�ta� paj�n�ti, sadd� anicc�ti yath�bh�ta� paj�n�ti,
sotavi����a� aniccanti yath�bh�ta� paj�n�ti, sotasamphasso aniccoti yath�bh�ta�
paj�n�ti, yampida� sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi aniccanti yath�bh�ta� paj�n�ti. Pa�isall�na� bhikkhave
yogam�pajjatha. Patisall�no bhikkhave bhikkhu yath�bh�ta� paj�n�t�ti.
Gh�na� aniccanti yath�bh�ta� paj�n�ti, gandh� anicc�ti yath�bh�ta� paj�n�ti,
gh�navi����a� aniccanti yath�bh�ta� paj�n�ti, gh�nasamphasso aniccoti yath�bh�ta�
paj�n�ti, yampida� gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi aniccanti yath�bh�ta� paj�n�ti. Pa�isall�na� bhikkhave
yogam�pajjatha. Patisall�no bhikkhave bhikkhu yath�bh�ta� paj�n�ti.
Jivh� anicc�ti yath�bh�ta� paj�n�ti, ras� anicc�ti yath�bh�ta� paj�n�ti,
jivh�vi����a� aniccanti yath�bh�ta� paj�n�ti, jivh�samphasso aniccoti yath�bh�ta�
paj�n�ti, yampida� jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi aniccanti yath�bh�ta� paj�n�ti. Pa�is�ll�na� bhikkhave
yogam�pajja. Patisall�no bhikkhave bhikkhu yath�bh�ta� paj�n�ti.
K�yo aniccoti yath�bh�ta� paj�n�ti, pho��habb� anicc�ti yath�bh�ta� paj�n�ti,
k�yavi����a� aniccanti yath�bh�ta� paj�n�ti, k�yasamphasso aniccoti yath�bh�ta�
paj�n�ti, yampida� k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi aniccanti yath�bh�ta� paj�n�ti. Pa�isall�na� bhikkhave
yogam�pajja. Patisall�no bhikkhave bhikkhu yath�bh�ta� paj�n�ti.
Mano anicco yath�bh�ta� paj�n�ti, dhamm� anicc�ti yath�bh�ta� paj�n�ti,
manovi����a� aniccanti yath�bh�ta� paj�n�ti, manosamphasso aniccoti yath�bh�ta�
paj�n�ti, yampida� manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi aniccanti yath�bh�ta� paj�n�t� ti. Pa�isall�na� bhikkhave
yogam�pajja. Patisall�no bhikkhave bhikkhu yath�bh�ta� paj�n�t�ti.
1. 10. 8
Natumh�kasutta�
101. Ya�-2 bhikkhave na tumh�ka� ta� pajahatha, ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya
bhavissati. Ki�ca bhikkhave na tumh�ka�? Cakkhu� bhikkhave na tumh�ka�. Ta�
pajahatha. Ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya bhavissati. R�p� na tumh�ka�, te
pajahatha, te vo pah�n� hit�ya sukh�ya bhavissanti.
Mano na tumh�ka�, ta� pajahatha. Ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya bhavissati. Dhamm�
na tumh�ka�, te pajahatha, te vo pah�n� hit�ya sukh�ya bhavissanti. Manovi����a� na
tumh�ka�, ta� pajahatha. Ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya bhavissati. Manosamphasso na
tumh�ka�, ta� pajahatha. So vo pah�no hit�ya sukh�ya bhavissati. Yampida�
manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi na tumh�ka�, ta� pajahatha. Ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya bhavissati.
Evameva kho bhikkhave cakkhu�-1 na tumh�ka� ta� pajahatha, ta� vo pah�na� hit�ya
sukh�ya bhavissati. R�p� na tumh�ka� ta� pajahatha, ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya
bhavissati. Cakkhuvi����a� na tumh�ka�, ta� pajahatha. Ta� vo pah�na� hit�ya
sukh�ya bhavissati. Cakkhusamphasso na tumh�ka�, ta� pajahatha. So vo pah�no hit�ya
sukh�ya bhavissati.
Yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi na tumh�ka�, ta� pajahatha. Ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya
bhavissati.
Sota� na tumh�ka�, ta� pajahatha. S� vo pah�na� hit�ya sukh�ya bhavissati. Sadd� na
tumh�ka�, te pajahatha, te vo pah�n� hit�ya sukh�ya bhavissanti. Sotavi����a� na
tumh�ka�, ta� pajahatha. Ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya bhavissati. Sotasamphasso na
tumh�ka�, ta� pajahatha. So vo pah�no hit�ya sukh�ya bhavissati. Yampida�
sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi na tumh�ka�, ta� pajahatha. Ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya bhavissati.
Gh�na� na tumh�ka�, ta� pajahatha. S� vo pah�na� hit�ya sukh�ya bhavissati. Gandh�
na tumh�ka�, te pajahatha, te vo pah�n� hit�ya sukh�ya bhavissanti. Gh�navi����a�
na tumh�ka�, ta� pajahatha. Ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya bhavissati.
Gh�nasamphasso na tumh�ka�, ta� pajahatha. So vo pah�no hit�ya sukh�ya bhavissati.
Yampida� gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi na tumh�ka�, ta� pajahatha. Ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya
bhavissati.
Jivh� na tumh�ka�, ta� pajahatha. S� vo pah�n� hit�ya sukh�ya bhavissati. Ras� na
tumh�ka�, te pajahatha, te vo pah�n� hit�ya sukh�ya bhavissanti. Jivh�vi����a� na
tumh�ka�, ta� pajahatha. Ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya bhavissati. Jivh�samphasso
na tumh�ka�, ta� pajahatha. So vo pah�no hit�ya sukh�ya bhavissati. Yampida�
jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi na tumh�ka�, ta� pajahatha. Ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya bhavissati.
K�yo na tumh�ka�, ta� pajahatha. S� vo pah�na� hit�ya sukh�ya bhavissati.
Pho��habb� na tumh�ka�, te pajahatha, te vo pah�n� hit�ya sukh�ya bhavissati.
K�yavi����a� na tumh�ka�, ta� pajahatha. Ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya bhavissati.
Sotasamphasso na
Tumh�ka�, ta� pajahatha. So vo pah�no hit�ya sukh�ya bhavissati. Yampida�
k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi na tumh�ka�, ta� pajahatha. Ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya bhavissati.
Mano na tumh�ka�, ta� pajahatha. Ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya bhavissati. Dhamm�
na tumh�ka�, te pajahatha, te vo pah�n� hit�ya sukh�ya bhavissanti. Manovi����a� na
tumh�ka�, ta� pajahatha. Ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya bhavissati. Manosamphasso na
tumh�ka�, ta� pajahatha. So vo pah�no hit�ya sukh�ya bhavissati. Yampida�
manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi na tumh�ka�, ta� pajahatha. Ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya bhavissati.
1. 10. 9
Dutiyanatumh�kasutta�
102. Ya� bhikkhave na tumh�ka� ta� pajahatha, ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya
bhavissati. Ki�ca bhikkhave na tumh�ka�?
Cakkhu� bhikkhave na tumh�ka� ta� pajahatha, ta� kho pah�na� hit�ya sukh�ya
bhavissati. R�p� na tumh�ka� te pajahatha. Te vo pah�n� hit�ya sukh�ya bhavissanti.
Cakkhuvi����a� na tumh�ka� ta� pajahatha. Ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya bhavissati.
Cakkhusamphasso na tumh�ka� ta� pajahatha. So vo pah�no hit�ya sukh�ya bhavissati.
1. 10. 10
Uddakasutta�
103. [PTS Page 083] [\q 83/] uddako-1 suda� bhikkhave r�maputto eva� v�ca�
bh�sati.
Ta� kho paneta� bhikkhave uddako r�maputto avedag�yeva sam�no vedag�'sm�ti bh�sati,
asabbaj�yeva sam�no sabbaj�'sm�ti bh�sati, apalikhata� yeva-4 ga�am�la�
palikhata�yeva ga�am�lanti bh�sati.
Katha�ca bhikkhave bhikkhu vedagu hoti? Yato kho bhikkhave bhikkhu channa�
phass�yatan�na� samudaya�ca atthagama�ca ass�da�ca �d�nava�ca nissara�a�ca
yath�bh�ta� paj�n�ti, eva� kho bhikkhave bhikkhu vedagu hoti.
Katha�ca bhikkhave bhikkhu sabbaj� hoti? Yato kho bhikkhave bhikkhu channa�
phass�yatan�na� samudaya�ca atthagama�ca ass�da�ca �d�nava�ca nissara�a�ca
yath�bh�ta� viditv� anup�d�ya vimutto hoti. Eva� kho bhikkhave bhikkhu sabbaj�
hoti.
Cha�avaggo dasamo.
Tassudd�na�:
Dve sa�gayh� parih�na� pam�davih�r� ca sa�varo
Sam�dhi pa�isall�na�-4 dve natumh�kena uddako ti.
Dutiyo pa��sako.
Tassa vaggudd�na�:
Avijj� migaj�la�ca gil�na� channa� catutthaka�
Cha�avaggena pa���sa� dutiyo pa���sako aya�
1. Honti - ma
2. Anabh�va�kat� - machasa�, sy�.
3. Sa�a - machasa�.
4. Pa�isall�na� - sy�.
1. 11. 2
Up�d�yasutta�
105. Kisminnu kho bhikkhave sati ki� up�d�ya uppajjati ajjhatta� sukha-1 dukkhanti.
1. Sukha� - machasa�
Ta� kimma��atha bhikkhave, "cakkhu� nicca� v� anicca� v�" ti? Anicca� bhante.
"Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha� v�"ti. Dukkha� bhante, "yampan�nicca� dukkha�
vipari�madhamma� api nu ta� anup�d�ya uppajjeyya ajjhatta� sukhadukkhanti". Noheta�
bhante.
"Sota� nicca� v� anicca� v�" ti? Anicca� bhante. "Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�"ti. Dukkha� bhante, "yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� api nu ta�
anup�d�ya uppajjeyya ajjhatta� sukhadukkhanti". Noheta� bhante.
"Gh�na� nicca� v� anicca� v�" ti? Anicca� bhante. "Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�"ti. Dukkha� bhante, "yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� api nu ta�
anup�d�ya uppajjeyya ajjhatta� sukhadukkhanti". Noheta� bhante.
[PTS Page 086] [\q 86/] "jivh� nicc� v� anicc� v�" ti? Anicc� bhante.
"Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha� v�"ti. Dukkha� bhante, "yampan�nicca� dukkha�
vipari�madhamma� api nu ta� anup�d�ya uppajjeyya ajjhatta� sukhadukkhanti". Noheta�
bhante.
"K�yo nicco v� anicco v�" ti? Anicco bhante. "Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�"ti. Dukkha� bhante, "yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� api nu ta� anup�d�ya
uppajjeyya ajjhatta� sukhadukkhanti". Noheta� bhante.
"Mano nicco v� anicco v�" ti? Anicco bhante. "Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�"ti. Dukkha� bhante, "yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� api nu ta� anup�d�ya
uppajjeyya ajjhatta� sukhadukkhanti". Noheta� bhante.
108. [PTS Page 088] [\q 88/] kisminnu kho bhikkhave sati ki� up�d�ya ki�
abhinivissa "seyyo'hamasm�ti v� hoti, sadiso'hamasm�ti v� hoti, h�no'hamasm�ti v�
hoti"
Ta� kimma��atha bhikkhave "cakkhu� nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante.
"Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha� v�" ti. Dukkha� bhante. "Yampan�nicca� dukkha�
vipari�madhamma� api n� ta� anup�d�ya seyyo'hamasm�ti v� assa sadiso'hamasm�ti v�
assa h�no'hamasm�ti v� assa sadiso'hamasm�ti v� assa hino'hamasm�ti v� ass�" ti. No
heta� bhante.
"Sota� nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. "Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�" ti. Dukkha� bhante. "Yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� api n� ta�
anup�d�ya seyyo'hamasm�ti v� assa sadiso'hamasm�ti v� assa h�no'hamasm�ti v� assa
sadiso'hamasm�ti v� assa hino'hamasm�ti v� ass�"ti. No heta� bhante.
"Gh�na� nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. "Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�" ti. Dukkha� bhante. "Yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� api n� ta�
anup�d�ya seyyo'hamasm�ti v� assa sadiso'hamasm�ti v� assa h�no'hamasm�ti v� assa
sadiso'hamasm�ti v� assa hino'hamasm�ti v� ass�"ti. No heta� bhante.
"Jivh� nicc� v� anicc� v�" ti. Anicc� bhante. "Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�" ti. Dukkha� bhante. "Yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� api n� ta�
anup�d�ya seyyo'hamasm�ti v� assa sadiso'hamasm�ti v� assa h�no'hamasm�ti v� assa
sadiso'hamasm�ti v� assa hino'hamasm�ti v� ass�"ti. No heta� bhante.
"K�yo nicco v� anicco v�" ti. Anicca� bhante. "Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�" ti. Dukkha� bhante. "Yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� api n� ta�
anup�d�ya seyyo'hamasm�ti v� assa sadiso'hamasm�ti v� assa h�no'hamasm�ti v� assa
sadiso'hamasm�ti v� assa hino'hamasm�ti v� ass�"ti. No heta� bhante.
"Mano nicco v� anicco v�" ti. Anicca� bhante. "Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�" ti. Dukkha� bhante. "Yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� api n� ta�
anup�d�ya seyyo'hamasm�ti v� assa sadiso'hamasm�ti v� assa h�no'hamasm�ti v� assa
sadiso'hamasm�ti v� assa hino'hamasm�ti v� ass�"ti. No heta� bhante.
Evampassa� bhikkhave, sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi nibbindati, sotasmimpi
nibbindati, gh�nasmimpi nibbindati, jivh�yapi nibbindati, k�yasmimpi nibbindati,
manasmimpi nibbindati, nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati, vimuttasmi�
vimuttamiti ���a� hoti, kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya� n�para�
itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
[BJT Page 188] [\x 188/]
1. 11. 6
Sa��ojanasutta�
109. [PTS Page 089] [\q 89/] sa��ojan�ye ca bhikkhave dhamme desiss�mi
sa��ojana�ca ta� su�tha. Katame ca bhikkhave sa��ojan�y� dhamm�? Katama�ca
sa��ojana�?
1. 11. 7
Up�d�nasutta�
Cakkhu� bhikkhave up�d�niyo dhammo, yo tattha chandar�go ta� tattha up�d�na�, sota�
up�d�niyo dhammo, yo tattha chandar�go ta� tattha up�d�na�,
Gh�na� up�d�niyo dhammo, yo tattha chandar�go ta� tattha up�d�na�
Jivh� up�d�niyo dhammo, yo tattha chandar�go ta� tattha up�d�na�,
K�yo up�d�niyo dhammo, yo tattha chandar�go ta� tattha up�d�na�,
Mano up�d�niyo dhammo, yo tattha chandar�go ta� tattha up�d�na�,
Ime vuccanti bhikkhave up�d�niy� dhamm�, ida� up�d�nanti.
1. 11. 8
Parij�nanasutta�
Mana� abhij�na� parij�na� vir�jaya� pajaha� bhabbo dukkhakkhay�y�ti. [BJT Page 190]
[\x 190/]
1. 11. 9
Dutiyaparij�nanasutta�
112. [PTS Page 090] [\q 90/] r�pe kho bhikkhave anabhij�na� aparij�na�
avir�jaya� appajaha� abhabbo dukkhakkhay�ya.
Sadde anabhij�na� aparij�na� avir�jaya� appajaha� abhabbo dukkhakkhay�ya.
Gandhe anabhij�na� aparij�na� avir�jaya� appajaha� abhabbo dukkhakkhay�ya.
Rase anabhij�na� aparij�na� avir�jaya� appajaha� abhabbo dukkhakkhay�ya.
Pho��habbe anabhij�na� aparij�na� avir�jaya� appajaha� abhabbo dukkhakkhay�ya.
Dhamme anabhij�na� aparij�na� avir�jaya� appajaha� abhabbo dukkhakkhay�ya.
1. 11. 10
Upassutisutta�
113. Eka� samaya� bhagav� n�dike-1 viharati gi�jak�vasathe. Atha kho bhagav�
rahogato pa�isall�no-2 ima� dhammapariy�ya� abh�si.
[PTS Page 091] [\q 91/] tena kho pana samayena a��ataro bhikkhu bhagavato
upassuti�-1 �hito hoti. Addas� kho bhagav� ta� bhikkhu� upassuti�-1 �hita�. Disv�na
ta� bhikkhu� etadavoca: assosi no tva� bhikkhu ima� dhammapariy�yanti? Eva� bhante.
Ugga�h�hi tva� bhikkhu ima� dhammapariy�ya�, pariy�pu�hi tva� bhikkhu ima�
dhammapariy�ya�, dh�rehi tva� bhikkhu ima� dhammapariy�ya�, atthasa�hito' ya�
bhikkhu dhammapariy�yo, �dibrahmacariyakoti.
Yogakkhemivaggo ek�dasamo.
Tatrudd�na�:
Yogakkhemi up�d�ya dukkha� loko ca seyyo ca
Sa�yojana� up�d�na� dve parij�na� upassut�ti.
114. Santi bhikkhave cakkhuvi��eyy� r�p� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, aya� vuccati
bhikkhave bhikkhu �v�sagato m�rassa, m�rassa vasa�gato, [PTS Page 092] [\q 92/]
pa�imukkassa m�rap�so, baddho so m�rabandhanena yath�k�makara�yo p�pimato.
115. Santi bhikkhave cakkhuvi��eyy� r�p� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, aya� vuccati
bhikkhave bhikkhu baddho cakkhuvi��eyyesu r�pesu, �v�sagato m�rassa, m�rassa
vasa�gato yath�k�makara�yo p�pimato.
1. 12. 3
Lokantagamanasutta�
116. N�ha� bhikkhave gamanena lokassa anta� ��teyya�-1 da��heyya�-2 patteyyanti
vad�mi. Na ca pan�ha� bhikkhave appatv� lokassa anta� dukkhassa antakiriya�
vad�m�ti. Ida� vatv� bhagav� u��h�y�san� vih�ra� p�visi.
1. ��tayya� - s� 2.
2. Di��heyya� - sy�.
Atha kho tesa� bhikkh�na� acirapakkantassa bhagavato etadahosi: ida� kho no-1 �vuso
bhagav� sa�khittena uddesa� uddisitv� vitth�rena attha� avibhajitv� u��h�y�san�
vih�ra� pavi��ho "n�ha� bhikkhave gamanena lokassa anta� ��teyya� da��heyya�
patteyyanti vad�mi, na ca pan�ha� bhikkhave appatv� lokassa anta� dukkhassa
antakiriya� vad�m�" ti. Ko nu kho imassa bhagavat� sa�khittena uddesassa
uddi��hassa vitth�rena attha� avibhattassa vitth�rena attha� vibhajeyy�ti.
Atha kho tesa� bhikkh�na� etadahosi, aya� kho �yasm� �nando satthu ceva sa�va��ito,
sambh�vito ca vi���na� sabrahmac�r�na�. Pahoti c�yasm� �nando imassa bhagavat�
sa�khittena uddesassa uddesassa vitth�rena attha� avibhattassa vitth�rena attha�
vibhajitu�. Yann�na maya� yen�yasm� �nando tenupasa�kameyy�ma, upasa�kamitv�
�yasmanta� �nanda� etamattha� pa�ipuccheyy�m�ti.
Atha kho te bhikkh� yen�yasm� �nando tenupasa�kami�su. Upasa�kamitv� �yasmat�
�nandena saddhi� sammodi�su. Sammodan�ya� katha� s�r��ya� v�tis�retv� ekamanta�
nis�di�su. Ekamanta� nisinn� kho te bhikkh� �yasmanta� [PTS Page 094] [\q 94/]
�nanda� etadavocu�: ida� kho no �vuso �nanda bhagav� sa�khittena uddesa� uddisitv�
vitth�rena attha� avibhajitv� u��h�y�san� vih�ra� pavi��ho, "n�ha� bhikkhave
gamanena lokassa anta� ��teyya� da��heyya� patteyyanti vad�mi, na ca pan�ha�
bhikkhave, appatv� lokassa anta� dukkhassa antakiriya� vad�m�" ti tesa� no �vuso
amh�ka� acirapakkantassa bhagavato etadahosi:
Ida� kho no �vuso bhagav� sa�khittena uddesa� uddisitv� vitth�rena attha�
avibhajitv� u��h�y�san� vih�ra� pavi��ho, "n�ha� bhikkhave gamanena lokassa anta�
��teyya� da��heyya� patteyyanti vad�mi. Na ca pan�ha� bhikkhave, appatv� lokassa
anta� dukkhassa antakiriya� vad�m�" ti. Ko nu kho imassa bhagavat� sa�khittena
uddesassa uddi��hassa vitth�rena attha� avibhattassa vitth�rena attha�
vibhajeyy�ti. Tesa� no �vuso amh�ka� etadahosi: aya� kho �vuso �yasm� �nando satthu
ceva sa�va��ito, sambh�vito ca vi���na� sabrahmac�r�na�, pahoti c�yasm� �nando
imassa bhagavat� sa�khittena uddesassa uddi��hassa vitth�rena attha� avibhattassa
vitth�rena attha� vibhajitu�. Yann�na maya� yen�yasm� �nando tenupasa�kameyy�ma,
upasa�kamitv� �yasmanta� �nanda� etamattha� pa�ipuccheyy�m�ti, vibhajat�yasm�
�nandoti.
1. Ida� kho nu - s� 2.
Addh�vuso �nanda bhagav� j�na� j�n�ti passa� passati cakkhu bhuto ���abhuto
dhammabhuto brahmabhuto vatt� pavatt� atthassa ninnet� amatassa d�t� dhammass�m�
tath�gato.
Yena kho �vuso lokasmi� lokasa��i hoti lokam�n�, aya� vuccati ariyassa vinaye loko.
Kena c�vuso lokasmi� lokasa��� hoti lokam�n�?
1. Atikkammeva - machasa�
2. Bh�ta� - sy�
3. Tumhe -sy�
4. Ma��etha - s�2. [PTS]
5. Vo machasa�
6. Avibhattassa vitth�rena - machasa�, sy�.
Cakkhun� kho �vuso lokasmi� lokasa��i hoti lokam�n�, sotena kho �vuso lokasmi�
lokasa��i hoti lokam�ni, gh�nena kho �vuso lokasmi� lokasa��i hoti lokam�ni,
jivh�ya kho �vuso lokasmi� lokasa��i hoti lokam�ni, k�yena kho �vuso lokasmi�
lokasa��i hoti lokam�n�, manena kho �vuso lokasmi� lokasa��i hoti lokam�n�, yena
kho �vuso lokasmi� lokasa��� hoti lokam�n� aya� vuccati ariyassa vinaye loko.
[PTS Page 096] [\q 96/] ya� kho vo �vuso bhagav� sa�khittena uddesa�
uddisitv� vitth�rena attha� avibhajitv� u��h�y�san� vih�ra� pavi��ho, "n�ha�
bhikkhave gamanena lokassa anta� ��teyya� da��heyya� patteyyanti vad�mi, na ca
pan�ha� bhikkhave appatv� lokassa anta� dukkhassa antakiriya� vad�m�" ti. Imassa
khv�ha� �vuso bhagavat� sa�khittena uddesassa uddi��hassa vitth�rena attha�
avibhattassa eva� vitth�rena attha� �j�n�mi. �ka�kham�n� ca pana tumhe �yasmanto,
bhagavanta��eva upasa�kamitv� etamattha� pa�ipuccheyy�tha. Yath� vo bhagav�
vy�karoti tath� na� dh�reyy�th�ti.
Tesa� no bhante amh�ka� etadahosi: aya� [PTS Page 097] [\q 97/] kho �yasm�
�nando satthu ceva sa�va��ito sa�bh�vito ca vi���na� sabrahmac�r�na�, pahoti
c�yasm� �nando imassa bhagavat� sa�khittena uddesassa uddi��hassa vitth�rena attha�
avibhattassa vitth�rena attha� vibhajitu�. Yann�na maya� yen�yasm� �nando
tenupasa�kameyy�ma, upasa�kamitv� �yasmanta� �nanda� etamattha� pa�ipuccheyy�m�ti.
1. Mah� sy�.
2. Ahampita� - machasa�, sy�.
3. Mayha� - sy�.
Atha kho tesa� bhikkh�na� acirapakkantassa bhagavato etadahosi: ida� kho no �vuso
bhagav� sa�khittena uddesa� uddisitv� vitth�rena attha� avibhajitv� u��h�y�san�
vih�ra� pavi��ho. "Tasm�tiha bhikkhave, se �yatane veditabbe yattha cakkhu�ca
nirujjhati r�pasa��� ca virajjati.
Se �yatane veditabbe yattha sota�ca nirujjhati saddasa��� ca virajjati. Se �yatane
veditabbe yattha gh�na�ca nirujjhati gandhasa��� ca virajjati. Se �yatane veditabbe
yattha jivha�ca nirujjhati rasasa��� ca virajjati. Se �yatane veditabbe yattha
k�ya�ca nirujjhati pho��habbasa��� ca virajjati. Se �yatane veditabbe yattha mano
ca nirujjhati dhammasa��� ca virajjati.
Se �yatane veditabbeti. Ko nu kho imassa bhagavat� sa�khittena uddesassa
uddi��hassa vitth�rena attha� vibhajeyy�ti.
Atha kho bhikkh�na� etadahosi, aya� kho �yasm� �nando satthu ceva sa�va��ito
sambh�vito ca vi���na� sabrahmac�r�na�, pahoti c�yasm� �nando imassa bhagavat�
sa�khittena uddesassa uddi��hassa vitth�rena attha� avibhattassa vitth�rena attha�
vibhajitu�. Yann�na maya� yen�yasm� �nando tenupasa�kameyy�ma, upasa�kamitv�
�yasmanta� �nanda� etamattha� pa�ipuccheyy�m�ti.
Tesa� no �vuso amh�ka� etadahosi: aya� kho �yasm� �nando satthu ceva sa�va��ito.
Sambh�vito ca vi���na� sabrahmac�r�na�, pahoti c�yasm� �nando imassa bhagavat�
sa�khittena uddesassa uddi��hassa vitth�rena attha� avibhattassa vitth�rena attha�
vibhajitu�. Yann�na maya� yen�yasm� �nando tenupasa�kameyy�ma upasa�kamitv�
�yasmanta� �nanda� etamattha� pa�ipuccheyy�m�ti. Vibhajat�yasm� �nandoti.
Addh� �vuso �nanda bhagav� j�na� j�n�ti passa� passati. Cakkhubhuto ���abhuto
dhammabhuto brahmabhuto vatt� pavatt� atthassa ninnet� amatassa d�t� dhammass�m�
tath�gato, so ceva panetassa k�lo ahosi, ya� bhagavanta��eva etamattha�
pa�ipuccheyy�ma yath� no bhagav� vy�kareyya tath� na� dh�reyy�ma. Api c�yasm�
�nando satthuceva sa�va��ito, sambh�vito ca vi���na� sabrahmac�r�na�, hapahoti
c�yasm� �nando imassa bhagavat� sa�khittena uddesassa uddi��hassa vitth�rena attha�
avibhattassa vitth�rena attha� vibhajitu�, vibhajat�yasm� �nando agaru� karitv�ti.
1. Ida� kho no - sy� s�.
Tenah�vuso su�tha s�dhuka� manasikarotha bh�siss�m�ti. [PTS Page 100] [\q 100/]
evam�vusoti kho te bhikkh� �yasmato �nandassa paccassosu�. �yasm� �nando etadavoca:
ya� kho vo �vuso bhagav� sa�khittena uddesa� uddisitv� vitth�rena attha�
avibhajitv� u��h�y�san� vih�ra� pavi��ho: tasm�tiha bhikkhave se �yatane veditabbe,
yattha cakkhu�ca nirujjhati r�pasa��� ca virajjati.
Se �yatane veditabbe yattha sota�ca nirujjhati saddasa��� ca virajjati. Se �yatane
veditabbe yattha gh�na�ca nirujjhati gandhasa��� ca virajjati. Se �yatane veditabbe
yattha jivha�ca nirujjhati rasasa��� ca virajjati. Se �yatane veditabbe yattha
k�ya�ca nirujjhati pho��habbasa��� ca virajjati. Se �yatane veditabbe yattha mano
ca nirujjhati dhammasa��� ca virajjati. Se �yatane veditabbeti. Imassa khv�ha�
�vuso bhagavat� sa�khittena uddesassa uddi��hassa vitth�rena attha� �j�n�mi.
Sayatananirodha� kho eta� �vuso bhagavat� sandh�ya bh�sita�: " tasm�tiha
bhikkhave, se �yatane veditabbe, yattha cakkhu�ca nirujjhati r�pasa��� ca
virajjati.
Se �yatane veditabbe yattha sota�ca nirujjhati saddasa��� ca virajjati. Se �yatane
veditabbe yattha gh�na�ca nirujjhati gandhasa��� ca virajjati. Se �yatane veditabbe
yattha jivha�ca nirujjhati rasasa��� ca virajjati. Se �yatane veditabbe yattha
k�ya�ca nirujjhati pho��habbasa��� ca virajjati. Se �yatane veditabbe yattha mano
ca nirujjhati dhammasa��� ca virajjati. Se �yatane veditabbe"ti.
Ya� kho �vuso bhagav� sa�khittena uddesa� uddisitv� vitth�rena attha� avibhajitv�
u��h�y�san� vih�ra� pavi��ho: "tasm�tiha bhikkhave se �yatane veditabbe, yattha
cakkhu�ca nirujjhati r�pasa��� ca virajjati.
Se �yatane veditabbe yattha sota�ca nirujjhati saddasa��� ca virajjati. Se �yatane
veditabbe yattha gh�na�ca nirujjhati gandhasa��� ca virajjati. Se �yatane veditabbe
yattha jivha�ca nirujjhati rasasa��� ca virajjati. Se �yatane veditabbe yattha
k�ya�ca nirujjhati pho��habbasa��� ca virajjati. Se �yatane veditabbe yattha mano
ca nirujjhati dhammasa��� ca virajjati. Se �yatane veditabbe"ti. Imassa khv�ha�
�vuso bhagavat� sa�khittena uddesassa uddi��hassa vitth�rena attha� avibhattassa
eva� vitth�rena attha� �j�n�mi. �ka�kham�n� ca pana tumhe �yasmant� bhagavanta��eva
upasa�kamatha, upasa�kamitv� etamattha� pa�ipuccheyy�tha, yath� vo bhagav�
vy�karoti, tath� na� dh�reyyath�ti.
Ida� kho no [PTS Page 101] [\q 101/] �vuso, bhagav� sa�khittena uddesa�
uddisitv� vitth�rena attha� avibhajitv� u��h�y�san� vih�ra� pavi��ho: "tasm�tiha
bhikkhave se �yatane veditabbe, yattha cakkhu�ca nirujjhati r�pasa��� ca virajjati.
1. 12. 5
Sakkapa�hasutta�
118. Eka� samaya� bhagav� r�jagahe viharati gijjhak�e pabbate, atha kho sakko
dev�namindo yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta� abhiv�detv�
ekamanta� a��h�si. Ekamanta� �hito kho sakko dev�namindo bhagavanta� etadavoca: ko
nu kho bhante hetu ko paccayo [PTS Page 102] [\q 102/] yenamidhekacce satt�
di��heva dhamme no parinibb�yanti? Ko pana bhante hetu ko paccayo yenamidhekacce
satt� di��heva dhamme parinibb�yanti?
119. [PTS Page 103] [\q 103/] eka� samaya� bhagav� r�jagahe viharati gijjhak�e
pabbate. Atha kho pa�casikho gandhabbaputto-1 yena bhagav� tenupasa�kami.
Upasa�kamitv� bhagavanta� abhiv�detv� ekamanta� a��h�si. Ekamanta� �hito kho
pa�casikho gandhabbaputto bhagavanta� etadavoca: ko nu kho bhante hetu ko paccayo
yenamidhekacce satt� di��heva dhamme no parinibb�yanti? Ko pana bhante-2 hetu ko
paccayo yenamidhekacce satt� di��heva dhamme parinibb�yant�ti.
1. Gandhabbadevaputto - machasa�
2. Ko nu kho bhante - s�mu.
Santi kho pa�casikha, cakkhuvi��eyy� r�p� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no pa�casikha, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho pa�casikha, sotavi��eyy� sadd� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no pa�casikha, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho pa�casikha, gh�navi��eyy� gandh� i��h� kant� man�p� piyar�p�
k�m�pasa�hit� rajan�y�, ta�ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati,
tassa ta� abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti
tadup�d�na�. Saup�d�no pa�casikha, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho pa�casikha, jivh�vi��eyy� ras� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no pa�casikha, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho pa�casikha, k�yavi��eyy� pho��habb� i��h� kant� man�p� piyar�p�
k�m�pasa�hit� rajan�y�, ta�ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati,
tassa ta� abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti
tadup�d�na�. Saup�d�no pa�casikha, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho pa�casikha, manovi��eyy� dhamm� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no pa�casikha, bhikkhu no parinibb�yati.
Aya� kho pa�casikha, hetu aya� paccayo yenamidhekacce satt� di��heva dhamme no
parinibb�yanti.
1. 12. 7
S�riputtasaddhivih�rikasutta�
So vat�vuso bhikkhu indriyesu aguttadv�ro bhojane amatta��� [PTS Page 104] [\q
104/] j�gariya� ananuyutto y�vaj�va� paripu��a� parisuddha� brahmacariya�
sant�nessat�ti neta� �h�na� vijjati. So vat�vuso bhikkhu indriyesu guttadv�ro
bhojane matta��� j�gariya� anuyutto y�vaj�va� paripu��a� parisuddha� brahmacariya�
sant�nessat�ti �h�nameta� vijjati.
1. S�ra�ya�, machasa�
2. Evameta� - s�mu.
[BJT Page 218] [\x 218/]
Ta� kimma��asi r�hu�a "cakkhu� nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Ya�
pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha� v� ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha�
vipari�madhamma� kallannu ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�"
ti. No heta� bhante.
R�p� "nicc� v� anicc� v�" ti. Anicc� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Cakkhuvi����a� "nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v�
ta� sukha� v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu
ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Cakkhusamphasso"nicco v� anicco v�" ti. Anicco bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante. Yampida�
cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi nicca� v� anicca� v�ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
[BJT Page 222] [\x 222/]
"Sota� nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu [PTS
Page 107] [\q 107/] ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti.
No heta� bhante.
Sadd� "nicc� v� anicc� v�" ti. Anicc� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Sotavi����a� "nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v�
ta� sukha� v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu
ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Sotasamphasso"nicco v� anicco v�" ti. Anicco bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante. Yampida�
sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi nicca� v� anicca� v�ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante. "Gh�na�
nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Gandh� "nicc� v� anicc� v�" ti. Anicc� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Gh��avi����a� "nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v�
ta� sukha� v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu
ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Gh��asamphasso"nicco v� anicco v�" ti. Anicco bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante. Yampida�
gh��asamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi nicca� v� anicca� v�ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante. "Jivha�
nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Ras� "nicc� v� anicc� v�" ti. Anicc� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Jivh�vi����a� "nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v�
ta� sukha� v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu
ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Jivh�samphasso"nicco v� anicco v�" ti. Anicco bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante. Yampida�
jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi nicca� v� anicca� v�ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante. "K�ya�
nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Pho��habb� "nicc� v� anicc� v�" ti. Anicc� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
K�yavi����a� "nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v�
ta� sukha� v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu
ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
K�yasamphasso "nicco v� anicco v�" ti. Anicco bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante. Yampida�
k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi nicca� v� anicca� v�ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante. "Mano nicco
v� anicco v�" ti. Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha� v�ti. Dukkha�
bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta� samanupassitu� "eta�
mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Dhamm� "nicc� v� anicc� v�" ti. Anicc� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Manovi����a� "nicca� v� anicca� v�" ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v�
ta� sukha� v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu
ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Manosamphasso"nicco v� anicco v�" ti. Anicco bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante. Yampida�
manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi nicca� v� anicca� v�ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
1. Pa�isallinassa - machasa�, sy�.
2. Sakak�nu - s�mu.
3. Honti - machasa�
4. G�hetv� - machasa�.
122. Sa��ojan�ye ca bhikkhave dhamme desiss�mi sa��ojana�ca, ta� su�tha. [PTS Page
108] [\q 108/] katame ca bhikkhave, sa��ojan�y� dhamm�, katama�ca sa��ojana�:
1. 12. 10
Up�d�nasutta�
Lokak�magu�avaggo dv�dasamo.
Tatrudd�na�:
13. Gahapativaggo
1. 13. 1
Ves�lisutta�
124. [PTS Page 109] [\q 109/] eka� samaya� bhagav� ves�liya� viharati mah�vane
k 譌 g�ras�l�ya�. Atha kho uggo gahapati ves�liko yena bhagav� tenupasa�kami.
Upasa�kamitv� bhagavanta� abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho uggo
gahapati ves�liko bhagavanta� etadavoca: ko nu kho bhante hetu ko paccayo
yenamidhekacce satt� di��heva dhamme no parinibb�yanti, ko pana bhante hetu ko
paccayo yenamidhekacce satt� di��heva dhamme parinibb�yant�ti.
Santi kho gahapati, cakkhuvi��eyy� r�p� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho gahapati, sotavi��eyy� sadd� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho gahapati, gh�navi��eyy� gandh� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho gahapati, jivh�vi��eyy� ras� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho gahapati, k�yavi��eyy� pho��habb� i��h� kant� man�p� piyar�p�
k�m�pasa�hit� rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati,
tassa ta� abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti
tadup�d�na�. Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho gahapati, manovi��eyy� dhamm� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Aya� kho gahapati, hetu aya� paccayo yenamidhekacce satt� di��heva dhamme no
parinibb�yanti.
125. Eka� samaya� bhagav� vajj�su viharati hatthig�me. Atha kho uggo gahapati
hatth�g�mako yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta� abhiv�detv�
ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho uggo gahapati hatth�g�mako bhagavanta�
etadavoca: ko nu kho bhante hetu ko paccayo yenamidhekacce satt� di��heva dhamme no
parinibb�yanti, ko pana bhante hetu ko paccayo yenamidhekacce satt� di��heva dhamme
parinibb�yant�ti.
Santi kho gahapati, cakkhuvi��eyy� r�p� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho gahapati, sotavi��eyy� sadd� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho gahapati, gh�navi��eyy� gandh� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho gahapati, jivh�vi��eyy� ras� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho gahapati, k�yavi��eyy� pho��habb� i��h� kant� man�p� piyar�p�
k�m�pasa�hit� rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati,
tassa ta� abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti
tadup�d�na�. Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho gahapati, manovi��eyy� dhamm� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
[PTS Page 110] [\q 110/] aya� kho gahapati, hetu aya� paccayo yenamidhekacce
satt� di��heva dhamme no parinibb�yanti.
1. 13. 3
N�land�sutta�
126. Eka� samaya� bhagav� n�land�ya� viharati p�v�rikambavane, atha kho up�li
gahapati yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta� abhiv�detv�
ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho up�li gahapati bhagavanta� etadavoca: ko nu
kho bhante hetu ko paccayo yenamidhekacce satt� di��heva dhamme no parinibb�yanti?
Ko pana bhante hetu ko paccayo yenamidhekacce satt� di��heva dhamme
parinibb�yant�ti.
Santi kho gahapati, cakkhuvi��eyy� r�p� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho gahapati, sotavi��eyy� sadd� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho gahapati, gh�navi��eyy� gandh� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho gahapati, jivh�vi��eyy� ras� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho gahapati, k�yavi��eyy� pho��habb� i��h� kant� man�p� piyar�p�
k�m�pasa�hit� rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati,
tassa ta� abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti
tadup�d�na�. Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho gahapati, manovi��eyy� dhamm� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Aya� kho gahapati, hetu aya� paccayo yenamidhekacce satt� di��heva dhamme no
parinibb�yanti.
1. 13. 4
Bh�radv�jasutta�
127. Eka� samaya� �yasm� pi�labh�radv�jo kosambiya� viharati ghosit�r�me, atha kho
r�j� udeno yen�yasm� pi�olabh�radv�jo tenupasa�kami, upasa�kamitv� �yasmat�
pi�olabh�radv�jena saddhi� sammodi, sammodan�ya� katha� s�r��ya� v�tis�retv�
ekamanta� nis�di, ekamanta� nisinno kho r�j� udeno �yasmanta� pi�olabh�radv�ja�
etadavoca:
1. Konukho - s�mu 2.
Vutta� kho eta� mah�r�ja tena bhagavat� j�nat� passat� arahat� samm�sambuddhena
"etha tumhe bhikkhave m�tumattisu m�tucitta� upa��hapetha, bhaginimattisu [PTS Page
111] [\q 111/] bhaginicitta� upa��hapetha, dh�tumattisu dh�tucitta�
upa��hapeth�" ti. Aya� kho mah�r�ja hetu aya� paccayo yenime dahar� bhikkhu
susuk��akes� bhadrena yobbanena samann�gat� pa�hamena vayas� anik��it�vino k�mesu
y�vaj�va� paripu��a� parisuddha� brahmacariya� caranti addh�na�ca �p�dent�ti.
Vutta� kho eta� mah�r�ja tena bhagavat� j�nat� passat� arahat� samm�sambuddhena
"etha tumhe bhikkhave imameva k�ya� uddha� p�datal� adho kesamatthak�
tacapariyanta� p�ra� n�nappak�rassa asucino paccavekkhatha. Atth� imasmi� k�ye kes�
lom� nakh� dant� taco ma�sa� nah�ru a��hi a��himi�j� vakka� hadaya� yakana�
kilomaka� pihaka� papph�sa� anta� antagu�a� udariya� kar�sa� pitta� semha� pubbo
lohita� sedo medo ass� vas� khelo si�gh�nik� lasik� muttanti. Ayampi kho mah�r�ja
hetu aya� paccayo yenime dahar� bhikkhu susuk��akes� bhadrena yobbanena samann�gat�
pa�hamena vayas� anik��it�vino k�mesu y�vaj�va� paripu��a� parisuddha�
brahmacariya� caranti addh�na�ca �p�dent�ti.
Vutta� kho eta� mah�r�ja tena bhagavat� j�nat� passat� arahat� samm�sambuddhena
'etha tumhe bhikkhave indiyesu guttadv�r� viharatha. Cakkhun� r�pa� disv� m�
nimittagg�hino ahuvattha, m�nubya�janagg�hino, yatv�dhikara�amena�-6 cakkhundriya�
asa�vuta� viharanta� abhijjh� domanass� p�pak� akusal� dhamm� anv�ssaveyyu� tassa
sa�var�ya pa�ipajjatha, rakkhatha cakkhundriya�, cakkhundriye sa�vara� �pajjatha.
Ahampi kho bho-3. Bh�radv�ja, yasmi� samaye arakkhiteneva k�yena �rakkhit�ya v�c�ya
�rakkhitena cittena anupa��hit�ya satiy� asa�vutehi indriyehi antepura� pavis�mi.
Ativiya ma� tasmi� samaye lobhadhamm� parisahanti. Yasmi�ca khv�ha� bho bh�radv�ja
samaye rakkhitenava k�yena rakkhit�ya v�c�ya rakkhitena cittena upa��hit�ya [PTS
Page 113] [\q 113/] satiy� sa�vutehi indriyehi antepura� pavis�mi na ma�
tattha-4 tasmi� samaye lobhadhamm� parisahant�.
1. Subh�sita�cida� - machasa�
2. Esaceva - s�mu
3. Ahamapi bho - s�mu, [PTS]
4. Tath� - machasa�
5. Nikujjita� [PTS]
6. Evameta� - s� 2.
128. Eka� samaya� bhagav� r�jagahe viharati vephavane kalandakaniv�pe. Atha kho
so�o gahapatiputto yena bhagav� tenupasa�kami upasa�kamitv� bhagavanta� abhiv�detv�
ekamanta� a��h�si. Ekamanta� nisinno kho so�o gahapatiputto bhagavanta� etadavoca:
"ko nu kho bhante hetu ko paccayo yenamidhekacce satt� di��heva dhamme no
parinibb�yanti? Ko pana bhante hetu ko paccayo yena midhekacce satt� di��heva
dhamme parinibb�yant�" ti.
Santi kho so�a, cakkhuvi��eyy� r�p� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no so�a, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho so�a, sotavi��eyy� sadd� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no so�a, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho so�a, gh�navi��eyy� gandh� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no so�a, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho so�a, jivh�vi��eyy� ras� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�mupasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no so�a, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho so�a, k�yavi��eyy� pho��habb� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no so�a, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho so�a, manovi��eyy� dhamm� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no so�a, bhikkhu no parinibb�yati.
Aya� kho so�a, hetu aya� paccayo yenamidhekacce satt� di��heva dhamme no
parinibb�yanti.
Santi ca kho so�a, cakkhuvi��eyy� r�p� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu n�bhinandati n�bhivadati n�jjhos�ya ti��hati, tassa ta�
anabhinandato anabhivadato anajjhos�ya ti��hato na tannissita� vi����a� hoti na
tadup�d�na�. Anup�d�no gahapati, bhikkhu parinibb�yati.
Santi ca kho so�a, sotavi��eyy� sadd� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu n�bhinandati n�bhivadati n�jjhos�ya ti��hati, tassa ta�
anabhinandato anabhivadato anajjhos�ya ti��hato na tannissita� vi����a� hoti na
tadup�d�na�. Anup�d�no gahapati, bhikkhu parinibb�yati.
Santi kho so�a, gh�navi��eyy� gandh� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu n�bhinandati n�bhivadati n�jjhos�ya ti��hati, tassa ta�
anabhinandato anabhivadato anajjhos�ya ti��hato na tannissita� vi����a� hoti na
tadup�d�na�. Anup�d�no gahapati, bhikkhu parinibb�yati.
Santi kho so�a, jivh�vi��eyy� ras� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�mupasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu n�bhinandati n�bhivadati n�jjhos�ya ti��hati, tassa ta�
anabhinandato anabhivadato anajjhos�ya ti��hato na tannissita� vi����a� hoti na
tadup�d�na�. Anup�d�no gahapati, bhikkhu parinibb�yati.
Santi kho so�a, k�yavi��eyy� pho��habb� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu n�bhinandati n�bhivadati n�jjhos�ya ti��hati, tassa ta�
anabhinandato anabhivadato anajjhos�ya ti��hato na tannissita� vi����a� hoti na
tadup�d�na�. Anup�d�no gahapati, bhikkhu parinibb�yati.
Santi kho so�a, manovi��eyy� dhamm� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�mupasa�hit�
rajan�y�, ta�ce bhikkhu n�bhinandati n�bhivadati n�jjhos�ya ti��hati, tassa ta�
anabhinandato anabhivadato anajjhos�ya ti��hato na tannissita� vi����a� hoti na
tadup�d�na�. Anup�d�no so�a, bhikkhu parinibb�yati.
Aya� kho so�a, hetu aya� paccayo yenamidhekacce satt� parinibb�yant� ti.
1. 13. 6
Ghositasutta�
129. Eka� samaya� �yasm� �nando kosambiya� viharati ghosit�r�me, atha kho ghosito
gahapati yen�yasm� �nando tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta� abhiv�detv�
ekamanta� a��h�si. Ekamanta� nisinno kho ghosito gahapati �yasmanta� �nanda�
etadavoca: "dh�tun�natta� dh�tun�nattanti [PTS Page 114] [\q 114/] bhante
�nanda vuccati, kitt�vat� nu kho bhante dh�tun�natta� vutta� bhagavat�" ti.
1. 13. 7
H�liddak�nisutta�
130. [PTS Page 115] [\q 115/] eka� samaya� �yasm� mah�kacc�no avant�su
viharati kuraraghare pavatte-2 pabbate, atha kho h�liddak�ni-3 gahapati yen�yasm�
mah�kacc�no tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta� abhiv�detv� ekamanta� a��h�si.
Ekamanta� nisinno kho h�liddak�ni gahapati �yasmanta� mah�kacc�na� etadavoca:
vuttamida� bhante bhagavat� "dh�tun�natta� pa�icca uppajjati phassan�natta�,
phassan�natta� pa�icca uppajjati vedan�n�natta" nti. Kathannu kho bhante
dh�tun�natta� pa�icca uppajjati phassan�natta�, phassan�natta� pa�icca uppajjati
vedan�n�nattanni.
[BJT Page 238] [\x 238/] punacapara� gahapati, bhikkhu sotena sadda� sutv�
man�pa� itthetanti paj�n�ti. Cakkhuvi����a� sukhavedan�ya�ca phassa� pa�icca
uppajjati sukh� vedan�. Soteka kho paneva. Sadda� sutv� aman�pa� itthetant�
paj�n�ti, sotavi����a� dukkhavedan�ya�ca phassa� pa�icca uppajjati dukkh� vedan�.
Sotena paneva sadda� disv� upekh��h�n�ya� itthetant� paj�n�ti. Sotavi����a�
adukkhamasukhavedan�ya�ca phassa� pa�icca uppajjati adukkhamasukh� vedan�.
1. 13. 8
Nakulapitusutta�
Santi kho gahapati, cakkhuvi��eyy� r�p� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho gahapati, sotavi��eyy� sadd� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho gahapati, gh�navi��eyy� gandh� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho gahapati, jivh�vi��eyy� ras� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho gahapati, k�yavi��eyy� pho��habb� i��h� kant� man�p� piyar�p�
k�m�pasa�hit� rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati,
tassa ta� abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti
tadup�d�na�. Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Santi kho gahapati, manovi��eyy� dhamm� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�, ta�ca bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhos�ya ti��hati, tassa ta�
abhinandato abhivadato ajjhos�ya ti��hato tannissita� vi����a� hoti tadup�d�na�.
Saup�d�no gahapati, bhikkhu no parinibb�yati.
Aya� kho gahapati, hetu aya� paccayo yenamidhekacce satt� di��heva dhamme no
parinibb�yanti.
1. 13. 9
Lohiccasutta�
-------------------------
1. Seleyyak�ni - machasa�, sy�. Selokassak�ni. A��hakath�.
2. Karonti - machasa�
3. Ka�h� - machasa�, sy�
4. M� m�navak� - machasa�, sy�.
5. S�luttar� - s�2.
Eva� vutte lohicco br�hma�o kupito ahosi anattamano. Atha kho lohiccassa
br�hma�assa etadahosi: na kho pana me ta� patir�pa� yoha� a��adatthu m��avak�na�
yevasutv� sama�a� mah�kacc�na� akkoseyya� paribh�seyya�-8 yann�n�ha� upasa�kamitv�
puccheyyanti.
1. Ime ca - sy�.
2. Jah�mbhaseti - sy�
3. Suputhuttada� - sy�
4. Sata�ah� ta�hesu - machasa�
5. Supinena - s�mu s�-2.
6. Kat�ki�cikkhabh�van� - machasa�
7. Asa�vadati - sy�
8. Akkoseyya� virujejhayya� paribh�seyya� - sy�.
Idha br�hma�a bhikkhu cakkhun� r�pa� disv� piyar�pe r�pe n�dhimuccati, appiyar�pe
r�pe na vy�pajjati, uppa��hitak�yasati ca viharati appam��acetaso, ta�ca
cetovimutti� pa���vimutta� yath�bh�ta� paj�n�ti yatthassa te uppann� p�pak� akusal�
dhamm� aparises� nirujjhanti.
Acchariya� bho kacc�na, abbhuta� bho kacc�na, [PTS Page 121] [\q 121/]
y�va�cida� bhot� kacc�nena guttadv�rova sam�no guttadv�roti akkh�to. Abhikkanta�
bho kacc�na, abhikkanta� bho kacc�na, seyyath�pi bho kacc�na, nikkujjita� v�
ukkujjeyya, pa�icchanna� v� vivareyya, m��hassa v� magga� �cikkheyya, andhak�re v�
telapajjota� dh�reyya cakkhumanto r�p�ni dakkhint�ti: evameva bhot� kacc�nena
anekapariy�yena dhammo pak�sito.
1. 13. 10
Verahacc�nisutta�
133. Eka� samaya� �yasm� ud�yi k�ma�ya� viharati todeyyassa br�hma�assa ambavane.
Atha kho verahacc�nigott�ya br�hma�iy� antev�s� m��avako yen�yasm� ud�yi.
Tenupasa�kami. Upasa�kamitv� �yasmat� ud�yin� saddhi� sammodi, sammodan�ya� katha�
s�r��ya� v�tis�retv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinna� kho ta� m��avaka� �yasm�
ud�y� dhammiy� kath�ya sandessesi sam�dapesi samuttejesi sampaha�sesi.
Tena hi tva� m��avaka, mama vacanena sama�a� ud�yi� nimantehi sv�tan�ya bhatten�ti.
Eva� bhot�ti kho so m��avako verahacc�nigott�ya br�hma�iy� pa�issutv� yen�yasm�
ud�yi tenupasa�kami, upasa�kamitv� �yasmanta� ud�yi� etadavoca: adhiv�setu kira
bhava� ud�y� amh�ka� �cariyabhariy�ya verahacc�nigott�ya br�hma�iy� sv�tan�ya
bhattanti. Adhiv�sesi kho �yasm� ud�y� tu�hibh�vena.
1. Makkarakate- machasa�
2. J�neyya - s�mu, sy� [PTS] s� 2.
Ekamanta� nisinna� kho ta� m��avaka� �yasm� ud�y� dhammiy� kath�ya sandassesi,
sam�dapesi, samuttejesi, sampaha�sesi. Dutiyampi kho so m��avako �yasmat� ud�yin�
dhammiy� kath�ya sandassito sam�dapito samuttejito sampaha�sito u��h�y�san� yena
verahacc�nigott� br�hma�i tenupasa�kami. Upasa�kamitv� verahacc�nigotta� br�hma�i�
etadavoca: yagghe hoti j�neyy�si, sama�o ud�y� dhamma� deseti �dikalay��a�
majjhekaly��a� [PTS Page 123] [\q 123/] pariyos�nakaly��a� s�ttha� savya�jana�
kevalaparipu��a� parisuddha� brahmacariya� pak�set�ti. Evameva� pana tva� m��avaka
sama�assa ud�yissa va��a� bh�sasi, sama�o panud�y�-3 bha�a sama�a dhammanti vutto
sam�no bhavissati bhagini samayoti vatv� u��h�y�san� vih�ra� pakkantoti.
Tath� hi pana tva� hoti p�duk� �rohitv� ucce �sane nis�ditv� s�sa� ogu�hit�
etadavoca: bha�a sama�a dhammanti, dhammagaruno hi te bhavanto dhammag�rav�ti. Tena
hi tva� m��avaka, mama vacanena sama�a� ud�yi� nimantehi sv�tan�ya bhatten�ti. Eva�
bhot�ti kho so m��avako verahacc�nigott�ya br�hma�iy� pa�issutv� yen�yasm� ud�y�
tenupasa�kami, upasa�kamitv� �yasmanta� ud�yi� etadavoca:
2. Pakk�mi - sy�
3. Ud�yi� - sy�.
[BJT Page 250] [\x 250/] kisminnu kho bhante, sati arahanto sukhadukkha�
pa���pent�? Kismi� asati arahanto sukhadukkha� na pa���pent�ti?
Gahapativaggo terasamo.
Tatrudd�na�:
134. Eka� samaya� bhagav� sakkesu viharati devadaha� n�ma saky�na� nigamo. Tatra
kho bhagav� bhikkh� �mantesi: n�ha� bhikkhave sabbesa��eva bhikkh�na� chasu
phass�yatanesu [PTS Page 125] [\q 125/] appam�dena kara�yanti vad�mi. Na ca
pan�ha� bhikkhave sabbesa��eva bhikkh�na� chasu phass�yatanesu n�ppam�dena
kara�yanti vad�mi.
135. [PTS Page 126] [\q 126/] l�bh� vo bhikkhave, suladdha� vo bhikkhave,
kha�o vo pa�iladdho brahmacariy�v�s�ya. Di��h� may� bhikkhave cha phass�yatanik�
n�ma niray�. Tattha ya� ki�ci cakkhun� r�pa� passati ani��har�pa� yeva passati no
i��har�pa� akantar�pa��eva passati no kantar�pa� aman�par�pa��eva passati no
man�par�pa�.
1. 14. 3
Sagayhasutta�
136. R�p�r�m� bhikkhave devamanuss� r�parat� r�pasammudit�-1
r�pavipari�mavir�ganirodh� dukkh� bhikkhave devamanuss� viharanti.
[PTS Page 128] [\q 128/] sata�ca viva�a� hoti �loko passat�miva
Santike na vij�nanti mag�-5 dhammassa akovid�.
Bhavar�gaparetehi bhavasot�nus�rihi-6
M�radheyy�nupannehi n�ya� dhammo susammudho.
1. Sukha� - s�mu
2. Sukha� - machasa�, sukha�ca - sy�
3. Sakk�yassanirodhana� - machasa�
4. Dassana� - s�, 1, 2
5. Magg� - sy�
6. Bhavar�g�nus�rihi - s� 1, 2.
1. 14. 4
Gayhasutta�
1. 14. 5
Pal�sasutta�
138. Ya� bhikkhave na tumh�ka�, ta� pajahatha. Ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya
bhavissati. Ki�ca bhikkhave na tumh�ka�?
139. Ya� bhikkhave na tumh�ka�, ta� pajahatha. Ta� vo pah�na� hit�ya sukh�ya
bhavissati. Ki�ca bhikkhave na tumh�ka�?
1. 14. 7
Ajjhattaaniccasutta�
140. Cakkhu� bhikkhave anicca�, yopi hetu yopi paccayo cakkhussa upp�d�ya sopi
anicco. Aniccasambh�ta� bhikkhave cakkhu� kuto nicca� bhavissati.
[PTS Page 130] [\q 130/] sota� anicca�, yopi hetu yopi paccayo sotassa
upp�d�ya sopi anicco. Aniccasambh�ta� bhikkhave sota� kuto nicca� bhavissati.
Gh�na� anicca�, yopi hetu yopi paccayo gh�nassa upp�d�ya sopi anicco.
Aniccasambh�ta� bhikkhave gh�na� kuto nicca� bhavissati.
Jivh� anicc�, yopi hetu yopi paccayo jivh�ya upp�d�ya sopi anicco. Aniccasambh�t�
bhikkhave jivh� kuto nicc� bhavissati.
K�yo anicco, yopi hetu yopi paccayo k�yassa upp�d�ya sopi anicco. Aniccasambh�to
bhikkhave k�yo kuto nicco bhavissati.
Mano anicco, yopi-1 hetu yopi paccayo manassa upp�d�ya sopi anicco. Aniccasambh�to
bhikkhave mano kuto nicco bhavissati.
1. Yopi bhikkhave - ma
2. Bhavissat�ti - sy�.
141. Cakkhu� bhikkhave dukkha�, yopi hetu yopi paccayo cakkhussa upp�d�ya sopi
dukkho. Dukkhasambh�ta� bhikkhave cakkhu� kuto sukha� bhavissati.
Sota� dukkha�, yopi hetu yopi paccayo sotassa upp�d�ya sopi dukkho. Dukkhasambh�ta�
bhikkhave sota� kuto sukha� bhavissati.
Gh�na� dukkha�, yopi hetu yopi paccayo gh�nassa upp�d�ya sopi dukkho.
Dukkhasambh�ta� bhikkhave gh�na� kuto sukha� bhavissati.
Jivh� dukkh�, yopi hetu yopi paccayo jivh�ya upp�d�ya sopi dukkho. Dukkhasambh�t�
bhikkhave jivh� kuto sukh� bhavissati.
K�yo dukkho, yopi hetu yopi paccayo k�yassa upp�d�ya sopi dukkho. Dukkhasambh�to
bhikkhave k�yo kuto sukh� bhavissati.
Mano dukkho, yopi hetu yopi paccayo manassa upp�d�ya sopi dukkho. Dukkhasambh�to
bhikkhave mano kuto nicco bhavissati.
1. 14. 9
Ajjhattaanattasutta�
142. Cakkhu� bhikkhave anatt� yopi hetu yopi paccayo cakkhussa upp�d�ya sopi
anatt�. Anattasambh�ta� bhikkhave cakkhu� kuto att� bhavissati.
Sota� anatt�, yopi hetu yopi paccayo sotassa upp�d�ya sopi anatt�. Anattasambh�ta�
bhikkhave sota� kuto att� bhavissati.
Gh�na� anatt�, yopi hetu yopi paccayo gh�nassa upp�d�ya sopi anatt�.
Anattasambh�ta� bhikkhave gh�na� kuto att� bhavissati.
Jivh� anatt�, yopi hetu yopi paccayo jivh�ya upp�d�ya sopi anatt�. Anattasambh�t�
bhikkhave jivh� kuto att� bhavissati?.
K�yo anatt�, yopi hetu yopi paccayo k�yassa upp�d�ya sopi anatt�. Anattasambh�to
bhikkhave k�yo kuto att� bhavissati.
Mano anatt�, yopi hetu yopi paccayo manassa [PTS Page 131] [\q 131/] upp�d�ya
sopi anatt�. Anattasambh�to bhikkhave mano kuto att� bhavissati.
1. 14. 10
B�hiraaniccasutta�
143. R�p� bhikkhave anicc�, yopi hetu yopi paccayo r�p�na� upp�d�ya sopi anicco.
Aniccasambh�t� bhikkhave r�p� kuto nicc� bhavissanti.
Sadd� anicc�, yopi hetu yopi paccayo sadd�na� upp�d�ya sopi anicco. Aniccasambh�t�
bhikkhave sadd� kuto nicc� bhavissanti.
Gandh� anicc�, yopi hetu yopi paccayo gandh�na� upp�d�ya sopi anicco.
Aniccasambh�t� bhikkhave gandh� kuto nicc� bhavissanti.
Ras� anicc�, yopi hetu yopi paccayo ras�na� upp�d�ya sopi anicco. Aniccasambh�t�
bhikkhave ras� kuto nicc� bhavissanti.
Pho��habb� anicc�, yopi hetu yopi paccayo pho��habb�na� upp�d�ya sopi anicco.
Aniccasambh�to bhikkhave pho��habb� kuto nicco bhavissanti.
Dhamm� anicc�, yopi hetu yopi paccayo dhamm�na� upp�d�ya sopi anicco.
Aniccasambh�t� bhikkhave dhamm� kuto nicc� bhavissanti.
1. 14. 11
B�hiradukkhasutta�
144. R�p� bhikkhave dukkh�, yopi hetu yopi paccayo r�p�na� upp�d�ya sopi dukkho.
Dukkhasambh�t� bhikkhave r�p� kuto sukh� bhavissanti.
Sadd� dukkh�, yopi hetu yopi paccayo sadd�na� upp�d�ya sopi dukkho. Dukkhasambh�t�
bhikkhave sadd� kuto sukh� bhavissanti.
Gandh� dukkh�, yopi hetu yopi paccayo gandh�na� upp�d�ya sopi dukkho.
Dukkhasambh�t� bhikkhave gandh� kuto sukh� bhavissanti.
Ras� dukkh�, yopi hetu yopi paccayo ras�na� upp�d�ya sopi dukkho. Dukkhasambh�t�
bhikkhave ras� kuto sukh� bhavissanti.
Pho��habb� dukkh�, yopi hetu yopi paccayo pho��habb�na� upp�d�ya sopi dukkho.
Dukkhasambh�t� bhikkhave pho��habb� kuto sukh� bhavissanti.
Dhamm� dukkh�, yopi hetu yopi paccayo dhamm�na� upp�d�ya sopi dukkho.
Dukkhasambh�t� bhikkhave dhamm� kuto sukh� bhavissanti.
1. 14. 12
B�hiraanattasutta�
145. R�p� bhikkhave anatt�, yopi hetu yopi paccayo r�p�na� upp�d�ya sopi anatt�.
Anattasambh�t� bhikkhave r�p� kuto att� bhavissanti.
Sadd� anatt�, yopi hetu yopi paccayo sadd�na� upp�d�ya sopi anatt�. Anattasambh�t�
bhikkhave sadd� kuto att� bhavissanti.
Gandh� anatt�, yopi hetu yopi paccayo gandh�na� upp�d�ya sopi anatt�.
Anattasambh�t� bhikkhave gandh� kuto att� bhavissanti.
Ras� anatt�, yopi hetu yopi paccayo ras�na� upp�d�ya sopi anatt�. Anattasambh�t�
bhikkhave ras� kuto att� bhavissanti.
Pho��habb� anatt�, yopi hetu yopi paccayo pho��habb�na� upp�d�ya sopi anatt�.
Anattasambh�t� bhikkhave pho��habb� kuto att� bhavissanti.
Dhamm� anatt�, yopi hetu yopi paccayo dhamm�na� upp�d�ya sopi anatt�.
Anattasambh�t� bhikkhave dhamm� kuto att� bhavissanti.
[PTS Page 132] [\q 132/] eva� passa� bhikkhu sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi
nibbindati, r�pesupi nibbindati, cakkhuvi����epi nibbindati, cakkhusamphassepi
nibbindati, yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha�
v� adukkhamasukha� v� tasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati,
vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti, kh�� j�ti, vusita� brahmacariya� kata�
kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
Eva� passa� bhikkhu sutav� ariyas�vako sotasmimpi nibbindati, saddesupi nibbindati,
sotavi����epi nibbindati, sotasamphassepi nibbindati, yampida� sotasamphassapaccay�
uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tasmimpi nibbindati.
Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati, vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti, kh��
j�ti, vusita� brahmacariya� kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
Eva� passa� bhikkhu sutav� ariyas�vako gh��asmimpi nibbindati, gandhesupi
nibbindati, gh�navi����epi nibbindati, gh�nasamphassepi nibbindati, yampida�
gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati, vimuttasmi� vimuttamiti
���a� hoti, kh�� j�ti, vusita� brahmacariya� kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti.
Eva� passa� bhikkhu sutav� ariyas�vako jivh�smimpi nibbindati, rasesupi nibbindati,
jivh�vi����epi nibbindati, jivh�samphassepi nibbindati, yampida�
jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati, vimuttasmi� vimuttamiti
���a� hoti, kh�� j�ti, vusita� brahmacariya� kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti.
Eva� passa� bhikkhu sutav� ariyas�vako k�yasmimpi nibbindati, pho��habbesupi
nibbindati, k�yavi����epi nibbindati, k�yasamphassepi nibbindati, yampida�
k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati, vimuttasmi� vimuttamiti
���a� hoti, kh�� j�ti, vusita� brahmacariya� kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti. Eva� passa� bhikkhu sutav� ariyas�vako manasmimpi nibbindati,
dhammesupi nibbindati, manovi����epi nibbindati, manosamphassepi nibbindati,
yampida� manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati,
vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti, kh�� j�ti, vusita� brahmacariya� kata�
kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
Devadahavaggo cuddasamo
Tatrudd�na�:
Devadaha kha�o-1 sagayha gayha-2 dve honti pal�s�n�-3
Hetun�'pi tayo vutt� te kho ajjhatta b�hir�4ti.
------------------------
1. Devadaho kha�e. Machasa�.
2. P�ggayha. Aggayha sy�.
3. Dve na tumh�kameva ca. Machasa�
4. Duve ajjhattab�hir� machasa�, sy�.
Iti kho bhikkhave desita� vo may� pur��a� kamma� desita� nava� kamma�, desito
kammanirodho, desit� kammanirodhag�min� pa�ipad�. Ya� vo bhikkhave, satth�r�
kara�ya� s�vak�na� hitesin� anukampakena anukampa� up�d�ya, kata� vo ta� may�. -2
Et�ni bhikkhave rukkham�l�ni, et�ni su���g�r�ni, jh�yatha bhikkhave, m� pam�dattha,
m� pacch� vippa�is�rino ahuvattha, aya� vo amh�ka� anus�san�ti.
3. K�yakamma� v�c�kamma� manokamma� s�mu, s� 2.
4. Kata� kho may� - sy�.
1. 15. 2
Sapp�yasutta�
1. 15. 3
Dutiyasapp�yasutta�
1. 15. 5
Catutthasapp�yasutta�
Ta� kimma��atha bhikkhave, "cakkhu� nicca� v� anicca� v�" ti?. Anicca� bhante.
Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha� v�ti. ? Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha�
vipari�madhamma� kallannu ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�"
ti. No heta� bhante.
R�p� "nicc� v� anicc� v�" ti. ? Anicc� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. ? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Cakkhuvi����a� "nicca� v� anicca� v�" ti. ? Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha�
v� ta� sukha� v�ti. ? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma�
kallannu ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta�
bhante. Cakkhusamphasso"nicco v� anicco v�" ti. ?Anicco bhante. Yampan�nicca�
dukkha� v� ta� sukha� v�ti. ? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha�
vipari�madhamma� kallannu ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�"
ti. No heta� bhante. Yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi nicca� v� anicca� v�ti. ? Anicca� bhante.
Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha� v�ti. ? Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha�
vipari�madhamma� kallannu ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�"
ti. No heta� bhante.
[BJT Page 272] [\x 272/]
"Sota� nicca� v� anicca� v�" ti. ? Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. ? Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Sadd� "nicc� v� anicc� v�" ti. ? Anicc� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. ? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Sotavi����a� "nicca� v� anicca� v�" ti. ? Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v�
ta� sukha� v�ti. ? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu
ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Sotasamphasso"nicco v� anicco v�" ti. ?Anicco bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. ? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante. Yampida�
sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi nicca� v� anicca� v�ti. ? Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. ? Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
"Gh�na� nicca� v� anicca� v�" ti. ? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. ? Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Gandh� "nicc� v� anicc� v�" ti. ? Anicc� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. ? Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Gh��avi����a� "nicca� v� anicca� v�" ti. ? Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v�
ta� sukha� v�ti. ? Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu
ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Gh��asamphasso"nicco v� anicco v�" ti. Anicco bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. ? Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante. Yampida�
gh��asamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi nicca� v� anicca� v�ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
"Jivh� nicca� v� anicca� v�" ti. ? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. ? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Ras� "nicc� v� anicc� v�" ti. ? Anicc� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. ? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Jivh�vi����a� "nicca� v� anicca� v�" ti. ? Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v�
ta� sukha� v�ti. ? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu
ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Jivh�samphasso"nicco v� anicco v�" ti. Anicco bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. ? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante. Yampida�
jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi nicca� v� anicca� v�ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
"K�ya� nicca� v� anicca� v�" ti. ? Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. ? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Pho��habb� "nicc� v� anicc� v�" ti. ? Anicc� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. ? Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
K�yavi����a� "nicca� v� anicca� v�" ti. ? Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v�
ta� sukha� v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu
ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
K�yasamphasso "nicco v� anicco v�" ti. Anicco bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. ? Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante. Yampida�
k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi nicca� v� anicca� v�ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
"Mano nicco v� anicco v�" ti. ? Anicco bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. ? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Dhamm� "nicc� v� anicc� v�" ti. ? Anicc� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. ? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Manovi����a� "nicca� v� anicca� v�" ti. ?Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v�
ta� sukha� v�ti. ? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu
ta� samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Manosamphasso"nicco v� anicco v�" ti. Anicco bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. ? Dukkha� bhante, ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante. Yampida�
manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi nicca� v� anicca� v�ti. Anicca� bhante. Yampan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante, yampan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu� "eta� mama eso'hamasmi eso me att�" ti. No heta� bhante.
Eva� passa� bhikkhu sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi nibbindati, r�pesupi
nibbindati, cakkhuvi����epi nibbindati, cakkhusamphassepi nibbindati, yampida�
cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati, vimuttasmi� vimuttamiti
���a� hoti, kh�� j�ti, vusita� brahmacariya� kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti.
Eva� passa� bhikkhu sutav� ariyas�vako sotasmimpi nibbindati, saddesupi nibbindati,
sotavi����epi nibbindati, sotasamphassepi nibbindati, yampida� sotasamphassapaccay�
uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tasmimpi nibbindati.
Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati, vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti, kh��
j�ti, vusita� brahmacariya� kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
Eva� passa� bhikkhu sutav� ariyas�vako gh��asmimpi nibbindati, gandhesupi
nibbindati, gh�navi����epi nibbindati, gh�nasamphassepi nibbindati, yampida�
gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati, vimuttasmi� vimuttamiti
���a� hoti, kh�� j�ti, vusita� brahmacariya� kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti.
Eva� passa� bhikkhu sutav� ariyas�vako jivh�smimpi nibbindati, rasesupi nibbindati,
jivh�vi����epi nibbindati, jivh�samphassepi nibbindati, yampida�
jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati, vimuttasmi� vimuttamiti
���a� hoti, kh�� j�ti, vusita� brahmacariya� kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti.
Eva� passa� bhikkhu sutav� ariyas�vako k�yasmimpi nibbindati, pho��habbesupi
nibbindati, k�yavi����epi nibbindati, k�yasamphassepi nibbindati, yampida�
k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati, vimuttasmi� vimuttamiti
���a� hoti, kh�� j�ti, vusita� brahmacariya� kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti. Eva� passa� bhikkhu sutav� ariyas�vako manasmimpi nibbindati,
dhammesupi nibbindati, manovi����epi nibbindati, manosamphassepi nibbindati,
yampida� manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tasmimpi nibbindati. [PTS Page 136] [\q 136/] nibbinda�
virajjati, vir�g� vimuccati, vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti, kh�� j�ti, vusita�
brahmacariya� kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�ti. -1. Aya� kho s�
bhikkhave nibb�nasapp�yapa�ipad�ti.
1. Paj�n�t�ti - s�mu.
1. 15. 6
Antev�sikasutta�
1. 15. 7
Kimatthiyasutta�
Cakkhu� kho �vuso dukkha�, tassa pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati. R�p�
dukkh�, tesa� pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati. Cakkhuvi����a� dukkha�,
tassa pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati. Cakkhusamphasso dukkho, tassa
pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati. Yampida� cakkhusamphassapaccay�
uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�, tampi dukkha� tassa
pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati.
Sota� dukkha�, tassa pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati. Sadd� dukkh� tesa�
pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati. Sotavi����a� dukkha�, tassa pari���ya
bhagavati brahmacariya� vussati. Sotasamphasso dukkho, tassa pari���ya bhagavati
brahmacariya� vussati. Yampida� sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
dukkha� v� adukkhamasukha� v�, tampi dukkha� tassa pari���ya bhagavati
brahmacariya� vussati.
Gh�na� dukkha�, tassa pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati. Gandh� dukkh�
tesa� pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati. Gh�navi����a� dukkha�, tassa
pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati. Sotasamphasso dukkho, tassa pari���ya
bhagavati brahmacariya� vussati. Yampida� gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita�
sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�, tampi dukkha� tassa pari���ya bhagavati
brahmacariya� vussati.
Jivh� dukkh�, tassa pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati. Ras� dukkh� tesa�
pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati. Jivh�vi����a� dukkha�, tassa pari���ya
bhagavati brahmacariya� vussati jivh�samphasso dukkho, tassa pari���ya bhagavati
brahmacariya� vussati. Yampida� jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
dukkha� v� adukkhamasukha� v�, tampi dukkha� tassa pari���ya bhagavati
brahmacariya� vussati.
K�yo dukkho, tassa pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati. Pho��habb� dukkh�
tesa� pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati. K�yavi����a� dukkha�, tassa
pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati. K�yasamphasso dukkho, tassa pari���ya
bhagavati brahmacariya� vussati. Yampida� k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita�
sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�, tampi dukkha� tassa pari���ya bhagavati
brahmacariya� vussati.
Mano dukkho, tassa pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati. Dhamm� dukkh� tesa�
pari���ya bhagavati brahmacariya� vussati. Manovi����a� dukkha�, tassa pari���ya
bhagavati brahmacariya� vussati. Manosamphasso dukkho, tassa pari���ya bhagavati
brahmacariya� vussati. Yampida� manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v�
dukkha� v� adukkhamasukha� v�, tampi dukkha� tassa pari���ya bhagavati
brahmacariya� vussati.
Ida� kho �vuso dukkha� yassa pari���ya bhagavati brahmacariya� vussat�ti. Eva�
pu��ho tumhe bhikkhave, tesa� a��atitthiy�na� paribb�jak�na� eva� vy�kareyyath�ti.
1. 15. 8
Atthinukhopariy�yasutta�
153. S�vatthiya�:
Atthi n� kho bhikkhave, pariy�yo ya� pariy�ya� �gamma bhikkhu a��atreva saddh�ya
a��atra-1 ruciy� a��atra anussav� a��atra �k�raparivitakk� a��atra
di��hinijjh�nakkhantiy� [PTS Page 139] [\q 139/] a��a� vy�kareyya: "kh�� j�ti,
vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya� n�para� itthatt�y�ti paj�n�m�" ti?
Atthi bhikkhave, pariy�yo ya� pariy�ya� �gamma bhikkhu a��atreva saddh�ya a��atra
ruciy� a��atra anussav� a��atra �k�raparivitakk� a��atra di��hinijjh�nakkhantiy�
a��a� vy�kareyya: "kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya� n�para�
itthatt�y�ti paj�n�m�" ti? Katamo ca bhikkhave, pariy�yo ya� pariy�ya� �gamma
bhikkh� a��atreva saddh�ya a��atra ruciy� a��atra anussav� a��atra �k�raparivitakk�
a��atra di��hinijjh�nakkhantiy� a��a� vy�karoti: "kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�,
kata� kara�ya� n�para� itthatt�y�ti paj�n�m�" ti?
1. A��attha - s� 2
Aya�-1 kho bhikkhave, pariy�yo ya� pariy�ya� �gamma bhikkhu a��atreva saddh�ya
a��atra ruciy� a��atra anussav� a��atra �k�raparivitakk� a��atra
di��hinijjh�nakkhantiy� a��a� vy�kareyya: "kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata�
kara�ya� n�para� itthatt�y�ti paj�n�m�" ti?
Ayampi kho bhikkhave, pariy�yo ya� pariy�ya� �gamma bhikkhu a��atreva saddh�ya
a��atra ruciy� a��atra anussav� a��atra �k�raparivitakk� a��atra
di��hinijjh�nakkhantiy� a��a� vy�karoti: "kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata�
kara�ya� n�para� itthatt�y�ti paj�n�m�" ti?
1. Ayampi - s�mu, sy�.
2. Apinume - machasa�
1. 15. 9
Indriyasampannasutta�
154. S�vatthiya�:
1. 15. 10
Dhammakathikasutta�
155. S�vatthiya�:
[PTS Page 141] [\q 141/] atha kho a��ataro bhikkhu yena bhagav� tenupasa�kami.
Upasa�kamitv� bhagavanta� abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho so
bhikkhu bhagavanta� etadavoca: dhammakathiko dhammakathikoti bhante vuccati,
kitt�vat� nu kho bhante, dhammakathiko hot�ti?
Tatrudd�na�:
Kamma� catt�ri sapp�y� anantev�sikimatthiy�
Atthi nu kho pariy�yo indriyakathikena c�ti
Tatra vaggudd�na:
Yogakkhema�ca loka�ca gahapati devadahena ca
Navapur��ena pa���sa� tatiya� tena vuccat�ti.
Tatiyo pa��sako.
--------------------------
1. Udayavyay�nupassi - machasa� s�mu.
16. Nandikkhayavaggo
1. 16. 1
Ajjhattanandikkhayaaniccasutta�
156. S�vatthiya�:
[PTS Page 142] [\q 142/] anicca� yeva bhikkhave bhikkhu cakkhu� aniccanti
passati. S�ssa-1 hoti samm�di��hi, samm� passa� nibbindati, nandikkhay� r�gakkhayo
r�gakkhay� nandikkhayo nandir�gakkhay� citta� 'suvimuttanti' vuccati.
Anicca� yeva bhikkhave, bhikkhu sota� aniccanti passati. S�ssa hoti samm�di��hi,
samm� passa� nibbindati, nandikkhay� r�gakkhayo r�gakkhay� nandikkhayo
nandir�gakkhay� citta� 'suvimuttanti' vuccati.
Anicca� yeva bhikkhave bhikkhu gh�na� aniccanti passati. S�ssa hoti samm�di��hi,
samm� passa� nibbindati, nandikkhay� r�gakkhayo r�gakkhay� nandikkhayo
nandir�gakkhay� citta� 'suvimuttanti' vuccati.
Anicca� yeva bhikkhave bhikkhu jivha� aniccanti passati. S�ssa hoti samm�di��hi,
samm� passa� nibbindati, nandikkhay� r�gakkhayo r�gakkhay� nandikkhayo
nandir�gakkhay� citta� 'suvimuttanti' vuccati.
Anicca� yeva bhikkhave bhikkhu k�ya� aniccanti passati. S�ssa hoti samm�di��hi,
samm� passa� nibbindati, nandikkhay� r�gakkhayo r�gakkhay� nandikkhayo
nandir�gakkhay� citta� 'suvimuttanti' vuccati.
Anicca� yeva bhikkhave bhikkhu mana� aniccanti passati. S�ssa hoti samm�di��hi,
samm� passa� nibbindati, nandikkhay� r�gakkhayo r�gakkhay� nandikkhayo
nandir�gakkhay� citta� 'suvimuttanti' vuccati.
1. 16. 2
Bahiddh�nandikkhayaaniccasutta�
Anicceyeva bhikkhave bhikkhu r�pe anicc�ti passati. S�ssa hoti samm�di��hi, samm�
passa� nibbindati, nandikkhay� r�gakkhayo r�gakkhay� nandikkhayo nandir�gakkhay�
citta� suvimuttanti vuccati.
Anicceyeva bhikkhave bhikkhu sadde anicc�ti passati. S�ssa hoti samm�di��hi, samm�
passa� nibbindati, nandikkhay� r�gakkhayo r�gakkhay� nandikkhayo nandir�gakkhay�
citta� suvimuttanti vuccati.
Anicceyeva bhikkhave bhikkhu gandhe anicc�ti passati. S�ssa hoti samm�di��hi, samm�
passa� nibbindati, nandikkhay� r�gakkhayo r�gakkhay� nandikkhayo nandir�gakkhay�
citta� suvimuttanti vuccati.
Anicceyeva bhikkhave bhikkhu rase anicc�ti passati. S�ssa hoti samm�di��hi, samm�
passa� nibbindati, nandikkhay� r�gakkhayo r�gakkhay� nandikkhayo nandir�gakkhay�
citta� suvimuttanti vuccati.
Anicceyeva bhikkhave bhikkhu pho��habbe anicc�ti passati. S�ssa hoti samm�di��hi,
samm� passa� nibbindati, nandikkhay� r�gakkhayo r�gakkhay� nandikkhayo
nandir�gakkhay� citta� suvimuttanti vuccati.
Anicceyeva bhikkhave bhikkhu dhamme anicc�ti passati. S�ssa hoti samm�di��hi, samm�
passa� nibbindati, nandikkhay� r�gakkhayo r�gakkhay� nandikkhayo nandir�gakkhay�
citta� suvimuttanti vuccati.
1. 16. 3
Ajjhattanandikkhayayonisosutta�
[PTS Page 143] [\q 143/] sota� bhikkhave yoniso manasikarotha, sot�niccata�ca
yath�bh�ta� samanupassatha, sota� bhikkhave bhikkhu yoniso manasikaronto
sot�niccata�ca yath�bh�ta� samanupassanto sotasmimpi nibbindati, nandikkhay�
r�gakkhayo, r�gakkhay� nandikkhayo nandir�gakkhay� citta� suvimuttanti vuccati.
Gh�na� bhikkhave yoniso manasikarotha, gh�n�niccata�ca yath�bh�ta� samanupassatha,
gh�na� bhikkhave bhikkhu yoniso manasikaronto gh�n�niccata�ca yath�bh�ta�
samanupassanto gh�nasmimpi nibbindati, nandikkhay� r�gakkhayo, r�gakkhay�
nandikkhayo nandir�gakkhay� citta� suvimuttanti vuccati.
Jivha� bhikkhave yoniso manasikarotha, jivh�niccata�ca yath�bh�ta� samanupassatha,
jivha� bhikkhave bhikkhu yoniso manasikaronto jivh�niccata�ca yath�bh�ta�
samanupassanto jivh�yapi nibbindati, nandikkhay� r�gakkhayo, r�gakkhay� nandikkhayo
nandir�gakkhay� citta� suvimuttanti vuccati.
1. 16. 4
Bahiddh� nandikkhayayonisosutta�
159. S�vatthiya�:
1. 16. 5
Sam�dhisutta�
160. Eka� samaya� bhagav� r�jagahe viharati j�vakambavane. Tatra kho bhagav�
bhikkh� �mantesi 'bhikkhavo'ti; bhadanteti te bhikkh� bhagavato paccassosu�,
bhagav� etadavoca: sam�dhi� bhikkhave bh�vetha, sam�hitassa bhikkhave [PTS Page
144] [\q 144/] bhikkhuno yath�bh�ta� okkh�yati. -1 Ki�ca yath�bh�ta�
okkh�yati:
1. Okk�y�ti - sayy�.
1. 16. 6
Pa�isall�nasutta�
161. Eka� samaya� bhagav� r�jagahe viharati j�vakambavane. Tatra kho bhagav�
bhikkh� �mantesi 'bhikkhavo'ti; bhadanteti te bhikkh� bhagavato paccassosu�,
bhagav� etadavoca: pa�isall�ne bhikkhave yogam�pajjatha, patisall�nassa bhikkhave
bhikkhuno yath�bh�ta� okkh�yati. -1 Ki�ca yath�bh�ta� okkh�yati:
1. 16. 7
Ko��hitaaniccasutta�
1. Pakkh�yati - s� 1. Paccakkh�yati - s� 2.
Ya� kho ko��hita anicca�, tatra te chando pah�tabbo; ki�ca ko��hita anicca�,
cakkhu� kho ko��hita anicca�, tatra te chando pah�tabbo. R�p� anicc�, tatra te
chando pah�tabbo. Cakkhuvi����a� anicca� tatra te chando pah�tabbo. Cakkhusamphasso
anicco, tatra te chando pah�tabbo. Yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anicca�, tatra te chando
pah�tabbo.
Sota� kho ko��hita anicca�, tatra te chando pah�tabbo. Sadd� anicc�, tatra te
chando pah�tabbo. Sotavi����a� anicca� tatra te chando pah�tabbo. Sotasamphasso
anicco, tatra te chando pah�tabbo. Yampida� sotasamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anicca�, tatra te chando
pah�tabbo.
Gh�na� kho ko��hita anicca�, tatra te chando pah�tabbo. Gandh� anicc�, tatra te
chando pah�tabbo. Gh�navi����a� anicca� tatra te chando pah�tabbo. Gh�na samphasso
anicco, tatra te chando pah�tabbo. Yampida� gh�nasamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anicca�, tatra te chando
pah�tabbo.
Jivh� kho ko��hita anicc�, tatra te chando pah�tabbo. Ras� anicc�, tatra te chando
pah�tabbo. Jivh�vi����a� anicca� tatra te chando pah�tabbo. Jivh�samphasso anicco,
tatra te chando pah�tabbo. Yampida� jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita�
sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anicca�, tatra te chando pah�tabbo.
K�yo kho ko��hita anicco, tatra te chando pah�tabbo. Pho��habb� anicc�, tatra te
chando pah�tabbo. K�yavi����a� anicca� tatra te chando pah�tabbo. K�yasamphasso
anicco, tatra te chando pah�tabbo. Yampida� k�yasamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anicca�, tatra te chando
pah�tabbo.
Mano kho ko��hita anicco, tatra te chando pah�tabbo. Dhamm� anicc�, tatra te chando
pah�tabbo. Manovi����a� anicca� tatra te chando pah�tabbo. Manosamphasso anicco,
tatra te chando pah�tabbo. Yampida� [PTS Page 147] [\q 147/]
manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi anicca�, tatra te chando pah�tabbo.
Ya� kho ko��hita, anicca�, tatra te chando pah�tabboti.
1. 16. 8.
Ko��hita dukkha sutta�
163. [PTS Page 146] [\q 146/] s�vatthiya�:
[PTS Page 146] [\q 146/] ekamanta� nisinno kho �yasm� mah�ko��hito bhagavanta�
etadavoca: s�dhu me bhante bhagav� sa�khittena dhamma� desetu. Yamaha� bhagavato
dhamma� sutv� eko v�paka��ho appamatto �t�pi pahitatto vihareyyanti.
Ya� kho ko��hita dukkha�, tatra te chando pah�tabbo; ki�ca ko��hita, dukkha�,
cakkhu� kho ko��hita dukkha�, tatra te chando pah�tabbo. R�p� dukkh�, tatra te
chando pah�tabbo. Cakkhuvi����a� dukkha� tatra te chando pah�tabbo. Cakkhusamphasso
dukkho, tatra te chando pah�tabbo. Yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi dukkha�, tatra te chando
pah�tabbo.
Sota� kho ko��hita dukkha�, tatra te chando pah�tabbo. Sadd� dukkh�, tatra te
chando pah�tabbo. Sotavi����a� dukkha� tatra te chando pah�tabbo. Sotasamphasso
dukkho, tatra te chando pah�tabbo. Yampida� sotasamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi dukkha�, tatra te chando
pah�tabbo.
Gh�na� kho ko��hita dukkha�, tatra te chando pah�tabbo. Gandh� dukkh�, tatra te
chando pah�tabbo. Gh�navi����a� dukkha� tatra te chando pah�tabbo. Gh�nasamphasso
dukkho, tatra te chando pah�tabbo. Yampida� gh�nasamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi dukkha�, tatra te chando
pah�tabbo.
Jivh� kho ko��hita dukkh�, tatra te chando pah�tabbo. Ras� dukkh�, tatra te chando
pah�tabbo. Jivh�vi����a� dukkha� tatra te chando pah�tabbo. Jivh�samphasso dukkho,
tatra te chando pah�tabbo. Yampida� jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita�
sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi dukkha�, tatra te chando pah�tabbo.
K�yo kho ko��hita dukkho, tatra te chando pah�tabbo. Pho��habba dukkh�, tatra te
chando pah�tabbo. K�yavi����a� dukkha� tatra te chando pah�tabbo. K�yasamphasso
dukkho, tatra te chando pah�tabbo. Yampida� k�yasamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi dukkha�, tatra te chando
pah�tabbo.
Mano kho ko��hita dukkho, tatra te chando pah�tabbo. Dhamm� dukkh�, tatra te chando
pah�tabbo. Manovi����a� dukkha� tatra te chando pah�tabbo. Manosamphasso dukkho,
tatra te chando pah�tabbo. Yampida� manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha�
v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi dukkha�, tatra te chando pah�tabbo.
Ya� kho ko��hita, dukkha�, tatra te chando pah�tabboti.
1. 16. 9.
Ko��hita anattasutta�
164. S�vatthiya�:
Sota� kho ko��hita anatt�, tatra te chando pah�tabbo. Sadd� anatt�, tatra te chando
pah�tabbo. Sotavi����a� anatt� tatra te chando pah�tabbo. Sotasamphasso anatt�,
tatra te chando pah�tabbo. Yampida� sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha�
v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anatt�, tatra te chando pah�tabbo.
Gh�na� kho ko��hita anatt�, tatra te chando pah�tabbo. Gandh� anatt�, tatra te
chando pah�tabbo. Gh�navi����a� anatt� tatra te chando pah�tabbo. Gh�nasamphasso
anatt�, tatra te chando pah�tabbo. Yampida� gh�nasamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anatt�, tatra te chando
pah�tabbo.
Jivh� kho ko��hita anatt�, tatra te chando pah�tabbo. Ras� anatt�, tatra te chando
pah�tabbo. Jivh�vi����a� anatt� tatra te chando pah�tabbo. Jivh�samphasso anatt�,
tatra te chando pah�tabbo. Yampida� jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita�
sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anatt�, tatra te chando pah�tabbo.
K�yo kho ko��hita anatt�, tatra te chando pah�tabbo. Pho��habb� anatt�, tatra te
chando pah�tabbo. K�yavi����a� anatt�, tatra te chando pah�tabbo. K�yasamphasso
anatt�, tatra te chando pah�tabbo. Yampida� k�yasamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anatt�, tatra te chando
pah�tabbo.
Mano kho ko��hita anatt�, tatra te chando pah�tabbo. Dhamm� anatt�, tatra te chando
pah�tabbo. Manovi����a� anatt�, tatra te chando pah�tabbo. Manosamphasso anatt�,
tatra te chando pah�tabbo. Yampida� manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha�
v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anatt�, tatra te chando pah�tabbo.
Yo kho ko��hita, anatt�, tatra te chando pah�tabboti.
1. 16. 10
Micch�di��hippah�nasutta�
165. Atha kho a��ataro bhikkhu yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� ekamanta�
nis�di. Ekamanta� nisinno kho so bhikkh� bhagavanta� etadavoca: kathannu kho bhante
j�nato katha� passato micch�di��hi pah�yat�ti?
[BJT Page 292] [\x 292/] cakkhu� kho bhikkh� aniccato j�nato passato
micch�di��hi pah�yati. R�pe aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati.
Cakkhuvi����a� aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati, cakkhusamphassa�
aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati, yampida� cakkhusamphassapaccay�
uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi aniccato j�nato
passato micch�di��hi pah�yati.
Sota� aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati. Sadde aniccato j�nato passato
micch�di��hi pah�yati. Sotavi����a� aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati,
sotasamphassa� aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati, yampida�
sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati.
Gh�na� aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati. Gandhe aniccato j�nato
passato micch�di��hi pah�yati. Gh�navi����a� aniccato j�nato passato micch�di��hi
pah�yati, gh�nasamphassa� aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati, yampida�
gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati.
Jivha� aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati. Rase aniccato j�nato passato
micch�di��hi pah�yati. Jivh�vi����a� aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati,
jivh�samphassa� aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati, yampida�
jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati.
K�ya� aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati. Pho��habbe aniccato j�nato
passato micch�di��hi pah�yati. K�yavi����a� aniccato j�nato passato micch�di��hi
pah�yati, k�yasamphassa� aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati, yampida�
k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati.
Mana� aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati. Dhamme aniccato j�nato passato
micch�di��hi pah�yati. Manovi����a� aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati,
manosamphassa� aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati, yampida�
manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi aniccato j�nato passato micch�di��hi pah�yati.
Eva� kho bhikkhu j�nato eva� passato micch�di��hi pah�yat�ti.
1. 16. 11
Sakk�yadi��hippah�nasutta�
166. S�vatthiya�:
Ekamanta� nisinno kho so bhikkhu bhagavanta� etadavoca: kathannu kho bhante j�nato
katha� passato sakk�yadi��hi pah�yat�ti?
Cakkhu� kho bhikkh� dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi pah�yati. R�pe dukkhato
j�nato passato sakk�yadi��hi pah�yati. Cakkhuvi����a� dukkhato j�nato passato
sakk�yadi��hi pah�yati, cakkhusamphassa� dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi
pah�yati, yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi pah�yati.
Sota� dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi pah�yati. Sadde dukkhato j�nato passato
sakk�yadi��hi pah�yati. Sotavi����a� dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi
pah�yati, sotasamphassa� dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi pah�yati, yampida�
sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi pah�yati.
Gh�na� dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi pah�yati. Gandhe dukkhato j�nato
passato sakk�yadi��hi pah�yati. Gh�navi����a� dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi
pah�yati, gh�nasamphassa� dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi pah�yati, yampida�
gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi pah�yati.
Jivha� dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi pah�yati. Rase dukkhato j�nato passato
sakk�yadi��hi pah�yati. Jivh�vi����a� dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi
pah�yati, jivh�samphassa� dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi pah�yati, yampida�
jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi pah�yati.
K�ya� dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi pah�yati. Pho��habbe dukkhato j�nato
passato sakk�yadi��hi pah�yati. K�yavi����a� dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi
pah�yati, k�yasamphassa� dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi pah�yati, yampida�
k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi pah�yati.
Mana� dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi pah�yati. Dhamme dukkhato j�nato
passato sakk�yadi��hi pah�yati. Manovi����a� dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi
pah�yati, manosamphassa� dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi pah�yati, yampida�
manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi dukkhato j�nato passato sakk�yadi��hi pah�yati.
Eva� kho bhikkhu j�nato eva� passato sakk�yadi��hi pah�yat�ti.
Ekamanta� nisinno kho so bhikkhu bhagavanta� etadavoca: kathannu kho bhante j�nato
katha� passato sakk�yadi��hi pah�yat�ti?
Cakkhu� kho bhikkhu anattato j�nato passato att�nudi��hi pah�yati. R�pe anattato
j�nato passato att�nudi��hi pah�yati. Cakkhuvi����a� anattato j�nato passato
att�nudi��hi pah�yati, cakkhusamphassa� anattato j�nato passato att�nudi��hi
pah�yati, yampida� cakkhusamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v�
adukkhamasukha� v� tampi anattato j�nato passato att�nudi��hi pah�yati.
Sota� anattato j�nato passato att�nudi��hi pah�yati. Sadde anattato j�nato passato
att�nudi��hi pah�yati. Sotavi����a� anattato j�nato passato att�nudi��hi pah�yati,
sotasamphassa� anattato j�nato passato att�nudi��hi pah�yati, yampida�
sotasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi anattato j�nato passato att�nudi��hi pah�yati.
Gh�na� anattato j�nato passato att�nudi��hi pah�yati. Gandhe anattato j�nato
passato att�nudi��hi pah�yati. Gh�navi����a� anattato j�nato passato att�nudi��hi
pah�yati, gh�nasamphassa� dukkhato j�nato passato att�nudi��hi pah�yati, yampida�
gh�nasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi anattato j�nato passato att�nudi��hi pah�yati.
Jivha� anattato j�nato passato att�nudi��hi pah�yati. Rase anattato j�nato passato
att�nudi��hi pah�yati. Jivh�vi����a� anattato j�nato passato att�nudi��hi pah�yati,
jivh�samphassa� anattato j�nato passato att�nudi��hi pah�yati, yampida�
jivh�samphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi anattato j�nato passato att�nudi��hi pah�yati.
K�ya� anattato j�nato passato att�nudi��hi pah�yati. Pho��habbe anattato j�nato
passato att�nudi��hi pah�yati. K�yavi����a� anattato j�nato passato att�nudi��hi
pah�yati, k�yasamphassa� anattato j�nato passato att�nudi��hi pah�yati, yampida�
k�yasamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi anattato j�nato passato att�nudi��hi pah�yati.
Mana� anattato j�nato passato att�nudi��hi pah�yati. Dhamme anattato j�nato passato
att�nudi��hi pah�yati. Manovi����a� anattato j�nato passato att�nudi��hi pah�yati,
manosamphassa� anattato j�nato passato att�nudi��hi pah�yati, yampida�
manosamphassapaccay� uppajjati vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v�
tampi anattato j�nato passato att�nudi��hi pah�yati.
Eva� kho bhikkhu j�nato eva� passato att�nudi��hi pah�yat�ti.
Tatrudd�na�:
1. 17. 1
Aniccachandasutta�
168. S�vatthiya�:
Ya� bhikkhave anicca�, tatra vo chando pah�tabbo. Ki�ca bhikkhave anicca�: [PTS
Page 149] [\q 149/] cakkhu� bhikkhave anicca�, tatra vo-1 chando pah�tabbo.
Sota� anicca�, tatra vo chando pah�tabbo. Gh�na� anicca� tatra vo chando pah�tabbo,
jivh� anicc� tatra vo chando pah�tabbo, k�yo anicco tatra vo chando pah�tabbo, mano
anicco tatra vo chando pah�tabbo. Ya� bhikkhave anicca�, tatra vo chando
pah�tabboti.
1. 17. 2
Aniccar�gasutta�
169. Ya� bhikkhave anicca�, tatra vo r�go pah�tabbo. Ki�ca bhikkhave anicca�:
cakkhu� bhikkhave anicca�, tatra vo r�go pah�tabbo.
Sota� anicca�, tatra vo r�go pah�tabbo. Gh�na� anicca�, tatra vo r�go pah�tabbo,
jivh� anicc�, tatra vo r�go pah�tabbo, k�yo anicco, tatra vo r�go pah�tabbo, mano
anicco, tatra vo r�go pah�tabbo. Ya� bhikkhave anicca�, tatra vo r�go pah�tabboti.
1. 17. 3
Anicca chandar�gasutta�
170. Ya� bhikkhave anicca�, tatra vo chandar�go pah�tabbo. Ki�ca bhikkhave anicca�:
cakkhu� bhikkhave anicca�, tatra vo chandar�go pah�tabbo.
Sota� anicca�, tatra vo chandar�go pah�tabbo. Gh�na� anicca�, tatra vo chandar�go
pah�tabbo, jivh� anicc�, tatra vo chandar�go pah�tabbo, k�yo anicco, tatra vo
chandar�go pah�tabbo, mano anicco, tatra vo chandar�go pah�tabbo. Ya� bhikkhave
anicca�, tatra vo chandar�go pah�tabboti.
1. 17. 4
Dukkhachandasutta�
171. Ya� bhikkhave dukkha�, tatra vo chando pah�tabbo. Ki�ca bhikkhave dukkha�:
cakkhu� bhikkhave dukkha�, tatra vo chando pah�tabbo.
Sota� dukkha�, tatra vo chando pah�tabbo. Gh�na� dukkha�, tatra vo chando
pah�tabbo, jivh� dukkh�, tatra vo chando pah�tabbo, k�yo dukkho, tatra vo chando
pah�tabbo, mano dukkho, tatra vo chando pah�tabbo. Ya� bhikkhave dukkha�, tatra vo
chando pah�tabboti.
1. 17. 5
Dukkhar�gasutta�
172. Ya� bhikkhave dukkha�, tatra vo r�go pah�tabbo. Ki�ca bhikkhave dukkha�:
cakkhu� bhikkhave dukkha�, tatra vo r�go pah�tabbo.
Sota� dukkha�, tatra vo r�go pah�tabbo. Gh�na� dukkha�, tatra vo r�go pah�tabbo,
jivh� dukkh�, tatra vo r�go pah�tabbo, k�yo, dukkho tatra vo r�go pah�tabbo, mano
dukkho, tatra vo r�go pah�tabbo. Ya� bhikkhave dukkha�, tatra vo r�go pah�tabboti.
1. 17. 6
Dukkha chandar�gasutta�
173. Ya� bhikkhave dukkha�, tatra vo chandar�go pah�tabbo. Ki�ca bhikkhave dukkha�:
cakkhu� bhikkhave dukkha�, tatra vo chandar�go pah�tabbo.
Sota� dukkha�, tatra vo chandar�go pah�tabbo. Gh�na� dukkha�, tatra vo chandar�go
pah�tabbo, jivh� dukkh�, tatra vo chandar�go pah�tabbo, k�yo dukkho, tatra vo
chandar�go pah�tabbo, mano dukkho, tatra vo chandar�go pah�tabbo. [PTS Page 150]
[\q 150/] ya� bhikkhave dukkha�, tatra vo chandar�go pah�tabboti.
1. Te-s�
1. 17. 8
Anantar�gasutta�
175. Yo bhikkhave anatt�, tatra vo r�go pah�tabbo. Ko ca bhikkhave anatt�: cakkhu�
bhikkhave anatt�, tatra vo r�go pah�tabbo.
Sota� anatt�, tatra vo r�go pah�tabbo. Gh�na� anatt�, tatra vo r�go pah�tabbo,
jivh� anatt�, tatra vo r�go pah�tabbo, k�yo anatt�, tatra vo r�go pah�tabbo, mano
anatt�, tatra vo r�go pah�tabbo. Ya� bhikkhave anatt�, tatra vo r�go pah�tabboti.
1. 17. 9
Anatta chandar�gasutta�
176. Yo bhikkhave anatt�, tatra vo chandar�go pah�tabbo. Ko ca bhikkhave anatt�:
cakkhu� bhikkhave anatt�, tatra vo chandar�go pah�tabbo.
Sota� anatt�, tatra vo chandar�go pah�tabbo. Gh�na� anatt�, tatra vo chandar�go
pah�tabbo, jivh� anatt�, tatra vo chandar�go pah�tabbo, k�yo anatt�, tatra vo
chandar�go pah�tabbo, mano anatt�, tatra vo chandar�go pah�tabbo. Ya� bhikkhave
anatt�, tatra vo chandar�go pah�tabboti.
1. 17. 10
B�hir�niccachandasutta�
177. S�vatthiya�:
Ya� bhikkhave anicca�, tatra vo chando pah�tabbo. Ki�ca bhikkhave anicca�: cakkhu�
bhikkhave anicca�, tatra vo chando pah�tabbo.
Sota� anicca�, tatra vo chando pah�tabbo. Gh�na� anicca�, tatra vo chando
pah�tabbo, jivh� anicc�, tatra vo chando pah�tabbo, k�yo anicco, tatra vo chando
pah�tabbo, mano anicco, tatra vo chando pah�tabbo. Ya� bhikkhave anicca�, tatra vo
chando pah�tabboti.
1. 17. 11
B�hir�niccar�gasutta�
178. Ya� bhikkhave anicca�, tatra vo r�go pah�tabbo. Ki�ca bhikkhave anicca�:
cakkhu� bhikkhave anicca�, tatra vo r�go pah�tabbo.
Sota� anicca�, tatra vo r�go pah�tabbo. Gh�na� anicca� tatra vo r�go pah�tabbo,
jivh� anicc�, tatra vo r�go pah�tabbo, k�yo anicco, tatra vo r�go pah�tabbo, mano
anicco, tatra vo r�go pah�tabbo. Ya� bhikkhave anicca�, tatra vo r�go pah�tabboti.
1. 17. 12
B�hir�nicca chandar�gasutta�
179. Ya� bhikkhave anicca�, tatra vo chandar�go pah�tabbo. Ki�ca bhikkhave anicca�:
cakkhu� bhikkhave anicca�, tatra vo chandar�go pah�tabbo.
Sota� anicca�, tatra vo chandar�go pah�tabbo. Gh�na� anicca�, tatra vo chandar�go
pah�tabbo, jivh� anicc�, tatra vo chandar�go pah�tabbo, k�yo anicco, tatra vo
chandar�go pah�tabbo, mano anicco, tatra vo chandar�go pah�tabbo. Ya� bhikkhave
anicca�, tatra vo chandar�go pah�tabboti.
1. 17. 13
B�hira dukkhachanda sutta�
180. Ya� bhikkhave dukkha�, tatra vo chando pah�tabbo. Ki�ca bhikkhave dukkha�:
cakkhu� bhikkhave dukkha�, tatra vo chando pah�tabbo.
Sota� dukkha�, tatra vo chando pah�tabbo. Gh�na� dukkha�, tatra vo chando
pah�tabbo, jivh� dukkh�, tatra vo chando pah�tabbo, k�yo dukkho, tatra vo chando
pah�tabbo, mano dukkho, tatra vo chando pah�tabbo. Ya� bhikkhave dukkha�, tatra vo
chando pah�tabboti.
1. 17. 14
B�hira dukkhar�ga sutta�
181. Ya� bhikkhave dukkha�, tatra vo r�go pah�tabbo. Ki�ca bhikkhave dukkha�:
cakkhu� bhikkhave dukkha�, tatra vo r�go pah�tabbo.
Sota� dukkha�, tatra vo r�go pah�tabbo. Gh�na� dukkha�, tatra vo r�go pah�tabbo,
jivh� dukkh�, tatra vo r�go pah�tabbo, k�yo dukkho, tatra vo r�go pah�tabbo, mano
dukkho, tatra vo r�go pah�tabbo. Ya� bhikkhave dukkha�, tatra vo r�go pah�tabboti.
1. 17. 15
B�hiradukkha chandar�gasutta�
182. Ya� bhikkhave dukkha�, tatra vo chandar�go pah�tabbo. Ki�ca bhikkhave dukkha�:
cakkhu� bhikkhave dukkha�, tatra vo chandar�go pah�tabbo.
Sota� dukkha�, tatra vo chandar�go pah�tabbo. Gh�na� dukkha�, tatra vo chandar�go
pah�tabbo, jivh� dukkh�, tatra vo chandar�go pah�tabbo, k�yo dukkho, tatra vo
chandar�go pah�tabbo, mano dukkho, tatra vo chandar�go pah�tabbo. Ya� bhikkhave
dukkha�, tatra vo chandar�go pah�tabboti.
1. 17. 17
B�hir�nattar�gasutta�
184. Yo bhikkhave anatt�, tatra vo r�go pah�tabbo. Ko ca bhikkhave anatt�; rap�
bhikkhave anatt�, tatra vo r�go pah�tabbo.
Sadd� anatt�, tatra vo r�go pah�tabbo. Gandh� anatt�, tatra vo r�go pah�tabbo, ras�
anatt�, tatra vo r�go pah�tabbo, po��habb�* anatt�, tatra vo r�go pah�tabbo, dhamm�
anatt�, tatra vo r�go pah�tabbo. Ya� bhikkhave anatt�, tatra vo r�go pah�tabboti.
1. 17. 18
B�hir�natta chandar�gasutta�
185. Ya� bhikkhave anatt�, tatra vo chandar�go pah�tabbo. Ko ca bhikkhave anatt�:
r�p� bhikkhave anatt�, tatra vo chandar�go pah�tabbo.
Sadd� anatt�, tatra vo chandar�go pah�tabbo. Gandh� anatt�, tatra vo chandar�go
pah�tabbo, ras� anatt�, tatra vo chandar�go pah�tabbo, po��habb� anatt�, tatra vo
chandar�go pah�tabbo, dhamm� anatt�, tatra vo chandar�go pah�tabbo. Ya� bhikkhave
anatt�, tatra vo chandar�go pah�tabboti.
1. 17. 19
At�t�niccasutta�
186. Cakkhu� bhikkhave anicca� at�ta�, sota� anicca� at�ta�, gh�na� anicca� at�ta�,
jivh� anicc� at�t�, k�yo anicco at�to, mano anicco at�to. Eva� passa� bhikkhave
sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi nibbindati, sotasmimpi nibbindati, gh�nasmimpi
nibbindati, jivh�yapi nibbindati, k�yasmimpi nibbindati, manasmimpi nibbindati.
Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti. Kh��
j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. 17. 20
An�gat�niccasutta�
187. Cakkhu� bhikkhave anicca� an�gata�, sota� anicca� an�gata�, gh�na� anicca�
an�gata�, jivh� anicc� an�gat�, k�yo anicco an�gato, mano anicco an�gato. Eva�
passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi nibbindati, sotasmimpi nibbindati,
gh�nasmimpi nibbindati, jivh�yapi nibbindati, k�yasmimpi nibbindati, manasmimpi
nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti ���a�
hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti.
1. 17. 21
Paccuppann�niccasutta�
188. Cakkhu� bhikkhave anicca� paccuppanna�, sota� anicca� paccuppanna�, gh�na�
anicca� paccuppanna�, jivh� anicc� paccuppann�, k�yo anicco paccuppanno, mano
anicco paccuppanno. Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi
nibbindati, sotasmimpi nibbindati, gh�nasmimpi nibbindati, jivh�yapi nibbindati,
k�yasmimpi nibbindati, manasmimpi nibbindati, nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati
vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata�
kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. 17. 23
An�gata dukkha sutta�
190. Cakkhu� bhikkhave dukkha� an�gata�, sota� dukkha� an�gata�, gh�na� dukkha�
an�gata�, jivh� dukkh� an�gat�, k�yo dukkho an�gato, mano dukkho an�gato. Eva�
passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi nibbindati, sotasmimpi nibbindati,
gh�nasmimpi nibbindati, jivh�yapi nibbindati, k�yasmimpi nibbindati, manasmimpi
nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti ���a�
hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti.
1. 17. 24
Paccuppanna dukkha sutta�
191. Cakkhu� bhikkhave dukkha� paccuppanna�, sota� dukkha� paccuppanna�, gh�na�
dukkha� paccuppanna�, jivh� dukkh� paccuppann�, k�yo dukkho paccuppanno, mano
dukkho paccuppanno. Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi
nibbindati, sotasmimpi nibbindati, gh�nasmimpi nibbindati, jivh�yapi nibbindati,
k�yasmimpi nibbindati, manasmimpi nibbindati, nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati
vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata�
kara�ya� n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. 17. 25
At�t�nattasutta�
192. Cakkhu� bhikkhave anatt� at�ta�, sota� anatt� at�ta�, gh�na� anatt� at�ta�,
jivh� anatt� at�t�, k�yo anatt� at�to, mano anatt� at�to. Eva� passa� bhikkhave
sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi nibbindati, sotasmimpi nibbindati, gh�nasmimpi
nibbindati, jivh�yapi nibbindati, k�yasmimpi nibbindati, manasmimpi nibbindati.
Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti. Kh��
j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. 17. 26
An�gat�nattasutta�
193. Cakkhu� bhikkhave anatt� an�gata�, sota� anatt� an�gata�, gh�na� anatt�
an�gata�, jivh� anatt� an�gat�, k�yo anatt� an�gato, mano anatt� an�gato. Eva�
passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi nibbindati, sotasmimpi nibbindati,
gh�nasmimpi nibbindati, jivh�yapi nibbindati, k�yasmimpi nibbindati, manasmimpi
nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti ���a�
hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti.
1. 17. 27
Paccuppann�nattaniccasutta�
194. Cakkhu� bhikkhave anatt� paccuppanna�, sota� anatt� paccuppanna�, gh�na�
anatt� paccuppanna�, jivh� anatt� paccuppann�, k�yo anatt� paccuppanno, mano anatt�
paccuppanno. Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi nibbindati,
sotasmimpi nibbindati, gh�nasmimpi nibbindati, jivh�yapi nibbindati, k�yasmimpi
nibbindati, manasmimpi nibbindati, nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati
vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata�
kara�ya� n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. 17. 28
B�hira at�t�nicca sutta�
195. R�p� bhikkhave anicc� at�t�, sadd� anicc� at�t�, gandh� anicc� at�t�, ras�
anicc� at�t�, pho��habb� anicc� at�t�, dhamm� anicc� at�t�. Eva� passa� bhikkhave
sutav� ariyas�vako r�pesupi nibbindati, saddesupi nibbindati, gandhesupi
nibbindati, rasesupi nibbindati, pho��habbesupi nibbindati, dhammesupi nibbindati.
Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti. Kh��
j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. 17. 29 B�hira an�gat�nicca sutta�. 196. R�p� bhikkhave anicc� an�gat�, sadd�
anicc� an�gat�, gandh� anicc� an�gat�, ras� anicc� an�gat�, pho��habb� anicc�
an�gat�, dhamm� anicc� an�gat�. Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako r�pesupi
nibbindati, saddesupi nibbindati, gandhesupi nibbindati, rasesupi nibbindati,
pho��habbesupi nibbindati, dhammesupi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g�
vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�,
kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1.17. 32 B�hir�n�gata dukkha sutta� 199. R�p� bhikkhave dukkh� an�gat�, sadd�
dukkh� an�gat�, gandh� dukkh� an�gat�, ras� dukkh� an�gat�, pho��habb� dukkh�
an�gat�, dhamm� dukkh� an�gat�. Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako r�pesupi
nibbindati, saddesupi nibbindati, gandhesupi nibbindati, rasesupi nibbindati,
pho��habbesupi nibbindati, dhammesupi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g�
vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�,
kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. At�t�n�gato - s�
2. At�t�nagat� -s�
1. 17. 34
B�hira at�t�natta sutta�
201. R�p� bhikkhave anatt� at�t�, sadd� anatt� at�t�, gandh� anatt� at�t�, ras�
anatt� at�t�, pho��habb� anatt� at�t�, dhamm� anatt� at�t�. Eva� passa� bhikkhave
sutav� ariyas�vako r�pesupi nibbindati, saddesupi nibbindati, gandhesupi
nibbindati, rasesupi nibbindati, pho��habbesupi nibbindati, dhammesupi nibbindati.
Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti. Kh��
j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. 17. 35 B�hira an�gat�natta sutta� 202. R�p� bhikkhave anatt� an�gat�, sadd�
anatt� an�gat�, gandh� anatt� an�gat�, ras� anatt� an�gat�, pho��habb� anatt�
an�gat�, dhamm� anatt� an�gat�. Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako r�pesupi
nibbindati, saddesupi nibbindati, gandhesupi nibbindati, rasesupi nibbindati,
pho��habbesupi nibbindati, dhammesupi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g�
vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�,
kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
Cakkhu� bhikkhave anicca� at�ta�, yadanicca� [PTS Page 153] [\q 153/] ta�
dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso
att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Sota� anicca� at�ta�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
Gh�na� anicca� at�ta�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
Jivh� anicc� at�t�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
K�yo anicco at�to, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
Mano anicco at�to, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
1. 17. 38
An�gatayadaniccasutta�
205. Cakkhu� bhikkhave anicca� an�gata�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha�
tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta�
yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Sota� anicca� an�gata�, yadanicca� ta�
dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso
att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Gh�na� anicca� an�gata�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt�
ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
Jivh� anicc� an�gat�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
K�yo anicco an�gato, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
Mano anicco an�gato, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
1. 17. 39
Paccuppannayadaniccasutta�
206. Cakkhu� bhikkhave anicca� paccuppanna�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha�
tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na me so att�'ti evameta�
yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Sota� anicca� paccuppanna�, yadanicca� ta�
dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na me so
att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Gh�na� anicca� paccuppanna�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�,
yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta�
sammappa���ya da��habba�.
Jivh� anicc� paccuppann�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt�
ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
K�yo anicco paccuppanno, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt�
ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
Mano anicco paccuppanno, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt�
ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
207. [PTS Page 154] [\q 154/] cakkhu� bhikkhave dukkha� at�ta�, ya� dukkha�
tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta�
yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Sota� dukkha� at�ta�, ya� dukkha� tadanatt�,
yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta�
sammappa���ya da��habba�. Gh�na� dukkha� at�ta�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt�
ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�. Jivh� dukkh� at�t�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama,
neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. K�yo
dukkho at�to, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na
meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Mano dukkho at�to, ya�
dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti
evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi nibbindati, sotasmimpi
nibbindati, gh�nasmimpi nibbindati, jivh�yapi nibbindati, k�yasmimpi nibbindati,
manasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati vimuttasmi�
vimuttamiti ���a� hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para�
itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. 17. 41
An�gata ya� dukkha sutta�
208. Cakkhu� bhikkhave dukkha� an�gata�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�. Sota� dukkha� an�gata�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta�
mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Gh�na� dukkha� an�gata�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama,
neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Jivh�
dukkha� an�gata�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi,
na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. K�yo dukkho an�gato,
ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti
evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Mano dukkho an�gato, ya� dukkha�
tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta�
yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi nibbindati, sotasmimpi
nibbindati, gh�nasmimpi nibbindati, jivh�yapi nibbindati, k�yasmimpi nibbindati,
manasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati vimuttasmi�
vimuttamiti ���a� hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para�
itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. 17. 42
Paccuppanna ya� dukkha sutta�
209. Cakkhu� bhikkhave dukkha� paccuppanna�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�. Sota� dukkha� paccuppanna�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta�
mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Gh�na� dukkha� paccuppanna�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama,
neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Jivh�
dukkh� paccuppann�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi,
na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. K�yo dukkho
paccuppanno, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na
meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Mano dukkho
paccuppanno, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na
meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi nibbindati, sotasmimpi
nibbindati, gh�nasmimpi nibbindati, jivh�yapi nibbindati, k�yasmimpi nibbindati,
manasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati vimuttasmi�
vimuttamiti ���a� hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para�
itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. 17. 43
At�ta yadanatta sutta�
210. Cakkhu� bhikkhave anatt� at�ta�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na
meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Sota� anatt� at�ta�,
yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta�
sammappa���ya da��habba�. Gh�na� dukkha� at�ta�, yadanatt� ta� 'neta� mama,
neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Jivh�
anatt� at�t�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta�
yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. K�yo anatt� at�to, yadanatt� ta� 'neta� mama,
neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Mano
anatt� at�to, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta�
yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi nibbindati, sotasmimpi
nibbindati, gh�nasmimpi nibbindati, jivh�yapi nibbindati, k�yasmimpi nibbindati,
manasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati vimuttasmi�
vimuttamiti ���a� hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para�
itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. 17. 44
An�gata yadanatta sutta�
211. Cakkhu� bhikkhave anatt� an�gat�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na
meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Sota� anatt� an�gata�,
yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta�
sammappa���ya da��habba�. Gh�na� anatt� an�gata�, yadanatt� ta� 'neta� mama,
neso'hamasmi, na me so att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Jivh�
anatt� an�gata�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta�
yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. K�yo anatt� an�gato, yadanatt� ta� 'neta�
mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Mano anatt� an�gato, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na me so att�'ti
evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi nibbindati, sotasmimpi
nibbindati, gh�nasmimpi nibbindati, jivh�yapi nibbindati, k�yasmimpi nibbindati,
manasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati vimuttasmi�
vimuttamiti ���a� hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para�
itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. 17. 45
Paccuppanna yadanta sutta�
213. R�p� bhikkhave anicc� at�t�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�,
yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta�
sammappa���ya da��habba�.
Sadd� anicc� at�t�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
Gandh� anicc� at�t�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
Ras� anicc� at�t�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
Pho��habb� anicc� at�to, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt�
ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
Dhamm� anicco at�to, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
1. 17. 47
B�hir�n�gata yadaniccasutta�
214. R�p� bhikkhave anicc� an�gat�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�,
yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta�
sammappa���ya da��habba�. Sadd� anicc� an�gat�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha�
tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na me so att�'ti evameta�
yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Gandh� anicc� an�gat�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
Ras� anicc� an�gat�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
Pho��habb� anicc� an�gat�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt�
ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
Dhamm� anicc� an�gat�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
1. 17. 48
B�hira paccuppanna yadaniccasutta�
215. R�p� bhikkhave anicc� paccuppann�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha�
tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta�
yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Sadd� anicc� paccuppanna�, yadanicca� ta�
dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso
att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Gandh� anicc� paccuppanna�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�,
yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta�
sammappa���ya da��habba�.
Ras� anicc� paccuppann�, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt�
ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
Pho��habb� anicc� paccuppanno, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�,
yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta�
sammappa���ya da��habba�.
Dhamm� anicc� paccuppanno, yadanicca� ta� dukkha�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt�
ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
1. 17. 49
B�hir�t�ta ya� dukkha sutta�
216. [PTS Page 155] [\q 155/] r�p� bhikkhave dukkh� at�t�, ya� dukkha�
tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta�
yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Sadd� dukkh� at�t�, ya� dukkha� tadanatt�,
yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta�
sammappa���ya da��habba�. Gandh� dukkh� at�t�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�. Ras� dukkh� at�t�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama,
neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Pho��habb� dukkh� at�t�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama,
neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Dhamm�
dukkh� at�t�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na
meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako r�pesupi nibbindati, saddesupi nibbindati,
gandhesupi nibbindati, rasesupi nibbindati, pho��habbesupi nibbindati, dhammesupi
nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti ���a�
hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti.
1. 17. 50
B�hir�n�gata ya� dukkha sutta�
217. R�p� bhikkhave dukkh� an�gat�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta�
mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Sadd� dukkh� an�gat�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama,
neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Gandh�
dukkh� an�gat�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na
meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Ras� dukkh� an�gat�,
ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti
evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Pho��habb� dukkh� an�gato, ya�
dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti
evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Dhamm� dukkh� an�gato, ya� dukkha�
tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta�
yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako r�pesupi nibbindati, saddesupi nibbindati,
gandhesupi nibbindati, rasesupi nibbindati, pho��habbesupi nibbindati, dhammesupi
nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti ���a�
hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti.
1. 17. 51
B�hirapaccuppanna ya� dukkha sutta�
218. R�p� bhikkhave dukkh� paccuppann�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta�
mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Sadd� dukkh� paccuppann�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama,
neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Gandh�
dukkh� paccuppann�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi,
na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Ras� dukkh�
paccuppann�, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na
meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Pho��habb� dukkh�
paccuppanno, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na
meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Dhamm� dukkh�
paccuppanno, ya� dukkha� tadanatt�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na
meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako r�pesupi nibbindati, saddesupi nibbindati,
gandhesupi nibbindati, rasesupi nibbindati, pho��habbesupi nibbindati, dhammesupi
nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti ���a�
hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti.
1. 17. 52
B�hir�t�ta yadanatta sutta�
219. R�p� bhikkhave anatt� at�t�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso
att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Sadd� anatt� at�t�,
yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta�
sammappa���ya da��habba�. Gandh� anatt� at�t�, yadanatt� ta� 'neta� mama,
neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Ras�
anatt� at�t�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta�
yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Pho��habb� anatt� at�t�, yadanatt� ta� 'neta�
mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Dhamm� anatt� at�to, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti
evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako r�pesupi nibbindati, saddesupi nibbindati,
gandhesupi nibbindati, rasesupi nibbindati, pho��habbesupi nibbindati, dhammesupi
nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti ���a�
hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti.
1. 17. 53
B�hir�n�gata yadanatta sutta�
220. R�p� bhikkhave anatt� an�gat�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na
meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Sadd� anatt� an�gat�,
yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta�
sammappa���ya da��habba�. Gandh� anatt� an�gat�, yadanatt� ta� 'neta� mama,
neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Ras�
anatt� an�gat�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta�
yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Pho��habb� anatt� an�gat�, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�. Dhamm� anatt� an�gat�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso
att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako r�pesupi nibbindati, saddesupi nibbindati,
gandhesupi nibbindati, rasesupi nibbindati, pho��habbesupi nibbindati, dhammesupi
nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti ���a�
hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti.
1. 17. 54
B�hirapaccuppanna yadanta sutta�
221. R�p� bhikkhave anatt� paccuppann�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na
meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Sadd� anatt�
paccuppann�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta�
yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Gandh� anatt� paccuppann�, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�. Ras� anatt� paccuppann�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na
meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Pho��habb� anatt�
paccuppann�, yadanatt� ta� 'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta�
yath�bh�ta� sammappa���ya da��habba�. Dhamm� anatt� paccuppanno, yadanatt� ta�
'neta� mama, neso'hamasmi, na meso att�'ti evameta� yath�bh�ta� sammappa���ya
da��habba�.
Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako r�pesupi nibbindati, saddesupi nibbindati,
gandhesupi nibbindati, rasesupi nibbindati, pho��habbesupi nibbindati, dhammesupi
nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti ���a�
hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti
paj�n�t�ti.
1. 17. 55
Ajjhatt�yatana aniccasutta�
222. Cakkhu� bhikkhave anicca�, sota� anicca�, gh�na� anicca�, jivh� anicc�, k�yo
anicco, mano anicco. Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi
nibbindati. Sotasmimpi nibbindati gh�nasmimpi nibbindati, jivh�yapi nibbindati,
k�yasmimpi nibbindati, manasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati
vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata�
kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. 17. 56
Ajjhatt�yatana dukkhasutta�
223. Cakkhu� bhikkhave dukkha�, sota� dukkha�, gh�na� dukkha�, jivh� dukkh�, k�yo
dukkho, mano dukkho. Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako cakkhusmimpi
nibbindati. Sotasmimpi nibbindati gh�nasmimpi nibbindati, jivh�yapi nibbindati,
k�yasmimpi nibbindati, manasmimpi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g� vimuccati
vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�, kata�
kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
3. At�t�n�gat� - s�
1. 17. 57
Ajjhatt�yatana anattasutta�
224. [PTS Page 156] [\q 156/] cakkhu� bhikkhave anatt�, sota� anatt�, gh�na�
anatt�, jivh� anatt�, k�yo anatt�, mano anatt�. Eva� passa� bhikkhave sutav�
ariyas�vako cakkhusmimpi nibbindati. Sotasmimpi nibbindati, gh�nasmimpi nibbindati,
jivh�yapi nibbindati, k�yasmimpi nibbindati, manasmimpi nibbindati. Nibbinda�
virajjati, vir�g� vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti. Kh�� j�ti, vusita�
brahmacariya�, kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. 17. 58
B�hir�yatana aniccasutta�
225. R�p� bhikkhave anicc�, sadd� anicc�, gandh� anicc�, ras� anicc�, pho��habb�
anicc�, dhamm� anicc�. Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako r�pesupi
nibbindati. Saddesupi nibbindati, gandhesupi nibbindati, rasesupi nibbindati,
pho��habbesupi nibbindati, dhammesupi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g�
vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�,
kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. 17. 59
B�hir�yatana dukkhasutta�
226. R�p� bhikkhave dukkha�, sadd� dukkh�, gandh� dukkh�, ras� dukkh�, pho��habb�
dukkh�, dhamm� dukkh�. Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako r�pesupi
nibbindati. Saddesupi nibbindati, gandhesupi nibbindati, rasesupi nibbindati,
pho��habbesupi nibbindati, dhammesupi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g�
vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�,
kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
1. 17. 60
B�hir�yatana anattasutta�
227. R�p� bhikkhave anatt�, sadd� anatt�, gandh� anatt�, ras� anatt�, pho��habb�
anatt�, dhamm� anatt�. Eva� passa� bhikkhave sutav� ariyas�vako r�pesupi
Nibbindati. Saddesupi nibbindati, gandhesupi nibbindati, rasesupi nibbindati,
pho��habbesupi nibbindati, dhammesupi nibbindati. Nibbinda� virajjati, vir�g�
vimuccati vimuttasmi� vimuttamiti ���a� hoti. Kh�� j�ti, vusita� brahmacariya�,
kata� kara�ya�, n�para� itthatt�y�ti paj�n�t�ti.
Sa��hipeyy�lo samatto.
Tatrudd�na�:
18. Samuddavaggo
1. 18. 1
Samuddasutta�
228. [PTS Page 157] [\q 157/] samuddo samuddoti bhikkhave assutav� puthujjano
bh�sati neso bhikkhave ariyassa vinaye samuddo, mah� eso bhikkhave udakar�si, mah�
udaka��avo. Cakkhu bhikkhave purisassa samuddo, tassa r�pamayo vego. Yo ta�
r�pamaya� vega� sahati, aya� vuccati bhikkhave atari cakkhu samudda� sa�mi�-1
s�va��a� sag�ha� sarakkhasa� ti��o p�ragato-2 thale ti��hati br�hma�o.
Sota� bhikkhave purisassa samuddo, tassa saddamayo vego. Yo ta� saddamaya� vega�
sahati, aya� vuccati bhikkhave atari sota samudda� sa�mi� s�va��a� sag�ha�
sarakkhasa� ti��o p�ragato thale ti��hati br�hma�o.
Gh�na� bhikkhave purisassa samuddo, tassa gandhamayo vego. Yo ta� gandhamaya� vega�
sahati, aya� vuccati bhikkhave atari gh�na samudda� sa�mi� s�va��a� sag�ha�
sarakkhasa� ti��o p�ragato thale ti��hati br�hma�o.
Jivh� bhikkhave purisassa samuddo, tassa rasamayo vego. Yo ta� rasamaya� vega�
sahati, aya� vuccati bhikkhave atari jivh� samudda� sa�mi� s�va��a� sag�ha�
sarakkhasa� ti��o p�ragato thale ti��hati br�hma�o.
K�ya� bhikkhave purisassa samuddo, tassa pho��habbamayo vego. Yo ta�
pho��habbamaya� vega� sahati, aya� vuccati bhikkhave atari k�yo samudda� sa�mi�
s�va��a� sag�ha� sarakkhasa� ti��o p�ragato thale ti��hati br�hma�o.
Mano bhikkhave purisassa samuddo, tassa dhammamayo vego. Yo ta� dhammamaya� vega�
sahati, aya� vuccati bhikkhave atari mano samudda� sa�mi� s�va��a� sag�ha�
sarakkhasa� ti��o p�ragato thale ti��hati br�hma�o.
1. 18. 2
Dutiya samuddasutta�
229. Samuddo samuddoti bhikkhave assutav� puthujjano [PTS Page 158] [\q 158/]
bh�sati, neso bhikkhave ariyassa vinaye samuddo. Mah� eso bhikkhave udakar�si, mah�
udaka��avo. Santi bhikkhave cakkhuvi��eyy� r�p� i��h� kant� man�p� piyar�p�
k�m�pasa�hit� rajan�y�, aya� vuccati bhikkhave ariyassa vinaye samuddo.
1. Saumami� - sy�
2. P�ra�gato - machasa�
3. Saumamibhaya� - sy�.
Santi bhikkhave sota vi��eyy� sadd� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�. Aya� vuccati bhikkhave ariyassa vinaye samuddo etth�ya� sadevako loko
sam�rako sabrahmako sassama�a br�hma�paj� sadevamanuss� yebhuyyena samunn�
tant�kulakaj�t� gugu�hikaj�t� mu�jababbajabh�t� ap�ya� duggati� vinip�ta� sa�s�ra�
n�tivattati.
Santi bhikkhave gh�na vi��eyy� gandh� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�. Aya� vuccati bhikkhave ariyassa vinaye samuddo etth�ya� sadevako loko
sam�rako sabrahmako sassama�a br�hma�paj� sadevamanuss� yebhuyyena samunn�
tann�kulakaj�t� gugu�hikaj�t� mu�jababbajabh�t� ap�ya� duggati� vinip�ta� sa�s�ra�
n�tivattati.
Santi bhikkhave jivh� vi��eyy� ras� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�. Aya� vuccati bhikkhave ariyassa vinaye samuddo etth�ya� sadevako loko
sam�rako sabrahmako sassama�a br�hma�paj� sadevamanuss� yebhuyyena samunn�
tann�kulakaj�t� gugu�hikaj�t� mu�jababbajabh�t� ap�ya� duggati� vinip�ta� sa�s�ra�
n�tivattati.
Santi bhikkhave k�ya vi��eyy� pho��habb� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�. Aya� vuccati bhikkhave ariyassa vinaye samuddo etth�ya� sadevako loko
sam�rako sabrahmako sassama�a br�hma�paj� sadevamanuss� yebhuyyena samunn�
tann�kulakaj�t� gugu�hikaj�t� mu�jababbajabh�t� ap�ya� duggati� vinip�ta� sa�s�ra�
n�tivattati.
Santi bhikkhave mano vi��eyy� dhamm� i��h� kant� man�p� piyar�p� k�m�pasa�hit�
rajan�y�. Aya� vuccati bhikkhave ariyassa vinaye samuddo etth�ya� sadevako loko
sam�rako sabrahmako sassama�a br�hma�paj� sadevamanuss� yebhuyyena samunn�
tann�kulakaj�t� gugu�hikaj�t� mu�jababbajabh�t� ap�ya� duggati� vinip�ta� sa�s�ra�
n�tivattati.
Yassa r�go ca doso ca avijj� ca vir�jit� so ima� samudda� sag�ha� sarakkhasa�
sa�mibhaya� duttara�-4 accatari.
1. 18. 3
B��isikopamasutta�
1. Samudd� - sy�
2. Kant� - sy�
3. Kulaga�hikaj�t� - machasa�
4. Sa ummibhaya� suduttara� - sy�
5. Napuneti - machasa�
6. Giliba�iso - sy�
7. Va��ya - machasa�, sy�:
1. 18. 4
Kh�rarukkhopamasutta�
231. Yassa kassaci bhikkhave bhikkhussa v� bhikkhuniy� [PTS Page 160] [\q 160/]
v� cakkhu vi��eyyesu r�pesu yo r�go so atth�, yo doso so atthi, yo moho so atthi,
yo r�go so appah�no, yo doso so appah�no, yo moho so appah�no; tassa paritt� cepi
cakkhuvi��eyy� r�p� cakkhussa �p�tha� �gacchanti, pariy�diyantev�ssa citta�, ko
pana v�do adhimatt�na�. Ta� kissa hetu? Yo bhikkhave r�go so atthi, yo doso so
atthi, yo moho so atthi; yo r�go so appah�no, yo doso so appah�no, yo moho so
aph�no;
1. Milakkhu - sy�.
2. Ato yato - s�mu.
3. Hindeyya (a��hakath�)
1. 18. 5
Ko��hitasutta�
232. Eka� samaya� �yasm� s�riputto �yasm� ca mah� ko��hito b�r��asiya� viharanti
isipatane migad�ye. Atha kho �yasm� mah�ko��hito s�yanhasamaya� pa�isall�n�
vu��hito yen�yasm� s�riputto tenupasa�kami. Upasa�kamitv� �yasmat� s�riputtena
saddhi� sammodi, sammodan�ya� katha� s�r��ya� v�tis�retv� ekamanta� nis�di.
Ekamanta� nisinno kho �yasm� mah�ko��hito �yasmanta� s�riputta� etadavoca:
Kinnu kho �vuso s�riputta cakkhu r�p�na� sa��ojana� r�p� cakkhussa sa��ojana�,
sota� sadd�na� sa��ojana� sadd� sotassa sa��ojana�, gh�na� gandh�na� sa��ojana�
gandh� gh�nassa sa��ojana�, jivh� ras�na� sa��ojana� ras� jivh�ya [PTS Page 163]
[\q 163/] sa��ojana�, k�yo pho��habb�na� sa��ojana� pho��habb� k�yassa
sa��ojana�, mano dhamm�na� sa��ojana�, dhamm� manassa sa��ojananti?
1. Balibaddo - machasa�
Sa�vijjati kho �vuso bhagavato cakkhu, passati bhagav� cakkhun� r�pa�, chandar�go
bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagav�.
Sa�vijjati kho �vuso bhagavato sota, passati bhagav� sotena sadda�, chandar�go
bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagav�.
Sa�vijjati kho �vuso bhagavato gh�na, passati bhagav� gh�nena gandha�, chandar�go
bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagav�.
Sa�vijjati kho �vuso bhagavato jivh�, s�yati bhagav� jivh�ya rasa�, chandar�go
bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagav�.
Sa�vijjati kho �vuso bhagavato mano, j�n�ti bhagav� [PTS Page 165] [\q 165/]
manas� dhamma�, chandar�go bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagav�.
Imin� kho eta� �vuso pariy�yena veditabba�: yath� na cakkhu r�p�na� sa��ojana�, na
r�p� cakkhussa sa��ojana�, ya�ca tattha tadubhaya� pa�icca uppajjati chandar�go ta�
tattha sa��ojana�.
Na sota sadd�na� sa��ojana�, na sadd� sotassa sa��ojana�, ya�ca tattha tadubhaya�
pa�icca uppajjati chandar�go ta� tattha sa��ojana�.
Kinnu kho �vuso �nanda cakkhu r�p�na� sa��ojana� r�p� cakkhussa sa��ojana�, sota�
sadd�na� sa��ojana� sadd� sotassa sa��ojana�, gh�na� gandh�na� sa��ojana� gandh�
gh�nassa sa��ojana�, jivh� ras�na� sa��ojana� ras� jivh�ya sa��ojana�, k�yo
pho��habb�na� sa��ojana� pho��habb� k�yassa sa��ojana�, mano dhamm�na� sa��ojana�,
dhamm� manassa sa��ojananti?
Evameva kho �vuso na cakkhu r�p�na� sa��ojana�, na r�p� cakkhussa sa��ojana�. Ya�ca
tattha tadubhaya� pa�icca uppajjati chandar�go ta� tattha sa��ojana�. Na sota
sadd�na� sa��ojana�, na sadd� sotassa sa��ojana�. Ya�ca tattha tadubhaya� pa�icca
uppajjati chandar�go ta� tattha sa��ojana�.
Na gh�na gandh�na� sa��ojana�, na gandh� gh�nassa sa��ojana�. Ya�ca tattha
tadubhaya� pa�icca uppajjati chandar�go ta� tattha sa��ojana�.
Na jivh� ras�na� sa��ojana�, na ras� jivh�ya sa��ojana�. Ya�ca tattha tadubhaya�
pa�icca uppajjati chandar�go ta� tattha sa��ojana�.
Na mano dhamm�na� sa��ojana�, na dhamm� manassa sa��ojana�. Ya�ca tattha tadubhaya�
pa�icca uppajjati chandar�go ta� tattha sa��ojananti.
1. 18. 7
Ud�y�sutta�
Yatheva nu kho-1 �vuso �nanda aya� k�yo bhagavat� anekapariy�yena akkh�to viva�o
pak�sito, itip�ya�-2 k�yo anatt�ti. Sakk� evameva� vi����ampida�-3 �cikkhitu�
desetu� pa���petu� pa��hapetu� vivaritu� vibhajitu� utt�n�k�tu� itipida� vi����a�
anatt�ti.
Yatheva kho �vuso ud�y� aya� k�yo bhagavat� aneka pariy�yena akkh�to viva�o
pak�sito, itip�ya� k�yo anatt�ti, sakk� evameva vi����ampida� �cikkhitu� desetu�
pa���petu� pa��hapetu� vivaritu� vibhajitu� utt�n�k�tu� itipida� vi����a� anatt�ti.
1. Yathevannukho - s� 1. 2.
2. Itipi aya� - s� 1, 2.
3. Vi����ampi - s� 1, 2.
Cakkhu�c�vuso pa�icca r�pe vuppajjati cakkhuvi����anti, [PTS Page 167] [\q 167/]
evam�vusoti. Yo c�vuso hetu yo ca paccayo cakkhuvi����assa upp�d�ya-1 so ca hetu so
ca paccayo sabbena sabba� sabbath� sabba� aparises�-2 nirujejhayya, api n� kho
cakkhuvi����a� pa���yeth�ti. No heta� �vuso. Imin�pi kho eta� �vuso pariy�yena
bhagavat� akkh�ta� viva�a� pak�sita�: itipida� vi����a� anatt�ti.
-------------------------
1. Up�d�ya - sy�
2. Apariseso - s� 1, 2.
3. Akukku�akaj�ta� - sy�
4. Vinibbhujjeyya - s� 1, 2.
Vinibbhajjeyya - sy�
1. 18. 8
�dittapariy�yasutta�
1. Gadhita� - sy�
Cara� bhikkhave sotta�-1 sotta� kho pan�ha� bhikkhave va�jha�-2 j�vit�na� vad�mi,
aphala� j�vit�na� vad�mi, momuha� j�vit�na� vad�mi. Na tveva tath�r�pe vitakke
vitakkeyya yath�r�p�na� vitakk�na� vasa�gato sa�gha� bhindeyya. Ima� khv�ha� [PTS
Page 170] [\q 170/] bhikkhave �d�nava� disv� eva� vad�mi.
1. Sutata� - s� 1, 2.
2. Vajja� - sy�.
Ti��hatu t�va sotta� hand�ha� idameva manasikaromi 'iti mano anicco, dhamm� anicc�,
manovi����a� anicca�, manosamphasso anicco, yampida� manosamphassapaccay� uppajjati
vedayita� sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� tampi anicca�'.
1. 18. 9
Hatthap�dupamasutta�
Tatrudd�na�:
1. Samanto - s� 1, 2.
�sivisopamasutta�
238. Eva� me suta� eka� samaya� bhagav� s�vatthiya� viharati jetavane
an�thapi�ikassa �r�me. Tatra kho bhagav� bhikkh� �mantesi bhikkhavoti bhadanteti.
Te bhikkh� bhagavato paccassosu�. Bhagav� etadavoca:
Tamena� eva� vadeyyu�: aya� te ambho purisa cha��ho antaracaro vadhako ukkhitt�siko
pi��hito pi��hito anubaddho yattheva na� passiss�mi tattheva siro p�tess�m�ti-8.
Yante ambho purisa kara�ya� ta� karoh�ti. Atha kho so bhikkhave puriso bh�to
catunna� �sivis�na� uggatej�na� ghoravis�na�, bh�to pa�canna� vadhak�na�
paccatthik�na� bh�to, cha��hassa antaracarassa vadhakassa ukkhitt�sikassa yena v�
tena v� pal�yetha.
-------------------------
1. �sivis� - sy�
2. Dukkhappa�ik�lo - machasa�, dukkhapa�ikulo - sy�
3. Nah�petabb� - machasa� sy�, s�2
4. Pavesetabb� - sya. [PTS]
5. Nigacchissati - s� 1. 2.
6. Ime kho - machasa�
7. Anubandh� - s�mu. Machasa�
8. P�tiss�mi -s� 1. 2.
1. Pavisanti - machasa�
2. Na cassa s� - 1, 2.
3. Ap�r�p�ra� - machasa�. Ap�rap�ra� s�2.
Atha kho bhikkhave tassa purisassa evamassa: 'aya� kho mah� udaka��avo, orima�ca
t�ra� s�sa�ka� sappa�ibhaya�, p�rima�t�ra� khema� appa�ibhaya�; natthi ca n�v�
sant�ra� uttarasetu v� apar�para� gaman�ya, yann�n�ha� ti�aka��has�kh�pal�sa�
sa�ka��hitv� kulla� bandhitv� ta� kulla� niss�ya hatthehi ca p�dehi ca v�yamam�no
sotthin� p�ra� gaccheyyanti. ' Atha kho so bhikkhave puriso ti�aka��has�kh�pal�sa�
sa�ka��hitv� kulla� bandhitv� ta� kulla� niss�ya hatthehi ca p�dehi ca v�yamam�no
sotthin� p�ra� gaccheyya, ti��o p�ragato thale ti��hati br�hma�o.
4. Catunna� s�-2
5. Pa�canna� - s� 2
6. Channa� - s� 2.
1. 19. 2
Rath�pamasutta�
[PTS Page 176] [\q 176/] katha�ca bhikkhave bhikkhu indriyesu guttadv�ro hoti.
1. 19. 3
Kummopamasutta�
1. Sa�kal�yati - a��hakath�.
2. Duratova gocarapasuta� - machasa�, sy�.
1. 19. 4
D�rukkhandhopamasutta�
241. Eka� samaya� bhagav� ayojjh�ya�-1 viharati ga�g�ya nadiy� t�re, addas� kho
bhagav� mahanta� d�rukkhandha� ga�g�ya nadiy� sotena vuyham�na�, disv�na bhikkh�
�mantesi, passatha no tumhe bhikkhave amu� mahanta� d�rukkhandha� ga�g�ya nadiy�
sotena vuyham�nanti? Evambhante.
Evameva kho bhikkhave sace tumhepi na orima� t�ra� upagacchatha-2 na p�rima� t�ra�
upagacchatha na majjhe sa�s�dissatha, na thale uss�dissatha, na manussagg�h�
hessatha-3. Na amanussagg�h� hessatha, na �va��agg�h� hessatha, na antop�ti
bhavissatha. Eva� [PTS Page 180] [\q 180/] tumhe bhikkhave nibb�naninn�
bhavissatha, nibb�napo� nibb�napabbh�r�. Ta� kissa hetu: nibb�naninn� bhikkhave
samm�di��hi, nibb�napo�, nibb�napabbh�r�ti.
1. Kosambiya� - machasa�
2. Upagacchittha - s� 1
3. Gahessati - machasa�
Eva� vutte a��ataro bhikkhu bhagavanta� etadavoca: kinnu kho bhante orima�t�ra�?
Ki� p�rima�t�ra�? Ko majjhe sa�s�do?-1. Ko thale uss�do? Ko manussagg�ho? Ko
amanussagg�ho? Ko �va��agg�ho? Ko antop�tibh�voti?
Tena kho pana samayena nando gop�lako bhagavato avid�re �hito hoti; atha kho nando
gop�lako bhagavanta� etadavoca: aha� kho bhante na orima�t�ra� upagacch�mi, na
p�rima�t�ra� upagacch�mi, na majjhe sa�s�diss�mi, na thale uss�diss�mi, na
manussagg�ho gahissati-3. Na amanussaggaho gahissati, na �va��agg�ho gahissati. Na
antop�ti bhaviss�mi; labheyy�ha� bhante bhagavato santike pabbajja� labheyya�
upasampadanti.
242. Eva� me suta� eka� samaya� bhagav� kimbil�ya�-1 viharati ga�g�ya nadiy� t�re.
Addas� kho bhagav� mahanta� d�rukkhandha� ga�g�ya nadiy� sotena vuyham�na�, disv�na
bhikkh� �mantesi: passatha no tumhe bhikkhave amu� [PTS Page 182] [\q 182/]
mahanta� [PTS Page 182] [\q 182/] d�rukkhandha� ga�g�ya nadiy� sotena
vuyham�nanti? Eva� bhante.
Evameva kho bhikkhave sace tumhepi na orima� t�ra� upagacchatha- na p�rima� t�ra�
upagacchatha na majjhe sa�s�dissatha, na thale ussidissatha, na manussagg�h�
hessatha na amanussagg�h� hessatha, na �va��agg�h� hessatha, na antop�ti
bhavissatha. Eva� tumhe bhikkhave nibb�naninn� bhavissatha, nibb�napo�
nibb�napabbh�r�. Ta� kissa hetu: nibb�naninn� bhikkhave samm�di��hi, nibb�napo�,
nibb�napabbh�r�ti.
Eva� vutte �yasm� kimbilo-2 bhagavanta� etadavoca: kinnu kho bhante orima�t�ra�?
Ki� p�rima�t�ra�? Ko majjhe sa�s�do? Ko thale uss�do? Ko manussagg�ho? Ko
amanussagg�ho? Ko �va��agg�ho? Ko antop�tibh�voti?
1. 19. 6
Avassutapariy�yasutta�
243. Eka� samaya� bhagav� sakkesu viharati k�pilavatthusmi� nigrodh�r�me. Tena kho
pana samayena kapilavatthav�na�-4 saky�na� nava� santh�g�ra� acirak�rita� hoti,
anajjh�vuttha� sama�ena v� br�hma�ena v� kenaci v� manussabhutena. Atha kho
k�pilavatthav� saky� yena bhagav� tenupasa�kami�su upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di�su, ekamanta� nisinn� kho k�pilavatthav� saky�
bhagavanta� etadavocu�;
-------------------------
1. Kimil�ya� - machasa�
2. Kimilo - machasa�
3. Na vu��h�na� - machasa�, sy�
4. Kapilavatthuv�sina� - sy�.
Atha kho bhagav� niv�setv� pattac�vara� �d�ya saddhi� bhikkhusa�ghena yena nava�
santh�g�ra� tenupasa�kami, upasa�kamitv� p�de pakkh�letv� santh�g�ra� pavisitv�
majjhimathamha� niss�ya puratth�bhimukho nis�di. Bhikkhusa�ghopi kho p�de
pakkh�letv� santh�g�ra� pavisitv� pacchima� bhitti� niss�ya puratth�bhimukho nis�di
bhagavanta��eva purakkhatv�. K�pilavatthav�pi kho saky� p�de pakkh�letv�
santh�g�ra� pavisitv� puratthima� bhitti� niss�ya pacchim�bhimukh�-3 nis�di�su
bhagavanta��eva purakkhatv�.
Atha kho bhagav� k�pilavatthave sakye bahudeva ratti� dhammiy� kath�ya sandassetv�
sam�dapetv� samuttejetv� sampaha�setv� uyyojesi: 'abhikkant� kho gotam�-4 ratti
yassad�ni k�la� ma��ath�'ti. [PTS Page 184 [\q 184/] ']evambhante' ti kho
k�pilavatthav� saky� bhagavato pa�issutv� u��h�y�san� bhagavanta� abhiv�detv�
padakkhi�a� katv� pakkami�su.
1. Sattharitv� - machasa�
2. Ma��as�ti - machasa�
3. Pacc�mukh� - sy�, s� 2
4. Gotama - s� 2.
5. Pi��himema �gil�yati - s� 1, 2.
[BJT Page 358] [\x 358/]
Tatra kho �yasm� mah�moggall�no bhikkhu �mantesi '�vuso bhikkhavo' ti. �vuso ti kho
te bhikkh� �yasmato mah�moggall�nassa paccassosu�, �yasm� mah�moggall�no etadavoca:
Eva� vih�ra� c�vuso bhikkhu� cakkhuto cepi na� m�ro upasa�kamati, labhateva m�ro
ot�ra� labhati m�ro �ramma�a�;
Sotato cepi na� m�ro upasa�kamati, labhateva m�ro ot�ra� labhati m�ro �ramma�a�;
Gh�nato cepi na� m�ro upasa�kamati, labhateva m�ro ot�ra� labhati m�ro �ramma�a�;
Jivh�to cepi na� m�ro upasa�kamati, labhateva m�ro ot�ra� labhati m�ro �ramma�a�;
K�yato cepi na� m�ro upasa�kamati, labhateva m�ro ot�ra� labhati m�ro �ramma�a�;
Manato cepi na� m�ro upasa�kamati, labhateva m�ro ot�ra� labhati m�ro �ramma�a�;
Seyyath�pi �vuso nag�ra� v� ti�g�ra� v� sukkha� kol�pa� terovassika� puratthim�ya
cepi na� dis�ya puriso �ditt�ya ti�ukk�ya upasa�kameyya; labhetheva aggi ot�ra�,
labhetha aggi �ramma�a�. Pacchim�ya cepi na� dis�ya puriso �ditt�ya ti�ukk�ya
upasa�kameyya. Uttar�ya cepi na� dis�ya puriso �ditt�ya ti�ukk�ya upasa�kameyya.
Dakkhi�ya cepi na� dis�ya puriso �ditt�ya ti�ukk�ya upasa�kameyya. He��hato cepi
na� dis�ya puriso �ditt�ya ti�ukk�ya upasa�kameyya; uparito cepi na� dis�ya
�ditt�ya ti�ukk�ya upasa�akameyya, yato kuto cepi na� puriso, �ditt�ya ti�ukk�ya
upasa�kameyya; labhetheva aggi ot�ra� labhetha aggi �ramma�a�.
Evameva kho �vuso eva� vih�ri� bhikkhu� cakkhuto cepi na� m�ro upasa�kamati;
labhateva m�ro ot�ra� labhati m�ro �ramma�a�.
Sotato cepi na� m�ro upasa�kamati, labhateva m�ro ot�ra� labhati m�ro �ramma�a�;
Gh�nato cepi na� m�ro upasa�kamati, labhateva m�ro ot�ra� labhati m�ro �ramma�a�;
Jivh�to cepi na� m�ro upasa�kamati, labhateva m�ro ot�ra� labhati m�ro �ramma�a�;
K�yato cepi na� m�ro upasa�kamati, labhateva m�ro ot�ra� labhati m�ro �ramma�a�;
Manato cepi na� m�ro upasa�kamati, labhateva m�ro ot�ra� labhati m�ro �ramma�a�;
Eva� vih�ri� c�vuso bhikkhu� r�p� adhibha�su, na bhikkhu r�pe adhibhosi; sadd�
bhikkhu� adhibha�su na [PTS Page 186] [\q 186/] bhikkhu sadde adhibhos�;
gandh� bhikkhu� adhibha�su, na bhikkhu� gandhe adhibhosi; ras� bhikkhu� adhibha�su,
na bhikkhu rase adhibhosi; pho��habb� bhikkhu� adhibha�su, na bhikkhu pho��habbe
adhibhosi; dhamm� bhikkhu� adhibha�su, na bhikkhu dhamme adhibhosi;
Eva� vih�ri� c�vuso bhikkhu� cakkhuto cepi na� m�ro upasa�kamati, neva labhati m�ro
ot�ra� na labhati m�ro �ramma�a�;
Sotato cepi na� m�ro upasa�kamati, neva labhati m�ro ot�ra� na labhati m�ro
�ramma�a�;
Gh�nato cepi na� m�ro upasa�kamati, neva labhati m�ro ot�ra� na labhati m�ro
�ramma�a�;
Jivh�to cepi na� m�ro upasa�kamati, neva labhati m�ro ot�ra� na labhati m�ro
�ramma�a�;
K�yato cepi na� m�ro upasa�kamati, neva labhati m�ro ot�ra� na labhati m�ro
�ramma�a�;
Manato cepi na� m�ro upasa�kamati, neva labhati m�ro ot�ra� na labhati m�ro
�ramma�a�;
1. Bhibhuto -s�mu. S� 1, 2.
2. Ponobbhavik� - sy�.
3. �yati - s� 2.
Seyyath�pi �vuso ku��g�rak� v� ku��g�ras�l� v�1. [PTS Page 187] [\q 187/]
bahalamattik� add�valimpan�2 puratthim�ya cepi na� dis�ya puriso �ditt�ya ti�ukk�ya
upasa�kameyya; neva labhetha aggi ot�ra�, na labhetha aggi �ramma�a�. Pacchim�ya
cepi na� dis�ya puriso �ditt�ya ti�ukk�ya upasa�kameyya. Uttar�ya cepi na� dis�ya
puriso �ditt�ya ti�ukk�ya upasa�kameyya. Dakkhi�ya cepi na� dis�ya puriso �ditt�ya
ti�ukk�ya upasa�kameyya. He��hato cepi na� dis�ya puriso �ditt�ya ti�ukk�ya
upasa�kameyya; yato kuto cepi na� puriso, �ditt�ya ti�ukk�ya upasa�kameyya; neva
labhetha aggi ot�ra� na labhetha aggi �ramma�a�.
Evameva kho �vuso eva� vih�ri� bhikkhu� cakkhuto cepi na� m�ro upasa�kamati; neva
labhati m�ro ot�ra� na labhati m�ro �ramma�a�.
Sotato cepi na� m�ro upasa�kamati, neva labhati m�ro ot�ra� na labhati m�ro
�ramma�a�;
Gh�nato cepi na� m�ro upasa�kamati, neva labhati m�ro ot�ra� na labhati m�ro
�ramma�a�;
Jivh�to cepi na� m�ro upasa�kamati, neva labhati m�ro ot�ra� na labhati m�ro
�ramma�a�;
K�yato cepi na� m�ro upasa�kamati, neva labhati m�ro ot�ra� na labhati m�ro
�ramma�a�;
Manato cepi na� m�ro upasa�kamati, neva labhati m�ro ot�ra� na labhati m�ro
�ramma�a�;
Eva� vih�r� c�vuso bhikkhu r�pe adhibhosi, na r�p� bhikkhu� adhibha�su;
Sadde bhikkhu adhibhosi, na sadd� bhikkhu� adhibha�su; gandhe bhikkhu adhibhosi, na
gandh� bhikkhu� adhibha�su; rase bhikkhu adhibhosi, na ras� bhikkhu� adhibha�su.
Pho��habbe bhikkhu adhibhosi, na pho��habb� bhikkhu� adhibha�su; dhamme bhikkhu
adhibhosi, na dhamm� bhikkhu� adhibha�su;
1. 19. 7
Dukkhadhammasutta�
Idha bhikkhave bhikkhu cakkhun� r�pa� disv� piyar�pe r�pe adhimuccati, appiyar�pe
r�pe vy�pajjati, anupa��hitak�yasati ca viharati parittacetaso, ta�ca cetovimutti�
pa���vimutti� yath�bh�ta� nappaj�n�ti yatthassa te uppann� p�pak� akusal� dhamm�
aparises� nirujjhanti.
Sotena sadda� sutv� piyar�pe sadde adhimuccati, appiyar�pe sadde vy�pajjati,
anupa��hitak�yasati ca viharati parittacetaso, ta�ca cetovimutti� pa���vimutti�
yath�bh�ta� nappaj�n�ti yatthassa te uppann� [PTS Page 190] [\q 190/] p�pak�
akusal� dhamm� aparises� nirujjhanti. Gh�nena gandha� gh�yitv� piyar�pe gandhe
adhimuccati, appiyar�pe gandhe vy�pajjati, anupa��hitak�yasati ca viharati
parittacetaso, ta�ca cetovimutti� pa���vimutti� yath�bh�ta� nappaj�n�ti yatthassa
te uppann� p�pak� akusal� dhamm� aparises� nirujjhanti. Jivh�ya rasa� s�yitv�
piyar�pe rase adhimuccati, appiyar�pe rase vy�pajjati, anupa��hitak�yasati ca
viharati parittacetaso, ta�ca cetovimutti� pa���vimutti� yath�bh�ta� nappaj�n�ti
yatthassa te uppann� p�pak� akusal� dhamm� aparises� nirujjhanti. K�yena
pho��habba� phusitv� piyar�pe pho��habbe adhimuccati, appiyar�pe pho��habbe
vy�pajjati, anupa��hitak�yasati ca viharati parittacetaso, ta�ca cetovimutti�
pa���vimutti� yath�bh�ta� nappaj�n�ti yatthassa te uppann� p�pak� akusal� dhamm�
aparises� nirujjhanti.
1. Iti imameva - sy�
2. A����a�hi - sy�
3. Ca pass�mi - sy�
4. Gacch�mi - sy�
Nigaccha s�mi - machasa�
5. Tassapuratopi - machasa�, sy�
6. Sato abhikkameyya- s�mu. S� 2.
Idha bhikkhu cakkhun� r�pa� disv� piyar�pe r�pe n�dhimuccati, appiyar�pe r�pe na
vy�pajjati, upa��hitak�yasati ca viharati appam��acetaso, ta�ca cetovimutti�
pa���vimutti� yath�bh�ta� paj�n�ti yatthassa te uppann� p�pak� akusal� dhamm�
aparises� nirujjhanti.
Sotena sadda� sutv� piyar�pe sadde n�dhimuccati, appiyar�pe sadde na khy�pajjati,
upa��hitak�yasati ca viharati appam��acetaso, ta�ca cetovimutti� pa���vimutti�
yath�bh�ta� paj�n�ti yatthassa te uppann� p�pak� akusal� dhamm� aparises�
nirujjhanti.
Gh�nena gandha� gh�yitv� piyar�pe gandhe n�dhimuccati, appiyar�pe gandhe na
khy�pajjati, upa��hitak�yasati ca viharati appam��acetaso, ta�ca cetovimutti�
pa���vimutti� yath�bh�ta� paj�n�ti yatthassa te uppann� p�pak� akusal� dhamm�
aparises� nirujjhanti.
Jivh�ya rasa� s�yitv� piyar�pe rase n�dhimuccati, appiyar�pe rase na vy�pajjati,
upa��hitak�yasati ca viharati appam��acetaso, ta�ca cetovimutti� pa���vimutti�
yath�bh�ta� paj�n�ti yatthassa te uppann� p�pak� akusal� dhamm� aparises�
nirujjhanti.
K�yena pho��habba� phusitv� piyar�pe pho��habbe n�dhimuccati, appiyar�pe pho��habbe
na vy�pajjati, upa��hitak�yasati ca viharati appam��acetaso, ta�ca cetovimutti�
pa���vimutti� yath�bh�ta� paj�n�ti yatthassa te uppann� p�pak� akusal� dhamm�
aparises� nirujjhanti.
Manas� dhamma� vi���ya piyar�pe dhamme n�dhimuccati, appiyar�pe dhamme na
vy�pajjati, upa��hitak�yasati ca viharati appam��acetaso, ta�ca cetovimutti�
pa���vimutti� yath�bh�ta� paj�n�ti yatthassa te uppann� p�pak� akusal� dhamm�
aparises� nirujjhanti; eva� kho bhikkhave sa�varo hoti.
Tassa ce bhikkhave, bhikkhuno eva� carato eva� viharato kad�ci karahaci satisammos�
uppajjanti p�pak� akusal� dhamm� sarasa�akapp� sa��ojaniy�, dandho bhikkhave,
satupp�do, atha kho na�-1 khippameva pajahati vinodeti, byant�karoti, anabh�va�
gameti.
1. Ta� - s� 1, 2.
2. �ayhanti - s� 1, 2.
Dayhanti - sy�.
[PTS Page 191] [\q 191/] seyyath�pi bhikkhave ga�g�nad� p�c�naninn� p�c�na po�
p�c�napabh�r�, atha mah�janak�yo �gaccheyya kudd�lapi�aka� �d�ya: maya� ima�
ga�g�nadi� pacch�ninna� kariss�ma pacch�po�a� pacch�pabbh�rant�; ta� kimma��atha
bhikkhave, api nu se mah�janak�yo ga�g�nadi� pacch�ninna� kareyya pacch�po�a�
pacch�pabbh�ranti? No heta� bhante. Ta� kissa hetu: ga�g�nad� bhante p�c�na ninn�
p�c�na po� p�c�na pabbh�r�, s� na sukar� pacch�ninna� k�tu� pacc�po�a�
pacch�pababh�ra�, y�vadeva ca pana so mah�janak�yo kilamathassa vigh�tassa bh�g�
ass�ti.
Evameva kho bhikhve ta�ce-1 bhikkhu� eva� caranta� eva� viharanta� r�j�no v�
r�jamah�matt� v� mitt� v� amacc� v� ��t� v� s�lohit� v� bhogehi abhiha��hu�
pav�reyyu�: "ehamho purisa, kinte ime k�s�v� anudahanti? Ki� mu�o kap�lamanucarasi?
Ehi h�n�y�vattitv� bhoge ca bhu�jassu, pu���ni ca karohi" ti. So pana bhikkhave
bhikkhu eva� caranto eva� viharanto sikkha� paccakkh�ya h�n�y�vattissat�ti neta�
�h�na� vijjati, ta� kissa hetu: ya� hi ta� bhikkhave citta� d�gharatta�
vivekaninna� vivekapo�a� vivekapabbh�ra�. Tatha-2. H�n�y�vattissat�ti neta� �h�na�
vijjat�ti.
1. 19. 8
Ki�sukopamasutta�
245. Atha-3 kho a��ataro bhikkhu yena��ataro bhikkhu tenupasa�kami, upasa�kamitv�
ta� bhikkhu� etadavoca: "kitt�vat� nu kho �vuso bhikkhuno dassana� suvisuddha�
hot�" ti? Yato kho �vuso bhikkhu channa� phass�yatan�na� [PTS Page 192] [\q 192/]
samudaya�ca atthagama�ca yath�bh�ta� paj�n�ti, ett�vat� kho �vuso bhikkhuno
dassana� suvisuddha� hot�ti.
Atha kho so bhikkhu asantu��ho tassa bhikkhussa pa�havy�kara�ena-4. Yena��ataro
bhikkhu tenupasa�kami, upasa�kamitv� ta� bhikkhu� etadavoca: "kitt�vat� n� kho
�vuso bhikkhuno dassana� suvisuddha� hot�" yatho kho �vuso bhikkhu pa�canna�
up�d�nakkhandh�na� samudaya�aca atthagama�ca yath�bh�ta� paj�n�ti, ett�vat� kho
�vuso bhikkhuno dassana� suvisuddha� hot�ti.
1. Ta�ca - s� 1
2. Tath� - machasa�. S� 1, 2.
3. Yato - s� 2.
4. Pa�ha veyy�kara�ena - machasa�.
Atha kho so bhikkhu asantu��ho tassa bhikkhussa pa�havy�kara�ena [PTS Page 193] [\q
193/] yena��ataro bhikkhu tenupasa�kami, upasa�kamitv� ta� bhikkhu� etadavoca:
"kitt�vat� n� kho �vuso bhikkhuno dassana� suvisuddha� hot�" yato kho �vuso bhikkhu
"ya� ki�ci samudayadhamma� sabbanta� nirodhadhammanti" yath�bh�ta� paj�n�ti,
ett�vat� kho �vuso bhikkhuno dassana� suvisuddha� hot�ti.
Atha kho so bhikkhu puriso asantu��ho tassa purisassa [PTS Page 194] [\q 194/]
pa�havy�kare�ana yena��ataro puriso ki�sukassa dass�v� tenupasa�kameyya,
upasa�kamitv� ta� purisa� eva� vadeyya: k�diso bho purisa, ki�sukoti? So eva�
vadeyya: bahalapattapal�so ko ambho purisa, ki�suko sandacch�yo seyyath�pi
nigrodhoti. Tena kho pana bhikkhu samayena t�disovassa ki�suko yath� tassa
purisassa dassana�. Evameva kho bhikkhu yath� yath� adhimutt�na� tesa� sappuris�na�
dassana� suvisuddha�-2. Tath� tath� tehi tehi sappurisehi-3. By�kata�.
1. Ojirakaj�to - s� 2, [PTS]
2. Suvisuddha� hoti - machasa�, sy�
3. Tath� tath� botehi sappurisehi - machasa�.
Chekehi sappurisehi - sy�.
4. Da�ahuddh�pa� - machasa�
5. Nagarassas�mi - s�mu, sy�.
Imassa nagarass�m� - machasa�.
Upam� kho my�ya� bhikkhu kat� atthassa vi���pan�ya, aya�cevettha attho: nagaranti
kho bhikkhu imasseta� c�tummah�bhutikassa k�yassa adhivacana�.
M�t�pettikasambhavassa odanakumm�s�pacayassa aniccucch�dana parimaddana bhedana
vidda�sana dhammassa. Chadv�ranti kho bhikkhu, channeta� ajjhattik�na� �yatan�na�
adhivacana�. Dov�rikoti kho bhikkhu satiy� eta� adhivacana�. [PTS Page 195] [\q
195/] s�gha� dutayuganti kho bhikkhu samathavipassan�neta� adhivacana�.
Nagaras�miti kho bhikkhu vi����asseta� adhivacana�. Majjhe si�gh��akoti kho bhikkhu
catunneta� mah�bh�t�na� adhivacana�: pa�havidh�tuy� �podh�tuy� tejodh�tuy�
v�yodh�tuy�. Yath�bhutavacananti kho bhikkhu nibb�nasseta� adhivacana�.
Yath�gatamaggoti kho bhikkhu ariyasseta� a��ha�gikassa maggassa adhivacana�
syeyath�da�: samm�di��hiy�, samm�sa�kapp�, samm�v�c�, samm�kammant�, samm��j�v�,
samm�v�y�m�, samm�sati, samm�sam�dhiss�ti.
1. 19. 9
V��opamasutta�
246. Yassa kassa ci bhikkhave bhikkhussa v� bhikkhuniy� v� cakkhuvi��eyyesu r�pesu
uppajjeyya chando v� r�go v� doso v� moho v� pa�igha�-1 v� cetaso, tato citta�
niv�raye, -2. Sabhayo ceso maggo sappa�ibhayo ca saka�ako ca sagahano ca ummaggo ca
kummaggo ca dubhitiko ca, asappurisasevito ceso maggo na ceso maggo sappurisehi
sevito, na tva� arahas�ti tato citta� niv�raye cakkhuvi��eyyehi r�pehi.
Dutiyampi kho bhikkhave go�o ki��h�do adu� ki��ha� otareyya, tamena� ki��harakkhako
n�s�ya suggahita� ga�heyya, n�s�ya suggahita� gahetv� uparigha��ya� suniggahita�
nigga�aheyya, uparigha��ya� suniggahita� niggahetv� da�ena sut��ita� t��eyya,
da�ena sut��ita� t��etv� ossajeyya, eva� hi so bhikkhave go�o ki��h�do g�magato v�
ara��agato v� �h�na bahulo assa nisajjabahulo, na ta� ki��ha� puna otareyya. Tameva
purima� da�asamphassa� samanussaranto. Evameva kho bhikkhave yato bhikkhuno chasu
phass�yatanesu citta� udujjita� hoti sudujjita� ajjhatta� santi��hati sannis�dati
ekodi hoti sam�dhiyati.
Tatiyampi kho bhikkhave go�o ki��h�do adu� ki��ha� otareyya, tamena� ki��harakkhako
n�s�ya suggahita� ga�heyya, n�s�ya suggahita� gahetv� uparigha��ya� suniggahita�
nigga�aheyya, uparigha��ya� suniggahita� niggahetv� da�ena sut��ita� t��eyya,
da�ena sut��ita� t��etv� ossajeyya, eva� hi so bhikkhave go�o ki��h�do g�magato v�
ara��agato v� �h�na bahulo assa nisajjabahulo, na ta� ki��ha� puna otareyya. Tameva
purima� da�asamphassa� samanussaranto. Evameva kho bhikkhave yato bhikkhuno chasu
phass�yatanesu citta� udujjita�-5. Hoti sudujjita�-6. Ajjhatta� santi��hati
sannis�dati ekodi hoti sam�dhiyati.
So eva� vadeyya: "gacchatha me bho ta� v��a� �harath� ti. Tassa ta� v��a�
�harayye�, tamena� eva� vadeyyu�: "aya� kho s� bhante v�� yass� eso saddo eva�
rajan�yo eva� kaman�yo eva� mucchan�yo eva� bandhan�yo" ti. So eva� vadeyya: "ala�
me bho t�ya v��ya, tameva me sadda� �harath�"ti.
1. Ki��h�rakkho - machasa�
2. Ot�ritv� - s� 1, 2
3. Ot�reyya - s� 2.
4. Osajjeyya - machasa�, sy�.
5. Ujuj�na� - s� 1, 2. Udujita� - machasa�
6. Sammujuj�ta� - s� 1, 2, sudujita� - machasa�
7. Kassa - machasa�, sy�.
Tamena� eva� vadeyyu�: "aya� kho bhante v�� n�ma anekasambh�r� mah�sambh�r�,
anekehi sambh�rehi sam�raddh� vadati-1. Seyyath�da�? Do�i�ca pa�icca camma�ca
pa�icca da�a�ca pa�icca upave�a�ca-3. Pa�icca tantiyo ca pa�icca ko�a�ca pa�icca
purisassa ca tajja� v�y�ma� pa�icca ev�ya� bhante v�� n�ma anekasambh�r�
mah�sambh�r�, anekehi sambh�rehi sam�raddh� vadat�ti.
So eva� vadeyya: asat�-5. Kir�ya� bho v�� n�ma, yatheva� ya� ki�ci v�� n�ma, ettha
ca pan�ya� jano ativela� pamatto pal��ito-6. Ti. Evameva kho bhikkhave bhikkhu
r�pa� samantesati y�vat� r�passa gati. Vedan� samantesati y�vat� vedan�ya gati,
sa��a� samantesati y�vat� sa���ya gati sa�kh�re samantesati y�vat� sa�kh�r�na�
gati. Vi����a� samantesati y�vat� vi����assa gati. Tassa r�pa� samantesato y�vat�
r�passa gati. Vedana� samantesato y�vat� vedanassa gati. Sa��a� samantesato y�vat�
sa����assa gati. Sa�kh�re samantesato y�vat� sa�kh�rassa gati. Vi����a� samannesato
y�vat� vi����assa gati. Yampassa ta� [PTS Page 198] [\q 198/] hoti ahanti v�
mamanti v� asam�ti v� tampi tassa na hot�ti.
1. 19. 10
Chapp��akasutta�
Katha�c�vuso avassuto hoti: idh�vuso bhikkhu cakkhun� r�pa� disv� piyar�pe r�pe
adhimuccati, appiyar�pe r�pe vy�pajjati, anupa��hitak�yasati ca viharati
parittacetaso, ta�ca cetovimutti� pa���vimutti� yath�bh�ta� nappaj�n�ti yatthassa
te uppann� p�pak� akusal� dhamm� aparises� nirujjhanti.
1. Carati - sy�
2. Ma�ca� - sy�
3. Upadh�ra�eva - machasa�, sy�
4. Satata dh� - s� 1
5. Asakkir�ya� - s� 1, 2.
6. Pala�ito - machasa�
7. Vilekheyu� - machasa�
Vil�kheyu�- sy�
8. Aya�ca kho [PTS]
Katha�ca bhikkhave sa�varo hoti: idha bhikkhave bhikkhu cakkhun� r�pa� disv�
piyar�pe r�pe n�dhimuccati, appiyar�pe r�pe na vy�pajjati, upa��hitak�yasati ca
viharati appam��acetaso, ta�ca cetovimutti� pa���vimutti� yath�bh�ta� paj�n�ti
yatthassa te uppann� p�pak� akusal� dhamm� aparises� nirujjhanti.
1. P��ak�na� - machasa�
P��ak� - sy�
2. Anuvidhiseyyu�- s� 1, 2.
Atha kho te bhikkhave chapp��ak� n�n� visay� n�n� gocar� saka� saka� gocaravisaya�
�vi�jeyyu�; ahi �vi�jeyya vammika� pavekkh�m�ti, su�sum�ro �vi�jeyya udaka�
pavekkh�m�ti, pakkh� �vi�jeyya �k�sa� �ess�m�ti, kukkuro �vi�jeyya g�ma�
pavekkh�m�ti sig�lo �vi�jeyya s�vathika� pavekkh�m�ti. Makka�o �vi�jeyya vana�
pavekkh�m�ti. Yad� kho pana te bhikkhave chapp��ak� jhatt� assu kilant�, atha
tameva kh�la� v� thamha� v� upati��heyyu�, upanis�deyyu�, upanipajjeyyu�, vasa�
gaccheyyu�.
Evameva kho bhikkhave yassa kassaci bhikkhuno k�yagat� sati bh�vit� bahul�kat�, ta�
cakkhu n�vi�jati man�pikesu r�pesu, aman�pikassa r�p�ni nappa�ikkul� honti; sota�
n�vi�jati man�pikesu saddesu, aman�pikassa sadd�ni nappa�ikkul� honti, gh�na�
n�vi�jati man�pikesu gandhesu, aman�pikassa gandh� nappa�ikkul� honti, jivh�
n�vi�jati man�pikesu rasesu, man�pikassa ras� nappa�ikkul� honti, k�yo n�vi�jati
man�pikesu pho��habbesu, aman�pikassa pho��habb� nappa�ikkul� honti, mano n�vi�jati
man�pikesu dhammesu, aman�pikassa dhamm� nappa�ikkul� honti. Eva� kho bhikkhave
sa�varo hoti.
Da�he kh�le v� thamhe v�. Ti kho bhikkhave k�yagat� satiy� eta� adhivacana�,
tasm�tiha bhikkhave eva� sikkhitabba�: "k�yagat� no sati bh�vit� bhavissati
bahul�kat� y�n�kat� vatthukat� anu��hit� paricit� susam�raddh�" ti, eva� hi vo
bhikkhave sikkhitabbanti.
1. Ta� - s� 1, 2.
2. Vepacitti - s� 1, 2
3. Sudhamma� saha� - s� 1, 2.
4. Bandho - s� 1, 2, sy�.
5. Id�n�ha� - sy�.
6. Devap�re - s� 1.
Yad� ca kho bhikkhave vepacittissa asurindassa eva� hoti; dhammik� kho asur�,
adhammik� dev�, tattheva d�n�ha� asurapura� gamiss�m�ti, atha ka�apa�camehi
bandhanehi baddha�-1. Att�na� samanupassati; dibbehi pa�cak�magu�ehi parih�yati,
eva� sukhuma� kho bhikkhave vepacittibandhana�, tato sukhumatara� m�rabandhana�,
ma��am�no bhikkhave baddho-2. M�rassa, ama��am�no mutto p�pimato.
1. Bandha� - s� 1, 2 sy�.
1. Bandho - sy�.
�s�visavaggo ekunav�satimo.
Tatrudd�na�:
[PTS Page 204] [\q 204/] �siviso ratho kummo dve d�rukkhandhena avassut�
Dukkhadhamm� ki�suk� v�� chapp��ak�-2. Yavakal�pena c�ti
Catuttho pa��sako.
Tatra vaggudd�na�:
1. Asm�tiha - s� 1, 2.
2. V�� cchapp��aka. - S�
3. Ida� potthakesu na dissate
1. Sag�th�vaggo
1. 20. 1
Sam�dhisutta�
249. Tisso im� bhikkhave vedan�, katam� tisso,* sukh� vedan� dukkh� vedan�
adukkhamasukh� vedan�. Im� kho bhikkhave tisso vedan�ti.
1. 20. 2
Sukhasutta�
250. Tisso im� bhikkhave vedan�, katam� tisso; sukh� vedan� dukkh� vedan�
adukkhamasukh� vedan�; im� kho bhikkhave tisso vedan�ti.
[PTS Page 205] [\q 205/] sukha� v� yadi v� dukkha� adukkhamasukha� saha
Ajjhatta�ca bahiddh� ca ya� ki�ci atthi vedita�
Eta� dukkhanti �atv�na mosadhamma� palokita�-1.
Phussa phussa vayampassa�-2. Eva� tattha virajjat� ti.
1. 20. 3
Pah�nasutta�
251. Tisso im� bhikkhave vedan�. Katam� tisso, sukh� vedan� dukkh� vedan�
adukkhamasukh� vedan�. Sukh�ya bhikkhave vedan�ya r�g�nusayo pah�tabbo, dukkh�ya
vedan�ya pa�igh�nusayo pah�tabbo, adukkhamasukh�ya, vedan�ya avijj�nusayo
pah�tabbo. Yato kho bhikkhave bhikkhuno sukh�ya vedan�ya r�g�nusayo pah�no hoti
dukkh�ya vedan�ya pa�igh�nusayo pah�no hoti, adukkhamasukh�ya vedan�ya avijj�nusayo
pah�no hoti, aya� vuccati bhikkhave bhikkhu-3. Pah�nar�g�nusayo-4 acchecchi ta�ha�,
v�vattay�-5. Sa��ojana� samm�m�n�bhisamay� antamak�si dukkhass�ti.
1. Palokina - machasa�, a��hakath�
2. Vaya� phussa� - sy�, a��hakath�
Phassa� - s� 1, 2
3. Bhikkhuno - s� 1, 2
4. Niranusayo sammaddaso - machasa�
Nir�g�nusayo - sy�
5. Vivattay� - sy�.
[PTS Page 206] [\q 206/] yato v�-2. Bhikkhu �t�p� sampaja��a� na ri�cati
Tato so vedan� sabb� parij�n�ti pa�ito.
1. 20. 4
P�t�lasutta�
252. Assutav� bhikkhave puthujjano eva� v�ca� bh�sati: 'atthi mah�samudde p�t�lo'
ti. Ta� kho paneta� bhikkhave assutav� puthujjano asanta� avijjam�na� eva� v�ca�
bh�sati: 'atthi mah� samudde p�t�lo'ti. S�r�rik�na� kho eta� bhikkhave dukkh�na�
vedan�na� adhivacana� yadida� p�t�loti. Assutav� bhikkhave puthujjano s�r�rik�ya
dukkh�ya vedan�ya phu��ho sam�no socati kilamati paridevati uratt��i�-4. Kandati.
Sammoha� �pajjati. Aya� vuccati bhikkhave assutav� puthujjano p�t�le na
paccu��h�si, g�dha�ca n�jajhag�. Sutav� bhikkhave ariyas�vako s�r�rik�ya dukkh�ya
vedan�ya phu��ho sam�no na sovati na kilamati na paridevati na uratt��i�-4. Kandati
na sammoha� �pajjati. Aya� vuccati bhikkhave sutav� ariyas�vako p�t�le paccu��h�si,
g�dha�ca ajjhag�ti.
-----------------------
1. Abhinandanti - s�mu 11
2. Yato v� kho - s� 1, 2
3. Sa�khasa� nopeti - machasa�
Nupeti - sy�
Na upeti - s�. Mu.
4. Uratt�li� - s� 1. 2.
5. Dukkh�, - s�mu.
253. Tisso im� bhikkhave vedan�. Katam� tisso: sukh� vedan� dukkh� vedan�
adukkhamasukh� vedan�. Sukh� bhikkhave vedan� dukkhato da��habb�, dukkh� vedan�
sallato da��habb�, adukkhamasukh� vedan� aniccato da��habb�.
Yato kho bhikkhave bhikkhuno sukh� vedan� dukkhato di��h� hoti, dukkh� vedan�
sallato di��h� hoti, adukkhamasukh� vedan� aniccato di��h� hoti, aya� vuccati
bhikkhave bhikkhu sammaddaso acchecchi ta�ha�, v�vattay� sa��ojana�,
samm�m�n�bhisamay� antamak�si dukkhass�ti.
1. 20. 6
Sallasutta�
254. Assutav� bhikkhave puthujjano sukhampi vedan�� vediyati, dukkhampi vedana�
vediyati, adukkhamasukhampi vedana� vediyati, sutav� bhikkhave ariyas�vako sukhampi
vedana� [PTS Page 208] [\q 208/] vediyati, dukkhampi vedana� vediyati,
adukkhamasukhampi vedana� vediyati, tatra bhikkhave ko viseso, ko adhipp�yo, ki�
n�n�kara�a� sutavato ariyas�vakassa assutavat� puthujannoti?
-------------------------
1. Sukha� - s� 2
2. Na anuvijjheyyu� - s� 1. 2.
Anurodha� na vijjheyyu� - sy�
3. Ekasallena - machasa�,
4. Vedayati - machasa�
Sa�kh�tadhammassa bahussutassa
Sampassato lokamima� para�ca
I��hassa dhamm� na mathenti citta�
Ani��hato no pa�igh�tameti.
255. Eka� samaya� bhagav� ves�liya� viharati mah�vane k 譌 g�ras�l�ya�. Atha kho
bhagav� s�yanhasamaya� pa�isall�n� vu��hito yena gil�nas�l� tenupasa�kami,
upasa�kamitv� pa��atte �sane nis�di, nisajja kho bhagav� bhikkh� [PTS Page 211] [\q
211/] �mantesi: sato bhikkhave bhikkhu sampaj�no k�la� �gameyya, aya� vo
amh�ka� anus�san�.
Katha�ca bhikkhave bhikkhu sato hoti: idha bhikkhave bhikkhu k�ye k�y�nupass�
viharati �t�p� sampaj�no satim� vineyya loke abhijjh� domanassa�; vedan�su
vedan�nupass� viharati �t�p� sampaj�no satim� vineyya loke abhijjh� domanassa�;
citte citt�nupass� viharati �t�pi sampaj�no satim� vineyya loko abhijjh�
domanassa�; dhammesu dhamm�nupass� viharati �t�p� sampaj�no satim� vineyya loko
abhijjh� domanassa�; eva� kho bhikkhave bhikkhu sato hoti.
1. Na so - sy�
2. Sappa��o - s� 1. 2.
3. Aya� - sy�
4. Vidhamik� - sy�
1. Jh� peyya - s� 1. 2.
2. J�vitassa pariyantika� - s� 1.
256. Eka� samaya� bhagav� ves�liya� viharati mah�vane k 譌 g�ras�l�ya�. Atha kho
bhagav� s�yanhasamaya� pa�isall��-1. Vu��hito yena gil�nas�l� tenupasa�kami,
upasa�kamitv� pa��atte �sane nis�di, nisajja kho bhagav� bhikkh� �mantesi: sato
bhikkhave bhikkhu sampaj�no k�la� �gameyya, aya� vo amh�ka� anus�san�.
Katha�ca bhikkhave bhikkhu sato hoti: idha bhikkhave bhikkhu k�ye k�y�nupass�
viharati �t�p� sampaj�no satim� vineyya loke abhijjh� domanassa�; vedan�su
vedan�nupass� viharati �t�p� sampaj�no satim� vineyya loke abhijjh� domanassa�;
citte citt�nupass� viharati �t�pi sampaj�no satim� vineyya loko abhijjh�
domanassa�; dhammesu dhamm�nupass� viharati �t�p� sampaj�no satim� vineyya loko
abhijjh� domanassa�; eva� kho bhikkhave bhikkhu sato hoti.
[PTS Page 214] [\q 214/] katha�ca bhikkhave bhikkhu sampaj�no hoti; idha
bhikkhave bhikkhu abhikkante pa�ikkante sampaj�nak�r� hoti, �lokite vilokite
sampaj�nak�r� hoti, samma�jite pas�rite sampaj�nak�r� hoti,
sa�g��ipattac�varadh�ra�e sampaj�k�r� hoti, asite p�te kh�yite s�yite sampaj�nak�r�
hoti, ucc�rapass�vakamme sampaj�nak�r� hoti, gate �hite nisinne sutte j�garite
bh�site tu�h�bh�ve sampaj�nak�r� hoti; eva� kho bhikkhave bhikkhu sampaj�no hoti.
Sato bhikkhave bhikkhu sampaj�no k�la� �gameyya, aya� vo amh�ka� anus�san�.
1. Pa�isall�n� - s� 2.
1. 20. 9
Aniccasutta�
257. Tisso im� bhikkhave vedan� anicc� sa�khat� pa�icca samuppann� khayadhamm�
vayadhamm� vir�gadhamm� nirodhadhamm� katam� tisso; sukh� vedan� dukkh� vedan�
adukkhamasukh� vedan� im� kho bhikkhave tisso vedan� anicc� sa�khat�
pa�iccasamuppann� khayadhamm� vayadhamm� vir�gadhamm� nirodhadhamm�ti.
1. 20. 10
Phassam�lakasutta�
258. [PTS Page 215] [\q 215/] tisso im� bhikkhave vedan� phassaj� phassam�lak�
phassa nid�n� phassapaccay�. Katam� tisso: sukh� vedan� dukkh� vedan�
adukkhamasukh� vedan�. Sukhavedaniya� bhikkhave phassa� pa�icca uppajjati sukh�
vedan�. Tasseva sukhavedaniyassa phassassa nirodh� ya� tajja� vedayita�,
sukhavedaniya� phassa� pa�icca uppann� sukh� vedan� s� nirujjhati, s� v�pasammati;
Tatrudd�na�:
1. V�pasamati - say�
2. Tajaja� phassa� pa�icca tajj� vedan� upapajjati tajjassa phassassa nirodh� tajj�
vedan� nirujajhati - machasa�, syaja.
S�dhu, s�dhu bhikkhu, tisso im� bhikkhu vedan� vutt� may�, sukh� vedan�, dukkh�
vedan�, adukkhamasukh� vedan�, im� tisso vedan� vutt� may�. Vutta� kho paneta�
bhikkhu may� ya� ki�ci vedayita� ta�-1. Dukkhasminti. Ta� kho paneta� bhikkhu may�
sa�kh�r�na��eva aniccata� sandh�ya bh�sita�: ya� ki�ci vedayita� ta� dukkhasminti.
Ta� kho paneta� bhikkhu may� sa�kh�r�na��eva-2. Khayadhammata� sandh�ya bh�sita�:
ya� ki�ci vedayita� ta� dukkhasminti. Ta� kho paneta� bhikkhu may� sa�kh�r�na��eva-
2. Vayadhammata� sandh�ya bh�sita�: ya� ki�ci vedayita� ta� dukkhasminti. Ta� kho
paneta� bhikkhu may� sa�kh�r�na��eva vir�gadhammata� sandh�ya bh�sita�: ya� ki�ci
vedayita� ta� dukkhasmint�. Ta� kho paneta� bhikkhu may� sa�kh�r�na��eva [PTS Page
217] [\q 217/] nirodhadhammata� sandh�ya bh�sita�: ya� ki�ci vedayita� ta�
dukkhasminti. Ta� kho paneta� bhikkhu may� sa�kh�r�na��eva vipari�madhammata�
sandh�ya bh�sita�: ya� ki�ci vedayita� ta� dukkhasminti.
Atha kho pana bhikkhu may� anupubba-3. Sa�kh�r�na� nirodho akkh�to, pa�hama� jh�na�
sam�pannassa v�c� niruddh� hoti, dutiya� jh�na� sam�pannassa vitakkavic�r� niruddh�
honti, tatiya� jh�na� sam�pannassa p�ti niruddh� hoti, catuttha� jh�na�
sam�pannassa ass�sapass�s� niruddh� honti, �k�s�na�c�yatana� sam�pannassa r�pasa���
niruddh� hoti, vi����a�c�yatana� sam�pannassa �k�s�na�c�yatanasa��� niruddh� hoti,
�ki�ca���yatana� sam�pannassa vi����a�c�yatanasa��� niruddh� hoti,
nevasa���n�sa���yatana� sam�pannassa �ki�ca���yatanasa��� niruddh� hoti,
sa���vedayitanirodha� sam�pannassa sa��� ca vedan� ca niruddh� honti, kh��savassa
bhikkhuno r�go niruddho hoti doso niruddho hoti, moho niruddho hoti.
1. Sabbanta� - s� 1.
2. Sa�kh�r�na� - yeva - s� 1, 2.
3. Anupubba� - s� 1. 2.
Atha kho pana bhikkhu may� anupubbasa�kh�r�na� v�pasamo akkh�to, pa�hama� jh�na�
sam�pannassa v�c� v�pasant� hoti, dutiya� jh�na� sam�pannassa vitakkavic�r�
v�pasant� honti, tatiya� jh�na� sam�pannassa p�ti v�pasant� hoti, catuttha� jh�na�
sam�pannassa ass�sapass�s� v�pasant� honti, �k�s�na�c�yatana� sam�pannassa
r�pasa��� v�pasant� hoti, vi����a�c�yatana� sam�pannassa �k�s�na�c�yatanasa���
v�pasant� hoti, �ki�ca���yatana� sam�pannassa vi����a�c�yatanasa��� v�pasant� hoti,
nevasa���n�sa���yatana� sam�pannassa �ki�ca���yatanasa��� v�pasant� hoti,
sa���vedayitanirodha� sam�pannassa sa��� ca vedan� ca v�pasant� honti, kh��savassa
bhikkhuno r�go v�pasanto hoti doso v�pasanto hoti, moho v�pasanto hoti.
2. 2. 2
�k�sasutta�
260. [PTS Page 219] [\q 219/] seyyath�pi bhikkhave �k�se vividh� v�t� v�yanti:
purattim�pi v�t� v�yanti, pacchim�pi v�t� v�yanti, uttar�pi v�t� v�yanti, dakkhi�pi
v�t� v�yanti, saraj�pi v�t� v�yanti, araj�pi v�t� v�y�nti, s�t�pi v�t� v�yanti,
u�ah�pi v�t� v�yanti, paritt�pi v�t� v�yanti, adhimatt�pi v�t� v�yanti, evameva kho
bhikkhave imasmi� k�yasmi� vividh� vedan� uppajjanti: sukh�pi vedan� uppajjanti,ti.
Dukkh�pi vedan� uppajjanti, adukkhamasukh�pi vedan� uppajjanti' ti.
1. Samuppajjati - s� 1. 2
2. Sampaj�no nirujajhati - sy�.
3. Tato ca - s�mu.
4. N�peti - sy�.
261. Seyyath�pi bhikkhave �k�se vividh� v�t� v�yanti: purattim�pi v�t� v�yanti,
pacchim�pi v�t� v�yanti, uttar�pi v�t� v�yanti, dakkhi�pi v�t� v�yanti, saraj�pi
v�t� v�yanti, araj�pi v�t� v�y�nti, s�t�pi v�t� v�yanti, u�ah�pi v�t� v�yanti,
paritt�pi v�t� v�yanti, adhimatt�pi v�t� v�yanti, evameva kho bhikkhave imasmi�
k�yasmi� vividh� vedan� uppajjanti: sukh�pi vedan� uppajjanti, -1. Dukkh�pi vedan�
uppajjanti, -1. Adukkhamasukh�pi vedan� uppajjanti' ti. 2. 2. 4
Ag�rasutta�
Evameva kho bhikkhave imasmi� k�yasmi� vividh� vedan� uppajjanti: sukh�pi vedan�
uppajjanti, dukkh�pi vedan� uppajjanti, adukkhamasukh�pi vedan� uppajjanti,
s�mis�pi sukh� vedan� uppajjanti, nir�mis�pi sukh� vedan� uppajjanti s�mis�pi
dukkh� vedan� uppajjanti, nir�mis�pi dukkh� vedan� uppajjanti, s�mis�pi
adukkhamasukh� vedan� uppajjanti, nir�mis�pi adukkhamasukh� vedan� uppajjant�ti.
2. 2. 5
Santakasutta�
263. Atha kho �yasm� �nando yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho �yasm� �nando bhagavanta�
etadavoca: katam� nu kho bhante vedan�? Katamo vedan�-2. Samudayo? Katamo vedan�
nirodho? Katam� [PTS Page 220] [\q 220/] vedan� nirodhag�min�pa�ipad�? Ko
vedan�ya ass�do? Ko-3. �d�navo? Ki�-4. Nissara�anti?
Tisso im� �nanda vedan�: sukh� vedan�, dukkh� vedan� adukkhamasukh� vedan�. Im�
vuccanti �nanda vedan�. Phassasamuday� vedan�samudayo phassanirodh� vedan�nirodho.
Ayameva ariyo a��ha�giko maggo vedan�nirodhag�min� pa�ipad�. Seyyath�da�:
samm�di��hi samm�sa�kappa, samm�v�c� samm�kammanta samm��j�v� samm�v�y�ma samm�sati
samm�sam�dhi. Ya� vedana� pa�icca uppajjati sukha� somanassa�, aya� vedan�ya
ass�do; y� vedan� anicc� dukkh� vipari�madhamm�, aya� vedan�ya �d�navo. Yo vedan�ya
chandar�gavinayo chandar�gappah�na�, ida� vedan�ya nissara�a�.
1. Uppajjati - sy�
2. Vedan�ya s� 1, 2.
3. Ko vedan�ya - sy�.
4. Ki� vedan�ya - sy�.
264. Atha kho �yasm� �nando yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho �yasm� �nando bhagavanta�
etadavoca: katam� nu kho �nanda vedan�? Katamo vedan� samudayo? Katamo
vedan�nirodho? Katam� vedan� nirodhag�min�pa�ipad�? Ko vedan�ya ass�do? Ko �d�navo?
Ki� nissara�anti?
A��hakasutta�
2. 2. 7
[PTS Page 222] [\q 222/] tisso im� bhikkhave vedan�: sukh� vedan�, dukkh�
vedan� adukkhamasukh� vedan�. Im� vuccanti bhikkhave vedan�. Phassasamuday�
vedan�samudayo phassanirodh� vedan�nirodho. Ayameva ariyo a��ha�giko maggo
vedan�nirodhag�min� pa�ipad�. Seyyath�da�: samm�di��hi samm�sa�kappa, samm�v�c�
samm�kammanta samm��j�v� samm�v�y�ma samm�sati samm�sam�dhi. Ya� vedana� pa�icca
uppajjati sukha� somanassa�, aya� vedan�ya ass�do; y� vedan� anicc� dukkh�
vipari�madhamm�, aya� vedan�ya �d�navo. Yo vedan�ya chandar�gavinayo
chandar�gappah�na�, ida� vedan�ya nissara�a�.
Atha kho pana bhikkhave may� anupubbasa�kh�r�na� nirodho akkh�to: pa�hama� jh�na�
sam�pannassa v�c� niruddh� hoti, dutiya� jh�na� sam�pannassa vitakkavic�r� niruddh�
honti, tatiya� jh�na� sam�pannassa p�ti niruddh� hoti, catuttha� jh�na�
sam�pannassa ass�sapass�s� niruddh� honti, �k�s�na�c�yatana� sam�pannassa r�pasa���
niruddh� hoti, vi����a�c�yatana� sam�pannassa �k�s�na�c�yatanasa��� niruddh� hoti,
�ki�ca���yatana� sam�pannassa vi����a�c�yatanasa��� niruddh� hoti,
nevasa���n�sa���yatana� sam�pannassa �ki�ca���yatanasa��� niruddh� hoti,
sa���vedayitanirodha� sam�pannassa sa��� ca vedan� ca niruddh� honti, kh��savassa
bhikkhuno r�go niruddho hoti doso niruddho hoti, moho niruddho hoti.
Atha kho pana bhikkhave may� anupubbasa�kh�r�na� v�pasamo akkh�to, pa�hama� jh�na�
sam�pannassa v�c� v�pasant� hoti, dutiya� jh�na� sam�pannassa vitakkavic�r�
v�pasant� honti, tatiya� jh�na� sam�pannassa p�ti v�pasant� hoti, catuttha� jh�na�
sam�pannassa ass�sapass�s� v�pasant� honti, �k�s�na�c�yatana� sam�pannassa
r�pasa��� v�pasant� hoti, vi����a�c�yatana� sam�pannassa �k�s�na�c�yatanasa���
v�pasant� hoti, �ki�ca���yatana� sam�pannassa vi����a�c�yatanasa��� v�pasant� hoti,
nevasa���n�sa���yatana� sam�pannassa �ki�ca���yatanasa��� v�pasant� hoti,
sa���vedayitanirodha� sam�pannassa sa��� ca vedan� ca v�pasant� honti, kh��savassa
bhikkhuno r�go v�pasanto hoti doso v�pasanto hoti, moho v�pasanto hoti.
2. 2. 8
Dutiyaa��hakasutta�
Tisso im� bhikkhave vedan�: sukh� vedan�, dukkh� vedan� adukkhamasukh� vedan�. Im�
vuccanti bhikkhave vedan�. Phassasamuday� vedan�samudayo phassanirodh�
vedan�nirodho. Ayameva ariyo a��ha�giko maggo vedan�nirodhag�min� pa�ipad�.
Seyyath�da�: samm�di��hi samm�sa�kappa, samm�v�c� samm�kammanta samm��j�va
samm�v�y�ma samm�sati samm�sam�dhi. Ya� vedana� pa�icca uppajjati sukha�
somanassa�, aya� vedan�ya ass�do; y� vedan� anicc� dukkh� vipari�madhamm�, aya�
vedan�ya �d�navo. Yo vedan�ya chandar�gavinayo chandar�gappah�na�, ida� vedan�ya
nissara�a�.
Atha kho pana bhikkhave may� anupubbasa�kh�r�na� nirodho akkh�to, pa�hama� jh�na�
sam�pannassa v�c� niruddh� hoti, dutiya� jh�na� sam�pannassa vitakkavic�r� niruddh�
honti, tatiya� jh�na� sam�pannassa p�ti niruddh� hoti, catuttha� jh�na�
sam�pannassa ass�sapass�s� niruddh� honti, �k�s�na�c�yatana� sam�pannassa r�pasa���
niruddh� hoti, vi����a�c�yatana� sam�pannassa �k�s�na�c�yatanasa��� niruddh� hoti,
�ki�ca���yatana� sam�pannassa vi����a�c�yatanasa��� niruddh� hoti,
nevasa���n�sa���yatana� sam�pannassa �ki�ca���yatanasa��� niruddh� hoti,
sa���vedayitanirodha� sam�pannassa sa��� ca vedan� ca niruddh� honti, kh��savassa
bhikkhuno r�go niruddho hoti doso niruddho hoti, moho niruddho hoti.
Atha kho pana bhikkhave may� anupubbasa�kh�r�na� v�pasamo akkh�to, pa�hama� jh�na�
sam�pannassa v�c� v�pasant� hoti, dutiya� jh�na� sam�pannassa vitakkavic�r�
v�pasant� honti, tatiya� jh�na� sam�pannassa p�ti v�pasant� hoti, catuttha� jh�na�
sam�pannassa ass�sapass�s� v�pasant� honti, �k�s�na�c�yatana� sam�pannassa
r�pasa��� v�pasant� hoti, vi����a�c�yatana� sam�pannassa �k�s�na�c�yatanasa���
v�pasant� hoti, �ki�ca���yatana� sam�pannassa vi����a�c�yatanasa��� v�pasant� hoti,
nevasa���n�sa���yatana� sam�pannassa �ki�ca���yatanasa��� v�pasant� hoti,
sa���vedayitanirodha� sam�pannassa sa��� ca vedan� ca v�pasant� honti, kh��savassa
bhikkhuno r�go v�pasanto hoti doso v�pasanto hoti, moho v�pasanto hoti.
Atha kho pana bhikkhave may� anupubbasa�kh�r�na� passaddhi akkh�t� pa�hama� jh�na�
sam�pannassa v�c� pa�ippassaddh� hoti, dutiya� jh�na� sam�pannassa vitakkavic�r�
pa�ippassaddh� honiti, tatiya� jh�na� sam�pannassa p�ti pa�ippassaddh� hoti,
catuttha� sam�pannassa ass�sapass�s� pa�ippassaddh� honti, sa���vedayitanirodha�
sam�pannassa sa��� ca vedan� ca pa�ippassaddh� honti, kh��asavassa bhikkhuno r�go
pa�ippassaddho hoti, doso pa�ippassaddho hoti, moho pa�ippassaddho hot�ti.
Tisso kho gahapati vedan� vutt� bhagavat�: sukh� vedan�, dukkh� vedan�,
adukkhamasukh� vedan�. Im� kho gahapati tisso vedan� vutt� bhagavat�ti.
Eva� vutte pa�caka�go thapati �yasmanta� ud�yi� etadavoca: na kho bhante ud�yi
tisso vedan� vutt� bhagavat�. Dve bhante vedan� vutt� bhagavat� sukh� vedan�
dukkh�vedan�. Y�ya� bhante adukkhamasukh� vedan�, sattasmi� es� pa�ite sukhe vutt�
bhagavat�ti.
Dutiyampi kho �yasm� ud�yi pa�caka�ga� thapati� etadavoca: na kho gahapati dve
vedan� vutt� bhagavat�, tisso vedan� vutt� bhagavat�: sukh� vedan�, dukkh� vedan�,
adukkhamasukh� vedan�. Im� tisso vedan� vutt� bhagavat�ti.
Dutiyampi kho pa�caka�go thapati �yasmanta� ud�yi� etadavoca: na kho bhante ud�yi
tisso vedan� vutt� bhagavat�, dve vedan� vutt� bhagavat�: sukh� vedan�, dukkh�
vedan�. Y�ya� bhante adukkhamasukh� vedan� santasmi� es� pa�te sukhe vutt�
bhagavat�ti.
Tatiyampi kho �yasm� ud�yi pa�caka�ga� thapati etadavoca: na kho gahapati dve
vedan� vutt� bhagavat�, tisso vedan� vutt� bhagavat�: sukh� vedan�, dukkh� vedan�,
adukkhamasukh� vedan�. Im� tisso vedan� vutt� bhagavat�ti.
Tatiyampi kho pa�caka�go thapati �yasmanta� [PTS Page 224] [\q 224/] ud�yi�
etadavoca: na kho bhante ud�yi tisso vedan� vutt� bhagavat�, dve vedan� vutt�
bhagavat�: sukh� vedan�, dukkh� vedan�. Y�ya� bhante adukkhamasukh� vedan�
santasmi� es� pa�te sukhe vutt� bhagavat�ti. Neva kho asakkhi �yasm� ud�y�
pa�caka�ga� thapati� sa���petu�, na pana asakkhi pa�caka�go thapati �yasmanta�
ud�yi� sa���petu�.
Assosi kho �yasm� �nando �yasmato ud�yissa pa�caka�gena thapatin� saddhi� ima�
kath�sall�pa�. Atha kho �yasm� �nando yena bhagav� tenupasa�kami upasa�kamitv�
�yasmanta� �nanda� bhagav� etadavoca: ekamanta� nisinno kho �yasm� �nando y�vatako
�yasmato ud�yissa pa�caka�gena thapatin� saddhi� ahosi kath�sall�po ta� sabba�
bhagavato �rocesi.
Eva� pariy�yadesito-1. Kho �nanda may� dhammo. Eva� pariy�ya desite kho �nanda may�
dhamme ye a��ama��assa subh�sita� sulapita� na samanuma��issanti na
samanuj�nissanti na samanumodissanti; nesa�-2. Eta� p��ika�akha� bha�anaj�t�
kalahaj�t� viv�d�pann� a��ama��a� mukhasatat�hi vitudant� viharissant�ti.
Eva� pariy�yadesito kho �nanda may� dhammo, eva� pariy�ya desite kho �nanda may�
dhamme ye a��ama��assa subh�sita� sulapita� samanuma��issanti samanuj�nissanti,
samanumodissanti, nesa� eta� p��ika�kha�, samagg� sammodam�n� avivadam�n� kh�rodak�
bh�t� a��ama��a� piyacakkh�h� sampassant� viharissant�ti.
Pa�cime �nanda k�magu�. Katame pa�ca: cakkhuvi��eyy� r�p� i��h� kant� man�p�
piyar�p� k�m�pasa�hit� rajan�y�, sotavi��eyy� sadd� i��h� kant� man�p� piyar�p�
k�m�pasa�hit� rajan�y�, gh�navi��eyy� gandh� i��h� kant� man�p� piyar�p�
k�m�pasa�hit� rajan�y�, jivh�vi��eyy� ras� i��h� kant� man�p� piyar�p�
k�m�pasa�hit� rajan�y�, k�yavi��eyy� pho��habb� i��h� kant� man�p� piyar�p�
k�m�pasa�hit� rajan�y�. Ime kho �nanda pa�ca k�magu�. Ya� kho �nanda ime pa�ca
k�magu�e pa�icca uppajjati sukha� somanassa�, ida� vuccati k�masukha�, ye kho
�nanda eva� vadeyyu�: eta� parama� santa� sukha� somanassa� pa�isa�vedent�ti, ida�
nes�ha� n�nuj�n�mi. Ta� kissa hetu; atth�nanda etamh� sukh� a��a� sukha�
abhikkantatara� ceva pa�tatara�ca.
1. Pariy�yena - s� 1, 2. 2. Tesa� - s� 1, 2.
[PTS Page 226] [\q 226/] ye kho �nanda eva� vadeyyu�: "eta� parama� santa�
sukha� somanassa� pa�isa�vedenti" ti, ida� nes�ha� n�nuj�n�mi, ta� kissa hetu:
atth�nanda etamh� sukh� a��a� sukha� abhikkantara�ca pa�tatara�ca katama�c�nanda
etamh� sukh� a��a� sukha� abhikkantara�ca pa�tatara�ca: idh�nanda bhikkhu
vitakkavic�r�na� v�pasam� ajjhatta� sampas�dana� cetaso ekodibh�va� avitakka�
avic�ra� sam�dhija� p�tisukha� dutiya� jh�na� upasampajja viharati. Ida� kho �nanda
etamh� sukh� a��a� sukha� abhikkantara�ca pa�tatara�ca.
�h�na� kho paneta� �nanda vijjati ya� a��atitthiy� paribb�jak� eva� vadeyyu�:
"sa���vedayitanirodha� sama�o gotamo �ha, ta�ca sukhasmi� pa���peti, tayida� ki�su
tayida� katha�s� " ti? Eva�v�dino �nanda a��atitthiy� paribb�jak� evamassu
vacan�y�: na kho �vuso bhagav� sukha� yeva vedana� sandh�ya sukhasmi� pa���peti,
yattha yatth�vuso sukha� upalabbhati, ya� hi ya� hi sukha� ta� ta� tath�gato
sukhasmi� pa���pet�" ti.
2. 2. 10
Bhikkhusutta�
268. Dvepi may�-1. Bhikkhave vedan� vutt� pariy�yena, tissopi may� vedan� vutt�
pariy�yena, pa�capi may� vedan� vutt� pariy�yena, chapi-2. May� vedan� vutt�
pariy�yena, a��h�rasapi-3. May� vedan� vutt� pariy�yena, chatti�s�pi may� vedan�
vutt� pariy�yena, a��hasatampi may� vedan� vutt� pariy�yena.
Eva� pariy�yadesito bhikkhave may� dhammo. Eva� pariy�ya desite kho pana bhikkhave
may� dhamme ye a��ama��assa subh�sita� sulapita� na samanuma��issanti, na
samanuj�nissanti, na samanumodissanti nesa� eta� [PTS Page 229] [\q 229/]
p��ika�kha�: 'bha�anaj�t� kalahaj�t� viv�d�pann� a��ama��a�-4. Mukhasattihi
vitudant� viharissanti' ti.
Eva� pariy�yadesito bhikkhave may� dhammo. Eva� pariy�ya desite kho pana bhikkhave
may� dhamme ye a��ama��assa subh�sita� sulapita� samanuma��issanti,
samanuj�nissanti, samanumodissanti nesa� eta� pa�ika�kha�: samagg� sammodam�n�
kh�rodak�bh�t� a��ama��a� piyacakkh�h� sampassam�n� viharissant�' ti.
Pa�cime bhikkhave k�magu�. Katame pa�ca: cakkhuvi��eyy� r�p� i��h� kant� man�p�
piyar�p� k�m�pasa�hit� rajan�y�, sotavi��eyy� sadd� i��h� kant� man�p� piyar�p�
k�m�pasa�hit� rajan�y�, gh�navi��eyy� gandh� i��h� kant� man�p� piyar�p�
k�m�pasa�hit� rajan�y�, jivh�vi��eyy� ras� i��h� kant� man�p� piyar�p�
k�m�pasa�hit� rajan�y�, k�yavi��eyy� pho��habb� i��h� kant� man�p� piyar�p�
k�m�pasa�hit� rajan�y�; ime kho bhikkhave pa�ca k�magu�.
Ya� kho bhikkhave ime pa�ca k�magu�e pa�icca uppajjati sukha� somanassa�, ida�
vuccati k�masukha�, ye kho bhikkhave eva� vadeyyu�: eta� parama� santa� sukha�
somanassa� pa�isa�vedent�ti, ida� nes�ha� n�nuj�n�mi. Ta� kissa hetu; atthi
bhikkhave etamh� sukh� a��a� sukha� abhikkantatara�ca pa�tatara�ca:
1. Dve may� - s� 1, 2.
2. Ch�pi - s� 1, sy�,
3. A��h�ras�pi - s� 1, sy�.
4. A��ama��assa - s� 1, sy�.
Yo kho �nanda eva� vadeyyu�: "eta� parama� santa� sukha� somanassa� pa�isa�vedent�"
ti, ida� nes�ha� n�nuj�n�mi, ta� kissa hetu: atthi bhikkhave etamh� sukh� a��a�
sukha� abhikkantara�ca pa�tatara�ca katama�c�nanda etamh� sukh� a��a� sukha�
abhikkantara�ca pa�tatara�ca: idha bhikkhu sabbaso �ki�c�yatana� samatikkamma
nevasa���n�sa���yatana� upasampajja viharati, ida� kho bhikkhave etamh� sukh� a��a�
sukha� abhikkantara�ca pa�tatara�ca.
�h�na� kho paneta� bhikkhave vijjati ya� a��atitthiy� paribb�jak� eva� vadeyyu�:
"sa��avedayitanirodha� sama�o gotamo �ha, ta�ca sukhasmi� pa���peti. Tayida� ki�su,
tayida� katha�s�" ti? Eva� v�dino bhikkhave a��atitthiy� paribb�jak� evamassu
vacan�y�: "na kho �vuso bhagav� sukha� yeva vedana� sandh�ya sukhasmi� pa���peti,
yattha yatth�vuso sukha� upalabbhati ya� hi ya� hi sukha� ta� ta� tath�gato
sukhasmi� pa���pet�" ti.
Rahogatavaggo dutiyo
Tatrudd�na�:
269. Eka� samaya� bhagav� r�jagahe viharati vephavane kalandakaniv�pe. Atha kho
mo�iyas�vako-1 paribb�jako yena bhagav� tenupasa�kami, upasa�kamitv� bhagavat�
saddhi� sammodi, sammodan�ya� katha� s�r��ya� v�tis�retv� ekamanta� nis�di.
Ekamanta� nisinno kho mo�iyas�vako paribb�jako bhagavanta� etadavoca: santi hi bho
gotama eke sama�abr�hma� eva�v�dino eva�di��hino: "ya� ki�c�ya� purisapuggalo
pa�isa�vediyati sukha� v� dukkha� v� adukkhamasukha� v� sabbanta� pubbekatahetu"
ti. Idha bhava� gotamo kim�h�ti?
2. 3. 2.
A��hasatapariy�yasutta�
Katam� ca bhikkhave dve vedan�: k�yik� ca cetasik� ca, im� vuccanti bhikkhave dve
vedan�. [PTS Page 232] [\q 232/] katam� ca bhikkhave tisso vedan�: sukh�
vedan� dukkh� vedan� adukkhamasukh� vedan�, im� vuccanti bhikkhave tisso vedan�.
Katam� ca bhikkhave pa�ca vedan�: sukhindriya� dukkhindriya� somanassindriya�
domanassindriya� upekkhindriya�, im� vuccanti bhikkhave pa�ca vedan�. Katam� ca
bhikkhave cha vedan�: cakkhusamphassaj� vedan� sotasamphassaj� vedan�
gh�nasamphassaj� vedan� jivh�samphassaj� vedan� k�yasamphassaj� vedan�
manosamphassaj� vedan�, im� vuccanti bhikkhave cha vedan�.
Katam� ca bhikkhave a��h�rasa vedan�: cha somanassupavic�r� cha domanassupavic�r�
cha upekkh�pavic�r�, im� vuccanti bhikkhave a��h�rasa vedan�. Katam� ca bhikkhave
chatti�sa-2. Vedan�: cha gehasit�ni somanass�ni cha nekkhammasit�ni somanass�ni cha
gehasit�ni domanass�ni cha nekkhammasit�ni domanass�ni cha gehasit� upekkho cha
nekkhammasit� upekkh�, im� vuccanti bhikkhave chatti�sa vedan�. Katam� ca bhikkhave
a��hasata-3. Vedan�: at�t� chatti�sa vedan�, an�gat� chatti�sa vedan�, paccuppann�
chatti�sa vedan�, im� vuccanti bhikkhave a��hasatavedan�. Aya� bhikkhave
a��hasatapariy�yo dhammapariy�yoti.
1. Dve - s�mu
2. Chatati�s� - s� 1.
3. A��hasata� - s� 1, 2
Tassa mayha� bhikkhave etadahosi: tisso im� vedan�. Sukh� vedan� dukkh� vedan�
adukkhamasukh� vedan�, im� vuccanti vedan�. Phassasamuday� vedan�samudayo. Ta�h�
vedan�samudayag�min� pa�ipad�. Phassanirodh� vedan�nirodho. Ayameva ariyo
a��ha�giko maggo vedan�nirodhag�min� pa�ipad�. Seyyath�da�: samm�di��hi
samm�sa�kappo samm�v�c� samm�kammanto samm��j�vo samm�v�y�mo samm�sati
samm�sam�dhi. Ya� vedan� pa�icca uppajjati sukha� somanassa� aya� vedan�ya ass�do.
Y� vedan� anicc� dukkh� vipari�madhamm� aya� vedan�ya �d�navo. Yo vedan�ya
chandar�gavinayo chandar�gappah�na�, ida� vedan�ya nissara�anti.
273. Im� vedan�ti me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhu� udap�di ���a�
udap�di pa��� udap�di vijj� udap�di �loko udap�di, aya� vedan� samudayoti me
bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhu� udap�di ���a� udap�di pa��� udap�di
vijj� udap�di �loko udap�di, [PTS Page 234] [\q 234/] aya� vedan�-1.
Samudayag�min� pa�ipad�ti me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhu� udap�di
���a� udap�di pa��� udap�di vijj� udap�di �loko udap�di. Aya� vedan� nirodhoti me
bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhu� udap�di ���a� udap�di pa��� udap�di
vijj� udap�di �loko udap�di. Aya� vedan� nirodhag�min� pa�ipad�ti me bhikkhave
pubbe ananussutesu dhammesu cakkhu� udap�di ���a� udap�di pa��� udap�di vijj�
udap�di �loko udap�di. Aya� vedan�ya ass�doti me bhikkhave pubbe ananussutesu
dhammesu cakkhu� udap�di ���a� udap�di pa��� udap�di vijj� udap�di �loko udap�di.
Aya� vedan�ya �d�navoti me bhikkhave pubbo ananussutesu dhammesu cakkhu� udap�di
���a� udap�di pa��� udap�di vijj� udap�di �loko udap�di. Ida� vedan�ya nissara�anti
me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhu� udap�di ���a� udap�di pa���
udap�di vijj� udap�di �loko udap�d�ti.
2. 3. 6
Sambahulabhikkhusutta�
274. Atha kho sambahul� bhikkh� yena bhagav� tenupasa�kami�su. Upasa�kamitv�
bhagavanta� abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho so bhikkhu
bhagavanta� etadavocu�: katam�nu kho bhante vedan�? Katamo vedan�samudayo? Katam�
vedan�samudayag�min�pa�ipad�? Katamo vedan�nirodho? Katam� vedan�nirodhag�min�
pa�ipad�? Katamo vedan�nirodho? Katam� vedan�nirodhag�min� pa�ipad�? Ko vedan�ya
ass�do? Ko �d�navo? Ki� nissara�anti?
Tisso im� bhikkhu vedan�. Sukh� vedan� dukkh� vedan� adukkhamasukh� vedan�, im�
vuccanti bhikkhu vedan�. Phassasamuday� vedan�samudayo. Ta�h� vedan�samudayag�min�
pa�ipad�. Phassanirodh� vedan�nirodho. Ayameva ariyo a��ha�giko maggo
vedan�nirodhag�min� pa�ipad�. Seyyath�da�: samm�di��hi samm�sa�kappo samm�v�c�
samm�kammanto samm��j�vo samm�v�y�mo samm�sati samm�sam�dhi. Ya� vedan� pa�icca
uppajjati sukha� somanassa� aya� vedan�ya ass�do. Y� vedan� anicc� dukkh�
vipari�madhamm� aya� vedan�ya �d�navo. Yo vedan�ya chandar�gavinayo
chandar�gappah�na�, ida� vedan�ya nissara�anti.
2. 3. 7
Sama�abr�hma�asutta�
275. Tisso im� bhikkhave vedan�, katam� tisso: sukh� vedan� dukkh� vedan�
adukkhamasukh� vedan�. Ye hi ke ci bhikkhave sama� v� br�hma� v� im�sa� tissanna�
vedan�na� samudaya�ca atthagama�ca ass�da�ca �d�nava�ca nissara�a�ca yath�bh�ta�
nappaj�nanti. Ye hi ke ci bhikkhave sama� v� br�hma� v� im�s�� tissanna� vedan�na�
samudaya�ca attagama�ca ass�da�ca �d�nava�ca nissara�a�ca yath�bh�ta� paj�nanti.
-Pe- saya� abhi��� sacchikatv� upasampajja viharant�ti.
1. Vedan�ya - s�1, 2.
2. 3. 8
Dutiya sama�abr�hma�asutta�
276. [PTS Page 235] [\q 235/] tisso im� bhikkhave vedan�, katam� tisso: sukh�
vedan� dukkh� vedan� adukkhamasukh� vedan�. Ye hi keci bhikkhave sama� v� br�hma�
v� im�sa� tissanna� vedan�na� samudaya�ca atthagama�ca ass�da�ca �d�nava�ca
nissara�a�ca yath�bh�ta� nappaj�nanti. Ye hi ke ci bhikkhave sama� v� br�hma� v�
im�sa� tissanna� vedan�na� samudaya�ca atthagama�ca ass�da�ca �d�nava�ca
nissara�a�ca yath�bh�ta� paj�nanti. Saya� abhi��� sacchikatv� upasampajja
viharant�ti.
2. 3. 9
Tatiya sama�abr�hma�asutta�
2. 3. 10
Suddhikavedan�sutta�
278. Tisso im� bhikkhave vedan�. Katam� tisso: sukh� vedan� dukkh� vedan�
adukkhamasukh� vedan�. Im� kho bhikkhave tisso vedan�ti.
2. 3. 11
Nir�misasutta�
279. Atthi bhikkhave s�mis� p�ti, atthi nir�mis� p�ti, atthi nir�mis� nir�misatar�
p�ti. Atthi s�misa� sukha�, atthi nir�misa� sukha�, atthi nir�mis� nir�misatara�
sukha�. Atthi s�mis� upekh�, atthi nir�mis� upekh�, atthi nir�mis� nir�misatar�
upekh�. Atthi s�miso vimokkho, atthi nir�miso vimokkho, atthi nir�mis� nir�misataro
vimokkho.
Katam� ca bhikkhave nir�mis� p�ti: idha bhikkhave bhikkhu vivicceva k�mehi vivicca
akusalehi dhammehi savitakka� savic�ra� vivekaja� p�tisukha� pa�hamajajh�na�
upasampajja viharati, vitakka vic�r�na� v�pasam� ajjhatta� sampas�dana� cetaso
ekodibh�va� avitakka� avic�ra� sam�dhija� p�tisukha� dutiyajajh�na� upasampajja
viharati, aya� vuccati bhikkhave nir�mis� p�ti.
Katam� ca bhikkhave nir�mis� nir�misatar� p�ti: y� kho bhikkhave kh��savassa
bhikkhuno r�g� citta� vimutta� paccavekkhato dos� citta� vimutta� paccavekkhato
moh� citta� vimutta� paccavekkhato uppajjati p�ti. Aya� vuccati bhikkhave nir�mis�
nir�misatar� p�ti.
A��hasatapariy�yavaggo tatiyo.
Tatrudd�na�:
Vedan�sa�yutta� ni��hita�
1. Vimokho: s� 1.
3. M�tug�masa�yutta�
1. M�tug�mavaggo
3. 1. 1.
M�tug�masutta�
280. Pa�cahi bhikkhave a�gehi samann�gato m�tug�mo ekanta aman�po hoti purisassa.
Katamehi pa�cahi: na ca r�pav� hoti, na ca bhogav� hoti, na ca s�lav� hoti, alaso
ca hoti, paja�cassa na labhati. Imehi kho bhikkhave pa�cahi a�gehi samann�gato
m�tug�mo ekanta aman�po hoti purisassa.
3. 1. 2
Purisasutta�
3. 1. 3
�ve�ikadukkhasutta�
Puna ca para� bhikkhave m�tug�mo gabbhin� hoti, ida� bhikkhave m�tug�massa tatiya�
�ve�ika� dukkha� ya� m�tug�mo paccanubhoti a��atreva purisehi. Puna ca para�
bhikkhave m�tug�mo vij�yati, ida� bhikkhave m�tug�massa catuttha� �ve�ika� dukkha�
ya� m�tug�mo paccanubhoti a��atreva purisehi. Puna ca para� bhikkhave m�tug�mo
purisassa p�ricariya� upeti, ida� bhikkhave m�tug�massa pa�cama� �ve�ika� dukkha�
ya� m�tug�mo paccanubhoti a��atreva purisehi. Im�ni kho bhikkhave pa�ca m�tug�massa
�ve�ik�ni dukkh�ni y�ni m�tug�mo paccanubhoti a��atreva puriseh�ti.
3. 1. 4.
T�hidhammehisutta�
283. [PTS Page 240] [\q 240/] t�hi bhikkhave dhammehi samann�gato m�tug�mo
yebhuyyena k�yassa bhed� parammara� ap�ya� duggati� vinip�ta� niraya� uppajjati.
Katamehi t�hi: idha bhikkhave m�tug�mo pubba�hasamaya� maccheramalapariyu�a�hitena
cetas� ag�ra� ajjh�vasati, majajhanatika� samaya� iss� pariyu��hitena cetas� ag�ra�
ajjh�vasati, s�yanhasamaya� k�mar�gapariyu��hitena cetas� ag�ra� ajjh�vasati, imehi
kho bhikkhave t�hi dhammehi samann�gato m�tug�mo yebhuyyena k�yassa bhed�
parammara� ap�ya� duggati� vinip�ta� niraya� uppajjat�ti.
3. 1. 5
Anuruddhasutta�*
284. Atha kho �yasm� anuruddho yena bhagav� tenupasa�kami, upasa�kamitv�
bhagavanta� abhiv�detv� ekamanta� nis�di, ekamanta� nisinno kho �yasm� anuruddho
bhagavanta� etadavoca:
Pa�cahi kho anuruddha dhammehi samann�gato m�tug�mo k�yassa bhed� parammara� ap�ya�
duggati� vinip�ta� niraya� uppajjati. Katamehi pa�cahi: assaddho ca hoti, ahiriko
ca hoti, anott�pi ca hoti, kodhano ca hoti, duppa��o ca hoti. Imehi kho anuruddha
pa�cahi dhammehi samann�gato m�tug�mo k�yassa bhed� parammara� ap�ya� duggati�
vinip�ta� niraya� upapajjat�ti.
3. 1. 6
Kodhanasutta�
3. 1. 7
Upan�h�sutta�
3. 1. 8
Issuk�sutta�
3. 1. 9
Macchar�sutta�
289. [PTS Page 242] [\q 242/] pa�cahi bhikkhave dhammehi samann�gato m�tug�mo
k�yassa bhed� parammara� ap�ya� duggati� vinip�ta� niraya� upapajjati. Katamehi
pa�cahi: assaddho ca hoti, ahiriko ca hoti, anott�p� ca hoti, atic�r� ca hoti,
duppa��o ca hoti. Imehi kho bhikkhave pa�cahi dhammehi samann�gato m�tug�mo k�yassa
bhed� parammara� ap�ya� duggati� vinip�ta� niraya� upapajjat�ti.
3. 1. 11
Duss�lasutta�
3. 1. 12
Appassutasutta�
291. Pa�cahi bhikkhave dhammehi samann�gato m�tug�mo k�yassa bhed� parammara�
ap�ya� duggati� vinip�ta� niraya� upapajjati. Katamehi pa�cahi: assaddho ca hoti,
ahiriko ca hoti, anott�p� ca hoti, appassuto ca hoti, duppa��o ca hoti. Imehi kho
bhikkhave pa�cahi dhammehi samann�gato m�tug�mo k�yassa bhed� parammara� ap�ya�
duggati� vinip�ta� niraya� upapajjat�ti.
3. 1. 13
Kus�tasutta�
3. 1. 15
Pa�caverasutta�
M�tug�mavaggo pa�hamo
Tatrudd�na�:
3. 2. 2
Akkodhanasutta�
3. 2. 3
Anupan�h�sutta�
3. 2. 4
Anissuk�sutta�
3. 2. 5
Amacchar�sutta�
3. 2. 6
Anatic�r�sutta�
3. 2. 7
S�lavantasutta�
3. 2. 8
Bahussutasutta�
3. 2. 9
�raddhaviriyasutta�
3. 2. 10
Upa��hitasatisutta�
3. 2. 11
Pa�cas�lasutta�
Anuruddhavaggo dutiyo.
Tatrudd�na�:
307. [PTS Page 246] [\q 246/] pa�cim�ni bhikkhave m�tug�massa bal�ni katam�ni
pa�ca: r�pabala�, bhogabala�, ��tibala�, puttabala�, s�labala�. Im�ni kho bhikkhave
pa�ca m�tug�massa bal�ni. Imehi kho bhikkhave pa�cahi balehi samann�gato m�tug�mo
vis�rado ag�ra� ajjh�vasat�ti.
3. 3. 3
Pasayhasutta�
3. 3. 4
Ahibhuyhasutta�
------------------------
1. Gottabala� - s� 1, 2.
310. [PTS Page 247] [\q 247/] pa�cim�ni bhikkhave m�tug�massa bal�ni, katam�ni
pa�ca: r�papabala� bhogabala� ��tibala� puttabala� s�labala�. R�pabalena ca
bhikkhave m�tug�mo samann�gato hoti na ca bhogabalena, eva� so tena a�gena
aparip�ro hoti. Yato ca kho bhikkhave m�tug�mo r�pabalena ca samann�gato hoti
bhogabalena ca, eva� so tena a�gena parip�ro hoti. R�pabalena ca bhikkhave m�tug�mo
samann�gato hoti bhoga balena ca, na ca ��tibalena eva� so tena a�gena aparip�ro
hoti. Yato ca kho bhikkhave m�tug�mo r�pabalena ca samann�gato hoti bhogabalena ca
��tibalena ca, eva� so tena a�gena parip�ro hoti.
3. 3. 6
N�sitabbasutta�
3. 3. 7
Hetusutta�
3. 3. 8
�h�nasutta�
313. [PTS Page 249] [\q 249/] pa�cim�ni bhikkhave �h�n�ni dullabh�ni
akatapu��ena m�tug�mena. Katam�ni pa�ca: patir�pakule j�yeyyanti ida� bhikkhave
pa�hama� �h�na� dullabha� akatapu��ena m�tug�mena. Patir�pakule j�yitv� patir�pa�
kula� gaccheyyanti ida� bhikkhave dutiya� �h�na� dullabha� akatapu��ena m�tug�mena.
Patir�pakule j�yitv� patir�pa� kula� ganatv� asapatti �g�ra� ajjh�vaseyyanti ida�
bhikkhave tatiya� �h�na� dullabha� akatapu��ena m�tug�mena. Patir�pakule j�yitv�
patir�pa� kula� gantv� asapatti ag�ra� ajjh�vasanti puttavat� assanti ida�
bhikkhave catuttha� �h�na� dullabha� akatapu��ena m�tug�mena. Patir�pakule j�yitv�
patir�pa� kula� gantv� asapatti ag�ra� ajjh�vasanti puttavat� sam�n� s�mika�
abhibhuyya vatteyyanti ida� bhikkhave pa�cama� �h�na� dullabha� akatapu��ena
m�tug�mena. Im�ni kho bhikkhave pa�ca �h�n�ni dullabh�ni akatapu��ena m�tug�mena.
3. 3. 9
Vis�radav�dasutta�
314. Pa�cahi bhikkhave dhammehi samann�gato m�tug�mo vis�rado ag�ra� ajjh�vasati.
Katamehi pa�canahi: p��tip�t� pa�ivirato ca hoti, adinn�d�n� pa�ivirato ca hoti,
k�mesu micch�c�r� pa�ivirato ca hoti, mus�v�d� pa�ivirato ca hoti,
sur�merayamajjapam�da��h�n� pa�ivirato ca hoti; imehi kho bhikkhave pa�cahi
dhammehi samann�gato m�tug�mo vis�rado ag�ra� ajjh�vasat�ti.
3. 3. 10
Va���sutta�
315. Pa�cahi bhikkhave va���hi va��ham�n� ariyas�vik� ariy�ya va��iy� va��hati,
s�r�d�yin� ca hoti var�d�yin� ca k�yassa. Katam�hi-1 pa�cahi: saddh�ya va��hati,
s�lena va��hati, sutena va��hati, c�gena va��hati, pa���ya va��hati. Im�hi-2 kho
bhikkhave pa�cahi va���hi va��am�n� ariyas�vak� ariy�ya va��iy� va��hati,
s�r�d�yin� ca hoti var�d�yin� ca k�yass�ti.
Balavaggo tatiyo
Tatrudd�na�:
316. Eka� samaya� �yasm� s�riputto magadhesu viharati n�lag�make. -1. Atha kho
jambukh�dako paribb�jako yen�yasm� s�riputto tenupasa�kami. Upasa�kamitv� �yasmat�
s�riputtena saddhi� sammodi, sammodan�ya� katha� s�r��ya� v�tis�retv� ekamanta�
nis�di. Ekamanta� nisinno kho jambukh�dako paribb�jako �yasmanta� s�riputta�
etadavoca: nibb�na� nibb��anti �vuso s�riputta vuccati, katamannu kho �vuso
nibb�nanti.
4. 1. 2
Arahattasutta�
1. N�lakag�make - machasa�,
Atthi pan�vuso maggo atthi pa�ipad� etassa r�gassa dosassa mohassa pah�n�y�ti.
Atthi kho-3 �vuso maggo atthi pa�ipad� etassa r�gassa dosassa mohassa pah�n�y�ti.
Katamo pan�vuso maggo katam� pa�ipad� etassa r�gassa dosassa mohassa pah�n�y�ti.
Ayameva kho �vuso ariyo a��ha�giko maggo etassa r�gassa dosassa mohassa pah�n�ya.
Seyyath�da�: samm�di��hi samm�sa�kappo samm�v�c� samm�kammanto samm��j�vo
samm�v�y�mo samm�sati samm�sam�dhi. Aya� kho �vuso maggo aya� pa�ipad� etassa
r�gassa dosassa mohassa pah�n�y�ti. Bhaddako �vuso maggo bhaddik� pa�ipad� etassa
r�gassa dosassa mohassa pah�n�ya. Ala�ca pan�vuso s�riputta, appam�d�y�ti.
4. 1. 4
Kimatthiyasutta�
319. Kimatthiya� �vuso s�riputta sama�e gotame brahmacariya� vussat�ki. Dukkhassa
kho �vuso pari��attha� bhagavati brahmacariya� vussat�ti. Atthi pan�vuso maggo
atthi pa�ipad� etassa dukkhassa pari���y�ti. Atthi kho �vuso maggo atthi pa�ipad�
etassa dukkhassa pari���y�ti. Katamo pan�vuso maggo katam� pa�ipad� etassa
dukkhassa pari���y�ti. [PTS Page 254] [\q 254/] ayameva kho �vuso ariyo
a��ha�giko maggo etassa dukkhassa pari���ya, seyyath�da�: samm�di��hi samm�sa�kappo
samm�v�c� samm�kammanto samm��j�vo samm�v�y�mo samm�sati samm�sam�dhi. Aya� kho
�vuso maggo aya� pa�ipad� etassa dukkhassa pari���y�ti. Bhaddako �vuso maggo
bhaddik� pa�ipad� etassa dukkhassa pari���ya. Ala�ca pan�vuso s�riputta
appam�d�y�ti.
4. 1. 5
Ass�sasutta�
4. 1. 6
Paramass�sasutta�
4. 1. 7
Vedan�sutta�
322. Vedan� vedan�ti �vaso s�riputta vuccati. Katam� nu kho �vuso vedan�ti. Tisso
im� �vuso vedan�, sukh� vedan� dukkh� vedan� adukkhamasukh� vedan�. Im� kho �vuso
tisso vedan�ti. Atthi pan�vuso maggo atthi pa�ipad� et�sa�-1 vedan�na� pari���y�ti.
Atthi kho �vuso maggo atthi pa�ipad� et�sa� vedan�na� pari���y�ti.
Katamo pan�vuso maggo katam� pa�ipad� et�sa� vedan�na� pari���y�ti. Ayameva kho
�vuso ariyo a��ha�giko maggo et�sa� vedan�na� pari���ya. Seyyath�da�: samm�di��hi
samm�sa�kappo samm�v�c� samm�kammanto samm��j�vo samm�v�y�mo samm�sati
samm�sam�dhi. Aya� kho �vuso maggo aya� pa�ipad� et�sa� vedan�na� pari���y�ti.
Bhaddako �vuso maggo bhaddik� pa�ipad� et�sa� vedan�na� pari���ya. Ala�ca pan�vuso
s�riputta appam�d�y�ti.
4. 1. 8
�savasutta�
323. [PTS Page 256] [\q 256/] �savo �savoti �vuso s�riputta vuccati. Katamo nu
kho �vuso �savoti. Tayo me �vuso �sav�, k�m�savo bhav�savo avijj�savo. Ime kho
�vuso tayo �sav�ti. Atthi pan�vuso maggo atthi pa�ipad� etesa� �sav�na� pah�n�y�ti.
Katamo pan�vuso maggo katam� pa�ipad� etesa� �sav�na� pah�n�y�ti.
Ayameva kho �vuso ariyo a��ha�giko maggo etesa� �sav�na� pah�n�ya. Seyyath�da�:
samm�di��hi samm�sa�kappo samm�v�c� samm�kammanto samm��j�vo samm�v�y�mo samm�sati
samm�sam�dhi. Aya� kho �vuso maggo aya� pa�ipad� etesa� �sav�na� pah�n�ya. Ala�ca
pan�vuso s�riputta appam�d�y�ti.
4. 1. 9
Avijj�sutta�
324. Avijj� avijj�ti �vuso s�riputta vuccati. Katam� nu kho �vuso avijj�ti. Ya� kho
�vuso dukkhe a����a� dukkhasamudaye a����a� dukkhanirodhe a����a�
dukkhanirodhag�miniy� pa�ipad�ya a����a�, aya� vuccat�vuso avijj�ti. Atthi pan�vuso
maggo atthi pa�ipad� etiss� avijj�ya pah�n�y�ti. Ati kho �vuso maggo atthi pa�ipad�
etiss� avijj�ya pah�n�y�ti. Katamo pan�vuso maggo katam� pa�ipanad� etiss� avijj�ya
pah�n�y�ti. Ayameva kho �vuso ariyo a��ha�giko maggo etiss� avijj�ya pah�n�ya.
Seyyath�da�: samm�di��hi samm�sa�kappo samm�v�c� samm�kammanto samm��j�vo
samm�v�y�mo samm�sati samm�sam�dhi. Aya� kho �vuso maggo aya� pa�ipad� etassa [PTS
Page 257] [\q 257/] avijj�ya pah�n�ya. Ala�ca pan�vuso s�riputta appam�d�y�ti.
325. Ta�h� ta�h�ti �vuso s�riputta vuccati. Katam� nu kho �vuso ta�h�ti. Tisso im�
�vuso ta�h�: k�mata�h� bhavata�h� vibhavata�h�. Im� kho �vuso ta�h�: im� kho �vuso
tisso ta�h�ti. Atthi pan�vuso maggo atthi pa�ipad� et�sa� ta�h�na� pah�n�y�ti.
Atthi kho �vuso maggo atthi pa�ipad� et�sa� ta�h�na� pah�n�y�ti. Katamo pan�vuso
maggo katam� pa�ipad� et�sa� ta�h�na� pah�n�y�ti. Ayameva kho �vuso ariyo
a��ha�giko maggo et�sa� ta�h�na� pah�n�ya. Seyyath�da�: samm�di��hi samm�sa�kappo
samm�v�c� samm�kammanto samm��j�vo samm�v�y�mo samm�sati samm�sam�dhi. Aya� kho
�vuso maggo aya� pa�ipad� et�sa� ta�h�na� pah�n�y�ti. Bhaddako �vuso maggo bhaddik�
pa�ipad� et�sa� ta�h�na� pah�n�ya. Ala�ca pan�vuso s�riputta appam�d�y�ti.
4. 1. 11
Oghasutta�
326. Ogho oghoti �vuso s�riputta vuccati katamo nu kho �vuso oghoti. Catt�rome
�vuso ogh�: k�moso bhavogho di��hogho avijjogho. Ime kho �vuso catt�ro ogh�ti.
Atthi pan�vuso maggo atthi pa�ipad� etesa� ogh�na� pah�n�y�ti. Atthi kho �vuso
maggo atthi pa�ipad� etesa� ogh�n�� pah�n�y�ti. Katamo pan�vuso maggo katam�
pa�ipad� etesa� ogh�na� pah�n�y�ti. Ayameva kho �vuso ariyo a��ha�giko maggo etesa�
ogh�na� pah�n�ya. Seyyath�da�: samm�di��hi samm�sa�kappo samm�v�c� samm�kammanto
samm��j�vo samm�v�y�mo samm�sati [PTS Page 258] [\q 258/] samm�sam�dhi. Aya�
kho �vuso maggo aya� pa�ipad� etesa� ogh�na� pah�n�y�ti. Bhaddako �vuso maggo
bhaddik� pa�ipad� etesa� ogh�na� pah�n�ya. Ala�ca pan�vuso s�riputta appam�d�y�ti.
4. 1. 12
Up�d�nasutta�
328. Bhavo bhavoti �vuso s�riputta vuccati. Katamo nu kho �vuso bhavoti, tayome
�vuso bhav�, k�mabhavo r�pabhavo ar�pabhavo. Ime kho �vuso tayo bhav�ti. Atthi
pan�vuso maggo atthi pa�ipad� etesa� bhav�na� pari���y�ti. Atthi kho �vuso maggo
atthi pa�ipad� etesa� bhav�na� pari���y�ti. Katamo pan�vuso maggo katam� pa�ipad�
etesa� bhav�na� pari���y�ti. [PTS Page 259] [\q 259/] ayameva kho �vuso ariyo
a��ha�giko maggo etesa� bhav�na� pari���ya. Seyyath�da�: samm�di��hi samm�sa�kappo
samm�v�c� samm�kammanto samm��j�vo samm�v�y�mo samm�sati samm�sam�dhi. Aya� kho
�vuso maggo aya� pa�ipad� etesa� bhav�na� pari���y�ti. Bhaddako pan�vuso maggo,
bhaddik� pa�ipad� etesa� bhav�na� pari���ya. Ala�ca pan�vuso s�riputta
appam�d�y�ti.
4. 1. 14
Dukkhasutta�
329. Dukkha� dukkhanti �vuso s�riputta vuccati. Katama� nu kho �vuso dukkhanti.
Tisso im� �vuso dukkhat�, dukkhadukkhat� sa�kh�radukkhat� vipari�madukkhat�. Im�
kho �vuso tisso dukkhat�ti. Atthi pan�vuso maggo atthi pa�ipad� et�sa� dukkhat�na�
pari���y�ti. Atthi kho �vuso maggo atthi pa�ipad� et�sa� dukkhat�na� pari���y�ti.
Katamo pan�vuso maggo katam� pa�ipad� et�sa� dukkhat�na� pari���y�ti. Ayameva kho
�vuso ariyo a��ha�giko maggo et�sa� dukkhat�na� pari���ya, seyyath�da�: samm�di��hi
samm�sa�kappo samm�v�c� samm�kammanto samm��j�vo samm�v�y�mo samm�sati
samm�sam�dhi. Aya� kho �vuso maggo aya� pa�ipad� et�sa� dukkhat�na� pari���y�ti.
Bhaddako �vuso maggo bhaddik� pa�ipad� et�sa� dukkhat�na� pari���ya. Ala�ca
pan�vuso s�riputta appam�d�y�ti.
4. 1. 15
Sakk�yasutta�
330. Sakk�yo sakk�yoti �vuso s�riputta vuccati. Katamo nu kho �vuso sakk�yoti.
Pa�cime �vuso up�d�nakkhandh� sakk�yo vutto bhagavat�. Seyyath�da�
r�p�p�d�nakkhandho vedan�p�danakkhandho sa���p�d�nakkhandho sa�kh�r�p�d�nakkhandho
[PTS Page 260] [\q 260/] vi�����p�d�nakkhandho, ime kho �vuso
pa�c�p�d�nakkhandho sakk�yo vutto bhagavat�t�. Atthi pan�vuso maggo atthi pa�ipad�
etassa sakk�yassa pari���y�ti.
Atthi kho �vuso maggo atthi pa�ipad� etassa sakk�yassa pari���y�ti. Katamo pan�vuso
maggo katam� pa�ipad� etassa sakk�yassa pari���y�ti. Ayameva kho �vuso ariyo
a��ha�giko maggo etassa sakk�yassa pari���ya, seyyath�da�: samm�di��hi
samm�sa�kappo samm�v�c� samm�kammanto samm��j�vo samm�v�y�mo samm�sati
samm�sam�dhi. Aya� kho �vuso maggo aya� pa�ipad� etassa sakk�yassa pari���y�ti.
Bhaddako �vuso maggo bhaddik� pa�ipad� etassa sakk�yassa pari���ya. Ala�ca p�n�vuso
s�riputta appam�d�y�ti.
4. 1. 16
Dukkarasutta�
331. Kinnu kho �vuso s�riputta imasmi� dhammavinaye dukkaranti. Pabbajj� kho �vuso
imasmi� dhammavinaye dukkar�ti. Pabbajitena pan�vuso ki� dukkaranti. Pabbajitena
kho �vuso abhirati dukkar�ti. Abhiratena pana �vuso ki� dukkaranti. Abhiratena kho
�vuso dhamm�nudhammapa�ipatti dukkar�ti. K�va cira� pan�vuso
dhamm�nudhammapa�ipanno bhikkhu araha� ass�ti. Na cira� �vusoti.
Jambukh�dakasa�yutta� samatta�
Tatrudd�na�:
332. Eka� samaya� �yasm� s�riputto vajj�su viharati ukkavel�ya� ga�g�ya nadiy�
t�re. Atha kho s�ma�ak�ni-2 paribb�jako yen�yasm� s�riputto tenupasa�kami.
Upasa�kamitv� �yasmat� s�riputtena saddhi� sammodi. Sammodan�ya� katha� s�r��ya�
v�tis�retv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho s�ma�ak�ni paribb�jako
�yasmanta� s�riputta� etadavoca: nibb�na� nibb�nanti �vuso s�riputta vuccati.
Katamannu kho �vuso nibb�nanti. Yo kho �vuso r�gakkhayo dosakkhayo mohakkhayo, ida�
vuccati nibb�nanti.
Atthi pan�vuso maggo atthi pa�ipad� etassa nibb�nassa sacchikiriy�y�ti. Atthi kho
�vuso maggo atthi pa�ipad� etassa nibb�nassa sacchikiriy�y�ti. Katamo pan�vuso
maggo katam� pa�ipad� etassa nibb�nassa sacchikiriy�y�ti. Ayameva kho �vuso ariyo
a��ha�giko maggo etassa nibb�nassa sacchikiriy�ya. Seyyath�da�: samm�di��hi
samm�sa�kappo samm�v�c� samm�kammanto samm��j�vo samm�v�y�mo samm�sati
samm�sam�dhi. Aya� kho �vuso maggo aya� pa�ipad� etassa nibb�nassa
sacchikiriy�y�ti. Bhaddako �vuso maggo bhaddik� pa�ipad� etassa nibb�nassa
sacchikiriy�ya. Ala�ca pan�vuso s�riputta appam�d�y�ti.
5. 1. 2
Arahattasutta�
333. Arahatta� arahattanti �vuso s�riputta vuccati, katamannu kho �vuso
arahattanti. Yo kho �vuso r�gakkhayo dosakkhayo mohakkhayo ida� vuccati
arahattanti. Atthi pan�vuso maggo atthi pa�ipad� etassa arahattassa
sacchikiriy�y�ti. Atthi kho �vuso maggo atthi pa�ipad� etassa arahattassa
sacchikiriy�y�ti. Katamo pan�vuso maggo katam� pa�ipad� etassa arahattassa
sacchikiriy�y�ti. Ayameva kho �vuso ariyo a��ha�giko maggo etassa arahattassa
sacchikiriy�ya. Seyyath�da�: samm�di��hi samm�sa�kappo samm�v�c� samm�kamm�nto
samm��j�vo s�mm�v�y�mo samm�sati samm�sam�dhi. Aya� kho �vuso maggo aya� pa�ipad�
etassa arahattassa sacchikiriy�y�ti. Bhaddako �vuso maggo bhaddik� pa�ipad� etassa
arahattassa sacchikiriy�ya. Ala�ca pan�vaso s�riputta appam�d�y�ti.
5. 1. 3
Dhammav�d�sutta�
Atthi pan�vuso maggo atthi pa�ipad� etassa r�gassa dosassa mohassa pah�n�y�ti.
Atthi kho �vuso maggo atthi pa�ipad� etassa r�gassa dosassa mohassa pah�n�y�ti.
Katamo pan�vuso maggo katam� pa�ipad� etassa r�gassa dosassa mohassa pah�n�y�ti.
Ayameva kho �vuso ariyo a��ha�giko maggo etassa r�gassa dosassa mohassa pah�n�ya.
Seyyathida�: samm�di��hi samm�sa�kappo samm�v�c� samm�kammanto samm��j�vo
samm�v�y�mo samm�sati samm�sam�dhi. Aya� kho �vuso maggo aya� pa�ipad� etassa
r�gassa dosassa mohassa pah�n�y�ti. Bhaddako �vuso maggo bhaddik� pa�ipad� etassa
r�gassa dosassa mohassa pah�n�ya. Ala�ca pan�vuso s�riputta, appam�d�y�ti.
5. 1. 4
Kimatthiyasutta�
5. 1. 5
Ass�sasutta�
5. 1. 6
Paramass�sasutta�
5. 1. 7
Vedan�sutta�
338. Vedan� vedan�ti �vuso s�riputta vuccati. Katam� nu kho �vuso vedan�ti. Tisso
im� �vuso vedan�, sukh� vedan� dukkh� vedan� adukkhamasukh� vedan�. Im� kho �vuso
tisso vedan�ti. Atthi pan�vuso maggo atthi pa�ipad� et�sa�-1. Vedan�na�
pari���y�ti. Atthi ko �vuso maggo atthi pa�ipad� etesa� vedan�na� pari���y�ti.
Katamo pan�vuso maggo katam� pa�ipad� etas�� vedan�na� pari���y�ti. Ayameva kho
�vuso ariyo a��ha�giko maggo et�sa� vedan�na� pari���ya. Seyyath�da�: samm�di��hi
samm�sa�kappo samm�v�c� samm�kammanto samm��j�vo samm�v�y�mo samm�sati
samm�sam�dhi. Aya� kho �vuso maggo aya� pa�ipad� et�sa� vedan�n�� pari���y�ti.
Bhaddako �vuso maggo bhaddik� pa�ipad� et�sa� vedan�na� pari���ya. Ala�ca pan�vuso
s�riputta appam�d�y�ti.
5. 1. 8
�savasutta�
339. �savo �savoti �vuso s�riputta vuccati. Katamo nu kho �vuso �savoti. Tayo me
�vuso �sav�, k�m�savo bhav�savo avijj�savo. Ime kho �vuso tayo �sav�ti. Atthi
pan�vuso maggo atthi pa�ipad� etesa� �sav�na� pah�n�y�ti. Katamo pan�vuso maggo
katam� pa�ipad� etesa� �sav�na� pah�n�y�ti.
Ayameva kho �vuso ariyo a��ha�giko maggo etesa� �sav�na� pah�n�ya. Seyyath�da�:
samm�di��hi samm�sa�kappo samm�v�c� samm�kammanto samm��j�vo samm�v�y�mo samm�sati
samm�sam�dhi. Aya� kho �vuso maggo aya� pa�ipad� etesa� �sav�na� pah�n�ya. Ala�ca
pan�vuso s�riputta appam�d�y�ti.
5. 1. 9
Avijj�sutta�
340. Avijj� avijj�ti �vuso s�r�putta vuccati. Katam� nu kho �vuso avijj�ti. Ya� kho
�vuso dukkhe a����a� dukkhasamudaye a����a� dukkhanirodhe a����a�
dukkhanirodhag�miniy� pa�ipad�ya a����a�, aya� vuccat�vuso avijj�ti. Atthi pan�vuso
maggo atthi pa�ipad� etiss� avijj�ya pah�n�y�ti. Atthi kho �vuso maggo atthi
pa�ipad� etiss� avijj�ya pah�n�y�ti. Katamo pan�vuso maggo katam� pa�ipanad� etiss�
avijj�ya pah�n�y�ti. Ayameva kho �vuso ariyo a��ha�giko maggo etiss� avijj�ya
pah�n�ya. Seyyath�da�: samm�di��hi samm�sa�kappo samm�v�c� samm�kammanto samm��j�vo
samm�v�y�mo samm�sati samm�sam�dhi. Aya� kho �vuso maggo aya� pa�ipad� etassa
avijj�ya pah�n�ya. Ala�ca pan�vuso s�riputta appam�d�y�ti.
5. 1. 10
Ta�h�sutta�
341. Ta�h� ta�h�ti �vuso s�riputta vuccati. Katam� nu kho �vuso ta�h�ti. Tisso im�
�vuso ta�h�: k�mata�h� bhavata�h� vibhavata�h�. Im� kho �vuso ta�h�: im� kho �vuso
tisso ta�h�ti. Atthi pan�vuso maggo atthi pa�ipad� et�sa� ta�h�na� pah�n�y�ti.
Atthi kho �vuso maggo atthi pa�ipad� et�sa� ta�h�na� pah�n�y�ti. Katamo pan�vuso
maggo katam� pa�ipad� et�sa� ta�h�na� pah�n�y�ti. Ayameva kho �vuso ariyo
a��ha�giko maggo et�sa� ta�h�na� pah�n�ya. Seyyath�da�: samm�di��hi samm�sa�kappo
samm�v�c� samm�kammanto samm��j�vo samm�v�y�mo samm�sati samm�sam�dhi. Aya� kho
�vuso maggo aya� pa�ipad� et�sa� ta�h�na� pah�n�y�ti. Bhaddako �vuso maggo bhaddik�
pa�ipad� et�sa� ta�h�na� pah�n�ya. Ala�ca pan�vuso s�riputta appam�d�y�ti.
5. 1. 11
Oghasutta�
342. Ogho oghoti �vuso s�riputta vuccati katamo nu kho �vuso oghoti. Catt�rome
�vuso ogh�: k�moso bhavogho di��hogho avijjogho. Ime kho �vuso catt�ro ogh�ti.
Atthi pan�vuso maggo atthi pa�ipad� etesa� ogh�na� pah�n�y�ti. Atthi kho �vuso
maggo atthi pa�ipad� etesa� ogh�n�� pah�n�y�ti. Katamo pan�vuso maggo katam�
pa�ipad� etesa� ogh�na� pah�n�y�ti. Ayameva kho �vuso ariyo a��ha�giko maggo etesa�
ogh�na� pah�n�ya. Seyyath�da�: samm�di��hi samm�sa�kappo samm�v�c� samm�kammanto
samm��j�vo samm�v�y�mo samm�sati samm�sam�dhi. Aya� kho �vuso maggo aya� pa�ipad�
etesa� ogh�na� pah�n�y�ti. Bhaddako �vuso maggo bhaddik� pa�ipad� etesa� ogh�na�
pah�n�ya. Ala�ca pan�vuso s�riputta appam�d�y�ti.
5. 1. 12
Up�d�nasutta�
5. 1. 13
Bhavasutta�
344. Bhavo bhavoti �vuso s�riputta vuccati. Katamo nu kho �vuso bhavoti, tayome
�vuso bhav�, k�mabhavo r�pabhavo ar�pabhavo. Ime kho �vuso tayo bhav�ti. Atthi
pan�vuso maggo atthi pa�ipad� etesa� bhav�na� pari���y�ti. Atthi kho �vuso maggo
atthi pa�ipad� etesa� bhav�na� pari���y�ti. Katamo pan�vuso maggo katam� pa�ipad�
etesa� bhav�na� pari���y�ti. Ayameva kho �vuso ariyo a��ha�giko maggo etesa�
bhav�na� pari���ya. Seyyathida�: samm�di��hi samm�sa�kappo samm�v�c� samm�kammanto
samm��j�vo samm�v�y�mo samm�sati samm�sam�dhi. Aya� kho �vuso maggo aya� pa�ipad�
etesa� bhav�na� pari���y�ti. Bhaddako pan�vuso maggo, bhaddik� pa�ipad� etesa�
bhav�na� pari���ya. Ala�ca pan�vuso s�riputta appam�d�y�ti.
5. 1. 14
Dukkhasutta�
345. Dukkha� dukkhanti �vuso s�riputta vuccati. Katama� nu kho �vuso dukkhanti.
Tisso im� �vuso dukkhat�, dukkhadukkhat� sa�kh�radukkhat� vipari�madukkhat�. Im�
kho �vuso tisso dukkhat�ti. Atthi pan�vuso maggo atthi pa�ipad� ek�sa� dukkhat�na�
pari���y�ti. Atthi kho �vuso maggo atthi pa�ipad� et�sa� dukkhat�na� pari���y�ti.
Katamo pan�vuso maggo katam� pa�ipad� et�sa� dukkhat�na� pari���y�ti. Ayameva kho
�vuso ariyo a��ha�giko maggo et�sa� dukkhat�na� pari���ya, seyyath�da�: samm�di��hi
samm�sa�kappo samm�v�c� samm�kammanto samm��j�vo samm�v�y�mo samm�sati
samm�sam�dhi. Aya� kho �vuso maggo aya� pa�ipad� et�sa� dukkhat�na� pari���y�ti.
Bhaddako �vuso maggo bhaddik� pa�ipad� et�sa� dukkhat�na� pari���ya. Ala�ca
pan�vuso s�riputta appam�d�y�ti.
5. 1. 15
Sakk�yasutta�
346. Sakk�yo sakk�yoti �vuso s�riputta vuccati. Katamo nu kho �vuso sakk�yoti.
Pa�cime �vuso up�d�nakkhandh� sakk�yo vutto bhagakavat�. Seyyath�da�
r�p�p�d�nakkhandho vedan�p�danakkhandho sa���p�d�nakkhandho sa�kh�r�p�danakkhandho
vi�����p�d�nakkhandho, ime kho �vuso pa�c�p�d�nakkhandho sakk�yo vutto bhagavat�t�.
Att� pan�vuso maggo atthi pa�ipad� etassa sakk�yassa pari���y�ti.
Atthi kho �vuso maggo atthi pa�ipad� etassa sakk�yassa pari���y�ti. [PTS Page 262]
[\q 262/] katamo pan�vuso maggo katam� pa�ipad� etassa sakk�yassa pari���y�ti.
Ayameva kho �vuso ariyo a��ha�giko maggo etassa sakk�yassa pari���ya, seyyath�da�:
samm�di��hi samm�sa�kappo samm�v�c� samm�kammanto samm��j�vo samm�v�y�mo samm�sati
samm�sam�dhi. Aya� kho �vuso maggo aya� pa�ipad� etassa sakk�yassa pari���y�ti.
Bhaddako �vuso maggo bhaddik� pa�ipad� etassa sakk�yassa pari���ya. Ala�ca p�n�vuso
s�riputta appam�d�y�ti.
5. 1. 16
Dukkarasutta�
347. Kinnu kho �vuso s�riputta imasmi� dhammavinaye dukkaranti. Pabbajj� kho �vuso
imasmi� dhammavinaye dukkar�ti. Pabbajitena pan�vuso ki� dukkaranti. Pabbajitena
kho �vuso abhirati dukkar�ti. Abhiratena pana �vuso ki� dukkaranti. Abhiratena kho
�vuso dhamm�nudhammapa�ipatti dukkar�ti. K�va cira� pan�vuso
dhamm�nudhammapa�ipanno bhikkhu araha� ass�ti. Na cira� �vusoti.
Atha kho ma� �vuso bhagav� iddhiy� upasa�kamitv� etadavoca: moggall�na, moggall�na,
m� br�hma�a, pa�hama� jh�na� pam�do, pa�hame jh�ne citta� sa�hapehi, pa�hame jh�ne
citta� ekodi�-2. Karohi, pa�hame jh�ne citta� sam�dah�ti. So khv�ha� �vuso aparena
samayena vivicceva k�mehi vivicca akusalehi dhammehi savitakka� savic�ra� vivekaja�
p�tisukha� pa�hama� jh�na� upasampajja vih�si�. Ya� hi ta� �vuso samm�vadam�no
vadeyya: "satth�r�nuggahito s�vako mah�bhi��ata� patto" ti, mamanta� samm�vadam�no
vadeyya, "satth�r�nuggahito s�vako mah�bhi��ata� patto" ti.
6. 1. 2
Avitakkasutta�
349. Dutiya� jh�na� dutiya� jh�nanti vuccati, katama� nu kho dutiya� jh�nanti.
Tassa mayha� �vuso etadahosi: idha bhikkhu vitakkavic�r�na� [PTS Page 264] [\q
264/] v�pasam� ajhatta� sampas�dana� cetaso ekodibh�va� avitakka� avic�ra�
sam�dhija� p�tisukha� dutiya� jh�na� upasampajja viharati. Ida� vuccati dutiya�
jh�nanti. So khv�ha� �vuso vitakkavic�r�na� v�pasam� ajhatta� sampas�dana� cetaso
ekodibh�va� avitakka� avic�ra� sam�dhija� p�tisukha� dutiya� jh�na� upasampajja
vihar�mi. Tassa mayha� �vuso imin� vih�rena viharato vitakkasahagat�
sa���manasik�r� samud�caranti.
Atha kho ma� �vuso bhagav� iddhiy� upasa�kamitv� etadavoca: moggall�na, moggall�na,
m� br�hma�a, dutiya� jh�na� pam�do, dutiye jh�ne citta� sa�hapehi, dutiye jh�ne
citta� ekodi� karohi, dutiye jh�ne citta� sam�dah�ti. So khv�ha� �vuso aparena
samayena vitakkavic�r�na� v�pasam� ajhatta� sampas�dana� cetaso ekodibh�va�
avitakka� avic�ra� sam�dhija� p�tisukha� dutiya� jh�na� upasampajja vih�si�. Ya� hi
ta� �vuso samm�vadam�no vadeyya: satth�r�nuggahito s�vako mah�bhi��ata� pattoti,
mama� ta� samm�vadam�no vadeyya, satth�r�nuggahito s�vako mah�bhi��ata� pattoti.
6. 1. 3
Sukhasutta�
350. Tatiya� jh�na� tatiya� jh�nanti vuccati. Katama� nu kho tatiya� jh�nanti.
Tassa mayha� �vuso etadahosi: idha bhikkhu p�tiy� ca vir�g� upekhako viharati, sato
ca sampaj�no sukha�ca k�yena pa�isa�vedeti, yanta� ariy� �cikkhanti upekhako satim�
sukhavih�r�ti ta� tatiya� jh�na� upasampajja viharati, ida� vuccati tatiya�
jh�nanti. So khv�ha� �vuso p�tiy� ca vir�g� upekhako ca vihar�mi, sato ca sampaj�no
sukha�ca k�yena pa�isa�vedemi, yanta� ariy� �cikkhanti upekhako satim�
sukhavih�r�ti ta� tatiya� jh�na� upasampajja vihar�mi. Tassa mayha� �vuso imin�
vih�rena viharato p�tisahagat� sa���manasik�r� samud�caranti.
[PTS Page 265] [\q 265/] atha kho ma� �vuso bhagav� iddhiy� upasa�kamitv�
etadavoca: moggall�na, moggall�na, m� br�hma�a, tatiya� jh�na� pam�do tatiye jh�ne
citta� sa�hapehi, tatiye jh�ne citta� ekodikarohi tatiye jh�ne citta� sam�dah�ti.
So khv�ha� �vuso aparena samayena p�tiy� ca vir�g� upekhako ca vih�si�-1. Sato ca
sampaj�no sukha�ca k�yena pa�isa�vedisi�-2. Yanta� ariy� �cikkhanti upekhako satim�
sukhavih�ri ta� tatiya� jh�na� upasampajja vih�si�. Ya� hi ta� �vuso samm�vadam�no
vadeyya satth�r�nuggahito s�vako mah�bhi��ata� pattot�, mama� ta� samm�vadam�no
vadeyya satth�r�nuggahito s�vako mah�bhi��ata� pattoti.
6. 1. 4
Upekh�sutta�
Atha kho ma� �vuso bhagav� iddhiy� upasa�kamitv� etadavoca: moggall�na, moggall�na,
m� br�hma�a, catuttha� jh�na� pam�do, catutthe jh�ne citta� sa�hapehi, catutthe
jh�ne citta� ekodi�-3. Karohi, catutthe jh�ne citta� sam�dah�ti. So khv�ha� �vuso
aparena samayena sukhassa ca pah�n� dukkhassa ca pah�n� pubbeva
somanassadomanass�na� [PTS Page 266] [\q 266/] atthagam� adukkha� asukha�
upekkh�satip�risuddhi� catuttha� jh�na� upasampajja vih�si�. Ya� hi ta� �vuso
samm�vadam�no vadeyya satth�r�nuggahito s�vako mah�bhi��ata� pattoti, mama� ta�
samm�vadam�no vadeyya satth�r�nuggahito s�vako mah�bhi��ata� pattoti.
1. Vihar�mi - sy�.
2. Vedemi - sy�, machasa�
3. Ekodi - li
Atha kho ma� �vuso bhagav� iddhiy� upasa�kamitv� etadavoca: moggall�na, moggall�na,
m� br�hma�a, �k�s�na�c�yatana� pam�do, �k�s�na�c�yatane citta� sa�hapehi,
�k�s�na�c�yatane citta� ekodi� karohi, �k�s�n��c�yatane citta� sam�dah� ti. So
khv�ha� �vuso aparena samayena sabbaso r�pasa���na� samatikkam� pa�ighasa���na�
atthagam� n�nattasa���na� amanasik�r� ananto �k�soti �k�s�na�c�yatana� upasampajja
vih�si�. Ya� hi ta� �vuso samm�vadam�no vadeyya satth�r�nuggahito s�vako
mah�bhi��ata� pattoti.
6. 1. 6
Vi���na�c�yatanasutta�
Atha kho ma� �vuso bhagav� iddhiy� upasa�kamitv� etadavoca: moggall�na, moggall�na,
m� br�hma�a, vi����a�c�yatana� pam�do, vi���na�c�yatane citta� sa�hapehi,
vi����a�c�yatane citta� ekodi� karohi, vi���na�c�yatane citta� sam�dah�ti. So
khv�ha� �vuso aparena samayena sabbaso �k�s�na�c�yatana� samatikkamma ananta�
vi����anti vi����a�c�yatana� upasampajja vih�si�. Ya� hi ta� �vuso samm�vadam�no
vadeyya satth�r�nuggahito s�vako mah�bhi��ata� pattoti.
6. 1. 7
�ki�ca���yatanasutta�
Atha kho ma� �vuso bhagav� iddhiy� upasa�kamitv� etadavoca: moggall�na, moggall�na,
m� br�hma�a, �ki�ca���yatane pam�do, �ki�ca���yatane citta� sa�hapehi, [PTS
Page269] [\q 269/] �ki�ca���yatane citta� ekodi� karohi, �ki�ca���yatane
citta� sam�dah�ti. So khv�ha� �vuso aparena samayena sabbaso vi����a�c�yatana�
samatikkamma natthi ki�citi �ki�ca���yatana� upasampajja vih�si�. Ya� hi ta� �vuso
samm�vadam�no vadeyya satth�r�nuggahito s�vako mah�bhi��ata� pattoti.
6. 1. 8
Nevasa���n�sa���yatanasutta�
Atha kho ma� �vuso bhagav� iddhiy� upasa�kamitv� etadavoca: moggall�na, moggall�na,
m� br�hma�a, nevasa���n�nasa���yatana� pam�do, nevasa���n�sa���yatane citta�
sa�hapehi, nevasa���n�sa���yatane citta� ekodi� karohi, nevasa���n�sa���yatane
citta� sam�dah�ti. So khv�ha� �vuso aparena samayena sabbaso �ki�ca���yatana�
samatikkamma nevasa���n�sa���yatana� upasampajja vih�si�. Ya� hi ta� �vuso
samm�vadam�no vadeyya satth�r�nuggahito s�vako mah�bhi��ata� pattoti.
6. 1. 9
Animittasutta�
Atha kho ma� �vuso bhagav� iddhiy� upasa�kamitv� etadavoca: moggall�na, moggall�na,
m� br�hma�a, animitta� cetosam�dhi� pam�do, animittena cetosam�dhismi� citta�
sa�hapehi, animittena cetosam�dhismi� citta� ekodi� karohi, animitte
cetosam�dhismi� citta� sam�dah�ti. So khv�ha� �vuso aparena samayena
sabbanimitt�na� amanasik�r� animitta� cetosam�dhi� upasampajja vih�si�. Ya� hi ta�
�vuso samm�vadam�no vadeyya satth�r�nuggahito s�vako mah�bhi��ata� pattoti. Mama�
ta� samm� vadam�no vadeyya satth�r�nuggahito s�vako mah�bhi��ata� pattoti.
6. 1. 10
Sakkasutta�
S�dhu kho m�risa moggall�na buddha� sara�agamana� hoti, buddha� sara�agamana hetu
kho m�risa moggall�na evamidhekacce satt� k�yassa bhed� parammara� sugati� sagga�
loka� upapajjanti. S�dhu kho m�risa moggall�na dhamma� sara�agamana� hoti, dhamma�
sara�agamanahete kho m�risa moggall�na evamidhekacce satt� k�yassa bhed� parammara�
sugati� sagga� loka� upapajjanti, s�dhu kho m�risa moggall�na sa�gha� sara�agamana�
hoti, sa�gha� sara�agamanahetu kho moggall�na evamidhekacce satt� k�yassa bhed�
parammara� sugati� sagga� loka� upapajjant�ti.
6. 1. 11
Dutiyasakkasutta�
358. Atha kho sakko dev�namindo chahi devat�satehi saddhi� yen�yasm� mah�moggall�no
tenupasa�kami, upasa�kamitv� �yasmanta� mah�moggall�na� abhiv�detv� ekamanta�
a��h�si. Ekamanta� �hita� kho sakka� dev�naminda� �yasm� mah�moggall�no etadavoca:
Atha kho sakko dev�namindo sattahi devat�satehi saddhi� yen�yasm� mah�moggall�no
tenupasa�kami, upasa�kamitv� �yasmanta� mah�moggall�na� abhiv�detv� ekamanta�
a��h�si. Ekamanta� �hita� kho sakka� dev�naminda� �yasm� mah�moggall�no etadavoca:
Atha kho sakko dev�namindo a��hahi devat�satehi saddhi� yen�yasm� mah�moggall�no
tenupasa�kami, upasa�kamitv� �yasmanta� mah�moggall�na� abhiv�detv� ekamanta�
a��h�si. Ekamanta� �hita� kho sakka� dev�naminda� �yasm� mah�moggall�no etadavoca:
Atha kho sakko dev�namindo as�tiy� devat�sahassehi saddhi� yen�yasm� mah�moggall�no
tenupasa�kami, upasa�kamitv� �yasmanta� mah�moggall�na� abhiv�detv� ekamanta�
a��h�si. Ekamanta� �hita� kho sakka� dev�naminda� �yasm� mah�moggall�no etadavoca:
S�dhu kho dev�naminda buddha� sara�agamana� hoti, buddha� sara�agamanahetu kho
dev�naminda evamidhekacce satt� k�yassa bhed� parammara� sugati� sagga� loka�
upapajjanti. S�dhu kho dev�naminda dhamma� sara�agamana� hoti, dhamma�
sara�agamanahetu kho dev�naminda evamidhekacce satt� k�yassa bhed� parammara�
sugati� sagga� loka� upapajjanti. S�dhu kho dev�naminda sa�gha� sara�agamana� hoti,
sa�gha� sara�agamanahetu kho dev�naminda evamidhekacce satt� k�yassa bhed�
parammara� sugati� sagga� loka� upapajjant�ti.
S�dhu kho m�risa moggall�na buddha� sara�agamana� hoti, buddha� sara�agamana hetu
kho m�risa moggall�na evamidhekacce satt� k�yassa bhed� parammara� sugati� sagga�
loka� upapajjanti. S�dhu kho m�risa moggall�na dhamma� sara�agamana� hoti, dhamma�
sara�agamanahete kho m�risa moggall�na evamidhekacce satt� k�yassa bhed� parammara�
sugati� sagga� loka� upapajjanti, s�dhu kho m�risa moggall�na sa�gha� sara�agamana�
hoti, sa�gha� sara�agamanahetu kho moggall�na evamidhekacce satt� k�yassa bhed�
parammara� sugati� sagga� loka� upapajjant�ti.
6. 1. 12
Tatiyasakkasutta�
S�dhu kho dev�naminda buddha� sara�agamana� hoti. Buddha� sara�agamana hetu kho
dev�naminda evamidhekacce satt� k�yassa [PTS Page 275] [\q 275/] bhed�
parammara� sugati� sagga� loka� upapajjanti, te a��e deve dasahi �h�nehi
adhiga�hanti: dibbena �yun� dibbena va��ena dibbena sukhena dibbena yasena dibbena
�dhipateyyena dibbehi r�pehi dibbehi saddehi dibbehi gandhehi dibbehi rasehi
dibbehi pho��habbehi.
S�dhu kho dev�naminda dhamma� sara�agamana� hoti. Dhamma� sara�agamana hetu kho
dev�naminda evamidhekacce satt� k�yassa bhed� parammara� sugati� sagga� loka�
upapajjanti, te a��e deve dasahi �h�nehi adhiga�hanti: dibbena �yun� dibbena
va��ena dibbena sukhena dibbena yasena dibbena �dhipateyyena dibbehi r�pehi dibbehi
saddehi dibbehi gandhehi dibbehi rasehi dibbehi pho��habbehi.
S�dhu kho m�risa moggalal�na buddha� sara�agamana� hoti. Buddha� sara�agamana hetu
kho dev�naminda evamidhekacce satt� k�yassa bhed� parammara� sugati� sagga� loka�
upapajjanti, te a��e deve dasahi �h�nehi adhiga�hanti: dibbena �yun� dibbena
va��ena dibbena sukhena dibbena yasena dibbena �dhipateyyena dibbehi r�pehi dibbehi
saddehi dibbehi gandhehi dibbehi rasehi dibbehi pho��habbehi.
S�dhu kho m�risa moggall�na dhamma� sara�agamana� hoti. Dhamma� sara�agamana hetu
kho dev�naminda evamidhekacce satt� k�yassa bhed� parammara� sugati� sagga� loka�
upapajjanti, te a��e deve dasahi �h�nehi adhiga�hanti: dibbena �yun� dibbena
va��ena dibbena sukhena dibbena yasena dibbena �dhipateyyena dibbehi r�pehi dibbehi
saddehi dibbehi gandhehi dibbehi rasehi dibbehi pho��habbehi.
S�dhu kho m�risa moggall�na sa�gha� sara�agamana� hoti. Sa�gha� sara�agamana hetu
kho dev�naminda evamidhekacce satt� k�yassa bhed� parammara� sugati� sagga� loka�
upapajjanti, te a��e deve dasahi �h�nehi adhiga�hanti: dibbena �yun� dibbena
va��ena dibbena sukhena dibbena yasena dibbena �dhipateyyena dibbehi r�pehi dibbehi
saddehi dibbehi gandhehi dibbehi rasehi dibbehi pho��habbeh�ti.
6. 1. 15
Cha��hasakkasutta�
362. [PTS Page 276] [\q 276/] atha kho sakko dev�namindo chahi devat�satehi
saddhi� yen�yasm� mah�moggall�no tenupasa�kami, upasa�kamitv� �yasmanta�
mah�moggall�na� abhiv�detv� ekamanta� a��h�si. Ekamanta� �hita� kho sakka�
dev�naminda� �yasm� mah�moggall�no etadavoca:
Atha kho sakko dev�namindo sattahi devat�satehi saddhi� yen�yasm� mah�moggall�no
tenupasa�kami, upasa�kamitv� �yasmanta� mah�moggall�na� abhiv�detv� ekamanta�
a��h�si. Ekamanta� �hita� kho sakka� dev�naminda� �yasm� mah�moggall�no etadavoca:
Atha kho sakko dev�namindo a��hahi devat�satehi saddhi� yen�yasm� mah�moggall�no
tenupasa�kami, upasa�kamitv� �yasmanta� mah�moggall�na� abhiv�detv� ekamanta�
a��h�si. Ekamanta� �hita� kho sakka� dev�naminda� �yasm� mah�moggall�no etadavoca:
Atha kho sakko dev�namindo as�tiy� devat�sahassehi saddhi� yen�yasm� mah�moggall�no
tenupasa�kami, upasa�kamitv� �yasmanta� mah�moggall�na� abhiv�detv� ekamanta�
a��h�si. Ekamanta� �hita� kho sakka� dev�naminda� �yasm� mah�moggall�no etadavoca:
6. 1. 16
Sattamasakkasutta�
6. 1. 17
�hama sakkasutta� 364. Atha kho sakko dev�namindo chahi devat�satehi saddhi�
yen�yasm� mah�moggall�no tenupasa�kami, upasa�kamitv� �yasmanta� mah�moggall�na�
abhiv�detv� ekamanta� a��h�si. [PTS Page 277] [\q 277/] ekamanta� �hita� kho
sakka� dev�naminda� �yasm� mah�moggall�no etadavoca:
Atha kho sakko dev�namindo sattahi devat�satehi saddhi� yen�yasm� mah�moggall�no
tenupasa�kami, upasa�kamitv� �yasmanta� mah�moggall�na� abhiv�detv� ekamanta�
a��h�si. Ekamanta� �hita� kho sakka� dev�naminda� �yasm� mah�moggall�no etadavoca:
Atha kho sakko dev�namindo a��hahi devat�satehi saddhi� yen�yasm� mah�moggall�no
tenupasa�kami, upasa�kamitv� �yasmanta� mah�moggall�na� abhiv�detv� ekamanta�
a��h�si. Ekamanta� �hita� kho sakka� dev�naminda� �yasm� mah�moggall�no etadavoca:
Atha kho sakko dev�namindo as�tiy� devat�sahassehi saddhi� yen�yasm� mah�moggall�no
tenupasa�kami, upasa�kamitv� �yasmanta� mah�moggall�na� abhiv�detv� ekamanta�
a��h�si. Ekamanta� �hita� kho sakka� dev�naminda� �yasm� mah�moggall�no etadavoca:
6. 1. 18
Nandana-1. Sutt�ni
365. Atha kho nandano devaputto chahi devat�satehi saddhi� yen�yasm� mah�moggall�no
tenupasa�kami, upasa�kamitv� �yasmanta� mah�moggall�na� abhiv�detv� ekamanta�
a��h�si. Ekamanta� �hita� kho nandano devaputto �yasm� mah�moggall�no etadavoca:
Atha kho nandano devaputto sattahi devat�satehi saddhi� yen�yasm� mah�moggall�no
tenupasa�kami, upasa�kamitv� �yasmanta� mah�moggall�na� abhiv�detv� ekamanta�
a��h�si. Ekamanta� �hita� kho sakka� dev�naminda� �yasm� mah�moggall�no etadavoca:
Atha kho nandano devaputto a��hahi devat�satehi saddhi� yen�yasm� mah�moggall�no
tenupasa�kami, upasa�kamitv� �yasmanta� mah�moggall�na� abhiv�detv� ekamanta�
a��h�si. Ekamanta� �hita� kho sakka� dev�naminda� �yasm� mah�moggall�no etadavoca:
Atha kho nandano devaputto as�tiy� devat�sahassehi saddhi� yen�yasm� mah�moggall�no
tenupasa�kami, upasa�kamitv� �yasmanta� mah�moggall�na� abhiv�detv� ekamanta�
a��h�si. Ekamanta� �hita� kho sakka� dev�naminda� �yasm� mah�moggall�no etadavoca:
Ihata k� s�trayen ava�ya andama�a [copy command has] pi�apat g�n�ma�a h�ki nis� 366
si�a 404 dakv� v� pahata sadahan s�tra �ayip nokarana ladi.
Karu�kara a�guttara nik�ya 4 v�ni kh��aya pot (518 [Bjt Page] balanna.
6. 1. 26 - 33
Suy�masutt�ni
373 - 380 Atha kho suy�mo devaputto -pepho��habbeh�ti
6. 1. 34-41
Santusitasutt�ni
381 - 388 Atha kho santusito devaputto -pepho��habbeh�ti
6. 1. 42-49
Sunimmitasutt�ni
6. 1. 50-57
Vasavattisutt�ni
Tatrudd�na�:
Savitakk�vitakka�ca sukhena ca upekhako
�k�s�na�ca vi����a� �ki�ca��� nevasa��� ca
Animitto ceti nava sakko ca nandanena ca
Suy�mo ca santusito sunimmito vasavatti
A��ha a��ha bhavant�ti sattapa���sa honti te' ti.
405. Eka� samaya� sambahul� ther� bhikkhu macchik�sa�e viharanti amb��akavane. Tena
kho pana samayena sambahul�na� ther�na� bhikkh�na� pacch�bhatta�
pi�ap�tapa�ikkant�na� ma�alam�le sannisinn�na� sannipatit�na� ayamantar� kath�
udap�di: sa��ojananti v� �vuso sa��ojaniy� dhamm�ti v� ime dhamm� n�natth�
n�n�vya�jan�, ud�hu ekatth� vya�janameva n�nanti?
Tena kho pana samayena citto gahapati migapathaka� anuppatto hoti kenacideva
kara�yena, [PTS Page 282] [\q 282/] assosi kho citto gahapati sambahul�na�
kira ther�na� bhikkh�na� pacch�bhatta� pi�ap�tapa�ikkant�na� ma�alam�le
sannisinn�na� sannipatit�na� ayamantar� kath� udap�di: "sa��ojananti v� �vuso
sa��ojaniy� dhamm�ti v� ime dhamm� n�natth� n�n�vya�jan�, ud�hu ekatth�
vya�janameva n�nanti? Tatrekaccehi therehi bhikkh�hi eva� vy�kata�: sa��ojananti v�
�vuso sa��ojaniy� dhamm�ti v� ime dhamm� n�natth� ceva n�n�vya�jan� v�" ti ekaccehi
therehi bhikkh�hi eva� vy�kata�: sa��ojananti v� �vuso sa��ojaniy� dhamm�ti v� ime
dhamm� ekat� vya�janameva n�nanti" atha kho citto gahapati yena ther� bhikkh�
tenupasa�kami, upasa�kamitv� there bhikkh� abhiv�detv� ekamanta� nis�di, ekamanta�
nisinno kho citto gahapati there bhikkh� etadavoca:
1. C�vuso - s� 1 sy�.
7. 1. 2
Isidattasutta�
406. Eka� samaya� sambahul� ther� bhikkhu macchik�sa�e viharanti amb��akavane. Atha
kho citto gahapati yena ther� bhikkhu tenupasa�kami, upasa�kamitv� there bhikkhu
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho citto gahapati. There bhikkh�
etadavoca: "adhiv�sentu me bhante ther� v�tan�ya bhattanti" adhiv�sesu� ca kho
ther� bhikkhu tu�h�bh�vena. [PTS Page 284] [\q 284/] atha kho citto gahapati
ther�na� bhikkh�na� adhiv�sana� viditv� u��h�y�san� there bhikkh� abhiv�detv�
padakkhi�a� katv� pakk�mi.
Atha kho ther� bhikkhu tass� rattiy� accayena pubbanhasamaya� niv�setv�
pattac�varam�d�ya yena cittassa gahapatino nivesana� tenupasa�kami�su,
upasa�kamitv� pa��atte �sane nis�di�su. Atha kho citto gahapati yena ther� bhakkh�
tenupasa�kami, upasa�kamitv� there bhikkh� abhiv�detv� ekamanta� nis�di, ekamanta�
nisinno kho citto gahapati �yasmanta� thera� etadavoca:
Dh�tun�natta� dh�tun�nattanti bhante ther� vuccati, kitt�vat� nu kho bhante
dh�tun�natta� vutta� bhagavat�ti? Eva� vutte �yasm� thero tu�h� ahosi. Dutiyampi
kho citto, gahapati �yasmanta� thera� etadavoca: dh�tun�natta� dh�tun�nattanti
bhante ther� vuccati kitt�vat� nu kho bhante dh�tun�natta� vutta� bhagavat�ti.
Dutiyampi kho �yasm� thero tu�h� ahosi. Tatiyampi kho citto gahapati �yasmanta�
thera� etadavoca: dh�tun�natta� dh�tun�nattanti bhante thera vuccati, kitt�vat� nu
kho bhante dh�tun�natta� vutta� bhagavat�ti? Tatiyampi kho �yasm� thero tu�h�
ahosi.
Tena kho pana samayena �yasm� isidatto tasmi� bhikkhu sa�ghe sabbanavako hoti. Atha
kho �yasm� isidatto �yasmanta� thera� etadavo ca: vy�karomaha� bhante thera
cittassa gahapatino eta� pa�hanti? Vy�karohi tva� �vuso isidatta cittassa
gahapatino eta� pa�hanti.
Atha kho citto gahapati �yasmato isidattassa bh�sita� abhinanditv� anumoditv� there
bhikkh� pa�tena kh�dan�yena bhojan�yena sahatth� santappesi, sampav�resi. Atha kho
ther� bhikkh� bhutt�vino on�tapattap��ino u��h�y�san� pakkami�su. Atha kho �yasm�
thero �yasmanta� isidatta� etadavoca: s�dhu kho ta�-1 �vuso isidatta eso pa�ho
pa�ibh�si-2, neso pa�ho ma� pa�ibh�si, tenanah�vuso-3 isidatta yad� a��ad�pi-4.
Evar�po pa�ho �gaccheyya ta�yevettha pa�ibh�seyy�ti-5.
7. 1. 3.
Dutiysidaiattasutta�
407. Eka� samaya� sambahul� ther� bhikkhu macchik�sa�e viharanti amb��akavane. Atha
kho citto gahapati yena ther� bhikkhu tenupasa�kami, upasa�kamitv� there bhikkhu
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho citto gahapati. There bhikkh�
etadavoca: adhiv�sentu me bhante ther� sv�tan�ya bhattanti adhiv�sesu� ca kho ther�
bhikkhu tu�h�bh�vena. Atha kho citto gahapati ther�na� bhikkh�na� adhiv�sana�
viditv� u��h�y�san� there bhikkh� abhiv�detv� padakkhi�a� katv� pakk�mi.
Y� im� bhante thera anekavihit� di��hiyo loke uppajjanti: sassato loko, ti v�,
asassato lokoti, v�, antav� loko, ti v� anantav� loko, ti v�, ta� j�va� ta� sar�ra,
nti v�, a��a� j�va� a��a� sar�ra, nti v�, hoti tath�gato parammara�ti v�, na hoti
tath�gato parammara�, ti v�, hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�ti v�, neva
hoti na na hoti tath�gato parammara�, ti v�, y�nicim�ni dv�sa��hidi��higat�ni
brahmaj�le bha�it�ni. Im� nu kho bhante di��hiyo kismi� sati honti kismi� asati na
hont�ti?
1. Tva�- sabbattha
2. Abh�si - s�, 1, 2.
3. Tena �vuso - s�mu, s� 1, 2.
4. A��ath�pi - machasa�, sy�.
5. Bh�seyy�m�ti - s� 1, 2.
Bh�seyy�s�ti - sy�.
Eva� vutte �yasm� thero tu�h� ahosi. Dutiyampi kho citto gahapati �yasmanta� thera�
etadavoca: tatiyampi kho citto gahapati �yasmanta� thera� etadavoca: y� im� bhante
thera anekavihit� di��hiyo loke uppajjanti. Sassato lokoti. V�, asassato lokoti v�,
antav� lokoti v�, anantav� lokoti v�, ta� j�va� ta� sar�ranti v�, a��a� j�va� a��a�
sar�ranti v�, hoti tath�gato parammara�ti v�, na hoti tath�gato parammara�ti v�,
hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�ti v�, neva hoti na na hoti tath�gato
parammara�ti v� y�nicim�ni dv�sa��hidi��higat�ni brahmaj�le bha�it�ni. Im� nu kho
bhante di��hiyo kismi� sati honti, kismi� asati na hont�ti? Tatiyampi kho �yasm�
thero tu�h� ahosi. Tena kho pana samayena �yasm� isidatto tasmi� bhikkhu sa�ghe
sabbanavo hoti. Atha kho �yasm� isidatto �yasmanta� thera� etadavoca: vy�karomaha�
bhante thera cittassa gahapatino eta� pa�hanti? Vy�karohi tva� �vuso isidatta
cittassa gahapatino eta� pa�hanti. [PTS Page 287] [\q 287/] eva� tva� gahapati
pucchasi: y� im� bhante thera anekavihit� di��hiyo loke uppajjanti: sassato lokoti
v�, asassato lokoti v�, antav� lokoti v�, anantav� lokoti v�, ta� j�va� ta�
sar�ranti v�, a��a� j�va� a��a� sar�ranti v�, hoti tath�gato parammara�ti v�, na
hoti tath�gato parammara�ti v�, hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�ti v�, neva
hoti na na hoti tath�gato parammara�ti v� y�nicim�ni dv�sa��hidi��higat�ni
brahmaj�le bha�it�ni. Im� nu kho bhante di��hiyo kismi� sati honti, kismi� asati na
honit�ti? Eva� bhante.
Y� im� gahapati anekavihit� di��hiyo loke uppajjanti: sassato lokoti v�, asassato
lokoti v�, antav� lokoti v�, anantav� lokoti v�, ta� j�va� ta� sar�ranti v�, a��a�
j�va� a��a� sar�ranti v�, hoti tath�gato parammara�ti v�, na hoti tath�gato
parammara�ti v�, hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�ti v�, neva hoti na na hoti
tath�gato parammara�ti v�, y�nicim�ni dv�sa��hi di��higat�ni brahmaj�le bha�it�ni.
Im� kho gahapati di��hiyo sakk�ya di��hiy� sati honti sakk�ya di��hiy� asati na
hont�ti.
Kathampana bhante sakk�ya di��hi hot�ti? Idha gahapati assutav� puthujjano ariy�na�
adass�v� ariyadhammassa akovido ariyadhamme avin�to sappuris�na� adass�v�
sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avin�to r�pa� attato samanupassati,
r�pavanta� v� att�na�, attani v� r�pa�, r�pasmi� v� att�na�; vedana� attato
samanupassati, vedan�vanta� v� att�na�, attani v� vedana�, vedan�smi� v� att�na�;
sa��a� attato samanupassati, sa���vanta� v� att�na�, attani v� sa��a�, sa���smi� v�
att�na�; sa�kh�re attato samanupassati, sa�kh�revanta� v� att�na�, attani v�
sa�kh�re, sa�kh�resmi� v� att�na�; vi����a� attato samanupassati, vi����avanta� v�
att�na�, attani v� vi����a�, vi����asmi� v� att�na�; eva� kho gahapati
sakk�yadi��hi hot�ti.
[PTS Page 288] [\q 288/] kuto bhante ayyo isidatto �gacchat�ti? Avantiy�
khv�ha� gahapati �gacch�miti. Atthi bhante avantiy� isidatto n�ma kulaputto amh�ka�
adi��hasah�yo pabbajito di��ho so �yasm�ti? Eva� gahapat�ti. Kaha� nu kho so bhante
�yasm� etarahi viharat�ti? Eva� vutte �yasm� isidatto tu�h� ahosi. Ayyo no bhante
isidattoti? Eva� gahapat�ti. Abhiramatu bhante ayyo isidatto macchik�sa�e, rama�ya�
amb��akavana�, aha� ayyassa isidattassa ussukka� kariss�mi c�vara-pi�ap�ta-
sen�sana-gil�napaccaya-bhesajjaparikkh�r�nanti. Kaly��a� vuccati gahapat�ti.
Atha kho citto gahapati �yasmato isidattassa bh�sita� abhinanditv� anumoditv� there
bhikkhu pa�tena kh�dan�yena bhojan�yena sahatth� santappesi sampav�resi, atha kho
ther� bhikkhu bhutt�vino on�tapattap��ino u��h�y�san� pakkami�su.
Atha kho �yasm� thero �yasmanta� isidatta� etadavoca: s�dhu kho ta� �vuso isidatta
eso pa�ho pa�ibh�si, neso pa�ho ma� pa�ibh�si. Tenah�vuso-1 isidatta yad� a��ad�pi
evar�po pa�ho �gaccheyya ta� yevettha pa�ibh�yeyy�ti atha kho �yasm� isidatto
sen�sana� sa�s�metv� pattac�vara� �d�ya macchik�sa�amh� pakk�mi, ya�
macchik�sa�amh� pakk�mi tath� pakkanto va ahosi, na puna pacc�ga�jiti.
1. Tena �vuso - s� 1, 2.
408. Eka� samaya� sambahul� ther� bhikkhu macchik�sa�e viharati amb��akavane, [PTS
Page 289] [\q 289/] atha kho citto gahapati yena ther� bhikkhu tenupasa�kami,
upasa�kamitv� there bhikkh� abhiv�detv� ekamanta� nis�di, ekamanta� nisinno kho
citto gahapati there bhikkhu etadavoca: adhiv�sentu me bhante ther� sv�tan�ya
gokule bhattanti, adhiv�sesu� kho ther� bhikkhu tu�h�bh�vena. Atha kho citto
gahapati ther�na� bhikkh�na� adhiv�sana� viditv� u��h�y�san� there bhikkh�
abhiv�detv� padakkhi�a� katv� pakk�mi.
Tena kho pana samayena u�ha� hoti ku�hita�-1. , Te ca ther� bhikkhu paceliyam�nena
ma��e k�yena gacchanti yath� ta� subhojana� bhutt�vino. Tena kho pana samayena
�yasm� mahako tasmi� bhikkhusa�ghe sabbanavako hoti, atha kho �yasm� mahako
�yasmanta� thera� etadavoca: s�dhu khvassa bhante thera-2. Ya� s�tako v�to v�yeyya,
abbhasampil�po-3. Ca assa, devo ca ekameka� phus�yeyy�ti-4. S�dhu khvassa �vuso
mahaka ya� s�tako ca v�to v�yeyya, abbhasampil�po ca assa devo ca ekameka�
phus�yeyy�ti. Atha kho �yasm� mahako tath�r�pa� iddh�bhisa�kh�ra� [PTS Page 290]
[\q 290/] abhisa�kh�si-5. Yath�-6 s�tako ca v�to v�yittha-7 abbhasampil�po ca
assa, devo ca ekameka� phusi.
------------------------
1. Ku��hita� sy�, a��hakath� kiki�a� s� 1, 2, kithita�?
2. Therassa - sy�
3. Abbhisambhil�po - s� 1, 2
4. Phasayeyya - sy�
5. Abhisa�khari - machasa�, sy�
6. Yath�ya� - machasa� sy�
7. V�yi - machasa�
8. Gahapatino - machasa�
9. Tass�ya� - machasa�, sy�
7. 1. 5
K�mabhusutta�
409. Eka� samaya� �yasm� k�mabhu macchik�sa�e viharati amb��akavane. Atha kho citto
gahapati yen�yasm� k�mabhu tenupasa�kami, upasa�kamitv� �yasmanta� k�mabhu�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinna� kho citta� gahapati� �yasm�
k�mabhu etadavoca: vuttamida� gahapati:
1. Appatta� - sy�.
[PTS Page 292] [\q 292/] nela�ganti kho bhante s�l�nameta� adhivacana�,
setapacch�do ti kho bhante vimuttiy� eta� adhivacana�, ek�roti kho bhante satiy�
eta� adhivacana�, vattat�ti kho bhante abhikkama pa�ikkamasseta� adhivacana�,
rathoti kho bhante imasseta� c�tummah�bhutikassa k�yassa adhivacana�
m�t�pettikasambhavassa odanakumm�s�pacayassa aniccucch�dana parimaddana bhedana
viddha�sana dhammassa, r�go kho bhante n�gho doso n�gho moho n�gho, te kh��savassa
bhikkhuno pah�n� ucchinnam�l� t�l�vatthukat� anabh�vakat� �yati� anupp�dadhamm�,
tasm� kh��savo bhikkhu an�ghoti vuccati. �yantanti-1 kho bhante arahato eta�
adhivacana�. Sototi kho bhante ta�h�ya eta� adhivacana�, s� kh��savassa bhikkhuno
pah�n� ucchinnam�l� t�l�vatthukat� anabh�vakat� �yati� anupp�dadhamm�. Tasm�
kh��savo bhikkhu chinnasototi vuccati. R�go kho bhante bandhana�, doso bandhana�,
moho bandhana�, te kh��savassa bhikkhuno pah�n� ucchinnam�l� t�l�vatthukat�
anabh�vakat� �yati� anupp�dadhamm�. Tasm� kh��savo bhikkhu abandhanoti vuccati. Iti
kho bhante yanta� vutta� bhagavat�;
"Nela�go setapacch�do ek�ro vattat� ratho
An�gha� passa �yanta�-1 chinnasota� abandhana" nti.
7. 1. 6
Dutiyak�mabhusutta�
410. [PTS Page 293] [\q 293/] eka� samaya� �yasm� k�mabhu macchik�sa�e
viharati amb��aka vane. Atha kho citto gahapati yen�yasm� k�mabhu tenupasa�kami,
upasa�kamitv� �yasmanta� k�mabhu� abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinna�
kho citta� gahapati� �yasm� k�mabhu etadavoca: kati nu kho bhante sa�kh�r�ti. Tayo
kho gahapati sa�kh�r� k�yasa�kh�ro vac�sa�kh�ro cittasa�kh�roti. S�dhu bhanteti kho
citto gahapati �yasmato k�mabhussa bh�sita� abhinanditv� anumoditv� �yasmanta�
k�mabhu� uttari� pa�ha� �pucchi.
Katamo pana bhante k�yasa�kh�ro? Katamo vac� sa�kh�ro? Katamo cittasa�kh�roti?
Ass�sapass�s� kho gahapati k�yasa�kh�ro. Vitakkavic�r� vac�sa�kh�ro, sa��� ca
vedan� ca cittasa�kh�roti.
S�dhu bhanteti kho citto gahapati �yasmato k�mabhussa bh�sita� abhinanditv�
anumoditv� �yasmanta� k�mabhu� uttari� pa�ha� �pucchi:
1. Appatta� - sy�
2. Imassa kho bhante - machasa� imassa khoha� - sy�.
7. 1. 7
Godattasutta�
411. Eka� samaya� �yasm� godatto macchik�sa�e viharati amb��akavane, [PTS Page 296]
[\q 296/] atha kho citto gahapati yen�yasm� godatto tenupasa�kami,
upasa�kamitv� �yasmanta� godatta� abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinna�
kho citta� gahapati� �yasm� godatto etadavoca:
1. N�na��h� - s� 1, 2.
2. Eka��h� - s� 1, 2.
Atthi bhante pariy�yo ya� pariy�ya� �gamma ime dhamm� n�natth� ceva n�n�vya�jan�
ca, ati pana bhante pariy�yo ya� pariy�ya� �gamma ime dhamm� ekatth� vy��janameva
n�nanti.
Katamo ca pana bhante pariy�yo ya� pariy�ya� �gamma ime dhamm� n�natth� ceva
n�n�vya�jan� ca:
Idha bhante bhikkhu mett�sahagatena cetas� eka� disa� pharitv� viharati, tath�
dutiya�, tath� tatiya�, tath� catutthi�, -1 iti uddhamadho tiriya� sabbadhi
sabbattat�ya sabb�vanta� loka� mett�sahagatena cetas� vipulena mahaggatena
appam��ena averena aby�pajjhena -2. Pharitv� viharati.
Idha bhante bhikkhu karu�sahagatena cetas� eka� disa� pharitv� viharati, tath�
dutiya�, tath� tatiya�, tath� catutthi�, iti uddhamadho tiriya� sabbadhi
sabbattat�ya sabb�vanta� loka� karu�sahagatena cetas� vipulena mahaggatena
appam��ena averena aby�pajjhena pharitv� viharati.
Idha bhante bhikkhu mudit�sahagatena cetas� eka� disa� pharitv� viharati, tath�
dutiya�, tath� tatiya�, tath� catutthi�, iti uddhamadho tiriya� sabbadhi
sabbattat�ya sabb�vanta� loka� mudit�sahagatena cetas� vipulena mahaggatena
appam��ena averena aby�pajjhena pharitv� viharati.
Idha bhante bhikkhu upekkh�sahagatena cetas� eka� disa� pharitv� viharati, tath�
dutiya�, tath� tatiya�, tath� catutthi�, iti uddhamadho tiriya� sabbadhi
sabbattat�ya sabb�vanta� loka� upekkh�sahagatena cetas� vipulena mahaggatena
appam��ena averena aby�pajjhena pharitv� viharati. Aya� vuccati bhante appam��
cetovimutti.
Katamo ca bhante pariy�yo ya� pariy�ya� �gamma ime dhamm� ekatth� vya�janameva
n�na�:
1. Catuttha� - s� 1, 2, sy�. 2. Avy�pajjena - machasa�
7. 1. 8
Niga�hasutta�
412. Tena kho pana samayena niga�ho n�taputto-1 macchik�sa�a� [PTS Page 298] [\q
298/] anuppatto hoti mahatiy� niga�haparis�ya saddhi�, assosi kho citto
gahapati niga�ho kira n�taputto macchik�sa�a� anuppatto mahatiy� niga�haparis�ya
saddhinti. Atha kho citto gahapati sambahulehi up�sakehi saddhi� yena niga�ho
n�taputto tenupasa�kami, upasa�kamitv� niga�hena n�taputtena saddhi� sammodi
sammodan�ya� katha� s�r��ya� v�tis�retv� ekamanta� nis�di, ekamanta� nisinna� kho
citta� gahapati� niga�ho n�taputto etadavoca: saddahasi tva� gahapati sama�assa
gotamassa atthi avitakko avic�ro sam�dhi, atthi vitakka vic�rana� nirodhoti.
Ta� kimma��asi bhante katama� nu kho pa�tatara� ���a� v� saddh� v�ti. Saddh�ya kho
gahapati ���a� yeva pa�tatara�.
Aha� kho bhante y�vadeva �ka�kh�mi vivicceva k�mehi vivicca akusalehi dhammehi
savitakka� savic�ra� vivekaja� p�tisukha� pa�hama� jh�na� upasampajja [PTS Page
299] [\q 299/] vihar�mi, aha� kho bhante y�vadeva �ka�kh�mi vitakkavic�r�na�
v�pasam� ajjhatta� sampas�dana� cetaso ekodibh�va� avitakka� avic�ra� sam�dhija�
p�tisukha� dutiya� jh�na� upasampajja vihar�mi. P�tiy� ca vir�g� ca upekkhako ca
viharati sato ca sampaj�no, sukha�ca k�yena pa�isa�vedeti. Ya� ta� ariy�
�cikkhanti: upekkhako satim� sukhavih�r�ti, tatiya� jh�na� upasampajja vihar�mi.
Aha� kho bhante y�vadeva �ka�kh�mi sukhassa ca pah�� dukkhassa ca pah�� pubbeva
somanassadomanass�na� attha�gam� adukkha� asukha� upekkh�satiparisuddhi� catuttha�
jh�na� upasampajja vihar�mi. Na so khv�ha� bhante eva� j�nanto eva� passanto kassa
a��assa sama�assa v� br�hma�assa v� saddh�ya gamiss�mi "atthi avitakko avic�ro
sam�dhi atthi vitakkavic�r�na� nirodho" ti.
Eva� vutte niga�ho n�taputto saka� parisa� ulloketv� etadavoca: ida� bhavanto
passantu: y�va anujjuko-2 c�ya� citto gahapati, y�va sa�ho c�ya� citto gahapati,
y�va m�y�v� c�ya� citto gahapat�ti idaneva-4 kho te maya� bhante bh�sita� eva�
�j�n�ma: "ida� bhavanto passantu y�va ujuko c�ya� citto gahapati, y�va asa�ho c�ya�
citto gahapati, y�va am�y�v� c�ya� citto gahapati, idaneva ca pana te maya� bhante
bh�sita� eva� �j�n�ma: "ida� bhavanto passantu, y�va anujjuko c�ya� citto gahapati,
y�va sa�ho c�ya� citto gahapati, y�va m�y�v� c�ya� citto gahapat�" ti. Sace te
bhante purima� sacca� pacchima� te micch�, sace pana te bhante pacchima� sacca�
purima� te micch�.
Ime kho pana bhante dasa sahadhammik� pa�h� �gacchanti, yad� tesa� attha�
�j�neyy�si atha ma� pa�ihareyy�si saddhi� niga�ha paris�ya, 'eko pa�ho eko uddeso
eka� veyy�kara�a� dve pa�h� dve uddes� dve veyy�kara�ni, tayo pa�h� tayo uddes� t��
veyy�kara�ni, catt�ro pa�h� catt�ro uddes� catt�r� veyy�kara�ni, pa�ca pa�h� pa�ca
uddes� pa�ca veyy�kara�ni, cha pa�h� cha uddes� cha veyy�kara�ni, satta pa�h� satta
uddes� satta veyy�kara�ni, a��ha pa�h� [PTS Page 300] [\q 300/] a��ha uddes�
a��ha veyy�kara�ni, nava pa�h� nava uddes� nava veyy�kara�ni, dasa pa�h� dasa
uddes� dasa veyy�kara�n�' ti. Atha kho citto gahapati niga�ha� n�taputta� ime dasa
sahadhammike pa�he �pucchitv� u��h�y�san� pakk�m�ti.
7. 1. 9
Acelasutta�
413. Tena kho pana samayena acelo kassapo macchik�sa�a� anuppatto hoti, cittassa
gahapatino pur��agih� sah�yako. Assosi kho citto gahapati acelo kira kassapo
macchik�sa�a� anuppatto amh�ka� pur��agih�sah�yoti. Atha kho cittagahapati yena
acelo kassapo tenupasa�kami, upasa�kamitv� acelena kassapena saddhi� sammodi,
sammodan�ya� katha� s�r��ya� v�tis�retv� ekamanta� nis�di, ekamanta� nisinno kho
citto gahapati acela� kassapa� etadavoca: k�va cira� pabbajitosi-1 bhante
kassap�ti? Ti�sa matt�ni kho me gahapati vass�ni pabbajitass�ti. Imehi pana te
bhante ti�sa mattehi vassehi atthi koci uttarimanussadhamm�-2 alamariya���adassana
viseso adhigato ph�suvih�roti? Imehi kho me gahapati ti�sa mattehi vassehi-3 natth�
koci uttarimanussadhamm� alamariya���adassanaviseso adhigato ph�suvih�ro, a��atra
naggeyy� ca mu�eyy� ca p�va�anippho�an�ya-4 c�ti.
Eva� vutte citto gahapati acela� kassapa� etadavoca: acchariya� vata bho abbhuta�
vata bho dhammassa sv�kkh�tat� yatra hi n�ma ti�samattehi vassehi na [PTS Page 301]
[\q 301/] koci utarimanussadhamm� alamariya���adassanaviseso adhigato-5
bhavissati-6 ph�suvih�ro a��atra naggeyy� ca mu�eyy� ca p�va�anippho�an�ya c�ti.
1. Pabbajitassa - machasa�
2. Uttarimanussa dhammo - sy�
3. Vassehi pabbajitassa - machasa�,
4. V��i nippothan�ya - a��hakath�, p�v�tu s� 1, 2 v��anippotan�ya - sy� 5. Adhigamo
- s�, 1, 2, 3
6. Abhavissa - machasa�.
[BJT Page 550] [\x 550/]
Tuyha� pana gahapati k�va cira� up�sakatta� upagatass�ti? Mayhampi kho bhante ti�sa
matt�ni vass�ni. Up�sakatta� upagatass�ti. Imehi kho pana te gahapati, ti�samattehi
vassehi atthi koci uttarimanussadhamm� alamariya���adassanaviseso adhigato
ph�suvih�roti? Ki� hi no siy� bhante aha� hi bhante y�vadeva �ka�kh�mi vivicceva
k�mehi vivicca akusalehi dhammehi savitakka� savic�ra� vivekaja� p�tisukha�
pa�hama� jh�na� upasampajja vihar�mi. Aha� hi bhante y�vadeva �ka�kh�mi
vitakkavic�r�na� v�pasam� ajjhatta� sampas�dana� cetaso ekodibh�va� avitakka�
avic�ra� sam�dhija� p�tisukha� dutiya� jh�na� upasampajja vihar�mi. P�tiy� ca
vir�g� ca upekkhako ca viharati sato ca sampaj�no, sukha�ca k�yena pa�isa�vedeti.
Ya� ta� ariy� �cikkhanti: upekkhako satim� sukhavih�r�ti, tatiya� jh�na�
upasampajja vihar�mi. Aha� kho bhante y�vadeva �ka�kh�mi sukhassa ca pah��
dukkhassa ca pah�� pubbeva somanassadomanass�na� attha�gam� adukkha� asukha�
upekkh�sati p�risuddhi� catuttha� jh�na� upasampajja vihar�mi. Sace kho pan�ha�
bhante bhagavato-1 pa�hamatara� k�la� kareyya� anacchariya� kho paneta� ya� ma�
bhagav� eva� vy�kareyya: natthita� sa�yojana� yena sa�yojanena sa��utto citto
gahapati puna ima� loka� �gaccheyy�ti.
Eva� vutte acelo kassapo citta� gahapati� etadavoca: acchariya� vata bho abbhuta�
vata bho dhammassa sv�kkh�tat�, yatra hi n�ma gih� od�tavasan�-2 evar�pa�
uttarimanussadhamm� alamariya ���adassanavisesa� adhigamissanti-3 ph�suvih�ra�,
labheyy�ha� [PTS Page 302] [\q 302/] gahapati imasmi� dhammavinaye pabbajja�,
labheyya� upasampadanti.
Atha kho citto gahapati acela� kassapa� �d�ya yena ther� bhikkh� tenupasa�kami,
upasa�kamitv� there bhikkh� etadavoca: aya� bhante acelo kassapo amh�ka�
pur��agih�sah�yo, ima� ther� pabb�jentu upasamp�dentu ahamassa ussukka� kariss�mi
c�varapi�ap�tasen�sanagil�nappaccayabhesajjaparikkh�r�nanti.
1. Bhagavat� - say�
2. Odatavasano - machasa�, sy�
3. Adhigamissati - machasa�, sy�.
7. 1. 10
Gil�nasutta�
414. Tena kho pana samayena citto gahapati �b�dhito hoti dukkhito b��hagil�no. Atha
kho sambahul� �r�madevat� vanadevat� rukkhadevat� osadh� ti�a vanaspat�su-1
adhivatth� devat� sa�gamma sam�gamma citta� gahapati� etadavocu�: pa�idhehi
gahapati an�gatamaddh�na� r�j� assa� cakkavatt�ti. Eva� vutte citto gahapati t�
�r�madevat� vanadevat� rukkhadevat� osadh� ti�a vanaspat�su adhivatth� devat�
etadavoca: 'tampi anicca�, tampi addhuva� tampi pah�ya gaman�yanti'. Eva� vutte
cittassa gahapatino mitt�macc� ��tis�lohit� [PTS Page 303] [\q 303/] citta�
gahapati� etadavocu�: 'sati� ayyaputta upa��hapehi m� vippalap�'ti. -2
Kinn�ha�-3 vad�mi ya� ma� tumhe eva� vadetha: 'sati ayya putta upa��hapehi m�
vippalap�' ti. Eva� kho tva� ayyaputta vadesi: "tampi anicca� tampi addhuva� tampi
pah�ya gaman�ya" nti. Tath� hi pana ma� �r�madevat� vanadevat� rukkhadevat� osadh�
ti�a vanaspat�su adhivatth� devat� evam�ha�su: 'pa�idhehi gahapati an�gatamaddh�na�
r�j� assa� cakkavatt�' ti. T�s�ha� eva� vad�mi: tampi anicca� tampi addhuva� tampi
pah�ya gaman�yanti. Kinte-4 ayyaputta �r�madevat� vanadevat� rukkhadevat� osadh�
ti�a vanaspat�su adhivatth� devat� atthavasa� sampassam�n� evam�ha�su: pa�idhehi
gahapati an�gatamaddh�na� r�j� assa� cakkavatt�ti.
1. Vanappat�su - machasa�
2. Vippalapasi - sy�
3. Kinty�ha� - s� 1, 2
4. Kimpanat� - sy�, machasa�
5. Tassa kho aya� - machasa�, sy�.
6. Phala - machasa�, bala� - sy�.
7. Anupassat�ti - machasa�.
8. Im� kho t� - sy�.
Tena hi ayyaputta amhepi ovadeh�ti-1 tasm�tiha vo eva� sikkhitabba�: [PTS Page 304]
[\q 304/] buddhe aveccappas�dena samann�gat� bhaviss�ma, itipi so bhagav�
araha� samm� sambuddho vijj�cara�asampanno sugato lokavid� anuttaro
purisadammas�rath� satth� devamanuss�na� buddho bhagav�ti. Dhamme aveccappas�dena
samann�gat� bhaviss�ma: sv�kkh�to bhagavat� dhammo sandi��hiko ak�liko ehipassiko
opanayiko paccatta� veditabbo vi���h�ti. Sa�ghe aveccappas�dena samann�gat�
bhaviss�ma: supa�ipanno bhagavato s�vakasa�gho, ujupa�ipanno bhagavato
s�vakasa�gho, ��yapa�ipanno bhagavato s�vakasa�gho, s�m�cipa�ipanno bhagavato
s�vakasa�gho, yadida� catt�ri purisayug�ni a��hapurisapuggal� esa bhagavato
s�vakasa�gho �huneyyo p�huneyyo dakkhi�eyyo a�jalikara�yo anuttara� pu��akkhetta�
lokass�ti. Ya� kho pana ki�ci kule deyyadhamma� sabbanta� appa�ivibhatta�
bhavissati s�lavantehi kaly��adhammeh�ti. Eva� hi vo sikkhitabbanti.
Cittavaggo pa�hamo
Tatrudd�na�:
Cittasa�yutta� samatta�
1. Ovad�h�ti
2. Sa�ghe ca c�ge ca - machasa�, sy�.
8. G�ma�sa�yutta�
8. G�ma�vaggo
8. 1. 1.
Ca�ag�ma�sutta�
415. [PTS Page 305] [\q 305/] eka� samaya� bhagav� s�vatthiya� viharati
jetavane an�thapi�ikassa �r�me. Atha kho ca�o g�ma� yena bhagav� tenupasa�kami.
Upasa�kamitv� bhagavanta� abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho ca�o
g�ma� bhagavanta� etadavoca: ko nu kho bhante hetu ko paccayo yena midhekacco ca�o-
1 teva sa�kha� gacchati, ko pana bhante hetu ko paccayo yena midhekacco sorato-2
teva sa�kha� gacchat�ti.
Idha g�ma� ekaccassa r�go appah�no hoti, r�gassa appah�natt� pare kopenti, parehi
kopiyam�no kopa� p�tukaroti, so ca�oteva sa�kha� gacchati, doso appah�no hoti.
Dosassa appah�natt� pare kopenti, parehi kopiyam�no kopa� p�tukaroti, so ca�oteva
sa�kha� gacchati, moho appah�no hoti, mohassa appah�natt� pare kopenti, parehi
kopiyam�no kopa� p�tukaroti, so ca�oteva sa�kha� gacchati. Aya� kho g�ma� hetu aya�
paccayo yenamidhekacco ca�oteva sa�kha� gacchati.
Idha pana g�ma� ekaccassa r�go pah�no hoti, r�gassa pah�natt� pare na kopenti,
parehi kopiyam�no kopa� na p�tukaroti, so soratoteva sa�kha� gacchati, doso pah�no
hoti. Dosassa pah�natt� pare na kopenti, parehi kopiyam�no kopa� na p�tukaroti, so
soratoteva sa�kha� gacchati, moho pah�no hoti, mohassa pah�natt� pare na kopenti,
parehi kopiyam�no kopa� na p�tukaroti, so soratoteva sa�kha� gacchati. Aya� kho
g�ma� hetu aya� paccayo yenamidhekacco soratoteva sa�kha� gacchati.
[PTS Page 306] [\q 306/] eva� vutte ca�o g�ma� bhagavanta� etadavoca:
abhikkanta� bhante abhikkanta� bhante, seyyath�pi bhante nikkujjita� v� ukkujjeyya,
pa�icchanta� v� vivareyya, m��ahassa v� magga� �cikkheyya andhak�re v� tela
pajjota� dh�reyya cakkhumanto r�p�ni dakkhint�ti, evameva� bhagavat�
anekapariy�yena dhammo pak�sito, es�ha� bhante bhagavanta� sara�a� gacch�mi
dhamma�ca bhikkhusa�gha�ca, up�saka� ma� bhagav� dh�retu ajjatagge p��upeta�
sara�a� gatanti.
8. 1. 2
T�lapu�asutta�
416. Eka� samaya� bhagav� r�jagahe viharati veevane kalandaka niv�pe. Atha kho
t�lapu�o-1 na�ag�ma� yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho t�lapu�o na�ag�ma� bhagavanta�
etadavoca: suta� meta� bhante pubbak�na� �cariyap�cariy�na� na��na� bh�sam�n�na� yo
so na�o ra�gamajjhe samajjamajejha sacc�likena jana� bh�seti rameti, so k�yassa
bhed� parammara� pah�s�na� dev�na� sahavyata� uppajjat�ti. Idha bhagav� kim�h�ti.
Ala� g�ma� ti��hateta�, m� ma� eta� pucchi-2 ti. Dutiyampi kho t�lapu�o na�ag�ma�
bhagavanta� etadavoca: suta� meta� bhante pubbak�na� �cariyap�cariy�na� na��na�
bh�sam�n�na� yo so na�o ra�gamajjhe samajjamajjhe sacc�likena jana� bh�seti rameti,
so k�yassa bhed� parammara� pah�s�na� dev�na� sahavyata� upapajjat� ti. Idha
bhagav� kim�h�ti. Ala� g�ma� ti��hateta� m� ma� eta� pucchiti.
Addh� kho ty�ha� g�ma� na labh�mi-1 "ala� g�ma� ti��hateta� m� ma� eta� pucch�" ti.
Api ca ty�ha� vy�kariss�mi. Pubbe kho g�ma�, satt� av�tar�g� r�gabandhanabaddh�-2,
tesa� na�o ra�gamajjhe samajjamajjhe ye dhamm� rajan�y� te upasa�harati bhiyyo
sar�g�ya-3. Pubbe kho g�ma� satt� av�tados� dos�bandhanabaddh�, tesa� na�o
ra�gamajjhe samajjamajjhe ye dhamm� dosan�y� te upasa�harati bhiyyo sados�ya-3.
Pubbe kho g�ma�i, satt� av�tamoh� mohabandhanabaddh�, tesa� na�o ra�gamajjhe
samajjamajjhe ye dhamm� mohan�y� te upasa�harati bh�yyo samoh�ya-3. So attan� matto
pamatto pare madetv� pam�detv� k�yassa bhed� parammara� pah�so n�ma nirayo
tatthuppajjati-4.
Sace kho panassa eva� di��h� hoti 'yo so na�o ra�gamajjhe samajjamajjhe sacc�likena
jana� bh�seti rameti, so k�yassa bhed� parammara� pah�s�na� dev�na� sahavyata�
uppajjat�' ti s�ssa hoti micch� di��hi, micch� di��hikassa kho pan�ha� g�ma�
purisapuggalassa dvinna� gat�na� a��atara� gati� vad�mi nirayaha� v�
tiracch�nayoni� v�ti.
Eva� vutte t�lapu�o na�ag�ma� parodi, ass�ni pavattesi. 'Eta� kho ty�ha� g�ma�
n�lattha�, ala� g�ma� ti��hateta� m� ma� eta� pucchi' ti.
N�ha� bhante eta� rod�mi, ya� ma� bhagav� evam�ha, api c�ha� bhante pubbakehi
�cariyap�cariyehi na�ehi d�gharatta� nikato va�cito paraddho-5. "Yo so na�o [PTS
Page 308] [\q 308/] ra�gamajjhe samajjamajjhe sacc�likena jana� bh�seti
rameti, so k�yassa bhed� parammara� pah�s�na� dev�na� sahavyata� uppajjat�" ti.
417. Atha kho yodh�j�vo g�ma� yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho yodh�j�vo g�ma� bhagavanta�
etadavoca: suta� meta� bhante pubbak�na� �cariyap�cariy�na� yodh�j�v�na�
bh�sam�n�na� yo so yodh�j�vo sa�g�me ussahati v�yamati, tamena� ussahanna�
v�yamanna� v�yamanta� pare hananti pariy�p�denti, so k�yassa bhed� parammara�
sara�jit�na�-1 dev�na� sahavyata� upapajjat�ti. Idha bhagav� kim�h�ti.
Ala� g�ma� ti��hateta�, m� ma� eta� pucchiti. Dutiyampi kho yodh�j�vo g�ma�
bhagavanta� etadavoca: suta� meta� bhante pubbak�na� �cariyap�cariy�na�
yodh�j�v�na� bh�sam�n�na� 'yo so yodh�j�vo sa�g�me ussahati v�yamati, tamena�
ussahanta� v�yamanta� pare hananti pariy�p�denti, so k�yassa bhed� parammara�
sara�jit�na� dev�na� sahavyata� upapajjat�ti. Idha bhagav� kim�h�ti.
Ala� g�ma� ti��hateta�, m� ma� eta� pucchiti. Tatiyampi kho yodh�j�vo g�ma�
bhagavanta� etadavoca: suta� meta� bhante pubbak�na� �cariyap�cariy�na�
yodh�j�v�na� bh�sam�n�na� 'yo so yodh�j�vo sa�g�me ussahati v�yamati, tamena�
ussahanta� v�yamanta� pare hananti pariy�p�denti, so k�yassa bhed� parammara�
sara�jit�na� dev�na� sahavyata� upapajjat�ti. Idha bhagav� kim�h�ti.
[PTS Page 309] [\q 309/] addh� kho ty�ha� g�ma� na labh�mi. Ala� g�ma�
ti��hateta� m� ma� eta� pucchiti. Api ca ty�ha� vy�kariss�mi. Yo so g�ma�i
yodh�j�vo sa�g�me ussahati v�yamati, tassa ta� citta� pubbe h�na�-2 dukka�a�
duppa�ihita�: ime satt� ha��antu v� bajajhantu v� ucchijjantu v� vinassantu v� m�
v� ahesu� iti v�ti, tamena� ussahanta� v�yamanta� pare hananti pariy�p�denti, so
k�yassa bhed� parammara� sara�jito n�ma nirayo tatthuppajjati. Sace kho panassa
eva� di��hi hoti:' "yo so yodh�j�vo sa�g�me ussahati v�yamati, tamena� ussahanta�
v�yamanna� pare hananti pariy�p�denti, so k�yassa bhed� parammara� sara�jit�na�
dev�na� sahavyata� upapajjat�" ti, s�ssa hoti micch�di��hi, micch�di��hikassa kho
pan�ha� g�ma� purisapuggalassa dvinna� gat�na� a��atara� gati� vad�mi niraya� v�
tiracch�nayoni� v�ti.
Eva� vutte yodh�j�vo g�ma� parodi, ass�ni pavattesi. 'Eta� kho ty�ha� g�ma�
n�lattha�, ala� g�ma� ti��hateta�, m� ma� eta� pucchi' ti.
N�ha� bhante eta� rod�mi, ya� ma� bhagav� evam�ha, api c�ha� bhante pubbakehi
�cariyap�cariyehi yodh�j�vehi d�gharatta� nikato va�cito paraddho, "yo so yodh�j�vo
sa�g�me ussahati v�yamati, tamena� ussahanta� v�yamanta� pare hananti
pariy�p�denti, so k�yassa bhed� parammara� sara�jit�na� dev�na� sahavyata�
upapajjat�" ti.
8. 1. 4
Hatth�rohasutta�
418. [PTS Page 310] [\q 310/] atha kho hatth�roho-1 g�ma� yena bhagav�
tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta� abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta�
nisinno kho hatth�roho g�ma� bhagavanta� etadavoca: suta� meta� bhante pubbak�na�
�cariyap�cariy�na� hatth�roh�na� bh�sam�n�na� yo so hatth�roho sa�g�me ussahati
v�yamati, tamena� ussahanna� v�yamanta� pare hananti pariy�p�denti, so k�yassa
bhed� parammara� sara�jit�na� dev�na� sahavyata� upapajjat�ti. Idha bhagav�
kim�h�ti.
Ala� g�ma� ti��hateta�, m� ma� eta� pucchiti. Dutiyampi kho hatth�roho g�ma�
bhagavanta� etadavoca: suta� me ta� bhante pubbak�na� �cariyap�cariy�na�
hatth�roh�na� bh�sam�n�na� 'yo so hatth�roho sa�g�me ussahati v�yamati, tamena�
ussahanta� v�yamanta� pare hananti pariy�p�denti, so k�yassa bhed� parammara�
sara�jit�na� dev�na� sahavyata� upapajjat�ti. Idha bhagav� kim�h�ti.
Ala� g�ma� ti��hateta�, m� ma� eta� pucchiti. Tatiyampi kho hatth�roho g�ma�
bhagavanta� etadavoca: suta� me ta� bhante pubbak�na� �cariyap�cariy�na�
hatth�rohana� bh�sam�n�na� 'yo so hatth�roho sa�g�me ussahati v�yamati, tamena�
ussahanta� v�yamanta� pare hananti pariy�p�denti, so k�yassa bhed� parammara�
sara�jit�na� dev�na� sahavyata� upapajjat�ti. Idha bhagav� kim�h�ti.
Addh� kho ty�ha� g�ma� na labh�mi ala� g�ma� ti��hateta� m� ma� eta� pucch�ti. Api
ca ty�ha� vy�kariss�mi. Yo so g�ma�i hatth�roho sa�g�me ussahati v�yamati, [PTS
Page 311] [\q 311/] tassa ta� citta� pubbe h�na� dukka�a� duppa�ihita�: ime
satt� ha��antu v� bajajhantu v� ucchijjantu v� vinassantu v� m� v� ahesu� iti v�ti,
tamena� ussahanta� v�yamanta� pare hananti pariy�p�denti, so k�yassa bhed�
parammara� sara�jito n�ma nirayo tatthuppajjati. Sace kho panassa eva� da��hi
hoti:' "yo so hatth�roho sa�g�me ussahati v�yamati, tamena� ussahanta� v�yamanna�
pare hananti pariy�p�denti, so k�yassa bhed� parammara� sara�jit�na� dev�na�
sahavyata� upapajjat�" ti, s�ssa hoti micch�di��hi, micch�di��hikassa kho pan�ha�
g�ma� purisapuggalassa dvinna� gat�na� a��atara� gati� vad�mi niraya� v�
tiracch�nayoni� v�ti.
Eva� vutte hatth�roho g�ma� parodi, ass�ni pavattesi. 'Eta� kho ty�ha� g�ma�
n�lattha�, ala� g�ma� ti��hateta� m� ma� eta� pucchi' ti.
N�ha� bhante eta� rod�mi, ya� ma� bhagav� evam�ha, api c�ha� bhante pubbakehi
�cariyap�cariyehi hatth�rohehi d�gharatta� nikato va�cito paraddho, "yo so
hatth�roho sa�g�me ussahati v�yamati, tamena� ussahanta� v�yamanta� pare hananti
pariy�p�denti, so k�yassa bhed� parammara� sara�jit�na� dev�na� sahavyata�
upapajjat�" ti.
8. 1. 5
Ass�rohasutta�
419. Atha kho ass�roho g�ma� yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho ass�roho g�ma� bhagavanta�
etadavoca: suta� meta� bhante pubbak�na� �cariyap�cariy�na� ass�roh�na�
bh�sam�n�na�; yo so ass�roho sa�g�me ussahati v�yamati, tamena� ussahanna�
v�yamanna� pare hananti pariy�p�denti, so k�yassa bhed� parammara� sara�jit�na�
dev�na� sahavyata� upapajjat�ti. Idha bhagav� kim�h�ti. Ala� g�ma�, ti��hateta�, m�
ma� eta� pucchiti. Dutiyampi kho ass�roho g�ma� bhagavanta� etadavoca: suta� me ta�
bhante pubbak�na� �cariyap�cariy�na� ass�rohana� bh�sam�n�na� 'yo so ass�roho
sa�g�me ussahati v�yamati, tamena� ussahanta� v�yamanta� pare hananti
pariy�p�denti, so k�yassa bhed� parammara� sara�jit�na� dev�na� sahavyata�
upapajjat�ti. Idha bhagav� kim�h�ti.
Ala� g�ma� ti��hateta�, m� ma� eta� pucchiti. Tatiyampi kho ass�roho g�ma�
bhagavanta� etadavoca: suta� meta� bhante pubbak�na� �cariyap�cariy�na� ass�roh�na�
bh�sam�n�na� 'yo so ass�roho sa�g�me ussahati v�yamati, tamena� ussahanta�
v�yamanta� pare hananti pariy�p�denti, so k�yassa bhed� parammara� sara�jit�na�
dev�na� sahavyata� upapajjat�ti. Idha bhagav� kim�h�ti.
1. Hatth�ruho - s� 1, 2
2. Ass�ruho - s�
Addh� kho ty�ha� g�ma� na labh�mi "ala� g�ma� ti��hateta� m� ma� eta� pucchi"ti.
Api ca ty�ha� vy�kariss�mi. Yo so g�ma�i ass�roho sa�g�me ussahati v�yamati, tassa
ta� citta� pubbe h�na� dukka�a� duppa�ihita�: "ime satt� ha��antu v� bajajhantu v�
ucchijjantu v� vinassantu v� m� v� ahesu� iti v�ti, tamena� ussahanta� v�yamanta�
pare hananti pariy�p�denti, so k�yassa bhed� parammara� sara�jito n�ma nirayo
tatthuppajjati. Sace kho panassa eva� di��hi hoti:' "yo so ass�roho sa�g�me
ussahati v�yamati, tamena� ussahanta� v�yamanna� pare hananti pariy�p�denti, so
k�yassa bhed� parammara� sara�jit�na� dev�na� sahavyata� upapajjat�" ti, s�ssa hoti
micch�di��hi, micch�di��hikassa kho pan�ha� g�ma� purisapuggalassa dvinna� gat�na�
a��atara� gati� vad�mi niraya� v� tiracch�nayoni� v�ti.
Eva� vutte ass�roho g�ma� parodi, ass�ni pavattesi. 'Eta� kho ty�ha� g�ma�
n�lattha�, ala� g�ma� ti��hateta� m� ma� eta� pucchi' ti.
N�ha� bhante eta� rod�mi, ya� ma� bhagav� evam�ha, api c�ha� bhante pubbakehi
�cariyap�cariyehi ass�rohehi d�gharatta� nikato va�cito paraddho, "yo so ass�roho
sa�g�me ussahati v�yamati, tamena� ussahanta� v�yamanta� pare hananti
pariy�p�denti, so k�yassa bhed� parammara� sara�jit�na� dev�na� sahavyata�
upapajjat�" ti.
8. 1. 6
Asibaddhakasutta�
420. Eka� samaya� bhagav� n�land�ya� viharati p�v�rikambavane [PTS Page 312] [\q
312/] atha kho asibandhaka putto g�ma� yena bhagav� tenupasa�kami.
Upasa�kamitv� bhagavanta� abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho
asibandhakaputto g�ma� bhagavanta� etadavoca: br�hma� bhante pacch�bhumak�
k�ma�aluk� sev�lam�lik� udako rohak� aggiparic�rak�-2 te mata� k�lakata� uyy�penti
n�ma sa���penti n�ma sagga� n�ma okk�menti. 3 Bhagav� pana bhante araha�
samm�sambuddho pahoti tath� k�tu� yath� sabbo loko k�yassa bhed� parammara� sugati�
sagga� loka� upapajjeyy�ti.
------------------------
1. Pisu�v�copharus�v�co - s� 1, 2.
Ta� kimma��asi g�ma� kassakassa gahapatino t�ni khett�ni: eka� khetta� agga�, eka�
khetta� majjhima�, eka� khetta� h�na� ja�gala� �sara�-1. P�pabhumi, ta� kimma��asi
g�ma�i asu kassako gahapati b�j�ni pati��h�petuk�mo kattha pa�hama� pati��h�peyya,
ya� v� adu� khetta� agga� ya� v� adu� khetta� majjhima� ya� v� adu� khetta� h�na�
ja�gala� �sara� p�pabhuminti. Asu bhante kassako gahapati b�j�ni pati��h�petuk�mo
ya� adu� khetta� agga� tattha pati��h�peyya, tattha pati��h�petv� ya� adu� khetta�
majjhima� tattha pati��h�peyya, tattha pati��h�petv� ya� adu� khetta� h�na�
ja�gala� �sara� p�pabhumi tattha pati��h�peyyapi nopi pati��h�peyya. Ta� kissa
hetu? Antamaso gobhattampi bhavissat�ti.
Seyyath�pi g�ma�i, ya� adu� khetta� h�na� ja�gala� [PTS Page 316] [\q 316/]
�sara� p�pabhumi. Evameva mayha� a��atitthiy� sama�abr�hma� paribb�jak�, tesampaha�
dhamma� desemi �dikaly��a� majjhekaly��a� pariyos�nakaly��a� s�ttha� savya�jana�
kevalaparipu��a� parisuddha� brahmacariya� pak�semi. Ta� kissa hetu? Appeva n�ma
ekapadampi �j�neyyu�, ta� nesa� assa d�gharatta� hit�ya sukh�ya.
8. 1. 8
Sa�khadhamasutta�
422. Eka� samaya� bhagav� n�land�ya� viharati p�v�rikambavane. Atha kho
asibandhakaputto g�ma�i yena bhagav� tenupasa�kami, upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di, ekamanta� nisinno kho asibandhakaputto g�ma�
bhagavanta� etadavoca: kathannukho g�ma�i, niga�ho n�taputto s�vak�na� dhamma�
deset�ti
1. Bha�adhovanamattampi - s�mu.
Eva� kho bhante niga�ho n�taputto s�vak�na� dhamma� deseti: yo koci p��amatip�teti-
1 sabbo so �p�yiko nerayiko. Yo koci adinnam�diyati sabbo so �p�yiko nerayiko. Yo
koci k�mesu micch� carati sabbo so �p�yiko nerayiko. Yo koci mus� ha�ati sabbo so
�p�yiko nerayiko. Ya� bahula� ya� bahula� viharati tena tena niyyat�ti. 2 Eva� kho
bhante niga�ho n�taputto s�vak�na� dhamma� deset�ti.
Ya� bahula� ya� bahula�ca g�ma�i viharati tena [PTS Page 318] [\q 318/] tena
niyyat�ti eva� sante na koci �p�yiko nerayiko bhavissati yath� niga�hassa
n�taputtassa vacana�. Ta� kimma��asi g�ma�i yo so puriso p��tip�t�, rattiy� v�
divasassa v� samay�samaya� up�d�ya, katamo bahutaro samayo ya� v� so p��a�
atip�teti ya� v� so p��a� n�tip�tet�ti.
1. Matim�peti - s� 1, 2, sy�
2. S�yy�t�ti - ni 1.
Idha g�ma�i ekacco satth� eva�v�d� hoti eva� di��hi: yo koci p��amatip�teti sabbo
so �p�yiko nerayiko, yo koci adinna� �diyati sabbo so �p�yiko nerayiko, yo koci
k�mesu micch� carati sabbo so �p�yiko nerayiko, yo koci mus� bha�ati sabbo so
�p�yiko nerayikoti. Tasmi� kho pana g�ma�i satthari s�vako abhippasanno hoti, tassa
eva� hoti mayha� kho satth� eva� v�d� eva� di��hi: "yo koci p��amatip�teti sabbo so
�p�yiko nerayikoti. Atthi kho pana may� p��o atip�tito-1 ahampi �p�yiko nerayikoti
di��hi� pa�ilabhati. Ta� g�ma�i v�ca� appah�ya ta� citta� appah�ya ta� di��hi�
appa�inissajjitv�-2 yath�bhata� nikkhitto eva� niraye.
1. Atim�pito-s� 1, 2, sy�.
2. Nissajitv� - sy�.
[BJT Page 580] [\x 580/]
Mayha� kho satth� eva� v�d� eva� di��hi: "yo koci adinna� �diyati sabbo so �p�yiko
nerayiko" ti. Atthi kho pana may� adinna� �dinna�, ahampamhi �p�yiko nerayikoti
di��hi� pa�ilabhati, ta� g�ma�i v�ca� appah�ya ta� citta� appah�ya ta� di��hi�
appa�inissajjitv� yath�bhata� nikkhitto eva� niraye.
Mayha� kho satth� eva� v�d� eva� di��hi: "yo koci k�mesu micach� carati, sabbo [PTS
Page 320] [\q 320/] so �p�yiko nerayiko" ti. Atthi kho pana may� k�mesu
micch�ci��a�-1 , ahampamhi �p�yiko nerayikoti di��hi� pa�ilabhati, ta� g�ma�i v�ca�
appah�ya ta� citta� appah�ya ta� di��hi� appa�inissajjitv� yath�bhata� nikkhitto
eva� niraye.
Mayha� kho satth� eva� v�d� eva� di��hi: "yo koci mus� bha�ati sabbo so �p�yiko
nerayiko" ti. Atthi kho pana may� mus� bha�ita� ahampamhi �p�yiko nerayikoti
di��hi� pa�ilabhati, ta� g�ma�i v�ca� appah�ya ta� citta� appah�ya ta� di��hi�
appa�inissajjitv� yath�bhata� nikkhitto eva� niraye.
Tasmi� kho pana g�ma�i satthari s�vako abhippasanno hoti, so iti pa�isa�cikkhati:
Bhagav� kho anekapariy�yena p��tip�ta� garahati vigarahati p��tip�t� viramath�ti
c�ha: atthi kho pana may� p��o atip�tito y�vatako v� t�vatako v�; yo kho pana may�
p��o atip�tito y�vatako v� t�vatako v�, ta� na su��hu ta� na s�dhu. Aha�ceva kho
pana tappaccay� vippa�is�r� assa� na me ta� p�paka�-2 kamma� akata� bhavissat�ti,
so iti pa�isa�kh�ya ta� ceva p��tip�ta� pajahati, �yati�ca p��tip�t� pa�ivirato
hoti; evametassa p�passa kammassa pah�na� hoti, evametassa p�passa kammassa
samatikkamo hoti.
1. Micch�c�r�ci��a� sy�.
2. P�pa� - s�.
8. 1. 9
Kulasutta�
423. Eka� samaya� bhagav� kosalesu c�rika� caram�no mahat� bhikkhusa�ghena saddhi�
yena n�land� tadavasari. [PTS Page 323] [\q 323/] tatra suda� bhagav�
n�land�ya� viharati p�v�rikambavane. Tena kho pana samayena n�land� dubbhikkh� hoti
dvihitik�-1. Seta��hik�-2. Sal�k�vutt�. Tena kho pana samayena niga�ho n�taputto
n�land�ya� pa�ivasati mahatiy� niga�haparis�ya saddhi�. Atha kho asibandhakaputto
g�man� niga�has�vako yena niga�ho n�taputto tenupasa�kami. Upasa�kamitv� niga�ha�
n�taputta� abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinna� kho asibandhakaputta�
g�ma� niga�ho n�taputto etadavoca:
Ehi tva� g�ma�i, sama�assa gotamassa v�da� �ropehi, evante kaly��o kittisaddo
abbhuggacchati: "asibaddhakaputtena g�ma�in� sama�assa gotamassa eva� mahiddhikassa
eva� mah�nubh�vassa v�do �ropito" ti. Katha� pan�ha� bhante sama�assa gotamassa
eva� mahiddhikassa eva� mah�nubh�vassa v�da� �ropess�m�ti. Ehi tva� g�ma�i, yena
sama�o gotamo tenupasa�kama upasa�kamitv� sama�a� gotama� eva� vadehi: nanu bhante
bhagav� anekapariy�yena kul�na� anuddaya�-3. Va��eti, anurakkha� va��eti, anukampa�
va��et�ti.
1. Duhitik� katthavi
2. Seta��hik� - a�guttara
3. Anudaya� - s� 1, 2. Sy�.
Sace te g�ma�i sama�o gotamo eva� phu��ho eva� vy�karoti: "eva� g�ma�i tath�gato
anekapariy�yena kul�na� anuddaya� va��oti, anurakkha� va��eti, anukampa� va��et�"
ti tamena� tva� eva� vadeyy�si: atha ki�carahi bhante bhagav� dubbhikkhe dvihitike
seta��hike sal�k�vutte mahat� bhikkhusa�ghena saddhi� c�rika� carati? Ucched�ya
bhagav� kul�na� pa�ipanno, anay�ya bhagav� kul�na� pa�ipanno, upagh�t�ya bhagav�
kul�na� pa�ipannoti. Ima� kho te g�ma�i sama�o gotamo ubhato ko�ika� pa�ha� phu��ho
neva sakkh�ti uggilitu� neva sakkh�ti ogilitunti.
[PTS Page 324] [\q 324/] eva� bhanteti kho asibandhakaputto g�ma�i niga�hassa
n�taputtassa pa�issutv� u��h�y�san� niga�ha� n�taputta� abhiv�detv� padakkhi�a�
katv� yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta� abhiv�detv� ekamanta�
nis�di. Ekamanta� nisinno kho asibandhakaputto g�ma�i bhagavanta� etadavoca: "nanu
bhante bhagav� anekapariy�yena kul�na� anuddaya� va��eti, anurakkha� va��eti,
anukampa� va��et�ti. " Eva� g�ma�i tath�gato anekapariy�yena kul�na� anuddaya�
va��eti, anurakkha� va��eti, anukampa� va��et�ti. Atha ki�carahi bhante bhagav�
dukhikkhe dv�hitike seta��hike, sal�k�vutte mahat� bhikkhusa�ghena saddhi� c�rika�
carati? Ucched�ya bhagav� kul�na� pa�ipanno, anay�ya bhagav� kul�na� pa�ipanno,
upagh�t�ya bhagav� kul�na� pa�ipannoti.
A��ha kho g�ma� hetu a��ha paccay� kul�na� upagh�t�ya. R�jato v� kul�ni upagh�ta�
gacchanti, corato v� kul�ni upagh�ta� gacchanti, aggito v� kul�ni upagh�ta�
gacchanti, udakato v� kul�ni upagh�ta� gacchanti, nihita� v� n�dhigacchanti, -5.
Duppayutt� v� kammanta� jahanti, -6. Kul�na� v� kula�g�ro uppajjati yo te bhoge
[PTS Page 325] [\q 325/] vikirati vidhamati viddha�seti, aniccat�yeva
a��ham�ti. Ime kho g�ma�i a��hahetu a��hapaccay� kul�na� upagh�t�ya. Imesu kho
g�mi�i a��hasu hetusu a��hasu paccayesu santesu sa�vijjam�nesu yo ma� eva� vadeyya:
"ucched�ya bhagav� kul�na� pa�ipanno, anay�ya bhagav� kul�na� pa�ipanno, upagh�t�ya
bhagav� kul�na� pa�ipannoti. Ta� g�ma�i v�ca� appah�ya ta� citta� appah�ya ta�
di��hi� appa�inissajitv� yath�bhata� nikkhitto eva� nirayeti.
-------------------------
1. Sakkhati - machasa�, sy�, s� 2
2. Ekanav�tikappe - s�mu. Machasa�
3. Pakkhabhikkh�d�nena - sy�
4. S�ma��asambh�t�ni ca - machasa�
5. �h�n�vigacchiti - machasa�
6. Kammanat� jahanti - s�mu.
8. 1. 10
Ma�ic��akasutta�
424. Eka� samaya� bhagav� r�jagahe viharati veevane kalandakaniv�pe. Tena kho pana
samayena r�jantepure r�japaris�ya� sannisinn�na� sannipatit�na� ayamantar� kath�
udap�di: "kappati sama�na� sakyaputtiy�na� j�tar�parajata�, s�diyanti sama�
sakyaputtiy� j�tar�parajata�. Patiga�hanti sama� sakyaputtiy� j�tar�parajata" nti.
Tena kho pana samayena manic��ako g�ma� tassa� paris�ya� nisinno hoti. Atha kho
ma�ic��ako g�ma� ta� parisa� etadavoca: m� ayy� eva� avacuttha, na kappati sama�na�
sakyaputtiy�na� j�tar�parajata�, na s�diyanti sama� sakyaputtiy� j�tar�parajata�,
na patiga�hanti sama� sakyaputtiy� j�tar�parajata�, nikkhittama�isuva�� sama�
sakyaputtiy� apetaj�tar�parajat�ti. Asakkhi kho ma�ic��ako g�ma�i ta� parisa�
sa��apetu�. Atha kho ma�ic��ako g�ma�i yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv�
bhagavanta� abhiv�detv� ekamanta� nis�di. [PTS Page 326] [\q 326/] ekamanta�
nisinno kho ma�i�ac�ko g�ma�i bhagavanta� etadavoca:
Taggha tva� g�ma�i eva� vy�karam�no vuttav�d� ceva me hosi, na ca ma� abh�tena
abbh�cikkhasi, dhammassa c�nudhamma� vy�karosi, na ca koci sahadhammiko v�d�nup�to
g�rayha� �h�na� �gacchati. Na hi kappati g�ma�i sama�na� sakyaputtiy�na�
j�tar�parajata�, na s�diyanti sama� sakyaputtiy� j�tar�parajata�, na patiga�hanti
sama� sakyaputtiy� j�tar�parajata�, nikkhitta ma�isuva�� sama� s�kyaputtiy�
apetaj�tar�parajat�.
Yassa kho g�ma�i j�tar�parajata� kappati, pa�capi tassa k�magu� kappanti. Yassa
pa�cak�magu� kappanti, eka�seneta� g�ma�i dh�reyy�si: assama�adhammo
asakkiyaputtiyadhammoti. Api c�ha� g�ma�i eva� vad�mi: ti�a� ti�atthikena
pariyesitabba�, d�ru� d�rutthikena pariyesitabba�, saka�a� saka�atthikena
pariyesitabba� puriso purisatthikena [PTS Page 327] [\q 327/] pariyesitabbo.
Natvev�ha� g�ma�i kenaci pariy�yena j�tar�parajata� s�ditabba� pariyesitabbanti
vad�m�ti
8. 1. 11
Bhadrakasutta�
425. Eka� samaya� bhagav� mallesu-1 viharati uruvelakappa� n�ma mall�na� nigamo.
Atha kho bhadrako-2 g�ma� yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho bhadrako g�ma� bhagavanta�
etadavoca: s�dhu me bhante bhagav� dukkhassa samudaya�ca atthagama�ca desetuti.
Aha�ce-3 te g�ma�i at�ta� addh�na� �rabbha dukkhassa samudaya�ca atthagama�ca
deseyya�: "eva� ahosi at�tamaddh�na" nti tatra te siy� ka�kh� siy� vimati. Aha�ce
te g�ma�i an�gatamaddh�na� �rabbha dukkhassa samudaya�ca atthagama�ca deseyya�.
"Eva� bhavissati an�gatamaddh�na"nti tatr�pi te siy� ka�kh� siy� vimati. Api c�ha�
g�ma�i idheva nisinno ettha ca te nisinnassa dukkhassa samudaya�ca atthagama�ca
desiss�mi. Ta� su�ohi, s�dhuka� manasi karohi, bh�siss�m�ti. Eva� bhanteti kho
bhadrako g�ma�i bhagavato paccassosi bhagav� etadavoca:
1. Malatesu - s� 1, 2
2. Bhadragato - s� 1, gandhabhako - sy�
3. Aha�ca s� 1, sy�.
Ta� kimma��asi g�ma�i atthi te uruvelakappe manuss� yesante [PTS Page 328] [\q
328/] vadhena v� bandhena v� j�niy� v� garah�ya v� uppajjeyyu�
sokaparidevadukkhadomanassup�y�s�ti. Atthi me bhante uruvelakappe manuss� yesa� me
vadhena v� bandhena v� j�niy� v� garah�ya v� uppajjeyyu�
sokaparidevadukkhadomanassup�y�s�ti. Atthi pana te g�ma�i uruvelakappe manuss�
yesante vadhena v� bandhena v� garah�ya v� n�ppajjeyyu�
sokaparidevadukkhadomanassup�y�s�ti. Atthi me bhante uruvelakappe manuss� yesa� me
vadhena v� bandhena v� j�niy� v� garah�ya v� n�ppajjeyyu�
sokaparidevadukkhadomanassup�y�s�ti.
Konu kho g�ma�i hetu kho paccayo yena te ekacc�na� uruvelakappiy�na� manuss�na�
vadhena v� bandhena v� j�niy� v� garah�ya v� uppajjeyyu�
sokaparidevadukkhadomanassup�y�s�?. Ko pana g�ma�i hetu ko paccayo yena te
ekacc�na� uruvelakappiy�na� manuss�na� vadhena v� bandhena v� j�niy� v� garah�ya v�
n�ppajjeyyu� sokaparidevadukkhadomanassup�y�s�ti. Yesa� me bhante uruvelakappiy�na�
manuss�na� vadhena v� bandhena v� j�niy� v� garah�ya v� uppajjeyyu�
sokaparidevadukkhadomanassup�y�s� atthi me tesu chandar�go. Yesa� pana me bhante
uruvelakappiy�na� manuss�na� vadhena v� bandhena v� j�niy� v� garah�ya v�
n�ppajjeyyu� sokaparidevadukkhadomanassup�y�s� natthi me tesu chandar�goti.
Imin� tva� g�ma�i dhammena di��hena viditena ak�likena pattena pariyog��hena
at�t�n�gate naya� nehi, ya� kho ki�ci at�tamaddh�na� dukkha� uppajjam�na�
uppajjati. Sabbanta� chandam�laka� chandanid�na�, chando hi m�la� dukkhassa ya� hi
ki�ci an�gatamaddh�na� dukkha� uppajjam�na� uppajjissati, sabbanta� chandam�laka�
chandanid�na� chando hi m�la� dukkhass�ti. Acchariya� bhante abbhuta� bhante y�va
subh�sitamida� bhante bhagavat� "ya� ki�ci -1 at�tamaddh�na� dukkha� uppajjam�na�
[PTS Page 329] [\q 329/] uppajjati sabbanta� chandam�laka� chandanid�na�,
chando hi m�la� dukkhassa. Ya� ki�ci an�gatamaddh�na� dukkha� uppajjam�na�
uppajjissati sabbanta� chandam�laka� chandanid�na�, chando hi m�la� dukkhass�ti. -2
Ta� kimma��asi g�ma�i yad� te cirav�sissa m�t� adi��h� �si assut�, ahosi
cirav�sissa m�tuy� chando v� r�go v� pema� v�ti. No heta� bhante. Dassana� v� te
g�ma�i �gamma savana� v� te g�ma�i �gamma evante ahosi: cirav�sissa m�tuy� chando
v� r�go v� pema� v�ti. Eva� bhante. Ta� kimma��asi g�ma�i. Cirav�sissa m�tuy� te
vadhena v� bandhena v� j�niy� v� garah�ya v� uppajjeyyu�
sokaparidevadukkhadomanassup�y�s�ti. [PTS Page 330] [\q 330/] cirav�sissa
m�tuy� me bhante vadhena v� bandhena v� j�niy� v� garah�ya v� j�vitassapi siy�
a��athatta�, kimpana me n�ppajjissanti sokaparidevadukkhadomanassup�y�s�ti. Imin�pi
kho eta� g�ma�i pariy�yena veditabba� ya� ki�ci dukkha� uppajjam�na� uppajjati
sabbanta� chandam�laka� chandanid�na�, chandohi m�la� dukkhass�ti.
8. 1. 12
R�siyasutta�
426. Atha kho r�siyo g�ma�i yena bhagav� tenupasa�kami upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho r�siyo g�ma�i bhagavanta�
etadavoca: suta� meta� bhante sama�o gotamo sabba� tapa� garahati, sabba� tapassi�
l�kh�j�vi� eka�sena upavadati upakkosat�ti. Ye te bhante evam�ha�su: sama�o gotamo
sabba� tapa� garahati, sabba� tapassi� lukhaj�vi� eka�sena upavadati upakkosat�ti.
Kacci te bhante bhagavato vuttav�dino na ca bhagavanta� abh�tena abbh�cikkhanti,
dhammassa c�nudhamma� vy�karonti, na ca koci sahadhammiko v�d�nup�to g�rayha�
�h�na� �gacchat�ti.
1. Ciraniv�s� - s� 1, 2.
2. �v�sake - a��hakath�
3. Heva� - sy�
4. �b�dhayeth�ti - sy�
Tayo kho me g�ma�i k�mabhogino santo sa�vijjam�n� lokasmi�. Katame tayo. Idha
g�ma�i ekacco k�mabhog� adhammena bhoge pariyesati s�hasena adhammena bhoge
pariyesitv� s�hasena na att�na� sukheti p��eti na sa�vibhajati-2 na pu���ni karoti,
idha pana g�ma�, ekacco k�mabhog� adhammena bhoge pariyesati s�hasena, adhammena
bhoge pariyesitv� s�hasena att�na� sukheti p��eti na sa�vibhajati na pu���ni
karoti. Idha pana g�ma�i ekacco k�mabhog� adhammena bhoge pariyesati s�hasena,
adhammena bhoge pariyesitv� s�hasena att�na� sukheti p��eti sa�vibhajati pu���ni ca
karoti.
Idha pana g�ma�i ekacco k�mabhog� dhammena bhoge pariyesati asahasena, dhammena
bhoge pariyesitv� as�hasena na att�na� sukheti p��eti na sa�vibhajati na pu���ni
karoti. Idha pana g�ma�i, ekacco k�mabhog� dhammena bhoge pariyesati asah�sena.
Dhammena bhoge pariyesitv� as�hasena att�na� sukheti p��eti na sa�vibhajati na
pu���ni karoti. Idha pana g�ma�i ekacco k�mabhog� dhammena bhoge pariyesati
as�hasena. Dhammena bhoge pariyesitv� as�hasena att�na� sukheti p��eti sa�vibhajati
pu���ni ca karoti. Te ca bhoge gathito-1. Mucchito ajjh�panno an�d�navadass�v�
anissara�apa��o paribhu�jati. Idha pana g�ma�i ekacco k�mabhog� dhammena bhoge
pariyesati as�hasena, dhammena bhoge pariyesitv� as�hasena [PTS Page 333] [\q 333/]
att�na� sukheti p��eti sa�vibhajati pu���ni ca karoti. Te ca bhoge agathito
amucchito anajjh�panno �d�navadass�v� nissara�apa��e paribhu�jati.
Tatra g�ma�i yv�ya� k�mabhog� adhammena bhoge pariyesati s�hasena, adhammena bhoge
pariyesitv� s�hasena na att�na� sukheti p��eti na sa�vibhajati na pu���ni karoti,
aya� g�ma�i k�mabhog� t�hi �h�nehi g�rayho. Katamehi t�hi �h�nehi g�rayho.
Adhammena bhoge pariyesati s�hasen�ti imin� pa�hamena �h�nena g�rayho, na att�na�
sukheti p��et�ti imin� dutiyena �h�nena g�rayho, na sa�vibhajati na pu���ni
karot�ti imin� tatiyena �h�nena g�rayho. Aya� g�mi� k�mabhog� imehi t�hi �h�nehi
g�rayho.
Tatra g�ma�i yv�ya� k�mabhog� adhammena bhoge pariyesati s�hasena, adhammena bhoge
pariyesitv� s�hasena att�na� sukheti p��eti na sa�vibhajati na pu���ni karoti, aya�
g�ma�i k�mabhog� t�hi �h�nehi g�rayho. Ekena �h�nena p�sa�so. Katamehi dv�hi
�h�nehi g�rayho?
Adhammena bhoge pariyesati s�hasen�ti imin� pa�hamena �h�nena g�rayho, na
sa�vibhajati na pu���ni karot�ti imin� dutiyena �h�nena g�rayho. Katamena ekena
�h�nena p�sa�so: att�na� sukheti p��et�ti. Imin� ekena �h�nena p�sa�so, aya� g�ma�
k�mabhog� imehi dvih� �h�nehi g�rayho, imin� ekena �h�nena p�sa�so.
1. Soya�- s� 1.
Tatra g�ma�i yv�ya� k�mabhog� dhammena bhoge pariyesati as�hasena, dhammena bhoge
pariyesitv� as�hasena na att�na� sukheti p��eti na sa�vibhajati na pu���ni karoti.
Aya� g�ma�i k�mabhog� ekena �h�nena p�sa�so, dv�hi �h�nehi g�rayho. Katamena ekena
�h�nena p�sa�so: dhammena bhoge pariyesati as�hasen�ti imin� ekena �h�nena p�sa�so.
Katamehi dv�hi �h�nehi g�rayho: na att�na� sukheti p��et�ti imin� pa�hamena �h�nena
g�rayho, na sa�vibhajati na pu���ni karot�ti imin� dutiyena �h�nena g�rayho. Aya�
g�ma�i k�mabhog� imin� ekena �h�nena p�sa�so, imehi dv�hi �h�nehi g�rayho.
[PTS Page 336] [\q 336/] tatra g�ma�i yv�ya� k�mabhog� dhammena bhoge
pariyesati as�hasena, dhammena bhoge pariyesitv� as�hasena att�na� sukheti p��eti,
na sa�vibhajati, na pu���ni karoti, aya� g�ma�i k�mabhog� dv�hi �h�nehi p�sa�so,
ekena �h�nena g�rayho. Katamehi dv�hi �h�nehi p�sa�so: dhammena bhoge pariyesati
as�hasen�ti imin� pa�hamena �h�nena p�sa�so, att�na� sukheti p��et�ti imin�
dutiyena �h�nena p�sa�so. Katamena ekena �h�nena g�rayho: na sa�vibhajati na
pu���ni karot�ti imin� ekena �h�nena g�rayho. Aya� g�ma�i k�mabhog� imehi dv�hi
�h�nehi p�sa�so, imin� ekena �h�nena g�rayho.
Tatra g�ma�i yv�ya� k�mabhog� dhammena bhoge pariyesati as�hasena, dhammena bhoge
pariyesitv� as�hasena att�na� sukheti p��eti sa�vibhajati pu���ni karoti. [PTS Page
337] [\q 337/] te ca bhoge gathito mucchito ajjh�panno an�d�navadass�v�
anissara�a pa��o paribhu�jati, aya� g�ma�i k�mabhog� t�hi �h�nehi p�sa�so, ekena
�h�nena g�rayho. Katamehi t�hi �h�nehi p�sa�so: dhammena bhoge pariyesati
as�hasen�ti imin� pa�hamena �h�nena p�sa�so. Att�na� sukheti p��et�ti imin�
dutiyena �h�nena p�sa�so, sa�vibhajati pu���ni karot�ti imin� tatiyena �h�nena
p�sa�so, katamena ekena �h�nena g�rayho: te ca bhoge gathito mucchito ajjh�panno
an�d�navadass�v� anissara�apa��o paribhu�jat�ti imin� ekena �h�nena g�rayho. Aya�
g�ma�i k�mabhog� imehi t�hi �h�nehi p�sa�so, imin� ekena �h�nena g�rayho.
Tatra g�ma� yv�ya� k�mabhog� dhammena bhoge pariyesati as�hasena, dhammena bhoge
pariyesitv� as�hasena att�na� sukheti p��eti sa�vibhajati pu���ni karoti, [PTS Page
337] [\q 337/] te ca bhoge agathito amucchito anajjh�panno �d�navadass�v�
nissara�a pa��o paribhu�jati, aya� g�ma�i k�mabhog� catuhi �h�nehi p�sa�so.
Katamehi catuhi �h�nehi p�sa�so: dhammena bhoge pariyesati as�hasen�ti imin�
pa�hamena �h�nena p�sa�so, att�na� sukheti p��et�ti imin� dutiyena �h�nena p�sa�so,
sa�vibhajati pu���ni karot�ti imin� tatiyena �h�nena p�sa�so, te ca bhoge agathito
amucchito anajjh�panno �d�navadass�v� nissara�apa��o paribhu�jat�ti imin�
catutthena �h�nena p�sa�so. Aya� g�ma�i k�mabhog� imehi catuhi �h�nehi p�sa�so.
Idha pana g�ma�i ekacco tapass� lukhaj�v� saddh� ag�rasm� anag�riya� pabbajito
hoti: "appeva n�ma kusala� dhamma� adhigaccheyya�, appeva n�ma uttarimanussadhamm�
alamariya���adassanavisesa� sacchikareyya"nti. So att�na� �t�peti parit�peti,
kusala�ca kho dhamma� adhigacchati, uttari�ca manussadhamm� alamariya���adassana
visesa� na sacchikaroti.
1. Lukh�j�vino - s� 1, 2
2. Saddo - sy�
3. Uttarimanussadhamma� - sy�.
[PTS Page 338] [\q 338/] idha pana g�ma�i ekacco tapass� lukhaj�v� saddh�
ag�rasm� anag�riya� pabbajito hoti: "appevan�ma kusala� dhamma� adhigaccheyya�,
appevan�ma uttarimanussadhamm� alamariya���adassanavisesa� sacchikareyya"nti. So
att�na� �t�peti parit�peti, kusala�ca dhamma� adhigacchati, uttarimanussadhamm�
alamariya���adassanavisesa� sacchikaroti.
Tatra g�ma�i yv�ya� tapass� lukhaj�v� att�na� �t�peti parit�peti, kusala�ca dhamma�
n�dhigacchati, uttari�ca manussadhamm� alamariya���adassanavisesa� na sacchikaroti.
Aya� g�ma�i tapass� lukhaj�vi t�hi �h�nehi g�rayho. Katamehi t�hi �h�nehi garayho:
att�na� �t�peti parit�pet�ti imin� pa�hamena �h�nena g�rayho, kusala�ca dhamma�
n�dhigacchat�ti imin� dutiyena �h�nena g�rayho, uttari�ca manussadhamm�
alamariya���adassanavisesa� na sacchikarot�ti imin� tatiyena �h�nena g�rayho. Aya�
g�ma�i tapass� lukhaj�vi imehi t�hi �h�nehi g�rayho.
Tatra g�ma�i yv�ya� tapass� lukhaj�v� att�na� �t�peti parit�peti, kusala� hi kho
dhamma� adhigacchati, uttari�ca manussadhamm� alamariya���adassanavisesa� na
sacchikaroti. Aya� g�ma� tapass� lukhaj�vi dv�hi �h�nehi g�rayho, ekena �h�nena
p�sa�so. Katamehi dv�hi �h�nehi g�rayho: att�na� �t�petaki parit�pet�ti imin�
pa�hamena �h�nena g�rayho. Uttari�ca manussadhamm� alamariya���adassanavisesa� na
sacchikarot�ti imin� dutiyena �h�nena g�rayho. Katamena ekena �h�nena p�sa�so,
kusala� hi kho dhamma� adhigacchat�ti imin� ekena �h�nena p�sa�so. Aya� g�ma�i
tapass� lukhaj�v� imehi dv�hi �h�nehi g�rayho, imin� ekena �h�nena p�sa�so.
[PTS Page 339] [\q 339/] tatra g�ma�i yv�ya� tapass� lukhaj�v� att�na� �t�peti
parit�peti, kusala�ca dhamma� adhigacchati, uttari�ca manussadhamm�
alamariya���adassanavisesa� sacchikaroti. Aya� g�ma�i, tapass� lukhaj�v� erakena
�h�nena g�rayho, dv�hi �h�nehi p�sa�so. Katamena ekena �h�nena garayho: att�na�
�t�peti parit�pet�ti imin� ekena �h�nena g�rayho. Katamehi dv�hi �h�nehi p�sa�so:
kusala�ca dhamma� adhigacchat�ti imin� pa�hamena �h�nena p�sa�so, uttari�ca
manussadhamm� alamariya���adassanavisesa� sacchikarot�ti imin� dutiyena �h�nena
p�sa�so. Aya� g�ma�i tapass� lukhaj�v� imin� ekena �h�nena g�rayho. Imehi dv�hi
�h�nehi p�sa�so.
8. 1. 13
P��aliyasutta�
427. Eka� samaya� bhagav� koliyesu viharati uttaraka�-1. N�ma koliy�na� nigamo. -2.
Atha kho p��aliyo g�ma�i yena bhagav� tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta�
abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho p��aliyo g�ma� bhagavanta�
etadavoca: suta� me ta� bhante "sama�o gotamo m�ya� j�n�t�"ti. Ye te bhante
evam�ha�su: "sama�o gotame m�ya� j�n�t�" ti, kacci te bhante bhagavato vuttav�dino,
na ca bhagavanta� abh�tena abbh�cikkhanti, dhammassa c�nudhamma� vy�karonti, na ca
koci sahadhammiko v�d�nup�to g�rayha� �h�na� �gacchati, anabbhakkh�tuk�m�-2. Hi
maya� bhante bhagavantanti.
Ye te g�ma�i evam�ha�su: "sama�o gotamo m�ya� j�n�t�" ti, vuttav�dino ceva me te,
na ca ma� abh�tena abbh�cikkhanti, dhammassa v�nudhamma� vy�karonti, naca koci
sahadhammiko v�d�nup�to g�rayha� �h�na� �gacchat�ti. [PTS Page 341] [\q 341/]
sacca� yeva kira bho maya� tesa� sama�abr�hma�na� na saddah�ma: sama�o gotamo m�ya�
j�n�t�ti. Sama�o khalu bho gotamo m�y�v�ti. Yonu kho g�ma�i eva� vadeti, "aha�
m�ya� j�n�m�" ti, so eva� vadeti, "aha� m�y�v�" ti. Tatheva ta� bhagav� hoti,
tatheva ta� sugata hot�ti. Tena hi g�ma�i ta��evettha pa�ipucchiss�mi, yath� te
khameyya tath� na� vy�kareyy�si.
Ta� kimma��asi g�ma�i, j�n�si tva� g�ma�i, koliy�na� lambac��ake bha�eti, j�n�maha�
bhante koliy�na� lambac��ake bha�eti. Ta� kimma��asi g�ma�i kimatth�y� koliy�na�
lambac��ak� bha��ti. Ye ca bhante koliy�na� cor� te ca pa�isedhetu�, y�ni ca
koliy�na� duteyy�ni t�ni vah�tu�-4, etadatth�ya-5. Bhante koliy�na� lambac��ak�
bha��ti. Ta� kimma��asi g�ma�i, j�n�si tva� koliy�na� lambac��ake bha�e s�lavante
v� te duss�le v�ti. J�namaha� bhante koliy�na� lambac��ake bha�e duss�le
p�padhamme, ye ca loke duss�l� p�padhamm� koliy�na� lambac��ak� bha�� tesa�
a��atar�ti.
Yo nu kho g�ma�i eva� vadeyya: "p��aliyo g�ma�i j�n�ti koliy�na� lambac��ake bha�e
duss�le p�padhamme, p��aliyopi g�ma�i duss�lo p�padhammo" ti, samm� nu kho so
vadam�no vadeyy�ti. No heta� bhante, a��e bhante koliy�na� lambac��ak� bha��,
a��e'hamasmi. A��ath�dhamm� koliy�na� lambac��ak� bha��, a��ath�dhammo'hamasm�ti.
[PTS Page 342] [\q 342/] tva� hi g�ma�i-1. Lacchasi-2. "P��aliyo g�ma�i j�n�ti
koliy�na� lambac��ake bha�e duss�le p�padhamme, na ca p��aliyo g�ma�i duss�lo
p�padhammo" ti. Kasm�-3, tath�gato na lacchati "tath�gato m�ya� j�n�ti, na ca
tath�gato m�y�v�" ti.
M�ya� c�ha� g�ma�i paj�n�mi m�y�ya ca vip�ka�, yath� pa�ipanno ca m�y�v� k�yassa
bhed� parammara� ap�ya� duggati� vinip�ta� niraya� upapajjati, ta�ca paj�n�mi.
P��tip�ta� c�ha� g�ma�i paj�n�mi p��tip�tassa ca vip�ka�, yath� pa�ipanno ca
p��tip�t� k�yassa bhed� parammara� ap�ya� duggati� vinip�ta� niraya� upapajjati,
ta�ca paj�n�mi. Adinn�d�na� c�ha� g�ma�i paj�n�mi adinn�d�nassa ca vip�ka�, yath�
pa�ipanno ca adinn�d�y� k�yassa bhed� parammara� ap�ya� duggati� vinip�ta� niraya�
upapajjati, ta�ca paj�n�mi, k�mesu micch�c�ra� c�ha� g�ma�i paj�n�mi,
k�mesumicch�c�rassa ca vip�ka�, yath� pa�ipanno ca k�mesu micch�c�r� k�yassa bhed�
parammara� ap�ya� duggati� vinip�ta� niraya� upapajjati, ta�ca paj�n�mi.
Dissati kho pana g�ma�i idhekacco m�l� ku�al� sunah�to suvilitto kappitakesamass�
itthik�mehi r�j� ma��e paric�rento, tamena� evam�ha�su: ambho aya� puriso ki� ak�si
m�l� ku�al� sunah�to suvilitto kappitakesamassu itthik�mehi r�j� ma��e
paric�ret�ti? Tamena� evam�ha�su: ambho aya� puriso ra��o paccatthika� pasayha
j�vit� voropesi tassa r�j� attamano abhih�ramad�si. Ten�ya� puriso m�l� ku�al�
sunah�to suvilitto kappitakesamassu itthik�mehi r�j� ma��e paric�ret�ti.
Dissati kho pana g�ma�i idhekacco da�h�ya rajjuy� pacch�b�ha� g��habandhana�
bandhitv� khuramu�a� karitv� kharassarena pa�avena rathik�ya rathika� si�gh��akena
si�gh��aka� parinetv� dakkhi�ena dv�rena nikkh�metv� dakkhi�ato nagarassa s�sa�
jijjam�no, tamena� evam�ha�su: ambho aya� puriso ki� ak�si da�h�ya rajjuy�
pacc�b�ha� g��habandhana� bandhitv� khuramu�a� karitv� kharassarena pa�avena
rathik�ya rathika� si�gh��akena si�gh��aka� parinetv� dakkhi�ena dv�rena
nikkh�metv� dakkhi�ato nagarassa s�sa� jindat�ti. Tamena� evam�ha�su: ambho, aya�
puriso g�m� v� ara��� v� adinna� theyyasa�kh�ta� �diyi-3. Tena ta� r�j�no gahetv�
evar�pa� kammak�ra�a� k�renti ti. Ta� kimma��asi g�ma�i api n� te evar�pa� di��ha�
v� suta� v�ti? Di��ha�ca no bhante suta�ca suyissati c�ti. [PTS Page 346] [\q 346/]
tatra g�ma�i, ye te sama�abr�hma� eva�v�dino eva�di��hino "yo koci adinna� �diyati,
sabbo so di��heva dhamme dukkha� domanassa� pa�isa�vediyat�" ti. Sacca� v� te
�ha�su mus� v�ti? Mus� bhante. Ye pana te tuccha� mus� vilapanti, s�lavanto v� te
duss�l� c�ti. Duss�l� bhante. Ye pana te duss�l� p�padhamm� micch�pa�ipann� v� te
samm�pa�ipann� v�ti. Micch�pa�ipann� bhante. Ye pana te micch�pa�ipann�
micch�di��hik� v� te samm�di��hik� v�ti. Micch�di��hik� bhante. Ye pana te
micch�di��hik� kallannu tesu pas�ditunti. No heta� bhante.
Dissati kho pana g�ma�i idhekacco m�l� ku�al� sunah�to suvilitto kappitakesamass�
itthik�mehi r�j� ma��e paric�rento, tamena� evam�ha�su: ambho, aya� puriso ki�
ak�si m�l� ku�al� sunah�to suvilitto kappitakesamassu itthik�mehi r�j� ma��e
paric�ret�ti? Tamena� evam�ha�su: ambho aya� puriso ra��o paccatthikassa d�resu
sa�caritta� �pajji. Tassa r�j� attamano abhih�ramad�si. Ten�ya� puriso m�l� ku�al�
sunah�to suvilitto kappitakesamassu itthik�mehi r�j� ma��e paric�ret�ti.
[PTS Page 347] [\q 347/] dissati kho pana g�ma�i, idhekacco m�l� ku�al�
sunah�to suvilitto kappitakesamass� itthik�mehi r�j� ma��e paric�rento, tamena�
evam�ha�su: ambho aya� puriso ki� ak�si m�l� ku�al� sunah�to suvilitto
kappitakesamassu itthik�mehi r�j� ma��e paric�ret�ti. Tamena� evam�ha�su: ambho
aya� puriso r�j�na� mus�v�dena h�sesi-1. Tassa r�j� attamano abhih�ramad�si.
Ten�ya� puriso m�l� ku�al� sunah�to suvilitto kappitakesamassu itthik�mehi r�j�
ma��e paric�ret�ti.
Dissati kho pana g�ma�i idhekacco da�h�ya rajjuy� pacch�b�ha� g��habandhana�
bandhitv� khuramu�a� karitv� kharassarena pa�avena rathik�ya rathika� si�gh��akena
si�gh��aka� parinetv� dakkhi�ena dv�rena nikkh�metv� dakkhi�ato nagarassa s�sa�
jijjam�no, tamena� evam�ha�su: ambho aya� puriso ki� ak�si da�h�ya rajjuy�
pacc�b�ha� g��habandhana� bandhitv� khuramu�a� karitv� kharassarena pa�avena
rathik�ya rathika� si�gh��akena si�gh��aka� parinetv� dakkhi�ena dv�rena
nikkh�metv� dakkhi�ato nagarassa s�sa� jindat�ti. Tamena� evam�ha�su: ambho, aya�
puriso gahapatissa v� gahapatiputtassa v� mus�v�dena attha� bha�ji. Tena na� r�j�no
gahetv� evar�pa� kammak�ra�a� k�rent� ti. Ta� kimma��asi g�ma�i api n� te evar�pa�
di��ha� v� suta� c�ti? Di��hi�ca no bhante suta�ca suyissati c�ti. Tatra g�ma�i, ye
te sama�abr�hma� eva�v�dino eva�di��hino "yo koci mus� bha�ati, sabbo so di��heva
[PTS Page 348] [\q 348/] dhamme dukkha� domanassa� pa�isa�vediyat�" sacca� v�
te �ha�su mus� c�ti? Mus� bhante. Ye pana te tuccha� mus� vilapanti, s�lavanto v�
te duss�l� c�ti? Duss�l� bhante. Ye pana te duss�l� p�padhamm�, micch�pa�ipann� v�
te samm�pa�ipann� v�ti? Micch�pa�ipann� bhanate. Ye pana te micch�pa�ipann�
micch�di��hik� v� te samm�di��hik� v�ti? Micch�di��hik� bhante. Ye pana te
micch�di��hik�, kallannu tesu pas�ditunti? No heta� bhante.
1. Bh�seti - sy�.
2. Samabhaj�mi - a��hakath�.
Eko satth� eva�v�di eva�di��hi: atthi dinna� atthi [PTS Page 349] [\q 349/]
yi��ha� atthi huta� atthi suka�adukka��na� kamm�na� phala� vip�ko, atthi aya� loko,
atthi paro loko, atthi m�t�, atthi pit�, atthi satt� opap�tik�, atthi loke
sama�abr�hman� sammaggat� samm�pa�ipann� ye ima�ca loka� para�ca loka� saya�
abhi��� sacchikatv� pavedent�ti.
Eko satth� eva�v�d� eva�di��hi: karato-1. K�rayato chindato ched�payato pacato
p�cayato socayato kilamayato phandato phand�payato p��amatip�tayato �dinna� �diyato
sandhi� chindato nillopa� harato ek�g�rika� karoto paripanthe ti��hato parad�ra�
gacchato mus� bha�ato karato na kar�yati p�pa�, khurapariyantena cepi cakkena yo
imiss� pa�haviy� p��e ekama�sakhala� ekama�sapu�ja� kareyaya, natthi tatonid�na�
p�pa�, natthi p�passa �gamo, dakkhi�a�cepi ga�g�ya t�ra� gaccheyya hananto gh�tento
chindanto ched�pento pacanto p�cento natthi tatonid�na� p�pa�, natthi p�passa
�gamo, uttara�cepi ga�g�ya t�ra� gaccheyya dadanto d�pento yajanto y�jento natthi
tatonid�na� pu��a�, natthi pu��assa �gamo. D�nena damena sa��amena saccavajjena
natthi pu��a� natthi pu��assa �gamoti.
Eko satth� eva�v�d� eva�di��hi: karato k�rayato chindato ched�payato pacato
p�cayato socayato kilamayato phandato phand�payato p��amatip�tayato �dinna� �diyato
sandhi� chindato nillopa� harato ek�g�rika� karoto paripanthe ti��hato parad�ra�
[PTS Page 350] [\q 350/] gacchato mus� bha�ato karato kar�yati p�pa�,
khurapariyantenapi cakkena yo imiss� pa�haviy� p��e ekama�sakhala� ekama�sapu�ja�
kareyya, atthi tatonid�na� p�pa�, atthi p�passa �gamo, dakkhi�a�cepi ga�g�ya t�ra�
gaccheyya hananto gh�tento jindanto ched�pento pacanto p�cento atthi tatonid�na�
p�pa�, atthi p�passa �gamo, d�nena damena sa��amena saccavajjena atthi pu��a� atthi
pu��assa �gamoti.
Tassa mayha� bhante ahudeva ka�kh� ahudeva vicikicch�: ko su n�ma imesa� bhavata�
sama�abr�hma�na� sacca� �ha, ko mus�ti.
1. Karoto - machasa�
2. Ga�g� - s� 1, 2
3. Pasann�ha� - sy�.
[Pages missing 622 624 vvv]
Natthi m�t�, natthi pit�, natthi satt� opap�tik�, natthi loke sama�abr�hma�
sammaggat� samm�pa�ipann� yo ima�ca loka� para�ca loka� saya� abhi��� sacchikatv�
pavedenti" sace tassa bhoto satthuno sacca� vacana�, apa��akat�ya mayha�, so'ha� na
ki�ci vy�b�dhemi tasa� v� th�vara� v�. Ubhayamettha ka�agg�ho: ya�camhi k�yena
sa�vuto v�c�ya sa�vuto manas� sa�vuto, ya�ca k�yassa bhed� parammara� sugati�
sagga� loka� upapajjiss�m�ti. Tassa p�mojja� j�yati, pamuditassa p�ti j�yati,
p�timanassa k�yo passambhati, passaddhak�yo sukha� vediyati, sukhino citta�
sam�dhiyati. Aya� kho so g�ma�i, dhammasam�dhi. Tatra ce tva� cittasam�dhi�
pa�ilabheyy�si, eva� tva� ima� ka�kh�dhamma� pajaheyy�si.
1. Yoya� - machasa�
[BJT Page 630] [\x 630/]
G�ma�ivaggo pa�hamo
Tatrudd�na�:
[PTS Page 359] [\q 359/] ca�o t�lo yodh�j�vo
Hatthass�si ca khettak�,
Sa�kha kulama�ibhaddak� ca
R�siya p��aliyena teras�ti.
G�ma�isa�yutta� samatta�
9. Asa�khatasa�yutta� 9. Asa�khatavaggo
9. 1. 1
K�yagat�satisutta�
Iti kho bhikkhave desita� vo may� asa�khata� desito asa�khatag�m� maggo. Ya�
bhikkhave satth�r� kara�ya� s�vak�na� hitesin� anukampakena anukampa� up�d�ya,
kata� vo ta� may� et�ni bhikkhave rukkham�l�ni et�ni su���g�r�ni, jh�yatha
bhikkhave, m� pam�dattha, m� pacch� vippa�is�rino ahuvattha, aya� kho amh�ka�
anus�san�.
9. 1. 2
Samathavipassan�sutta�
9. 1. 3
Savitakkasavic�rasutta�
9. 1. 4
Su��atasam�dhisutta�
431. Katamo ca bhikkhave asa�khatag�m� maggo: su��ato sam�dhi animitto sam�dhi
appa�ihito sam�dhi. Aya� vuccati bhikkhave asa�khatag�m� maggo.
Iti kho bhikkhave desita� vo may� asa�khata� desito asa�khatag�m� maggo. Ya�
bhikkhave satth�r� kara�ya� s�vak�na� hitesin� anukampakena anukampa� up�d�ya,
kata� vo ta� may� et�ni bhikkhave rukkham�l�ni et�ni su���g�r�ni, jh�yatha
bhikkhave, m� pam�dattha, m� pacch� vippa�is�rino ahuvattha, aya� kho amh�ka�
anus�san�ti.
9. 1. 5
Satipa��h�nasutta�
9. 1. 6
Sammappadh�nasutta�
9. 1. 7
Iddhip�dasutta�
9. 1. 8
Indriyasutta�
435. [PTS Page 361] [\q 361/] katamo ca bhikkhave asa�khatag�m� maggo:
pa�cindriy�ni. Aya� vuccati bhikkhave asa�khatag�m� maggo.
Iti kho bhikkhave desita� vo may� asa�khata� desito asa�khatag�m� maggo. Ya�
bhikkhave satth�r� kara�ya� s�vak�na� hitesin� anukampakena anukampa� up�d�ya,
kata� vo ta� may� et�ni bhikkhave rukkham�l�ni et�ni su���g�r�ni, jh�yatha
bhikkhave, m� pam�dattha, m� pacch� vippa�is�rino ahuvattha, aya� kho amh�ka�
anus�san�ti.
9. 1. 9
Balasutta�
436. Katamo ca bhikkhave asa�khatag�m� maggo: pa�ca bal�ni. Aya� vuccati bhikkhave
asa�khatag�m� maggo.
Iti kho bhikkhave desita� vo may� asa�khata� desito asa�khatag�m� maggo. Ya�
bhikkhave satth�r� kara�ya� s�vak�na� hitesin� anukampakena anukampa� up�d�ya,
kata� vo ta� may� et�ni bhikkhave rukkham�l�ni et�ni su���g�r�ni, jh�yatha
bhikkhave, m� pam�dattha, m� pacch� vippa�is�rino ahuvattha, aya� kho amh�ka�
anus�san�ti.
9. 1. 10
Bojjha�gasutta�
9. 1. 11
Magga�gasutta�
438. Katamo ca bhikkhave asa�khatag�m� maggo: ariyo a��ha�giko maggo aya� vuccati
bhikkhave asa�khatag�m� maggo.
Iti kho bhikkhave desita� vo may� asa�khata� desito asa�khatag�m� maggo. Ya�
bhikkhave satth�r� kara�ya� s�vak�na� hitesin� anukampakena anukampa� up�d�ya,
kata� vo ta� may�. Et�ni bhikkhave rukkham�l�ni, et�ni su���g�r�ni, jh�yatha
bhikkhave, m� pam�dattha, m� pacch� vippa�is�rino ahuvattha. Aya� kho amh�ka�
anus�san�ti.
Asa�khatavaggo pa�hamo
Tatrudd�na�:
K�yasamatha-1 savitakko
Su��ato satipa��h�n�,
Sammappadh�na�ca iddhip�da
Indriyabalabojjha�gamagg�ti.
1. Sam�dhi - s� 1, 2.
9. 2. 1
Asa�khatasutta�
Iti kho bhikkhave desita� vo may� asa�khata�, desito asa�khatag�m� maggo. Ya�
bhikkhave satth�r� kara�ya� s�vak�na� hitesin� anukampakena, anukampa� up�d�ya.
Kata� vo ta� may�, et�ni bhikkhave rukkham�l�ni, et�ni su���g�r�ni, jh�yatha
bhikkhave, m� pam�dattha, m� pacch� vippa�is�rino ahuvattha. Aya� vo amh�ka�
anus�san�ti.
9. 2. 2
Vipassan�sutta�
9. 2. 3
Savitakkasavic�rasutta�
441. Katamo ca bhikkhave asa�khatag�m� maggo: savitakko [PTS Page 363] [\q 363/]
savic�ro sam�dhi. Aya� vuccati bhikkhave asa�khatag�m� maggo.
Iti kho bhikkhave desita� vo may� asa�khata�, desito asa�khatag�m� maggo. Ya�
bhikkhave satth�r� kara�ya� s�vak�na� hitesin� anukampakena, anukampa� up�d�ya.
Kata� vo ta� may�, et�ni bhikkhave rukkham�l�ni, et�ni su���g�r�ni, jh�yatha
bhikkhave, m� pam�dattha, m� pacch� vippa�is�rino ahuvattha. Aya� vo amh�ka�
anus�san�ti.
9. 2. 4
Avitakkavic�ramattasutta�
9. 2. 5 Avitakkaavic�rasutta�
9. 2. 6
Su��atasam�dhisutta�
9. 2. 7
Animittasam�dhisutta�
445. Katamo ca bhikkhave asa�khatag�m� maggo: animitto sam�dhi. Aya� vuccati
bhikkhave asa�khatag�m� maggo.
Iti kho bhikkhave desita� vo may� asa�khata�, desito asa�khatag�m� maggo. Ya�
bhikkhave satth�r� kara�ya� s�vak�na� hitesin� anukampakena, anukampa� up�d�ya.
Kata� vo ta� may�, et�ni bhikkhave rukkham�l�ni, et�ni su���g�r�ni, jh�yatha
bhikkhave, m� pam�dattha, m� pacch� vippa�is�rino ahuvattha. Aya� vo amh�ka�
anus�san�ti.
9. 2. 8
Appa�ihitasam�dhisutta�
9. 2. 9
K�y�nupassan�sutta�
9. 2. 10
Vedan�nupassan�sutta�
9. 2. 11
Citt�nupassan�sutta�
449. [PTS Page 364] [\q 364/] katamo ca bhikkhave asa�khatag�m� maggo: idha
bhikkhave bhikkhu citte citt�nupass� viharati �t�p� sampaj�no satim� vineyya loke
abhijjh�domanassa�. Aya� vuccati bhikkhave asa�khatag�m� maggo.
Iti kho bhikkhave desita� vo may� asa�khata�, desito asa�khatag�m� maggo. Ya�
bhikkhave satth�r� kara�ya� s�vak�na� hitesin� anukampakena, anukampa� up�d�ya.
Kata� vo ta� may�, et�ni bhikkhave rukkham�l�ni, et�ni su���g�r�ni, jh�yatha
bhikkhave, m� pam�dattha, m� pacch� vippa�is�rino ahuvattha. Aya� vo amh�ka�
anus�san�ti.
9. 2. 12
Dhamm�nupassan�sutta�
9. 2. 15
Tatiyasammappadh�nasutta�
9. 2. 16
Catutthasammappadh�nasutta�
9. 2. 19
Cittiddhip�dasutta�
9. 2. 20
V�ma�siddhip�dasutta�
9. 2. 21
Saddhindriyasutta�
9. 2. 22
Viriyindriyasutta�
460. [PTS Page 366] [\q 366/] katamo ca bhikkhave asa�khatag�m� maggo: idha
bhikkhave bhikkhu viriyindriya� bh�veti vivekanissita� vir�ganissita�
nirodhanissita� vossaggapari�mi�, aya� vuccati bhikkhave asa�khatag�m� maggo.
Iti kho bhikkhave desita� vo may� asa�khata�, desito asa�khatag�m� maggo. Ya�
bhikkhave satth�r� kara�ya� s�vak�na� hitesin� anukampakena, anukampa� up�d�ya.
Kata� vo ta� may�, et�ni bhikkhave rukkham�l�ni, et�ni su���g�r�ni, jh�yatha
bhikkhave, m� pam�dattha, m� pacch� vippa�is�rino ahuvattha. Aya� vo amh�ka�
anus�san�ti.
9. 2. 23
Satindriyasutta�
9. 2. 24
Sam�dhindriyasutta�
9. 2. 25
Pa��indriyasutta�
9. 2. 27
Viriyabalasutta�
9. 2. 28
Satibalasutta�
9. 2. 29
Sam�dhibalasutta�
467. [PTS Page 367] [\q 367/] katamo ca bhikkhave asa�khatag�m� maggo: idha
bhikkhave bhikkhu sam�dhibala� bh�veti vivekanissita� vir�ganissita�
nirodhanissita� vossaggapari�mi�, aya� vuccati bhikkhave asa�khatag�m� maggo.
Iti kho bhikkhave desita� vo may� asa�khata�, desito asa�khatag�m� maggo. Ya�
bhikkhave satth�r� kara�ya� s�vak�na� hitesin� anukampakena, anukampa� up�d�ya.
Kata� vo ta� may�, et�ni bhikkhave rukkham�l�ni, et�ni su���g�r�ni, jh�yatha
bhikkhave, m� pam�dattha, m� pacch� vippa�is�rino ahuvattha. Aya� vo amh�ka�
anus�san�ti.
9. 2. 30
Pa���balasutta�
9. 2. 31
Satisambojjha�gasutta�
9. 2. 32
Dhammavicaya sambojjha�gasutta�
9. 2. 33
Viriyasambojjha�gasutta�
9. 2. 34
P�tisambojjha�gasutta�
9. 2. 35
Passaddhisambojjha�gasutta�
9. 2. 36
Sam�dhisambojjha�gasutta�
474. Katamo ca bhikkhave asa�khatag�m� maggo: idha bhikkhave bhikkhu
sam�dhisambojjha�ga� bh�veti vivekanissita� vir�ganissita� nirodhanissita�
vossaggapari�mi�, aya� vuccati bhikkhave asa�khatag�m� maggo.
Iti kho bhikkhave desita� vo may� asa�khata�, desito asa�khatag�m� maggo. Ya�
bhikkhave satth�r� kara�ya� s�vak�na� hitesin� anukampakena, anukampa� up�d�ya.
Kata� vo ta� may�, et�ni bhikkhave rukkham�l�ni, et�ni su���g�r�ni, jh�yatha
bhikkhave, m� pam�dattha, m� pacch� vippa�is�rino ahuvattha. Aya� vo amh�ka�
anus�san�ti.
9. 2. 37
Upekh�sambojjha�gasutta�
9. 2. 38
Samm�di��hisutta�
9. 2. 39
Samm�sa�kappasutta�
477. [PTS Page 368] [\q 368/] katamo ca bhikkhave asa�khatag�m� maggo: idha
bhikkhave bhikkhu samm�sa�kappa� bh�veti vivekanissita� vir�ganissita�
nirodhanissita� vossaggapari�mi�, aya� vuccati bhikkhave asa�khatag�m� maggo.
Iti kho bhikkhave desita� vo may� asa�khata�, desito asa�khatag�m� maggo. Ya�
bhikkhave satth�r� kara�ya� s�vak�na� hitesin� anukampakena, anukampa� up�d�ya.
Kata� vo ta� may�, et�ni bhikkhave rukkham�l�ni, et�ni su���g�r�ni, jh�yatha
bhikkhave, m� pam�dattha, m� pacch� vippa�is�rino ahuvattha. Aya� vo amh�ka�
anus�san�ti.
9. 2. 40
Samm�v�c�sutta�
9. 2. 42
Samm��j�vasutta�
9. 2. 43
Samm�v�y�masutta�
9. 2. 44
Samm�satisutta�
9. 2. 45
Samm�sam�dhisutta�
9. 2. 102 - 157
An�savasutt�ni
9. 2. 158 - 213
Saccasutt�ni
9. 2. 270 - 325
Nipu�asutt�ni
9. 2. 382-437
Ajarasutt�ni
9. 2. 438-493
Dhuvasutt�ni
976-931. [PTS Page 370] [\q 370/] dhuva�ca vo bhikkhave desiss�mi dhuvag�mi�ca
magga� -pe- anus�san�ti.
9. 2. 494-549
Apalokitasutt�ni
9. 2. 550-605
Anidassanasutt�ni
9. 2. 606-661
Nippapa�casutt�ni
9. 2. 662-717
Santasutt�ni
9. 2. 718-773
Amatasutt�ni
9. 2. 774-829
Pa�itasutt�ni
9. 2. 830-885
Sivasutt�ni
9. 2. 886-941
Khemasutt�ni
9. 2. 942-997
Ta�hakkhayasutt�ni
9. 2. 998-1053
Acchariyasutt�ni
9. 2. 1054-1109
Abbhutasutt�ni
1492-1547. Abbhuta�ca vo bhikkhave desiss�mi abbhutag�mi�ca magga� -pe-
anus�san�ti.
9. 2. 1110-1165
An�tikasutt�ni
9. 2. 1166-1221
An�tikadhammasutt�ni
9. 2. 1222-1277
Nibb�nasutt�ni
9. 2. 1278-1333
Aby�pajjhasutt�ni
9. 2. 1334-1389
Vir�gasutt�ni
9. 2. 1390-1445
Suddhisutt�ni
9. 2. 1446-1501
Muttisutt�ni
9. 2. 1502-1557
An�layasutt�ni
9. 2. 1558-1613
D�pasutt�ni
9. 2. 1614-1669
Le�asutt�ni
2052-2107. Le�a�ca vo bhikkhave desiss�mi le�ag�mi�ca magga� -pe- anus�san�ti.
9. 2. 1670-1725
T��asutt�ni
9. 2. 1726-1781
Sara�asutt�ni
9. 2. 1782-1837
Par�ya�asutt�ni
Iti kho bhikkhave desita� vo may� par�ya�a�, desito par�ya�ag�m� maggo. Ya�
bhikkhave satth�r� kara�ya� s�vak�na� hitesin� anukampakena anukampa� up�d�ya.
Kata� vo ta� may� et�ni bhikkhave rukkham�l�ni, et�ni su���g�r�ni, jh�yatha
bhikkhave m� pam�dattha, m� pacch� vippa�is�rino ahuvattha, aya� vo amh�ka�
anus�san�ti.
(Yath� asa�khata� tath� vitth�retabba�)
Dutyaasa�khatavaggo.
Tatrudd�na�:
Asa�khatasa�yutta� samatta�.
2276. [PTS Page 374] [\q 374/] eka� samaya� bhagav� s�vatthiya� viharati
jetavane an�thapi�ikassa �r�me. Tena kho pana samayena khem� bhikkhun� kosalesu
c�rika� caram�n� antar� ca s�vatthi�-1 antar� ca s�keta� tora�avatthusmi� v�sa�
upagat� hoti. Atha kho r�j� pasenadikosalo s�ket� s�vatthi� gacchanto antar� ca
s�keta� antar� ca s�vatthi� tora�avatthusmi� ekarattiv�sa� upaga�ji. Atha kho r�j�
pasenadikosalo a��atara� purisa� �mantesi: ehi tva� ambho purisa tora�avatthusmi�
tath�r�pa� sama�a� v� brahma�a� v� j�na, yamaha� ajja payirup�seyyanti.
Eva� dev�ti kho so puriso ra��o pasenadissa kosalassa pa�issutv� kevalakappa�
tora�avatthu�-2 anv�hi�anto-3 n�ddasa tath�r�pa� sama�a� v� br�hma�a� v� ya� r�j�
pasenadi kosalo payirup�seyya addas� kho so puriso khema� bhikkhuni�
tora�avatthusmi� v�sa� upagata�, disv�na yena pasenadikosalo tenupasa�kami.
Upasa�kamitv� r�j�na� pasenadi. Kosala� etadavoca: natthi kho deva,
tora�avatthusmi� tath�r�po sama�o v� br�hma�o v� ya� devo payirup�seyya. Atthi ca
kho deva, khem� n�ma bhikkhun� tassa bhagavato s�vik� arahato samm�sambuddhassa,
tass� kho panayy�ya eva� kaly��o kittisaddo abbhuggato: [PTS Page 375] [\q 375/]
"pa�it� viyatt� medh�vin� bahussut� cittakath� kaly��apa�ibh�n�" ti. Ta� devo
payirup�satuti.
1. S�vatthiya� - s� 1, 2
2. Vatathusmi� s� 2, 1,
3. �bhi�anto - machasa� sy�.
Kinnu kho ayye, hoti tath�gato parammara�ti iti pu��h� sam�n� avy�kata� kho eta�
mah�r�ja bhagavat�: "hoti tath�gato parammara�" ti vadesi, kimpanayye na hoti
tath�gato parammara�ti iti pu��h� sam�n� etampi kho mah�r�ja avy�kata� bhagavat�:
"na hoti tath�gato parammara�ti" vadesi, kinnu kho ayye, hoti ca na ca hoti
tath�gato parammara�ti iti pu��h� sam�n� avy�kata� kho eta� mah�r�ja bhagavat�:
"hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�" ti vadesi, kimpanayye neva hoti na na
hoti tath�gato parammara�ti iti pu��h� sam�n� etampi kho mah�r�ja avy�kata�
bhagavat�: "neva hoti na na hoti tath�gato parammara�" ti vadesi. Ko nu [PTS Page
376] [\q 376/] kho ayye, hetu ko paccayo yena ta�-1. Avy�kata� bhagavat�ti.
Evameva kho mah�r�ja, yena r�pena tath�gata� pa���payam�no pa���peyya, ta� r�pa�
tath�gatassa pah�na� ucchinnam�la� t�l�vatthukata� anabh�vakata� �yati�
anupp�dadhamma�. R�pasa�khaya-7 vimutto kho mah�r�ja tath�gato gambh�ro appameyyo
appariyog�ho, seyyath�pi mah�samuddo. Hoti tath�gato parammara�tipi na upeti, na
hoti tath�gato parammara�tipi na upeti. Hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�tipi
na upeti. Neva hoti na na hoti tath�gato parammara�tipi na upeti.
-------------------------
1. Yeneta� - say�. Machasa�
2. Paripucchiss�mi - s�mu
3. V�luka� - machasa�
4. Ettik�ni - s�, 1, 2.
5. Udak��h�ni v� - s� 1, 2,
6. Maheyy� - sy�, s� 2.
7. Sa�khay� - sy�. Sa�kh�ya - machasa�.
Kinnu kho bhante, hoti tath�gato parammara�ti iti pu��ho sam�no avy�kata� kho eta�
mah�r�ja may�: "hoti tath�gato parammara�" ti vadesi, kimpana bhante neva hoti na
hoti tath�gato parammara�ti iti pu��ho sam�no tampi kho mah�r�ja avy�kata� may�:
"neva hoti na na hoti tath�gato parammara�ti" vadesi, ko nu kho bhante, hetu ko
paccayo yena ta� avy�kata� bhagavat�ti.
Evameva kho mah�r�ja, yena r�pena tath�gata� pa���payam�no pa���peyya, ta� r�pa�
tath�gatassa pah�na� ucchinnam�la� t�l�vatthukata� anabh�vakata� [PTS Page 379] [\q
379/] �yati� anupp�dadhamma�. R�pasa�khaya vimutto kho mah�r�ja tath�gato
gambh�ro appameyyo duppariyog�ho, seyyath�pi mah�samuddo. Hoti tath�gato
parammara�tipi na upeti, na bhoti tath�gato parammara�tipi na upeti. Hoti ca na ca
hoti tath�gato parammara�tipi na upeti. Neva hoti na na hoti tath�gato
parammara�tipi na upeti.
10. 1. 2
Anur�dhasutta�
2277. Eka� samaya� bhagav� ves�liya� viharati mah�vane k 譌 g�ras�l�ya�. Tena kho
pana samayena �yasm� anur�dho bhagavato avid�re ara��aku�ik�ya� viharati. Atha kho
sambahul� a��atitthiy� paribb�jak� yen�yasm� anur�dho tenupasa�kami�su.
Upasa�kamitv� �yasmat� anur�dhena saddhi� sammodi�su. Sammodaniya� katha� s�r��ya�
v�tis�retv� ekamanta� nis�di�su. Ekamanta� nisinno kho te a��atitthiy� paribb�jak�
�yasmanta� anur�dha� etadavocu�: yo so �vuso anur�dha, tath�gato uttamapuriso
paramapuriso paramapattippatto, ta� tath�gato imesu catusu �h�nesu pa���payam�no
pa���peti: "hoti tath�gato parammara�ti v�, na hoti tath�gato parammara�ti v�, hoti
ca na ca hoti tath�gato parammara�ti v�, neva hoti na na hoti tath�gato
parammara�ti v�" ti.
[PTS Page 381] [\q 381/] atha kho �yasmato anur�dhassa acirapakkantesu tesu
a��atitthiyesu paribb�jakesu etadahosi: sace kho ma� te a��atitthiy� paribb�jak�
uttari� puccheyyu�. Katha� vy�karam�no nu khv�ha� tesa� a��atitthiy�na�
paribb�jak�na� vuttav�d� ceva bhagavato assa�, na ca bhagavanta� abh�tena
abbh�cikkheyya�, dhammassa c�nudhamma� vy�kareyya�. Na ca koci sahadhammiko
v�d�nuv�do g�rayha� �h�na� �gaccheyy�ti. Atha kho �yasm� anur�dho yena bhagav�
tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavanta� abhiv�detv� ekamanta� nis�di. Ekamanta�
nisinno kho �yasm� anur�dho bhagavanta� etadavoca:
Eva� vutte bhante te a��atitthiy� paribb�jak� ma� etadavocu�: yo c�ya� bhikkhu navo
bhavissati acirapabbajito, thero v� pana b�lo avyattoti. Atha kho ma� bhante te
a��atitthiy� paribb�jak� navav�dena ca b�lav�dena ca apas�detv� u��h�sayan�
pakkami�su. Tassa mayha� bhante acirapakkantesu tesu a��atitthiyesu [PTS Page 382]
[\q 382/] paribb�jakesu etadahosi: sace kho ma� te a��atitthiy� paribb�jak�
uttari� puccheyyu�, katha� vy�karam�no nu khv�ha� tesa� a��atitthiy�na�
paribb�jak�na� vuttav�d� ceva bhagavato assa�, na ca bhagavanta� abh�tena
abbh�cikekhayya�, dhammassa c�nudhamma� vy�kareyya�, na ca koci sahadhammiko
v�d�nuv�do g�rayha� �h�na� �gaccheyy�ti.
Ta� kimma��asi anur�dha, r�pa� nicca� v� anicca� v�ti. Anicca� bhante. Ya�
pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha� v�ti. Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha�
vipari�madhamma� kallannu ta� samanupassitu�: "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�"
ti. No heta� bhante.
Vedan� nicc� v� anicc� v�ti. Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti. No heta� bhante.
Sa��� nicc� v� anicc� v�ti. Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti. No heta� bhante.
Sa�kh�r� nicc� v� anicc� v�ti. Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta� sukha�
v�ti. Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti. No heta� bhante.
Vi����a� nicca� v� anicca� v�ti. Anicca� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� v� ta�
sukha� v�ti. Dukkha� bhante. Ya� pan�nicca� dukkha� vipari�madhamma� kallannu ta�
samanupassitu�: "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti. [PTS Page 384] [\q 384/]
no heta� bhante.
Ta� ki� ma��asi anur�dha, aya� so ar�p� avedano asa��� asa�kh�ro avi����o
tath�gatoti samanupassas�ti? No heta� bhante. Ettha te anur�dha, di��heva dhamme
saccato thetato-2. Tath�gate anupalabbhiyam�ne-3. Kallannu te ta� vy�kara�ya:-4.
"Yo so �vuso tath�gato uttamapuriso paramapuriso paramapattipatto , ta� tath�gato
a��atiramehi cat�hi �h�nehi pa���payam�no pa���peti. Hoti tath�gato parammara�ti v�
na hoti tath�gato parammara�ti v� hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�ti v� neva
hoti na na hoti tath�gato parammara�ti v�"ti. ? No heta� bhante: s�dhu s�dhu-5.
Anur�dha, pubbe c�ha� anur�dha, etarahi ca dukkha�ceva pa���pemi dukkhassa ca
nirodhanti.
------------------------
1. Vedan�, sa��� - s� 1, 2.
2. Saccato v� - sy�
Tathato v� - sy�.
3. Tath�gato anupalabbhiyam�no - machasa�
Anupalababhan�yasabh�vo - sy�.
Labbhan�yasabh�vo - sy�.
4. Veyy�kara�ya - sy�. Machasa�
5. S�dhu, s�mu.
10. 1. 3
Upagatasutta�
Kinnu kho �vuso s�riputta, hoti, tath�gato parammara�ti? Avy�kata� kho eta� �vuso,
bhagavat�: "hoti tath�gato parammara�" ti. Ki� pan�vuso, na hoti tath�gato
parammara�ti? [PTS Page 385] [\q 385/] etampi kho �vuso, avy�kata� bhagavat�:
"na hoti tath�gato parammara�"ti. Kinnu kho �vuso, hoti ca na ca hoti tath�gato
parammara�ti? Etampi kho �vuso, avy�kata� bhagavat�: "hoti ca na ca hoti tath�gato
parammara�" ti. Ki� pan�vuso, neva hoti na na hoti tath�gato parammara�ti? Etampi
kho �vuso, avy�kata� bhagavat�: neva hoti na na hoti tath�gato parammara�ti.
Kinnu kho �vuso, hoti tath�gato parammara�ti iti pu��ho sam�no avy�kata� kho �vuso,
eta� bhagavat�: "hoti tath�gato parammara�" ti vadesi. Kinnu kho �vuso s�riputta,
hoti tath�gato parammara�ti? Avy�kata� kho eta� �vuso, bhagavat�: "hoti tath�gato
parammara�" ti. Ki� pan�vuso, neva hoti na na hoti tath�gato parammara�ti iti
pu��ho sam�no etampi kho �vuso, avy�kata� bhagavat�: "neva hoti na na hoti
tath�gato parammara�" ti vadesi, ko nu kho �vuso, hetu ko paccayo yena ta�
avy�kata� bhagavat�ti.
10. 1. 4
Samudayasutta�
R�pa�ca kho �vuso, j�nato passato yath�bh�ta�, r�pa� samudaya� j�nato passato
yath�bh�ta�, r�panirodha� j�nato passato yath�bh�ta� r�panirodhag�mini� pa�ipada�
j�nato passato yath�bh�ta� hoti tath�gato parammara�tipissa na hoti, na hoti
tath�gato parammara�tipissa na hoti, hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�tipissa
na hoti, neva hoti na na hoti tath�gato parammara�tipissa na hoti. Aya� kho �vuso,
hetu aya� paccayo yena ta� avy�kata� bhagavat�ti.
Vedana� j�nato passato yath�bh�ta�, vedan� samudaya� j�nato passato yath�bh�ta�,
vedan�nirodha� j�nato passato yath�bh�ta� vedan�nirodhag�mini� pa�ipada� j�nato
passato yath�bh�ta� hoti tath�gato parammara�tipissa na hoti, na hoti tath�gato
parammara�tipissa na hoti, hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�tipissa na hoti,
neva hoti na na hoti tath�gato parammara�tipissa na hoti. Aya� kho �vuso, hetu aya�
paccayo yena ta� avy�kata� bhagavat�ti.
Sa��a� j�nato passato yath�bh�ta�, sa��a� samudaya� j�nato passato yath�bh�ta�,
sa��a� nirodha� j�nato passato yath�bh�ta� sa��a� nirodhag�mini� pa�ipada� j�nato
passato yath�bh�ta� hoti tath�gato parammara�tipissa na hoti, na hoti tath�gato
parammara�tipissa na hoti, hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�tipissa na hoti,
neva hoti na na hoti tath�gato parammara�tipissa na hoti. Aya� kho �vuso, hetu aya�
paccayo yena ta� avy�kata� bhagavat�ti.
Sa�kh�re j�nato passato yath�bh�ta�, sa�kh�re samudaya� j�nato passato yath�bh�ta�,
sa�kh�ranirodha� j�nato passato yath�bh�ta� sa�kh�ra nirodhag�mini� pa�ipada�
j�nato passato yath�bh�ta� hoti tath�gato parammara�tipissa na hoti, na hoti
tath�gato parammara�tipissa na hoti, hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�tipissa
na hoti, neva hoti na na hoti tath�gato parammara�tipissa na hoti. Aya� kho �vuso,
hetu aya� paccayo yena ta� avy�kata� bhagavat�ti.
Vi����a� j�nato passato yath�bh�ta�, vi����asamudaya� j�nato passato yath�bh�ta�,
vi����anirodha� j�nato passato yath�bh�ta� vi����a nirodhag�mini� pa�ipada� j�nato
passato yath�bh�ta� hoti tath�gato parammara�tipissa na hoti, na hoti tath�gato
parammara�tipissa na hoti, hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�tipissa na hoti,
neva hoti na na hoti tath�gato parammara�tipissa na hoti. Aya� kho �vuso, hetu aya�
paccayo yena ta� avy�kata� bhagavat�ti.
10. 1. 5
Pemasutta�
Aya� kho �vuso, hetu aya� paccayo yena ta� avy�kata� bhagavat�ti.
10. 1. 6
�r�masutta�
Kinnu kho �vuso ko��hita, hoti tath�gato parammara�ti? Avy�kata� kho eta� �vuso,
bhagavat�: "hoti tath�gato parammara�" t�. Ki� pan�vuso, neva hoti na na hoti
tath�gato parammara�ti iti pu��ho sam�no etampi kho �vuso, avy�kata� bhagavat�:
"neva hoti na na hoti tath�gato parammara�" ti vadesi. Ko nu kho �vuso, hetu ko
paccayo yena ta� avy�kata� bhagavat�ti.
[BJT Page 688] [\x 688/]
Siy� pan�vuso, a��opi pariy�yo yena ta� avy�kata� bhagavat�ti? Siy� �vuso,
bhav�r�massa kho �vuso, bhavaratassa bhavasammuditassa bhavanirodha� aj�nato
apassato yath�bh�ta� hoti tath�gato parammara�tipissa hoti, neva hoti na hoti
tath�gato parammara�tipissa na hoti, neva hoti na na hoti tath�gato
parammara�tipissa hoti.
Siy� pan�vuso, a��opi pariy�yo yena ta� avy�kata� bhagavat�ti? Siy� �vuso,
up�d�n�r�massa kho �vuso, up�d�naratassa up�d�nasammuditassa up�d�nanirodha�
aj�nato apassato yath�bh�ta� hoti tath�gato parammara�tipissa hoti, neva hoti na
hoti tath�gato parammara�tipissa na hoti, neva hoti na na hoti tath�gato
parammara�tipissa hoti.
Siy� pan�vuso, a��opi pariy�yo yena ta� avy�kata� bhagavat�ti? Siy� �vuso,
ta�h�r�massa kho �vuso, ta�h�ratassa ta�h�sammuditassa
Ta�h�nirodha� aj�nato apassato yath�bh�ta� hoti tath�gato parammara�tipissa hoti,
neva hoti na hoti tath�gato parammara�tipissa hoti, neva hoti na na hoti tath�gato
parammara�tipissa hoti.
Siy� pan�vuso, a��opi pariy�yo yena ta� avy�kata� bhagavat�ti? Etthad�ni �vuso,
s�riputta, ito uttari� ki� icchasi? Ta�h�sa�khayavimuttassa �vuso, s�riputta,
bhikkhuno va��a�-1. Natthi pa���pan�y�ti.
10. 1. 7
�yatanasutta�
1. Vanta� - sy�.
Vaddha� - s� 1, 2. [PTS.]
2. Vacchagotta - s�mu.
[PTS Page 392] [\q 392/] kinnu kho bho moggall�na, ta� j�va� ta� sar�ranti?
Avy�kata� kho eta� vaccha, bhagavat�: "ta� j�va� ta� sar�ra" nti. Ki� pana bho
moggall�na, a��a� j�va� a��a� sar�ranti? Etampi kho vaccha, avy�kata� bhagavat�:
"a��a� j�va� a��a� sar�ra" nti. Kinnu kho bho moggall�na, hoti tath�gato
parammara�ti? Avy�kata� kho eta�-1. Vaccha bhagavat�: "hoti tath�gato parammara�"
ti. Ki� pana bho moggall�na, na hoti tath�gato parammara�ti? Etampi kho vaccha,
avy�kata� bhagavat�: "na hoti tath�gato parammara�" ti. Kinnu kho moggall�na, hoti
ca na ca hoti tath�gato parammara�ti? Avy�kata� kho eta� vaccha, bhagavat�: "hoti
ca na ca hoti tath�gato parammara�" ti. Ki� pana bho moggall�na, neva hoti na na
hoti tath�gato parammara�ti? Etampi kho vaccha, avy�kata� bhagavat� "neva hoti na
na hoti tath�gato parammara�" ti.
Ko nu kho bho moggall�na, hetu ko paccayo yena a��atitthiy�na� paribb�jak�na� eva�
pu��h�na� eva� vy�kara�a� hoti: "sassato lokoti v�, asassato lokoti v� antav�
lokoti v�, anantav� lokoti v�, ta� j�va� ta� sar�ranasti v� a��a� j�va� a��a�
sar�ranti v�, hoti tath�gato parammara�ti v�, na hoti tath�gato parammara�ti v�,
hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�ti v�, neva hoti na na hoti tath�gato
parammara�ti" v�?
[PTS Page 393] [\q 393/] ko pana bho moggall�na, hetu ko paccayo yena
sama�assa gotamassa eva� pu��hassa na eva� vy�kara�a� hoti: "sassato lokotipi,
asassato lokotipi, antav� lokotipi, anantav� lokotipi, ta� j�va� ta� sar�rantipi,
a��a� j�va� a��a� sar�rantipi, hoti tath�gato parammara�tipi, na hoti tath�gato
parammara�tipi, hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�tipi, neva hoti na na hoti
tath�gato parammara�tipi" ti?
A��atitthiy� kho vaccha, paribb�jak� cakkhu�: "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�"
ti. Samanupassanti.
Sota� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti. Samanupassanti.
Gh�na� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti. Samanupassanti.
Jivha� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti. Samanupassanti.
K�ya� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti. Samanupassanti.
Mana� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti. Samanupassanti.
Tasm� a��atitthiy�na� paribb�jak�na� eva� pu��h�na� eva� vy�kara�a� hoti:
"Sassato lokoti v�, asassato lokoti v� antav� lokoti v�, anantav� lokoti v�, ta�
j�va� ta� sar�ranti v� a��a� j�va� a��a� sar�ranti v�, hoti tath�gato parammara�ti
v�, na hoti tath�gato parammara�ti v�, hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�ti
v�, neva hoti na na hoti tath�gato parammara�ti" v�?
-------------------------
1. Etampi kho vaccha, avy�kata� - s�mu.
"Sassato lokotipi, asassato lokotipi antav� lokotipi, anantav� lokotipi ta� j�va�
ta� sar�rantipi a��a� j�va� a��a� sar�rantipi, na hoti tath�gato parammara�tipi, na
hoti tath�gato parammara�tipi, hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�tipi, neva
hoti na na hoti tath�gato parammara�tipi, neva hoti na na hoti tath�gato
parammara�tipi"
"Sassato lokoti v�, asassato lokoti v� antav� lokoti v�, anantav� lokoti v�, ta�
j�va� ta� sar�ranti v� a��a� j�va� a��a� sar�ranti v�, hoti tath�gato parammara�ti
v�, na hoti tath�gato parammara�ti v�, hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�ti
v�, neva hoti na na hoti tath�gato parammara�ti" v�?
[PTS Page 394] [\q 394/] ko pana bho gotama, hetu ko paccayo yena bhoto
gotamassa eva� pu��hassa na eva� vy�kara�a� hoti:
"Sassato lokotipi, asassato lokotipi antav� lokotipi, anantav� lokotipi ta� j�va�
ta� sar�rantipi a��a� j�va� a��a� sar�rantipi, na hoti tath�gato parammara�tipi, na
hoti tath�gato parammara�tipi, hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�tipi, neva
hoti na na hoti tath�gato parammara�tipi, neva hoti na na hoti tath�gato
parammara�tipi"
A��atitthiy� kho vaccha, paribb�jak� cakkhu�: "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�"
ti. Samanupassanti.
Sota� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti. Samanupassanti.
Gh�na� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti. Samanupassanti.
Jivha� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti. Samanupassanti.
K�ya� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti. Samanupassanti.
Mana� "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�" ti. Samanupassanti.
Tasm� a��atitthiy�na� paribb�jak�na� eva� pu��h�na� eva� vy�kara�a� hoti:
"Sassato lokoti v�, asassato lokoti v� antav� lokoti v�, anantav� lokoti v�, ta�
j�va� ta� sar�ranti v� a��a� j�va� a��a� sar�ranti v�, hoti tath�gato parammara�ti
v�, na hoti tath�gato parammara�ti v�, hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�ti
v�, neva hoti na na hoti tath�gato parammara�ti" v�?
Tath�gato ca kho vaccha, araha� samm�sambuddho cakkhu�: "neta� mama, neso'hamasmi,
na me so att�" ti samanupassati.
Sota� "neta� mama, neso'hamasmi, na me so att�" ti. Samanupassanti.
Gh�na� "neta� mama, neso'hamasmi, na me so att�" ti. Samanupassanti.
Jivha� "neta� mama, neso'hamasmi, na me so att�" ti. Samanupassanti.
K�ya� "neta� mama, neso'hamasmi, na me so att�" ti. Samanupassanti.
Mana� "neta� mama, neso'hamasmi, na me so att�" ti. Samanupassanti.
Tasm� tath�gatassa eva� pu��hassa na eva� vy�kara�a� hoti:
"Sassato lokotipi, asassato lokotipi antav� lokotipi, anantav� lokotipi ta� j�va�
ta� sar�rantipi a��a� j�va� a��a� sar�rantipi, na hoti tath�gato parammara�tipi, na
hoti tath�gato parammara�tipi, hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�tipi, neva
hoti na na hoti tath�gato parammara�tipi, neva hoti na na hoti tath�gato
parammara�tipi"
Acchariya� bho gotama, abbhuta� bho gotama, yatra hi n�ma satthussa ca s�vakassa ca
atthenattho vya�janena vya�jana� sa�sandissati samessati na vih�yissati yadida�
aggapadasmi�. Id�n�ha� bho gotama, sama�a� moggall�na� [PTS Page 395] [\q 395/]
upasa�kamitv� etamattha� �pucchi�, sama�opi me moggall�no etehi padehi etehi
vya�janehi etamattha� vy�k�si seyyath�pi bhava� gotamo. Acchariya� bho gotama,
abbhuta� bho gotama, yatra hi n�ma satthussa ca s�vakassa ca atthenattho vya�janena
vya�jana� sa�sandissati samessati na vih�yissati yadida� aggapadasminti.
10. 1. 8
Khandhasutta�
Ko pana bho gotama, hetu ko paccayo yena bhoto gotamassa eva� pu��hassa na eva�
vy�kara�a� hoti:
"Sassato lokotipi, asassato lokotipi antav� lokotipi, anantav� lokotipi ta� j�va�
ta� sar�rantipi a��a� j�va� a��a� sar�rantipi, na hoti tath�gato parammara�tipi, na
hoti tath�gato parammara�tipi, hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�tipi, neva
hoti na na hoti tath�gato parammara�tipi, neva hoti hoti tath�gato parammara�tipi"
ti
Tasm� a��atitthiy�na� [PTS Page 396] [\q 396/] paribb�jak�na� eva� pu��h�na�
eva� vy�kara�a� hoti:
A��atitthiy� kho vaccha, paribb�jak� cakkhu�: "eta� mama, eso'hamasmi, eso me att�"
ti. Samanupassanti.
"Sassato lokotipi, asassato lokotipi antav� lokotipi, anantav� lokotipi ta� j�va�
ta� sar�rantipi a��a� j�va� a��a� sar�rantipi, na hoti tath�gato parammara�tipi, na
hoti tath�gato parammara�tipi, hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�tipi, neva
hoti na na hoti tath�gato parammara�tipi, neva hoti na na hoti tath�gato
parammara�tipi"
"Sassato lokotipi, asassato lokotipi antav� lokotipi, anantav� lokotipi ta� j�va�
ta� sar�rantipi a��a� j�va� a��a� sar�rantipi, na hoti tath�gato parammara�tipi, na
hoti tath�gato parammara�tipi, hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�tipi, neva
hoti na na hoti tath�gato parammara�tipi, neva hoti na na hoti tath�gato
parammara�tipi" ti.
"Sassato lokoti v�, asassato lokoti v� antav� lokoti v�, anantav� lokoti v�, ta�
j�va� ta� sar�ranti v� a��a� j�va� a��a� sar�ranti v�, hoti tath�gato parammara�ti
v�, na hoti tath�gato parammara�ti v�, hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�ti
v�, neva hoti na na hoti tath�gato parammara�tipi" ti?
[PTS Page 397] [\q 397/] a��atitthiy� kho vaccha, paribb�jak� r�pa� attato
samanupassati. R�pavanta� v� att�na�, attani v� r�pa�, r�pasmi� v� att�na�. Vedana�
attato samanupassati. Vedan�vanta� v� att�na�, attani v� vedana�, vedan�smi� v�
att�na�. Sa��a� attato samanupassati, sa���vanta� v� att�na�, attani v� sa����a�,
sa����asmi� v� att�na�. Sa�kh�re attato samanupassati. Sa�kh�revanta� v� att�na�,
attani v� sa�kh�re, sa�kh�rasmi� v� att�na�. Vi����a� attato samanupassati,
vi����avanta� v� att�na�, attani v� vi����a�, vi����asmi� v� att�na�. Tasm�
tath�gatassa eva� phu��hassa na eva� vy�kara�a� hoti:
"Sassato lokoti v�, asassato lokoti v� antav� lokoti v�, anantav� lokoti v�, ta�
j�va� ta� sar�ranti v� a��a� j�va� a��a� sar�ranti v�, hoti tath�gato parammara�ti
v�, na hoti tath�gato parammara�ti v�, hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�ti
v�, neva hoti na na hoti tath�gato parammara�tipi" ti?
10. 1. 9
Kutuhalas�l�sutta�
2284. [PTS Page 398] [\q 398/] atha kho vacchagotto paribb�jako yena bhagav�
tenupasa�kami. Upasa�kamitv� bhagavat� saddhi� sammodi, sammodan�ya� katha�
s�r��ya� v�tis�retv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho vacchagotto
paribb�jako bhagavanta� etadavoca: purim�ni bho gotama divas�ni purimatar�ni
sambahul�na� n�n�titthiya�-1. Sama�abr�hma�a� paribb�jak�na� kutuhalas�l�ya�
sannisinn�na� sannipatit�na� ayamantar� kath� udap�di.
Aya� kho p�ra�o-2. Kassapo sa�gh� ceva ga� ca ga�cariyo ca ��to yayassi titthakaro
s�dhusammato bahujanassa. Sopi s�vaka� abbhat�ta� k�lakata� uppattisu-3. Vy�karoti:
asu amutra uppanno-4. Asu amutra uppannoti. Yo-5. Pissa s�vako uttamapuriso
paramapuriso paramapattipatto, tampi s�vaka� abbhat�ta� k�lakata� uppattisu
vy�karoti: asu amutra uppanno, asu amutra uppannoti.
Ayampi kho makkhaligos�lo sa�gh� ceva ga� ca ga�cariyo ca ��to yasassi titthakaro
s�dhusammato bahujanassa. Sopi s�vaka� abbhat�ta� k�lakata� uppattisu vy�karoti:
asu amutra uppanno asu amutra uppannoti. Yo, pissa s�vako uttamapuriso paramapuriso
paramapattipatto, tampi s�vaka� abbhat�ta� [PTS Page 399] [\q 399/] k�lakata�
uppattisu vy�karoti: asu amutra uppanno, asu amutra uppannoti.
Ayampi kho niga�ho n�taputto-1 sa�gh� ceva ga� ca ga�cariyo ca ��to yasassi
titthakaro s�dhusammato bahujanassa. Sopi s�vaka� abbhat�ta� k�lakata� uppattisu
vy�karoti: asu amutra uppanno asu amutra uppannoti. Yo;pissa s�vako uttamapuriso
paramapuriso paramapattipatto, tampi s�vaka� abbhat�ta� k�lakata� uppattisu
vy�karoti: asu amutra uppanno, asu amutra uppannoti.
Ayampi kho sa�jayo bella��hiputto-3. Sa�gh� ceva ga� ca ga�cariyo ca ��to yasassi
titthakaro s�dhusammato bahujanassa. Sopi s�vaka� abbhat�ta� k�lakata� uppattisu
vy�karoti: asu amutra uppanno asu amutra uppannoti. Yo"pissa s�vako uttamapuriso
paramapuriso paramapattipatto, tampi s�vaka� abbhat�ta� k�lakata� uppattisu
vy�karoti: asu amutra uppanno, asu amutra uppaninoti.
Ayampi kho sa�jayo pakudho kacc�yano-3. Sa�gh� ceva ga� ca ga�cariyo ca ��to
yasassi titthakaro s�dhusammato bahujanassa. Sopi s�vaka� abbhat�ta� k�lakata�
uppattisu vy�karoti: asu amutra uppanno asu amutra uppannoti. Yo,pissa s�vako
uttamapuriso paramapuriso paramapattipatto, tampi s�vaka� abbhat�ta� k�lakata�
uppattisu vy�karoti: asu amutra uppanno, asu amutra uppannoti.
Ayampi kho ajito kesakambalo sa�gh� ceva ga� ca ga�cariyo ca ��to yasassi
titthakaro s�dhusammato bahujanassa. Sopi s�vaka� abbhat�ta� k�lakata� uppattisu
vy�karoti: asu amutra uppanno, asu amutra uppannoti. Yo"pissa s�vako uttamapuriso
paramapuriso paramapattipatto, tampi s�vaka� abbhat�ta� k�lakata� uppattisu
vy�karoti: asu amutra uppanno, asu amutra uppannoti.
Ayampi kho sama�o gotamo sa�gh� ceva ga� ca ga�cariyo ca ��to yasassi titthakaro
s�dhusammato bahujanassa. So'pi s�vaka� abbhat�ta� k�lakata� uppattisu vy�karoti:
asu amutra uppanno, asu amutra uppannoti. Yo pissa s�vako uttamapuriso paramapuriso
paramapattipatto, tampi s�vaka� abbhat�ta� k�lakata� uppattisu vy�karoti: asu
amutra uppanno, asu amutra uppannoti. Api ca kho na� eva� vy�karoti: "acchecchi
ta�ha� vivattayi-4. Sa��ojana� samm� m�n�bhisamay� antamak�si dukkhass�" ti. Tassa
mayha� bho gotama ahudeva ka�kh� ahu vicikicch� kathann�ma-5. Sama�assa gotamassa
dhammo abhi��eyyo.
10. 1. 10
Atthattasutta�
10. 1. 11
Sabhiyasutta�
2286. Eka� samaya� �yasm� sabhiyo kacc�no ��tike viharati gi�jak�vasathe atha kho
vacchagotto paribb�jako yen�yasm� sabhiyo kacc�no tenupasa�kami. Upasa�kamitv�
�yasmat� sabhiyena kacc�nena saddhi� sammodi. Sammodan�ya� katha� s�r��ya�
v�tis�retv� ekamanta� nis�di. Ekamanta� nisinno kho vacchagotto paribb�jako
�yasmanta� sabhiya� kacc�na� etadavoca:
Kinnu kho bho kacc�na hoti tath�gato parammara�ti. Avy�kata� kho eta� vaccha,
bhagavat� "hoti tath�gato parammara�" ti. Ki� pana bho kacc�na na hoti tath�gato
parammara�ti. Etampi ko vaccha avy�kata� bhagavat� "na hoti tath�gato parammara�"
ti. Kinnu kho bho kacc�na hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�ti. Avy�kata� kho
eta� vaccha bhagavat� "hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�" ti. [PTS Page 402]
[\q 402/] ki� pana bho kacc�na neva hoti na na hoti tath�gato parammara�ti
etampi kho vaccha avy�kata� bhagavat� "neva hoti na na hoti tath�gato parammara�"
ti.
Kinnu kho bho kacc�na, hoti tath�gato parammara�ti iti pu��ho sam�no avy�kata� kho
eta� vaccha bhagavat� "hoti tath�gato parammara�" ti vadesi. Ki� pana bho kacc�na
na hoti tath�gato parammara�ti iti pu��ho sam�no etampi kho vaccha avy�kata�
bhagavat� "na hoti tath�gato parammara�" ti vadesi. Kinnu kho bho kacc�na, hoti ca
na ca hoti tath�gato parammara�ti iti pu��ho sam�no avy�kata� kho eta� vaccha
bhagavat� "hoti ca na ca hoti tath�gato parammara�" ti vadesi. Ki� pana bho
kacc�na, neva hoti na na hoti tath�gato parammara�ti iti pu��ho sam�no etampi kho
vaccha avy�kata� bhagavat�: "neva hoti na na hoti tath�gato parammara�" ti vadesi.
Ko nu kho bho kacc�na hetu ko paccayo yena ta� avy�kata� sama�ena gotamen�ti.
1. Vaccha - machasa�
Aby�katavaggo pa�hamo.
Tatrudd�na�:
Sal�yatanavaggo ni��hito.