Emmaüsinstituut Aalter

Hoofdstuk 1: Algemeenheden

1. Basisbegrippen CNC

1.1 Wat is NC?

NC is een anoniem voor Numerical control, dit wil zeggen een numerische sturing of nog
anders uitgedrukt een sturing door middel van getallen.
In een programma met getallen en letters worden geometrieën beschreven en de nodige
technologie toegevoegd om uiteindelijk het werkstuk te kunnen fabriceren.
Wil je de vastgelegde informatie wijzigen dan is dit slechts moeizaam te verwezenlijken.

Een NC machine

1.2 Wat is CNC?

CNC is een anoniem voor Computerized numerical control, dit wil zeggen een numerische
sturing waarbij gebruik wordt gemaakt van een computer. Door het gebruik van software
kunnen herhalingen van geometrieën, veranderingen in de werkvolgorde, wijzigingen van
werktuigen … sneller en efficiënter worden uitgevoerd.

Een CNC machine

2. Historiek CNC in de metaalbewerking

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 1

Emmaüsinstituut Aalter

NC was een reeds veel gebruikte techniek tijdens WOII. Om de productie van wapentuig
op te schroeven werd gewerkt aan de opvolger, CNC. De ontwikkeling is tijdens de jaren
40 in een sneltreinvaart geraakt, maar was te laat klaar om nog een rol te spelen binnen de
wapenwedloop in die tijd. In 2007 zijn de G-code's en M-code's nog veelvuldig in
gebruik, maar toch is het zo dat er een nieuw soort sturing op de markt komt, die het
frezen en draaien vergemakkelijkt. Deze wordt de dialoogsturing genoemd. Hierbij
"praat" de programmeur tegen de machine in een gebruiksvriendelijke omgeving. Zo
worden bijvoorbeeld bochten niet meer ingegeven als een G-code maar als een commando
bocht, met een radius en een begin en middelpunt. Hierop kan dan bijvoorbeeld een
raaklijn worden aangezet die de machine zelf volledig berekent. Deze sturing is
gemakkelijker omdat deze logischer is voor de gebruiker. Het kan maanden duren voor
men alle G- en M-codes kent, maar met een uurtje uitleg en gezond verstand kan men al
werken met een dialoogsturing. Een voorbeeld van zo'n toegepaste sturing is Siemens
Shopmill op bijvoorbeeld een Chevalier 1418VMC of een Mazak draaibank met een
Mazatrol sturing. Deze laatste is echter vrijwel onbekend en is opgebouwd op een gewoon
en simpel uitziend Windows programma. Onderliggend is dit nog steeds een G-code
programma.

Chevalier 1418VMC

Chronologisch zou je e ontwikkeling van de NC-techniek als volgt kunnen samenvatten:

- 1949: In opdracht van de US-luchtmacht wordt de eerste numerisch gestuurde

freesmachine voor het bewerken van aërodynamische profielen ontwikkeld.
- 1956: Inzetten van de eerste NC-machines in Europa.
- 1970: Verdere ontwikkeling van NC naar CNC.
- 2007: Verdere ontwikkeling van de “dialoogsturing”.
3. Voor- en nadelen van CNC

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 2

Emmaüsinstituut Aalter

3.1 Voordelen
- Hogere standtijden van het gereedschap door gelijkmatige belastingen, aangepaste
snelheden en juiste voedingen
- Tijdwinst bij kleiner series
- korte stilstandtijden
- betere opspansystemen
- mogelijkheid tot combinatie van bewerkingen …
- Zeer hoge afwerkingkwaliteit
- Snelle aanpassing aan de vraag naar een product
- Leveringstijden kunnen verkort worden
- Varianten in de productie kunnen snel worden doorgevoerd
- …

3.2 Nadelen
- Zware investering voor een kleine onderneming
- Ontbreken van geschoold personeel
- …

3.3 Conclusie
Wanneer we de voor- en nadelen naast elkaar zetten, zien we dat product-technisch de
voordelen van doorslaggevende aard zijn.

Hoofdstuk 2: Data bij CNC-sturingen

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 3

Emmaüsinstituut Aalter

1. Wat is Data?

Data kan worden omschreven als een groep van gegevens of informatie over om het even
wat. Zo kun je data hebben over toerentallen, voedingen, …

2. Over welke data gaat het nu?

Wanneer we via het toetsenbord data inbrengen in een CNC-programma, kun je hierin
drie categorieën onderscheiden:

Alfanumerisch
e
Data

Numerisch Alfabetisch Speciale

e e Tekens
Data Data

- Numerische data (cijfergegevens): Het inbrengen kan gebeuren met het numeriek
gedeelte van het toetsenbord.
- Alfabetische data (lettergevens): Het inbrengen kan gebeuren met het alfabetisch
gedeelte van het toetsenbord.
- Speciale tekens (geen letters en geen cijfers): deze tekens zijn meestal terug te
vinden op het alfabetisch gedeelte van het toetsenbord.

3. Dataverwerking bij CNC-machines

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 4

Emmaüsinstituut Aalter

Programmeur

N010 G01 X15

CNC N020 G01 Y16.2
Programma N030 G00 Z2

Bediener

CNC
Sturing

CNC
Machine

Zoals bovenstaand schema laat zien wordt het CNC-programma door een programmeur
geschreven. Meestal vertrekt men vanuit een tekening waarbij een computerprogramma
zelf het programma schrijft. Het heeft immers weinig zin dit te laten doen door de
machinebediener, omdat dit een lange stilstand van de machine tot gevolg zou hebben.
Eens dat het programma geschreven is, wordt dit via een datadrager tot in de machine
gebracht. Principieel gezien zal de machinebediener geen wijzigingen meer aanbrengen.
Er kan natuurlijk wel ingegrepen worden bij technologische fouten of bij een eventuele
verbetering van het productieproces. De sturing zorgt dan voor de juiste vertaling van
deze gegevens naar de machine toe.

CNC machine bediener

4. Datadragers

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 5

Emmaüsinstituut Aalter

4.1 Algemeen
Een CNC-programma intikken is een secure en tijdrovende bezigheid. Om te voorkomen
dat je dit telkens opnieuw zou moeten doen, bestaat de mogelijkheid om dit op te slaan op
datadragers. Zij laten toe om het programma van de PC naar de machine over te brengen,
uitwisseling te doen tussen verschillende machines, het programma later op papier af te
drukken en een archief aan te leggen.

4.2 Moderne datadragers

- Harde schrijf
Dit opslagmedium is enkel te gebruiken in samenwerking met een computer. Door
de grote opslagcapaciteit en de snelle verwerking van de gegevens zijn harddisks
sterk aan te raden. Het uitwisselen van gegevens naar de machine toe gebeurt via
de seriële poort (RS232C), een aangepaste kabel en een overdrachtprotocol. Om
het risico op dataverlies te beperken is het aan te bevelen om bij gebruik van de
harddisk de data ook op externe schijf te bewaren.

Harde schijf

- USB stick

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 6

Emmaüsinstituut Aalter

Een USB (Universal Serial Bus) stick is een datadrager die de laatste jaren veel
aantreft, ook bij CNC-machines. Er zijn veel verschillende formaten: 64 MB,
256 MB, 512 MB, 1 GB, …
Door de compacte afmeting, de grote opslagcapaciteit en goede afscherming is dit
een veel gebruikt medium. Dataverlies kan beperkt worden door een
veiligheidskopie te maken en goed zorg te dragen voor deze datadrager.

Een USB stick

- Netwerk
Een netwerk is onmisbaar in het bedrijf de dag van vandaag.
Alles wordt via kabels en verbindingen doorgestuurd, met andere woorden men
heeft in principe geen datadragers meer nodig. Een programma kan rechtstreeks
van de computer naar de sturing van de CNC-machine gestuurd worden.
Natuurlijk zijn de datadragers niet overbodig geworden maar worden ze zeker nog
gebruikt om gegevens en programma’s te bewaren.

Een netwerk waarbij computers met elkaar verbonden zijn

Hoofdstuk 3: Opbouw van een CNC-machine

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 7

 Emmaüsinstituut Aalter

1. Globaal overzicht met belangrijke onderdelen

Hoofdspindel
Hoofdspindel CNC freesmachine

Hoofdspindel

Sturing
Sturing
Hoofdspindel
Bewegingsassen
Bewegingsassen
Hoofdspindel
Frame

Sturing

CNC draaibank Hoofdspindel

Bewegingsassen Hoofdspindel Sturing
Revolverkop

Bewegingsassen
Sturing

Bewegingsassen
Sturing
Sturing
Hoofdspindel
Bewegingsassen
Bewegingsassen

Sturing
2. Gestel of frame

Dhr. Afschrift Bewegingsassen Cursus CNC - Deel 1 8

Emmaüsinstituut Aalter

Van CNC-machines is bekend dat ze een grote precisie hebben en dat de

herhalingsnauwkeurigheid een paar duizendsten mm is. Om deze hoge precisie te kunnen
bereiken, wordt van het gestel of frame een hoge stijfheid vereist, zodat er zich bij plotse
richtings- en snelheidsveranderingen geen vormveranderingen zouden voordoen die de
baan van het gereedschap kunnen beïnvloeden.
Vooral bij het frezen van harde materialen zal het concept van het gestel een belangrijke
rol spelen.

3. Bewegingsassen bij CNC-machines

De juiste asbenamingen voor CNC-machines zijn vastgelegd in DIN 66217. Onder assen
verstaat men de bewegingsrichting van de beweegbare machinedelen. Bij de meeste CNC-
machines zul je de volgende bewegingsassen aantreffen:

CNC freesmachine
- X-as: Beweging naar links of rechts
- Y-as: Beweging naar voor of achter
- Z-as: Beweging naar omhoog of omlaag

CNC draaibank
- X-as: Beweging naar voor of achter
- Z-as: Beweging naar links of rechts

Bewerkingscentra voor gecompliceerde stukken beschikken over extra bestuurbare assen.

Hier moet onderscheid worden gemaakt tussen:

- Rotatieassen: aangeduid met A, B en C; zijn de assen waarrond de opspantafel en

de spilkop draaibaar zijn.
- Extra bewegingsassen: meestal aangeduid met U, V en W
(verschilt van machine tot machine).

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 9

Emmaüsinstituut Aalter

Rotatieassen A en C

4. Verplaatsingselementen

4.1 Sturingsmotoren
Sturingsmotoren zorgen ervoor dat de voedingsbewegingen van de tafel of het
gereedschap juist verlopen. Aangezien bij het bewerken van een werkstuk op het ene
moment grote krachten optreden en het volgende moment weer niet, vraagt dit van de
sturingsmotoren bijzondere eigenschappen. In alle omstandigheden moeten deze motoren
zorgen voor gelijkmatige en juiste verplaatsingen tijdens de voedingsbewegingen.
We maken daarom gebruik van stappenmotoren omdat deze motor aan de meeste eisen
voldoet.

Stappenmotor

4.1.1) Invloedsfactoren

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 10

Emmaüsinstituut Aalter

- Krachten op de slede door tegendruk bij verspaning

- Allerhande wrijvingsverliezen
- Inertie (traagheid) van sleden of gereedschapkop door te grote
voedingsversnellingen
- Overbelasting

4.1.2) Eigenschappen

- Gelijkvormige aanzetbeweging zonder schokken ook bij lage snelheden

(rondloopbeweging)
- Stabiliteit van de ingenomen positie (stilstand)
- Snel van draairichting kunnen veranderen
- Snel een hoog toerental kunnen bereiken en krachtig kunnen remmen
- Hoge overbelastbaarheid bezitten

4.2 Voedingsassen
Om de draaiende beweging van de sturingsmotoren om te zetten in een rechtlijnige
beweging, zijn de CNC-machines meestal uitgerust met assen die voorzien zijn van een
speciale schroefdraad. Het CNC-programma rekent met exacte cijfers en niet alle
sturingen houden rekening met onvolmaaktheden van de machine.
Om die reden onder andere mag er geen speling zijn tussen de schroefas en de moer.
In zeer veel gevallen zal de constructeur gebruik maken van een kogelomloopspil dat
toelaat om de speling te regelen en een zekere voorspanning te geven. Hierdoor is het
mogelijk om de voedingsassen links en rechts te laten draaien zonder rekening te moeten
houden met de speling.

Schematische voorstelling van een kogelomloopspil

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 11

Emmaüsinstituut Aalter

Kogelmoer

Recirculerende kogels
Kogelspil

Kogelmoer
Recirculerende kogels
Kogel in de belaste zone

Recirculerende kogels Kogel in de belaste zone

Kogel in de belaste zone

Afstandsring voor voorspanning

Afstandsring voor voorspanning
Kogel in de belaste zone
Werkelijk weergave van een kogelomloopspil
Afstandsring voor voorspanning
Afstandsring voor voorspanning

Afstandsring voor voorspanning

4.3 Geleidingen
Geleidingen dienen om de sledebewegingen nauwkeurig te laten verlopen en de slijtage
tot een strikt minimum te beperken. Afhankelijk van de belasting en de
nauwkeurigheidseisen zal de machinefabrikant letten op:

- Het principe van geleiding (contactgeleiding of niet)

- De vorm van de geleiding (rond, rechthoekig, …)
- De uitvoering van het glijvlak (gehard, geslepen, bedekt met kunststof)
- De afdekking tegen onzuiverheden

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 12

Emmaüsinstituut Aalter

Glij- en rolgeleidingen worden in de praktijk veruit het meest toegepast. Praktische

uitvoeringen hiervan zijn kogelbussen en rolgeleidingen. Door de hoge belastingsgraad en
de grotere rechtlijnigheid van de geleidingen gaat de voorkeur uit naar rolgeleidingen.

Lineairgeleidingen en Kogelbussen

TOETS 1

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 13

Emmaüsinstituut Aalter

Hoofdstuk4: Meetprincipes CNC-machines

1. Werkingsprincipe

CNC-machines kunnen een programma perfect afwerken dankzij de nauwkeurige

positiebepaling van de bewegingsassen. Om dit mogelijk te maken wordt iedere
voedingsas voorzien van een meetsysteem. Het sturen van deze assen kan in open of
gesloten kringloop gebeuren.

1.1 Open kringloop

Ingeven Stappen- Machine-

afstand Impulsen Schroefas
motor slede

De ingegeven waarde wordt omgezet in elektrische (pneumatische of hydraulische)

impulsen. Iedere impuls veroorzaakt een hoekverdraaiing van de sturingsmotor
(stappenmotor). Deze hoekverdraaiing wordt door de schroefas omgezet in een
rechtlijnige beweging van de machineslede. De afgelegde weg is hier afhankelijk van het
aantal impulsen. Een controle op de stand van zaken is niet voorhanden. Is het aantal
impulsen juist geweest? Is dit niet verstoord door externe spanningsvelden? Is de
afgelegde weg juist? Nergens wordt hierop een antwoord gegeven.

1.2 Gesloten kringloop of lusketen

Dit systeem meet continu de werkelijke verplaatsing van de slede en stuurt de resultaten
van de meting door naar een comparator. Is de juiste verplaatsing niet bereikt dan worden
door het systeem impulsen gegeven om de afwijking te corrigeren.

Stappen- Lengte-
motor
Ingegeven Comparato Impulsen Meet-
afstand schroefas
r
systeem
slede

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 14

Emmaüsinstituut Aalter

Zwaar lopende geleidingen, slip en speling maken het moeilijk, zoniet onmogelijk om
zeer kleine verplaatsingen uit te voeren. Uiteraard geldt dit zowel voor open als gesloten
systemen.

2. Soorten meetsystemen

2.1 Direct meetsysteem

Bij de directe meting met een lineair meetsysteem wordt onmiddellijk de positie van de
slede afgelezen. De informatie op de meetschaal wordt omgezet in impulsen die door de
sturing worden verwerkt.

Door het rechtstreeks meten op de machinetafel hebben onnauwkeurigheden van de

aandrijfelementen geen invloed op het systeem. Deze manier van meten wordt minder
toegepast omdat stof en vervuiling het optisch systeem gemakkelijk verstoren.

Direct meetsysteem

2.2 Indirect meetsysteem

Bij dit meetsysteem wordt de verdraaiing van de kogelspil of de schroefas gemeten via
een ronde impulsschijf. De registratie van afwisselend donkere en lichte velden wordt
omgezet in binaire informatie die na vergelijking met een ingestelde waarde de motor al
of niet op de juiste manier aanstuurt. Afwijkingen en onnauwkeurigheden op de schroefas
of andere machine-elementen worden door het meetsysteem niet verrekend. Het indirecte
meetsysteem voldoet nochtans goed, op voorwaarde dat de speling van de
kogelomloopspil binnen de toleranties blijft.

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 15

Emmaüsinstituut Aalter

Indirect meetsysteem

3. Meetmethoden

Om de positie van het werktuig nauwkeurig te bepalen moet de sturing te allen tijde
weten waar ze zich bevindt. Er moet dus bij iedere verplaatsing een meting worden
uitgevoerd. Dit meten kan op de volgende wijze gebeuren: absoluut en relatief.

3.1 absolute meetmethode

Hierbij is de machine voorzien van een gecodeerde meetschaal die toelaat om op iedere
plaats de juiste positie te bepalen t.o.v. het machinenulpunt.
Hiervoor moet de binaire meetschaal evenlang zijn als het totale meetbereik en op iedere
plaats een unieke code bezitten. Bij een absolute meting weet de besturing op ieder
ogenblik de plaats van de slede. CNC-machines beschikken in mindere mate over een
absoluut meetsysteem.

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 16

Emmaüsinstituut Aalter

Absolute meetmethode

3.2 Relatieve meetmethode

Bij deze meetmethode wordt gebruik gemaakt van een streepjesraster met afwisselend
lichte en donkere velden. Iedere meting gebeurt met incrementen of kleine stapjes.
De besturing telt bij elke verplaatsing het aantal incrementen tussen de nieuwe en oude
positie van het meetsysteem. Aangezien deze meting altijd refereert naar de vorige positie,
is de positie t.o.v. het machinenulpunt (schijnbaar) niet onmiddellijk gekend.
Hiervoor beschikt de machine in de meeste gevallen over een opstartprocedure die een
referentiepunt aanloopt. Eens dat de coördinaten van dit referentiepunt gekend zijn, weet
de sturing waar ze zich bevindt en kan de relatieve meting beginnen.
Na het inschakelen en het vastleggen van het nulpunt kun je zowel absoluut als
incrementeel positioneren.
Bij absoluut programmeren wordt dan gerekend vanuit het door de programmeur of
machinebediener vastgelegde nulpunt.
Bij de meeste CNC-machines kun je het referentiepunt in het programma verplaatsen met
een nulpuntverschuiving.

Relatieve meetmethode

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 17

Emmaüsinstituut Aalter

Hoofdstuk 5: Elementaire verspaningstechnieken

1. Algemeen

Bij het kiezen van de voedingszin tijdens het verspanen met een conventionele machine
moet je rekening houden met de speling op de voedingsspindels. Het niet naleven van de
juiste werkwijze kan als gevolg hebben dat het werkstuk of het gereedschap wordt
beschadigd. In het ergste geval kan ook breuk optreden.

De keuze van de draaizin van de frees en de voedingszin hebben ook invloed op de

spaanvorming en de snijkrachten die ontstaan. Je kunt hier een onderscheid maken tussen
verspanen in meeloop en tegenloop. Beide methoden hebben voor- en nadelen.
Praktisch gezien zal bij het opstellen van de werkvolgorde met deze factoren zoveel
mogelijk rekening worden gehouden. In de praktijk zullen we bij CNC-frezen zoveel
mogelijk meeloop frezen.

2. Verspanen in meeloop

Wanneer de voedingsrichting van het werkstuk en draaizin van het gereedschap gelijk
zijn, spreek je van verspanen in meeloop. De spaan is kommavormig.
Verspanen in meeloop vraagt minder snijkracht en de afwerkinggraad is meestal beter.
Bij de uittrede van de tand is de spaan het dunst en de snijkracht minimaal.
Hierdoor zal het trillingspatroon minder zichtbaar zijn op het werkstuk. Tijdens het
verspanen wordt het werkstuk aangedrukt wat voordelig is tegen het loskomen.
Het meeloopfrezen vraagt om een stabiele machine die voorzien is van spelingvrije
sledeaandrijvingen. Dit zijn eisen waaraan een CNC-machine voldoet.
Het meeloopfrezen geniet in de meeste gevallen de voorkeur.

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 18

Werkstuk
Emmaüsinstituut Aalter

Voedingsrichting Frees

Werkstuk

Frees

Voedingsrichting
DraaibewegingWerkstuk
van de frees Frees

Voedingsrichting Werkstuk

 Spaanvorming en snijkracht van maximum naar 0!

Draaibeweging
 De bewegingszin van werkstuk en frees is dezelfde op de plaats waar ze elkaar
Voedingsrichting van de frees
raken!

3. Verspanen in tegenloop
Draaibeweging
van de frees
Wanneer de draaizin van het gereedschap en de voedingszin van het werkstuk
tegengesteld zijn, spreek je over verspanen in tegenloop. De spaanvorming gaat van
minimum naar maximum. Hierdoor zal het gereedschap in het begin licht wrijven over het
Draaibeweging
werkstuk. Door de opwaartse beweging bij het verspanen kan het werkstuk gemakkelijker
van de frees
loskomen. De opspanning van het werkstuk moet dus goed verzekerd zijn als gevolg van
deze opwaartse krachten bij het verspanen.
Verspanen in tegenloop vraagt een hogere snijkracht en kan een ruwere afwerkinggraad
geven. Dit komt omdat bij het uittreden van de tand de snijkracht maximaal is, om daarna
plots weg te vallen. Daardoor zal de frees lichtjes vooruitschieten en komt de volgende
tand met een schok in het werkstuk terecht. Je zult dit dan ook merken aan het
trillingspatroon op het werkstuk.

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 19

Werkstuk
Emmaüsinstituut Aalter

Voedingsrichting
Frees

Werkstuk

Frees

Draaibeweging Voedingsrichting
van de frees Werkstuk
Frees

Voedingsrichting Werkstuk

 Spaanvorming en snijkracht van 0 naar maximum!

Draaibeweging
 De bewegingszin van werkstuk en frees is tegengesteld op de plaats waar ze elkaar
Voedingsrichting
van de frees
raken!

Draaibeweging
van de frees

Draaibeweging
van de frees

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 20

Emmaüsinstituut Aalter

Hoofdstuk 6: CNC-besturingstypes

1. Werkingsprincipe van een CNC-besturing

Alle gebruikersdata voor het fabriceren van het werkstuk wordt aan de CNC-sturing
doorgegeven en verwerkt in het vluchtige geheugen. Om toe te laten al deze gegevens te
verwerken, zijn vaste routines ingebouwd voor o.a. opstarten, baanbeschrijving,
machinefuncties, veiligheden, …
Voor de gewone gebruiker zijn deze routines niet toegankelijk gemaakt. Vluchtige data
zal verloren gaan bij spanningsuitval (niet bij alle CNC-machines). Daarentegen zal de
intelligentie van de sturing bewaard blijven zodat opnieuw kan worden gestart.

een CNC-sturing

2. Verplaatsing

Vooraleer tot de studie van de besturingen over te gaan, moet je weten dat bij
verplaatsingen wordt gesproken over lineaire en circulaire interpolatie.

2.1 Lineaire interpolatie

Lineaire interpolatie betekent: het berekenen van tussenliggende waarden voor een
gegeven baan. Bij lineaire interpolatie berekent de besturing een aantal punten op de
rechte die moet worden gevolgd.

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 21

Emmaüsinstituut Aalter

Tijdens de verplaatsing van het ene punt naar het andere worden de assen van de
CNC-machine zo bijgeregeld dat het gereedschap niet buiten het tolerantieveld van de
rechte afwijkt.

2.2 Circulaire interpolatie

Bij circulaire interpolatie berekent de besturing een aantal punten op de cirkelboog die
moet worden gevolgd.

Tijdens het verplaatsen van het gereedschap van het beginpunt van de cirkelboog naar het
eindpunt, dienen de tussenwaarden zo te worden berekend dat het gereedschap binnen een
bepaald tolerantieveld de cirkelboog volgt.

3. Soorten besturingen

Volgens het sturingsprincipe kun je CNC-machines indelen in 3 categorieën:

- puntbesturing
- lijnbesturing
- contourbesturing

Iedere besturing heeft zijn eigen principiële kenmerken en toepassingen.

3.1 Puntbesturing
De puntbesturing is een eenvoudige besturing waarbij het gereedschap in ijlgang en
volgens een rechte baan naar een bepaald punt wordt gebracht. Afhankelijk van de
besturing worden de assen gelijktijdig of na elkaar ingeschakeld tot de juiste positie is
bereikt. Tijdens de verplaatsing is geen controle op de gevolgde weg en mag er ook geen
snijbeweging van het werktuig zijn. De meting bij de puntbesturing berust meestal op het
principe van de open kringloop.

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 22

Emmaüsinstituut Aalter

Puntbesturing

De puntbesturing wordt toegepast voor het sturen van boormachines, puntlasmachines en

ponsmachines. Puntbesturingen zijn een eerste toepassingsgebeid geweest voor het
invoeren van CNC-technieken.

CNC boormachine CNC puntlasmachine CNC ponsmachine

3.2 Lijnbesturing
De lijnbesturing is een uitbreiding op de puntbesturing. De verplaatsingen gebeuren per as
en zijn (steeds) evenwijdig aan de assen van de machine. Tijdens het verplaatsen kan een
bewerking worden uitgevoerd met een bepaalde voedingssnelheid.
Hiervoor moeten de motoren dus variabel te bedienen zijn.

Lijnbesturing

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 23

Emmaüsinstituut Aalter

De lijnsturing wordt toegepast bij eenvoudige frees- en draaibanken. Een aantal

‘flatbed-plotters’ kunnen via het toetsenbord van de plotter zo worden bestuurd.
De lijnbesturing kan ook worden gebruikt als puntbesturing. De positionering verloopt
dan in ijlgang. Een andere naam voor lijnbesturing is paraxiale besturing.

Flatbed-plotter CNC draaibank CNC freesmachine

3.3 Contourbesturing
Dit is het meest geavanceerde besturingssysteem. Door 2 of meer assen tegelijk te
besturen, kan deze besturing willekeurige banen beschrijven.
Het werktuig of de tafel kan tijdens het beschrijven van de baan met een bepaalde
voedingssnelheid worden voortbewogen. Het berekenen van de baan gebeurt door een
zogenaamde interpolator (berekenen van tussenwaarden).
De meeste contourbesturingen beschikken over een lineaire en circulaire interpolator.

Contourbesturing

De lineaire interpolator zal voor het volgen van een rechte lijn alleen de coördinaten van
het begin en het einde van de lijn nodig hebben. Met een nauwkeurigheid van
b.v. 0,01 mm zal de interpolator dan de volgende stappen uitvoeren:

- de richting en de snelheid bepalen zodat de resultante volgens de opgegeven

richting verloopt

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 24

Emmaüsinstituut Aalter

- de resulterende snelheid gelijk houden aan de gekozen voedingssnelheid

Bij de circulaire interpolatie worden aan de interpolator (meestal) de coördinaten van het
begin- en eindpunt van de boog medegedeeld.
Samen met de coördinaten van het middelpunt, kan de besturing hieruit de tussenliggende
punten berekenen voor het sturen van de assen met een bepaalde voedingssnelheid.

Het berekenen van de contour (lineair of circulair) gebeurt met wiskundige functies die in
de sturing ‘geïntegreerd’ zijn. Aan deze functies kun je niets veranderen. Uiteraard kan
een contourbesturing ook worden gebruikt voor een puntbesturing en een lijnbesturing.
Het omgekeerde geldt niet.

Een oude interpolator

3.4 Soorten contourbesturingen

Contourbesturingen kunnen worden onderverdeeld in 2D-; 2,5D- en 3D-besturingen.
Dit is afhankelijk van de mogelijkheid of de machine 2 of meer assen gelijktijdig kan
besturen.

3.4.1) 2D-contourbesturing

Bij de 2D-contourbesturing kan een lineaire of circulaire baan worden beschreven met
2 vaste assen. Wanneer een CNC-machine 3 assen heeft en voorzien is van een
2D-contourbesturing, zal een contour in een bepaald vlak kunnen worden beschreven in
voedingssnelheid. De derde as (Z-as) is onafhankelijk van de twee andere (X- en Y-as).

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 25

Emmaüsinstituut Aalter

2D-contourbesturing

3.4.2) 2,5D-contourbesturing

Bij de 2,5D-contourbesturing kan een lineaire of een circulaire baan worden beschreven
met 2 vaste assen en dit in meer dan één vlak. Het is dus mogelijk om in een horizontaal
of een verticaal vlak een bepaalde interpolatie uit te voeren. Praktisch gezien zijn altijd
maar 2 assen aan het bewegen in voedingszin. Meestal kunnen 3 assen in ijlgang samen
bewegen.

De 2,5D-contourbesturing wordt door sommige machinefabrikanten anders

geïnterpreteerd. Kijk dus goed na wat in de machinebeschrijving staat.

2,5D-contourbesturing

3.4.3) 3D-contourbesturing

De 3D-contourbesturing laat toe om lineaire en circulaire banen te beschrijven in de

ruimte. Hiervoor moet de machine beschikken over 3 bewegingsrichtingen die
tegelijkertijd kunnen actief zijn. Met actief zijn wordt hier bedoeld dat de 3 assen van de
machine tegelijkertijd in voedingssnelheid kunnen bewegen. Niet alle 3-assige machines
beschikken altijd over een 3D-contourbesturing. Door de hoge kostprijs van de besturing
en door het kleinere percentage toepassingen, zul je dit soort sturingen minder aantreffen.

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 26

Emmaüsinstituut Aalter

3D-contourbesturing

TOETS 2

Dhr. Afschrift Cursus CNC - Deel 1 27