Działy pedagogiki specjalnej Rozwój klas integracyjnych

Trudna sytuacja rodziny

OLIGOFRENOPEDAGOGIKA/ Dyskryminacja (za: Kowalik)
pedagogika osób z niepełnosprawnością intelektualną
SURDOPEDAGOGIKA/ - dystansowanie się/ unikanie bliskich relacji
pedagogika niesłyszących i niedosłyszących - dewaluacja/uwypuklanie negatywnych cech osób niepełnosprawnych
TYFLOPEDAGOGIKA/ -delegitymizacja /wyraża się w niekorzystnych dla osób niepełnosprawnch
pedagogika niewidomych i niedowidzących aktach prawnych
- segregacja/ izolowanie niepełnosprawnych w środowisku
Pedagogika osób niedostosowanych społecznie - eksterminacja/ jako przejaw biologicznego wyniszczania
Pedagogika terapeutyczna
Pedagogika zdolnych i uzdolnionych Podstawowy cel wychowania: przygotowanie do samodzielnego życia –
Pedagogika osób z trudnościami w uczeniu się zgodnie ze swoimi możliwościami, potrzebami, zainteresowaniami i
oczekiwaniami otoczenia społecznego.
OLIGOFRENOPEDAGOGIKA Zasady pracy pedagogicznej
(z upośledzeniem umysłowym – lekkim, umiarkowanym, znacznym i
głębokim) - zasada akceptacji dziecka
Podstawowe kryteria diagnostyczne dla u.u.w st. lekkim - zasada podmiotowości
(wg DSM-III-R): - zasada indywidualności
1. Znaczne obniżenie ogólnego funkcjon.intelekt. -zasada refleksyjności
(iloraz inteligencji 70 lub mniej) - zasada systematyczności i konsekwencji
2. Współwystępowanie deficytów lub zmniejszenie się zdolności - zasada komfortu psychicznego
przystosowania społecznego (obniżona jest skuteczność osoby w spełnianiu - zasada liczenia się z innymi osobami uczestniczącymi w realizacji programu
oczekiwań zgodnych wychowawczego
z wiekiem
3. Ujawnianie się przed 18 r. ż. SURDOPEDAGAGIKA
Program wczesnej interwencji: aktywne uczestnictwo dziecka w zajęciach „dział pedagogiki specjalnej, zajmującej się teorią
terapeutycznych oraz pomoc rodzicom dziecka i praktyką kształcenia osób z wadą słuchu, a więc osób niesłyszących
Holistyczne podejście do rehabilitacji dziecka (głuchych) i słabo słyszących (niedosłyszących, z resztkami słuchu)
Nowe podejście: droga od izolacji do włączenia osoby niepełnosprawnej w (wg Urszuli Eckert)
normalne życie Cele działań rewalidacyjnych
- przywracanie sprawności uszkodzonego zmysłu słuchu przez umożliwienie
korzystania z posiadanych resztek słuchowych
(ćwiczenia, pobudzanie nerwu słuchowego i C.U.N przez zastosowanie
wszczepu ślimakowego i rewalidację)
- przywracanie sprawności psychicznej przez usprawnianie procesów
poznawczych, zaburzonych wskutek ograniczenia percepcji bodźców
słuchowych, w tym mowy dźwiękowej
Cel: przygotowanie osób z wadą słuchu do funkcjonowania
w warunkach życiowo zmienionych na skutek istniejącej wady i w miarę
samodzielnego życia. stniczącymi w realizacji programu wychowawczego
Klasyfikacja osób z wadą słuchu
Kryteria
Ze względu na czas wystąpienia wady
- z wadą prelingwalną/ uszkodzenie przed nabyciem
mowy ustnej
- z wadą interlingwalną/ gdy była już nauka mowy, ala dziecko nie
opanowało jeszcze całego systemu symboli słownych i związków
międzywyrazowych, składających się na strukturę gramatyczna języka
-z wadą postlingwalną/ kiedy uszkodzenie słuchu nastąpiło po opanowaniu
mowy
Ze względu na stopień uszkodzenia
- osoby niesłyszące(głuche)/wada słuchu uniemożliwia odbieranie mowy za
pomocą słuchu, s sposób naturalny. Niesłyszący odbiera informacje drogą
wzrokową. Trudności w komunikacji, tendencje izolacyjne, tworzenie się
mniejszości językowych posługujących się językiem migowym
- niedosłyszące (słabo słyszące)/ osoby z wadą słuchu ograniczającej odbiór
mowy drogą słuchową
Ze względu na dodatkowe sprzężone uszkodzenia rozróżnia się
głuchoniewidomych, osoby z wadą słuchu i kalectwem narządu ruchu i inne
Ze względu na miejsce uszkodzenia (zaburzenia słuchu obwodowe i
centralne)
Ze względu na czas występowania przyczyny powodującej wadę słuchu (wada
wrodzona, nabyta)
Metody porozumiewania się
metoda migowa/ porozumiewanie się przy pomocy umownych znaków
migowych
daktylografia/ mowa palcowa
fonogesty/ umowne ruchy jednej lub drugiej dłoni, wykonywane
na wysokości twarzy osoby mówiącej
mowa kombinowana/ stosowanie mowy ustnej w formie graficznej lub
dźwiękowej, alfabetu palcowego i znaków migowych
metoda totalnej komunikacji/ zawiera różne drogi porozumiewania się
(drogę migową, daktylografię, mowę ustną).
metoda ustna/ oralna (metoda matczyna słowna oparta na podstawach
fonetyczno-psychologicznych i słuchowo-ustna)
Wczesna rewalidacja- zaburzonego odbioru słuchowego
Metody i zasady - w praktyce rewalidacyjnej
profilaktyka/ zapobieganie pogłębianiu się wady
słuchu i jej skutków osobowościowych
kompensacja/ rozwijanie i wykorzystywanie innych zmysłów
korektura/ poprzez wykorzystywanie różnych urządzeń technicznych,
ułatwiających odbiór dźwięków
usprawnianie/wychowanie i trening słuchowy
dynamizowanie wewnętrzne jednostki/ aktywizacja psychiczna
TYFLOPEDAGOGIKA
jako „nauka o kształceniu i rewalidacji niewidomych, ociemniałych i
niedowidzących”
(za: Osowski)
I grupa: niewidomi i niedowidzący od urodzenia
lub wczesnego dzieciństwa Pedagogika osób niedostosowanych społecznie
II grupa: ociemniali/ osoby, które całkowicie
lub w znacznym stopniu utraciły wzrok Niedostosowanie społeczne posiada wymiar psychologiczny/ wewnętrznie
Realizacja idei integracji: klasy integracyjne, stanowiska pracy w zakładach niekorzystny stan emocjonalny oraz socjologiczny /wyrażający się w sferze
pracy, mieszkania dostosowane do potrzeb niewidomych behawioralnej, w naruszaniu norm moralno- prawnych. Chodzi o zachowania
Przejawy segregacji: szkoły specjalne, zakłady pracy chronionej, bariery naruszające normy społeczne
urbanistyczne i architektoniczne, negatywne postawy społeczne Kryteria niedostosowania
Rozwój kompetencji życiowych osób niewidomych motywacja zachowań jest nierealistyczna
Konsekwencje uszkodzenia analizatora wzroku swoim zachowanie stwarza wiele kłopotów, przejaw frustracji niemożności
- wadliwe postawy poznawcze, emocjonalne, społeczne samodzielnego rozwiązywania problemów
- blindismy/ zespoły tików odruchów obrony, póz, gestów będących reakcją trudno przewidzieć reakcje dziecka niedostosowanego społecznie
na niezidentyfikowane obiekty stanowiące świadomość zagrożenia brak odnoszenia sukcesów
- swoista postawa/ skrzywienie kręgosłupa- lordoza szyjna, kifoza piersiowa, złe samopoczucie
lordoza lędźwiowa, koguci chód bycie nieszczęśliwym
- konsekwencje orientacyjno-poznawcze
konsekwencje psychospołeczne/zaburzone poczucie Typy niedostosowania
własnej wartości - zachowania wrogie
- zachowania zahamowane/ wycofanie, depresja
Celem działań rewalidacyjnych jest nauka - aspołeczność/ wrogość, destrukcja, całkowite nieposłuszeństwo, łamanie
pisma dotykowego systemem Braillea norm współżycia
orientacji i samodzielnego poruszania się społecznego, przestępczość
kształtowanie zachowań zdrowotnych i kondycji psychofizycznej - zachowanie niekonsekwentne/ brak adekwatnej
W odniesieniu do osób niepełnosprawnych ważne jest ustalenie równowagi reakcji do danej sytuacji
pomiędzy autonomią a zakresem zależności od innych. Możliwości ograniczania zachowań aspołecznych
PEDAGOGIKA TERAPEUTYCZNA psychoterapia indywidualna
- dzieci przewlekle chorych modyfikacja behawioralna
- dzieci z autyzmem doradztwo grupowe
- dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym terapia rodzinna
- osób w starszym wieku programy instytucjonalne
- osób odmiennych somatycznie społeczność terapeutyczna
terapia otoczeniem
trening umiejętności rozwiązywania problemów Rodzaje trudności w uczeniu się
interwencje w środowisku lokalnym Dysgrafia - zaburzenia w pisaniu
Dysortografia - trudności w opanowani zasad poprawnej pisowni
Pedagogika dzieci zdolnych i uzdolnionych Dyskalkulia –zaburzenia umiejętności matematycznych
Przyczyny trudności w uczeniu się
„Uczeń wybitnie zdolny to ten, który poza wysoką inteligencją ogólną
wyróżnia się w karierze szkolnej możliwością osiągnięć twórczych w Przyczyny trudności w uczeniu się
jakiejkolwiek dziedzinie społecznie użytecznej (udział w konkursach, czynniki genetyczne
olimpiadach itp..); wyróżnia się ponadto twórczą wyobraźnią, wybitnymi czynniki organiczne i biologiczne
zdolnościami specjalnymi, łatwością uczenia się, szerokimi zainteresowaniami czynniki społeczne/ zaburzone wychowanie w rodzinie
oraz dużą dozą samokrytycyzmu i pracowitością” (Gondzik)
Sposoby pracy z uczniem zdolnym Może występować: nadpobudliwość psychoruchowa, nadpobudliwość
-wcześniejsze rozpoczynanie nauki szkolnej emocjonalna / labilność emocjonalna, zmienność nastrojów, wzmożona
- przyspieszanie tempa nauki szkolnej lękliwość, zaburzenia uwagi
(klasy „półroczne”, podwójna promocja, indywidualne tempo pracy) Edukacja dzieci z trudnościami w uczeniu się
- wzbogacenie programów szkolnych
- treści obowiązkowe i fakultatywne zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze
- różnicowanie poziomu trudności zajęcia korekcyjno-kompensacyjne
klasy wyrównawcze
PEDAGOGIKA OSÓB Z TRUDNOŚCIAMI
W UCZENIU SIĘ Ważna jest wczesna diagnoza.

Specyficzne problemy – dotyczą Formy postępowania terapeutyczno-wychowawczego (za: Dykcik)

- opanowania mowy
- czytania i pisania Wczesna, rozwinięta diagnoza i interwencja
- opanowania umiejętności matematycznych - świadome rodzicielstwo
- sprawności motorycznej - rozwój psychiczny dziecka rozpoczyna się
- rozwoju funkcji percepcyjnych już w okresie prenatalnym
- myślenia - u dziecka zagrożonego ryzykiem rozwojowym – konieczna jest profilaktyka i
- rozwoju psychospołecznego diagnoza zaburzeń rozwojowych

Wielostronna stymulacja i uaktywnianie
- w przypadku pojawienia się trudności w socjalizacji zaleca się
podejmowanie działań inicjujących , stymulujących, dynamizujących procesy
adaptacyjne i stabilizacyjne
- istotę edukacji dzieci o obniżonej sprawności umysłowej stanowi stymulacja
– jako pobudzanie, wzmacnianie
i aktywności twórczej a także ukrytych potencjalnych zdolności, wzbogacanie
zainteresowań
- stymulowanie – to zewnętrzne oddziaływania, polegające
na przyspieszaniu, doskonaleniu rozwoju i samorealizacji
Usprawnianie
- to postępowanie maksymalnie rozwijające zadatki i siły biologiczne
organizmu, które są najmniej uszkodzone, jego celem jest poprawa lub
utrzymanie na zadowalającym poziomie przede wszystkim sprawności
fizycznej,
a szczególnie wydolności i tolerancji wysiłku
(wg Encyklopedyczny słownik rehabilitacji)
Polega na stosowaniu różnych ćwiczeń dynamizujących, które prowadzą do
wyższego poziomu czynności nieuszkodzonych lub najmniej uszkodzonych po
chorobie/ urazie (np.używania protez).
Korektura (korekcja, korygowanie)
- dotyczy jakiegoś niesprawnego, nieprawidłowego
działania określonych narządów, układów, zmysłów
(np.narządów artykulacyjnych, postawy ciała,
dysgrafii, dysortografii)
Kompensacja
- złożony proces uzupełniania, wyrównywania braków
i zastępowania deficytów rozwojowych, narządów
i przystosowywania się na innej możliwej drodze. Kompensacja polega na
odtwarzaniu czynności całego narządu ruchu, zmysłu
lub poszczególnych jego części za pomocą zastępczych środków
(za: Dykcik)
Kompensacja polega również na rozwijaniu mocnych
stron osobowości dziecka/ lub jego środowiska.
Kompensacja: percepcyjna, poznawcza, sensoryczna,
werbalna, emocjonalna
Indywidualizacja
- uwzględnianie w procesach rozwojowo-edukacyjnych osobniczych
właściwości człowieka, wynikającychz fizycznych i psychicznych dyspozycji
oraz sytuacji społeczno-wychowawczych w każdej
fazie jego osobowej egzystencji (za: Dykcik)
Profilaktyka i prewencja
Profilaktyka – działanie zmierzające do stworzenia odpowiednich warunków
rozwojowych i edukacyjnych, szczególnie dla dzieci
i młodzieży, profilaktyka różnym niekorzystnym dla człowieka zjawiskom,
chorobom, urazom,w wyniku których dochodzi do niepełnej sprawności
organizmu/ lub dysfunkcji jego narządów (Dykcik)
Prewencja – to działania prozdrowotne (w tym szczepienia, badania
okresowe, przesiewowe) opiekuńcze
(prenatalne i postnatalne), edukacyjne ( żywienie, bhp, zanieczyszczenia,
zatrucia środowiska), które nastawione są na zapobieganie uszkodzeniom
fizycznym, dysfunkcjom intelektualnym, psychicznym i narządów zmysłów/
prewencja podstawowa. Obejmuje ponadto działania zapobiegające trwałym
uszkodzeniom funkcjonalnym lub trwałej niepełnosprawności/
prewencja wtórna (Dykcik)
Wspieranie i wspomaganie
Dwupodmiotowa partnerska relacja - współpraca instytucji
wychowawcy i wychowanka ( szkoła, zakład pracy, administracja oświatowa )
Wspieranie – odnosi się do warunków i okoliczności, w jakich następuje w zakresie dokształcania i doskonalenia zawodowego
rozwój człowieka, jego postaw, przekonań i stylu życia. - pomoc w rekwalifikacji zawodowej
Wspomaganie- dynamizowanie, wzmacnianie czynników sprzyjających lub - stymulowanie aktywności
utrwalanie korzystnych sił, mechanizmów i tendencji samokształceniowej i samowychowawczej

Edukacja i integracja społeczno-zawodowa osób dorosłych Edukacja zawodowa

niepełnosprawnych - kształcenie zawodowe
Wyrównywanie szans życiowych - pomoc w zatrudnieniu
Zasady edukacji i rewalidacji życia - prowadzona w szkołach przyspasabiających do zawodu, różnego rodzaju
Postawy środowiska społecznego wobec osób niepełnosprawnych szkołach zawodowych oraz w formach pozaszkolnych ( samokształcenie,
instruktaż itp.)
Istnieje konieczność zróżnicowania procesów edukacyjnych w zależności od - zdalne formy kształcenia umożliwiają zindywidualizowanie procesu
potrzeb osób niepełnosprawnych. kształcenia i zdobywania kwalifikacji zawodowych
Najważniejsze problemy osób niepełnosprawnych: - ważne jest usprawnianie systemu osłonowego oraz systemu poradnictwa
- poruszanie się w przestrzeni - motywowanie osób niepełnosprawnych do pracy (poczucie użyteczności,
- nawiązywanie kontaktów interpersonalnych uznania)
- osiąganie kwalifikacji zawodowych
- zdobywanie środków utrzymania W edukacji ważne jest kształtowanie właściwych postaw oraz systemu
- troska o własne zdrowie wartości.
i osób najbliższych
- udział w kulturze O motywacji inwalidów do pracy decydują następujące czynniki:
- podnoszenie sprawności organizmu
Edukacja – w zakresie: - czynny udział w życiu społecznym
- nabywania nowych umiejętności - uzyskanie świadczeń
- adaptacji do nowych warunków życia (socjalnych i rehabilitacyjnych)
- kształtowania pożądanych cech osobowości - pozytywna samoocena
Ważne jest kształtowanie właściwej postawy osób niepełnosprawnych oraz
Kierunek oddziaływań edukacyjnych: postaw społecznych – w duchu tolerancji.
- edukacja i poradnictwo zawodowe Konieczna jest walka ze stereotypami negatywnie oddziaływującymi na
świadomość osób niepełnosprawnych.
Należy dążyć do ukształtowania zachowań asertywnych.
W działaniach edukacyjnych należy wspierać całożyciowy proces uczenia się
osób niepełnosprawnych zgodnie z koncepcją ustawicznej edukacji
integracyjnej.
O samopoczuciu człowieka decydują
czynniki:
- osobowościowe
- sytuacyjne
- zadaniowe
Oddziaływania wychowawcze
- związane z kształtowaniem
właściwych postaw
oraz systemu wartości
wpływających na kontakty interpersonalne.
Problemy autonomii i integracji społecznej osób niepełnosprawnych
Autonomia osób niepełnosprawnych jest rezultatem długotrwałych procesów
międzypokoleniowego przekazu, wymiany, mediacji oraz negocjacji.
Kulturowe obszary samostanowienia wymagają wielostronnego dialogu,
komunikacji i wspólnego porozumienia się.
W rozwiązywaniu problemów autonomii konieczna jest wiedza dotycząca
uczenia się, komunikacji, socjalizacji i akulturacji.
Ważne jest uczestnictwo osób niepełnosprawnych w życiu społecznym –
rodzinnym, sąsiedzkim, zawodowym, społeczności lokalnej.
Reakcje na frustrację:
- agresja (wrogość do otoczenia)
- regresja (osoba żyje przeszłością)
- represja (w psych. to jeden z mechanizmów obronnych osobowości –
wyparcie ze świadomości popędów, myśli, uczuć nieprzyjemnych, wspomnień
o doznanych upokorzeniach)
- fiksacja (stereotypowe formy zachowania)
Przystosowanie warunkuje modyfikacja wartości i aspiracji.
Postawy wobec osób niepełnosprawnych:
- niekiedy pełnej tolerancji
- bądź braku tolerancji
W kształtowaniu postaw społecznych negatywną rolę odgrywają przesądy lub
uprzedzenia.
Niekiedy deprecjonuje się obniżając wartość ludzi niepełnosprawnych
poprzez przypisywanie im niskiej oceny społecznej
i negatywnego piętna.
Autonomia – oznacza niezależność jednostki od kogoś lub czegoś.
Autonomia człowieka może mieć wiele wymiarów i kryteriów oceny w
zależności od systemów społeczno-politycznych.
Autonomia psychiczna – wyraża się w respektowaniu indywidualnych
wyobrażeń człowieka o tym, na czym polega jego własne dobro.
Autonomia prawna – przejawia się w respektowaniu prawa każdego
człowieka do własnych przekonań i poglądów.
Autonomia społeczna – jest wynikiem przekonań społecznych.
Autonomia osobowości – jako kryterium rozwoju podmiotowości w
społecznym funkcjonowaniu jednostki.
Wielowymiarowy charakter autonomii
( wg Łapińskiego )
- behawioralna
- emocjonalna
- poznawczo-ewaluatywna
- tożsamościowa
- instrumentalna
- ekonomiczna - czasu wolnego
- aktywności społeczno-politycznej
Autonomia jest przejawem i wynikiem procesu przystosowania.
Autonomia - jako osiąganie samodzielności życiowej w środowisku Wymaga wielu działań na płaszczyźnie:
zamieszkania. - informacyjnej
Autonomia – jako wartość sprzyjająca rozwojowi poczucia sensu życia, - organizacyjnej
zadowolenia z egzystencji. - programowej
Istotnym czynnikiem w procesie wychowawczym jest stwarzanie - metodycznej
sprzyjających warunków do całożyciowego rozwoju. Integracja jest wyrazem przemian społeczno-ustrojowych.Na przestrzeni
W kształtowaniu autonomicznej osobowości ważną rolę odgrywa zaradność, czasów dokonały się zmiany postaw społecznych wobec osób
odporność na stresy, optymizm, samoakceptacja, komunikatywność, niepełnosprawnych.
zespołowość itp.
Niezbędnym warunkiem w procesie terapeutyczno-wychowawczym są Czynniki warunkujące przebieg tego procesu:
pozytywne wzmocnienia do podejmowania różnorakich ról społecznych. - kultura
- postęp naukowo-techniczny
Integracja – przejawia się we wzajemnym stosunku pełno- i - nastawienia i wymagania społeczne
niepełnosprawnych, w którym respektowane są te same prawa oraz w - uprawnienia (socjalne, edukacyjne, zawodowe)
których stwarzane są dla tych grup takie same warunki wszechstronnego
rozwoju. (Hulek ) Zasady edukacji i rewalidacji osób niepełnosprawnych

Cele integracji Zasady współżycia i współdziałania

- włączenie osób niepełnosprawnych do normalnego życia
- stwarzanie dostępu do wszystkich instytucji Zasada personalizacji – przestrzeganie zasad etycznych zgodnie z zasadą
- p/działanie segregacji, izolacji społecznej, nietolerancji oraz dyskryminacji kultury humanistycznej
- przygotowanie do podejmowania różnorakich ról społecznych Zasada odpowiedzialności – spoczywa na urzędach państwowych, nie jest jak
- oraz do godnego życia kiedyś zależna tylko od etyki religii.
w otwartej społeczności Zasada wczesnej diagnozy i normalizacji
Integracja dotyczy różnych sfer życia: Zasada pomocniczości – uwrażliwienie uczuć i umysłów współczesnych
- rodzinnego pokoleń na problemy osób niepełnosprawnych
- zawodowego Zasada indywidualizacji – indywidualne programy stymulacyjne stwarzające
- kształcenia optymalne warunki rozwoju i skuteczność działań profilaktycznych,
usprawniających, wyrównawczych Zachowanie się jednostki wynika z pełnionej roli społecznej, cech
Zasada poszerzania autonomii osobowościowych, dążeń i możliwości, jakie stwarza dla niej życiowa
- o obszary prywatności i intymności przestrzeń. Świadomość pozostawania na łasce społeczeństwa stanowi dla
Zasada kompleksowego podejścia i współpracy z rodziną tych osób (zwłaszcza osób intelektualnie sprawnych) poważna barierę.
Uniwersalne zasady pracy rehabilitacyjnej
- zasada sukcesu W procesie wychowawczym ważne jest kształtowanie postaw tolerancji,
- zasada wielostronnego mobilizowania akceptacji oraz pozytywnych relacji międzyludzkich.
do podejmowania zadań
- zasada otwartości Wiele osób w społeczeństwie wobec autonomii i izonomii przejawia postawy
- zasada pełnej akceptacji i tolerancji pozorowane, fasadowe, fikcyjne
- zasada integracji doświadczeń
- zasada doboru odpowiednich DZIAŁANIA W ZAKRESIE ZMIANY POSTAW
metod, technik i środków - dążenie do zwiększenia
- zasada uczenia się dla życia w środowisku kontaktów społecznych
- zasada całościowego zintegrowanego podejścia do osoby niepełnosprawnej - stwarzanie korzystnych
W odniesieniu do osób niepełnosprawnych konieczne jest ustalenie warunków materialnych
równowagi między autonomią a zależnością od innych. - likwidowanie barier
( psychicznych, ekonomicznych, kulturalnych, społecznych,
Postawy środowiska społecznego wobec osób chorych lub architektonicznych)
niepełnosprawnych - włączenie rodziny w proces
kompleksowej rehabilitacji
- nowelizacja programów edukacyjnych
Postawa - ,,trwały sposób oceniania danego przedmiotu i emocjonalnego nań - oddziaływanie na świadomość społeczną
reagowania oraz względnie trwałych przekonań o jego naturze i poprzez środki masowego przekazu.
właściwościach, a także względnie trwałych dyspozycji do zachowań wobec Uregulowania prawne
tego przedmiotu” ( wg Nowaka ) Ustawa z dnia 9.05.1991 r.
Postawę kształtują trzy elementy: o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych ( Dz. U. Nr
poznawczy 46. poz. 201 ) Pełnomocnik ds. Osób Niepełnosprawnych
emocjonalno-oceniający działa w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej i sprawuje nadzór nad
behawioralny. woj. ośrodkami ds. zatrudnienia i rehabilitacji osób niepełnosprawnych.
PFRON – Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
PFRON – gospodaruje wpływami finansowymi z zakładów pracy, które nie
uzyskały ustalonego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych ( z
dotacji i subwencji ). Wpływy przeznacza na finansowanie programów
rehabilitacji osób niepełnosprawnych.
Ponadto pomoc osobom niepełnosprawnym niosą różne organizacje
pozarządowe ( fundacje, stowarzyszenia ).
Stosunek społeczeństw do osób niepełnosprawnych
Trzy okresy wyrażające postawy i stosunek społeczeństw wobec osób
niepełnosprawnych
1. okres wrogości do osób niepełnosprawnych
2. okres litości i strachu przed osobami niepełnosprawnymi (działalność
charytatywna)
3. Podejmowanie prób integracji/ włączenia
w aktywne życie społeczne
Postawa (Ziemska) – „tendencja do zachowania się w specyficzny sposób
wobec jakiejś osoby, sytuacji czy problemu, czyli ogólniej mówiąc jakiegoś
porzedmiotu”. Jest to tendencja mająca względnie trwały charakter do
zachowania się w określony sposób wobec kogoś lub czegoś. Elementy
postawy: poznawczy, emocjonalny, behawiralny.
Jak postrzegano osoby niepełnosprawne w aspekcie historycznym- na
przestrzeni dziejów?- różnie, dawniej-często niestety źle.
W Średniowieczu i w epoce Renesansu osoby niepełnosprawne odrywały rolę
błaznów w pałacach i na dworach królewskich.
Często niestety osoby niepełnosprawne stawały się ofiarami dyskryminacji i
okrucieństwa. Niemowlęta/ niepełnosprawne pozostawiano np.w lesie
(Grecja), topiono w rzece (Egipt) czy rzucano z góry (Sparta-Góra Tajgetos).
Tych niepełnosprawnych, którzy dożyli dorosłości, traktowano z
okrucieństwem.
Część z tych osób umieszczano w przytułkach i klasztorach. Innych uznawano
za opętane przez demony czy skazywano na śmierć, uważając ich za
czarownice.
Postawy społeczne na przestrzeni dziejów zaczęły ulegać korzystnej zmianie.
Coraz więcej osób niepełnosprawnych jest włączona do aktywnego życia w
społeczeństwie. Jednak i współcześnie mamy przypadki niehumanitarnego
wykorzystywania dzieci z niepełnosprawnością (np. w krajach Trzeciego
Świata). Podobne przypadki mają miejsce także i w innych krajach (np. Stany
Zjednoczone).
Wraz z chrześcijaństwem – przeplatał się okres litości i strachu przed osobami
niepełnosprawnymi. Pojawiła się idea niesienia tym ludziom - pomocy.
Jan Amos Komeński – wyrażał pogląd normalnego traktowania osób
niepełnosprawnych, podejmował próby na rzecz integracji, w tym nauczania
(„Wszyscy ludzie mają uczyć się wszystkiego, co jest ludzkie, ponieważ są
ludźmi”).
Deklaracja Praw Człowieka – korzystna zmiana w postawach dotyczących
osób niepełnosprawnych (badania, metody usprawniania, ustawy o lepszym
traktowaniu tych osób).
W okresie międzywojennym- tworzenie szkół, instytutów i Zakładów
Pedagogiki Specjalnej (pionierka szkolnictwa specjalnego-Maria
Grzegorzewska)
Okres po 1989 r. i związane z nim przemiany polityczno-gospodarcze – był
niekorzystny dla osób niepełnosprawnych/zepchnięcie ich na margines życia
społecznego. Spowodowało to izolację tej grupy osób. Pojawiły się
negatywne – streotypowe postawy społeczeństwa.
Zmiana po 1991 r. – związana z pojawieniem się pierwszych uregulowań
prawnych dotyczących funkcjonowania osób niepełnosprawnych w
społeczeństwie. Zaczęto dostrzegać złożoność problemów osób
niepełnosprawnych. Tworzono organizacje zrzeszające osoby
niepełnosprawne i ich opiekunów. Wraz z rozwojem cywilizacji zaczęły
pojawiać się korzystne zmiany postaw.
Ta grupa osób jednak nadal boryka się z wieloma trudnościami i
przeszkodami. Zmiana w kierunku- rehabilitacji, integracji społecznej i
normalizacji.
Prawa tych osób – w kontekście praw człowieka.
Postawy i stosunek społeczeństwa – jest nadal bardzo zróżnicowany.
Dwie skrajne postawy
społeczne akceptacja/ lub odtrącenie
Postawa pozytywna (akceptacja):
życzliwość, szacunek, empatia, uznanie, realna ocena osoby z
niepełnosprawnością, pozytywne nastawienie poznawcze.
Postawa negatywna (odtrącenie): wrogość, nieprzychylność, unikanie,
poniżanie, brak akceptacji, ale także uczucie litości, nadmierna troskliwość,
negatywne nastawienie poznawcze
Typologia postaw społecznych wobec osób niepełnosprawnych (za: H.
Larkowa)
Postawa uczuciowa:
Pozytywna - nacechowana życzliwością i sympatią
Pośrednia - przejawianie współczucia, litości, obojętności
Negatywna - niechęć do widoku kalectwa/ inwalidztwa
Postawa wolicjonalna:
Pozytywna - akceptacja i próby nawiązania kontaktu
Pośrednia- przyglądanie się osobie z niepełnosprawnością
Negatywna – unikanie kontaktu
Postawa intelektualna:
Pozytywna – przejawianie szacunku i uznania
Pośrednia – ciekawość, zainteresowanie
Negatywna – ujemna ocena cech osoby niepełnosprawnej
Jak widzimy, postawy społeczne i współcześnie wykazują różnorodność.
Postawy ulegają zmianom pod wpływem obowiązujących norm społecznych,
przekonań, polityki socjalnej państwa, poziomu kultury oraz warunków
ekonomicznych.
Niepełnosprawność jest zatem odmiennie postrzegana w różnych kręgach
kulturowych, ujmowana w zależności od zróżnicowanych postaw ludzkich,
ich poglądów, kultury, orientacji a także od stanu posiadanej na ten temat
wiedzy. Należy przy tym pamiętać, że wszelkie przejawy dyskryminacji i
uprzedzenia poważnie zaburzają funkcjonowanie tych osób.
Przejawy transformacji postaw społecznych
wobec osób niepełnosprawnych
- od dzieciobójstwa, przymusu i zniewolenia - do grupowego przyzwolenia i
psychicznego wyzwolenia
- od demonologicznego myślenia (wpływ sił nadprzyrodzonych) - do
traktowania inwalidztwa jako schorzenia i naukowego dostrzegania przyczyn
zaburzeń związanych z niepełnosprawnością
- od wrogości i izolacji – przez opiekę, segregację
i konfrontację ludzi niepełnosprawnych – do adaptacji, , integracji i
normalizacji w środowisku życia z dostrzeganiem możliwości indywidualnego
rozwoju
- Od izolacji przez adaptację – do uznania społecznej autonomii i praw
- od zniewalającej opieki w zamkniętych placówkach – do tworzenia
indywidualnej i grupowej edukacji z bezpośrednim uczestnictwem osób z
deficytami w ich resocjalizacji, autorewalidacji i społecznej autoedukacji,
szkolenia zawodowego, pracy, form wypoczynku
- od koncentracji na wadach i deficytach do promowania mocnych stron
osobowości
- od pomijania problemów rodziny do dostrzegania jej istotnej roli w
tworzeniu warunków życia i praw człowieka.
Zmiana postrzegania roli i miejsca osób niepełnosprawnych w społeczeństwie Gazdulska M. Postawy społeczeństwa wobec osób z niepełnosprawnościami
Potrzeby, możliwości, oczekiwania psychospołeczne osób niepełnosprawnych u ujęciu historycznym i społecznym.
były i nadal są różnie odbierane przez otoczenie. Czynniki wpływające na Seminare 25, 2008, s. 281-288.
degradację, izolację i dyskryminację – przesądy, lęk, zaniedbania, ignorancja. Smith D.D. Pedagogika specjalna. PWN, Warszawa 2011.
Przemiana postaw cechuje się humanistyczną orientacją. Dykcik W. (red.). Pedagogika specjalna. UAM Poznań 2009
Pedagogiczne wsparcie powinno oferować zindywidualizowaną pomoc ze
względu
na indywidualne różnice i potrzeby

Demokratyczny porządek państwa – gwarancją tolerancji wobec osób

niepełnosprawnych oraz normalizacji stosunków międzyludzkich.
Podejmowanie różnych inicjatyw na rzecz osób niepełnosprawnych i troska o
ich prawa (Rzecznik Praw Obywatelskich, Pełnomocnik ds. Osób
Niepełnosprawnych.
Aktywiazcja pomocy i doradztwa.
Działalność organizacji samopomocowych i inicjatyw społecznych na rzecz
osób niepełnosprawnych- nacechowanych wrażliwością i empatią.

Likwidowanie uprzedzeń psychologicznych do osób chorych, odmiennych lub

upośledzonych
Likwidowanie barier prawnych, ekonomicznych, architektonicznych,
transportowych, telekomunikacyjnych
Promowanie ważnych dla demokracji wartości i dóbr, w tym podmiotowości,
humanizmu, tożasamości, pluralizmu, godności, szacunku, odpowiedzialności.
Wychowanie i kształcenie społeczeństw – w duchu tolerancji i integracji jest
szansą na spełnienie oczekiwań społecznych osób niepełnosprawnych.
Mobilizowanie zasobów ludzkich – w celu zapewnienia szans godnego życia
osobom niepełnosprawnym.