Inleiding in de politicologie

Stefaan.walgrave@ua.ac.be
Marleen.baetens@ua.ac.be

03 275 57 25
010 45 12 45

Inleiding

Proefexamen (Via Blackboard)

- week 13 november (niet verplicht)

- Multiple Choice en open vraag
- Echt examen: januari 2006
Schriftelijk (twee uur)
Multiple Choice (open vragen?)
Leren werken met concepten en begrippen, niet van buiten leren (eigen voorbeelden geven)

Vooraf

Paradigma van PW (wetenschap algemeen):

- Regelmaat ontdekken in fenomenen
- Complexe fenomenen vereenvoudigen
Sociale werkelijkheid = complex (reflexief) (vb. verkiezingspeiling)
Structuren: posities en rollen determineren gedrag (niet alleen persoonlijkheden)

Belang van Politiek

- Voorbeeld: invoeren van autogordel in 1975
Veel verzet (privézaak)
Groot gevolg: 30.000 doden minder (B en NL)
- Politiek heeft impact
- Beperkte ‘maakbaarheid’ van de samenleving
- Nationale politiek verliest zijn greep (Luc Huyse)

Deze cursus: bouwstenen van politiek:

→ Actoren, instellingen, functioneren
In breder kader plaatsen van dagdagelijks versnipperd
politiek nieuws
→ Historisch
→ Vergelijkend (comparatief)
- Comparative politics: ‘If you only know one country, you do not know any country at all’
(Lipset)
- België voortdurend gaan vergelijken (voorbeeld: sterkte van rechts-populistische partijen)
- belangrijke tak in de politieke wetenschappen (naast bestuurskunde, IP en politieke filosofie)

Inhoud Boek

Hoofdstuk 1:
Politiek en politieke wetenschap
Hoofdstuk 2:
Staat en macht
Hoofdstuk 3:
Breuklijnen en ideologieën
Hoofdstuk 4:
Democratie en vertegenwoordiging
Hoofdstuk 5:
Politieke participatie en sociale bewegingen
Hoofdstuk 6:
Politieke partijen en partijsystemen
Hoofdstuk 7:
Kiessystemen en stemgedrag
Hoofdstuk 8:
Parlement en regering
Hoofdstuk 9:
Bestuur en beleid
Hoofdstuk 10:
Administratie en justitie
Hoofdstuk 11:
Federalisme en decentralisatie
Hoofdstuk 12:
Internationale relaties en globalisering
Hoofdstuk 13:
Europese Unie

Hoofdstuk 1: Politiek en politieke wetenschap

Politiek = sturen van de samenleving
- afspraken als mensen iets samen willen doen
- Grotere groep = meer afspraken = formeel
-πολ ι τ ι κ α (politika) = dat wat met de staat (polis) te maken heeft
- per definitie ook conflicten over sturen van de samenleving

= brede definitie (politiek is overal)

- Overal waar er regels bestaan
- Ook verenigingen en organisaties

Variaties in politiek

Territorium
- Welk soort samenleving wordt gestuurd?
- Samenlevingen met en zonder territorium voor dewelke de afspraken gelden
- Kan je er uit stappen of niet?
- Met territorium = omvattender (verhuizen)
- Staten met grondgebied ( katholieke kerk; wilde ook ‘sturen’)
- Niet alleen staten (decentralisatie en internationalisering)

Cultureel
- Verschillende opvattingen over mate waarin regels mogen ingrijpen (reikwijdte)
- Verschuivende opvattingen
* 19de eeuwse ‘nachtwakersstaat’ (ordehandhaving, defensie, belastingen)
* Steeds meer vragen om domeinen ‘politiek’ te regelen (vb. arbeidersbeweging en sociale
bescherming)
* Enorme explosie van politiek ingrijpen
* Politieke cultuur wijzigt: grenzen tussen privé en publiek (vb. verplicht aanwerven van
allochtonen door werkgevers)
Vormen
- Welke vorm neemt de sturing van de (territoriale) samenleving aan?
- Verschillen tussen politieke systemen (‘regimes’)
- Classificaties
* Democratische vs. autoritaire regimes
Macht = tijdelijk, gespreid, via verkozen vertegenwoordigers fundamentele rechten
* Unitaire vs. federale staten
Bestuur vanuit één punt of niet
* Variaties in instellingen en procedures
Verkiezingen, partijen, parlement, grondwet, staatshoofd…

Politieke wetenschap

Veel groepen praten over politiek

- Burgers, journalisten, kunstenaars…
- Politieke wetenschappers willen politieke gebeurtenissen en instellingen begrijpen en verklaren
- Daarom volgen ze eigen regels
* Intellectuele distantie:
° Doel is niet in de eerste plaats te zeggen hoe het moet en om deel te nemen
° Maar neutraliteit bestaat niet (voorkeuren, belangen, interesses…)
° Keuze van onderwerpen (vb. groene vs. rechts-populistische partijen)
° Politicoloog doet verslag van zijn bevindingen (kan dan gebruikt worden)
* Wetenschappelijke methode
° Vele, bewust ingezamelde waarnemingen
- Systematische inzameling van gegevens (niet ad hoc)
- Gebeurtenis duiden als fenomeen dat uiting is van een bredere categorie
(algemeen verschijnsel)
- Vergelijking, bewust zoeken naar gelijkaardige en verschillende cases
° Keuze van onderzoekstechnieken
- Hoe data analyseren?
- Kwantitatief of kwalitatief (vb. vrouwenthema’s in parlement)
° Open rapporteren over wat en waarom
- Repliceerbaarheid
- Controleren en verfijnen (cumulatief)

Instrumenten van (politieke) wetenschap

Eigen ‘taal’ van politieke wetenschappen: orde brengen in de chaos, complexiteit reduceren

Instrumenten van die taal zijn concepten, modellen en theorieën

- Concepten
° Een begrip of algemene categorie dat een verschijnsel precies afbakent (vb. gender vs. geslacht)
(vb. politieke partijen)
° Zonder concepten kunnen we niet over politiek spreken
° Concept = ideaaltype (essentiële kenmerken: hoofd- en bijzaken) – werkelijkheid is nooit perfect
(vb. polyarchie)
- Modellen
° Bepaalde vereenvoudigde voorstelling van de realiteit (vb. wegenkaart)
° Statistische modellen bevatten slechts bepaalde variabelen (vb. deelname aan protest) –
‘verklaarde variantie’
° Meer dan een concept: ook relaties tussen concepten worden beschreven
 ° Voorbeeld: politieke kringloop van David Easton
Eisen, gate keepers, steun (actief en passief), output, feedbackloop
- Theorieën
° Beschrijven hoe en waarom politieke verschijnselen met elkaar in verband staan
° Voorbeelden:
- Wat bepaalt het stemgedrag van mensen?
- Waarom hebben mensen in sommige landen meer vertrouwen in de overheid dan in
andere?
- Wat bepaalt de samenstellingen van regeringen?
° Resultaat van waarnemingen en onderzoek en sturen waarnemingen en onderzoek (deductief vs.
inductief)
° Cruciale link tussen theorie en onderzoek = hypothese (voorspelling waarvan nagegaan kan
worden of ze klopt)