PIERWSZA POMOC PRZEDMEDYCZNA

1. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u osób dorosłych i dzieci

Pierwsza pomoc – zespół czynności podejmowanych w celu ratowania osoby w stanie nagłego
zagrożenia zdrowotnego wykonywanych przez osobę znajdującą się na miejscu zdarzenia, w tym
również z wykorzystaniem udostępnionych do powszechnego obrotu wyrobów medycznych oraz
produktów leczniczych.
Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym
z 8 września 2006 r., rozdz. 1, art.3, pkt. 7.

Główne cele udzielania pierwszej pomocy to

• ochrona ludzkiego życia,
• ograniczanie skutków obrażeń lub choroby,
• przygotowanie do dalszego postępowania lekarskiego.

Akty prawne
• art. 44 ustawy prawo o ruchu drogowym
Jeżeli w wypadku jest zabity lub ranny, kierujący pojazdem jest obowiązany ponadto udzielić
niezbędnej pomocy ofiarom wypadku oraz wezwać zespół ratownictwa medycznego i Policję;
• art. 93 kodeksu wykroczeń
• Art. 93. § 1. Prowadzący pojazd, który uczestnicząc w wypadku drogowym, nie udziela
niezwłocznej pomocy ofierze wypadku, podlega karze aresztu albo grzywny.
• art. 4 ustawy o państwowym ratownictwie medyczny
• Art. 4. Kto zauważy osobę lub osoby znajdujące się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego lub
jest świadkiem zdarzenia powodującego taki stan, w miarę posiadanych możliwości i umiejętności ma
obowiązek niezwłocznego podjęcia działań zmierzających do skutecznego powiadomienia o tym
zdarzeniu podmiotów ustawowo powołanych do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego
zagrożenia zdrowotnego.
• art. 207 kodeksu pracy
• 1.§ 1. Pracodawca jest obowiązany przekazywać pracownikom informacje o pracownikach
wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy,
Zasady udzielania pierwszej pomocy
• Udzielając pierwszej pomocy zawsze pamiętaj o własnym bezpieczeństwie!!!
• Wszystkie czynności które wykonujesz, są jednakowo ważne. Zaopatrywanie ran, złamań, zwichnięć
lub innych urazów mogą wydawać Ci się mniej groźne niż np. utoniecie czy zawał serca, jednak
odstąpienie od tych podstawowych czynności mogą doprowadzić do ciężkich powikłań, np. wstrząsu,
a w konsekwencji do śmierci osoby poszkodowanej.
• Każdy ruch to utrata energii, dlatego ogranicz zbędne ruchy u osoby poszkodowanej. Jeśli nie jest to
konieczne, nie przenoś poszkodowanego w inne miejsce. Pamiętaj także, że osoba leżąca lub siedząca
w bezruchu traci dużo szybciej ciepło, dlatego okryj ja dodatkowym kocem, ubraniem lub specjalna
folia termiczna.
• Rozmawiaj z poszkodowanym, spróbuj go uspokoić. Podczas udzielania pomocy (np. zakładania
opatrunku) poinformuj co robisz i dlaczego.
• Nigdy nie pozostawiaj osoby poszkodowanej bez opieki, nawet jeśli jest ona przytomna. Stan ten
może nieoczekiwanie ulec zmianie. Jeżeli jesteś świadkiem zdarzenia, w którym kilka osób jest
poszkodowanych, zaangażuj innego świadka wypadku do pomocy.
• Nie podawaj osobie poszkodowanej nic do picia, ani do jedzenia – może to spowolnić dalsze
czynności ratownicze np. znieczulenie do operacji.

Nagłe przypadki
• Doraźnej pomocy wymaga pacjent, u którego w wyniku urazu (zranienia) lub groźnego dla życia
ostrego zachorowania dochodzi do zaburzenia ważnych życiowo czynności, tj. oddychania, akcji serca
i krążenia.
Nagłe przypadki są wynikiem:
• ciężkich uszkodzeń ciała występujących na skutek wszelkiego rodzaju nieszczęśliwych wypadków,
• groźnych dla życia ostro występujących schorzeń,
• zatruć.

Stany nagłe – bezpośrednio zagrażające życiu

• Utrata przytomności,
• Zaburzenia świadomości,
• Drgawki,
• Nagły, ostry ból w klatce piersiowej,
• Zaburzenia rytmu serca,
• Nasilona duszność,
• Nagły ostry ból brzucha,
• Uporczywe wymioty,
• Gwałtownie postępujący poród,
• Ostre i nasilone reakcje uczuleniowe(wysypka, duszność),
• Zatrucie lekami, środkami chemicznymi, gazami,
• Rozległe oparzenia,
• Udar cieplny,
• Wyziębienie organizmu,
• Porażenie prądem,
• Podtopienie lub utonięcie,
• Agresja spowodowano chorobą psychiczną,
• Dokonana próba samobójcza,
• Upadek z dużej wysokości,
• Rozległa rana będąca efektem urazu,
• Urazy kończyn dolnych, uniemożliwiając samodzielne poruszanie się

Stan zagrożenia życia to bardzo krótki okres czasu, w którym dochodzi do ustania czynności
oddechowych i krążenia poszkodowanego. Jeżeli nie zostanie podjęta akcja ratunkowa - reanimacyjna
- podtrzymująca funkcje życiowe czyli oddychanie i krążenie, następuje śmierć.

Do stanów zagrożenia życia zaliczamy:

• atak serca - zawał
• udar mózgu
• rany
• krwotok
• ciało obce
• zadławienie
• zatrucie
• załamanie kości
• wstrząs
• ukąszenia
• zaburzenia oddychania
• omdlenie-utrata przytomności
• udar słoneczny
• odmrożenie
• urazy klatki piersiowej i brzucha
• uszkodzenie czaszkowo-rdzeniowe
• porażenie prądem elektrycznym
• oparzenia termiczne
• oparzenia chemicznego
• utonięcia
Śmierć kliniczna
• stan zaniku widocznych oznak życia organizmu, takich jak bicie serca, akcja oddechowa czy
krążenie krwi.
• w przypadku śmierci klinicznej aktywność mózgu zostaje zachowana, co można potwierdzić
wykonując badanie elektroencefalograficzne (EEG)
• czas trwania śmierci klinicznej został określony na podstawie obserwacji klinicznych i wynosi około
3 minuty w warunkach normotermii.

Objawy śmierci klinicznej

Osoba w stanie śmierci klinicznej jest:
• nieprzytomna,
• blada,
• ma rozszerzone źrenice,
• mięśnie ulegają zwiotczeniu,
• nie występuje akcja oddechowa,
• brak jest krążenia - nie wyczuwalne jest tętno na tętnicach obwodowych.
Postępowanie w ostrych uszkodzeniach tkanek miękkich narządu ruchu – ZASADA PRICE mm

OMDLENIE
Przyczyny:
 stanie w dusznym pomieszczeniu,
 gwałtowny spadek ciśnienia tętniczego krwi (gwałtowna zmiana pozycji z leżącej na stojącą),
 nadmierne odchudzanie się, głód,
 silny ból,
 krwawienie, widok krwi,
 zdenerwowanie,
 silne emocje towarzyszące zarówno,
 radosnym jak i smutnym przeżyciom,
 długotrwały stres,
Objawy:
 tętno ulega zwolnieniu,
 twarz staje się blada,
 zawroty głowy,
 nudności, mroczki przed oczami,
 kołatanie serca,
 wiotkość kończyn i miękkie osunięcie się na ziemię,
 zimny pot.

OMDLENIE – pierwsza pomoc

otworzyć okno albo wyprowadzić osobę na świeże powietrze,
rozluźnić ubranie pod szyją osobie omdlałej,
ułożyć w pozycji czterokończynowej ( 1-3 minuty)
sprawdzać przytomność i co minutę kontrolować oddech,
po trzech minutach zadzwonić po pogotowie nr 112,
ułożyć taką osobę w pozycji bocznej ustalonej (europejskiej)

CUKRZYCA
Cukrzyca typu I:
 dochodzi do całkowitego zaprzestania produkcji i wydzielania insuliny przez trzustkę. Brak tego
hormonu musi być wyrównany wstrzyknięciami insuliny.
Cukrzyca typu II:
 zmniejszone uwalnianie bądź działanie insuliny na receptory w komórkach. Gdy stopień
zaawansowania choroby jest nieduży, leczenie może ograniczać się do odpowiedniej modyfikacji
diety i zalecenia większej ilości ruchu. Przy wzroście zaawansowania potrzebne stają się doustne leki
hipoglikemizujące.
Hiperglikemia
Śpiączka cukrzycowa: Cukrzyca dotychczas nierozpoznana lub niedostatecznie leczona może
doprowadzić do utraty przytomności. Śpiączka cukrzycowa jest ciężkim, ostrym powikłaniem
cukrzycy.
Przyczyny hiperglikemii:
 zwiększone spożycie węglowodanów (cukrów),
 sytuacje stresowe,
 obciążenia psychiczne,
 niedostateczna dawka insuliny (zaniechanie iniekcji, zbyt mała dawka, niewłaściwa insulina, np.
krótko działająca zamiast długo działającej)

Hiperglikemia - skutki:
 wzmożone pragnienie (organizm próbuje w ten sposób „rozcieńczyć” zbyt dużą ilość cukru we krwi)
 wzmożone oddawanie moczu (organizm pozbywa się z moczem nadmiaru cukru)
 wzmożone łaknienie (w przeciwieństwie do krwi, poziom cukru w komórkach jest bardzo niski, a
to właśnie ten poziom odpowiada pośrednio za odczuwanie głodu)
 energia produkowana jest więc z tłuszczów, których metabolity (są nimi ciała ketonowe) powodują
śpiączkę i charakterystyczny zapach acetonu z ust!

Hiperglikemia – rozpoznanie:
A. Jeśli pacjent jest przytomny to:
 uczucie pragnienia
 bóle brzucha
B. Jeśli jest nieprzytomny, to:
 zapach acetonu z ust
 sucha skóra, śluzówki, język (nie ma mechanizmów obronnych - nieprzytomny nie pije, a produkuje
dużą ilość moczu)
 przyspieszone tętno

Hiperglikemia - postępowanie
Udzielający pomocy z reguły nie ma możliwości oznaczenia poziomu cukru na miejscu zdarzenia.
Przy trudnościach w rozpoznaniu, czy ma się do czynienia z hiper- czy z hipo-glikemią, należy
A. Jeśli poszkodowany ma zachowaną świadomość - podajemy mu strzykawkę z inusliną żeby sam
sobie wstrzyknął odpowiednią dawkę
B. Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny to:
 ułożenie w pozycji bezpiecznej
 wezwanie karetki
 prowadzenie kontroli ważnych funkcji życiowych (oddech, tętno)
 dbanie o utrzymanie ciepła chorego (np. okrycie kocem)
Hipoglikemia (niedocukrzenie)
Do tego stanu dochodzi u cukrzyków, u których poziom cukru we krwi jest obniżony, najczęściej w
wyniku zbyt wysokiego poziomu insuliny.
W sytuacji zbyt niskiego poziomu cukru we krwi dochodzi do utraty przytomności jak w przypadku
omdlenia, z tą różnicą, że tutaj przyczyną jest „niedożywienie” mózgu a nie niedotlenienie.

Hipoglikemia - objawy
Na początku:
-uczucie głodu,
-mroczki przed oczami,
-drżenie mięśni

Później dołączają się objawy wstrząsu:

• zimny pot
• przyspieszone tętno
• stan pobudzenia
• niepokój
• w końcu – utrata przytomności

Hipoglikemia - postępowanie
A. Jeśli poszkodowany ma zachowaną świadomość - podajemy cukier. Może być rozpuszczony w
herbacie (nigdy zaś w postaci suchego proszku!)
B. Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny to:
 ułożenie w pozycji bezpiecznej
 wezwanie karetki
 prowadzenie kontroli ważnych funkcji życiowych (oddech, tętno)
 dbanie o utrzymanie ciepła chorego (np. okrycie kocem)

ZATRUCIA
Trucizna to każda substancja stała, płynna lub gazowa, która po wprowadzeniu do organizmu zakłóca
jego funkcje życiowe.

Zatrucia - objawy - Zaburzenia ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego wywołane zatruciem

mogą występować jako:
1. Depresja OUN: zaburzenia świadomości, senność, sopor (sen głęboki), śpiączka.
2. Pobudzenie: niepokój, splątanie, oszołomienie, stany rozdrażnienia, drżenia oraz uogólnione napady
drgawek.
Ostre zaburzenia żołądkowo-jelitowe:
 mdłości,
 nudności,
 wymioty,
 biegunka (również krwawa).
 Szczególna woń z ust lub zapach wymiocin.

Objawy - uszkodzenia skóry (zmiany skórne):

 rumień,
 pęcherzyki,
 miejscowa martwica,
 krwawe wybroczyny,
 oparzenia chemiczne w wyniku zetknięcia z połkniętymi substancjami żrącymi,
 zmiany o charakterze oparzeń wskutek kontaktu z rozpuszczalnikami i innymi substancjami
chemicznymi (kwasy, ługi i środki utleniające),
 ślady wkłucia igły – przy podejrzeniu zatrucia lekami – pomocne są w dalszej diagnostyce
różnicowej.
Zaburzenia rytmu serca:
 rzucają podejrzenie na zatrucie zwłaszcza wtedy, gdy występują nieoczekiwanie w aspekcie wieku
i wcześniejszego wywiadu.
Zmiany temperatury:
 mogą występować w formie zarówno hiper- jak i hipotermii.

Zasady pierwszej pomocy w zatruciach

1. Pamiętaj o swoim bezpieczeństwie (gazy).
2. Zwalczanie zaburzeń groźnych dla życia (resuscytacja w razie zaburzeń oddychania i braku oznak
krążenia).
3. Identyfikacja trucizny (opakowania, wywiad).
4. Wezwanie pomocy (+ konsultacja z lekarzem przez telefon).
5. Hamowanie wchłaniania trucizny (dekontaminacja):
 spłukiwanie skóry wodą, prowokowanie wymiotów, podanie środka, który rozcieńczy truciznę,
węgiel aktywowany, środki przeczyszczające, płukanie żołądka.
6. Gdy poszkodowany jest nieprzytomny to:
 pozycja boczna bezpieczna,
 kontrola funkcji życiowych.
Nie prowokuj wymiotów !
 jeżeli nie wiesz co połknął pacjent,
 jeżeli pacjent wymiotował samoistnie,
 jeśli zamierzamy podać doustnie odtrutki, np.
 węgiel aktywowany absorbujący truciznę,
 w zatruciach środkami żrącymi (ryzyko pęknięcia przełyku i zapalenia śródpiersia) lub o niskim
napięciu
 powierzchniowym (szampony, detergenty).

ZADŁAWIENIE, ZACHŁYŚNIĘCIE
Stan, w którym ciało obce przedostaje się do krtani lub tchawicy zamiast do przełyku.
Przyczyny:
-spożywanie posiłków w pośpiechu, w biegu,
-spożywanie dużych kawałków jedzenia,
-trzymanie w jamie ustnej przedmiotów niejadalnych: gumy do żucia, zakrętki od długopisu itp.

Objawy:
-utrudnienie w oddychaniu,
-atak duszenia się,
-trzymanie się oburącz za gardło

Rękoczyn Heimlicha – przeciwwskazania :

 Kobiety w ciąży
 Ludzie o znacznej otyłości
 Osoby nieprzytomne
 Dzieci

PADACZKA - EPILEPSJA
To przejściowe zaburzenie czynności mózgu wskutek nadmiernych i gwałtownych wyładowań
bioelektrycznych w komórkach nerwowych, objawiające się nawracającymi napadami drgawek,
którym towarzyszy utrata świadomości i przytomności. Wyróżnia się szereg rodzajów napadów
padaczkowych, które charakteryzują się różnymi objawami np.:
A. krótkie, objawiające się kilkusekundową utratą świadomości, albo bez utraty świadomości
polegające na różnorodnych doznaniach i wrażeniach,
B. dłuższe napady, którym towarzyszą utrata przytomności i drgawki całego ciała.

Epilepsja - Przyczyny
Padaczka nie jest chorobą dziedziczną. Dziedziczny jest niski próg pobudliwości komórek nerwowych
mózgu. Czynniki predysponujące do wystąpienia napadów padaczki:
1. Urazy mózgu, urazy mechaniczne czaszki.
2. Bodźce świetlne – częstokroć zdarza się, że bodźce świetlne powodują napad padaczkowy. Często
gwałtowne wyjście z ciemnego miejsca na mocne światło słoneczne może przyczynić się do napadu.
3. Zmiany hormonalne – do napadu mogą przyczynić się wahania hormonalne, zmiany związane z
dojrzewaniem mogą spowodować uaktywnienie się padaczki.
4. Zmiana aktywności falowej mózgu – padaczka może pojawiać się w okolicach przejścia od snu do
czuwania i na odwrót.
5. Stany gorączkowe.
6. Stan fizjologiczny organizmu:
• niedotlenienie, zmniejszona zawartość CO2 we krwi, niedocukrzenie, zmęczenie i brak snu

Epilepsja – Objawy u dorosłych

A. osoba, która dostała ataku padaczki nagle pada na podłoże nieprzytomna wydając z siebie krzyk,
B. ciało staje się sztywne,
C. plecy wyginają się – faza kurczu,
D. wargi mogą być sine natomiast głowa i szyja przekrwione,
E. występuję zaciśnięcie szczęki, oddech może być głośny,
F. na ustach pojawia się piana,
G. po ataku mięśnie rozluźniają się, oddech staje się normalny,
H. może nastąpić utrata kontroli zwieraczy,
I. poszkodowany odzyskuje przytomność po kilku minutach od zakończenia ataku,
J. może być oszołomiony i dziwnie się zachowywać,
K. po ataku zapada w głęboki kilkugodzinny sen.

Epilepsja – Objawy u dziecka

A. gorączka.
B. gwałtowne kurcze mięśni z zaciskaniem pięści i wygięciem palców,
C. na twarzy pojawiają się kurcze mięśni z drżeniem gałek ocznych, zezowanie, czasami
unieruchomienie gałek ocznych,
D. ślinotok, zatrzymanie oddechu z przekrwieniem twarzy i szyi.

Epilepsja – Pierwsza pomoc

1. Ochrona poszkodowanego przed dodatkowymi urazami, amortyzowanie wstrząsów,
2. Zapewnienie dostępu świeżego powietrza, rozluźnienie ubrania pod szyją,
3. Odsunięcie gapiów,
4. Zapewnienie bezpieczeństwa po ataku, pozycja boczna ustalona,
5. Zapewnienie komfortu psychicznego,
6. Utrzymanie drożności dróg oddechowych,
7. Wezwanie karetki jeśli poszkodowany po ataku jest nieprzytomny bądź atak trwa dłużej niż 10
minut,
8. Kontrolowanie czynności życiowych

Epilepsja – postępowanie w trakcie ataku

1. Zabezpiecz chorego przed upadkiem, skaleczeniem, potłuczeniem głowy, tułowia i kończyn,
zapewnij ochronę głowy przed urazami.
2. Rozepnij choremu pasek, kołnierzyk w koszuli.
3. Kontroluj oddech i drożność dróg oddechowych.
4. Zachowaj spokój, gdyż atak mija najczęściej po 2-3 minutach.
5. Po napadzie padaczkowym ułóż chorego na lewym boku (pozycja europejska) aby uniknąć
zakrztuszenia lub zadławienia.
6. Jeśli nie znasz osoby, która ma napad padaczki albo gdy napad się przedłuża wezwij pogotowie.

Epilepsja – postępowanie w trakcie ataku - Tego nie należy robić!!!

 Nie wkładaj nic twardego między zęby
 Nie otwieraj na siłę zaciśniętych szczęk
 Nie powstrzymuj na siłę drgawek
 Nie rób sztucznego oddychania (bezdech podczas napadu jest jednym z towarzyszących objawów)
 Nie podawaj choremu żadnych płynów
 Nie krępuj ruchów chorego
 Nie budź chorego po ataku, lecz zapewnij mu spokój

OPARZENIA
Uszkodzenie skóry, błony śluzowej (w zależności od stopni oparzenia także głębiej położonych tkanek
lub narządów) wskutek działania ciepła, żrących substancji chemicznych (stałych, płynnych,
gazowych), prądu elektrycznego, promieni słonecznych – (UV), promieniowania (RTG, UV i innych
ekstremalnych czynników promiennych).
Nasilenie zmian zależy od:
-natężenia działającego czynnika (wysokości temperatury)
-czasu jego zmian

Przyczyny oparzeń:
-termiczne,
-chemiczne,
-popromienne,
-elektryczne.

Stopnie oparzeń:
 stopień I – objawem jest zaczerwienienie skóry (rumień), obrzęk i uczucie pieczenia
 stopień II – na zaczerwienionej i obrzękniętej skórze pojawiają się pęcherze z żółtawym
płynem surowiczym, towarzyszy temu ostry ból.
 stopień III – niebolesny, cechuje się martwicą całej grubości skóry, a także uszkodzeniem
tkanek położonych głębiej (mięśnie, ścięgna).

Objawy poparzenia I stopnia

 ból
 rumień
 obrzęk
 wrażliwość na dotyk
 objawy ustępują po kilku dniach bez pozostawienia blizn.
Objawy poparzenia II stopnia
 ostry ból
 rumień
 obrzęk
 wrażliwość na dotyk uszkodzone części skóry właściwej
 pęcherze z płynem powstające na ich podłożu nadżerki goją się 10-21 dni, nie pozostają blizny.
Objawy poparzenia III stopnia
 uszkodzona cała grubość skóry
 brak czucia
 sucha, szara skóra
 zwęglenie tkanek
Zmiany martwicze obejmują skórę właściwą z naczyniami i nerwami skórnymi wraz z podskórna
tkanka tłuszczowa. Skóra przyjmuje barwę od perłowo białej, przez białoszarą do brunatnej, jest
twarda i sucha. Goi się długo zazwyczaj wymaga przeszczepu. Pozostawia widoczne, często
zniekształcające blizny.

Oparzenia – czynności które należy podjąć

Oparzenie I stopnia – usunięcie „czynnika sprawczego”
Oparzenie II stopnia – zgaszenie ognia, usunięcie innych źródeł ciepła, odciągnięcie oparzonego w
bezpieczną strefę itp.
Oparzenie III stopnia: należy pamiętać, że do gaszenia palącego się ubrania na człowieku można
zastosować:
 koc gaśniczy,
 wodę,
 mokre ubranie
 nigdy gaśnicę!

Oparzenia – pierwsza pomoc

1. Natychmiast przystąp do schładzania powierzchni oparzonej wykorzystując w tym celu polewanie
rany zimną wodą lub nadmuch zimnego powietrza:
 zabieg ten należy prowadzić przez 20 do 30 minut.
 schładzanie można rozpocząć nawet po dwóch godzinach!
2. Na ranę przyłóż suchy jałowy opatrunek i unieruchom kończynę:
 nie zapomnij zdjąć pierścionki i obrączki. Zapobiegnie to ewentualnej martwicy tkanek,
 nie przekłuwaj pęcherzy i nie odrywaj przylgniętej do rany odzieży,
 pamiętaj nigdy nie należy stosować żadnych maści ani płynów dezynfekujących !!!
Oparzenia – pierwsza pomoc
3. Osobie przytomnej można podać do picia lekko osolony napój i środek przeciwbólowy!
4. Zabezpiecz poszkodowanego przed utratą ciepła okrywając go kocem i jak najszybciej zapewnić
pomoc lekarską.
5. Przy oparzeniach słonecznych postępować należy tak samo jak w przypadkach innych drobnych
oparzeń czyli chłodzić zimną wodą.
6. Ulgę może przynieść zawiesina tlenku cynku i wody wapiennej. Przez kilka dni, do czasu
wygojenia oparzenia należy unikać słońca.
7. Ciężkie przypadki oparzeń słonecznych powinny być leczone przez lekarza.

UDAR SŁONECZNY
Jest wynikiem nadmiernego nasłonecznienia organizmu

Objawy:
- sucha i zaczerwieniona skóra - tętno wolne - wysoka gorączka - nudności i wymioty - uczucie
niepokoju - osłabienie
Pierwsza pomoc:
- ułożenie poszkodowanego w pozycji półsiedzącej, w miejscu zaciemnionym i przewiewnym -
zastosowanie zimnych okładów - małymi porcjami możemy podawać zimne napoje - kontrolujemy
parametry życiowe

PORAŻENIE PRĄDEM
Zdarzyć się może wszędzie tam gdzie przypadkowo dotkniemy nieosłoniętych przewodów
elektrycznych. Od wysokości napięcia, i natężenia prądu zależą późniejsze uszkodzenia organizmu.
Do zaburzeń podstawowych czynności życiowych dochodzi w każdym przypadku.

Pierwsza pomoc:
1. Przy niskim napięciu prądu do 1000V
- odłączamy prąd głównym wyłącznikiem - przy stwierdzeniu braku czynności życiowych
podejmujemy akcję resuscytacyjną - na oparzone miejsca zakładamy jałowy opatrunek - wzywamy
pomoc lekarską
2. Przy napięciu powyżej 1000 V ( np. linia energetyczna)
- pamiętaj nigdy nie należy podchodzić na odległość mniejszą niż 50 cm. - Najszybsze
poinformowanie służb ratowniczych o uszkodzeniu linii z porażeniem ludzi
PAMIĘTAJ !!!
Udzielając pierwszej pomocy musisz być w pełni świadomy zagrożenia. Pamiętaj, że doskonałym
przewodnikiem prądu jest woda, mając mokre ręce lub stojąc na mokrej podłodze, narażasz się na
porażenie prądem.

POGRYZIENIA, UKĄSZENIA, UŻADLENIA, POGRYZIENIA

Znajdujące się w paszczy zwierzęcia liczne wirusy i bakterie są bardzo niebezpieczne dla pogryzionej
osoby. Szczególnie niebezpieczne i groźnie jest zakażenie wścieklizną.

Pierwsza pomoc:
- Ranę należy dokładnie przemyć - wirus wścieklizny ginie w wodzie z mydłem w ciągu 10 min. ,
ranę możemy przemyć także wodą utlenioną - W ciągu kilku minut ( ok.5 ) pozwalamy aby krew
swobodnie wypływała z rany. - Na ranę zakładamy jałowy opatrunek - Zapewniamy wsparcie
psychiczne pogryzionej osobie
W celu uniknięcia zarażenia wścieklizną osoby pogryzione poddawane są szczepieniom.

UKĄSZENIA:
Najczęstszym miejscem ukąszenia to stopa lub łydka.
Objawy:
• pierwszym objawem jaki się pojawia jest obrzęk
• bolesność
• drgawki
• tętno oraz oddech są przyspieszone
• pocenie się
• osłabienie
• poszkodowana osoba odczuwa silny lęk

Pierwsza pomoc:
- powyżej miejsca ukąszenia zakładamy opaskę uciskową
- kończynę unieruchamiamy, ograniczając zbędne ruchy
- kontrolujemy parametry życiowe
- wzywamy pogotowie ratunkowe
- oczekując na pogotowie zapewniamy wsparcie psychiczne

UŻĄDLENIA:
Zawsze pamiętajmy, że wrażliwość na użądlenia u różnych osób jest inna. U osób uczulonych, a także
u dzieci nie należy usuwać żądła. Zazwyczaj pojedyncze ukąszenia nie są groźne. Pamiętajmy jednak,
że stwarzającymi zagrożenie są ukąszenia w okolicach: szyi i wewnętrznej części ust czyli język,
podniebienie. Użądlenia powodują obrzęk co doprowadzić może niedrożności dróg oddechowych.

Objawy:
- miejsce użądlenia staje się zaczerwienione i obrzęknięte - często występuje bolesność - u osób
uczulonych: - mogą wystąpić dreszcze - przyspieszenie tętna - podwyższenie temperatury ciała -
może wystąpić także duszność oraz zaburzenia oddychania

Pierwsza pomoc:
- żądło usuwamy w sposób delikatny, zwracając uwagę aby nie uszkodzić pęcherzyka z płynem
surowiczym - w miejscu użądlenia stosujemy zimne okłady - jeżeli ukąszenia nastąpiło w okolicy szyi
lub w wewnątrz jamy ustnej – najlepiej podać kostkę lodu i skontaktować się z lekarzem.

POSTĘPOWANIE W WYPADKU LAWINOWYM:

Działalność w warunkach zimowych, w terenie wysokogórskim wiąże się nierozerwalnie z ryzykiem
zaistnienia wypadku lawinowego. Jak ilustrują statystyki, krytyczną rolę w pomyślnym uratowaniu
osób porwanych odgrywa czas – czas od momentu ich zasypania, dlatego najważniejszym elementem
akcji ratunkowej jest pomoc koleżeńska.

Krzywa przeżycia:
Aby pełniej uświadomić sobie jaką rolę odgrywa postawa bezpośrednich świadków wypadku
lawinowego, warto prześledzić tzw. krzywą przeżycia obrazującą zależność prawdopodobieństwa
przeżycia od czasu zasypania.
Krzywa przeżycia
Wyróżnia się następujące fazy:
 Faza przetrwania trwa do ok. 18 min. – przeżywalność spada do ok. 91%
 Faza duszenia trwa od ok. 18 do 35 min. – przeżywalność spada do ok. 34%
 Faza utajona (latentna) trwa od ok. 35 do 120 min. – do ok. 90 min. przeżywalność spada do ok.
28%, a między 90 a 120 min. przeżywalność spada z 28% do ok. 7% (tzw. śmierć na skutek syndromu
potrójnego „H” – hipoksja, hiperkapnia, hipotermia)
 Faza wychłodzenia (hipotermia) trwa od ok. 120 min. – ofiary raczej nie mają szans na przeżycie
Warto zwrócić uwagę, iż ofiara porwana przez lawinę ma największe szanse na przeżycie, o ile nie
doznała śmiertelnych obrażeń, w ciągu pierwszych 18 min. od zasypania. Jest to niezwykle krótki
czas, w którym niemalże niemożliwe jest przybycie na miejsce zdarzenia służb ratunkowych, nawet z
wykorzystaniem śmigłowca.
Nawet jeśli pomoc zjawi się na miejscu przed upływem 18 minut (np. wypadek w bezpośredniej
bliskości stacji narciarskiej), to szanse na uratowanie maleją z każdą chwilą – czas potrzebny za
zlokalizowanie i odkopanie.
W trakcie schodzenia lawiny
Będąc świadkiem wypadku lawinowego mamy dość ograniczone pole działania. W pierwszej
kolejności należy ostrzec zagrożonych, lawina może zostać uruchomiona na odległość i w pierwszej
chwili być niewidoczna dla wywołujących ją osób. Gdy dojdzie już do zdarzenia należy obserwować,
w którym miejscu poszkodowani zostali porwani oraz miejsce, w którym zniknęli pod śniegiem. Są to
bardzo ważne punkty, względem których należy kierować akcję poszukiwawczą – na ich przedłużeniu
najprawdopodobniej zasypana będzie ofiara.

Po zejściu lawiny
Wypadek lawinowy wiąże się zwykle z silnym stresem, szczególnie gdy ofiarami stali się towarzysze
wycieczki. Aby uniknąć chaotycznych działań, które mogą zmniejszyć szanse zasypanych na
przeżycie, warto postąpić według następującego schematu:
 ocenić sytuację
 wezwać pomoc
 zlokalizować, wydobyć oraz udzielić zasypanym niezbędnej pomocy (choć kolejność dwóch
ostatnich może być odwrotna)
Podejmując akcję ratunkową należy zawsze mieć na uwadze własne bezpieczeństwo, np. możliwość
zejścia tzw. lawiny wtórnej.
Przystępując do działania należy zawsze dokonać oceny zaistniałej sytuacji: rozmiaru lawiniska,
liczby osób poszkodowanych oraz pozostałych na powierzchni, panujących warunków
meteorologicznych (wiatr, ograniczona widoczność), odpowiedzieć na pytanie czy zasypani posiadali
detektory lawinowe. Na tej podstawie ustalić plan działania, dokonać priorytetyzacji podejmowanych
kroków oraz ewentualnie rozdzielić role.
Alarmując służby ratunkowe w zgłoszeniu należy podać dokładny czas oraz miejsce zdarzenia, w
miarę możliwości przypuszczalną liczbę poszkodowanych oraz ich stan (czy są zasypani, rodzaj
obrażeń) oraz określić warunki pogodowe (np. czy zalega mgła uniemożliwiająca przylot
śmigłowcem).

Priorytetowym aspektem udzielanej pomocy jest jak najszybsze zlokalizowanie zasypanych osób. W
tym celu należy dokonać przeglądu lawiniska. W zależności od sytuacji rozpoczynamy poszukiwania
detektorem lawinowym (należy pamiętać o przełączeniu detektorów pozostałych osób w tryb
nasłuchiwania, aby nie zakłócały poszukiwań) lub dokonujemy wzrokowego przeglądu lawiniska
wypatrując wystających spod śniegu części ciała, elementów ekwipunku, czy innych śladów, które
pomogą nakreślić prawdopodobną linię poszukiwań. Obie czynności mogą być prowadzone
równocześnie. Można także, zachowując bezwzględną ciszę, spróbować zatelefonować do osób
zasypanych, być może dźwięk dzwonka będzie słyszalny na powierzchni lawiniska, choć należy
pamiętać, że pokrywa śnieżna bardzo silnie tłumi fale akustyczne. Poruszając się na lawinisku należy
unikać jego zanieczyszczenia, na wypadek ewentualnego użycia przez przybyłe służby ratunkowe
psów lawinowych.

Pomoc poszkodowanym
Po zlokalizowaniu ofiary, szczególnie w przypadku całkowitych zasypań, należy zachować szczególną
ostrożność podczas poruszania się w bezpośrednim sąsiedztwie oznaczonego miejsca – groźba
zniszczenia przestrzeni powietrznej. Jeżeli wysondowano poszkodowanego nie należy wyjmować
sondy, posłuży ona jako znacznik oraz da wskazanie co do sposobu odkopywania. Bezwzględnie
należy dążyć do jak najszybszego uwolnienia głowy zasypanego. Wykopana jama powinna być na tyle
duża, aby umożliwić swobodne działanie przynajmniej jednej osobie. Należy pamiętać, aby możliwie
szybko wyłączyć detektor odkopanej ofiary.
W zależności od czasu, jaki upłynął od momentu zasypania, należy przyjąć jedną z dwóch strategii
postępowania.
-Czas zasypania poniżej 35 minut – najważniejszym jest jak najszybsze udrożnienie dróg
oddechowych, a następnie wydobycie poszkodowanego. Istnienie przestrzeni powietrznej ma w tym
momencie drugorzędne znaczenie.
-Czas zasypania powyżej 35 minut – ostrożne odkopywanie, należy unikać gwałtownych ruchów
ciałem ofiary (kończyny, duże stawy). Istnienie przestrzeni powietrznej ma w tym momencie
pierwszorzędne znaczenie.
W obu przypadkach należy zabezpieczyć poszkodowanego przed dalszym wychłodzeniem, stale
monitorować podstawowe funkcje życiowe (po odkopaniu może wystąpić nagły bezdech oraz
zatrzymanie krążenia). W przypadku ofiar długo przebywających pod śniegiem należy spodziewać się
objawów hipotermii, z którymi można zapoznać się w artykule Sylweriusza Kosińskiego pt.
Niebezpieczeństwo wychłodzenia.
Należy pamiętać, że posiadanie osobistego zestawu lawinowego (tzw. lawinowego ABC – detektora,
sondy, łopatki) nie jest gwarancją skutecznej akcji ratunkowej. Koniecznym jest zdobycie praktycznej
oraz pogłębienie prezentowanej w powyższym artykule wiedzy teoretycznej na specjalnych kursach
lawinowych oraz nieustanny trening, najlepiej w zespole, w którym zamierzamy podejmować
działalność górską.

Odmrożenia – pierwsza pomoc

1. Poszkodowanego przenieść do ciepłego pomieszczenia.
2. Rozluźnić ubranie uciskające obrzęknięte miejsca, ściągnąć przemoczoną i zmrożoną odzież.
3. Nie wolno nacierać odmrożonych miejsc śniegiem ani alkoholem.
4. Można podawać do picia mocno osłodzone, gorące napoje.
5. Nie wolno podawać alkoholu ani pozwolić na palenie.
6. Osoby wychłodzone na mrozie należy stopniowo rozgrzewać.
7. Owijamy tułów i głowę, nie ruszając kończyn.

UTONIĘCIE
W początkowej fazie tonięcia występuje zwykle skurcz głośni powodując dostanie się wody do
żołądka, przy utrzymującej się utracie przytomności skurcz głośni ustępuje – przez co woda dostaje
się do płuc.

Pierwsza pomoc:
Przewracanie ratowanego na brzuch i oraz próby „wylewania” wody, są bezcelowe opóźniają jedynie
akcję ratowniczą i mogą wywołać wymioty
- po usunięciu ciał obcych z ust poszkodowanego( np. piasek, wodorosty) NAJWAŻNIEJSZE jest jak
najszybsze rozpoczęcie SZTUCZNEGO ODDYCHANIA ( idealnie byłoby rozpocząć będą jeszcze w
wodzie)
- kontrola parametrów życiowych
- osobę nieprzytomną z zachowanymi parametrami życiowymi układamy na boku w pozycji
bezpiecznej
- wzywamy pomoc lekarską
- zapewniamy komfort termiczny
Przy utonięciach często dochodzi do schłodzenia organizmu, co jest sprzyjającym czynnikiem podczas
resuscytacji i reanimacji. Pamiętaj! Ratując tonącego pamiętaj o własnym bezpieczeństwie, przerażona
ofiara często nieświadomie może obezwładnić ratownika i mogą razem utonąć.