ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ

ZİRAAT FAKÜLTESİ TARLA BİTKİLERİ BÖLÜMÜ

Mesleki Uygulama 4 Final Ödevi

Adı Soyadı: Alaattin Murat Yangın No: 251220171021

İLK BAHAR GEÇ DONLARININ ZİRAİ ÜRETİME ZARARI NEDİR?

 
İlkbahar geç donları; Tarım alanında en tehlikeli olan ve en fazla zarar yapan don olayı
ilkbaharın son aylarında meydana gelen geç donlardır. Bu dönem, tüm bitkiler için çimlenme,
tomurcuklanma ve çiçeklenme mevsimidir. Meyve türleri arasında özellikle erken çiçek açan
badem, kayısı, erik ve şeftali gibi türler, ülkemizin iç bölgeleri ile geçit yörelerinde sık sık
ilkbahar geç donlarından zarar görmektedirler. Isınmaya başlayan hava durumuna aldanan
bitkilerin çoğu şubat, mart ve nisan aylarında hemen uyanmaya başlar.

Bu günlerde yaşanan bir gecelik don olayı çiçek, sürgün ve yaprakları kurutur, mantar
hastalıklarının kolayca salgın yapmasına neden olur. Bu türlerde bütün çiçeklerin birden
açması, zararlanma oranını daha da arttırmaktadır Buna kışlık elma ve armut, hem yukarıda
belirtilen türlere göre daha geç, ben de periyodik olarak daha uzun sürede çiçek açtıklarından
ilkbahar geç donlarından daha az zarar görürler.

Yurdumuzda genel olarak Doğu Anadolu'da Haziran, Ege ve Marmara Bölgelerinde Nisan,
Akdeniz sahillerinde ise Şubat ayı sonlarına kadar don olayı görülmektedir. Tarımla ilgilenen
kişiler kendi yöresinin ilkbahar geç don tarihlerini bilmeli ve buna göre gerekli önlemleri
zamanında almalıdır.

Korunma Yolları
1-      PASİF YÖNTEMLER

1. Yer seçimi: Bu konuda don boşlukları veya don çukurlarına dikkat edilmelidir.
Herhangi bir yükseklikte meydana gelebilen don boşlukları, genellikle doğal veya
yapay olarak oluşmuş şiddetli rüzgarlardan korunan ve içine soğuk hava hareketi
olmayan, küçük vadiler (oluklar) veya alçak basınç merkezleridir. Bu don bölgeleri
özellikle don zararlarına açıktır ve bu bölgelerde zirai faaliyet yapılmamalıdır.
2. Bitki İdaresi: Bitkilerin en fazla hava akımına imkan verecek şekilde dikiminin
yapılması bu konuda alınabilecek tedbirlerden en ekonomik ve en uygulanabilir
olanıdır.
3. Bitki seçimi ve üretimi: Dona karşı hassas olan meyve çeşitleri yerine, dirençli
olanların üretilmesi don tehlikesini azaltacaktır. Elma yetiştiriciliğinde geç çiçeklenen
türler tercih edilmelidir. Don riskinin arttığı dönemlerde herhangi bir toprak işleme
yapılmamalı; yabancı otları temizlemenin dışında başka herhangi bir kültürel işlem
yapılmamalıdır.
2-      AKTİF YÖNTEMLER

1. Havanın karıştırılması: Isı transferinin yoğun olduğu gecelerde yer ile temas eden

hava soğuyarak yüzeye yakın yerde soğuk hava tabakası meydana gelir. Normal
 günlerde yerden yükseldikçe düşen sıcaklık böyle gecelerde yerden yükseldikçe artar.
Üst seviyelerdeki daha sıcak hava ile aşağıdaki daha soğuk havanın karıştırılmasıyla
don zararı en aza indirilebilir. Bu şekilde yere yakın soğuk hava tabakasının sıcaklığı
birkaç derece arttırılır. Bu rüzgar makineleri, fanlar ve hatta helikopterler bile
kullanılarak sağlanabilir.
2. Direk hava ve bitki ısıtması: Yeryüzünden radyasyonla atmosfere olan ısı kaybını
azaltmak için genellikle küçük ateşler yakılmaktadır. Bu yöntemde odun, kömür veya
mangal kömürü kullanılabildiği gibi, dizel yağlar da çeşitli tip ve büyüklüklerdeki
uygun ekipmanlar yardımıyla yaygın olarak kullanılırlar. Çok sayıda yakılan küçük
ateşler, az sayıdaki büyük ateşlere göre havayı ısıtmada daha etkilidir.
3. Su uygulaması: Yağmurlama yönteminde, bitki su soğuduğu ve donduğu zaman,
radyasyonla kaybolan ısıyı kazandırmak için eritme ısısını ortama verir. 1 gr veya 1
cm3 suyun 1°C soğuması için 1 kalori ısı açığa çıkar, fakat bitki için daha önemli olan
durum 1 gr suyun donması için 80 kalorinin açığa çıkmasıdır. Eğer yaprak veya
tomurcuk ince bir su filmi kaplanırsa, suyun donmasıyla ısı açığa çıkar ve bitki
sıcaklığının 0°C'nin altına düşmesi engellenir. Bu su filminin olabildiğince sürekliliği
sağlanmalıdır, bu sayede bitki üzerinde buz tabakaları oluşmasına ve ortam sıcaklığı
donma noktasının altına düşmesine rağmen bitki sıcaklığı donma noktasının altına
düşmeyecektir. Islak termometre sıcaklığı donma noktasına ulaştığı zaman
yağmurlama işlemine başlamaktır. Yağmurlama işlemi bitki dokularının dayanabilmesi
için mümkün olduğu kadar sürdürülmelidir. Uygulama hava sıcaklığı 0 °C'nin üzerine
çıkıncaya kadar devam ettirilmelidir. Yağmurlama sistemi, ürün kaybına neden
olabilen birkaç dakikalık kritik devreyi engelleyecek veya kesecek şekilde tam ve
sürekli olarak su örtüsü sağlamalıdır. Yağmurlama sisteminin önceden test edilmesi
gereklidir 12-20 saniye aralıklarla çalışan küçük yağmurlayıcılardan da başarılı
sonuçlar alınmıştır. Mini-spring sulama sistemi ile de dona karşı mücadele
edilmektedir. Sistemin riskli durumlarda hava sıcaklığının 0°'Cye yükselinceye kadar
çalıştırılması halinde don zararı tehlikesi azaltılmaktadır.
4. Toprak işleme ve idaresi: Don zararlarını en aza indirebilmek için; toprak nemli,
yabancı otları temizlenmiş, düzeltilmiş ve pekiştirilmiş olmalıdır. Don tehlikesi olan
dönemlerden önce toprak üzerindeki ürünler, organik madde artıkları, gübre artıkları
ve yabancı otlar sürülmeli ve toprak sıkıştırılmalıdır. Bu işlemlerden sonra toprak
sulanmalı ve kuru kalmasına fırsat verilmemelidir.

Çiçeklenmeyi geciktirme: İlkbaharda meydana gelen son don olaylarının çok sık
görüldüğü yerlerde, meyve ağaçlarının çiçeklenme devresinde don olayından fazla
zarar görmemesi için çiçeklenmenin geciktirilmesi amacıyla ağaç dipleri 1 m çapında
açılarak kar veya buz kalıpları konulur. Elma üreticilerimizin don zararı ile mücadelede
gösterecekleri çabayı yürekten kutlar, aynı çabayı, hastalık ve zararlılar ile
mücadelede doğal dengeyi gözeterek, sulama ve gübrelemeyi bilinçli ve tekniğine
uygun olarak göstermelerini, bol ve bereketli ürün almalarını dilerim.