8.

ÜNİTE  ÖNERMELER

1.Önerme
nedir?                                                                                                                                                                     
 
-Dille ifade edilen hükme(yargı) önerme denir.    
                                                                                                                           

2.Kalem beyazdır -  Kalem beyaz değildir  cümleleri önermedir,

neden?                                                                                              

  -Bir cümlenin önerme olabilmesi için doğru ya da yanlış degerler alabilmesi gerekir.
3.Önermeyi "bir şey hakkında bir şeyi tasdik veya inkar eden söz" olarak tanımlayan kimdir?   
  ARİSTOTALES                                                                                                                             

4.Önerme olmayan cümleleri

sıralayınız?                                                                                                                                          
-     *EMİR CÜMLELERİ        *dilek\istek\dua cümlesi   *SORU CÜMLESİ   *ÜNLEM
CÜMLESİ                                                                                            

5.Önermelerin özelliklerini
yazınız..                                                                                                                                                                                                 
                          --     a)Anlamlı bir cümle
olmalıdır                                                                                                                                                                                         
                            -         b)En az bir hüküm
bildirmelidir.                                                                                                                                                                                   
                             -       c)Doğru ya da yanlış deger
alabilmelidir                                                                                                                                                                                    
           -                 d)bilgi
vermelidir.                                                                                                                                                                                       
                                                   
     6.  Ali çalışkandır cümlesini unsurlarına ayırınız?   

                                                                                                                              
-  ALİ :konu             ÇALIŞKAN:yüklem        DIR:bağ              

                                                                                                                      
7.Önerme kaç unsurdan
oluşur?                                                                                                                                                      
   3 unsurdanoluşur   *konu(mevzu)    *yüklem(mahmul)*bağ(rabıt)                                                                                           
                                              

  8.Mahkumun aleyh  hangi unsurun eş

anlamlısıdır?                                                                                                                              -
konu(mevzu)                                                                                                                                                                                  
                                                                                                                    

9.Mahkumun bih hangi unsurun eş

anlamlısıdır?                                                                                                                                 -yüklem
(mahmul)                                                                                                                                                                                      
                                                                                           

9.ÜNİTE ÖNERME TÜRLERİ

1.Önermeler kaça ayrılır?

   -2 ye ayrılır.  niteliklerine  ve  yapılarına(niceliği)       
                                                                 
3.Niteliklerine göre önerme türleri nelerdir?                                                                            
-OLUMLU VE OLUMSUZ önermeler
                                                                                                                           
4."Pencere açıktır" önermesinin niteliği nedir?                                                                    
 -OLUMLU önerme                                                     
5. "Ahmet kendini beğenmiş degildir" önermesinin niteliği nedir?                                 
-OLUMSUZ       
önerme                                                                                                                                                                                    
___olumlu önerme de konu ve yüklem birbirine yaklaştırılmışken olumsuz önermelerde
uzaklaştıtılmıştır__                                                                                    
        
6.Yapı ve kuruluşları bakımıdan  önermeler kaça ayrılır?                                                  
-2 ye ayrılır  basit ve bileşik Önermeler         
                                   
7. Basit önermeler kaça ayrılır?                                                   
-3 e ayrılır  *TÜMEL *TİKEL *TEKİL                               
                                                                                       
  8."BAZI İNSANLAR ZENGİNDİR" önermesi YAPISINA GÖRE nasıl bir önermedir?     
-basit  ve tikel önerme   

9."Sultan zekidir" önermesi YAPISINA   GÖRE nasıl bir önermedir?        

-basit ve tekil önerme                                                                                           
 10.Eğer bir önerme de konu  nicelik belirtmiyorsa  .................................................  önerme denir.      Noktalı
yeri doldurunuz..          
belirsiz(mühmel)                                                                                                                                                                            
                                                                                  
  10." insan acelecidir" nasıl bir önermedir?
   -belirsiz(mühmel)              
__insanın bütün insanlar mı yoksa bazı insanlar mı olduğu belirli olmadığından__    
                                      
11.Birden çok yargı barındıran önermelere.............  önermeler denir.  Noktalı yerleri
doldurunuz.                                                       
  BİLEŞİKÖNERMELER                                                                                                                                                                     
                                                                                     
12.Klasik mantıkta bileşik önermeler içerisinde en çok üzerinde durulan ................. önermede yargı bir şarta
bağlı olarak verilir.                                                                                                                        
ŞARTLı                                                                                                                                                                                           
                                                             
13.Şartlı önermeler kaça ayrılır,nelerdir?
 *Bitişik(muttasıl)önermeler     *Ayrık (munfasıl) önermeler
                                                                                                      
14."Eğer yağmur yağarsa yerler ıslanır"  cümlesi niteliği ve niceliği bakımından nasıl bir önermedir?
-OLUMLU BİTİŞİK
ŞARTLI                                                                                                                                                                                           
                                      
15."Her ne zaman güneş doğarsa gece olur değildir" önermesi nasıl bir önermedir?  
-OLUMSUZ BİTİŞİK
ŞARTLI                                                                                                                                                                                           
                                                 
  16.Mukaddem ile tali arasında birbirini yok etme yoluyla hükmolunan önermelere ......................  önermeler
AYRIKŞARTLI                                                                                                                                                                                 
                                                                      
17."sayı ya tektir ya da çiftir" önermesinin niceliği nedir?      
                                                                                                             
  -Ayrık (munfasıl) Şartlı önerme                                                                                                       
__ayrık önermeler de bir kabul bir de red vardır__iki taraf bir arada
olmaz__                                                                                                                                                                   
        
18.Bir önermenin gösterdiği şeyin yalın zorunlu ya da mümkün olup olmaması haline ne
denir?                                                                                                                                        
-KİPLİK                                                                                                                                                                     
                       
19.Kipliğine göre önermeler kaç kısımdır?  
                                                                                                                                       
  -3       *YALIN  *ZORUNLU  
*MÜMKÜN                                                                                                                                                                                      
            
___"A,B'dir  yalın  önerme      ;    A,B'dir zorunludur    zorunlu önerme  ;  A,B'dir, mümkündür  mümkün önerme"___     
                         
20.İslam mantıkçıları kiplikleri nasıl sıralamıştır?  
*İMKAN                *İMKANSIZLIK               
*ZORUNLULUK                                                                                                              

21.Son dönem islam mantıkçıları öncelerin 3 kipliğine karşı hangi 4 modaliteyi

benimserler?                                                                  
  - 1.zorunluluk             2.devam          
3.fiil              4.imkan                                                                                                                                                                      
                                                                                                                           
                                              10.ünite ÖNERMELER ARASI İLİŞKİLER      

  1.İki önerme arasında kaç kaç türlü ilişki vardır?   

  --2 türlü ilişki vardır  KARŞI OLMA ve DÖNDÜRME      

   2.Karşı olma ilişkisi nedir?          

    --Terimleri aynı olan iki önerme ya nicelik ya da nitelik veya hem nicelik hem de nitelik bakımından birbirinden farklı iseler
bu iki önerme arasında KARŞI OLMA ilişkisi vardır.            
         
3.Bir önermenin niteliğini değiştirmeden konusunu yüklem, yüklemini konu yaparak yeni bir önerme elde
etmeye   .....................   denir..    Noktalı yeri doldurunuz?                                                                  
   -DÖNDÜRME   

4."Bütün insanlar ölümlüdür"  önermesinin üst karşıt önermesi nedir?                                    

  -  "Hiçbir insan ölümlü değildir"            

  5."Bütün insanlar savcıdır" önermesinin karşıt önermesi nedir?                                                  

  - "Hiçbir insan savcı değildir"                                                                                                                                                 
-    *karşıt diyorsa niteliği farklıdır (olumlu ise olumsuz olacak)   
 
6."Bazı insanlar tarihçidir" önermesinin altkarşıt önermesi nedir?                                    
  -- "Bazı insanlar tarihçi değildir"   
         
7."Bazı insanlar ölümlüdür"  önermesinin altkarşıtı nedir?                                                
    - "Bazı insanlar ölümlü değildir."                                                                                                                                        
     *altkarşıt tikeller arasın da olur ve nitelikleri farklıdır                           
  
8."Bütün insanlar ölümlüdür."  önermesinin ALTIK önermesi nedir?                                   
- "Bazı insanlar ölümlüdür."           
                                                                                          
9."Hiçbir insan tarihçi değildir" önermesinin ALTIK önermesi nedir ?                             
- "Bazı insanlar tarihçi değildir."                                     
    *altık önerme de nicelikleri farklıdır, nitelikleri aynı . 
                      
  10."Bütün insanlar ölümlüdür."  cümlesini çelişik önermeye çeviriniz.                               
-"Bazı insanlar ölümlü değildir"       
                                             
  11."Hiçbir kitap yararlı değildir" cümlesini çelişik önermeye çeviriniz.                                
-"Bazı kitaplar yararlıdır.
     *çelişik önermede hem nitelik hem nicelik farklıdır [çelişkili işte :) ]       

12.İslam mantıkçılarına göre kaç türlü önerme vardır?                          

  -2   +düz döndürme  +ters döndürme    

13.Düz döndürmeyi açıklayınız ?                                                                                          

-Bir önermenin niteliğine ve doğruluk değerine dokunmadan konusunu yüklem yüklemini konu yapmaktır.      

14."Bütün insanlar ölümlüdür" önermesinin düz döndürmesini yazınız?                                    

-  "Bazı ölümlüler insandır"     

    15. "Bütün kuşlar kanatlıdır"    önermesinin  düz döndürmesini yazınız?                          

-"Bazı kanatlılar kuştur"                                                                                                                                                    
      *tümel olumlunun düz döndürmesi tikel olumlu olur.
                      
16. "Bazı kalemler kırmızıdır"      önermesinin düz döndürmesi nedir?                      
   --"Bazı kımızılar kalemdir"                                                                                                                                                    
*tikel olumlunun düz döndürmesi tikel olumlu olur.                                
17."Hiçbir taş canlı değildir"  önermesinin düz döndürmesini yazınız..      ?                           
      --  "Hiçbir canlı taş değildir"                                                                                                                                        
- *tümel olumsuzun düz döndürmesi yine tümel olumsuz olur .             

18.Bir önermenin niteliğine ve doğruluk değerine dokunmadan konusunun çelişiğini yüklem yüklemin
çelişiğini konu yapmak ............ döndürmedir..    noktalı yeri doldurunuz?                     
-TERS       
                                                                                                                                                                                       
    19."Her bitki canlıdır"   cümlesinin ters döndürmesini yazınız.                                  
-"Her canlı-olmayan bitki- olmayandır    
  20."Hiçbir insan filozof değildir."  cümlesini ters döndürmesini yazınız?                                       
-  "Bazı filozof-olmayan, insan-olmayan değildir.                                                                        *ters döndürme de:
Tümel olumlu tümel olumlu olur. Tümel olumsuz da tümel olumsuz olur.                                

                                                                                     
10. ünite biraz karışık ama anlayınca bulmaca gibi sayfa 111 deki şemaya bakmanızı tavsiye ederim ALLAH
YARDIMCIMIZ OLSUN .                                                     

MANTIK 11  AKIL YÜRÜTME

  1.  ...........................  hükümler arasında bağ kurmak suretiyle zihnin bilinenlerden bilinmeyenleri elde etmesidir.
Noktalı yerleri doldurunuz..  ?                                                      

-AKIL YÜRÜTME                                                                                                                  
2.Üç tür akıl yürütme vardır.. Bunları önem sırasına göre sıralayınız..?                                        

-  *TÜMDENGELİM           *TÜMEVARIM           *BENZETME                                                      3.Tümdengelim

nedir?                                                                                                          

  -Aklın, tümel bir önermeden hareketle tikel veya tekil bir önermeye geçiş suretiyle yaptığı akıl yürütme
biçimidir.                                                                                                                  4.Aşağıdakilerden hangisi Tümdengelim

için yanlıştır?                                                              
a)Bütün için doğru olan  şey bu bütünün bireyleri için de doğrudur.                                            b)Önermeler  ya da öncüller

doğruysa sonuç mutlaka doğru olur.                                             

c)Önermelerin doğru olmasına rağmen sonuç yanlışsa, kurallarına uygun olmayan bir çıkarım söz

konusudur.                                                                                                                           *d)Tümdengelim sadece dolaylı

olarak yapılır..*                                                                      5.Tümdengelim kaç

türlüdür?                                                                                               
   -   2 türlüdür     *DOĞRUDAN TÜMDENGELİM    * DOLAYLI TÜMDENGELİM(KIYAS)                         6.Tümdengelimin en

mükemmel şekli olan ................ klasik mantığın akıl yürütmeler bahsinin temel konusunu teşkil eder..  Noktalı yerleri
doldurunuz..                                                       

   -KIYAS                                                                                                                                
7. "Kıyas, doğru oldukları kabul edildiğin de özleri gereği başka bir önermeyi luzumlu kılan önermelerden oluşmuş

bir önermedir.."  kıyası açıklayan mantıkçı kimdir?                                

 -EBHERİ     (isaguci adlı mantığa giriş kitabında)                                                                      
 8.Tam ve düzenli bir kıyasta ......................,.....................,................. olmak üzere en az 3 terim bulunur.  noktalı yerleri

doldurunuz..                                                                              
-BÜYÜK TERİM , ORTA TERİM , KÜÇÜK TERİM                                                                         

  9.Bir kıyasta kaplamı en büyük olan terime ne denir?                                                                 

-BÜYÜK TERİM                                                                                                                      

10.Bir kıyasta kaplamı en az olan terime ne denir?                                                                   

-KÜÇÜK TERİM                                                                                                                      

11.İki öncül ve bir sonuçtan oluşan kıyaslara ............ denir?                                                    

-BASİT KIYAS                                                                                                                       

12.Basit kıyaslar kendi içinde 2 ye ayrılır .. bunlar nelerdir?                                                   

--*KESİN KIYASLAR   *SEÇMELİ KIYASLAR                                                                               

13.Kıyasın sonucu öncüller de anlam bakımından bulunupta şeklen bulunmazsa ..................denir. noktalı yerleri
doldurunuz..                                                                                                   

--KESİN KIYAS                                                                                                                      
14.Eger sonucun aynısı ya da karşıt hali öncüller de hem anlam hem de şekil bakımından yer alıyorsa buna ne

denir?                                                                                                         
-SEÇMELİ KIYAS                                                                                                               

15."EGER MIKNATIS BU CİSMİ ÇEKERSE O DEMİRDİR"   "MIKNATIS BU CİSMİ ÇEKMEKTEDİR"   "BU CİSİM
DEMİRDİR"          Bu önermeler hangi tür kıyasa örnektir?                                      

   --SEÇMELİ KIYAS                                                                                                                   
16."EĞER GÜNEŞ DOĞARSA GÜNDÜZ OLUR" "FAKAT GÜNDÜZ OLMAMIŞTIR"   "GÜNEŞ DOĞMAMIŞTIR"   Bu

önerme hangi tür önermeye örnektir neden?                                          

 - SEÇMELİ KIYAS çünkü sonucun karşıt hali birinci öncül de yer almaktadır.                              

  17.Bileşik kıyaslar kendi içinde kaça ayrılır isimleri nelerdir?

- 4 e ayrılır isimleri a)ileri giden zincirleme kıyas  b)gerigiden zincirleme kıyas  c)yığın zincirleme kıyas      d)hulfi

kıyas                                                                                                                                   18.Hulfi kıyas

nedir?                                                                                                          

-Bir kesin ile bir seçmeli kıyastan yapılan ve saçmaya indirgeme yoluyla ispatta kullanılan kıyastır.. 19.Düzensiz kıyas kaça
ayrılır?                                                                                                

-*MATVİ KIYAS ve DELİLLİ KIYAS(KIYASI MÜDELLELE)                                                              

20.Basit önermeden kurtulmuş bir kıyasın herhangi bir önermesi saklı tutulup söylenmediğinde bu tür

kıyasa ................... denir. Noktalı yerleri doldurunuz?                                                     

-MATVİ KIYAS (eksik önermeli kıyas)                                                                                  

 21.Delilli kıyas nedir?                                                                                                           

-Bir kıyasın öncülleriyle birlikte delilleri de belirtiyorsa , DELİLLİ KIYAS olur.      

11. ünite özet:                                        

    *Tümdengelim Doğrudan tümdengelim ve dolaylı tümden gelim(kıyas) olarak 2’ye ayrılır:

*Doğrudan tümden gelim olan kıyaslar sayı ve çeşitlerine göre BASİT  BİLEŞİK  ve  DÜZENSİZ olmak üzere 3 e
ayrılır..                                                                                                                                                                                                                                                     

*Basit kıyaslar KESİN ve SEÇMELİ OLARAK 2 YE AYRILIR..                                                                                                             

 *BİLEŞİK KIYASLAR  -İLERİ GİDEN ZİNCİRLEME KIYAS  - GERİ GİDEN ZİNCİRLEME KIYAS -YIĞIN ZİNCİRLEME KIYAS  -

HULFİ KIYAS    olmak üzere 4 e ayrılır                                                                                                           

  *Düzensiz kıyaslar  MATVİ ve  DELİLLİ KIYAS olmak üzere 2 ye ayrılır...                   

        -iyi çalışmalar.....    yazmadan edemiycem:Mantığın en mantıksız ünitesi bu ünite   kıyası atomlarına ayırmışlar düpedüz..
:)                                                                           
12.Ünite (akıl yürütmeler)

1.Tümevarım nedir?                                                                                                                  

  -Özel veya tekil önermelerden genel veya tümel önermelere varan akıl yürütme şeklidir.      
      
2.Tümevarım kaça ayrılır?
 -  2 kısma ayrılır.   *TAM TÜMEVARIM        *EKSİK TÜMEVARIM         
               
   3.Tam tümevarım nedir?
   -Eğer bir bütünü oluşturan parçaların veya bir sınıfı oluşturan bireylerin hepsini inceleyerek o bütün veya sınıf hüküm
verilebiliyorsa buna TAM TÜMEVARIM denir.   
                                                    
   4.Tam tümevarımın en önemli özelliği nedir?
-İncelenen nesnelerin tamamını kuşatılıp kuşatılamayacağıdır.

   5.Bütünü meydana getiren parçaların sadece bir kısmına dayanarak bütün hakkında hüküm verilebiliyorsa
buna ........................... denir. Noktalı yerleri doldurunuz?
   -EKSİK TÜMEVARIM

6.İbni sina tümevarımı nasıl tanımlar?

-Birçok tikelinde bulunan şeyden dolayı tümeli üzerine verilen bir yargı olarak tanımlar.

  7.Eksik tümevarımın kesin bilgi verememesinin sebebi nedir?

  -Her zaman bir istisna çıkabilme ihtimalidir.

8.Tam tümevarım ve eksik tümevarım arasındaki farkı yazınız?

  - Tam tümevarım da sonuç doğru ve zorunludur.Eksik tümevarım da ise sonuç muhtemeldir.  
9.Tümevarımın eksikliğini evrenlerin sonsuz sayıdaki elemanları ya da nesneleri kapsamasından ileri
geldiğini öne süren kimdir?
-ARİSTOTELES                                                                                                                            
10.Benzetme nedir? 
  -İki şey arasındaki benzerlikten hareketle birisi hakkında verilen bir hükmü diğeri hakkında da vermeye  denir.
11.Benzetmeyi (temsil) bir şey üzerine, kendi benzerinde bulunan bir yargıyı vermeye çalışmak olarak
tanımlayan kimdir?   
-İBN SİNA    
12.  Duygu istanbul da doğmuştur ve çok kibardır. Sümeyye de istanbul da doğmuştur . Sümeyye de çok
kibardır.             bu önermeler hangi tür akıl yürütme ye örnektir?      
-BENZETME      
 MANTIK 13. ÜNİTE
1.Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
a) kıyasın geçerli olabilmesi için formel olarak uyulması gereken kurallar vardır.
b) kıyasın dayandığı öncüllerin doğruluğu önem taşır.
c) formel olarak geçerli olan kıyas her zaman doğru bilgi verir.
d) kıyasın nasıl elde edildiği önemlidir.
e) kıyasın içerik değerleri, kıyasın doğruluğu açısından önemlidir.

2.bütün iki ayaklılar insandır

Serçeler iki ayaklıdır
Öyleyse serçeler insandır.
Yukarıdaki kıyasa göre hangisi söylenebilir?
a) formel olarak doğru bir kıyas değildir.
b) Kıyasın neticesi ‘insanlar serçedir’ olmalıydı.
c) Kıyas tekniği açısından bir hata yapılmıştır.
d) Kıyasın öncüleri doğru değildir.
e) Kıyasın öncülleri doğrudur.

3.kıyasın uygulama alanı olarak yapılan 5 sanat neye göre sıralanmıştır?

b) en sağlam ve güvenilir olandan en zayıf ve güvensiz olana

4.kıyası, öncüllerin içerik değeri bakımından 5 sanat olarak gruplandıran ilk

Müslüman mantıkçının kim olduğu düşünülmektedir?
e) farabi

5.aşağıdakilerden hangisi 5 sanattan biri değildir?

a)burhan
b)cedel
c)müşahedat
d)hitabet
e)şiir

6. burhan cedel hitabet şiir muğalata

5 sanatın doğru sıralaması hangi seçenekte doğru verilmiştir?

c) II V I III IV

7.eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

a) ikinci analitikler – kitabü’l-burhan
b) topikler- kitabü’l-mücevherat
c) retorik-kitabü’l-hitabe
d) poetika- kitabü’ş -şi’r
e) sofistik çürütmeler –kitabü’s-safsata

8.klasik mantığın en hacimli eserlerini ortaya koyma başarısını gösteren mantıkçı

kimdir?
c) İbn sina
9. önermeler içerik ve doğruluk değerlerine göre kaç kısımda incelenmiştir?
a) 7

10. önermelerin kısımları hangi seçenekte doğru verilmiştir?

e) yakiniyyat-meşhurat-müsellemat-makbulat-zanniyyat-muhayyelat-vehmiyyat

11. kesin bir sonuç elde etmek için yakiniyyattan kurulan kıyas türü hangisidir?
b) burhan

12. kuşku ve zanna ihtimali olmayıp nazariye ve bedihiye olmak üzere ikiye ayrılan
kıyas türü hangisidir?
a) yakiniyyat

13. ‘alem sonradan olmadır’

Yukarıdaki cümle ile ilgili hangisi söylenemez?
a) yakiniyyattandır
b) yakiniyyatın nazariye kısmındandır
c) akıl bunu bir kanıt aracılığı ile kabul eder
d) yakiniyyatın bedihiye kısmındandır

14. hangisi bedihi önermelerin kısımlarından değildir?

a) evveliyyat
b) fıtriyyat
c) müşahedat
d) mücerrebat
e) ayniyat

15.hangisi söylenemez?
a) evveliyat ve fıtriyyattan olan önermelere akli bedihiyyat denir
b) aklın kavrar kavramaz tasdik ettiği önermelere zaruriyyat ve mütearife denir
c) ‘zıtların birleşmesi imkansızdır’ bedihiyyenin evveliyat kısmına girer
d) ‘dört, iki değildir’ bedihiyyenin fıtriyyat kısmına girer
e) ‘dört çifttir’ bedihiyyenin fıtriyyat kısmına girer

16.’ Zihnin hiçbir vasıtaya başvurmadan, doğrudan doğruya kabul ettiği

önermelerdir.bunlar herhangi bir dış nedene, delile bağlı olmaksızın, saf aklın,
varlığı ve doğasından dolayı doğruluğunu zorunlu gördüğü önermelerdir’ bu tanım
hangisine aittir?
a) evveliyyat

17. ‘ kıyası kendisiyle beraber olan önermeler’ tanımı hangi ikisi için geçerlidir?
c) evveliyyat-fıtriyyat
18. hangisi müşahedatın iç duyular vasıtasıyla ortaya çıkan hükmüdür?
( vicdaniyyattandır )
c) açlığını hisseden birinin ‘acıktım’ demesi

19. hangisi zihnin ani bir şekilde düşünmesi ve kavraması sonucu akli sezgi ile
verilen hükümdür?
c) ay ışığını güneşten almaktadır

20. çoğunluğun tasdik ettiği, akıl için imkansız görünmeyen,duyular dünyasıyla ilgili
haberleri içeren önerme hangisidir?
b) mütevatırat