Αγια Σοφία Κωνσταντινουπόλεως

Η ανοικοδόμηση του ναού της Αγίας Σοφίας ξεκίνησε το 532 μ.Χ. από τον
Αυτοκράτορα Ιουστινιανό, μετά τη στάση του Νίκα, και ολοκληρώθηκε μέσα
σε 5 χρόνια, το 537. Αρχιτέκτονες του μνημείου ήσαν ο Ανθέμιος και ο
Ισίδωρος.

Πριν από τον ναό αυτόν υπήρχε στην ίδια θέση ένα παλαιότερος ναός, μία
ξυλόστεγη παλαιοχριστιανική βασιλική του 415, από τον οποίο σώζεται η
βάση των προπυλαίων και το κυλινδρικό σκευοφυλάκιο.

Ο ναός του Ιουστινιανού είναι ένα λαμπρό οικοδόμημα-σταθμός στην ιστορία

της Βυζαντινής αρχιτεκτονικής, που συνδυάζει γνωστούς αρχιτεκτονικούς
τύπους όπως η τρίκλιτη Βασιλική και το περίκεντρο οικοδόμημα, σε μία
μοναδική σύνθεση, τόσο από την άποψη της στατικής των όγκων όσο και της
αισθητικής αντίληψης του χώρου. Κατά την παράδοση Άγγελος Κυρίου
υπέδειξε το σχήμα του ναού στον Βασιλέα.

O τρούλλος του κατέρρευσε το 558 και ανακατασκευάστηκε από τον ανεψιό

του Ισιδώρου της Mιλήτου, Iσίδωρο το νεώτερο στα 563.

Στα 989 και 1346 ισχυροί σεισμοί κατέρριψαν τμήματα του θόλου. Στα 1305
υψώθηκαν εξωτερικά υποστηρικτικές αντηρίδες, οι οποίες αλλοίωσαν την
εξωτερική του όψη.
Ο ναός είναι διακοσμημένος με ψηφιδωτά διαφόρων εποχών. O αρχικός
διάκοσμος της εποχής του Ιουστινιανού είναι ανεικονικός, περιορίζεται
δηλαδή σε σταυρούς και φυτικά μοτίβα.

Μετά την λήξη της εικονομαχικής περιόδου το 867 (επί του Πατριάρχη
Φωτίου) προστίθενται ψηφιδωτές εικονογραφικές παραστάσεις, εκ των
οποίων η πλέον γνωστή είναι αυτή της Παναγίας Βρεφοκρατούσας στο
τεταρτοσφαίριο της αψίδας του Ιερού.
Tην επομένη της Aλώσεως του 1453 η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε τζαμί από
τον Μωάμεθ τον Πορθητή και όλος ο διάκοσμος καλύφθηκε με κονιάματα.
Παρέμεινε ως μουσουλμανικό τέμενος μέχρι το έτος 1935. Τότε ο Κεμάλ
Αττατούρκ έδωσε οδηγίες για να μετατραπεί σε Μουσείο.

Μεγάλης κλίμακας αναστηλωτικές εργασίες ανατέθηκαν το 1847 από τον

Σουλτάνο Abdul Medjid στον Ελβετό Aρχιτέκτονα Gaspare Fossati και στον
αδελφό του Giuseppe. Κατά την διάρκεια των εργασιών αυτών, οι οποίες
κράτησαν δύο χρόνια (1847 – 1849), αποκαλύφθηκαν πολλά από τα
ψηφιδωτά του ναού, τα οποία επικαλύφθηκαν ξανά (με εξαίρεση τα καθαρά
διακοσμητικά θέματα).

Πολλές πληροφορίες γι’ αυτά διασώθηκαν στις ακουαρέλλες των Fossati, που
φυλάσσονται στο Archivio Cantonale της Bellinzona στην Ελβετία και στο
έργο του Πρώσσου αρχιτέκτονα W. Salzenberg, που είχε αναλάβει τότε τη
μελέτη του μνημείου.

Μετά το 1931 το Αμερικανικό ινστιτούτο των Dumbarton Oaks ανέλαβε

αναστηλωτικές εργασίες, κατά την διάρκεια των οποίων αποκαλύφθηκε
μεγάλο μέρος των ψηφιδωτών.

Υπέρθυρο αναθηματικό ψηφιδωτό με Ένθρονη Παναγία στην οποίαν

δωρίζουν ο μεν Μέγας Κωνσταντίνος την Βασιλεύουσα Πόλη, ο δε
Ιουστινιανός την Αγιά Σοφιά.
Το Μνημείο οικοδομήθηκε ως λατρευτικός χώρος και δικαιούται να επιτελεί
τον ρόλο του ολοκληρωμένα με τους ήχους των ύμνων της βυζαντινής
ψαλμωδίας να αναπέμπονται στην Μητλερα του κόσμου στην οποία
δωρήθηκε από τους κατασκευαστές της.

Η ιδιοκτησία αυτή δεν μπορεί να αφαιρεθεί από καμία ανθρώπινη

κυριαρχία, αποτελεί ύβρι και αχαριστία προς την Παναγία, την Μητερα του
κόσμου, που δέεται νυχθημερόν για όλο τον κόσμο αδιακρίτως.