Professional Documents
Culture Documents
Annualreport 074 75 PDF
Annualreport 074 75 PDF
5nkmnsf ljifox¿M
s_ ;fdfGo k|:tfj M
!= cfly{s jif{ @)&$÷&% sf] ;~rfns ;ldltsf] jflif{s k|ltj]bg 5nkmn u/L kfl/t ug{] .
@= n]vfk/LIfssf] k|ltj]bg ;lxtsf] @)&% cfiff9 d;fGtsf] jf;nft tyf ;f]xL ldltdf ;dfKt ePsf] cfly{s jif{
@)&$÷&% sf] gfkmf gf]S;fg lx;fa, ;f]xL cjlwsf] gub k|jfx ljj/0f tyf cGo cg';"lrx? pk/ 5nkmn
u/L kfl/t ug]{ .
#= >L dxfn]vf k/LIfssf] sfof{nosf] k/fdz{ tyf sDkgLsf] n]vfk/LIf0f ;ldltsf] l;kmfl/z adf]lhd cfly{s
jif{ @)&%÷&^ sf] nflu sDkgLsf] n]vfk/LIfs lgo'Qm ug]{ / lghsf] kfl/>lds lgwf{/0f ug]{ k|:tfj kfl/t
ug]{ .
$= sDkgL P]g, @)^# sf] bkmf !*@ sf] pkbkmf -@_ adf]lhd g]kfn ;/sf/af6 :jLs[t sDkgLsf] cfly{s jif{
@)&$÷&% sf] d'gfkmf /sd dWo]af6 k|lt z]o/ ?= %%÷– -krkGg ?k}ofF_ sf b/n] gub nfef+z ljt/0f ug]{
k|:tfj kfl/t ug]{ .
v_ ljljw k|:tfj M
!= sDkgLsf] !!cf}+ jflif{s ;fwf/0f ;ef k|of]hgfy{ ldlt @)&% ;fn kf}if !% ut]b]lv ldlt @)&% ;fn kf}if
#) ut];Dd sDkgLsf] z]o/ bflvn vf/]hsf] sfd aGb ul/g] 5 . ldlt @)&% kf}if !@ ut];Dd g]kfn :6s
PS;r]~h lnld6]8df sf/f]af/ eO{ kf}if !( ut] sDkgLsf] z]o/ /lhi68{ lstfadf sfod z]o/wgLx¿n] dfq
;f] ;efdf efu lng tyf nfef+z kfpg]5g\ .
@= jflif{s ;fwf/0f ;efdf efu lng pkl:yt x'g] z]o/wgLx?n] cfkm\gf] kl/ro v'Ng] k|df0f -sfuhft_ jf z]o/
k|df0fkq jf z]o/wgLx?sf] BOID Statement clgjfo{ ?kdf lnO{ cfpg' x'g cg'/f]w ul/G5 .
#= z]o/wgL dxfg'efjx¿sf] ;'ljwfsf] nflu ;ef x'g] lbg z]o/wgL pkl:ytL k'l:tsf ;ef rfn" /x];Dd v'Nnf
/xg]5 .
$= ;fwf/0f ;efdf efu lng ;DalGwt z]o/wgL cfkm} pkl:yt x'g g;Sg] eP k|f]S;L -k|ltlglw_ lgo'Qm ug{
;lsg]5 / ;f] ;DaGwL k|f]S;L kmf/fd ;fwf/0f ;ef ;'? x'g] lbg eGbf $* 306f cufj} sDkgLsf]] s]Gb|Lo
sfof{no, eb|sfnLKnfhf, sf7df8f+}df a'emfO{ ;Sg'kg{]5 .
%= z]o/wgL dxfg'efjx¿sf] 7]ufgfdf k7fOg] sDkgLsf] P3f/f}+ jflif{s ;fwf/0f ;efsf] k|ltj]bg o; sDkgLsf]
j]e;fO6 www.ntc.net.np df klg x]g{ ;lsg]5 . s'g} sf/0fj; k|ltj]bg k|fKt ug{ g;Sg' ePsf z]o/wgL
dxfg'efjx¿n] o; sDkgLsf] s]Gb|Lo sfof{no, eb|sfnLKnfhf, sf7df8f}+af6 cfˆgf] kl/ro v'Ng] sfuhft k]z
u/L lng ;Sg' x'g]5 .
^= gfafns jf ljIfLKt z]o/wgLx¿sf] tkm{af6 sDkgLsf] z]o/wgLx?sf] nut lstfadf ;+/Ifssf] ?kdf gfd btf{
ePsf] JolQmnfO{ dfq ;+/Ifssf] ?kdf dfGotf lbOg]5 .
&= ljljw zLif{s cGtu{t 5nkmn ug{ rfxg] z]o/wgLn] ;ef x'g' eGbf & lbg cufj} sDkgLsf] s]Gb|Lo sfof{no,
sDkgL ;lrjfno, eb|sfnLKnfhf sf7df8f}+df lnlvt hfgsf/L lbg' kg]{5 . To;/L hfgsf/L glbPsf] ljifo
pk/ k|Zg ug{ ;lsg] 5}g .
*= z]o/wgL dxfg'efjx¿n] JoQm ug'{ ePsf] dGtJo jf k|Zgx¿sf ;DaGwdf ;~rfns ;ldltsf] tkm{af6 ;fd'lxs
?kn] hjfkm lbOg]5 .
(= ;'/Iffsf] b[li6sf]0fn] z]o/wgL dxfg'efjx¿ ;fwf/0f ;ef:yndf cfpFbf emf]nf, kf]sf h:tf j:t'x¿ glnO{
cfpg' x'g cg'/f]w ul/G5 . ;'/IffsdL{n] cfjZos b]v]df ;'/Iff hfFr ug{ ;Sg] x'Fbf ;f] sfo{df ;xof]u ul/lbg'
x'g cg'/f]w 5 .
========================= lhNnf ========================= d=g=kf=÷p=d=g=kf=÷g=kf÷uf=kf=, j8f g+= ======== a:g] d÷xfdL ===================== n]] To; sDkgLsf]
z]o/wgLsf] x}l;otn] ;+jt\ ====== ;fn ======== dlxgf ===== ut] ========= af/sf lbg x'g] jflif{s÷ljz]if ;fwf/0f ;efdf d÷xfdL
:jod\ pkl:yt eO{ 5nkmn tyf lg0f{odf ;xefuL x'g g;Sg] ePsfn] pQm ;efdf d]/f]÷ xfd|f] tkm{af6 efu lng
tyf dtbfg ug{sf nflu ===================== lhNnf ================== d=g=kf=÷p=d=g=kf=÷g=kf÷uf=kf=, j8f g+= =================== a:g] >L =======================
nfO{ d]/f]÷xfd|f] k|ltlglw lgo'Qm u/L k7fPsf] 5'÷k7fPsf 5f}+ .
z]o/ ;+Vof M
b|i6AoM
!= dfly plNnlvt ;Dk"0f{ Joxf]/f e/L of] lgj]bg -k|f]S;L kmf/fd_ ;fwf/0f ;ef z'? x'g] lbgeGbf sDtLdf $* 306f
cufj} sDkgLsf] /lhi68{ sfof{nodf btf{ ul/;Sg' kg]{5 .
@= Ps} z]o/wgLsf] PseGbf a9L lgj]bg -k|f]S;L kmf/fd_ k|fKt ePdf ;f] z]o/wgLn] k]; u/]sf ;a} lgj]bg -k|f]S;L
kmf/fd_ x¿ /2 x'g]5g\ .
g]kfn b"/;~rf/ sDkgL lnld6]8 @)^) sDkgLsf] ;~rfns ;ldltdf & hgf ;~rfns
df3 @@ -% km]a|'c/L, @))$_ df tTsflng /xg] Aoj:yf /x]sf] 5 . sDkgLsf] ;~rfns
g]kfn b"/;~rf/ ;+:yfgaf6 ?kfGt/0f ;ldltsf] cWoIf g]kfn ;/sf/ ;~rf/ tyf
eO{ sDkgL P]g cg';f/ :yfkgf ePsf] ;"rgf k|ljlw dGqfnosf ;lrj /xg] Aoj:yf 5
xf] . o;sf] s]Gb|Lo sfof{no eb|sfnLKnfhf, eg] cGo ;~rfnsx?df g]kfn ;/sf/ cy{
sf7df8f}+df /x]sf] 5 . b"/;~rf/ ;]jfk|bfos dGqfnosf k|ltlglw, g]kfn ;/sf/ sfg"g Gofo
sDkgLx?dWo] cu|0fL :yfgdf /x]sf] of] sDkgLn] tyf ;+;bLo dfldnf dGqfnosf k|ltlglw, sDkgLsf
EjfO; ;]jfdf GSM, CDMA, PSTN / 8f6f k|aGw lgb]{zs, g]kfn ;/sf/ ;~rf/ tyf ;"rgf
;]jfdf 3G, 4G, EVDO, WiMAX, ADSL k|ljlwaf6 k|ljlw dGqfnosf k|ltlglw, sDkgLdf sfo{/t
b]zAofkL?kdf ;]jf k|bfg ul//x]sf] 5 . b]zdf sd{rf/Lx?af6 5gf}6 ePsf] sDkgLsf] sd{rf/L /
b"/;~rf/ ;]jf k|bfg ug]{ ;]jfk|bfosx? dWo] ;j{;fwf/0f zo]/wgLx? dWo]af6 lgjf{lrt k|ltlglw
;jf{lws ;]jf / ;]jfu|fxLx? /x]sf] o; sDkgLn] Ps hgf /x]sf 5g\ . g]kfn :6s PS;r]Gh
;dofg's"n gjLgtd k|ljlwx? leqofpb} cTofw'lgs lnld6]8df ;"rLs[t sDkgLx?dWo] sDkgLsf] z]o/
k|ljlwx?sf] k|of]u u/L u|fxsx?sf] cfjZostf ahf/ k'FhLs/0fsf] cfwf/df sDkgL k|yd :yfgdf
k"/f ub}{ æ/fi6«sf] ;~rf/Æ aGg ;kmn ePsf] 5 . /x]sf] 5 .
*=$*∞
)=)#∞
(!=$(∞
k|lt sd{rf/L
/fh:j j[l4b/ !=%@ k|ltzt cf};t cfDbfgL ?= !),&)( xhf/
¿= %% ;/sf/L sf]ifdf
k|ltkmn k|ltz]o/ of]ubfg ?= @^=^% ca{
EjfO; ;]jfsf]
df]jfOn u|fxs !=(# s/f]8 ahf/ lx:;f %)=( k|ltzt
EjfO; ;]jfsf]
u|fxs j[l4b/ !#=%! k|ltzt sd{rf/L $,@@$
46 18
44=25 13=5
42=5 9
40=75 4=5
39 0
2070÷71 2071÷72 2072÷73 2073÷74 2074÷75 2070÷71 2071÷72 2072÷73 2073÷74 2074÷75
15
75
14
50
25 13
0 12
2070÷71 2071÷72 2072÷73 2073÷74 2074÷75 2070÷71 2071÷72 2072÷73 2073÷74 2074÷75
120
39
29=25 90
19=5 60
9=75 30
0 0
2070÷71 2071÷72 2072÷73 2073÷74 2074÷75 2070÷71 2071÷72 2072÷73 2073÷74 2074÷75
;/sf/L sf]ifdf of]ubfg -?= ca{df_ k|lt sd{rf/L cf};t cfDbfgL -? xhf/df_
30 11,000
25
8,250
20
15 5,500
10
2,750
5
0 0
2070÷71 2071÷72 2072÷73 2073÷74 2074÷75 2070÷71 2071÷72 2072÷73 2073÷74 2074÷75
kl/sNkgf
;:tf] / e/kbf]{ b"/;~rf/ ;]jfx¿ ;j{;'ne
?kdf ;a}nfO{ pknAw u/fpgsf ;fy} b"/;~rf/
If]qdf b]zs} cu|0fL ;]jfk|bfossf] ?kdf
:yflkt /lx/xg]] xfd|f] kl/sNkgf /x]sf] 5 .
nIo
b]zsf zx/L If]qb]lv lnP/ clt ljs6 7fp“df
;d]t ;:tf] / e/kbf]{ b"/;~rf/ ;]jfx¿
pknAw u/fpg' xfd|f] nIo /x]sf] 5 .
n]vfk/LIf0f ;ldlt
k|aGw lgb]{zs
kbk"lt{ ;lrjfno
k|d'v k|fljlws k|d'v dfgj ;+;fwg k|d'v ljQLo k|d'v Jofj;flos jfo/nfOg tyf u|fxs jfo/n]; ;]jf cf/=6L=8L=Pkm=
clws[t clws[t clws[t clws[t ;]jf lgb]{zgfno lgb]{zgfno kl/rfng cfof]hgf
afofFaf6 qmdz
sDkgL ;lrj ;b:o
z}nhf /fO{ wg/fh 1jfnL
gfoa k|aGw lgb]{zs, g]kfn 6]lnsd ;x–;lrj, sfg"g, Gofo tyf ;;+bLo dfldnf dGqfno
;b:o ;b:o
pQ/ s'df/ vqL ;"o{ eQm kf]v/]n
;x–;lrj, cy{ dGqfno lgldQ k|aGw lgb{]zs, g]kfn 6]lnsd
cWoIf ;b:o
dx]Gb|dfg u'?ª\u lji0f' k|;fb s;h'
;lrj, ;~rf/ tyf ;"rgf k|ljlw dGqfno ;j{;fwf/0f z]o/wgL k|ltlglw
;b:o ;b:o
/flwsf cof{n /fh axfb'/ /fjn
;x–;lrj, ;~rf/ tyf ;"rgf k|ljlw dGqfno sd{rf/L k|ltlglw
cWoIfsf] dGtJo
ð b]ze/Lsf zx/f]Gd'v :yfgx?df sDkgLsf] d'n'ssf] ljs6 tyf u|fdL0f If]qx¿df ;d]t
;]jf lj:tf/ tyf ;~rfngsf] nflu cfjZos ;~rf/ tyf ;"rgf k|ljlw pknAw u/fO{ d'n'sdf
k"jf{wf/x? v8f u/L u|fxsx?nfO{ sDkgLsf JofKt l8lh6n l8efO8 Go"gLs/0f ug]{ / l8lh6n
;]jf k|lt cfslif{t Pj+ cfj4 u/L cfo j[l4 OGSn'hgsf] cjwf/0ffnfO{ ;fsf/ kfg]{ l;nl;nfdf
ul/g]5 . ;dLIff cjlwdf sDkgLsf] of]ubfg dxTjk"0f{ /x]sf]
5 . OG6/g]6sf] ljsf; / lj:tf/n] ;"rgf k|ljlwsf]
ð ljZjAofkL ?kdf nf]slk|o /x]sf] Mobile If]qdf NofPsf] qmflGtsf/L kl/jt{gsf] sf/0f
Financial Services nfO{ sDkgLsf] g]6j{sdf b"/;~rf/ ;]jf cTofjZos / cfwf/e"t ;]jfsf]
;~rfngdf NofOg]5 . ?kdf kl/0ft eO;s]sf] ;Gbe{df OG6/g]6 ;]jf cfd
pkef]Qmfx¿sf] b}lgs hLjgsf] kof{o ag]sf] 5 .
ð gof+ u|fxsx?nfO{ sDkgLsf ;]jfx? OG6/g]6n] ;"rgf / ;~rf/df ;xh kx'Frsf] cnfjf
k|lt cfslif{t ug{'sf ;fy} xfn eO/x]sf kof{Kt cj;/x¿ ;d]t pknAw u/fpg] x'Fbf xfdLn]
u|fxsx?nfO{ klg cfslif{t ul//fVg ljleGg 8f6f ;]jfsf] b]zJofkL ljsf; / lj:tf/sf] nflu
k|sf/sf] Eofn'P8]8 ;]jf pknAw u/fO{ k"jf{wf/ ljsf;df ljz]if Wofg lbPsf 5f}+ . 8f6f
sDkgLsf] k|lt u|fxs cf};t cfDbfgL j[l4 ;]jfsf] u'0f:t/df yk ;'wf/ ug{sf] nflu AofG8ljy
ug{df hf]8 lbOg]5 . yKg] sfo{nfO{ lg/Gt/tf lbg'sf] cnfjf u|fxsx?nfO{
k|lt:kwf{Tds z'Nsdf ;]jf lbO/x]sf 5f}+ .
ð gof+ k|ljlwnfO{ ;dofg's'n cjnDag u/L
u|fxsx?sf] rfxgf cg';f/ ;]jf pknAw a9\bf] ljZjJofkLs/0f;Fu} b"/;~rf/ If]qdf
u/fOg]5 . eO/x]sf] k|lt:kwf{sf] sf/0fn] xfd|f lg0f{o k|lqmof,
sfo{z}nL, ;+:yfut ;+/rgfdf ;'wf/ u/L sDkgLnfO{
xfd|f] ;]jfIf]q tyf ;~hfnn] b]zsf ;Dk"0f{ lhNnf kl/jt{gd'vL, Jofj;flos tyf ultzLn ;+u7gsf]
tyf gu/÷ufpkflnsfnfO{ ;d]l6;s]sf] 5 . xfdLn] ?kdf ljsf; ug{ cfjZos /x]sf] 5 . o;} qmddf
;]jf lj:tf/sf] sfo{nfO{ gfkmfd"ns If]qx¿df /0fgLlts ;fem]bf/sf] lgo'lQm, sfof{Gjognufot
dfq ;Lldt g/fvL t'ngfTds?kdf nufgL a9L cfjZos sfo{x¿df k/fd{z tyf ;xhLs/0fsf]
x'g] / k|ltkmn Go"g x'g] clt ljs6 tyf b'u{d nflu k/fdz{bftf;Fu ;Demf}tf u/L sDkgLsf] Due
If]qx¿df ;d]t lg/Gt/tf lbO/fv]sf 5f}+ . ;ldIff Diligence Audit (DDA) ug]{ sfo{ ;DkGg eO{
jif{df @@! b'u{d :yfgx?df la=6L=P;= :yfkgf k/fdz{bftfaf6 clGtd k|ltj]bg k|fKt eO;s]sf] 5 .
If]qLo lgb]{zgfnox?
g]kfn b"/;~rf/ sDkgL lnld6]8sf] P3f/f}+ jflif{s ;fwf/0f ;efdf pkl:yt ;Dk"0f{ z]o/wgL dxfg'efjx¿,
cfdlGqt k|ltlglwx?, sd{rf/Lx¿nfO{ xflb{s :jfut tyf cleafbg AoQm ub{5f}+ .
xfdLn] u|fxsx?sf] rfxgf tyf cfjZostfnfO{ dWogh/ u/L gjLgtd k|ljlwdf cfwfl/t u'0f:t/Lo b"/;~rf/
;]jf k|bfg u/L b"/;~rf/ If]qdf ;j{>]i7 a|fG8sf] ?kdf :yflkt x'g cfkm\gf] ;a} ;|f]t tyf ;fwgx¿nfO{
clwstd kl/rfng ul//x]sf 5f}+ . xfdLn] gfkmfdf dfq ;Lldt g/xL, b]zsf] ;'ud b]lv clt ljs6 :yfgdf
;d]t pko'Qm k|ljlw k|of]u u/L ;:tf] / e/kbf]{ b"/;~rf/ ;]jf pknAw u/fO/x]sf 5f}+ .
sDkgLsf] sfo{;Dkfbg
ljQLo pknlAw
;dLIff jif{df sDkgLsf] s'n cfo !=%@ k|ltztn] j[l4 eO{ ?= $%=@& cj{ k'u]sf] 5 . tLj| k|lt:kwf{sf] sf/0fn]
EjfO; tyf 8f6f ;]jfsf] dxz'ndf Aofks s6f}tLsf afjh'b gfkmf !#=&# k|ltztn] j[l4 u/L sDkgLn] ;~rfng
cfo ?= #(=)@ cj{ sfod ug{ ;kmn ePsf] 5 . sDkgLsf] s'n vr{df @=&( k|ltztn] sdL cfPsf] 5 .
-/sd ?= cj{df_
ljj/0f cfly{s jif{ a9L÷-36L_
@)&$÷&% @)&#÷&$ ?= df k|ltztdf
s'n cfo 45=27 44=59 0=68 1=52
;~rfng cfo 39=02 40=34 -1=32_ -3=27_
sd{rf/L vr{ 5=95 5=33 0=62 11=63
dd{t tyf ;~rfng vr{ 6=74 6=53 0=21 3=21
k|zf;lgs vr{ 1=32 1=29 0=03 2=32
s'n vr{ 23=35 24=02 -0=67_ -2=79_
Gffkmf 17=48 15=37 2=11 13=73
k|lt z]o/ cfDbfgL 116=56 102=49 14=07 13=73
g]^jy{ k|lt z]o/ 664=40 608=86 55=54 9=12
Jofj;flos pknlAw
EjfO; ;]jf
sDkgLsf] EjfO; ;]jfsf] u|fxs cfwf/ !#=%! k|ltztn] j[l4 eO{ ! s/f]8 (( nfv *) xhf/ k'u]sf] 5 .
sDkgLsf] hDdf EjfO; ;]jfsf] u|fxs dWo] **=)@ k|ltzt lh=P;=Pd= ;]jfsf] / afsL cGo ;]jfsf] /x]sf] 5 .
;ldIff jif{df sDkgLsf] EjfO; ;]jfsf] ahf/ lx:;f #=&& k|ltztn] j[l4 eO{ %)=( k|ltzt k'u]sf] 5 .
sDkgLsf] ljleGg EjfO; ;]jfx?sf] u|fxs cfwf/ lgDgfg';f/ /x]sf] 5 .
#=$$∞
**=)@∞
2,00,00,000
1,50,00,000
1,00,00,000
50,00,000
0
2070÷71 2071÷72 2072÷73 2073÷74 2074÷75
6,80,000 1,35,00,000
6,70,000 90,00,000
6,60,000 45,00,000
6,50,000 0
2070÷71 2071÷72 2072÷73 2073÷74 2074÷75 2070÷71 2071÷72 2072÷73 2073÷74 2074÷75
18,00,000 1,200
13,50,000 900
9,00,000 600
4,50,000 300
0 0
2070÷71 2071÷72 2072÷73 2073÷74 2074÷75 2070÷71 2071÷72 2072÷73 2073÷74 2074÷75
8f6f ;]jf
sDkgLsf] 8f6f ;]jfsf] u|fxs cfwf/ @(=@$ k|ltztn] j[l4 eO{ ! s/f]8 * nfv *# xhf/ k'u]sf] 5 . sDkgLsf]
hDdf 8f6f ;]jfsf] u|fxs dWo] (^=^* k|ltzt lh=P;=Pd= ;]jfsf] / afsL cGo ;]jfsf] /x]sf] 5 . ;ldIff jif{df
sDkgLsf] a|f]8Jof08 8f6f ;]jfsf] ahf/ lx:;f $#=^ k|ltzt /x]sf] 5 .
#=#@∞
(^=^*∞
lh=P;=Pd= l;=l8=Pd=P=÷jfOd}S;÷P=l8=P;=Pn=÷Pkm=l6=l6=Pr=
82,50,000
55,00,000
27,50,000
0
2070÷71 2071÷72 2072÷73 2073÷74 2074÷75
cfly{s jftfj/0f
ljZj cy{tGq
cGt/f{li6«o d'b|fsf]ifn] cS6f]j/ @)!* df k|sfzg u/]sf] World Economic Outlook cg';f/ ljZj cy{tGqsf]
j[l4b/ ;g\ @)!* / @)!( df #=& k|ltzt /xg] k|If]k0f u/]sf] 5 . ljsl;t d'n'sx¿sf] cy{tGq ;g\ @)!*
df @=$ k|ltzt / ;g\ @)!( df @=! k|ltztn] j[l4 x'g] sf]ifsf] cg'dfg 5 . To:t} pbLodfg tyf ljsf;zLn
cy{tGqx¿sf] j[l4b/ ;g\ @)!* / ;g\ @)!( df $=& k|ltzt /xg] cg'dfg sf]ifn] u/]sf] 5 . cfly{s ;'wf/sf
sfo{qmd, cfk"lt{df ;xhtf / gLltut ;'wf/sf] sf/0f nufgLsf] jftfj/0fsf] l;h{gf eO{ l5d]sL d'n's ef/tsf]
cy{tGq ;g\ @)!* / @)!( df qmdzM &=# / &=$ k|ltztn] j[l4 x'g] tyf l5d]sL d'n's rLgsf cy{tGq ;g\
@)!* df ^=^ k|ltztn] / ;g\ @)!( df ^=@ k|ltztn] j[l4 x'g] sf]ifsf] k|If]k0f /x]sf] 5 .
;~rfns ;ldlt
sDkgL P]g, @)^#, sDkgLsf] k|aGwkq tyf lgodfjnL cg';f/ ;~rfns ;ldlt u7g ePsf] 5 . ;~rfns
;ldltn] cfkm\gf] sfd sf/jfxL sDkgL P]g, @)^#, sDkgLsf] k|aGwkq tyf lgodfjnL cg';f/ ub}{ cfPsf] 5 .
sDkgLsf] k|aGwkqdf ePsf] Aoj:yf cg';f/ & hgf ;~rfnsx? /x]sf 5g\ .
@)&%, c;f9 d;fGtdf b]xfosf] ;~rfns ;ldlt /x]sf] 5 .
qm=;+= Gffd kb
!= >L dx]Gb|dfg u'?ª\u cWoIf
@ >L sfldgL /fhe08f/L ;b:o
#= >L /d]z 9sfn ;b:o
$= >L /fdrGb| 9sfn ;b:o
% >L pQ/ s'df/ vqL ;b:o
^= >L lji0f' k|;fb s;h' ;b:o
& >L /fh axfb'/ /fjn ;b:o
kbflwsf/L kb
;~rfns >L /flwsf cof{n cWoIf
;~rfns >L wg/fh 1jfnL ;b:o
;~rfns >L pQ/ s'df/ vqL ;b:o
;~rfns >L lji0f' k|;fb s;h' ;b:o
gf=k|=lg= -cf=n]=k= tyf lg= ljefu_ >L uf]s0f{ k|;fb l;6f}nf ;b:o ;lrj
n]vfk/LIf0f ;ldltn] sDkgL P]g, @)^# sf] bkmf !^$ / !^% df ePsf] Aoj:yf cg';f/ sDkgLsf] ljQLo
l:ylt, cfGtl/s lgoGq0f tyf hf]lvd Joj:yfkg k|0ffnL, k|rlnt lgod sfg"gx¿sf] cg'kfng / n]vfk/LIf0f
sfo{qmd cflb af/] lgoldt ;dLIff u/L ;~rfns ;ldlt tyf Joj:yfkgnfO{ cfjZos ;'emfj lbb} cfPsf]
5 . n]vfk/LIf0f ;ldltsf] e"ldsf k|efjsf/L agfpg ;do–;dodf a}7s a;L n]vfk/LIf0f k|ltj]bg Pj+
sDkgLdf :yflkt cfGtl/s lgoGq0f k|0ffnLsf] ;do ;fk]If k'g/fjnf]sg ug]{ ul/Psf] 5 . ;fy} ;ldltn]
cfGtl/s tyf afx\o n]vfk/LIf0f k|ltj]bgx¿dfly lj:t[t 5nkmn / ;dLIff u/L sDkgL ;~rfngsf] nflu
cfjZos ;'emfjx¿ ;~rfns ;ldlt tyf Joj:yfkgnfO{ k|bfg ub}{ cfPsf] 5 .
cf=j= @)&$÷&% df n]vfk/LIf0f ;ldltsf] a}7s !# k6s a;]sf] / ;ldltsf kbflwsf/Lx¿nfO{ lgDgfg';f/sf]
a}7s eQf e'QmfgL ul/Psf] 5 .
n]vfk/LIfs
sDkgLsf] cf=j= @)&$÷&% sf] clGtd n]vfk/LIf0f dxfn]vf k/LIfssf] sfof{nosf] l;kmfl/;df lgo'Qm x'g' ePsf
n]vfk/LIfs rf6{8{ PsfpG6]06 >L ;'af]w s'df/ s0f{ / rf6{8{ PsfpG6]06 >L cRo't /fh hf]zLaf6 ;DkGg ePsf]
5 . cfly{s jif{ @)&%÷&^ sf] n]vfk/LIf0f ug{sf] nflu dxfn]vf k/LIfssf] sfof{nosf] k/fdz{ tyf n]vfk/LIf0f
;ldltsf] l;kmfl/; cg';f/ o; ;fwf/0f ;efaf6 n]vfk/LIfssf] lgo'QmL ul/g]5 .
u|fxs ;]jf
xfdL u|fxsx?sf] u'gf;f] tyf lh1f;f ;Daf]wg ug{ k|lta4 5f}+ . u|fxsx?sf] u'gf;f]x? ;dodf ;Daf]wg
ug{sf] nflu @$÷& u|fxs ;]jf s]Gb|sf] Aoj:yf ul/Psf] 5 . u|fxsx?n] cfkm\gf] u'gf;f] tyf lh1f;fx?
lh=P;=Pd, l;=l8=Pd=P= / jfODofS; ;]jfsf] xsdf !$(*, lk=P;=l6=Pg=, Pkm=l6=l6=Pr, P=l8=P;=Pn, lnH8nfOg
/ le:of6;]jfsf] xsdf !(* af6 /fVg ;lsg] Aoj:yf ul/Psf] 5 . u|fxsx?n] !(& af6 s'g} klg ;+3
;+:yfsf] 6]lnkmf]g gDa/ ;f]wk'5 ug{ ;lsg] Aoj:yf ul/Psf] 5 . To:t} d'n'se/ /x]sf] sDkgLsf] !%*
u|fxs;]jf s]Gb|af6 u'gf;f] ug{ ;Sg]5g\ . sDkgLsf] u|fxs ;]jf s]Gb| b]zsf] && j6} lhNnfdf /x]sf] 5 .
g]kfn ;/sf/, k|wfgdGqLsf] sfof{nodf /x]sf] x]nf] ;/sf/dfkm{t ;d]t ;]jfu|fxLn] u'gf;fx? /fVg ;Sg]5g\ .
;"rgfsf] xs ;DaGwL P]g, @)^$ cg';f/ sDkgLsf] k|jQmf, ;xk|jQmf tyf ;"rgf clwsf/L tf]lsPsf] 5 . s'g}
klg ;]jfu|fxLn] ;"rgfsf] xs ;DaGwL P]g, @)^$ df ePsf] Aoj:yfsf] clwgdf /xL sDkgL ;DaGwL ;"rgf
k|jQmf, ;xk|jQmf tyf ;"rgf clwsf/L;Fu dfu ug{ ;Sg]5 . ;fy} sDkgL ;DaGwL cfjZos hfgsf/L k|jQmf,
;xk|jQmf dfkm{t sDkgLn] ;~rf/ dfWodnfO{ lgoldt?kdf pknAw u/fO{ ;]jfu|fxLx?nfO{ hfgsf/L u/fpg]
ul/Psf] 5 .
hf]lvd Aoj:yfkg
ljZjJofkL ?kdf eO/x]sf] b"/;~rf/ k|ljlwsf] ljsf;, Data ;]jf / Smart Phone sf] a9\bf] k|of]usf sf/0f
Skype, Viber nufot cGo OTT ;]jfx¿sf] k|of]u a9\b} uPsf] sf/0fn] ljb]zaf6 x'g] cfudg sn / d'n'saf6
x'g] afXoudg snsf] kl/df0fdf klg c;/ k/]sf] 5 . csf]{ tkm{ cWoog / /f]huf/Lsf nflu ljb]z hfg]x¿nfO{
nlIft u/L sDkgLn] plrt ahf/ /0fgLlt lnPsf]] 5 . sDkgLn] k|fKt ug{] /fh:jdf d'n's lelqg]
cGt/f{li6«o sn jfkt sDkgLn] k|fKt ug{] /sdsf] 7"nf] of]ubfg /xg] u/]sf] 5 . o:tf] cj:yfdf s]xL JolQm /
;d"xn] u}/sfg'gL ?kdf sDkgLsf] g]6j{ssf] cglws[t k|of]u u/L sDkgLsf] cfo / d'n'ssf] /fh:j r'xfj6 ug{
sd{rf/L egf{
xfdLn] bIf sd{rf/L egf{ ug{sf] nflu kf/bzL{ gLlt, lgod tyf dfkb08x? nfu" u/]sf 5f}+ . sDkgLn] sd{rf/L
egf{ lglZrt dfkb08sf] cfwf/df k|lt:kwL{ tl/sfn] ug]{ u/]sf] 5 . ;fy} d'n'ssf] ;+ljwfgsf] dd{ cg';f/
;dfj]lztfsf] l;4fGtsf] cfwf/df ;d]t sd{rf/L egf{ ug]{ ul/Psf] 5 .
sDkgLdf sfo{/t dlxnf tyf k'?if sd{rf/Lx?sf] ljj/0f o; k|sf/ /x]sf] 5 .
;/f]sf/jfnf;Fusf] ;DaGw
xfdLn] cfkm\gf ;a} ;/f]sf/jfnfx¿;Fu ;f}xfb{k"0f{ tyf Jofj;flos ;DaGw lj:tf/ u/]sf 5f}+ . o:tf ;DaGwx¿
sDkgLsf] efjL k|ult / ;kmntfsf nflu pko'Qm dfWod x'g] ljZjf; xfdLn] lnPsf 5f}+ . b"/;~rf/ tyf ;"rgf
k|ljlwsf cTofw'lgs ;]jfx¿;Fu ;DalGwt pks/0f pTkfbg ug{] sDkgLx¿, ;]jf pknAw u/fpg] k/fdz{bftfx¿,
cfk"lt{stf{x¿;Fu klg sDkgLsf] ;'dw'/ ;DaGw lg/Gt/ /x]sf] 5 . xfdLn] z]o/wgL dxfg'efjx?sf] hfgsf/Lsf]
nflu ljQLo tyf cGo hfgsf/Lx? lgoldt ?kdf pknAw u/fpb} cfPsf 5f}+ . o;sf] cnfjf sd{rf/L
o"lgog, b"/;~rf/ lgofds lgsfo, cGo ;/sf/L lgsfox¿ tyf cGt/f{li6«o lgsfox? -h:t}M International
Telecommunications Union, GSM Association, Asia-Pacific Telecommunity cflb_ ;Fu klg sDkgLsf]
Jofj;flos ;DaGw lg/Gt/ / ;'dw'/ /xL cfPsf] 5 .
ð k|ljlwsf] tLj| kl/jt{gsf] sf/0f gjLg k|ljlwdf cfwfl/t ;]jf pknAw ug{ sl7gfO ePsf] .
ð tLj| k|lt:kwf{ tyf k|ljlwdf cfPsf] tLj| kl/jt{gsf sf/0f /fhZjdf gs/fTds k|efj k/]sf]
ð u|fxssf] ?lr tyf rfxgfdf kl/jt{g eO/x]sf]n] u|fxssf] rfxgf cg';f/ ;]jf k|bfg ug{ sl7gfO ePsf] .
ð ;/sf/L gLlt lgodsf] kfngf ug{' sDkgLsf] st{Jo ePsf] / sltko ;/sf/L gLlt lgodx¿ k|lt:kwf{sf] nflu
Jofjxfl/s gePsf]] .
ð ef}uf]lns ljljwtfsf] sf/0f b"/;~rf/ pks/0fx¿ h8fg tyf ;~rfng ug{ sl7gfO ePsf] .
ð ;':t cffly{s j[l4, /fhgLlts cl:y/tf cflbsf] sf/0f ;du| cfly{s cj:yf k|efljt eO{ b"/;~rf/ If]qdf
klg k|efj k/]sf] .
wGojfb 1fkg
sDkgLsf] k|ultsf] nflu z]o/wgL / z'elrGtsx¿sf] tkm{af6 k|fKt c6'6 ;dy{g, ;xof]u / xf};nfsf] nflu
;~rfns ;ldltsf] tkm{af6 xfdL xflb{s s[t1tf JoQm ub{5f}+ . lg/Gt/ ;xof]u / lgb]{zgsf] nflu xfdL g]kfn
;/sf/, ;~rf/ tyf ;"rgf k|ljlw dGqfno, g]kfn b"/;~rf/ k|flws/0f, g]kfn lwtf]kq af]8{nfO{ ;d]t wGojfb
1fkg ug{ rfxG5f}+ . sDkgLsf] pGglt / k|ultdf lg/Gt/ nuglzn eO{ ;fy lbg] sDkgL Joj:yfkg tyf
sd{rf/Lx¿nfO{ ljz]if wGojfb lbg rfxG5f}+ . sDkgLsf] k|ultsf] nflu sd{rf/Lx?sf] sfdk|ltsf] k|lta4tf,
OdfGbfl/tf / nugzLntfsf] ;~rfns ;ldlt pRr k|z+;f ub{5 . xfdLn] cfkm\gf] ;a} >f]t tyf ;fwgx?nfO{
clwstd kl/rfng u/L cfufdL lbgdf gjLg k|ljlwdf cwfl/t tyf u|fxssf] rfxgf cg';f/ yk u'0f:t/Lo ;]jf
lbg] k|lta4tf AoQm ub{5f}+ .
cGTodf, ;]jf k|bfg ug]{ dxTjk"0f{ cj;/ k|bfg ug]{ xfd|f ;a} cfb/0fLo u|fxsju{k|lt klg xflb{s s[t1tf 1fkg
ub}{ cfufdL lbgdf ;d]t oxf+x?sf] ;xof]u tyf ;b\efjsf] ck]Iff ub5f}{ .
@= n]vfk/LIfssf] k|ltj]bg M
jflif{s k|ltj]bgdf ;+nUg ul/Psf] .
*= k|ltj]bgdf plNnlvt ljj/0fx¿ ;To, tYo k"0f{ 5g\ egL k|aGw lgb]{zssf] k|lta4tf M
o; k|ltj]bgdf plNnlvt hfgsf/L tyf ljj/0fx¿sf] z'4tf, ;Totf tyf tYok"0f{tf ;DaGwdf d JolQmut
?kdf pQ/bfloTj lnG5' . ;fy} d of] pb\3f]if ub{5' ls, d}n] hfg]a'e]m;Dd o; k|ltj]bgdf plNnlvt
ljj/0fx¿ ;To–tYo k"0f{ 5g\ / nufgLstf{x¿nfO{ nufgL ug]{ ;DaGwdf lg0f{o lng cfjZos s'g} ljj/0f,
;"rgf tyf hfgsf/Lx¿ n'sfOPsf] 5}g .
k|aGw lgb]{zs
g]kfn b"/;~rf/ sDkgL lnld6]8
bz] sf ;'ud, b'ud{ , lxdfn, kxf8 / t/fO{sf ;a} If]qdf ljleGg k|ljlw, pks/0f / k|0ffnLx?sf] dfWodaf6
b"/;~rf/sf k/Dk/fut Pjd\ cTofw'lgs ;a} lsl;dsf ;]jfx¿ k|bfg u/L ;du| ;fdflhs ultlzntfdf uxlsnf]
ofu] bfg ul//x]sf] g]kfn 6]lnsdsf] o; If]qdf ljleGg ¿kdf sfd u/]sf] ;o jif{eGbf nfdf] Oltxf; 5 . olt
nfdf] / lg/Gt/sf] lhDd]jf/Lk"0f{ sfo{df ultlzn ¿kdf nflu b]z ljsf;sf] dxÎjk"0f{ kIfdf ;xefuL x'g kfpg'
xfd|f] nflu uf}/jsf] s'/f xf] . ;+:yfsf] lg/Gt/sf] cu|tf, Jofj;flos ;kmntf / ultlzntfdf xfd|f ljljw ;]jfsf
;du| k|of]ustf{ dxfg'efjx¿sf] ljZjf;, Jofj;flos ;fem]bf/x¿sf] ;xsfo{, z]o/wgL dxfg'efjx¿sf] cf:yf Pjd\
sd{rf/Lx¿sf] d]xgt dxÎjk"0f{ sf/s tTjsf] ¿kdf /x]sf 5g\ .
b]zdf b"/;~rf/ ;]jf k|bfg ug]{ ;]jfk|bfosdWo] ;jf{lws w]/} ;]jfx¿ / ;]jfu|fxLx¿ /x]sf] o; sDkgLn]
;dofg's'n / gaLgtd k|ljlwx¿ leœofpb} k/Dk/fut 6]lnkmf]g, df]afOn 6]lnkmf]g, a|f]8Aof08 OG6/g]6 nufotsf
cfwf/e"t Pad\ k"/s ;]jfx¿ k|bfg u/L u|fxsx¿sf] cfjZostf k"/f ub}{ æ/fi6«sf] ;~rf/æ aGg ;kmn ePsf] 5 .
;j] fx¿sf] lg/Gt/ 36\bf] d"No, lg/Gt/ al9/x]sf] ahf/ k|lt:kwf{, cToGt l56f] l56f] x'g] k|fljlws ljsf;sf] sf/0f
7"nf] nufgLsf] l56f] k|ltkmn p7fO ;Sg'kg]{ Jofj;flos cfjZostf Pjd\ kl/jlt{t Jofj;flos kl/b[iodf cfˆgf]
sfo{zn } L tyf sfo{Ifdtfdf pNn]Vo ;'wf/ b]vfpg'kg]{ Jofjxfl/s r'gf}tLx¿ x'b+ fx'b+ } klg o; sDkgLn] o; If]qdf
cu|0fL :yfg sfod /fVb} u|fxsx¿sf] ljZjf; tyf nufgLstf{x¿sf] cf:yf sfod /fVg ;kmn ePsf] 5 . of] cu|tf
/ ultlzntf eljiodf klg sfod /fVg] xfd|f] k|lta4tf /x]sf] 5 .
sDkgLn] @)&% c;f]h dlxgf ;Dddf b]ze/sf @ s/f]8 ^ nfv (@ xhf/ u|fxs dxfg'efjx¿nfO{ 6]lnkmf]g ;]jf
k|bfg u/]sf] 5 . ;f] cg';f/ sDkgLsf] 6]ln3gTj &!=!) k'us] f] 5 . s"n k|of]ustf{x¿ dWo] ! s/f]8 *@ nfv &(
xhf/ hgfn] lh= P;= Pd= df]afOn ;]jf, !& nfv ## xhf/ hgfn] l;= l8= Pd= P= df]afOn ;]jf, ^ nfv &* xhf/
hgfn] Nof08nfOg ;]jf k|of]u ul//xg'ePsf] 5 . To;}u/L ;f]lx cjlwdf df]afOn 8f6f, Pl8P;Pn, Pkml6l6Pr,
jfODofS; / nLh nfO{g u/L sDkgLsf] OG6/g]6 ;]jf k|of]ustf{x¿sf] ;+Vof ! s/f]8 !% nfv k'u]sf] 5 .
k|of]ustf{sf] qmozlQm cg'?k ;do ;fk]If ?kdf to ul/Psf] d"No, lt/]sf] d"No cg';f/sf] ;]jf k|fKt x'g]
;'lglZrttf, s]jn d'gfkmf j[l4df eGbf ;'ne ;]jf b]ze/ k'¥ofpg] / b]z lasf;df of]ubfg lbg] sDkgLsf] 5lj
Pjd\ k|ltj4tf tyf ;dfg b//]6df b]zsf s'gfsfKrf;Dd ;]jf k|bfg ug]{ sl6j4tf nufotsf sf/0fn] ubf{ cfd
g]kfnL pkef]Qmf dxfg'efjx¿sf] /f]hfOdf xfd|f ;]jfx¿ lg/Gt/ kg{ ;kmn ePsf 5g\ .
sDkgLsf k|fyldstfx¿
nfdf] P]ltxfl;s k[i7e"ldsf ;fy;fy} b"/;~rf/ ;]jfdf b]zdf ;jf{lws ;'ky, ;xh / ;'ne ¿kdf gjLgtd
;]jf k|bfg ug]{ uxg bfloTj axg ub}{ cfPsf] g]kfn 6]lnsd k|efjsf/L / ;'ne u|fxs ;]jf k|bfg u/L
cfˆgf] Jofj;flos cu|tf sfod /fVg] tyf ;f] dfkm{t k|ToIf Pjd\ k/f]If ¿kdf b]z ljsf; / /fli6«o 9's'6Ldf
uxlsnf] of]ubfg ug]{ tkm{ lg/Gt/ nfluk/]sf] 5 . cfˆgf] d"n gf/fsf] ¿kdf u|fxs ;]jfdf ;dlk{t / /fi6«
lgdf{0f xfd|f] nIonfO{ clËsf/ ub}{ cfˆgf ;]jfx¿sf] lj:tf/, ljsf; / ljljlws/0f dfkm{t ;du| b"/;~rf/
;]jf k|bfossf] ¿kdf cfˆgf] pRr :yfg sfod /fVg xfdL sl6j4 5f}+ . u|fxs ;]jfdf ;dlk{t /xL /fi6«
lgdf{0fdf uxlsnf] of]ubfg k¥'ofpg] / cfd g]kfnLx¿sf] cfly{s / ;fdflhs ;zlQms/0fsf] nflu lqmoflzn
b]ze/ ;]jfsf] kx'+r :yflkt ug]{ tyf ;'ne b//]6df ;]jf k|bfg ug]{ k|of; hf/L /fVb} b]zdf l8lh6n l8efO8
sd ug]{ tyf l8lh6n ;dfj]lzs/0fnfO{ k|f]T;flxt ug]{ tkm{ xfd|f] k|of; lg/Gt/ /x]sf] 5 . o;/L b]z lasf;sf]
Ps dxQ\ak"0f{ If]qdf pNn]Vo of]ubfg ug{ kfpg' xfd|f] uf}/jk"0f{ pknAwL xf] .
kf/blz{tf
Ps lhDd]jf/ ;fj{hlgs lgsfosf] ¿kdf g]kfn 6]lnsdn] cfˆgf ;]jf, ;'ljwf, Jofj;flos kl/l:ylt, cfly{s
ultljlw, kl/of]hgf tyf cfof]hgfx?sf] ;~rfng, ;fdflhs pQ/bfloTjsf sfo{df x'g] ;+nUgtf nufotsf x/]s
ultljlwx¿ kf/bzL{ ?kdf hgdfg; ;fd' /fVb} cfPsf] 5 . sDkgLn] k|bfg ug]{ ;]jf, ;]jfsf dxz'nx¿ nufotsf
cfly{s n]gb]gsf s'/fx¿ klg kf/blz{ ?kdf k|:t't x'b+ } cfPsf 5g\ . kf/blz{tf tyf lgZkIftf ;'lglZrt ug{
sDkgLsf ;Dk"0f{ v/Lb k|lqmof ;fj{hlgs v/Lb lgodfjnL tyf ;f]af6 lgb]l{ zt /xL tof/ ePsf] sDkgLsf]
cfly{s ljlgodfjnL cg'?k ;~rfng x'g] u/]sf 5g\ . To;sf] cnfjf sDkgLn] cfˆgf] ;Dk"0f{ sf/f]af/ tyf ljQLo
ljj/0fx¿ /fli6«o tyf cGt/f{li6«o dfkb08 cg';f/ tof/ u/L b}lgs kq–klqsf dfkm{t q}dfl;s ?kdf ;fa{hlgs
ub}{ cfPsf] 5 . lgoldt ?kdf sDkgLsf] Joj;fo tyf sf/f]af/x¿ cfGtl/s tyf jfXo n]vfkl/Ifs dfkm{t n]vf
kl/If0f x'g] u/]sf] 5 . o;sf ;fy} sDkgLdf ;~rfngdf /x]sf pks/0f, k|0ffnL nufotsf ;Dk"0f{ k"jf{wf/sf]
k|efjsf/L ;~rfng / pkof]u ;'lglZrt ug{ k|fljlws n]vk/LIf0f ;d]t ug]{ ul/Psf] 5 . o;af6 cfˆgf ultljlw
tyf ;]jf ;~rfngsf] sfo{df pRrtd kf/blz{tf tyf k|efjsfl/tf Nofpg sDkgL ulDe/ /x]sf] :ki6 x'G5 .
gaLgtd k|ljlw
pRrtd ultdf k|fljlws ljsf; e}/x]sf ;]jfx¿df b"/;~rf/ / ;"rgf k|ljlw;Fu ;DalGwt ;]jfx¿ klg kb{5g\ .
sDKo'6/, OG6/g]6 tyf ;~rf/sf] If]qdf x'g] tLa| ljsf;sf] sf/0f Psflt/ ;f];DaGwL ;]jfx¿sf] ahf/ / If]q
lg/Gt/ lj:tf/ e}/x]sf] 5 eg] csf]l{ t/ ;]jf ;~rfngsf] nflu leœofOg] k|ljlw, pks/0f / k|0ffnLx¿ l5§}
k'/fgf] x'g] ub{5g\ . o;y{ o; If]qdf k|lt:kwf{Tds Ifdtf sfod /fVb} Jofj;flos ;kmntf ;'lglZrt ug{
k|fljlws ljsf;qmd ;Fu;Fu} pks/0f, k|0ffnL, hgzlQm / ;du| k"jf{wf/sf] cfw'lglss/0fdf lg/Gt/ nflu/xg' ;]jf
xfd|f] sfo{If]q
b"/;~rf/sf] If]qdf ljsf; e} Jofj;flos ;~rfngdf /x]sf / ahf/n] dfu u/]sf k|fo ;a} k|sf/sf ;]jf
k|bfg ul//x]sf] Ps dfq ;]jf k|bfossf ¿kdf g]kfn 6]lnsdsf] ljlzi6 :yfg /x]sf] 5 . xfdLn] ;]jf
pknAw ePsf b]zsf ;a} If]qdf Ps;dfg ;]jfzt{ / dxz'nb/ sfod u/L ;'ne ;]jf k|bfg ug]{ p2]Zo /
k|ltj4tfsf ;fy EjfO;, 8f6f / OG6/g]6 tkm{ tf/;lxt / tf//lxt u/L ljleGg k|ljlw / k"jf{wf/ k|of]u u/L
ljljw ;]jfx¿ k|bfg ul//x]sf 5f}+ . lhP;Pd df]afOn, l;l8PdP df]afOn, lkP;l6Pg 6]lnkmf]g, Pl8P;Pn
g]kfn 6]lnsd b]zsf] Ps dfq ;]jf k|bfos xf] h;n] k|fo ;a} k|sf/sf k|ljlw dfkm{t b]zJofkL ¿kdf ;xh
/ ;a{;'ne tl/sfn] b"/;~rf/ ;]jf k'¥ofO/x]sf] 5 .
Jofj;flos /0fgLlt
u|fxsju{x¿
u|fxs ;]jfdf ;dlk{t eGg] d"No dfGotfnfO{ cfTd;ft ub}{ u|fxsx¿sf] ablnFbf] rfxgf tyf sDkgLaf6 u|fxsx¿n]
ug{'ePsf] ck]Iffx¿nfO{ k"/f ug{sf] nflu pTs[i6 u|fxs ;]jf k|bfg ug{ sDkgL sl6a4 5 . @ s/f]8 eGbf a9L
u|fxsx¿sf] ;fydf xfdL b]zs} cu|0fL b"/;~rf/ ;]jf k|bfos x'g sDkgL ;kmn ePsf 5f}+ . sDkgLsf] gf/f /fi6«
lgdf{0f xfd|f] nIo k|fKt ug{sf] nflu ;Dk"0f{ u|fxsau{af6 sDkgLnfO{ kof{Kt ;xof]u / ;b\efa k|fKt eO{/x]sf] 5 .
pQm ;xof]u / ;b\efjsf] andf sDkgL cfˆgf] nIo k|flKtsf] nflu c6'6 ¿kdf cl3 al9/x]sf] 5 .
u|fxsx¿;Fusf] ;DaGw
;]jfd"ns ;+:yfsf] ¿kdf g]kfn 6]lnsdn] cfˆgf u|fxsx¿nfO{ sDkgLsf] cl:tTj / cu|tfsf ;"qwf/sf] ¿kdf
dfg]sf] 5 . u|fxsju{sf] lxt tyf ;]jfdf ;dlk{t /xL b]ze/L e/kbf]{ b"/;~rf/ ;]jfx¿ pknAw u/fpg] Pp6f
k|ultzLn ;+:yfsf] ?kdf cfKmgf u|fxsju{x¿;Fu ;'dw'/ ;DaGw :yfkgf tyf lj:tf/ u/L u|fxssf] ljZjf;
/ ;b\efj sfod /fVg sDgL sl6j4 / k|of;/t 5 . u|fxsx¿n] sDkgLsf] ljqmL sIf tyf u|fxs ;]jf
s]Gb|x¿;Dd gk'uL ;]jf v/Lb ug{ tyf Kofs]hx¿ 5gf}6 ug{ ;Sg] u/L P;=Pd=P;=, j]a tyf df]afOn Pkdf
cfwfl/t ;]jf v/Lb, l/rfh{, Kofs]h v/Lb, u'gf;f] btf{ cflbsf ;'ljwfx¿ sDkgLn] ;~rfngdf NofPsf] 5 /
ltgdf ;dofg's'n ljsf;, kl/dfh{g / ;'wf/df lg/Gt/tf lbPsf] 5 . sDkgLsf u|fxs dxfg'efjx¿;Fu :yflkt
;DaGwn] pRr u'0f:t/Lo u|fxs cg'e"lt k|bfg ug]{ cfˆgf] ;+sNkdf dxTjk"0f{ e"ldsf lgjf{x ug]{5 eGg] sDkgLn]
ljZjf; lnPsf] 5 .
k|d'v sfo{x¿
g]kfn 6]lnsdn] d'n'se/ e/kbf]{, ljZj;gLo / u'0f:t/Lo b"/;~rf/ ;]jf k|bfg u/L cfˆgf] Jofj;flos p2]Zo
;d]t xfl;n ug{sf] nflu cfjZos pRr:t/Lo b"/;~rf/ k"jf{wf/ tof/ ug{ lg/Gt/ k|of; / nufgL ul//x]sf]
5 . ljBdfg tyf eljiodf cfpg] ;]jfx?sf] nflu cfjZos ;+/rgf tof/ ug]{ qmddf b]zJofkL ¿kdf 6«fG;ld;g
g]6js{, OG6/g]6 ;~hfn tyf df]afOn ;]jfsf] 6fj/ nufotsf] k"jf{wf/sf] lj:tf/, ljsf; / lgdf{0f u/L
sDkgLsf] ;Dk"0f{ ;]jf k|jfxnfO{ k|efjsf/L agfpg' sDkgLsf] lg/Gt/ rln/xg] sfo{df kb{5 . To;sf cltl/Qm
xfd|f ljljw ;]jfx¿sf] ;'rf¿ / k|efjsf/L ;~rfngsf] nflu cfjZos sf]/ pks/0f, gjLgtd sDKo'6/ k|0ffnL
tyf cGo k"jf{wf/x¿sf] h8fg, ;~rfng, dd{t ;Def/ cflbsf] nflu cfjZos k|fljlws Ifdtf tyf hgzlQm
tof/ ug]{, cfjZostf cg';f/ jfXo >f]taf6 sfo{ u/fpg] nufotsf sfo{x¿ klg ;]jfx¿sf] ;'rf¿ ;~rfng,
lj:tf/ / ljsf;sf] nflu cfjZos 5g\ .
Convergent Billing dfkm{t PsLs[t ljlnË, Postpaid, Prepaid ldl>t CUG k|bfg ug]{ sfo{ z'? ul/Psf]
/ df]afOn tyf kf/Dkl/s ;]jfsf] ldl>t Kofs]h pknAw u/fpgsf] nflu ;d]t cfjZos k4lt ljsf;sf] sfo{
ul/Psf] 5 .
;dLIff cjlwdf sDkgLn] gaLgtd Eofn' P8]8 ;]jfx¿ tyf cGo ;'ljwfx¿ klg z'? u/]sf] 5 . tL dWo] rL/
k|ltlIft gd:t] qm]l86 ;]jf klg xf] . of] ;]jfaf6 lk|k]8 df]afOn k|of]ustf{x¿ nfeflGjt x'g] / sn u/]sf]
ljWodfg z'Ns afx]s o;df cGo s'g}klg lsl;dsf] ;]jf z'Ns jf Aofh gsfl6g] ePsf]n] of] ;]jf u|fxsx¿dfem
lgs} pkof]uL / nf]slk|o l;4 ePsf] 5 .
To;}u/L Eofn' P8]8 ;]jf tkm{ sDkgLn] ;dLIff cjlwdf lel8of] l:6«ldË ;]jf z'? u/]sf] 5 eg] cfˆgf] df]afOn
Pksf] ;du| ;'wf/ u/L l/rfh{ ug]{, Kofs]h vl/b ug]{, Kofs]hsf] jt{dfg cj:yf af/] cWofjlws hfgsf/L
kfpg], Kofs]h pkxf/ lbg ;lsg] nufotsf clt pkof]uL gofF ;'ljwf ;lxt u|fxs ju{dfem k|:t't u/]sf] 5 .
o;af6 df]afOn k|of]ustf{x¿n] ljljw ;]jf;'ljwf / tT;DaGwL hfgsf/L k|fKt ug]{ ;xh dfWod k|fKt ug{'ePsf]
kfOPsf] 5 .
o;}ul/ sDkgLn] klxnf]k6s cfˆgf] df]afOn g]6js{sf] k|of]u Machine to Machine -M2M ;]jfsf] nflu u/]sf] 5 .
g]kfn ljB't k|flws/0fsf] :jrflnt ld6/ l/l8Ë kl/of]hgfsf] nflu klxnf] r/0fdf b; xhf/ l;d ;lxt ;f]
;]jf z'? ul/Psf] xf] / k|flws/0fsf] of]hgf cg';f/ lgs6 eljiodf ;f] ;+Vofdf pNn]Vo j[l4 x'g] ck]Iff ;d]t
ul/Psf] 5 .
sDkgLdf ljBdfg pks/0f Pjd\ k|0ffnLx¿sf] k|of]uaf6 ;]jfx¿sf] k|efjsf/L ;~rfng u/L /fh:j cfh{g ug]{
kl/l:ylt ;[hgf ug{sf] nflu sDkgLdf sfo{/t bIf tyf k|ltefzfnL hgzlQmsf] 7"nf] e"ldsf /x]sf] 5 . pks/0f /
k|0ffnL ;~rfng dfq geP/ ;f]sf] v/Lb k|so[ f ;'rf¿ ug{, cfk"lt{stf{x¿;Fu ;dGjo ug{, cfly{s sf/f]af/x¿sf]
Joj:yfkg ug{, /fh:j / vr{ Joj:yfkg ug{, k|zf; ;+oGqnfO{ k|efjsf/L ¿kdf ;~rfng ug{, dx;'n ;+sng
ug{, ;]jf k|jfx ug{, u|fxsx¿nfO{ ljqmL kl5sf] ;]jf k|bfg ug{ ;d]t sDkgLsf] dfgj >f]tsf] 7"nf] / dxQ\jk"0f{
e"ldsf /x]sf] 5 .
sDkgLdf /x]sf] k"FhLut t/ntfn] o;sf cfly{s ultljlwx¿ ;~rfng ug{, lj:tf/ / ljsf;df nufgL ug{,
nufgL ljljlws/0f ug{ tyf nufgLstf{x¿nfO{ pRr k|ltkmn lbg dxQ\jk"0f{ of]ubfg u/]sf] 5 . :j:y k"FhLut
t/ntf ljgf sDkgLsf] cfjZstf cg';f/ plrt ;dodf o:tf ljljw lzif{sdf lgaf{w ¿kdf nufgL u/L yk cfo
cfh{g / Jofj;flos j[l4sf] jftfj/0f tof/ ug{ ;Dej x'g] lyPg .
b]zJofkL ¿kdf /x]sf] sfof{no ;~hfn, g]6js{ / pks/0fx¿sf] ;~hfn, ejg tyf hUuf hldg nufotsf]
ef}lts k'jf{wf/sf] k|r'/tfn] klg sDkgLsf] ljQLo :jf:Yodf uxg / ;sf/fTds e"ldsf v]n]sf] 5 Pjd\ b]zJofkL
?kdf ;]jf k|jfx ug{ ;3fp k'¥ofPsf] 5 .
tf//lxt b"/;~rf/ ;]jf ;~rfngsf] ;~hfn tof/ ug{ tyf tf//lxt k|ljlwdf cfwfl/t 6«fG;ld;g g]6js{
;~rfng ug{ lk|mSj]G;L :k]S6«dsf] cfjZostf k5{ . oL ljleGg k|of]hgsf] nflu lgofds lgsfoaf6 sDkgLn]
k|fKt u/]sf lk|mSj]G;L :k]S6«dx¿ klg sDkgLsf dxTjk"0f{ >f]t–;fwgdf kb{5g\ .
k|d'v ;fem]bf/x¿
gk] fn 6]lnsdsf] ;]jfx¿sf] ljsf;, ;~rfng / dd{t ;Def/df b]z / ljb]zdf /x]sf cg]sg cfk"lt{stf{, ;]jf
k|bfos, k/fdz{bftf cflbsf] 7"nf] ;+nUgtf / e"ldsf /x]sf] x'G5 . xfd|f] Jofj;flos ;kmntfdf tL ;a} Jofkfl/s
tyf Jofj;flos ;fem]bf/x¿;Fusf] ;xof]u / ;xsfo{n] 7"nf] dxTj /fVb5 . cGt/f{li6«o :t/sf b"/;~rf/
;j] fk|bfosx¿, cGt/f{li6«o ;+:yfx¿ tyf b"/;~rf/ pks/0f cfk"lt{stf{x¿;Fu sDkgLsf] ;'dw'/ ;DaGw /xL cfPsf]
5 . ;fy} :jb]zleqsf k|dv ' ljQLo ;+:yfx¿ tyf ;]jfk|bfosx¿;Fu sDkgLn] ;xsfo{ ub}{ cfPsf] 5 .
To;} u/L xfd|f ;]jf ;'ljwfx¿nfO{ u|fxs dfem ;xh / ;j{;n ' e tl/sfn] k'¥ofpg dxTjk"0f{ e'ldsf v]Ng'xg' ] xfd|f
clws[t laqm]tfx¿, ljt/sx¿ tyf v'bf| ljqm]tfx¿sf] of]ubfg xfd|f ;]jfsf] ;'rf¿ k|afx tyf lj:tf/df cToGt
dxQ\jk"0f{ /x]sf] 5 . sDkgLn] ;dfg d"No / dfGotfx¿nfO{ c+lusf/ ug]{ / cfk;L ;kmntfdf xft]dfnf] ug]{
;+:yfx¿;Fu ul/g] ;xsfo{ / ;fem]bf/LnfO{ 7"nf] dxTj lbg] u/]sf] 5 .
nfut ;+/rgf
sDkgLsf] k|d'v nfutdf ;]jf ;~rfng tyf dd{t ;Def/, k|zf;lgs vr{ / sd{rf/L vr{ /x]sf 5g\ . sDkgLn]
cfˆgf] nfut Go'lgs/0f ug{sf] nflu pks/0fx¿sf] h8fg tyf dd{t afXo ;|f]taf6 u/fpg] gLlt lnPsf] 5 .
To;}u/L bL3{sflng Pjd\ cNksfnLg ¿kdf k|zf;lgs / ;~rfng vr{ sd ug{sf] nflu ljljw sbdx? rfln+b}
cfPsf] 5 . ;jf/L gLlt, ljQLo cg'zf;g sfod / ;'wf/ ug{ rflnPsf sbdx¿, phf{ Joj:yfkgdf ul/Psf
sfo{x¿, k|fljlws n]vfk/LIf0f cflb sfo{x¿ nfut Go'lgs/0f / sfo{ut bIftf j[l4 tkm{ g} nlIft /x]sf 5g\ .
ljut ;o jif{ eGbf a9L ;dob]lv b]zsf] b"/;~rf/ If]qsf] ljsf; / lj:tf/df sl6a4 o; ;+:yfk|lt :yfkgf
sfnb]lv g} u|fxsx¿sf] ckf/ cf:yf, ;xof]u / ;b\efj sfod /x]sf] 5 . @ s/f]8 eGbf a9L u|fxsx¿sf]
;fydf g]kfn 6]lnsd d'n'ss} cu|0fL b"/;~rf/ ;]jfk|bfos x'g ;kmn ePsf] 5 / Jofj;flos ;kmntf /
ahf/df cu|tf sfod /fVg] cfˆgf] nIo k|flKtsf] nflu c6'6?kdf sDkgL cl3 al9/x]sf] 5 .
o; cjlwdf sDkgLn] cjnDag u/]sf k|ljlwx¿, pknAw u/fpFb} cfPsf ljljw ;]jfx¿ tyf pkef]Qmfx¿af6
k|fKt e/f];f g} sDkgLsf] ;kmntfsf] d'Vo cfwf/x¿ x'g\ .
@= jfo/n]; ;]jf
ð g]kfnd} klxnf] k6s rf}yf] k':tfsf] 4G/LTE OG6/g]6 ;]jfsf] ;~rfng
ð 3G / EVDO sf] b]zJofkL ;~hfn
ð ljleGg k|sf/sf Eofn' P8]8 ;]jfx¿
ð ;:tf] / cfsif{s dx;'n b/x¿
ð s'n /fh:jdf of]ubfgM *!=%& k|ltzt
ð s'n u|fxs ;+Vof M @ s/f]8
yk / gofF sfo{qmdx¿
ð sDkgLsf] If]lqo lgb]{zgfno glhs /x]sf -sf7df8f}+ If]= lg= afx]s_ % j6f c~rn c:ktfnx?, eQmk'/
SofG;/ c:ktfn / g]kfn6f/, pbok'/sf clUglkl8tx?nfO{ ;d]t u/L hDdf &% yfg sDan ljt/0f
ul/Psf]
ð d'u' lhNnfdf /x]sf] k|lz4 /f/f tfn ko{6lso If]qdf * yfg 7'nf 8:6lag pknAw u/fO{Psf]
ð t/fO{sf lhNnfx?df @),))) yfg lgMz'Ns lk|k]8 l;dsf8{ ljt/0f ul/Psf]
o;/L ul/g] k|fof]hg;Fu sDkgLsf] gfd hf]l8Fbf sDkgLsf] Brand Value j[l4 x'g], o;af6 d'n'ssf ljleGg
zx/x¿df cfof]hgf x'g] k|ltof]lutfx¿df sDkgLsf] gfdsf] k|rf/ x'g], v]nsf] qmddf v]nf8Lx¿n] o; sDkgLsf]
gfd tyf nf]uf] c+lst kf]zfs nufpg], ;~rf/ dfWodx¿af6 ;d]t k|rf/k|;f/ x'g] x'gfn] sDkgLn] Jofj;flos
nfe xfl;n ug]{ tyf ;fdflhs k|lti7f;d]t cfh{g ug{ ;Sg] b]lvG5 .
IASB åf/f !# hgj/L @)!^ df IAS 17 Lease k|lt:yfkg ug{ IFRS 16 hf/L ul/of] . cGt/fli6«o ljQLo k|ltj]bg df !^ (IFRS 16) n] k§f
;Demf}tfcg';f/ Lessess n] ;DklQ jf bfloTjsf] k|ofu] sf] eljiodf x'g] e'QmfgLdf clwsf/sf] n]vf°g ug'k{ g]{ pNn]v 5 . Lessor sf] nv
] f°g
eg] xfnsf] cGt/f{li6«o nv
] f dfg !& cg';f/ g} /xs
] f] 5 . cGt/f{li6«o ljQLo k|ltj]bg dfg !^ ;g\ @)!( hgj/L ! b]lv nfu" ul/g] 5 .
Amendments to IAS 7 Statement of Cash Flows and IAS 12 Income Taxes
IASB n] !^ hgj/L @)!^ df IAS 7 Statement of Cash Flows df ;+zf]wg ul/ lgsfon] ljQLo lqmofsnfkx¿df cltl/Qm ljj/0fx¿ k]z
ug'{kg]{ tyf IAS 12 Income Taxes df ;+zf]wg u/L Unrealized Losses df s'g cj:yfdf :yug s/ n]vf°g ug]{ v'n:t u/]sf] 5 . pko{'Qm
;+zf]wgn] sDkgLsf] ljQLo k|:t'tLdf vf;} k|efj kf/]sf] b]lvb}g .
5_ k|:t'tLs/0f d'b|f M
sDkgLsf ljQLo ljj/0fx¿ rngrlNtsf] sf/f]jf/ d'b|f -g]kfnL ?k}+of_ df k|:t't ul/Psf] 5 .
7_ ;xfos sDkgL, Pzf]l;o6\; tyf ;+o'Qm pkqmddf nufgL (Investments in Subsidiaries, Associates and
Joint Ventures)
sDkgLn] c? s'g} klg ;+:yfx¿;Fu ljQLo ljj/0fx¿ ;dfof]hg ug]{ u/L lgoGq0f /fVb}g . sDkgLn] u/]sf] z]o/ nufgLnfO{ ljQLo nufgLdf
n]vf°g ul/Psf] 5 h;nfO{ l6Kk0fL &=! df u}/ Jofkfl/s ljQLo nufgL (Non-trading Financial Investments) df pNn]v u/]sf] 5 eg]
Investment in Associates nfO{ l6Kk0fL $ df b]vfOPsf] 5 .
9_ Materiality
sDkgLn] cfkm\gf] ljQLo ljj/0fx¿ tof/ ubf{ k|s[lt jf dfqf jf b'j}sf] cfwf/df Materiality sf] lgwf{/0f ug]{ ub{5 . ljQLo ljj/0fx?sf]
k|:t'tLdf Materiality Pp6f Pervasive Constraint xf], h'g u'0ffTds rl/qsf] k|:t'tLs/0fsf] nflu ;fGble{s x'G5 .
JofVofTds l6Kk0fLx¿
hUuf
:jfldTj;DaGwL dfGo k|df0fkqx¿ ePsf hUuf hldgnfO{{ Asset Recognition Criteria sf] cfwf/df Principle of substance over form
dfly klg ljrf/ u/L n]vf°g ul/Psf] 5 . o:tf ;DklQx¿sf] jf:tljs d"No k|rlnt ahf/ d"No / ;/sf/L b/nfO{ cfwf/ dflg lgwf{/0f
ul/Psf] 5 . ;a} hUuf hldgnfO{ jf:tljs d"Nodf x'g] u/L k'gd{"Nof+sg ul/Psf] 5 .
crn ;DklQsf] Real Estate ahf/ d"No gePsf] / ;f]xL k|s[tL tyf :yfgsf] hUufhldgsf] jf:tljs d"No k|fKt gePsf] cj:yfdf To:tf
hUufhldgx¿sf] d"No lgwf{/0f NFRS 13 sf] Level II n] cf}+NofPsf] cfjZostfsf] cfwf/df ul/Psf] 5 .
sDkgLn] o:tf hUufhldgx¿nfO{ nfdf] cjlw;Dd cfkm\gf] :jfldTjdf /flv Joj;foLs k|of]hgsf] nflu pkof]u ug]{ cfwf/nfO{ ljrf/
u/L k|rlnt ahf/d"No tyf hUuf s/sf] nflu ;/sf/n] lgwf{/0f ug]{ d"Nosf] cfwf/ lnO ;f] sf] %)–%) k|ltzt efl/t d"Nodf n]vf°g
ul/Psf] 5 .
cf=j= @)&#.&$ df @( ljleGg :yfgsf hUufx¿nfO{ sDkgLsf] :jfldTjdf NofOPsf] 5 . o;/L :jfldTjdf NofOPsf hUufx¿sf]
Approximate Fair Value df k'gd"{Nof°g u/L cfPsf] d"No ?= @,!^,^#,*@,!$@ nfO{ ljQLo ljj/0fx?df ;dfj]z ul/Psf] 5 .
tfk k|sfz /
lj:t[t ljj/0f hldg ejg KnfG6 / d]l;g/L kmlg{r/ / lkmS:r/ sfof{no pks/0f ;jf/L ;fwg hDdf
P=l;=
x|f; s§L
cfiff9 #!, @)&$ df 1 71,88,76,197 28,46,72,91,502 20,70,18,122 23,29,53,612 1,35,40,66,701 68,34,93,377 31,66,36,99,512
ljut jif{ x|f; s§L ;dfof]hg
;l~rt Impairment gf]S;fg 9,66,62,282 9,66,62,282
;l~rt Impairment gf]S;fg ;dfof]hg
k'gn]{vf°g cfiff9 #!, @)&$ df 1 71,88,76,197 28,56,39,53,784 20,70,18,122 23,29,53,612 1,35,40,66,701 68,34,93,377 31,76,03,61,794
rfn" jif{sf] x|f;sl§ – 10,23,15,421 3,91,77,62,810 1,96,47,234 3,07,03,379 6,97,47,509 5,99,29,467 4,20,01,05,820
rfn" jif{sf] Impairment Loss 13,29,30,677 13,29,30,677
rfn" jif{sf] lg;u{df x|f; s§L lkmtf{ -1,13,92,69,889) -3,82,43,149_ -1,17,75,13,038)
;dfof]hg – – – – – – – –
cfiff9 #@, @)&% df 1 82,11,91,618 31,47,53,77,382 18,84,22,207 26,36,56,991 1,4,238,14,210 74,34,22,844 34,91,58,85,253
NET BLOCK
cfiff9 #@, @)&% df 18,65,53,97,333 2,94,96,25,936 16,54,97,66,728 11,66,75,453 8,69,10,583 19,11,28,331 18,42,25,831 38,73,37,30,193
cfiff9 #!, @)&$ df 18,65,53,97,333 2,87,12,04,837 15,11,78,69,078 6,79,32,433 9,40,84,208 18,98,62,050 24,34,22,906 37,14,31,10,564
cf=j= @)&$÷&% df sDkgLn] hfoh]yf, Knf06 / pks/0fx? (PPE) sf] Jofks ?kdf ef}lts k/LIf0f u/]sf] 5 . ;f] k/LIf0faf6 k|of]uaf6
x6fOPsf, cfly{s ?kdf dd{t;+ef/ ug{ g;lsg] u/L lalu|Psf, k'0f{?kdf k|of]u ljlxg / k|of]uaf6 s'g} cfly{s nfe xfl;n x'g g;Sg]
elg klxrfg x'g cfPsf ;DklQx?sf] afFsL d"NonfO{ rfn" cf=j=sf] Impairment loss df n]vf°g u/L s'n /sdnfO{ ;DklQaf6 x6fOPsf]
5 . h;sf] ljj/0f lgDgfg";f/ 5 .
JofVofTds l6Kk0fLx¿
-c+sx¿ ?k}+ofdf_
k'FhLut sfo{ k|ult k'FhLut sfo{ h8fg ul/Psf 7]s]bf/ tyf hDdf
k'FhLut df}Hbft cfk"lt{stf{ k]ZsL
;fdu|L
cfiff9 d;fGt 2074 sf] hDdf df}Hbft 40,16,80,655 5,216,612,133 1,09,97,73,428 6,71,80,66,216
v'b yk/(:yfgfGt/0f) 2074/75 -2,34,10,675_ -67,16,50,580_ -48,41,50,721_ -1,17,92,11,976_
cfiff( d;fGt 2075 sf] hDdf df}Hbft 378,269,980 4,54,49,61,553 61,56,22,707 5,53,88,54,240
cfiff9 d;fGt 2074 sf] ;l~rt Impairment 58,06,92,257 58,49,617 58,65,41,874
rfn" jif{sf] Impairment – – – –
cfiff9 d;fGt 2075 sf] ;l~rt Impairment – 58,06,92,257 58,49,617 58,65,41,874
32 cfiff9 2075 sf] v'b df}Hbft 37,82,69,980 3,96,42,69,296 60,97,73,090 4,95,23,12,366
cfiff9 d;fGt 207$ sf] v'b df}Hbft 40,16,80,655 4,63,59,19,876 1,09,39,23,811 6,13,15,24,342
%= lhG;L df}HbftM
n]vf gLltx¿
lhG;L df}Hbftx¿nfO{ v'b c;'nof]Uo /sd (Net Realisable Value) jf nfut dWo] h'g sd x'g cfpF5 ;f]xL d"Nodf n]vf°g ug]{ ul/Psf] 5 .
o:tf] d"Nodf lhG;L df}Hbftx¿sf] ;Dk"0f{ v/Lb nfut, kl/jt{g ubf{ nfUg] nfut / ;fdu|Lx¿ jt{dfg :yfg / cj:yfdf NofpFbf nfUg]
nfutx¿ ;dfj]z ul/Psf 5g\ .
nfutnfO{{ klxnf] k|flKt klxnf] lgisfzg (FIFO) sf] cfwf/df n]vf°g ul/Psf] 5 . v'b c;'nof]Uo /sd ;fdfGo Jofkfl/s lx;fan]
cg'dflgt lalqm d"Noaf6 cg'dflgt sfo{ ;DkGg nfut / cfjZos cg'dflgt vr{x¿ 36fO{ cg'dfg ul/Psf] 5 .
lhG;L df}Hbftx¿nfO{ obsolete ;fdu|Lx¿sf] d"Noaf6 pko'Qm Allowance x¿ 36fO{ n]vf°g ul/Psf] 5 . lhG;L df}Hbftx¿sf] d"No
;dfof]hg ubf{ clGtd k|of]u ePsf] cjlwsf] cfwf/df ck|rlnt -% jif{eGbf al9_, u}/-rNtL -@-% jif{_, sd rNtL -!-@ jif{_ u/L
juL{s/0f u/]sf] cfwf/nfO{ lnOPsf] 5 .
lhG;L df}Hbft k|of]u cjlw Allowance b/ -k|ltzt_
lgoldt ! jif{ cjlwleq -
sd rNtL !-@ jif{ 25
u}/-rNtL @-% jif{ 50
ck|rlnt % jif{eGbf a9L 100
JofVofTds l6Kk0fLx¿
lhG;L df}Hbftx¿df d'Vo ?kdf gub sf8{x¿, 6]lnkmf]g ;]6x¿ -df]afOn / cGo_, 8«k jfo/, cGo ;xfos ;fdu|Lx¿ / k'FhLs/0f
ug{ gldNg] hu]8f ;fdu|Lx¿ ;dfj]z ul/Psf 5g\ .
-c+sx¿ ?k}+ofdf_
^= clu|d e'QmfgL tyf cGo u}/ljQLo ;DklQx¿ (Prepayments and Other Non-Financial Assets)
n]vf gLltx¿
e'QmfgL ul/Psf / eljio;Fu ;DalGwt e'QmfgLx¿nfO{ clu|d e'QmfgL lzif{sx¿df b]vfOPsf] 5, h;nfO{ ljQLo ljj/0fx¿df ;DalGwt
cjlwsf] gfkmf jf gf]S;fgsf] ljj/0fdf ef/ kfl/Psf] 5 .
JofVofTds l6Kk0fLx¿ -c+sx¿ ?k}+ofdf_
ljQLo ;DklQx¿ -rfn" cf=j= @)&$÷&%_ FVtPL* FVtOCI** kl/zf]lwt nfut s"n
C0f OlSj6L
;+:yfut z]o/df nufgL – &^,%$,)),))) – &^,%$,)),)))
sd{rf/L C0f – – @,!*,%(,#@,(** @,!*,%(,#@,(**
k|f]beflj /sd, k]ZsL tyf cGo
– – %!,%@,#%,#*% %!,%@,#%,#*%
e'QmfgL kfpg' kg]{ /sd
cf;fdL – – @,&!,!$,*&,%$) @,&!,!$,*&,%$)
d'2tL lgIf]k tyf C0fkqx?df nufgL – – %),!),(),^&,$$) %),!),(),^&,$$)
gub jf gub ;/x @#,$!,)(,(&,!!@ – – – @#,$!,)(,(&,!!@
hDdf @#,$!,)(,(&,!!@ – &^,%$,)),))) %%,%@,!&,@#,#%# &(,^(,*!,@),$^%
ljQLo ;DklQx¿ -ut cf=j= @)&#÷&$_ FVtPL* FVtOCI** kl/zf]lwt nfut s"n
C0f OlSj6L
;+:yfut z]o/df nufgL – ^*,%$,)),))) – ^*,%$,)),)))
sd{rf/L C0f – – @,!!,#!,#(,^#( @,!!,#!,#(,^#(
k|f]beflj /sd, k]ZsL tyf cGo
– –
e'QmfgL kfpg' kg]{ /sd %(,%$,@%,#(! %(,%$,@%,#(!
cf;fdL – – @,^&,#*,@@,&)# @,^&,#*,@@,&)#
d'2tL lgIf]k tyf C0fkqx?df nufgL – – $!,^#,#(,)@,%^$ $!,^#,#(,)@,%^$
gub jf gub ;/x @$,@%,%@,)(,@*( – – – @$,@%,%@,)(,@*(
hDdf @$,@%,%@,)(,@*( – ^*,%$,)),))) $&,)!,#@,(),@(& &!,(%,#*,((,%*^
*Fair Value to Profit or Loss, **Fair Value to Other Comprehensive Income
k|f]befjL /sd, k]ZsL tyf cGo e'QmfgL kfpg' kg]{ /sd rfn" cf=j= @)&$÷&% ut cf=j= @)&#÷&$
cflh{t Aofh 3,57,01,949 14,51,06,479
cGo k]ZsL tyf bfaLx¿ 41,23,65,936 38,81,45,113
sd{rf/L k]ZsL tyf bfaLx¿ 6,71,67,500 5,91,73,799
hDdf 51,52,35,385 59,24,25,391
&=!=$ cf;fdL
n]vf gLlt
cf;fdLdf sDkgLsf] u|fxsaf6 c;'n x'Fg afFsL /x]sf] /sd o; zLif{sdf ;dfj]z 5g\ . cf;fdL afFsL /sddf Aofhsf] u0fgf ul/b}g
tyf o;sf] dfkg z'¿ dfkg afFsL d"Noaf6 ODk]o/d]G6 gf]S;fg 36fO{ ug]{ ul/G5 . sDkgLn] cf;fdL afFsL /sdaf6 c;'n x'g g;Sg]
cg'dfg u/]sf] /sddf cg'dflgt C0f gf]S;fgnfO{ cg'dfg u/L ODk]o/d]G6sf] Joj:yf n]vf°g u/]sf] 5 .
JolQmut cf;fdLnfO{ sDkgLn] p7\g g;Sg] 7DofPkZrft\ ckn]vg ug]{ ub{5 . s]lx ca:yfdf cf;fdLsf] ckn]vg Joj:yf k|of]u u/L
ug]{ ul/G5 .
JofVofTds l6Kk0fLx¿
sDkgLsf] cf;fdL afFsL /sdnfO{ p7\g g;Sg] hf]lvdsf] cfwf/df v/fa tyf z+sf:kb cf;fdLsf] nflu ul/Psf] Joj:yf 36fO{ b]vfOPsf]
5 . cf;fdL afFsL p7\g g;Sg] hf]lvdsf] ;fy;fy} oL ;DklQx¿df d'b|fsf] ;do d"No;d]tsf] sf/0fn] d"No 36\g ;Sg] x'Fbf p7\g
g;Sg] hf]lvdsf] cfwf/df Joj:yf u/]sf] /sd k|of{Kt /x]sf] sDkgLn] dfg]sf] 5 . To;} sf/0f oL /sdx¿df Aofh u0fgf ul/Psf] 5}g .
-c+sx¿ ?k}+ofdf_
;DklQ / bfloTjx¿ Carrying amount Quoted market Observable Inputs Unobservable inputs
rfn" cf=j=2074.75 prices
sd{rf/Lsf] k"jf{g'dflgt hLjg cjlwdf ePsf] a[l4, ;DklQsf] a[l4 b/df ul/Psf] k"jf{g'dfgdf lu/fj6 tyf cg'dfgeGbf a9L d'b|fl:kmtLn]
;DklQsf] d"Nodf sld cfO{ bfloTjdf a[l4 x'g ;Sg] hf]lvd laBdfg /x]sf] 5 .
-c+sx¿ ?k}+ofdf_
kl/eflift ;'ljwf of]hgf bfloTj (Defined Benefit plan rfn" cf=j= @)&$÷&% ut cf=j= @)&#÷&$
Obligation)
c=Nof= kl/eflift ;'ljwf of]hgf bfloTj 12,35,77,97,336 9,62,65,53,956
rfn" Service Costs 56,25,74,630 68,29,80,392
ljQLo nfut 1,07,09,06,766 79,01,94,233
;'ljwf e'QmfgL -44,80,29,137_ -54,50,59,807_
Actuarial Re-measurements 1,03,31,95,457 1,80,31,28,562
clGtd kl/eflift ;'ljwf of]hgf bfloTj 14,57,64,45,052 12,35,77,97,336
kl/eflift ;'ljwf of]hgf ;DklQ (Defined Benefit plan cf=j= @)&$÷&% cf=j= @)&#÷&$
assets)
c=Nof= kl/eflift ;'ljwf of]hgf ;DklQ 3,17,76,30,039 3,13,35,73,594
rfn" jif{sf] of]ubfg – -
ut jif{ nufgLsf] nfe 19,63,95,961 24,40,56,080
;'ljwf e'QmfgL -6,39,60,985_ -16,57,45,090_
ut jif{sf] nufgLsf] nfe -sdL_ -3,92,63,727_
Actuarial Re-measurements – -3,42,54,544_
clGtd kl/eflift ;'ljwf of]hgf ;DklQ 3,27,08,01,288 3,17,76,30,039
v'b kl/eflift ;'ljwf of]hgf bfloTj 11,30,56,43,764 9,18,01,67,297
Charged / (credited) to P&L 1,47,63,49,162 1,22,91,18,545
Charged / (credited) to OCI 1,03,31,95,457 1,83,73,83,106
Actuarial assumptions
kl/eflift ;'ljwf of]hgf jfktsf] bfloTjsf] Actuarial Valuation df lgDg cfwf/x¿nfO{ lnP/ ul/Psf] 5 .
ljj/0f rfn" cf=j= @)&$.&% ut cf=j= @)&#.&$
ljQLo dfGotfx¿
l8:sfpG6 b/ *=%) k|ltzt *=%) k|ltzt
tna a[låb/ & k|ltzt & k|ltzt
lgj[lQe/0fdf x'g] j[l4b/ $ k|ltzt $ k|ltzt
;DklQdf cg'dflgt k|ltkmn b/ & k|ltzt %=% k|ltzt
Mortality Rate Nepal Assured Mortality 2009 Nepal Assured Mortality 2009
Spouse age difference % jif{ % jif{
Withdrawal Rate 20-58
20-58 year age< 45 % k|ltzt % k|ltzt
20-58 year age> 45 ) k|ltzt ) k|ltzt
( z]o/ k'FhL
n]vf gLltx¿
sDkgLn], kF'hLsf]if ljQLo bfloTj xf] cyjf OlSj6L xf] eGg] s'/f lgwf{/0f ug{sf] nflu g]kfn n]vfdfg #@ "ljQLo pks/0fM k|:t'lt"
nfu" u/]sf] 5 . olb s/f/ ;Demf}tfsf] kl/0ffd, sDkgLsf] xfnsf] pQ/bfloTj, gub ljt/0f ug]{ jf cGo ljQLo ;DklQ cyjf ljleGg
;+Vofdf nufgLstf{sf] nflu OlSj6L z]o/ hf/L ug]{ eGg] ljifo cGt/ut hf/L ul/Psf] ljQLo pks/0f jf ltgLx¿sf tTjx¿ bfloTjsf]
?kdf juL{s[t ul/Psf] 5 . o;afx]s, ;f] pks/0fnfO{ OlSj6L pks/0f g} dflgG5 .
gofF z]o/ hf/L ubf{sf] k|ToIf yk nfutnfO{ OlSj6Ldf k|fKt /sdaf6 36fO{ b]vfOPsf] 5 .
nufgLstf{sf] nfef+; / cGo k|ltkmnsf] klxrfg e'QmfgLsf] ;dodf ul/G5 cyjf To;a]nf ul/G5, ha jflif{s ;fwf/0f;efaf6 3f]if0ff
ul/G5 / ;f]xL cfo jif{sf] OlSj6Ldf ef/ kg]{ u/L n]vf°g ul/Psf] 5 .
JofVofTds l6Kk0fLx¿
sDkgLsf] ;"rLs[t k'FhLsf] agf]6 o;k|sf/ /x]sf] 5 .
z]o/ ;+Vof rfn" cf=j= @)&$÷&% ut cf=j= @)&#÷&$
clws[t z]o/ ;+Vof 25,00,00,000 25,00,00,000
hf/L z]o/ ;+Vof 15,00,00,000 15,00,00,000
r'Stf z]o/ ;+Vof 15,00,00,000 15,00,00,000
k|lt z]o/ d"No -¿=_ 100 100
z]o/ k'FhL
clws[t k'FhL -¿=_ 25,00,00,00,000 25,00,00,00,000
hf/L k'FhL -¿=_ 15,00,00,00,000 15,00,00,00,000
r'Qmf k'FhL -¿=_ 15,00,00,00,000 15,00,00,00,000
sDkgLsf] z]o/ nufgL agf]6 o;k|sf/ /x]sf] 5 .
z]o/df nufgL rfn" cf=j= @)&$÷&% ut cf=j= @)&#÷&$
g]kfn ;/sf/ 91=49 k|ltzt 91=49 k|ltzt
gful/s nufgL sf]if 0=03 k|ltzt 0=03 k|ltzt
;j{;fwf/0f 8=48 k|ltzt 8=48 k|ltzt
hDdf 100 k|ltzt 100 k|ltzt
!!= u|fxs;Fusf] ;Demf}tfaf6 k|fKt cfo (Revenue from Contract with Customers)
n]vf gLlt
u|fxs;Fusf] s/f/ ;Demf}tfdf pNn]lvt k|ltkmnsf] cfwf/df. t];|f] kIfsf] tkm{af6 ;+slnt /sdx¿nfO{ 36fO{ cfo dfkg ul/G5 . sDkgLn]
cfosf] n]vf°g a:t'sf] lgoGq0f x:tfGt/0f jf ;]jf k|bfg ubf{sf] jvt ug]{ ub{5 .
sDkgLn] lgDg % r/0fsf k|lqmof k'/f u/L u|fxs;Fusf] ;Demf}tfaf6 k|fKt cfo dfkg ul/G5 .
!= u|fxs;Fusf] s/f/sf] klxrfg
@= s/f/ cg';f/sf] sfo{;Dkfbg bfloTj klxrfg
#= sf/f]jf/ d"No olsg
$ k|To]s sfo{;Dkfbg bfloTjsf] sf/f]jf/ d"No sfod
% s/f/sf] bfloTj k"/f eP kl5 cfo n]vf°g ug]{
JofVofTds l6Kk0fLx¿ -c+sx¿ ?k}+ofdf_
sDkgLsf] k|To]s k|ltj]bg ldltdf s'g} ;DklQdf Impairment ug'{kg]{ b]lvPsf] cj:ydf :ff]sf]] lgwf{/0f u/L c;'nof]Uo /sd ;d]t lglZrt
ul/Psf] 5 . CGU x¿sf] c;'nof]Uo /sd, jf:tljs d"Nodf lg;u{ ug{ nfUg] nfut 36fO cfpg] d"No / value in use dWo] h'g
al9 x'G5 ;f]xLnfO{{ sfod ul/Psf] 5 . ahf/d"Nosf] cfwf/df lgwf{/0f ug{ g;lsg] cj:yfdf o:tf] d"No Discounted Cash Flow sf]
cfwf/df ul/G5 . gub k|jfxsf] u0fgf c;'nof]Uo /sd, jf:tljs d"No, Past Trend tyf afXo ;"rgfsf] cfwf/df ul/Psf] 5 . ;DklQ
jf CGU x¿df x'g] laz]if hf]lvd b]vfpgsf] nflu pko'Qm Discount Rate sf] k|of]u ul/Psf] 5 .
ljQLo ;DklQdf Impairment
g]kfn ljQLo k|ltj]bg dfg ( n] s'g} klg ljQLo ;DklQsf] z'?sf] dfkgb]lv C0f hf]lvddf pNn]Vo a[l4 5 5}g eGg] cfwf/df # txdf
txut Impairment Model sf] z'?jft u/]sf] 5 . log} Impairment sf txx¿n] n]vf°g cjlwdf cg'dflgt C0f gf]S;fgL -Expected
Credit Loss-ECL_ sf] ?kdf jf Aofh cfDbfgL s'g n]vf°g ug]{ elg Impairmet /sdsf] lgwf{/0f ub{5 .
r/)f 1 : z'? k|flKtb]lv C0f hf]lvddf s'g} k|efjsf/L a[l4 5}g eg] !@ dlxgfsf] cg'dflgt C0f gf]S;fgLsf] n]vf°g ug]{ / s'n
hDdfdf Aofh n]vf°g ug]{ .
r/)f 2 : z'? k|flKtb]lv pwf/f] hf]lvddf 7"nf] a[l4 b]lvPdf cjlwe/sf] nflu cg'dflgt C0f gf]S;fgLsf] n]vf°g ug]{ / s'n hDdfdf
Aofh n]vf°g ug]{ .
r/)f 3 : ljQLo ;DklQsf] C0f hf]lvddf b]lvPdf -xfn;fn} g]kfn n]vfdfg g]kfn n]vfdfg #( - ljQLo pks/0fx¿M dfkg tyf
;6xL b/df ePsf] kl/jt{gsf] c;/ rfn" cf=j= @)&$÷&% ut cf=j= @)&#÷&$
k|fKt (Realised) gfkmf÷-gf]S;fg_ -16,02,73,995_ (17,95,22,912)
d"Nof°g jfktsf] gfkmf÷-gf]S;fg_ 79,58,29,126 (24,48,17,611)
hDdf gfkmf÷-gf]S;fg_ 63,55,55,131 -42,43,40,523_
cfo jif{ cfos/ jfkt Joj:yf clu|d cfos/ e'QmfgL v'b s/ ;DklQ÷-bfloTj_ ;~roL s/ ;DklQ÷-bfloTj_
JofVofTds l6Kk0fLx¿
cGo ;+:yfx¿df nufgL – :jfldTjsf] k|ltzt rfn" cf=j= @)&$÷&% ut cf=j= @)&#÷&$
lqz"nL hnljB't\ sDkgL lnld6]8 50% 46=12%
dflyNnf] tfdfsf]zL hnljB't\ lnld6]8 6% 6%
ljB't\ pTkfbg sDkgL lnld6]8 4=10% 2=96%
Treatment Treatment
lqz"nL hnljB't\ sDkgL lnld6]8 Associate Associate
dflyNnf] tfdfsf]zL hnljB't\ lnld6]8 ljQLo nufgL ljQLo nufgL
ljB't\ pTkfbg sDkgL lnld6]8 ljQLo nufgL ljQLo nufgL
ljQLo ljj/)fx? k|:t'tL ldltdf lqz"nL hnljB't\ sDkgL lnld^*df 50 k|ltzt OlSj^L nufgL /x]sf] % tyfkL lqz"nL hnljB't\ sDkgL
lnld^*] dfly sDkgLsf] lgoGq)f g/xg] ePsf] sf/)f lqz"nL hnljB't\ sDkgL o; sDkgLsf] Associate sDkgL g} /x]sf] % . lqz"nL
hnljB't\ sDkgL lnld^*] sf] k'h
F Lut ;+/rgfdf sDkgLsf] nufgL lx:;f 30 k|ltzt g} sfod /x]sf]n] xfnsf] lx:;f c:yfoL dfq xf] .
ljj/0f l:y/ g]6js{ (PSTN) jfo/n]; (GSM) jfo/n]; (CDMA) nufgL, gub / gub ;/x cGo (Unallocated) hDdf
32=03=2075 31=03=2074 32=03=2075 31=03=2074 32=03=2075 31=03=2074 32=03=2075 31=03=2074 32=03=2075 31=03=2074 32=03=2075 31=03=2074
cfDbfgL
afXo cfDbfgL 6,00,11,40,308 6,67,21,17,106 31,83,03,76,711 32,16,43,87,903 1,19,17,42,719 1,51,03,12,942 5,86,32,32,555 3,94,12,10,353 38,29,92,664 16,12,82,017 45,26,94,84,957 44,44,93,10,321
cGt/ OsfO
–
cfDbfgL
hDdf cfo 6,00,11,40,308 6,67,21,17,106 31,83,03,76,711 32,16,43,87,903 1,19,17,42,719 1,51,03,12,942 5,86,32,32,555 3,94,12,10,353 38,29,92,664 16,12,82,017 45,26,94,84,957 44,44,93,10,321
Result
Segment Result 73,58,64,831 1,52,02,37,481 16,35,80,84,060 18,53,88,07,543 26,92,70,206 42,73,36,858 5,94,55,48,657 3,94,12,10,353 -2,41,58,57,857_ -3,52,27,37,853_ 20,89,29,09,897 20,90,48,54,382
cfos/ cl3sf]
73,58,64,831 1,52,02,37,481 16,35,80,84,060 18,53,88,07,543 26,92,70,206 42,73,36,858 5,94,55,48,657 3,94,12,10,353 -2,41,58,57,857_ -3,52,27,37,853_ 21,12,96,94,108 20,90,48,54,382
gfkmf
v'b gfkmf 73,58,64,831 1,52,02,37,481 16,35,80,84,060 18,53,88,07,543 26,92,70,206 42,73,36,858 5,94,55,48,657 3,94,12,10,353 -6,54,82,02,745_ -8,26,64,83,300_ 16,76,05,65,009 16,16,11,08,937
cGo hfgsf/L c;f/ 32 2075 c;f/ 31 2074 c;f/ 32 2075 c;f/ 31 2074 c;f/ 32 2075 c;f/ 31 2074 c;f/ 32 2075 c;f/ 31 2074 c;f/ 32 2075 c;f/ 31 2074 c;f/ 32 2075 c;f/ 31 2074
Segment Assets 11,24,28,02,445 11,68,26,29,523 12,89,79,04,615 11,28,96,90,196 1,95,07,80,855 2,12,54,01,648 74,72,32,37,954 66,94,67,73,797 100,81,47,25,869 92,04,44,95,160
:yug s/ ;DklQ 6,06,64,90,432 4,34,75,06,855 6,06,65,57,101 4,34,75,06,855
( Net)
Unallocated Cor-
25,010,963,299 25,21,48,21,150 25,01,09,66,187 25,21,48,21,150
porate Assets
hDdf ;DklQ 11,24,28,02,445 11,68,26,29,521 12,89,79,04,615 11,28,96,90,196 1,95,07,80,855 2,12,54,01,648 74,72,32,37,954 66,946,773,797 31,077,453,731 29,56,23,28,005 131,89,22,49,158 121,60,68,23,164
Segment Li-
abilities
2,65,53,81,152 2,77,69,05,325 15,40,17,76,080 14,83,59,97,533 24,46,59,291 1,37,32,04,099 18,30,18,16,522 18,98,61,06,957
Unallocated
Corporate Li- 13,92,52,45,380 11,28,98,67,978 13,92,52,45,380 11,28,98,67,979
ability
hDdf bfloTj 2,65,53,81,152 2,77,69,05,325 15,40,17,76,080 14,83,59,97,533 24,46,59,291 1,37,32,04,099 13,92,52,45,380 11,28,98,67,978 32,22,70,61,902 30,27,59,74,936
dx]Gb|dfg u'?ª\u ;"o{eQm kf]v/]n wg/fh 1jfnL pQ/ s'df/ vqL l;=P= -8f=_ ;'af]w s'df/ s0f{ l;=P= cRo't /fh hf]zL
cWoIf lgldQ k|aGw lgb]{zs ;~rfns ;~rfns ;'af]w Pzf]l;o6\;, P=cf/= hf]zL P08 s+=,
rf6{8{ PsfpG6]G6\; rf6{8{ PsfpG6]G6\;
/flwsf cof{n lji0f' k|;fb s;h' /fh axfb'/ /fjn k|lbk /fh pkfWofo u+uf ;fu/ dftG5] ldltM d+l;/ @&, @)&%,
;~rfns ;~rfns ;~rfns k|d'v ljQLo clws[t k|aGws :yfgM sf7df8f}+