Mađarska borba

Engels u Neue Rheinische Zeitung januar 1849.

Izvor: MECW Volume 8, p. 227;

Napisao: Engels oko 8. januara, 1849;
Prvi put objavljeno: u Neue Rheinische Zeitung Br. 194, 13. januar, 1849.

Keln, januar. Dok se u Italiji već zadaje prvi protivudar kontrarevoluciji od prošlog leta i
jeseni, u mađarskim ravnicama završava se poslednja faza borbe za gušenje pokreta
nastalog neposredno iz februarske revolucije. Novi italijanski pokret je prolog pokreta iz
1849, rat protiv Mađara je epilog pokreta 1848. Taj epilog će verovatno prerasti u novu
dramu koja se potajno sprema.

Poput prvih scena revolucionarne tragedije iz 1848, koje su se brzo smenjivali, i poput
pada Pariza i Beča, i ovaj epilog je istorijski, i prijatno junački posle delimično
bezbojnih, a delimično jadnih epizoda perioda od juna do oktobra. Na prelazu između
poslednjeg čina 1848. u prvi čin 1849. – terorizam.

Po prvi put u revolucionarnom pokretu 1848, po prvi put od 1793, jedna nacija opkoljena
nadmoćnijim kontrarevolucionarnim snagama usudila se da revolucionarni žar
suprotstavi kukavičkom kontrarevolucionarnom besu, [da se] terreur blanche
[suprotstavi] terreur rouge. Po prvi put posle dugo vremena susrećemo se sa zaista
revolucionarnom figurom, čovekom koji se u ime svog naroda usudio da preuzme na sebe
izazov očajničke borbe, koji je za svoju naciju Danton i Karno u jednom – Lajoš Košut.

Nadmoć snaga je jeziva. Čitava Austrija, sa 16 miliona fanatičnih Slovena u prvim

redovima, naspram 4 miliona Mađara.

Masovni ustanak, nacionalna proizvodnja oružja, izdavanje novčanica, po kratkom

postupku sa svakim ko koči revolucionarni pokret, revolucija je večita – ukratko, sve
glavne odlike veličanstvene 1793. godine mogu se ponovo naći u Mađarskoj koju je
Košut naoružao, organizovao i dao joj elana. Ta revolucionarna organizacija, koja je,
takoreći, po cenu totalne propasti, morala da se dovrši za 24 časa, nedostajala je Beču,
inače Vindiš-Grec nikad ne bi uspeo da prodre. Videćemo da li će uspeti da prodre u
Ugarsku uprkos toj revolucionarnoj organizaciji.

Da se malo pobliže upoznamo sa borbom i zaraćenim stranama.

Austrijska monarhija nastala je iz pokušaja ujedinjenja Nemačke u jednu jedinstvenu

monarhiju baš kao što su to i francuski kraljevi do Luja XI činili u Francuskoj. Pokušaj je
propao zbog bedne malograđanske ograničenosti, kako Nemaca, tako i Austrijanaca, kao
i zbog jednako bednog pijačarskog mentaliteta habzburške dinastije. Umesto čitave
Nemačke, Habzburzi su uzeli samo one južnonemačke zemlje koje su u neposrednom
sukobu sa izolovanim slovenskim plemenima, ili one u kojima su nemačko feudalno
plemstvo i nemačko građanstvo zajednički vladali nad porobljenim slovenskim
plemenima. U oba slučaja, Nemcima obeju pokrejina bila je potrebna spoljna podrška. Tu
podršku dobili su udruživanjem protiv Slovena, a to udruživanje nastalo je spajanjem
pomenutih pokrajina pod žezlo Habzburga.

Odatle potiče nemačka Austrija. Dovoljno je u bilo kom udžbeniku pročitati kako je
nastala austrijska monarhija, kako se razdvojila i ponovo nastala, sve tokom borbe protiv
Slovena, pa videti koliko je taj opis tačan.

Odmah do nemačke Austrije je Ugarska. U Ugarskoj, Mađari su vodili istu borbu kao i
Nemci u nemačkoj Austriji. Nemačka klocna pobijena između slovenskih varvara u
Austrijskoj Nadvojvodini i Štajerskoj išla je ruku pod ruku sa mađarskom klocnom isto
tako pobijenom između slovenskih plemena na reci Lajti. Baš kao što je na jugu i severu,
u Češkoj, Moravskoj, Kranjskoj i Krajini nemačko plemstvo vladalo nad slovenskim
plemenima, germanizovalo ih i tako ih uvuklo u evropski pokret, mađarsko plemstvo je
isto tako vladalo slovenskim plemenima na jugu i severu, u Hrvatskoj, Slavoniji i
karpatskim oblastima. I jedni i drugi imali su iste interese; protivnici obeju strana bili su
prirodni saveznici. Savez Mađara i austrijskih Nemaca bio je nužda. Jedino što je još
nedostajalo bio je nekakav veliki događaj, težak napad na oba naroda, kako bi takav
savez postao neraskidiv. Takav događaj donelo je tursko osvajanje Vizantijskog carstva.
Turci su ugrozili Ugarsku, pa je onda Beč, a vekovima i Ugarska, neraskidivo potpao pod
habsburšku dinastiju.

Međutim, zajednički neprijatelji oba naroda polako su oslabili. Tursko carstvo postalo je
nemoćno, a Sloveni su izgubili snagu da se bune protiv Mađara i Nemaca. Ustvari, deo
nemačkog i mađarskog plemstva koje vlada u južnim krajevima prihvatio je slovensku
nacionalnost, pa su se tako same slovenske nacionalnosti zainteresovale za očuvanje te
monarhije, koja je sve više morala da brani plemstvo od dolazeće nemačke i mađarske
buržoazije. Nacionalne suprotnosti su nestajale, a habsburška dinastija usvojila je
drugačiju politiku. Ista ona Habsburška dinastija koja se na plećima nemačkog građanstva
uspela na nemački carski presto, odlučnije od bilo koje druge dinastije, postala je
pobornik feudalnog plemstva protiv građanstva.

U istom duhu Austrija je učestvovala u podeli Poljske. Značajne galicijske starešine i

vojni zapovednici, Potokis, Ljubomirskis i Čartoriskis, izdali su Poljsku Austriji i postali
najodanije pristalice habsburške dinastije, koja je zauzvrat garantovala zaštitu njihovih
poseda od napada nižeg plemstva i građanstva.

Međutim, građanstvo po gradovima postajalo je sve bogatije i uticajnije, a napredak

poljoprivrede uz napredak industrije promenio je položaj seljaka u odnosu na
zemljoposednike. Pokret građanstva i seljaka protiv plemstva postajao je sve opasniji. A
pošto pokret seljaka, koji su svugde otelotvorenje nacionalne i lokalne ograničenosti,
neoizostavno podrazumeva lokalni i nacionalni karakter, uz to su se ponovo javile i stare
nacionalne borbe.
U takvim okolnostima, Meternih je odigrao svoj maestralni potez. Izuzev najuticajnijih
feudalnih barona, lišio je plemstvo svog uticaja na državnu upravu. Iscrpio je snagu
buržoazije pridobivši na svoju stranu najuticajnije finansijske barone – morao je to da
učini, bio je prinuđen finansijskim stanjem. Sa takvom podrškom najviše feudalne i
finansijske aristokratije, kao i birokratije i vojske, daleko više od svih svojih suparnika
ostvario je ideale apsolutističke monarhije. Građanstvo i seljaštvo svake nacije držao je
pod kontrolom preko aristokratije te nacije i seljaštva svake druge nacije, a aristokratiju
svake nacije držao je pod kontrolom pomoću njenog straha od građanstva i seljaštva te
nacije. Različiti klasni interesi, nacionalne osobine ograničenosti i lokalne predrasude,
uprkos svojoj složenosti, držane su u potpunoj kontroli kroz uzajamnu protivtežu i
omogućavali su marotoj bitangi Meternihu najveći mogući manevarski prostor. Koliko je
bio uspešan u tom okretanju jedne nacije protiv druge pokazuju galicijanski prizori
pokolja kada je Meternih slomio demokratski poljski pokret, započet u interesu seljaštva,
uz pomoć samih rutenskim seljaka nadahnutih verskim i nacionalnim fanatizmom.

Godina 1848. donela je pre svega najužasniji haos Austriji oslobodivši nakratko sve te
razne nacionalnosti koje su, zahvaljujući Meternihu, držali jedni druge porobljenima.
Nemaci, Mađari, Česi, Poljaci, Moravci, Slovaci, Hrvati, Rutenijanci, Rumni, Iliri i Srbi
sukobili su se međusobno, dok se unutar svake od tih nacionalnosti vodila i borba među
različitim klasama. Ipak, iz tog haosa ubrzo je nastao red. Borci su se podelili u dva
velika tabora: Nemci, Poljaci i Mađari stavili su se na stranu revolucij; a ostali, svi
Sloveni, izuzev Poljaka, Rumuna i transilvanskih Saksonaca, stavili su se na stranu
kontrarevolucije.

Kako je došlo do te podele nacija i na osnovu čega?

Podela je u skladu sa svom prethodnom istorijom pomenutih nacionalnosti. To je početak

odlučivanja o životu i smrti svih tih nacija, velikih i malih.

Sva prethodna istorija Austrije do današnjeg dana je dokaz toga, pa je 1848. to samo
potvrdila. Među svim velikim i malim nacijama Austrije, samo tri barjaktara progresa
uzela su aktivnu ulogu u istoriji, a i dalje održavaju svoju živahnost – Nemaci, Poljaci i
Mađari. Zato su sada revolucionarni.

Sve druge velike i male nacionalnosti i narodi osuđeni su na skoru propast u

revolucionarnoj svetskoj oluji. Zato su oni sada kontrarevolucionarni.

Što se Poljaka tiče, skrećemo pažnju čitaocu na naš članak o debatama o poljskom
pitanju u Frankfurtu. Kako bi suzbio njihov revolucionarni duh, Meternih se okrenuo
Rutenijancima, nacionalnosti koja se od Poljaka razlikuje po svom donekle različitom
dijalektu, a naročito po svojoj grčkoj pravoslavnoj veroispovesti. Rutenijanci su dugo
pripadali Poljskoj da bi tek od Meterniha saznali da su Poljaci njihovi ugnjetači. Kao da u
staroj Poljskoj sami Poljaci nisu bili isto tako ugnjetavani kao i Rutenijanci, kao da pod
austrijskom vlašću Meternih nije bio njihov zajednički ugnjetač!
Toliko o Poljacima i Rutenijancima koji su, utoliko pre zbog svoje istorije i geografskog
položaja, tako oštro odeljeni od austrijskih prostora da smo pre svih morali njih da rešimo
kako bismo razjasnili haos drugih naroda.

Daj da, ipak, pomenemo na početku i to da su Poljaci pokazali veliko političko

razumevanje i pravi revolucionarni duh stupivši u savez sa svojim starim neprijateljima,
Nemcima i Mađarima, protiv panslovenske kontrarevolucije. Slovenski narod kome je
sloboda jasnija od slavizma dokazuje svoju vitalnost samom tom činjenicom, pa već
samim tim obezbeđuje svoju budućnost

Da pređemo sad na prostor Austrije.

Smeštena južno od Sudetskih i Karpatskih planina, u Gornjem Poelblju i oblasti Srednjeg

Podunavlja, polovinom Srednjeg veka Austrija je bila zemlja naseljena isključivo
slovenima. Po svom jeziku i običajima ti Sloveni pripadaju istoj grupi kao i Sloveni
Turske, Srbi, Bosanci, Bugari i Sloveni Trakije i Makedonije; za razliku od Poljaka i
Rusa, oni se zovu Južni Sloveni. Pored tih srodnih slovenskih nacionalnosti, prostrana
oblast od Crnog Mora do čeških šuma i tirolskih Alpa, bila je naseljena samo
nekolicinom Grka na jugu Balkana i raštrkanim romanofonim Vlasima u Donjem
Podunavlju.

U toj kompaktnoj slovenskoj masi pobijena je klocna od Nemaca sa zapada i Mađara sa

istoka. Nemački element pokorio je zapadni deo Češke i pogurao sa o obe strane Dunava
sve do druge strane Lajte. Austrijska Nadvojvodina, deo Moravske, i veći deo Štajerske
bili su germanizovani, pa sam tako napravio razliku između Čeha i Moravca i stanovnika
Koruške i Krajine. Isto tako, Transilvanija i Srednja Mađarska sve do granice sa
Nemačkom bile su potpuno očišćene od Slovena i okupirane od strane Mađara, koji su
razdvojili Slovake i nekoliko rutenskih lokacija (na severu) od Srba, Hrvata i Slovenaca i
sve te ljude podredili svojoj vlasti. Na kraju, Turci su, sledeći primer Vizantinaca,
pokorili Slovene južno od Dunava i Save i istorijska uloga Južnih Slovena okončana je za
sva vremena.

Poslednji pokušaj Južnih Slovena da odigraju nezavisnu ulogu u istoriji bio je Husitski
rat, nacionalni seljački rat Čeha pod verskim barjakom protiv nemačkog plemstva i
prevlasti nemačkog Cara. Pokušaj je propao i otad su Česi ostali podjarmljeni Nemačkom
Carstvu.

S druge strane, njihovi osvajači – Nemci i Mađari – preduzeli su istorijsku inicijativu u

Dunavskoj regiji. Bez nemačke, a pogotovo bez mađarske pomoći, Južni Sloveni bili bi
poturčeni, što se zapravo i dogodilo onom njihovom, zapravo muhamedanskom, delu,
kao što su bosanski Sloveni i dan-danas. A za austrijske Južne Slovene bila je to tako
neprocenjiva usluga čak i po cenu promene svoje nacionalnosti u nemačku ili mađarsku.

Turska najezda u XV i XVI veku bila je drugo izdanje arapske invazije iz VIII veka.
Pobeda Šarla Martela bila je iznova izvojevana na bedemima Beča i po ravnicama
Ugarske. Kao onomad kod Poatjea i kasnije kod Valštata, tokom najezde Mongola, opet
se ukazala pretnja po celokupan evropski razvoj. A kada je došlo do njegove odbrane,
kako je to moglo biti izvodljivo nekolicini nacionalnosti, poput austrijskih Slovena, koji
su odavno nestali i postali nemoćni i koje je, čakštoviše, i same trebalo spašavati?

Unutrašnje stanje bilo je nalik spoljnom. Ta klasa je bila pokretačka sila i barjaktar
pokreta, buržoazija je svuda bila nemačka ili mađarska. Sloveni su samo s mukom mogli
proizvesti nacionalnu buržoaziju, a Južni Sloveni tek u vrlo izolovanim slučajevima. A sa
buržoazijom, industrijska moć i kapital bili su u rukama Nemaca ili Mađara, nemačka
kultura se razvila, a Sloveni su i intelektualno postali potčinjeni Nemcima, čak do
Hrvatske. Ista stvar se dogodila – samo kasnije, pa samim tim i u manjem obimu – u
Ugarskoj, gde su Mađari zajedno sa Nemcima preuzeli vođstvo u intelektualnim i
komercijalnim stvarima. Međutim, ugarski Nemci, iako su zadržali nemački jezik, postali
su pravi Ugri po opredeljenju, karakteru i običajima. Samo su novouvedeni seljački
kolonisti, Jevreji i Saksonci iz Transilvanije bili izuzetak i uporno zadržavali apsurdnu
nacionalnost usred strane zemlje.

Ako su Mađari i bili malo civilizacijski zaostaliji u odnosu na nemačke Austrijance,

nedavno su ih briljantno nadmašili svojom političkom aktivnošću. Od 1830. do 1848.
samo u Ugarskoj je bilo više političkog života nego u čitavoj Nemačkoj, a feudalne forme
starog ugarskog Ustava bolje su iskorišćene za interese demokratije od savremenih formi
južnonemačkih ustava. A ko je ovde bio na čelu tog pokreta? Mađari. Ko je podržavao
austrijsku reakciju? Hrvati i Slovenci.

Protiv mađarskog pokreta, kao i protiv obnove političkog pokreta u Nemačkoj, austrijski
Sloveni osnovali su svojevrstan savez - panslavizam.

Panslavizam nije nastao u Rusiji ili Poljskoj, već u Pragu i Agramu. Panslavizam
podrazumeva ujedinjenje svih malih slovenskih nacija i nacionalnosti Austrije, a onda i
Turske, u borbi protiv austrijski Nemaca, Mađara i, eventualno, protiv Turaka. Turci su
ovde samo slučajno pridodati i, kao jedna nacija koja je u stanju potpunog propadanja,
mogu se načisto zanemariti. U svom suštinskom nastojanju, panslavizam je uperen protiv
revolucionarnih elemenata Austrije, pa je tako reakcionaran od samog početka.

Panslavizam je odmah pokazao tu reakcionarnu sklonost dvostrukom izdajom: svojoj

bednoj nacionalnoj ograničenosti žrtvovani su Poljaci, jedina slovenska nacija koja je
dotle delovala na revolucionarni način, prodao je i sebe i Poljsku ruskom Caru.

Neposredni cilj panslavizma je stvaranje slovenske države pod ruskom vlašću, koja se
prostire od Erzgebirgea i Karpata do Crnog, Egejskog i Jadranskog mora – država koja
bi, osim nemačkog, italijanskog, mađarskog, vlaškog, turskog, grčkog i albanskog jezika,
obuhvatila još oko desetinu slovenskih jezika i osnovnih dijalekata. Sve bi se to na okupu
držalo, ne onim elementima kojima se todad držala Austrija i čime se obezbeđivao njen
razvoj, već apstraktnim kvalitetom slavizma i takozvanog slovenskog jezika, koji je u
svkaom slučaju zajednički većini stanovnika. Međutim, gde taj slavizam postoji sem u
umovima nekolicine ideologa, gde je taj „slovenski jezik“ sem u mašti Herena Palackog,
Gaja i društva, a, donekle, u staroslovenskim jektenijama Ruske crkve, koja nijedan
Sloven više ni ne razume? U stvarnosti, svi ti narodi su u najrazličitijim fazama
civilizacije, od prilično najrazvijenije (zahvaljujući Nemcima) savremene industrije i
kulture Češke, pa sve do skoro nomadskog varvarstva Hrvata i Bugara; u stvarnosti,
dakle, sve te nacije imaju skoro suprotne interese. U stvarnosti, slovenski jezik tih deset
ili dvanaest nacija sastoji se od jednakog broja dijalekata, uglavnom međusobno
nerazumljivih, koji mogu biti razloženi na različite glavne grane (češku, ilirsku, srpsku,
bugarsku), a koje su, zahvaljujući potpunom zapostavljanju celokupne književnosti i
nedostatku kulture većine tih naroda, postale puki žargon i, uz malobrojne izuzetke, uvek
imale nadređeni strani, neslovenski jezik kao pisani jezik. Tako da je panslovensko
jedinstvo ili čista fantazija ili – ruski bič.

A koje bi nacije trebalo da predvode tu veliku slovensku državu? Upravo one nacije koje
su hiljadu godina bile raštrkane i rascepkane, one nacije kojima su silom nametnuti
elementi sposobni za život i razvoj, one nacije koje je od posrnuća u tursko varvarstvo
spasilo trijumfalno oružje neslovenskih naroda, male, bespomoćne nacionalnosti, na sve
strane međusobno razjedinjene i lišene nacionalne snage, koje broje od nekoliko hiljada
do manje od dva miliona ljudi! Toliko su oslabili da je, naprimer, rasa koja je u Srednjem
veku bila najsilnija i najužasnija, Bugari, sada u Turskoj poznata samo po svojoj krotkosti
i samilosti i mnogo polažu na to da ih zovu dobrim hrišćanima! Ima li neke od tih rasa,
uključujući i Čehe i Srbe, koja poseduje istorijsku tradiciju koja se čuva u narodu i stoji
iznad najsitnijih lokalnih razmirica?

Panslavizam je bio na svom vrhuncu u VIII i IX veku, kada su Južni Sloveni još uvek
držali čitavu Ugarsku i Austriju i ugrožavali Vizantiju. Ako u ono vreme nisu bili u stanju
da se odupru nemačkoj i mađarskoj najezdi, ako nisu bili u stanju da se izbore za
nezavisnost i izgrade stabilnu državu čak i kad su se oba njihova neprijatelja, Mađari i
Nemci, međusobno trvili, kako bi to mogli ostvariti danas, posle hiljadu godina
ugnjetavanja i gubitka svog nacionalnog karaktera?

Nema države u Evropi koja u jednom ili drugom ćošku nema jedan ili više olupina od
naroda, ostatak nekadašnjeg stanovništva, ugnjetenog i potčinjenog od strane nacije koja
je kasnije postala nosilac istorijskog razvoja. Ti istorijski ostaci nemilosrdno smoždene
nacije, što bi rekao Hegel, taj narodni otpad, oduvek je bio i ostao, do svog konačnog
istrebljenja i denacionalizacije, fanatični nosilac kontrarevolucije, kao što je, uopšte, i
samo njegovo postojanje bunt protiv velike istorijske revolucije.

Tako su u Škotkoj Gali bili pristalice Stjuarta od 1640. do 1745.

Tako su u Francuskoj Bretonci bili pristalice Burbona od 1792. do 1800.

Tako su u Španiji Baskijci bili pristalice Don Karlosa.

Tako i u Austriji panslavistički Južni Sloveni, nisu ništa drugo do narodni otpad, nastao
konfuznim hiljadugodišnjim razvojem. To što taj podjednako konfuzni otpad svoj spas
vidi samo u izvrtanju čitavog evropskog pokreta, koji po njemu ne bi trebalo da ide od
zapada ka istoku, nego od istoka ka zapadu, i što mu je sredstvo oslobođenja i spona
jedinstva ruski bič – pa to je najprirodnija stvar na svetu.

Dakle, još pre 1848, Južni Sloveni jasno su pokazali svoju reakcionarnu osobinu. Godina
1848. potpuno ju je iznela na svetlost dana.

Kada je izbila februarska oluja, ko je digao austrijsku revoluciju? Beč i Prag? Budimpešta
i Agram? Nemci i Mađari ili Sloveni?

Istina je da je među obrazovanijim Južnim Slovenima bila jedna manja demokratska

partija koja je, uprkos tome što nije htela da se odrekne svoje nacionalnosti, ipak htela da
se stavi na raspolaganje oslobodilačkoj borbi. Ta zabluda, koja je uspela da probudi
simpatije i među zapadnoevropskim demokratama, simpatije koje su bile potpuno
opravdane dok god su slovenske demokrate učestvovale u borbi protiv zajedničkog
neprijatelja – ta zabluda je raspršena granatiranjem Praga. Posle tog događaja sve
južnoslovenske rase, po ugledu na Hrvate, stavile su se na raspolaganje austrijskoj
reakciji. One vođe južnoslovenskog pokreta koje i dalje balave o jednakosti nacija, o
demokratskoj Austriji, itd., ili su glupi sanjari, kao što je to, npr. slučaj sa nekim
novinarima, ili su to bitange poput Jelačića. Njihove demokratske garancije nemaju ništa
veću težinu od demokratskih garancija zvanične austrijske kontrarevolucije. Dovoljno je
reći da praktično obnova južnoslovenske nacionalnosti počinje najdivljačkijim izlivima
besa protiv austrijske i mađarske revolucije, prvim velikim izlivom ljubavi prema ruskom
Caru.

Izuzev visokog plemstva, birokratije i vojske, austrijska kamarila je naišla na podršku

samo među Slovenima. Sloveni su odigrali odlučujuću ulogu u padu Italije, Sloveni su
jurišali na Beč i Sloveni su ti koji sada napadaju Mađare sa svih strana. Na njihovom čelu
kao glasnogovornici su Česi pod komandom Palackog, a kao vođe oružanih snaga Hrvati
pod komandom Jelačića.

To je zahvalnost iskazana za činjenicu da je nemačka demokratska štampa juna na sve

strane saosećala sa češkim demokratama kada ih je zabranio Vindiš-Grec, isti onaj
Vindiš-Grec koji je sada njihov heroj.

Da rezimiramo:

U Austriji, izuzev Poljske i Italije, Nemci i Mađari su 1848, kao, uostalom, i tokom
proteklih hiljadu godina, bili ti koji su preuzeli istorijsku inicijativu. Oni predstavljaju
revoluciju.

Južni Sloveni, koje Nemci i Mađari hiljadu godina vuku na grbači, digli su se na ustanak
tek 1848. kako bi ostvarili svoju nacionalnu nezavisnost, kako bi pritom istovremeno
suzbili nemačko-mađarsku revoluciju. Oni predstavljaju kontrarevoluciju. Pridružile su
im se dve nacije, koje su se isto tako odavno izdegenerisale i ostale bez ikakve istorijske
snage za akciju: transilvanski Saksonci i Rumuni.

Habsburška dinastija, čija se moć zasnivala na savezu Nemaca i Mađara u borbi protiv
Južnih Slovena, sada prolongira poslednje trenutke svog postojanja kroz ujedinjenje
Južnih Slovena u borbi protiv Nemaca i Mađara

To je što se tiče političke strane ovog pitanja. A sad o vojnoj strani.

Oblast naseljena isključivo Mađarima ne čini čak ni trećinu cele Ugarske i Transilvanije.
U oblasti Bratislave, severno od Dunava i Tise, pa sve do Zakarpatja živi nekoliko
miliona Slovaka i nešto Rutenijanaca. Na jugu, između Save, Dunava i Drave, žive
Hrvati i Slovenci; dalje ka istoku, niz Dunav nalazi se srpska kolonija od preko pola
miliona ljudi. Ta dva slovenska pojasa povezana su transilvanskim Vlasima i
Saksoncima.

Mađari su, dakle, sa tri strane opkoljeni prirodnim neprijateljima. Kada bi Slovaci, koji
drže klisure, bili manje mlakog raspoloženja, bili bi opasni protivnici, s obzirom da je
njihov kraj izuzetno pogodan za gerilsko ratovanje.

Međutim, kako stvari stoje, Mađari bi trebalo samo da se odupru napadima sa severa od
najezde vojski Galicije i Moravske. S druge strane, na istoku, Rumuni i Saksonci su se
tamo digli na ustanak u masovnom i združenom korpusu austrijske vojske. Oni su u
odličnom položaju, delom zbog planinskog karaktera zemlje, a delom zbog toga što drže
veći deo gradova i utvrđenja.

Na kraju, na jugu su banatski Srbi, uz podršku nemačkih kolonista, Vlaha, kao i

austrijskog korpusa, zaštićeni prostranom Alibunarskom močvarom i skoro neosvojivi.

Hrvate štite Drava i Dunav, a pošto imaju na raspolaganju snažnu austrijsku vojsku sa
svim pomoćnim sredstvima, prodrli su u mađarsku oblast već pre oktobra i sada bez po
muke čuvaju odbrambenu liniju u Donjem Podravlju.

Konačno, sa četvrte strane, iz Austrije, zbijeni redovi Vindiš-Greca i Jelačića sada

napreduju. Mađari su opkoljeni sa svih strana i to opkoljeni od daleko nadmoćnijeg
neprijatelja.

Broba podseća na borbu protiv Francuske 1793, s tom razlikom što je retko naseljena i
tek polucivilizovana zemlja Mađara daleko od toga da ima na raspolaganju resurse kakve
je imala Francuska Republika.

Oružje i municija proizvedeni u Ugarskoj su obavezno vrlo lošeg kvaliteta; a naročito je

nemoguća brza proizvodnja artiljerije. Zemlja je daleko manja od Francuske i svaki
pedalj izgubljene teritorije samim tim je mnogo veći gubitak. Jedino što Mađarima
preostaje je njihov revolucionarni elan, njihova hrabrost i energična, brza organizacija
kakvu je Košut bio u stanju da im pruži.
Međutim, bez obzira na sve, Austrija još nije pobedila.

„Ukoliko ne uspemo da pobedimo carske trupe na Lajti, pobedićemo ih na Rabnicu; ako

ne na Rabnicu, pobedićemo ih u Pešti; ako ne u Pešti, onda na Tisi, ali ćemo ih u svakom
slučaju pobediti.“

[Iz Košutovog govora u ugareskom parlamentu od 9. novembra, 1848]

Tako je rekao Košut i daje sve od sebe da održi reč.

Čak i da Budimpešta padne, Mađari i dalje drže Donjemađarsku stepu, teren koji kao da
je posebno stvoren za konjičko gerilsko ratovanje i ima brojne skoro nesavladive tačke
između močvara gde Mađari mogu da se ukopaju. A Mađari, koji su skoro svi umeju da
jašu, imaju sve neophodne kvalitete za vođenje takvog rata. Ukoliko se carska vojska
usudi da zađe u ovu pustaru, gde će morati u potpunosti da se snabdeva iz Galicije ili
Austrije, jer na licu mesta neće zateći ništa, ama baš ništa, nemoguće je i zamisliti kako
bi mogla da se održi. U zatvorenoj formaciji neće postići ništa; a ako se razdvoji na leteće
odrede biće izgubljena. Njena trapavost uvaliće je bespovratno u šake brzih mađarskih
konjičkih odreda, bez ikakve mogućnosti za gonjenjem, sve i da pobedi, a svakom
usamljenom vojniku carske vojske svaki seljak, svaki stočar biće smrtni neprijatelj. Rat u
tim stepama je kao rat u Alžiru, a trapavoj austrijskoj vojsci bi trebale godine da ga
završe. A Mađari će biti spašeni ako izdrže samo nekoliko meseci.

Mađarska stvar nije u tako lošem stanju kao što bi plaćenički crno-žuti [boje austrijske
zastave) elan hteo da poverujemo. Mađari još nisu poraženi. Međutim, ako padnu, pašće
veličanstveno, kao poslednji heroji revolucije 1848, i to samo nakratko. A onda će se
jedno vreme slovenska kontrarevolucija obrušiti na Austrijsku monarhiju svim svojim
varvaristvom, a kamarila će videti kakve saveznike ima. Međutim, na prvi uspeli ustanak
francuskog proletarijata, koji Luj Napoleon iz sve snage nastoji da prizove, austrijski
Nemci i Mađari dobiće odrešene ruke da zadaju krvavu osvetu slovenskim varvarima. Taj
opšti rat koji će onda izbiti razbiće taj slovenski svojevrsni savez i zbrisati sve te bedne
zatucane nacije iz korena.

Sledeći svetski rat neće samo dovesti do nestanka sa lica zemlje reakcionarnih klasa i
dinastija, već i čitavih reakcionarnih naroda. A i to je korak napred.