11/27/2018

26 November 2018

ती- त तीचा  स ा

बु  आमचाही देवच,  ामुळे आता आपण भ डावयाचे कारण नाही, अशी लोक ची  दशाभूल क न तसेच ‘बाहय़ा ार

सा ामुळे सबगोलंकार’ अशी  ती  नम ण क न  ा णीधम ने ‘बु धममु   हंद ु ाना’चे उि  सा  केले.. बु धम ची
ती आ ण  ास हट वणार   त ती य ची ही म डणी, डॉ. बाबासाहेब आंबड
े कर य ा  लखाणातून  नवडलेली..

स ृ तक ऐ ा ा धोरणात आप ा पूवज नी सामा जक समतेच े त  जर अंतभूत केले असते तर भारतीय सं ृ तीला िकती

उ ल  प  ा  झाले असते. या सं ृ तीचा इ तहास वाचताना सारखे वाटत असते क , एका वग ने वा जातीने दुस या वग वर
वा जातीवर केले ा अ ायाचाच इ तहास आपण वाचत आहोत. वै दक धम तून  नम ण झाले ा  वषमतेला आ ान देणारे
बौ ाद सारखे धम उदयास आले नसते तर  ातं   मळ ा ा व खंिडत भारतासाठ  का होईना, एक रा घटना तयार हो ा ा
अव प
े यत आपण कदा चत आलोही नसतो. डॉ. आंबडे कर नी  ट ा माणे, ‘‘इतर कोण ाही देशात जेवढ  राजक य व
सामा जक आंदोलने झाली  ा ा अनेक पटीने ती भारतात झाली. भारताचा सारा इ तहास राजक य व सामा जक  तीने भरलेला
आहे. ..या  ती  हंदध
ु म व बु धम य ा झगडय़ातून  नम ण झा ा हो ा.  चा  न ष असा क , ‘भारताचा इ तहास  णजे
दुसरे तसरे  काही नसून बु धम व  ा णीधम य ातील वच ाचा व नै तक संघष चा इ तहास होय.’’ या संदभ तच  नी ‘ ती-
त तीचा  स ा ’ म डला आहे.

1/4
11/27/2018
HOT DEALS
Nike Cheyenne Grey Laptop Backpack
₹ 4252 MRP ₹ 4295 -1%
₹425 Cashback
Buy Now

HEATHER HUES Printed A-line Dress Dress - Pink
₹ 1099 MRP ₹ 1590 -31%
₹150 Cashback
Buy Now

‘ ाचीन भारतातील  ती व  त ती’ या नावाचा एक महा थ

ं
ल ह ाचा  नी आराखडा तयार केला होता.  ात ४१
करणे राहणार होती.  ापैक   नी अधलीमधली  ल हलेली
१३  करणे ( ातील चार अपूण व त
े ) महारा  शासन  का शत  तस या खंडात १९८७ साली प ह दा  स  झाली आहेत.  ा
२८९ पृ व नही  ना या  वषयासंबंधात काय  तपादन करायचे होते ते  पणे कळू न येत.े  हाच  स ा   नी अ  लेखन व
भाषण तूनही म डलेला आहे.  चे  तपादन असे क , बु पूवकाळातील आय समाज हा सामा जक, धा मक व स ृ तक  ीने
अध:प तत झालेला होता व बौ धम ने  ात  ती घडवून आणली. बौ धम चा उदय ही केवळ धा मकच न े तर सामा जक व
राजक य  ती होती. ‘बौ धम ने चातुव ्य व ल
े ा आ ान देऊन सामा जक समता  ािपत केली होती. बौ काळातच मौय
सा ा   ापन झाले होते.’ बु ाने केले ा धा मक व सामा जक  तीमुळेच चं गु  मौय ला राजक य  ती करता आली. मौय
सा ा ाला  नी ‘बौ  सा ा ’  टले आहे. याच कालावधीत होऊन गेले ा अशोका ा सा ा ात बौ धम हा रा धम
झालेला होता. बु ानंतर काही शतक त भारत बौ धम य झाला होता. या काळात चातुव ्याचे पूण उ ाटन झाले होते, असेही
नी  टले आहे.

ा णवग साठ  हा मोठा आघात होता.  ा ण चे वच  जाऊन  ना खाल ा वग चे जीवन जगणे भाग पडले. शेवटी इ.स.पू.

१८५ला पु म  शुग
ं  या  ा ण सेनापतीने बृह थ या बौ  राजाची ह ा क न बौ  रा  न  केले व  त: ा नेतृ ाखाली
ा णी रा ाची  ापना केली. बाबासाहेब चा  न ष असा क , ‘पु म ा ा रा तीचे  य
े  बौ धम ा जागी  ा णीधम
रा धम  णून  ािपत करणे व  ा ण ना भारताचे सावभौम रा कत बन वणे हे होते.’ रा ावर आ ावर पु म ाने आणखी
दोन गो ी के ा.  ाने बौ धम य चा अतोनात छळ केला. बौ भ ू ा  क
े   शरासाठ  १०० सुवणमु ा दे ाचा आदेश काढला.
तसेच  ा णीधम ा त ानासाठ   ाने मनु त
ृ ी  लहून घेतली व  तची रा ाचा कायदा  णून घोषणा केली. मनु त
ृ ीतील धम
हा रा ाचा धम झाला. शुग
ं  व  ानंतर ा क  व आं  या  ा णी राजवंश चा समान उ श
े  बौ  सा ा ाचा व बौ धम चा नाश
करणे हा होता व तो  नी पार पाडला, अशी बाबासाहेब ची मीम सा आहे. बौ धम चा उदय ही  ती तर पु म ाची रा ती ही
त ती, असा  स ा   नी म डला आहे. याचा सम  इ तहास  ना  लहायचा होता.  ा भाषेत स गायचे  णजे, ‘बौ
भारतावर ल  ा णी भारता ा आ मणा ा व बौ धम वर ल  ा णीधम ा राजक य  वजया ा इ तहासाची पुनम डणी करणे
मला भाग पडत आहे.’ परं त ु कमी आयु ाने  चे हे लेखनकाय अपूण रा हले.

भारतातून बौ धम संप व ासाठ   ा ण नी पु म ा ा रा ती शवाय आणखी कोणकोणते अ हंसक उ ोग केले याचीही

मा हती  नी  दली आहे.  ापैक   मुख उ ोग  णजे बौ  जनतेची  दशाभूल करणे होय. जाने. १९४० म  े दले ा एका

2/4
11/27/2018

मुलाखतीत  नी स गतले क , ‘बौ धम म  े समानता आ ण  ातं  या दो ी त चा समावेश आहे. ही त  े ा ण ना कधीच
पसंत पडणार नाहीत. जर बौ धम  वजयी झाला असता तर जा तभेद  श कच उरला नसता.’ बु धम ा नाशा वषयी ते  णाले,
‘हा मोठा इ तहास आहे.  ा काळ  दोन धम चे  वचार वाह वाहत होते- एक वै दकधम आ ण दुसरा बु धम.. बु धम ला अपयश
आले याचे कारण  णजे  ा धम ला काळ ा   ा णवग चा कसून  वरोध होता. बु धम जगातून श   तत ा लवकर न   ावा
अशी  ची आ ं तक इ ा होती.. समाजाम  े समता आ ण  ातं  य चे युग सु  झाले तर आपले समाजातील  ान कायम
राहणार नाही अशी  ना भीती होती.’ यासाठ   नी योजले ा प ती वषयी ते  णाले, ‘ ि यवग ला आप ा हाताशी धर ाचा
ा णवग ने कावा लढ वला.  ा राम, कृ  या देव ना मा ता देऊन  ची मने वळ वली..  ा  ा वंशी देव ना भज ास
सु वात केली आ ण अशा र तीने  नी  ि य ची मने वळवून बु धम ला मोठय़ा  शताफ ने  वरोध केला.’  ा ण नी बु धम तील
चग ा गो चे अनुकरण केले असे स गून ‘आज ा  हंदध
ु म त  ा च ग ा गो ी आहेत  ात ा ९० ट े  बु धम त ा
आहेत,’ असे  नी   केले आहे.

ापुढ ल म ह ात  दले ा मुलाखतीतही ते  णाले क , ‘बु धम ा वादळ  तडा ातून  ा णीधम कसा वाचला? तर  ाने
सरळ सा या कमक ड चा व बळ थ चा  ाग केला.. गोम स खाणारे   ा ण कडवे शाकाहार  बनले.  नी  म पान बंद केले.
हंदध
ु म ने सुधारणेच े आवरण धारण केले.’ ते पुढे  णाले क , ‘बु धम तील  शकवण मोठय़ा  माणात  हंदध
ु म त समा व
कर ात आली.  ा ण नी  ि य ना आप ाबरोबर चा दज   दला.  ा णी देव ना बाजूला सा न  ा जागी  ि य देव ची
त ापना कर ात आली. प रणामत: बु धम कडे गेलल
े ी जनता पु ा हळू हळू   हंदध
ु म कडे वळली.’

या संबंधात १९४१ म  े नी  ल हलेला ‘बु जयंती आ ण  तचे राजक य मह ’ हा लेख उ ख

े नीय ठरतो. बु कालीन
ा णीधम चे तीन आधार भ
ं  वेद ामा , य -ब लदान व वण म.. (या  त ी बाब वर) बु ाने फारच मोठा मारा केला.. बु ाची
व त
ृ ी चीनम ,े  जपानम ,े   देशात झाली नाही, ती फ   हंद ु ानातच झाली. याला ..बु ाचे श  ू कारणीभूत आहेत, हे उघड
आहे.  ा ण हे एकजात बु ाचे श .ू .  चातुव ्य गेल े तर  ा  गेल.े . चातुव ्याला ते आपला  ाण समजत. बु ाची
चातुव ्य व स
ं नाची मोहीम  णजे  ा ण ना ‘मूल े कुठार:’ होती. ती  ा काळची  ा ण- ा णेतर चळवळच होती.  नी
ि य ना जवळ क न बु ाची चळवळ कशी मा न टाकली हे बाबासाहेब दाखवून देतात. बु  तुमचा खरा, पण आ ीदेखील
ाला आम ा  व च
ू ा दहावा अवतार मानतो, असे  ा ण  णू लागले. जनता खूश झाली.. आता  ा ण शी भ डावयाचे काय
कारण?  ाच माणे, ‘बु ाचे अनुकरण क न  ा णीधम व बु धम एकच होत अशी  नी लोक ची  दशाभूल केली. बु ाने  वहारे
ब धली..  वहार ा शेजार च  ा ण नी आपली  वहारे  ब ध ास सु वात केली. या बाहय़ा ार  सा ामुळे सबगोलंकार झाला.’

१९४८ ा ‘अ ृ  मूळचे कोण?’ या  थ

ं ातही  नी अशीच भू मका म डली आहे. बौ धम ला संप व ासाठ   ा ण नी  ा
धम ा काही  शकवणीचे अ तरे क   पात अनुकरण के ाचे ते दाखवून देतात. जनते ा मनावर बौ धम चा  भाव इतका
गडद होता क , बौ धम ची त  े आ सात क न  ाचे अ तरे क   माणात पालन के ा शवाय  ा धम ला ट र दे ाचा दुसरा
माग अश  झाला होता. नंतर बु ा ा अनुयाय नी बु ा ा  तमा उभारणे व  प
ू  ब धणे सु  केले.  ा ण नी  ाचे अनुकरण
क न आप ा देवदेवत ची मं दरे  ब धली व  ात आप ा देवत ची  त ापना केली. बु ा ा  तमेची पूजा करणा या जनतेला
आप ा दैवत कडे वळ व ाचा  चा हेत ू होता.  नी हेही दाखवून  दले आहे क , बु पूवकाळात  ा ण हे प े गोम सभ क
(greatest beef- eaters) होते. परं त,ु  ‘बौ भ प
ू े ा  े  बन ासाठ ’ व ‘बौ धम ला नामोहरम कर ासाठ   नी गोम स
व य
्  क न गाईची पूजा सु  केली व ते शाकाहार  बनले.’  चा  न ष असा क , ‘अ तरे काने अ तरे क ठार कर ाची ही नीती

3/4
11/27/2018

आहे. डा ा पंथा ा लोक ना नामोहरम कर ासाठ  उज ा पंथाचे लोक नेहमीच या नीतीचा उपयोग कर त असतात. बौ ना

हरव ाचा एकच माग उरला होता व तो  णजे एक पाऊल पुढे जाऊन शाकाहार  बनणे.’

भारतात बौ धम चा  हास का झाला, यावर आपण संशोधन कर त अस ाचे  नी १९५० साली जाहीर केले होते. यासंबंधीचे

न ष यानंतर ा काळात  व वध लेख तून व भाषण तून  स  झाले आहेत. ‘ ती- त तीचा  स ा ’  णून याचा अ ास
करताना  ाकडे ‘सं ृ तसंवादा’ ा भू मकेतून पाहणेही उ ोधक ठरते.

लेखक इ तहासाचे अ ासक आहेत.

ता ा बात साठ  लोकस ाचे मोबाईल ॲप डाऊनलोड करा.

First Published on May 25, 2016 4:08 am

Web Title: Buddha Dharma Revolution

टॅग Dr Babasaheb Ambedkar
3
Shares
Share

आणखी संबं धत बात ा
रो हत वेमल
ु ा ा कुटु ंबाचे धम तर

अनावर जयंती ज ोष..

4/4