Mga Tala sa Klase

Date: 07/06/2020

Yunit 2: MASINSIN AT MAPANURING PAGBASA SA

MGA PANGUNAHING SANGGUNIAN SA
PAGDADALUMAT/PAGTETEORYA SA
KONTEKSTONG FILIPINO

❖ Sa bawat panahon ay nagbabago ang kutura. Dahil

sa pagbabagong ito ay naiimpluwensyahan nito ang
kultura, paniniwala at kagawian ng pananalita natin.
Pokus nito ang pagtalakay sa mga pangunahing
sanggunian sa pagdadalumat/pagteteorya sa
kontekstong Filipino.

Inaasahang Matutuhan sa Yunit:

 1. Malikhain at mapanuring makapag-ambag sa pagpapaliwanag at
pagpapalawak ng piling makabuluhang konsepto at teoryang lokal na akma sa
konteksto ng komunidad at bansa.
2. Makapagpahayag ng mga makabuluhang kaisipan sa pamamagitan ng
tradisyonal at modernong midyang akma sa kontekstong Pilipino.
3. Makagawa ng mga malikhain at mapanghikayat na presentasyon ng
impormasyon at analisis na akma sa iba’t ibang konteksto.
Malikhain at mapanuring makapag-ambag sa pagpapaliwanag at pagpapalawak ng
piling makabuluhang konsepto at teoryang lokal at dayuhan na akma sa konteksto ng
komunidad at bansa

Modyul 1: DALUMAT NG WIKA

❖ Anong teoryang pangwika ang maaari nating gamitin
para ipaliwanag ang kasalukuyang hubog, anyo at
takbo ng wikang Filipino?
❖ Paano ito makatutulong upang maging masinop at
masinsin ang ating analisis ng wika at ang naturang
gamit nito para sa mga tao at sa lipunan niyang
ginagalawan?
❖ Ito ang dalawang pangunahing tanong na sasagutin
ko sa panayam na ito.
❖ Ang una ay tumutukoy sa pagkakaroon o kawalan ng
internal na banghay o istruktura ng wika natin na
pundasyon o basehan ng performatibong kakayanan
ng mga Filipino na gamitin ang wikang Filipino.
❖ Samantala ang ikalawa nama’y tumutukoy sa
praktikalidad ng teorya upang tasahin at usisain ang
nangyayaring pagbabago ng wika sa gitna ng
mabilisang pagbabago ng ating panahon
Inaasahang matutuhan sa Modyul:
 1. Malaman ang kahulugan ng Pilipino at paano ito naging isang teorya ng
wika.
2. Makapagsasagawa ng isang discussion panel hinggil sa mga usaping
pangwika.

Pagpapahalagang moral:

“Ang limitasyon ng aking wika ay siyang

limitasyon ng aking mundo.”- Ludwig
Wittgenstein (TLP 1922)

Input:
PILIFILIPINO: ISANG TEORYA NG WIKA
Panayam Profesoryal Cecilio M. Lopez sa Wika at Panitikang Filipino
ni Dr. Rhod V. Nuncio

PiliFilipino

Ito ang inihahaing panimulang teorya upang suriin ang paimbabaw,

malaliman at kaibuturan ng wika.

● Ang tatlong bahagdang ito ng wika ang magiging punto ng analisis at

pagdadalumat. Hango ito sa sinabi ni N. Chomsky (sa Searle 1971)
na mayroong surface structure (paimbabaw) at deep structure
(ubod) ang wika. Ang sa akin naman, may pumapagitna sa dalawang
level na ito, ang middle structure na tatawagin kong lalim ng wika.
● Ito ang nawawala sa kayarian ng wikang Filipino (WF).
 ● Sa madaling salita, walang lalim ang wika dahil walang gramatikang
nakaugat sa internal na himpilan ng ating kamalayan.
● Tanging ang malakas at dominanteng paimbabaw na puwersa na
mula sa iba’t ibang direksyon, ideolohiya, adbokasi ang kasalukuyang
nagiging sandigan at batayan sa pagbabagong pangwika.
● Sa ngayon hangga’t di matutugunan ang kakulangan sa lalim at ubod
ng WF, ang paimbabaw na level ng wika ang tumatayong stratehiya
sa pagpili, pagpilipit at pagpipilit na lumabas ang kakanyahan ng
wika.
● Ang tanong nga lang, hanggang kailan ito tatagal? At aasa lang ba
ang lahat sa politikal at ideolohikal na bangayan ng mga makawika
ang hinihintay na pagkagulang ng WF? Ika nga’y matira ang matibay!

Katulad ng nabanggit, paimbabaw ang debelopment ng wikang Filipino.

May tatlong pananaw tungkol dito:

a.) Kasalukuyang nililinang pa rin ang wika mula sa pinagbatayang

wikang Tagalog at ang nakalululang hamon na paglinang nito mula sa mga
katuwang na wika sa bansa,

b.) Mabilis na paglaganap ng Taglish sa iba’t ibang domain ng kaalaman

at praktika,

c.) Interbensyon ng gahum (estado, iskolar, media) na nakakaapekto sa

menu ng pagpili, pamimilit at pagpilipit sa wikang Filipino.

PAIMBABAW NA WIKA

Ang puwersa ng pagbabagong wika ng WF ay hindi nakatarak sa kognitibong

kakayahan ng tao kundi sa samutsaring timpla (o gimik) at interbensyon ng mga
institusyon, grupo at mga polisiyang bitbit ng mga ito.

Bakit hindi nagmumula sa kognisyon o sa mental na proseso ng paglikha ng wika?

Dahil madalas at sa maraming pagkakataon ang internal na lohika at
istruktura ng pag-iisip natin ay nakakapit sa banyagang padron, sa
banyagang wika – Ingles.

Pansinin:
 1. Ang makabagong alpabetong Filipino ay binibigkas ayon sa Ingles.
May implikasyon ito sa ponetika dahil nabaligtad ang prinsipyo ng
“kung ano ang bigkas, siya ang baybay”. Imbis na phonocentric (una
ang tunog kasunod ang baybay) naging graphicentric (kung ano ang
letra sa Ingles, ito ang baybay). Kung kaya’t mamimilipit sa pagbigkas
ang maraming batang mag-aaral ng WF kung ito ang prinsipyong
susundin sa ponetika ng WF. Ang “bahay” ay bibigkasing “bey-hey”.
2. Ang pagbaybay ng mga hiram na salita at paglahok nito sa
sintaktikang anyo ng pangungusap ay nakakiling sa Ingles. Hal.
Nakaka-turn-off naman ‘yang friend mo. So, yabang! Marahil sa mga
Manileno o elistang namimilipit magFilipino o mag-Ingles, ito ang
makabagong syntax sa palabuuan ng pangungusap. Laganap din ito
sa broadcast media, showbiz, advertisement, interbyu sa mga politiko
at kabataang cosmopolitan kuno ang oryentasyon sa kasalukyan.
3. Ang tinatawag na code-switching ng mga dalubwika (Sibayan,
Baustista, Cruz) ay totoo namang di code-switching dahil ganito
naman ang kaayusan at kayarian ng pangungusap sa mga wikang
lubos-lubos ang panghihiram ng mga salita. Wala nang switching na
nagaganap dahil lantaran na itong lumilitaw sa mga diskursong gamit
ang WF. Syntactic-semantic substitution ang nagaganap dahil ang
paggamit ng i-, pag-, mag-, nag-, kaka-, um-, na- ay sadyang
naghihintay ng halinhinang mga salitang banyaga o hiram nagiging
structurally flexible sa formang Taglish.

i-zerox, pag-zerox, mag-zerox, kaka-zerox, i-solve, pag-solve, nag-solve, kaka-solve

i-equate, pag-equate, mag-equate, kaka-

i-text, pag-text, mag-text, kaka-text, na-text equate

um-attend, um-increase, um-order, um-

answer
 ● Kung kaya’t multiple substitution ang pedeng gawin dito na maiaayos
o mailalapat din sa pangungusap. Hal. “I-zerox mo ang papers mo sa
promotion.” “Ok na kaka-zerox ko nga lang.” Ang Tagalog/Filipino
component (unlapi o hulapi) ay laging co-dependent sa hiram na
salita, subalit nanatiling buo ang salitang Ingles o ibang hiram na
salita.
● Wala namang ganitong halimbawa (co dependent ang Ingles sa
Filipino): Re-ayos mo na yan!”, “Anti-makabayan ang mga trapo sa
Congress” at “Pindotize (na katawa-tawa ang dating) mo yong
keypad.”

● Hindi ang wikang Ingles ang kalaban natin. Maaaring matuto ang
isang tao ng higit pa sa dalawang wika. At kapag sinabi nating
kakayahang bilingual o multilingual, nararapat na magkapantay ang
kabihasaan ng isang tao sa pagbasa, pagsulat, pakikinig at
pagbigkas sa mga wikang ito. Hindi tingi-tingi.
● Ang problema’y kapabayaan at ang pagpapaubaya na sa darating na
panahon, gugulang at uunlad din ang WF. Fatalistikong pananaw ito.
Tila si Juan Tamad ito na naghihintay sa pagbagsak ng bayabas sa
kanyang bibig.
● Kung kaya’t nangyari ang iba’t ibang direksyon at agendang
pangwika na batay sa interes ng iilan at uso ng panahon. Ang iba’t
ibang direksyong ito ay unti-unting nawawala’t namamatay, unti-unti
nauungusan ng malalaking diskurso tulad ng globalisasyon,
industriyalisasyon at postmodernismo. Kung kaya’t sa ating bayan
mismo, nagtatalaban ang mga ito at naiiwang nakatindig ang
mapanuksong alternatibo – ang gawing wikang ofisyal at panturo ang
Ingles.

Tingnan natin ang iba’t ibang direksyon na narating ng ating wika sa

kasalukuyan:

1.) Ang WF ay Taglish – wikang bunga ng eksposyur sa midya,

paimbabaw at walang malinaw na gramatika (kung meron man
contingent ito at nakabatay sa talastasang publiko), ang wikang
“maiintelektuwalisa ayon kay Bonifacio Sibayan” (sipi mula kay Sison-
Buban 2006)
 2.) Ang WF ay Taglish na may varayti sa iba’t ibang wika sa bansa
ayon kay Isagani Cruz

3.) Ang WF ay batay sa Tagalog o ang pananaig para rin ng

puristikong gahum o ng Imperial Tagalog; walang pagkakaiba ang
Filipino at Tagalog ayon kay Cirilo Bautista (pananalitang ibinigay sa
lunsad-aklat ng Galaw ng Asoge, 2005)

4.) Ang WF ay larong-wika na pinasok ng mga batang manunulat

ngayon, iskolar sa iba’t ibang larang sa akademya, na walang
malinaw na alintuntunin ng laro ngunit nangingibabaw na examplar
ng kasalukuyang anyo ng wika

UBOD NG WIKA

Ang ubod ng wika ang unibersal na forma o kaayusan ng basikong yunit ng

kamalayan na taal nang matatagpuan sa isipan ng tao. Kumbaga ito ang
template ng isipan natin na yari na – naghihintay na mapunan, mahubog,
malilok, at maisaayos ayon sa idaragdag na istruktura ng natural na wika.
Kumbaga ito ang “universal o generative grammar” ni Chomsky, ang
“private language” ni Wittgenstein, “archi-writing” ni Derrida. Bago pa man
may istruktura ng wika, may nakalikha nang istruktura ang isip na
tatanggap at mag-oorganisa ng kamalayan ng tao. Kaya’t may kakayanan
ang lahat ng tao na matuto ng wika, ng kahit anumang wika, dahil sa ubod
ng wikang nakahimpil sa isipan natin. Ito ang a priori grammar. Ito rin ang
nag-uudyok sa imahinatibo’t malikhaing paraan ng isip natin na ikonstrak
ang wika batay sa iba’t ibang modalidad/range/linguistikong yunit sa
pagkatuto ng wika.

LALIM NG WIKA: GRAMATIKANG FILIPINO?

Lahat ng buhay na wika (natural languages) ay dumaraan sa mahabang

panahon ng pagbabago at madalas hindi developmental ang yugto ng
pinagdadaanan nito kundi retardasyon at tuluyang pagkawala. Alam natin
ang magiging kahihinatnan ng maramihang puwersang pangwika na
paimbabaw na nagtatalo-talo at naghahalo-halo sa isip at kamalayan ng
tao. Higit pa riyan, nagpapaubaya at nagpaparaya ang mga ispiker-
tagapakinig ng wika dahil wala silang masandigang internal na lohika o
gramatika ng wikang naririnig at nababasa nila. Alalahanin natin ang sinabi
ni Emerita S. Quito (1989/2010: 23): “Hanggang ngayon, tayo ay
nasasadlak sa kabulukan ng Taglish. Ang maikling kasaysayang ito ng
wika sa ating bansa ay nagpapahiwatig ng dalawang bagay. Una:
pagkatapos ng 88 taon, hindi pa rin maaaring sabihin na ang Pilipino ay
natuto na ng wikang Ingles; at ikalawa, lumaganap ang isang bulok na
wika, ang Taglish, na hindi Ingles at hindi Filipino.”

Mahalaga ang lalim ng wika dahil:

1. Ito ang nagsasaayos ng mga signal o yunit ng ubod ng wika para
maging natural na wika,
2. nagsisilbi itong auditing at editing facility sa isip ng gumagamit ng
wika,
3. ito ang precursor ng imahinatibong pag-iisip ng tao ayon sa tuntunin
ng wika niya at ng daynamikong kakanyahan at kakayahan ng wika
sa pagpapakahulugan
4. nagiging transisyonal at transgenerational ang pagsasalin ng
pagkatuto ng wika na di nakadepende sa kung ano ang uso at
pinapauso
5. intralinguistic facility ito para sa transformasyon ng wika ayon sa
pagbabalanse ng internal na lohika ng kanyang wika at ng
praktika/gamit ng wika bunsod ng pagbabago sa lipunan at iba pang
external factor.

Ang pagpili ng Filipino bilang wika ay mangyayari sa kailaliman ng kanyang

isip at kung magkagayon malayong-malayong mabubuwal nang agad-
agaran ang Filipino (tao at wika) sa daluyong ng pagbabago sa mundo at
lipunang ginagalawan. Ang PiliFilipino ay panimulang pagtatangka sa
pagteteorya sa wika at analisis ng WF na may sandamakmak na varayti.
Inisyal na hakbang ito sa binubuong teorya ng wika at sa implikasyon nito
na ang istruktura ng WF ay dapat nakaangkla sa lalim at ubod ng wika o sa
gramatika (prescriptive) at pre-grammar (individuated inscription) ng isang
tao. Ang paimbabaw na wika’y di maglalaon ang magiging natural na wika
(descriptive) na gagamitin ng mamamayan. Ang PiliFilipino ay kritikal at
istratehikong pagpili ng taong malay sa ubod at lalim ng kanyang wika
upang maging kanyang wika sa pakikipagtalastasan, pamimilosopiya,
paghahanapbuhay, pagkrikritika at iba’t ibang komunikatibong sitwasyon at
pagkilos.
Kung kaya’t ibalik natin ang wika sa kaibuturan ng kamalayan natin at di
lamang sa sanga-sangang dila ng gahum.