GRAĐEVINSKI FAKULTET

UNIVERZITETA U BEOGRADU

PISMENI ISPIT IZ KORIŠĆENJA VODNIH SNAGA 19. 01. 2019.

ZADATAK 1. Na reci "a" i njenoj pritoci "b" razmatraju se dve hidroelektrane i jedna površina za
navodnjavanje N površine 950 ha, kao na slici.

Akumulacija nizvodne HE A raspolaže zapreminom za dnevno izravnajne. U proračunima se može uzeti da je

kota gornje vode jednaka srednjem dnevnom nivou u akumulaciji koji iznosi 255 mnm. Uzeti da je kota donje
vode 145 mnm. Instalisani protok ove HE je 3 puta veći od prosečnog prirodnog protoka u tom profilu.
Uzvodna akumulacija B predstavlja bazen za izravnanje protoka za nizvodnu HE A i raspolaže korisnom
zapreminom od 40∙106 m3.
Prirodni protoci u profilima akumulacija A i B, kao i potrebe za vodom navodnjavane površine (qm) dati su u tabeli.
mesec I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
QA (m3/s) 4.61 6.95 12.41 15.29 10.65 9.26 6.56 5.46 5.79 3.67 3.19 4.15
QB (m3/s) 3.23 4.68 8.28 10.83 7.72 5.43 2.34 1.84 3.48 1.83 1.14 2.31
qm(mm/dan) 0 0 0 4 9 22 28 14 8 0 0 0

Kriva korisne zapremine akumulacije B data je na slici 1.

Kriva korisne zapremine akumulacije B

318
316
314
312
310
H(mnm)

308
306
304
302
300
298
0 10 20 30 40
Vkor (106 m3)

Slika 1.
Zbog elektroprivrednih i vodoprivrednih razloga nizvodna protočna HE A treba da radi sa sledećim režimom:
- u XII, I i II mesecu HE radi 6 sati dnevno sa punim instalisanim protokom,
- u III, IV, V, IX, X i XI mesecu HE radi 4 sata dnevno sa punim instalisanim protokom,
- u VI, VII i VIII mesecu HE ne radi.
Ovi protoci se mogu obezbediti samo ukoliko se namenski ispuštaju potrebne količine vode iz uzvodne
akumulacije B. Uzeti da se na početku razmatranog perioda u akumulaciji B nalazi 15∙106 m3 vode. Radi
jednostavnijeg proračuna pretpostaviti da svaki mesec ima 30 dana.
Odrediti prosečnu snagu (po mesecima) i ukupnu proizvedenu energiju ostvarenu u HE A i HE B (ona koristi
samo onu vodu koju namenski ispušta za potrebe HE A) u toku jedne godine. Kota donje vode HE B je
konstantna i iznosi 258 mnm. Gubici na dovodu HE iznose 5% od bruto pada (pri instlisanom protoku kroz
turbine), a koeficijent korisnog dejstava, za obe HE, iznosi η=0.8.

ZADATAK 2. HE A iz zadatka 1 se sastoji od dve Francisove turbine. Odrediti osnovne karakteristike

turbina (ulazni i izlazni prečnik turbine, visinu lopatica sprovodnog kola i kotu obrtnog kola). Ako je radni pad
jednak neto padu pri instalisanom protoku. Pri minimalnom protoku kroz turbinu gubici su 3 puta manji nego
u slučaju instalisanog protoka. Koeficijent korisnog dejstva generatora iznosi g = 0,95.

ZADATAK 3. Na jednom manjem postrojenju spoj radnog kola turbine i donje vode rešen je pravim
difuzorom (slika 2). Na spoju donjeg dela turbine i difuzora meri se potpritisak. Uređaj pokazuje da je na tom
mestu potpritisak od pv1=48,0 kPa. Poznato je da je ulazni prečnik difuzora D1=1,5 m, izlazni prečnik je
D2=2,1 m, visine difuzora iznose H=4,5 m i h=0,6 m, a koeficijent lokalnih gubitaka usled širenja difuzora
iznosi =0,135.
Odrediti protok kroz turbinu na osnovu navedenih podataka, uzimajući u obzir samo gubitke od širenja mlaza.
Koliki će biti potpritisak na ulaznom preseku u difuzor ako se umesto difuzora postavi cilindrična cev prečnika
D1, za koju je koeficijent otpora trenja =0,025?

D1
1 1

h
2 2
D2

Slika 2.

ZADATAK 4. Reverzibilna hidroelektrana ima tunel prečnika D=4,5 m, dužine L=5500 m, sa koeficijentom
hrapavosti nT=0,014 m-1/3s i sa sumom lokalnih gubitaka T=1,1. U nastavku tunela je cevovod prečnika d=3,0 m,
dužine l=950 m, koeficijenta hrapavosti nC=0,011 m-1/3s i sume lokalnih gubitaka C=1,5. Kota gornje vode
je 1000 mnm a donje vode je 350 mnm.
1) Odrediti specifični broj obrtaja nq i odgovarajuću dubinu potapanja pumpe turbine HS. Koeficijent smelosti
iznosi K=600, a instalisani protok pumpe turbine je 40 m3/s.
2) Ukoliko se za pumpanje kupuje energija po Cp=10 NJ/kWh, kolika bi trebalo da bude cena prodate energije
u periodu vršne tarife pa da odnos dobti i troškova bude jednaka 1,1. Smatrati da RHE radi kao čisto
reverzibilno postrojenje (nema prirodnog dotoka u gornju akumulaciju). Koeficijent korisnog dejstva
turbiniranja ηt=0,87, a pumpanja ηp=0,8. Instalisani protok u turbinskom režimu je 50 m3/s.