BETONARME 1 - Ders1

0423522 - BETONARME 1
2008-2009 Güz Yarıyılı
Yrd.Doç.Dr. Murat Serdar Kırçıl

n aat Mühendisli i Bölümü Yapı Anabilim Dalı
NM 1-024
www.yildiz.edu.tr/~kircil
Betonarme 1 Ders Notları
Yrd.Doç.Dr.Murat Serdar Kırçıl
GENEL B LG LER
DEVAM ZORUNLULU U: Derse %70 oranında devam
zorunludur. Vize ortalaması en az 60 olan ve ödevleri
eksiksiz yapmı ö renciler için tolerans gösterilebilir. Bu
artları sa lamayan ö renciler yılsonu sınavına
katılamazlar ve notları F0 olarak verilir.
ÖDEVLER: Yarıyıl boyunca yıl içi ortalamasını etkileyecek ve

belirli bir süre içerisinde teslim edilmesi gereken ödevler
verilebilir. Bundan ba ka bazı derslerin sonunda yapılması
zorunlu olmayan bazı ödevler de verilebilecektir.
BA ARI DE ERLEND RMES :

Ödev %12
(Ödev verilmezse %0)
Yılı içi sınavları %48
(Ödev verilmezse %60)
Yıl sonu sınavı %40
GENEL B LG LER
SINAVLAR: Sınavlar ezberlemeyi de il, bilgiyi kavrayıp belirli
bir ölçüde yorumlamayı te vik edecektir. Dolayısıyla derste
yapılan uygulamaların benzerlerinin sınav sorusu olarak
sorulması beklenmemelidir. Ders notlarının açık olarak
sınav yapılması durumunda ö rencilere önceden haber
verilecektir.
KOPYA: Sınavlarda kopya çekilmesine müsamaha

gösterilmeyecektir (Aynı zamanda bilgi ve emek hırsızlı ı
anlamına gelen kopyaya hiçbir ö rencinin tenezzül
etmeyece ine emin olunmakla beraber, YTÜ E itim-
Ö retim, Sınav Yönetmeli i gere i böyle bir hatırlatmaya
ihtiyaç duyulmu tur).
SINAV SONUÇLARINA T RAZ: Sınav sonuçlarına itiraz

edilmesi durumunda YTÜ E itim-Ö retim, Sınav
Yönetmeli i’nde belirtilen yol izlenmelidir.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Mazeret sınavına kimler girebilir?
3 (1’i mazeret) adet yıl içi sınavı yapılacaktır. Bunlardan her
hangi 2’sine girilebilir. Zorunlu haller dı ında mazeret
sınavına girmemek tercih edilmelidir. Ö renci her
sınavda sınavdan bir önceki derse kadar anlatılmı
konulardan (bir önceki ders de dahil) sorumlu olacaktır.
Her 3 sınava da katılmak mümkün müdür?
EVET. Ancak vize ortalamanız hesaplanırken notunuz üçe
bölünecektir.
Sınav sonuçları açıklandıktan sonra, hatalarımı görmek

amacıyla, cevap ka ıdımı görebilir miyim?
HAYIR. Cevap ka ıdınızın yeniden de erlendirilmesini

isteyebilir, gerekli gördü ünüzde sınav sonucuna
yönetmelikler do rultusunda itiraz edebilirsiniz.
Hatalarınızı görmenizin en etkin yolu sınav sorularını
tekrar çözmek ve zorlandı ınız yerleri sormak olacaktır.
Sınav soruları bu dersin tüm grupları için ortak mı
olacaktır?
EVET
Yılsonu ba arı de erlendirmesine hangi yol takip

edilecektir?
Yılsonu ba arı de erlendirmesinde ba ıl de erlendirme
yöntemi kullanılacaktır.
Ödevleri geç teslim etmek mümkün müdür?

EVET. Ancak geciktirdi iniz her gün için ödev notunuz %25
azaltılacaktır.
Arkada ımın ödevinden yararlanabilir miyim?

Tavsiye edilmez. Ödevi amacından uzakla tırır. Her eye
ra men kontrolü de pek mümkün de ildir. Ancak tespit
edilmesi durumunda her iki ö rencinin de ödev notu sıfır
olacaktır.
Ödevler hazırlanırken nelere dikkat edilmelidir?
Ödevler beyaz çizgisiz A4 boyutunda ka ıda mürekkepli
kalemle düzenli olarak yazılmalıdır. ekil ya da grafiklerin
çiziminde cetvel kullanılmalıdır. Ödevler bilgisayarla da
yazılabilir. Hiçbir durumda renkli mürekkep
kullanılmamalıdır. Bu ko ullara uygun hazırlanmayan
ödevler de erlendirilmez ve ödev notu olarak sıfır verilir.
Kapak sayfası gerekli mi?
EVET. Kapak sayfası dersin adı, ö renci numarası, ad-soyad,
ödev numarası gibi bilgileri içermelidir.
Ö retim üyesi görü me saatleri nelerdir?

Pazartesi …………..
Cuma …………..
Lütfen sorularınızı görü me saatlerinde sormaya dikkat
ediniz. Ö retim üyesinin tek i inin sizin sorularınıza cevap
vermek olmadı ını ve di er i lerinde de konsantrasyona
ihtiyacı oldu unu hatırlayınız.
BU DERSTE NELER Ö RENMEN Z UMUYORUZ?
Tarihçe
Temel malzeme bilgisi
Çimento, agrega, su, çelik
Betonun fiziksel ve mekanik özellikleri
Betonarme yapıların tasarımında temel ilke ve
yöntemler
Betonarme elemanların çe itli mukavemet
durumları etkisindeki davranı ları ve hesap
kuralları
Basit e ilme etkisi
Kesme kuvveti etkisi
Eksenel kuvvet etkisi
Bile ik e ilme etkisi
Burulma etkisi
BU DERSTE NELER Ö RENMEN Z UMUYORUZ?
Kullanılabilirlik
Aderans ve kenetlenme
Minimum ve maksimum donatı ko ulları,
minimum boyutlar, konstrüktif kurallar vs.)
VARSAYIMLAR
Ö rencinin ön art dersinin (Mukavemet 1)

içeri ini olu turan basit e ilme, kesme, bile ik
e ilme, eksenel basınç gibi konuları bildi i
varsayılmaktadır.
Ö rencinin yapı stati inin

temel konularını bildi i varsayılmaktadır.
KAYNAKLAR VE YARARLANILACAK DOKÜMANLAR
1) Betonarme 1, lhan Berktay, MO stanbul ubesi, 1995
2) Betonarme 2, U ur Ersoy, Evrim Yayınevi
3) Betonarme Yapılar, Zekai Celep ve Nahit Kumbasar
4) Betonarme, smet Aka vd., Birsen Yayınevi
5) TS500/2000, Betonarme Yapıların Hesap ve Yapım
Kuralları, TSE
6) TS498/1987,Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında
Alınacak Yüklerin Hesap De erleri, TSE
7) Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında
Yönetmelik, Bayındırlık Bakanlı ı
UYGULAMALAR
www.yildiz.edu.tr/~caydemir adresinde bulunabilir.
Derslerin ardından kendi ba ınıza çalı arak bu uygulamaları
anlamanız sınavlar için yapaca ınız hazırlı ı en aza
indirmeye yardımcı olacak, ba arı olasılı ınızı arttıracaktır.
EN ZOR VE GEÇ UNUTTUKLARINIZ HER ZAMAN KEND

KEND N ZE Ö REN P ANLADIKLARINIZDIR.
DERSE BA LAMADAN ÖNCE B RKAÇ HATIRLATMA
Betonarme teorisi henüz “tam ve kusursuz” de ildir.
Hesap yöntemlerinin temelini olu turan varsayımlar ne
kadar gerçekçi olursa olsun, bu yöntemler kesin de ildir-
yakla ıktır. Çünkü bu yöntemlerde, betonarmenin
ko ullara göre de i en karma ık davranı ı
idealle tirilerek ele alınır. Karma ık davranı ı
çözümleyebilmek ve anlayabilmek için benze imler
yapılır. Davranı soyut mekanik modellerden
yararlanılarak açıklanmaya çalı ılır. Ayrıca bazı
durumlar, genellikle etkileri az oldu u için, hesaba
katılmaz-ama bunlar vardır. Bu yüzden, betonarmenin
gerçek davranı ını yansıtan tablo hiçbir zaman “tam
ve kesin” olarak çizilemez.
Altay Gündüz
(Betonarme Ta ıma Gücüne Göre Hesap)
n aat Mühendisli inde kesin çözüm yoktur.

Hesap yaparken bir sürü varsayım yaparız. yi
mühendis, yaptı ı varsayımların ve bunların
mertebesinin bilincindedir.
Kötü mühendis, ço u kez hesapların, yaptı ı
varsayımlar nedeni ile kesin olmadı ının farkında
de ildir.
Bu nedenle olu abilecek hata oranı hakkında da
hiçbir fikri yoktur.
R.C. Reese
(U ur Ersoy, Ustalarımdan Ö rendiklerim)
Yapı mühendisli i,
kesin olarak belirlenemeyen yükler etkisinde,
özellikleri ancak tahmin edilebilen malzemeler

kullanılarak,
sadece yakla ık olarak analiz edilebilen
gerçek yapılar yapma sanatıdır.
Edward L. Wilson,
(Three Dimensional Static and Dynamic Analysis of Structures)
Ezberlemek yerine,
kavramların anlamlarını
ö renmeye gayret edelim.
Ezberlersek kolayca unutur,
hatırlayabildi imiz kadarıyla
yetiniriz.
Ülkemizde
gerçekle tirilen
önemli projelere bir
örnek
FOTO RAF PROF.DR.AHMET TOPÇU’NUN DERS NOTLARINDAN ALINMI TIR.

BETONARME
Betonarme, beton (concrete) ve çelikten (steel) meydana
gelen, bile ik bir yapı malzemesidir. Kum-çakıl-çimento ve
suyun uygun oranlarda karı tırılması ile elde edilen betonun
basınç dayanımı yüksek, çekme dayanımı ise çok
dü üktür. Betonun bu kusurlu yanı, içine yüksek çekme
dayanımına sahip çelik çubuklar yerle tirilerek ortadan
kaldırılır ve betonarme malzemesi olu turulur. Çekme
dayanımı yüksek bu çelik çubuklar donatı olarak
adlandırılır.
TAR HÇE
Eski ça lardan beri insanlar basınç dayanımı yüksek olan ta lardan
yapı malzemesi olarak faydalanmı lardır. Ba langıçta elde iyi bir
ba layıcı olmadı ından uygulama sınırlı kalmı tır. Helenistik ve Roma
dönemi tapınaklarında, belirli açıklıkların geçilebilmesi için tek parça
ta tan olu an kiri ler kullanılmı tır.
TAR HÇE
TAR HÇE
Ta ın çekme dayanımı dü ük oldu undan geçilen açıklıklar sınırlı
kalmı tır. Daha büyük açıklıklar için daha büyük kesitler gerekmi ,
büyük kesitli a ır elemanların ta ınmasında ve yerine
yerle tirilmesinde sorunlar ya anmı tır. Bu nedenlerle, insano lu
daha büyük açıklıkları ta ın dü ük çekme dayanımından kaynaklanan
sorunları ortadan kaldırarak geçmek için, bütün kesitlerinde basınç
gerilmelerinin olu tu u yapı sistemleri geli tirmi tir. Geçmi dönem
mimarisinin belirgin özellikleri olan kemer, tonoz ve kubbeler
insano lunun bu arayı ının sonucudur.
TAR HÇE
Asurlular ve Babilliler külü, Eski Mısırlılar ise kireç ve alçıyı ba layıcı
olarak kullanmı lardır. Volkanik kül ve kireçten olu an do al
çimentonun ilk kez Romalılarca kullanıldı ı sanılmaktadır. Bu ekilde
in a edilen önemli yapılardan biri 2. yüzyılda yapılan Pantheon’dur.
Romalılardan 18. yüzyıla kadar ba layıcı konusunda önemli bir

ilerleme olmamı tır.
TAR HÇE
TAR HÇE
TAR HÇE
lk çimentoyu bulan, John Smaeton adlı bir ngiliz mühendistir.
Bugünkü kullandı ımız çimento ise, John Aspdin adlı bir ngiliz
duvarcı tarafından bulunmu tur, 1824. Aspdin, imal etti i çimentonun
patentini alırken adını, Portland’daki ta lara benzedi inden “Portland
Çimentosu” olarak tescil ettirmi tir. Çimentonun imalatı ve kullanımı
19. yüzyılın ikinci yarısında birçok ülkeye yayılmı tır.
TAR HÇE
Betonarme, ilk olarak 1849’da J.Louis Lambot tarafından, Sen
Nehri’nde yüzdürülen beton bir kanonun, karesel bir a olu turan
demir çubuklarla güçlendirilerek imal edilmesinde kullanılmı tır.
TAR HÇE
1854 yılında W. Wilkinson betonarmeyi bina tipi yapıların
dö emelerinde kullandı. Wilkinson iki katlı küçük bir kulübe in a etti
ve dö emelerde demir çubuk ve teller kullandı.
TAR HÇE
Betonarme ile ilgili ilk patent de 1855’de Coignet ve 1857’de yine bir
Fransız olan Monier tarafından alınmı tır. Versaille Sarayı bahçesi
için büyük saksı ve su kapları yapan Monier, ince bir beton cidar içine
yerle tirdi i dairesel tel donatı ile bugunkü dairesel su depolarına
öncülük etmi tir.
TAR HÇE
Önemli betonarme yapılardan ilki, 1875 yılında Amerikali mühendis
William E. Ward tarafından, bugün Port Chester (NY) olarak anılan
yerde in a edilmi tir. Özelli i; William E. Ward’ın yaptı ı tüm
çalı maları kayıt altına almı ve kar ıla tı ı problemlere kendince
çözümler getirmi olmasıdır. E inin yangından çok korkuyor olması
onu bu yola çıkmaya te vik etmi tir. Ward, yapının in ası sırasında
bazı yükleme deneyleri de yapmı tır. Çalı malarını ve sonuçlarını
1883 yılında, Beton in Combination with Iron As a Building Material,
isimli makalesi ile yayınlamı tır (American Society of Mechanical
Engineers).
TAR HÇE
Hesap ilke ve yöntemleriyle ilgili ilk kitap, 1887’de Wayss tarafından
yayınlanan “Monier Sistemi” (Das System Monier) adlı kitaptır.
TAR HÇE
lk betonarme kemer köprü, 1900 yılında, New South Wales’de
Monier sistemi ile yapılmı tır.
TAR HÇE
Türkiye’de ilk çok katlı betonarme yapı 1918 yılında in a edildi.
(Laleli’deki Merit Antique Hotel)
TAR HÇE
Ça da betonarme yapı sistemlerinin ve bunlarla ilgili hesap
yöntemlerinin öncülü ünü Fransız mühendis François Coignet
yapmı tır. Birçok kiri ve kolon deneyleri yapan Coignet, bu
deneylerden elde etti i bilgilere dayanarak Napoleon De Tedesco ile
birlikte hazırladıkları kitapta, ça da hesap yöntemlerinin
olu turulmasında ilk adımı atmı tır.
Beton ve çeli in elastik sınır altındaki davranı larının esas alan bu

teorinin literatürdeki orijinal adı straight line theory dir. Geli tirdikleri
teoriyle bugün emniyet gerilmeleri yöntemi (kullanılmıyor!) olarak
bilinen hesap yönteminin temellerini atmı lardır.
TAR HÇE
lk betonarme yönetmeli i ise Almanya’da 1904’de, Fransa’da
1906’da yayınlandı.
Türkiye’de 1953 yılına kadar Alman betonarme yönetmeli i geçerli
sayıldı. 1953’de Türkiye’nin ilk betonarme yönetmeli i Türkiye Köprü
ve n aat Cemiyeti tarafından hazırlandı. 1962’de bu yönetmelikte
bazı de i iklikler yapıldı.
1969 yılında Türk Standartları Enstitüsünce “TS500 – Betonarme

Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları” yayınlandı.
TS500’ün 1984 yılında yenilenmesiyle “Ta ıma Gücü” ilkelerine göre

hesap yürürlü e girmi oldu.
Son olarak 2000’de yapılan de i ikliklerle TS500 bugünkü halini

(TS500/2000) aldı.TS500’ün bu haliyle emniyet gerilmeleri yöntemi
tamamen yürürlükten kalkmı oldu.
TAR HÇE
Ulusal yönetmelikleri önemli ölçüde etkileyen bazı uluslararası
yönetmelikler de vardır. Bunlardan en önemlileri, Amerikan Beton
Enstitüsünce yayınlanan ACI-318, Avrupa Beton Komitesince
yayınlanan CEB yönetmeli idir. Bunlardan ba ka Avrupa Birli i için
hazırlanmı olan Eurocode 2 de önemli uluslararası betonarme
yönetmelikleri arasında sayılabilir.
BETONUN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI
Günümüzde betonarme, tüm dünyada de i ik alanlarda yaygın olarak
kullanılan bir yapı malzemesidir. Amerika Birle ik Devletleri’nde onbe
yıl öncesinde kadar yüksek bina sto unun ço unlu unu çelik yapılar
olu turmaktayken, bugün aynı yapı sto unda ço unlu u betonarme
yüksek binalar olu turmaktadır.
FOTO RAFLAR PROF.DR.AHMET TOPÇU’NUN DERS NOTLARINDAN ALINMI TIR.

•Küçük ve orta açıklıklarda di er yapı türlerine göre daha ekonomiktir
(L 8m).
• stenilen ekli alabilen plastik bir yapı malzemesidir.
•Yapımı kolaydır; fazla nitelikli i çilik gerektirmez.
•Zararlı dı etkilere dayanıklıdır. Sürekli bakım gerektirmez.
•Ate e ve yüksek sıcaklı a dayanıklıdır.

• malat sırasında, özellikle donatı miktarı ve düzeniyle ilgili olarak
yapılan hatalar, beton döküldükten sonra gözle görülmez. Bu tip hatalar
ancak, betonarme elemanda ekil de i tirmelerdeki artı la kendini
gösterir.
•Betonarme elemanların onarım ve güçlendirmesi, eski ve yeni betonun

birlikte çalı masının sa lanması güç bir i oldu undan, çelik yapılarla
kar ıla tırıldı ında görece daha zordur ve dikkat ister.
•Betonun kalitesi, antiyede üretilmesi durumunda, antiye ko ullarına

ba lıdır.
•Büyük açıklıklarda (L 8-10 m) ekonomikli ini kaybeder.

BETONARME YAPILAR
Perdeli çerçeve
PERDE
PERDE
(Shear wall)
KOLON
(Column) KR KOLON
(Beam)
KR
BETONARME YAPILAR
Perdeli çerçeve
FOTO RAF MUTLU ÖZTÜRK’ÜN ALBÜMÜNDEN ALINMI TIR.

BETONARME YAPILAR
Salt perdeli yapı

BETONARME YAPILAR
Salt çerçeveli yapı
KR
KOLON

BETON
Beton; kum-çakıl-çimento ve suyun uygun oranlarda karı tırılması ile
elde edilen bir yapı malzemesidir. Sözü edilen bu malzemelerin
karı ımıyla içine koyuldu u kalıbın eklini alan plastik bir malzeme elde
edilir.
Beton kalıba döküldükten kısa bir süre sonra katıla ır ve zamanla
dayanım kazanır. Betonun özellikleri, karı ımında kullanılan
malzemelerin özellikleri ve karı ım oranlarıyla yakından ilgilidir.
FOTO RAFLAR
PROF.DR.AHMET TOPÇU’NUN
DERS NOTLARINDAN
ALINMI TIR.
BETON
Örne in, çabuk katıla an çimento kullanılarak daha hızlı katıla an ve
öngörülen dayanıma daha hızlı ula an beton elde edilebilir. Bu sayede
kalıp alma süresi kısaltılıp, in aat hızlandırılabilir. Temeller ve havuzlar
gibi suya maruz yapı sistemlerinde kullanmak üzere, betona katkı
maddesi ekleyerek geçirimsiz beton elde etmek olanaklıdır. Bu sayede
su yalıtımına ek olarak bir tedbir alınmı olur.
Betonun i lenebilirli ini arttırmak ve kalıba yerle tirilmesini

kolayla tırmak için karı ıma, ihtiyaçtan fazla su eklenmesi, betonun
öngörülenden daha dü ük bir dayanıma sahip olmasına neden olabilir.
Bu sakıncayı ortadan kaldırmak için, ilave su yerine bazı katkı
maddeleri kullanılarak betonun akı kanlı ı arttırılabilir.
BETON
Son yıllarda kendili inden yerle en beton konusunda önemli
ilerlemeler kaydedilmi tir. Ancak unutulmamalıdır ki, hiçbir katkı
maddesi kötü bir betonun özelliklerini iyile tirmez. Katkı maddeleri,
olması gerekti i gibi üretilmi kaliteli bir betona ek özellik
kazandırırlar. Ayrıca, katkı maddesi kullanmanın ekonomik bir bedeli
vardır. Dolayısıyla, ihtiyaca uygun katkı maddesi kullanmak bilgi ve
deneyim gerektirir.
Ç MENTO
Çimento (cement), kalker ve kireç ta ları karı ımının yüksek

sıcaklıkta pi irildikten sonra ö ütülmesi ile elde edilen bir
malzemedir. Su ile etkile ime girdi inde ba layıcı özelli ini
kazandı ından “hidrolik ba layıcı” olarak adlandırılır. Su ile karı tırılıp
hamur haline getirildikten sonra havada veya su içinde bırakılırsa
yava yava katıla arak ta la maya ba lar. Piriz olarak adlandırılan
bu katıla manın süresi ortam ko ullarına ba lıdır.
Ç MENTO
Çimentolar üretim biçimlerine ve üretimde kullanılan hammaddelerine

göre çe itli türlerde bulunabilir. Yapılarda en yaygın olarak kullanılan
tür portland çimentosudur. Portland çimentoları TS19’a uygun olmak
zorundadır. Portland çimentoları TS19’da basınç dayanımlarına göre
üç sınıfa ayrılmı lardır. PÇ 32.5, PÇ 42.5 ve PÇ 52.5. Adlandırılmada
kullanılan sayılar 28 günlük basınç dayanımını, MPa (N/mm2)
cinsinden, gösterirler.
Portland çimentosu karı ımının a ırlıkça %20 kadarının yüksek fırın
cürufuyla de i tirilmesi ile elde edilen çimento yüksek fırın cüruf
çimentosu olarak adlandırılır. Bu tür çimentolar TS20 ile belirlenmi
ko ullara uygun olmak zorundadırlar ve yine bu standartta iki ayrı
grupta sınıflandırılmı lardır. CÇ 32.5 ve CÇ 42.5. Bu tür çimentolar
portland çimentosuna oranla daha yava dayanım kazanırlar, ancak
geçirimlilikleri daha azdır.
Ç MENTO
Geçirimlili i az olan ve genelde su yapılarında kullanılan traslı

çimento, portland çimentosuna üretim sırasında aktif volkanik tüfler
ve traslar katılarak elde edilir. Ülkemizde genelde TÇ32.5 adı verilen
çimento üretilmektedir. Bu tür çimentoların sahip olması gereken
özellikler TS26 ile belirlenmi tir. Özellikleri traslı çimentoya
benzemekle beraber, puzolan oranı traslı çimentoya göre daha az
olan katkılı çimentolar ise TS10156’ya uygun olmak zorundadır.
Bunlardan ba ka; standartları TS640 ile belirlenmi olan uçucu küllü
çimento (UÇK32.5), TS809 ile belirlenmi olan süper sülfat
çimentosu(SSÇ 32.5), TS10157 ile belirlenmi olan sülfata dayanıklı
çimento(SDÇ32.5) ve TS3646 ile belirlenen erken dayanımı yüksek
çimento(EYÇ 32.5) da üretimi yapılan çimento türlerindendir.
SU
Do al suların tamamı ve bütün içme suları beton üretiminde
kullanılabilir. Karı ım suyunda yüksek miktarda kil, organik
madde, klorür, sülfat, madeni ya ve endüstri atıkları bulunması
sakıncalıdır. Dolayısıyla bataklık ve endüstri atık suları analiz
edilmeden kullanılmamalıdır. Deniz suyunun karı ım suyu olarak
kullanılması, donatıda korozyona neden olan tuz içerdi inden,
uygun de ildir.
AGREGA
Beton yapımında kullanılan kum-çakıl agrega (aggregate) olarak
adlandırılır. Bunlar boyutları genellikle 100mm’yi a mayan
do al/yapay malzemelerdir. Çimentonun su ile birlikte meydana
getirdi i hamur agregayı birbirine ba layarak dayanımı yüksek bir
malzemenin ortaya çıkmasını sa lar. Betonun dayanımında en
önemli etken onun dolulu udur. Bu da agreganın
granülometresinin iyi olmasına ba lıdır. Granülometre, büzülme
(rötre) ve sünmeyi de önemli ölçüde etkiler. Ayrıca, çimento
hamuruyla agrega arasında sa lıklı bir ba kurulabilmesi için
agreganın temiz olması ve donatıya zarar verebilecek kimyasal
maddeleri içermemesi gerekir.
AGREGA
Agregalarda aranan en önemli özellikler unlardır:
· Sert, dayanıklı ve bo luksuz olmaları,
· Zayıf taneler içermemeleri (deniz kabu u, odun, kömür... gibi)
· Basınca ve a ınmaya mukavemetli olmaları,
· Toz, toprak ve betona zarar verebilecek maddeler içermemeleri,
· Yassı ve uzun taneler içermemeleri,
· Çimentoyla zararlı reaksiyona girmemeleridir.
Uygulamada en sık kar ıla ılan sorun agreganın fazla miktarda

kil ve silt içermesidir. Kil ve silt miktarının kontrolü için
dereceli cam bir kap ve su kullanılarak basit bir deney
yapılabilir. Kum su dolu bir kaba atıldıktan sonra kap
çalkalanır ve durulmaya bırakılır. Su durulunca dibe çöken
kumun üstünde çökelen kil tabakasının kalınlı ının,
üzerinde çökeldi i kum tabakasının kalınlı ının 1/15’inden
fazla olmaması istenir.
AGREGA
Agrega genellikle;
nce kum 0-1mm; orta kum 1-3 mm; kaba kum 3-7mm,
nce çakıl 7-15mm; orta çakıl 15-30 mm; iri çakıl 30-70mm
eklinde sınıflandırılır.
Yapay agrega, uygun nitelikteki ta ların konkasör ile kırılması ile elde
edilir ve kırma ta ya da mıcır olarak adlandırılır. Kullanılan
agreganın özellikleri TS706’ya uygun olmalıdır.
Ayrıca, TS500/2000’de, betonun karı ımında kullanılacak agreganın

çapı için a a ıdaki ko ullar verilmektedir.
“Betonda kullanılacak agreganın en büyük dane çapı, kalıp

geni li inin 1/5’inden, dö eme derinli inin 1/3’ünden ve iki
donatı çubu u arasındaki uzaklı ın ¾’ünden büyük
olmamalıdır.”
BETON
KUM
ÇAKIL + SU BETON
Ç MENTO
Beton; kum-çakıl-çimento ve suyun uygun oranlarda karı tırılması ile

elde edilen bir yapı malzemesidir.
Beton kalıba döküldükten kısa bir süre sonra katıla ır ve zamanla

dayanım kazanır. Betonun özellikleri, karı ımında kullanılan
malzemelerin özellikleri ve karı ım oranlarıyla yakından ilgilidir.
BETON
Betonda aranan en önemli özellik basınç dayanımıdır, dolayısıyla
karı ımın seçiminde en önemli faktör olarak ele alınır. Bununla beraber
son yıllarda, betonun dayanıklılı ı (durabilite) da önemli bir nitelik
haline gelmi tir. Dayanıklılık kavramıyla kastedilen; betonun,
özelliklerini zaman içerisinde kaybetmemesi ve uzun ömürlü olmasıdır.
Basınç dayanımını sa layan karı ım seçilirken, karı ımın i lenmesi

kolay bir kıvamda olması da oldukça önemlidir. Betonun kıvamı çe itli
yöntemlerle belirlenebilir. Ülkemizde yaygın olarak kullanılan yöntem
“çökme deneyi”dir (slump test).
BETON / Çökme deneyi
Basınç dayanımını sa layan karı ım seçilirken, karı ımın i lenmesi
kolay bir kıvamda olması da oldukça önemlidir. Betonun kıvamı çe itli
yöntemlerle belirlenebilir. Ülkemizde yaygın olarak kullanılan yöntem
“çökme deneyi”dir (slump test).
Bu deneyde, karı tırılan beton, dibi olmayan kesik bir koniye 3

a amada ve her defasında çapı 12 mm olan 60 cm
uzunlu undaki bir çubukla dibine kadar girilerek vurulan 25
darbe ile sıkı tırılarak doldurulur. Üç dakika sonra koni çıkartılır
ve betonun koni üst noktasına göre çökmesi ölçülür.

BETON / Çökme deneyi
gibi yapı
Kolon, kiri , perdeKıvam elemanlarında kullanılacak beton için bu
sınıfları
çökmenin 50-100 mm (TS arasında
EN206-1/2004) olması beklenir. Temellerde kullanılacak
beton için ise daha küçük çökme miktarları (30-80mm) istenir.
Ya betonun Sınıf
çökme Çökme(mm) (hazır beton için teslimden)
Betonun vibratörle yerle deneyi,
tirilmesiüretimden
ve su geçirmez kalıp kullanılması
durumunda daha katı S1sonraki
kıvamda 10-40
ilk beton
15 dak.
daiçinde En Bu
yapılır.
kullanılabilir. kuru kıvam
durumda
çökmenin 0-50 mmS2 arasında50-90kalması önerilir.
S3 100-150
S4 160-210
S5 >220 En akıcı kıvam
BETON / Dozaj kavramı

Yerine yerle tirilip, sıkı tırılmı 1 m3 betonun bile imindeki çimento
miktarına (a ırlık olarak) “dozaj” denir. 300 dozluk beton terimi ile
kastedilen, 1 m3’ünde 300 kg çimento bulunan betondur.
Unutulmaması gereken nokta, dozajın betonun dayanımıyla bir
ilgisi olmadı ıdır. Beton dayanımında en önemli etken “su/çimento”
oranıdır. Bir betonun dozajı sabit tutularak farklı su/çimento oranları
kullanılarak farklı dayanımlar elde edilebilir. Her iki
karı ımda 300
doz beton
Dayanım 15-32 MPa
Dayanım 7-16 MPa
Su/çimento oranının dayanıma etkisi (Ersoy, U., Özcebe, G., Betonarme)
SU/Ç MENTO BETON DAYANIMI

Betonun mekanik özellikleri / Basınç dayanımı
(compressive strength)
Beton, homojen ve elastik olmayan, basınç dayanımı yüksek, çekme

dayanımı dü ük, gevrek bir yapı malzemesidir. Betonun standart
basınç dayanımı, 20oC ± 2oC sıcaklıktaki suda bekletilmi 28 günlük,
çapı 150 mm, boyu 300 mm olan silindir numunelerin, eksenel
basınç altındaki dayanımı olarak tanımlanır ve gerilme cinsinden
ifade edilir.
FOTO RAF YRD.DOÇ.DR.HAYR ÜN’ÜN DERS NOTLARINDAN ALINMI TIR.

Standart silindir numune yerine zaman zaman boyutları 150 mm
veya 200 mm olan küp numunelerde kullanılır. Bu durumda elde
edilen basınç dayanımı standart silindir ile elde edilenden farklıdır.

Silindir numunenin dayanımının küp numunenin dayanımına oranı
0.7 ile 1.1 arasında de i mektedir. Ortalama olarak 0.8-0.85
civarında bir de er oldu u dü ünülebilir. Bu oranın, pratik amaçlar
için, normal dayanımlı betonlarda 0.80, yüksek dayanımlı betonlarda
0.85, çok yüksek dayanımlı betonlarda 0.90 alınması önerilmektedir (
Ersoy, U., Özcebe, G., Betonarme, Evrim Yayınevi).

(compressive strength)
Beton zamanla dayanım kazanan bir malzemedir. lk 7 günde
dayanımını çok hızlı bir biçimde kazanır ve dayanımının ortalama
%70’ine ula ır. Daha sonra dayanımdaki bu artı yava layarak
devam eder.
1.6
1.4
1.2 360 günlük
1 dayanım
Dayanım
90 günlük dayanım
0.8
28 günlük dayanım
0.6
0.4 7 günlük dayanım
0.2
3 günlük dayanım
0
0 100 200 300 400
Gün
Tüm ulusal ve uluslararası yönetmeliklerde, 28 günlük dayanım
standart dayanım olarak kabul edilir. Karakteristik basınç dayanımı
ise deneylerden bulunan ve altına dü ülme olasılı ı %10 olan
basınç dayanımı de eridir. TS500/2000, karakteristik basınç dayanımı
16 N/mm2 ile 50 N/mm2 (16 MPa – 50 MPa) arasındaki betonları normal
dayanımlı beton olarak nitelemektedir.
C 20 fck=20 N/mm2
Concrete 28 günlük karakteristik

silindir basınç dayanımı
(MPa)
E de er küp Karakteristik
Karakteristik 28 Günlük
basınç eksenel
Beton basınç Elastisite
dayanımı çekme
sınıfı dayanımı Modülü
(150mm) dayanımı
MPa MPa MPa MPa
C16 16 20 1.4 27000

kullanılıyor
Yaygın
C18 18 22 1.5 27500

C20 20 25 1.6 28000
C25 25 30 1.8 30000
C30 30 37 1.9 32000
yaygınla ıyor
C35 35 45 2.1 33000

Giderek
kullanılıyor
Nadiren
C40 40 50 2.2 34000
C45 45 55 2.3 36000
C50 50 60 2.5 37000
TS500/2000’de beton sınıfları ve dayanımları

Betonun mekanik özellikleri
Gerilme – ekil de i tirme ili kisi (artan yük altında davranı )
(Stress-strain curve)
Gerilme ( )
fc
ekil
εcu de i tirme ( )
εco
Beton için tipik gerilme- ekil de i tirme e risi
Tek eksenli basınç altında elde ediliyor
Birim ekil de i tirme = Birim kısalma F
A
F
σ=
A
Gerilme ( )
fc
ekil
εcu de i tirme ( )
εco

Dü ük gerilme de erlerinde do ruya yakın bir yol izliyor.
Daha sonra parabole benziyor
E rinin tepe noktası basınç dayanımını (fc) gösteriyor.
Ezilme birim kısalması ( cu) de erine ula ıldı ında beton eziliyor.
Ezilme anındaki gerilme maksimum gerilmeden (basınç dayanımı)
küçük.
Gerilme ( )
fc
ekil
εcu de i tirme ( )
εco
Betonda gerilme-
ekil de i tirme
e risi her zaman
böyle mi?
?
Tek eksenli basınç etkisinde beton silindirler için gerilme- ekil de i tirme e rileri (Ersoy, U., Özcebe, G., Betonarme)
GEVREK
SÜNEK
Beton için tek

Maksimum bir gerilme-
gerilmeye ekilgelen
kar ılık de i tirme e risinden
ekil de söz etmek
i tirme yakla ık 0.002
E rilerin
olanaklı ba langıç
de ildir. e imi beton dayanımı yükseldikçe artmaktadır.
dolayındadır ve beton basınç dayanımından etkilenmemektedir.
Aynı
Beton
Beton bir gerilme-arttıkça
dayanımı
dayanımı ekil desüneklik
arttıkça ei tirme
rilerineazalmaktadır.
risini
tepe temsil etmek
noktaları üzere
daha da tek
belirgin
bir denklem
hale kurmak olanaklı de ildir. E ri farklı gerilme ve ekil
gelmektedir.
de i tirme düzeylerinde farklı karakter göstermektedir. Küçük
görülme düzeylerinde do rusalken, bu do rusallık giderek
kaybolmakta ve e ri parabole benzemeye ba lamaktadır.
E ilme dayanımının ve ekil de i tirmelerin hesaplanabilmesi için
gerilme- ekil de i tirme e risinin bilinmesi gerekmektedir.
n aat mühendisli inin önemli ve yaygın ara tırma konularından biri de

beton için genelle tirilebilecek bir gerilme- ekil de i tirme ili kisi
belirlemektir. Bu amaçla birçok ara tırma yapılmı ve betonda gerilme-
ekil de i tirme ili kisinin birçok etkene ba lı oldu u saptanmı tır.
Bununla beraber, bu ili kiyi yakla ıkta olsa analitik olarak ifade
edebilecek bazı gerilme- ekil de i tirme ili kileri önerilmi tir. Önerilen
bu ili kiler malzeme modelleri veya beton modelleri olarak da
adlandırılır ve öneren ara tırmacının adıyla anılırlar. Bunlardan en
bilinenler ve yaygın olarak kullanılanlar arasında, Hognestad,
Kent&Park, Sheikh&Uzumeri, Saatçio lu&Razvi ve Mander
modelleri sayılabilir.
Hognestad modeli
(Ersoy, U., Özcebe,
G., Betonarme)
Geli tirilmi
Kent&Park modeli
(Ersoy, U., Özcebe,
G., Betonarme)
ÖDEV
Sargılı (ku atılmı ) betonda gerilme- ekil de i tirme
ili kisi?
Size önerilen ve kendi ara tırmanız sonucu buldu unuz
kaynaklardan yararlanarak konuyla ilgili bir derleme
yapınız.
Anladıklarınızı kendi ifadelerinizle anlatınız. Okuyanın
anlamasına yardımcı olaca ına inandı ınız ekilleri
çizmekten kaçınmayınız. HER Ö RENC N N ANLATI
B Ç M FARKLI OLACA INDAN, HAZIRLANAN
ÖDEVLER NDE FARKLI OLMASI BEKLENMEKTED R.
Kullandı ınız kaynaklardan aynen yaptı ınız alıntılar kabul
görmeyecektir ( ekiller hariç).
Sayfa sınırlaması yoktur. Ancak, sayfa sayısı ile ödev
notunuz arasında bir ili ki de yoktur. En iyi ödev; konuyu hiç
bilmeyen birinin, konuyla ilgili temel bilgileri anlamasını
sa layan ödevdir.
ÖDEV
Ödevin sunumuyla ilgili kurallar dersin ba ında
verilmi tir. Lütfen bunlara uyunuz.
Teslim tarihi: 03 Kasım 2008
Geç teslim etti iniz her gün için ödev notunuz %25 azaltılır.
ÖDÜL: En yüksek ödev notunu alan ö renciye BETONARME

(U.Ersoy,G.Özcebe) kitabı hediye edilecektir.
Betonun tek
eksenli basınç
altında elde edilen
gerilme- ekil
de i tirme e risi
ne i imize yarar?
?
Bu bölge kısalıyor.
Basınç kuvveti etkisinde.
Basınç
kenarı.(Compression side)
Bu bölge uzuyor. Çekme

kuvveti etkisinde. Çekme
kenarı.(Tension side)
+
M
M
FC FC
FT FT
1/1
FC
FT
Basınç kuvveti, kiri in basınç bölgesinde olu an basınç gerilmelerinin
bile kesi. Dolayısıyla basınç kuvvetinin büyüklü ü ve yeri, basınç
gerilmelerinin da ılımına ba lı.
VARSAYIM: Beton, tek eksenli gerilme durumundakine uygun bir
davranı gösterir. Basınç gerilmeleri de, basınç bölgesinin
yüksekli i boyunca, tek eksenli gerilme durumunda elde edildi i
gibi da ılır.
σ
0.85f TS500/2000
cd
tarafından
kullanılması
0.002 0.003
ε öngörülen da ılım.
YEN DEN DA ILIM (Redistribution)

Fazla zorlanan beton lifindeki gerilme de eri maksimum gerilmeye
ula ınca daha fazla gerilme ta ıyamaz ve gerilmeleri ba ka liflere aktarır,
böylece en dı lifteki betonda ezilme maksimum gerilmeye kar ılık gelen
ekil de i tirmede de il, ondan daha büyük olan bir ekil de i tirme
de erine ula ıldı ında ortaya çıkar. Buna liften life yeniden da ılım
denir.
FC
T.E
Betonun gerilme-
ekil de i tirme
e risine yükleme
hızının bir etkisi var
mı?
?
(Stress-strain curve) Yükleme
yava
Yükleme hızının
gerilme- ekil
de i tirme e risine
etkisi (Berktay, .,
Betonarme 1, MO st.
ubesi)
Yükleme hızlı
Beton zaman ba lı ekil de i tirme yapan bir malzeme oldu undan
yükleme hızının gerilme- ekil de i tirme e risi üzerindeki etkisi
büyüktür. ekilde Münih Teknik Üniversitesi’nde Prof. Rüsch tarafından
yönetilen deneylerden elde edilmi e riler görülmektedir.
Yükleme hızı dü tükçe dayanım azalmakta, bununla beraber

süneklik artmaktadır.
Elastisite modülü (Modulus of elasticity)
Ba langıç
modülü Sekant modülü
Te et modülü
fc
Ba langıç modülü, gerilme- ekil de i tirme e risinin ba langıç

noktasına çizilen te etin e imidir. Gerilme- ekil de i tirme e risi
küçük gerilme düzeylerinde do rusala yakın oldu undan, küçük gerilme
seviyelerinin geçerli oldu u durumlarda bu modülün kullanılması iyi
sonuç vermektedir.
Ba langıç
Te et modülü
fc
Te et modülü, gerilme- ekil de i tirme e risine her hangi bir

gerilme düzeyinde çizilen te etin e imidir.
Ba langıç
Te et modülü
fc
Sekant modülü ise, orijinden gerilme- ekil de i tirme e risinin her

hangi bir noktasına çizilen sekantın e imi olarak tanımlanır..
Elastisite modülü
Sekant modülü
fc
0.4fc
Ec
TS500/2000’de verilen elastisite modülü de erleri 0.4fc de erine

kar ılık gelen sekant modülüdür ve a a ıdaki ba ıntıyla
hesaplanabilir.
Ec = 3250 (fck)0.5 + 14000 (N/mm2)

Elastisite modülü
ACI318, elastisite modülünün hesabı için a a ıdaki ba ıntının
kullanılmasını önerir.
Ec = 4750 (fck)0.5 (N/mm2)
Eurocode2, elastisite modülünün hesabı için a a ıdaki ba ıntının

kullanılmasını önerir.
Ec = 9500 (fck + 8)1/3 (N/mm2)
fc = 20 N/mm2 için elastisite modülü
TS500 Ec = 28534
ACI318 Ec = 21243
Eurocode Ec = 28848
Poission oranı, kayma modülü ve ısıl genle me katsayısı
TS500/2000’de beton için poission oranının 0.20 alınması öngörülmektedir
Kayma modülü ise, µ poission oranı olmak üzere, elastisite modülünün

bir fonksiyonu olarak hesaplanabilir.
Ec
Gc =
2( 1 + µ )
Bununla beraber, TS500/2000’de, kayma modülünün elastisite modülünün
%40’ı olarak göz önüne alınabilece i de belirtilmi tir.
TS500/2000’de beton için verilmi olan ısıl genle me katsayısı 10-5 1/oC’dir.
Tekrarlı yükler altında davranı
Tekrarlı yükler altında gerilme-

ekil de i tirme ili kisi
(Ersoy, U., Özcebe, G.,
Betonarme)
Taekilden görülece
ıyıcı sistem i gibi, deprem
elemanları, yükün veya
bo alması ve etkiler
rüzgâr gibi tekrar altında
yüklenmesi
sırasında egerilmelere
tekrarlanan rinin çıkımaruz e imi azalmakta
kalırlar. Tekrarlı ve elastisite
yükler modülü
altında, yükün
dü alması
bo mektedir. Tekrar sayısı
ve yeniden arttıkça
yüklenmesi bu azalma
sırasında da çıkan
ortaya artmaktadır.
gerilme-Ayrıca
ekil
ini ive
de çıkı ili ekilerinin
tirme rileri incelendi
bilinmesiinde betonun
gerekir. elastik
Bu amaçla dadavranmadı ı da
çe itli ara tırmalar
görülmektedir.
yürütülmü KesikliSinha
tür. ekilde çizgiyle gösterilenyapılan
vd. tarafından zarf e deneylerden
risi, monotik eldeyük
altındasonuçları
edilen elde edilen ve daha önce açıklanan gerilme- ekil
göstermektedir.
de i tirme e rileri ile özde tir.
Çekme dayanımı(tensile strength)
Betonun çekme dayanımının basınç dayanımına oranla oldukça dü ük
oldu u önceden de belirtilmi ti. Betonun çekme dayanımını belirlemek için
farklı deneyler yapılabilmekte (eksenel çekme, silindir yarma ve e ilme) ve
her bir deneyden bulunan sonuç farklı olabilmektedir. TS500/2000’de
betonun çekme dayanımı için, eksenel çekme deneyinden elde edilen
de er esas alınmı tır ve karakteristik çekme dayanımının hesabı için
a a ıdaki ba ıntı verilmi tir.
fctk= 0.35 (fck)0.5 (N/mm2)
ACI318 ise e ilme çekme dayanımını esas alır ve a a ıdaki

ba ıntının kullanılmasını önerir.
fctf = 0.63 (fck)0.5

Eurocode 2’de ise karakteristik eksenel çekme dayanımının a a ıdaki
ba ıntıyla belirlenebilece ini ifade edilmektedir.
fct = 0.21 (fck)2/3
Betonda zamana ba lı ekil de i tirme
RÖTRE (Büzülme)(Shinkrage)
Betondaki çimentonun hidratasyonu için gereken su, çimento a ırlı ının
yakla ık %25’i kadardır. (Ersoy U., Özcebe G., Betonarme). Ancak betonda
i lenebilirlik için gerekli su bu orandan daha fazladır. Bu nedenle, beton
kalıplara döküldükten sonra, prizini alırken, çimentoyla kimyasal reaksiyona
girmemi olan suyun buhurla ması nedeniyle nemini kaybeder ve nemini
kaybettikçe hacimsel bir küçülmeye u rar ve büzülür. Dı yüklerden
ba ımsız olan bu olaya rötre(büzülme) denir.
Büzülme birim ekil

de i tirmesi (ε)
t0 = Betonun sertle me
ortamına bırakıldı ı
zaman
t0 Zaman (t)
Betonda büzülme ekil de i tirmesi - zaman ili kisi, (Berktay, ., Betonarme 1, MO st. ubesi)
RÖTRE (Büzülme)(shinkrage)
Beton eleman, bu büzülmeye engel olacak ekilde kenarlarından
tutulmu sa, çekme çatlakları ortaya çıkar. Bu çatlaklar rötre çatla ı olarak
isimlendirilir. Ortamın sıcaklı ı, nemi ve buharla maya maruz yüzeyin
büyüklü ü büzülmeyi etkiler. Olay buharla mayla ilgili oldu undan, beton
karı ımdaki su/çimento oranı da büzülmenin miktarı ve hızında rol
oynar.
Nihai birim kısalma çok de i kendir. 0.0002 ile 0.0006 arasında de i ir; kimi
zaman 0.0010’e kadar çıkabilir. Bu de i kenlik büzülmeyi etkileyen
faktörlerin çoklu uyla açıklanabilir.
Rötre hemen tamamıyla geri dönebilen bir olaydır. Kuru ortamda tutularak
büzülmesi sa lanmı bir deney elemanı suda bırakılırsa yeniden i er ve
ba langıçtaki durumuna döner.
SÜNME (Creep)
Betonun uzun süreli basınç yükü altında kısalması sünme olarak tanımlanır.
Büzülmeyi etkileyen faktörler sünmeyi de etkilerler. Sünme ile büzülme
arasında bir ili ki olup olmadı ı konusunda farklı görü ler mevcuttur (Ersoy,
U., Özcebe, G., Betonarme, Evrim Yayınevi). Söz konusu faktörlere ek
olarak sünmede betonun yüklenme ya ı da önemlidir. Erken ya larda
yüklenen beton daha fazla sünme yapar.
Sabit eksenel basınç altında zaman ba lı tipik sünme e risi, (Ersoy, U., Özcebe, G., Betonarme)
SÜNME (Creep)
Zamana ba lı olarak sünme ekil de i tirmesi yapan bir elemanın üstündeki

kalıcı yük kaldırıldı ında, bu ekil de i tirmenin bir bölümü ortadan kalkar,
ancak sıfırlanmaz.
ekilde gösterilen e rinin OA bölümü, yük uygulandı ı anda olu an elastik

birim ekil de i tirmedir. Elemana uygulanan yük aynen korundu unda,
betondaki birim ekil de i tirme zamanla artar ve AB yolunu izler.
SÜNME (Creep)
A ve B noktaları arasındaki ekil de i tirme farkı, betonun zamana ba lı

olarak yaptı ı ekil de i tirmeyi (büzülme+sünme) gösterir. Çünkü bu iki
nokta arasında elemana uygulanan yükte bir de i im yoktur.
Eleman üzerindeki yük kaldırıldı ı anda ekil de i tirmede bir azalma ortaya
çıkmaktadır. ekilde verilen e ride BC parçası bu azalmayı gösterir ve
“elastik geri dönü ” olarak adlandırılır. ekil de i tirmedeki azalma
zamanla bir miktar daha devam eder (CD parçası). Buna “sünme geri
dönü ü” veya “gecikmi elastik geri dönü ” denir.
SÜNME (Creep)
Eleman üzerindeki yük B noktasında sıfırlanmı olmasına ra men, ekil

de i tirme D noktasından itibaren artık azalmaz. Elemanın yaptı ı bu
azalmayan, sabit ekil de i tirmeye “kalıcı ekil de i tirme” denir.
Donatı Çeli i (Reinforcement steel)
Betonun çekme dayanımı çok dü ük oldu u için, çekme bölgesine, çekme
gerilmelerini kar ılamak üzere çelik, yuvarlak kesitli, uzun çubuklar
yerle tirilir ve kısaca donatı olarak adlandırılır. Beton donatısı olarak
kullanılacak çelikler TS708 standardına uygun olmalıdır.
Donatı çelikleri, mm cinsinden çaplarıyla anılır ve ∅ simgesiyle tanımlanırlar.

Ülkemizde bina in aatlarında genellikle ∅8, ∅10, ∅12, ∅14, ∅16, ∅18,
∅20, ∅22 ve ∅24 donatılar kullanılır. Betonarme çubuklar düz yüzeyli veya
nervürlü olabilir. Çubuk üzerinde bırakılmı ve belirli bir geometrik ekle
sahip çıkıntılara nervür denir.

Sembol Çap A ırlık (kg/m) Enkesit alanı (mm2)
∅6 6 0.22 28
∅8 8 0.40 50
∅10 10 0.62 79
∅12 12 0.89 113
∅14 14 1.21 154
∅16 16 1.58 201
∅18 18 2.00 254
∅20 20 2.47 314
∅22 22 2.95 380
∅24 24 3.55 452
∅26 26 4.17 531
∅28 28 4.83 616
∅30 30 5.55 707
∅32 32 6.31 804
∅34 34 7.13 908
∅36 36 8.00 1018
∅38 38 8.90 1134
∅40 40 9.87 1257
S420a
S420b S220a
S500a Kullanılmıyor
Yaygın S500b (zaman zaman etriye
kullanılıyor olarak
kullanılabiliyor)
S 420 a
Steel malat
biçimi
Akma dayanımı
(MPa)
Karakteristik akma dayanımı 420 MPa olan do al

sertlikteki çelik (sıcakta haddelenmi )

S 420 a
Steel malat
biçimi
Akma dayanımı
(MPa)
Karakteristik akma dayanımı 420 MPa olan do al

sertlikteki çelik (sıcakta haddelenmi )
Karakteristik akma dayanımı (yielding strength) fyk

simgesi ile gösterilir.
Betonarme donatısı olarak kullanılan çelikler imalat biçimlerine göre iki
sınıfa ayrılırlar.
Do al sertlikteki çelikler: S220a, S420a, S500a

Her iki gruptaki çelikler de sıcakta haddeden geçirilirler. Bunlardan
do rudan kullanılanlar ya da içindeki karbon arttırılarak ya da nikel,
silisyum, manganez, krom gibi metallerin eklenmesiyle yüksek
dayanımlı çelik haline getirilenler “Do al Sertlikteki Beton Çelikler”
sınıfına girerler.
Özel beton çelikleri (so ukta i lenmi ): S420b, S500b

Sıcakta çekilen çelik so ukta i lenerek dayanımı arttırılabilir. Bunlara
özel beton çeli i denir. So ukta yapılan i lem sırasında çeli in
özellikleri de i ir, dayanımı artar ancak ekil de i tirme kapasitesi
azalır.
R.150.250.8.5
R.150.150.8.8

Donatı çeli i mekanik özellikleri
Çeli in gerilme- ekil de i tirme özellikleri çekme deneyleriyle elde
edilir. Çekme deneylerinde standart boy olarak çubuk çapının 10 katı
alınır. ekilde iki ayrı tür çelik için elde edilmi gerilme- ekil de i tirme
e rileri görülmektedir. ekilde verilen (a) e risi do al sertlikteki çelik
için (b) e risi ise so ukta i lem görmü çelik içindir.
Çelik için gerilme- ekil de i tirme e rileri(Ersoy, U., Özcebe, G., Betonarme)
Çelik için gerilme- ekil

de i tirme e rileri(Ersoy,
U., Özcebe, G.,
Betonarme)
ekilden de görülece i gibi do al sertlikteki çeliklerde belirli bir akma

noktası vardır. Bu noktaya kadar gerilme- ekil de i tirme ili kisi
do rusaldır. Akmadan sınırı sonra sabit gerilme altında ekil
de i tirmeler bir miktar artar. ekil de i tirme e risinin bu yataya
yakın bölümüne “akma sahanlı ı” denir. Akma sahanlı ından
sonra gerilme yeniden artmaya ba lar. Çeli in bu davranı ına
“pekle me” denir. Kopma ekil de i tirmesine ula ılana kadar çelik
uzamaya devam eder ve kesiti küçülür. Nihayet kopma ekil
de i tirmesine ula ıldı ında çelik çubuk kesitinin inceldi i noktadan
kopar.

U., Özcebe, G.,
Betonarme)
E rinin akma sınırına kadar do rusal olan bölümünün her hangi bir
yerinde yük kaldırılacak olursa, e ri çıkı ta takip etti i yolu izleyerek
geri döner. Dolayısıyla do al sertlikteki çeli in akma sınırına kadar
olan davranı ı do rusal elastiktir. E rinin do rusal elastik olan bu
bölümünün e imi çeli in elastisite modülüdür ve de eri 1.9×105 MPa
ile 2.1×105 MPa arasında de i ir. Hesaplarda 2×105 MPa de eri
kullanılır.

U., Özcebe, G.,
Betonarme)
So ukta i lem görmü çeliklerin gerilme- ekil de i tirme e rileri

( ekilde b e risi) do al sertlikteki çubuklarınkinden daha farklıdır. Belirli
bir gerilmeye kadar do rusal olan e ri, bu noktadan sonra
do rusallı ını kaybeder. Do rusal olan bölümün e imi, dolayısıyla
elastisite modülü, do al sertlikteki çeli inkiyle özde tir. So ukta i lem
görmü çeli in gerilme- ekil de i tirme e rinsin do al sertlikteki çeli in
gerilme- ekil de i tirme e risinden farkı belirli bir akma sahanlı ının
söz konusu olmamasıdır. E ri do rusallık kaybolduktan sonra da e imi
azalarak yükselmeye devam eder ve kopma ekil de i tirmesine
ula ır.
Do al sertlikteki çelik ve
so ukta i lem görmü
çelikteki akma dayanımları
(Ersoy, U., Özcebe, G.,
Betonarme)
Bu tür çeliklerde akma sınırı gözlemlenmedi inden, akma dayanımı,

belirli bir kalıcı uzama esas alınarak tanımlanır. ekilde gösterildi i
gibi, 0.002 birim uzamasından e rinin do rusal bölümüne paralel
olacak ekilde çizilecek bir çizginin, gerilme- ekil de i tirme e risini
kesti i noktadaki gerilme akma dayanımı olarak kabul edilir.
TS500’de donatı çeli i sınıfları ve mekanik özellikleri

BETONARME 1 - Ders1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BETONARME 1 - Ders1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

0423522 - BETONARME 1

2008-2009 Güz Yarıyılı

Yrd.Doç.Dr. Murat Serdar Kırçıl

ÖDEVLER: Yarıyıl boyunca yıl içi ortalamasını etkileyecek ve

BA ARI DE ERLEND RMES :

KOPYA: Sınavlarda kopya çekilmesine müsamaha

SINAV SONUÇLARINA T RAZ: Sınav sonuçlarına itiraz

Sınav sonuçları açıklandıktan sonra, hatalarımı görmek

HAYIR. Cevap ka ıdınızın yeniden de erlendirilmesini

Yılsonu ba arı de erlendirmesine hangi yol takip

Ödevleri geç teslim etmek mümkün müdür?

Arkada ımın ödevinden yararlanabilir miyim?

Ö retim üyesi görü me saatleri nelerdir?

Ö rencinin ön art dersinin (Mukavemet 1)

Ö rencinin yapı stati inin

EN ZOR VE GEÇ UNUTTUKLARINIZ HER ZAMAN KEND

n aat Mühendisli inde kesin çözüm yoktur.

kesin olarak belirlenemeyen yükler etkisinde,

özellikleri ancak tahmin edilebilen malzemeler

sadece yakla ık olarak analiz edilebilen

gerçek yapılar yapma sanatıdır.

FOTO RAF PROF.DR.AHMET TOPÇU’NUN DERS NOTLARINDAN ALINMI TIR.

Romalılardan 18. yüzyıla kadar ba layıcı konusunda önemli bir

Beton ve çeli in elastik sınır altındaki davranı larının esas alan bu

1969 yılında Türk Standartları Enstitüsünce “TS500 – Betonarme

TS500’ün 1984 yılında yenilenmesiyle “Ta ıma Gücü” ilkelerine göre

Son olarak 2000’de yapılan de i ikliklerle TS500 bugünkü halini

FOTO RAFLAR PROF.DR.AHMET TOPÇU’NUN DERS NOTLARINDAN ALINMI TIR.

• stenilen ekli alabilen plastik bir yapı malzemesidir.

•Yapımı kolaydır; fazla nitelikli i çilik gerektirmez.

•Zararlı dı etkilere dayanıklıdır. Sürekli bakım gerektirmez.

•Ate e ve yüksek sıcaklı a dayanıklıdır.

•Betonarme elemanların onarım ve güçlendirmesi, eski ve yeni betonun

•Betonun kalitesi, antiyede üretilmesi durumunda, antiye ko ullarına

•Büyük açıklıklarda (L 8-10 m) ekonomikli ini kaybeder.

FOTO RAF MUTLU ÖZTÜRK’ÜN ALBÜMÜNDEN ALINMI TIR.

FOTO RAFLAR PROF.DR.AHMET TOPÇU’NUN DERS NOTLARINDAN ALINMI TIR.

FOTO RAFLAR PROF.DR.AHMET TOPÇU’NUN DERS NOTLARINDAN ALINMI TIR.

Betonun i lenebilirli ini arttırmak ve kalıba yerle tirilmesini

Çimento (cement), kalker ve kireç ta ları karı ımının yüksek

Çimentolar üretim biçimlerine ve üretimde kullanılan hammaddelerine

Geçirimlili i az olan ve genelde su yapılarında kullanılan traslı

Uygulamada en sık kar ıla ılan sorun agreganın fazla miktarda

Ayrıca, TS500/2000’de, betonun karı ımında kullanılacak agreganın

“Betonda kullanılacak agreganın en büyük dane çapı, kalıp

Beton; kum-çakıl-çimento ve suyun uygun oranlarda karı tırılması ile

Beton kalıba döküldükten kısa bir süre sonra katıla ır ve zamanla

Basınç dayanımını sa layan karı ım seçilirken, karı ımın i lenmesi

Bu deneyde, karı tırılan beton, dibi olmayan kesik bir koniye 3

FOTO RAFLAR PROF.DR.AHMET TOPÇU’NUN DERS NOTLARINDAN ALINMI TIR.

BETON / Çökme deneyi

BETON / Dozaj kavramı

Dayanım 15-32 MPa

Dayanım 7-16 MPa

Su/çimento oranının dayanıma etkisi (Ersoy, U., Özcebe, G., Betonarme)

SU/Ç MENTO BETON DAYANIMI

Beton, homojen ve elastik olmayan, basınç dayanımı yüksek, çekme

FOTO RAF YRD.DOÇ.DR.HAYR ÜN’ÜN DERS NOTLARINDAN ALINMI TIR.

FOTO RAF MUTLU ÖZTÜRK’ÜN ALBÜMÜNDEN ALINMI TIR.

FOTO RAF MUTLU ÖZTÜRK’ÜN ALBÜMÜNDEN ALINMI TIR.

Concrete 28 günlük karakteristik

MPa MPa MPa MPa

C16 16 20 1.4 27000