Polymeer

dr.ir. A.H. de Bondt,

Containerterminals namens Benelux Bitume

Polymeerbitumen lijkt nog steeds met mystiek omgeven te zijn. basisbitumen en het productieproces.
De meest gebruikte polymeren zijn EVA
Het is vanwege dit aspect dat tijdens de Regionale Contactdagen (Ethyl Vinyl Acetaat) en SBS (Styreen
Butadiëen Styreen) die, afhankelijk van
van VBW-Asfalt, dr.ir. A.H. de Bondt namens Benelux Bitume, de de gestelde mechanische eisen, in een
massapercentage van tussen de 3 en 6 %
vereniging van bitumenproducenten in de Benelux, een presentatie worden toegepast. De productie van
PMB vindt, gezien het zoveel mogelijk
gaf over dit onderwerp. Met dit materiaal is het namelijk mogelijk reduceren van de transportkosten,
zoveel mogelijk plaats bij enerzijds raffi-
de (economische) gebruiksgrenzen van asfalt te verleggen, naderijen waar (conventioneel) bitumen
wordt geproduceerd, of anderzijds bij
mits aan een aantal randvoorwaarden wordt voldaan. asfaltcentrales (met name bij grote
wegenbouwprojecten).

Wat is polymeerbitumen? Toepassingsvoorbeelden

Polymeerbitumen (met de gebruikelijke
afkorting PMB) is het samenstel van
bitumen, polymeren en additieven. Het
bijzondere is dat de mechanische eigen-
schappen van het eindproduct, de PMB,
afhankelijk zijn van de procescondities.
Tijdens het productieproces wordt poly-
meer aan heet bitumen toegevoegd en
“versmelt” daarmee. Hierbij zwelt het
polymeer, onder opname van lichte frac-
ties uit het bitumen. Op deze wijze
wordt, afhankelijk van het type poly-
meer, een viscositeitsverschuiving
bereikt of een kettingachtig netwerk (een
”microwapening”) opgebouwd. Via UV-
microscopie zijn de verschillende fases
goed zichtbaar. Het lichte (fluoresceren-
Grove dispersie Fijne dispersie
de) gedeelte is de polymeerrijke fase
(polymeer opgezwollen door bepaalde
fracties uit het bitumen), het donkere
gedeelte de polymeerarme fase (oor-
spronkelijk bitumen waaraan bepaalde
fracties zijn onttrokken). Bij sommige
PMB’s is dit goed zichtbaar (grove dis-
persie) bij andere niet (zeer fijne disper-
sie). De “omvang” van de polymeerrijke
fase hangt in ieder geval af van het poly-
meertype, de hoeveelheid polymeer, het
De volgende toepassingsvormen kunnen
genoemd worden:
• asfaltmengsels met een verhoogde
weerstand tegen spoorvorming en/of
scheurvorming
• ZOAB-varianten (poreuze deklagen)
• dunne deklagen (warm en koud)
• kleeflagen, oppervlakbehandelingen
• bodembeschermende voorzieningen
(in asfalt, als membraan en bij aan-
sluitdetails)
• “glijlagen” (SAMI’s)
• hechtlagen voor asfaltwapening
• overige, zoals in combinatiedeklagen
en warmte/koude winsystemen.
Enkele voorbeelden zullen hierna nader
omschreven worden.

Styreen Butadieen Styreen (SBS) Ethyl Vinyl Acetaat (EVA)

10 | Asfalt nr. 1, maart 2004

bitumen in de wegenbouw
Voegloze aansluitingen
3-D berekening vervormingen
Containerterminals
In het geval van containerterminals is er
vanwege het feit dat deze worden aan-
gelegd op terreinen in gebieden met een
slechte ondergrond (de rivierdelta’s)
behoefte aan asfaltverhardingen, aan-
gezien deze bij ongelijkmatige zettingen
nog volledig kunnen blijven functione-
ren en snel aanpasbaar zijn aan nieuwe
inzichten (zonder al te veel stilstands-
11 | Asfalt nr. 1, maart 2004
verliezen). Anderzijds is er de eis dat
lokale permanente vervorming (indruk-
kingen) en andere vormen van schade
ten gevolge van statische, remmende en
wringende lasten zo min mogelijk
dienen voor te komen. Door de ontwik-
kelingen op het vlak van polymeer-
bitumen, in combinatie met functionele
test- en dimensioneringsmethoden voor
asfaltmengsels/constructies, zijn hier
meer mogelijkheden voor asfaltproduc-
ten gekomen.
Vliegvelden
Bij vliegvelden spelen de bovengenoem-
de aspecten ook een rol, waarbij tevens
vanwege het feit dat bij de grote vlieg-
velden cementgebonden funderings-
lagen worden toegepast, naast de weer-
stand tegen permanente vervorming ook
de scheurgroeiweerstand van de asfalt-
mengsels van groot belang is. Hier
wordt dan ook veelal al standaard PMB
toegepast.
Voegloze aansluitingen
Een bijzonder voorbeeld is de voegloze
overgang die ontwikkeld is om een voeg-
loze aansluiting bij integraalbruggen te
verkrijgen. Hierbij is middels complexe
eindige elementenberekeningen een
constructieopbouw ontwikkeld die voor
een periode van 50 jaar ervoor zorg dient
te dragen dat een onderhoudsvrije voeg-
loze overgang beschikbaar is. Uit de
berekeningen volgden direct de (zware)
mechanische eisen in termen van stijf-
heid (in dit geval laag genoeg) en scheur-
weerstand (breukrek) die aan de belang-
rijkste constructielagen gesteld worden.
Vervolgens is de samenstelling van het
asfaltmengsel met PMB zodanig geopti-
maliseerd dat de vereiste stijfheid en
breukrek behaald kunnen worden, zon-

Tipische opbouw vliegveldverharding (schematisch)
der dat de spoorvormingsweerstand van
het extreem taaie mengsel minder is dan
van een reguliere STAB. Doordat corre-
laties bepaald zijn tussen enerzijds de
proefresultaten die ooit gebruikt zijn
voor de dimensioneringsanalyses en
anderzijds de proeven die nodig zijn
voor de bedrijfscontrole (splijtproeven
op molengemengde tabletten) kan al
tijdens de bouw voldoende zekerheid
over de bereikte kwaliteit worden verkre-
gen. Al met al een kansrijke innovatie
met behulp van de nieuwste technieken
en materialen.
(noot: PMB’s worden hier ook toegepast als
“glijlaag” en als hechtlaag voor wapening).
ZOAB
Gezien het feit dat de verschillende
ZOAB-varianten simpelweg gezien kun-
nen worden als “knikkers” verbonden
met lijm, is het duidelijk dat de volgende
zaken een grote rol spelen.
De bitumenfilm dient allereerst voldoen-
de dik te zijn, dit zowel bovenin als
onderin de laag. Het welbekende afdrui-
pen tijdens transport dient zo minimaal
mogelijk plaats te vinden. Ook ontmen-
ging van het mengsel tijdens het verwer-
kingsproces draagt zorg voor een niet-
uniform bindmiddelgehalte. Daarnaast
speelt de langetermijnweerstand tegen
invloeden van klimaat en verkeer (ver-
moeiing) een rol bij de achteruitgang
van dit materiaal in de tijd (rafeling).
Ondanks een enkele teleurstellende en
achteraf verklaarbare praktijkervaring
met bepaalde types PMB wordt het in
Nederland langzamerhand duidelijk
(en was het dat al in het buitenland), dat
alleen met zorgvuldig geselecteerde
PMB’s een levensduurverlenging moge-
lijk is, waardoor het geluidsniveau lang-
duriger gereduceerd blijft. Door het
gebrekkige inzicht in het fenomeen
rafeling (inclusief de geschikte asfalt-
proeven hiervoor) is het echter moeilijk
om de juiste PMB’s te selecteren. In de
komende jaren zal hier dan ook door de
bitumenindustrie verder aan gewerkt
worden.
Bodembescherming
Een vrij nieuwe loot aan de asfaltboom
is het op grote schaal toepassen van bitu-
mineuze producten in bodembescher-
mende voorzieningen (anders dan als
waterreservoir). Bij deze industriële toe-
12 | Asfalt nr. 1, maart 2004
passingen is het van groot belang dat er
snel en relatief goedkoop op (grote)
bedrijfsterreinen een zettingsongevoelige
constructie kan worden gebouwd.
Met PMB is het hierbij mogelijk de
vloeistofdichte barrière te laten bestaan
uit zeer dichte asfaltmengsels en/of
membranen. Hierbij kan door modifica-
tie toch nog een goede vervormings-
weerstand worden bereikt.
Asfalt als warmtecollector
Een qua milieu interessante ontwikke-
ling van de laatste jaren is het gebruik
van een asfaltoppervlak als collector van
warmte en koude ten behoeve van de
energievoorziening van gebouwen.
Hierbij is het belangrijk dat het trans-
portmedium voor de energie (in veel
gevallen puur water) zich zo dicht moge-
lijk bij het oppervlak bevindt. Bij een
buizensysteem is het daarbij van belang
dat de verstoring van het spanningspro-
fiel in de asfaltlaag waarin de collector
zit (door de aanwezigheid van de buis),
bij zware belastingen gecompenseerd
wordt door een grotere sterkte en taai-
heid van het asfaltmengsel. Dit kan
alleen met een PMB bereikt worden.
Effect en karakterisering
De in de begin jaren negentig van de
vorige eeuw in de Verenigde Staten in
het kader van het SHRP-programma
ontwikkelde bitumentestapparatuur
blijkt zeer geschikt te zijn om de bij-
drage van de bitumencomponent in een
asfaltmengsel te karakteriseren. Voor
verschillende eigenschappen (stijfheid,
vermoeiing, spoorvormingsweerstand en
lagetemperatuurgedrag) zijn voor een
aantal bekende asfaltmengsels goede
correlaties bekend tussen enerzijds de
mechanische asfalteigenschappen en
Warmtecollector
anderzijds de mechanische bitumen-
eigenschappen. Deze relaties maken het
mogelijk om per project een voorselectie
van de verschillende mogelijkheden
qua bitumen te maken, zodat het asfalt-
onderzoek in een meer beperkte vorm
kan plaatsvinden.
Hierbij dient opgemerkt te worden dat
de traditionele bitumenproeven, zoals
penetratie en verwekingstemperatuur
Ring & Kogel, voor een PMB geen zeg-
gingskracht hebben; correlaties leggen
tussen asfalt- en bitumengedrag op basis
van deze laatste proefmethoden is hier-
door niet mogelijk.
Praktijkpunten
In de praktijk spelen soms een aantal
zaken betreffende PMB’s, die niet
altijd even goed gecommuniceerd zijn.
Als eerste kan genoemd worden dat
(onder andere vanwege de invloed van
het productieproces op de eigenschap-
pen en de kwaliteit) een PMB niet gespe-
cificeerd kan worden middels het per-
centage polymeer. Alleen een functionele
benadering (met mechanische eigen-
schappen) werkt. Ook kan geen homo-
geen polymeerasfalt (met een laag faal-
risico) verkregen worden door polymeer
apart (via zakken) in de asfaltcentrale
aan het asfaltmengsel te doseren.
Een asfaltlaag met PMB dient op de
juiste locatie in de constructie te worden
toegepast. Bij spoorvorming kan dit
bijvoorbeeld inhouden dat er bij een (te)
krap budget de tweede laag wordt
gedaan en niet de deklaag. Ook dient er
te allen tijde volgens de verwerkings-
voorschriften van de leverancier te wor-
den gewerkt. Verdichtingsproblemen
zijn dan uit den boze, mits natuurlijk
Detail buizenstelsel
13 | Asfalt nr. 1, maart 2004
het asfalt kort gezegd ook niet in hoeken
en gaten dient te komen (afhankelijk van
het type asfaltmengsel).
Als laatste praktijkpunt kan genoemd
worden dat polymeerbitumen qua effect
en eigenschappen vaak in te algemene
termen wordt beschouwd. Het zal duide-
lijk zijn dat er een productenpallet met
verschillende kwaliteiten (en prijzen)
bestaat. Door de huidige vaak gebrekki-
ge wijze van karakteriseren en omschrij-
ven in bestekken worden er vaak geen
optimale oplossingen bereikt. Het is
daarom dat Benelux Bitume meer aan-
dacht zal gaan schenken aan de bijdrage
van de bitumencomponent aan het
mechanisch gedrag van asfaltmengsels.
Tot slot
PMB is niet lastig, maar innovatief en
uitdagend en bovendien een aanjager
van ontwikkelingen (bijvoorbeeld verbe-
terde test- en dimensioneringsmetho-
den), waardoor asfalt door de verlegde
toepassingsgrenzen tot in lengte van
jaren het toonaangevende wegenbouw-
materiaal zal blijven.