Professional Documents
Culture Documents
چاه هاي نفت هوشمن1
چاه هاي نفت هوشمن1
چاه هاي نفت هوشمن1
آنچه امروزه ذهن بسياري از توليدكنندگان" نفت جهان را به خود مشغول كرده ،چگونگي افزايش عرضه است.
توليدكنندگان عمده ناچارند براي برطرف ساختن نيازهاي بازار -كه برآورد شده از حجم كنوني 85ميليون بشكه در روز
به 120ميليون بشكه تا سال 2030مي رسد -از تجهيزات و امكانات به مراتب پيچيده تري استفاده كنند.
بسياري از ميدان هاي عمده نفت و گاز جهان ،چندين دهه است كه به طور مداوم مورد بهره برداري قرار گرفته اند .از
اين رو استخراج نفت و گاز بيشتر از اين ميدان ها ،مقوله اي بس پيچيده و دشوار مي نمايد ".عالوه براين ،انتظار مي رود
آن دسته از ميدانهايي كه در دست اكتشاف قرار دارند يا بناست توسعه يابند ،استحصال و خروجي كمتري داشته باشند.
اينجاست كه مبحث جديدي به نام »چاههاي هوشمند« و »استخراج هوشمندانه" نفت و گاز« مطرح مي شود .كارشناسان
انرژي معتقدند" بازار آينده نفت و گاز در دست توليدكنندگاني خواهد بود كه از فناوري هاي هوشمند در امر اكتشاف و
استخراج بهره بگيرند.
چندي پيش »ياپ فان بالگوين« مدير برنامه ميدان هاي هوشمند در كمپاني شل ،طي يك كنفرانس شبكه اي زواياي جديدي
از اين فناوري را نمايان ساخت.
بالگوين در بخشي از سخنانش گفت :خبر خوش اين است كه ما مي دانيم بخش عمده نفت ،كجا خوابيده است .اين نفت
درهمان محل هايي قرار دارد كه ساليان سال مورد استخراج و بهره برداري قرار داشته است.
به گفته بالگوين ،كمپاني نفتي شل استفاده از نسل جديدي از تجهيزات ويژه چاههاي نفت را با هدف افزايش توان بازيابي و
استخراج و توسعه ميدان هاي حاشيه اي با هزينه هاي به صرفه و اقتصادي آغاز كرده است .اين امر با ارايه اطالعات
واقعي و دقيق از جريان استخراج ،كمپوزيسيون سياالت ساختاري و فشار و دماي داخل چاه به مهندسان و اپراتورها ميسر
شده است.
براساس تحقيقات»مجمع پژوهشي انرژي كمبريج« (، )CERAبا بهره گيري از اين فناوري مي توان حجم بازيابي و
استخراج (ريكاوري) از ميدان هاي نفتي را تا 8درصد افزايش داد كه البته حجم بسيار كالني است.
بالگوين در رابطه با برآورد اين مجمع پژوهشي گفت :شركت شل دريافته است كه اين ادعا ،صحت دارد .در بهره گيري
از فناوري جديد ،ما حتي به منافعي دست يافته ايم كه هرگز پيش بيني نكرده بوديم .البته بايد اذعان داشت كه كسب بهترين
نتيجه منوط به كنار هم گذاشتن تمام عناصر الزم از جمله مقياس ،نمونه سازي ،تصميم گيري و اجراست .شاخص هاي
بهره برداري هوشمند از يك ميدان نفت و گاز اين است كه ابتدا ذخاير ميدان را اندازه بگيريد ،سپس از محتويات ،فعل و
انفعاالت و هر آنچه در اين ميدان ممكن است در جريان باشد نمونه سازي كنيد ،آنگاه مجموعه تصميم هاي خود را اتخاذ
كنيد و سپس وارد مرحله اجراي تصميمات شويد.
در حقيقت دستاورد كمپاني شل از فناوري جديد بسيار فراتر از آماري است كه مجمع پژوهشي انرژي كمبريج تخمين زده.
توان استخراج ذخاير نفتي در حوزه عملياتي شل در كشور كوچك اما نفت خيز برونئي ،پس از به كارگيري فن آوري
هوشمند 20درصد افزايش يافته است .امروزه در برونئي تمام چاههاي نفتي تحت فناوري هوشمند فعال هستند.
به خاطر پيچيدگي مطالعات زمين شناسي در برونئي ،تا چندين سال بعد از اكتشاف نفت در اين كشور سال( ،)1975هيچ
استخراجي صورت نگرفت .در واقع حفر چاههاي هوشمند بود كه صنعت نفت را در اين كشور احيا كرد.
دامنه امتيازهاي فناوري چاههاي هوشمند بسيار گسترده است و بخشهاي مختلف از جمله اكتشاف ،حفاري و استخراج را
در بر مي گيرد.
به لطف اين فناوري ،سكوهاي نفتي كمتري ساخته مي شوند و حجم تردد و آمد و شد نيروي انساني نيز كاهش محسوسي
پيدا مي كند ".در نتيجه دخالت و نقطه تماس انسان با محيط زيست هم كاهش مي يابد .بنا به آمار رسمي ،شركت شل تا
پايان سال 2004ميالدي ،بالغ بر 900ميليون دالر از محل
بهره گيري از چاههاي هوشمند" در خليج مكزيك ،برونئي ،مالزي و درياي شمال اضافه درآمد كسب كرد .بخش عمده اين
اضافه درآمد در پي كاهش هزينه هاي انساني ،كاهش دخالت فيزيكي ،صرفه جويي دروقت به ويژه در چاههاي آب عميق
و جبران ضرر ناشي از تأخير در تحويل(به سبب دشواري هاي استخراج) حاصل شده است.
در حال حاضر فناوري چاههاي هوشمند با عناوين مختلفي در اختيار شركت هاي نفتي عمده و مطرح قرار گرفته است .به
عنوان مثال سيستم استخراج هوشمند در كمپاني پتورو( )PETOROبا عنوان ( Smart Operationsعمليات هوشمند)
شناخته مي شود .شركت »هايدرو« ( )Hydroنام
»( «eOperationsعمليات الكترونيكي) را براي سيستم خود انتخاب كرده و كمپاني »اسكلومبرگر« (
)Schlumbergerنيز عنوان چاههاي هوشمند را روي سيستم خود گذاشته است ،ولي ماهيت كار در تمامي اين سيستم
ها يكسان و مشابه است .هوشمندي يك چاه برگرفته از عملكرد حسگرهايي است كه بر جريان مايعات داخل چاه ،به ويژه
از نظر تركيب آب و نفت نظارت مي كنند ".نسبت و حجم جريان ،فشار و دماي داخل چاه توسط اين سنسورها چك مي شود
و تصويري دقيق از آنچه صدها متر زيرزمين در جريان است ،در اختيار اپراتور قرار مي گيرد.
اوج رقابت سيستم هاي هوشمند ،اما ،در فالت قاره نروژ نمود دارد .جايي كه با 3/9ميليارد متر مكعب ذخيره نفت برآورد
شده ،به عرصه اي براي جوالندهي غول هاي نفتي جهان تبديل شده است .براي مثال ،كمپاني»استت اُيل« كه هم اكنون با
متوسط ضريب استخراج 45درصدي از چاههاي دريايي فالت قاره نروژ بهره برداري مي كند" اعالم كرد با سيستم هاي
هوشمند خود اين ضريب را تا سال 2008به 55درصد خواهد رساند .در خاورميانه عربستان سعودي پيشگام استفاده از
چاههاي هوشمند است .در همين حال عمان نيز اعالم كرده كه با فن آوري هوشمند حجم استخراج نفتي خود را تا50
درصد افزايش داده است.
اگر چه فن آوري جديد با كاهش تداخل انساني در عمليات اكتشاف و استخراج ،سود فراواني را عايد شركتهاي نفتي كرده
است اما به عقيده تمام كارشناسان هنوز با ايده به »صفر رساندن تداخل انساني« فاصله فراوان دارد.
ممكن است تجهيزات هوشمند امروزي از حضور فيزيكي انسان در محل پروژه كاسته باشند ،اما نبايد فراموش كرد ،همين
تجهيزات ابتدا نياز به اپراتور و سپس نياز به تعمير و نگهداري دارند» .ياپ فان بالگوين« معتقد است:
»روزي خواهد رسيد كه تمام تجهيزات و دستگاهها را به طور اتوماتيك كنترل كنيم .اما فعالً هنوز به حضور و مداخله
فيزيكي نيروي انساني نياز داريم«.
فناوري هوشمند در صنعت نفت البته تنها به چاههاي نفتي محدود نمي شود .بنا است اين فناوري در آينده نزديك به خطوط
لوله هم سرايت كند .آنچه در اين عرصه مطرح است ،به كارگيري سنسورهايي است كه بتوانند روي خطوط لوله
زيرزميني سوار شده و به صورت چهار بعدي بر اتفاقات زير زمين نظارت كنند .توسط اين سنسورها مي توان دريافت كه
در كدام قسمت ،آب با نفت تالقي دارد ،آن گاه مي توان جريان آب را با لوله هاي هوشمند از مسير نفت دور كرد .همچنين
مي توان اعماق چاههاي قديمي را از نظر حجم آب تركيبي با نفت بررسي كرد و دريافت كه آيا دور كردن مسير آب از
نفت ميسر است يا خير.
طبيعي است كه روشن شدن اين مسأله نقش مهمي در آينده بهره برداري از چاههاي نفتي دارد .شركتهاي نفتي اگر دريابند
كه چاه مورد نظر آنها ديگر غنا و بهره دهي گذشته را ندارد ،اقدام به توقف استخراج و بستن چاه مي كنند كه اين امر ،به
نوعي با كاهش ضرر و افزايش خالص درآمد مترادف است.
ترجمه :فرهاد فرجاد
منبع :مجله پايپ الين ( ، )Pipelineجوالي2007
__________________