Pú^ 2050 : ùKùZ @ûÀûk^, ùKùZ aûÉaòKZû

_é[ôaúe iaêVûeê @]ôK R^ajêk Z[û _âûPú^ ù\g Pú^e \úNð AZòjûiùe GK ^ìZ^ @¤ûd @ûe¸ ùjaûKê
~ûCQò ö Pú^ Kcêý^òÁ _ûUðúe cêLý I ù\ge iùaðûy K©ðû RûA Rò^þ_òwþu Gý÷ZòjûiòK ùNûhYû ^òKUùe @^êÂòZ
_ûUðú KõùMâiþe _*aûhòðK @]ôùag^Kê iûeû aògß _ûAñ GK Mêeê©ß_ì‰ð cûAfLê<ùe _eòYZ Keòa ùaûfò @ù^K
aòùghm cZ_âKûg KùfYò ö _û*ahð Zùk _â[ùc ùPdûecýû^ ^ò~êq ùjûA[ôaû RûA Rò^þ_òwþ 2050 iê¡û Pú^
aògße @MâMYý ù\gcû^u c¤ùe GK aògòÁ icûRaû\ú eûÁâ bûaùe @MâYú iÚû^ @]ôKûe Keòa ùaûfò baòhýaûYú
Keòaû ij ùi[ô_ûAñ GK \úNðcò@û\ò Kû~ðýLiWû C_iÚû_^û KeòQ«ò ö iûaðR^ú^ bûaùe Pú^e iùaðûy Éeùe
G_eò _âKûgý ùNûhYû iað_â[c I iûeûaògß, Giò@û I bûeZ _eò Pú^e _ùWûgú eûÁâcû^u _ûAñ Gjûe cj©ß
@Zý« Mêeê©ß_ì‰ð G[ôùe iù¦j ^ûjñ ö G[ôijòZ 1949 ciòjûùe lcZûKê @ûiò[ôaû Pú^þ Kcêý^òÁ _ûUòðe ù^Zû
cûI ùRWwþ I ùWwþ Rò@ûI_òwþu _ùe RûA Rò^þ_òwþ ù\g I _ûUòðe AZòjûiùe GK aòùgh iÚû^ @]ôKûe KeòaûKê
~ûCQ«ò ö G_eòKò “(icûRaû\ú aýaiÚû PûA^òRþ aòùghZß _ì‰ð)” i´kòZ Zûue ùNûhYû_Zâ Kcêý^òÁ _ûUòðe
iõaò]û^ùe iÚû^òZ ùjaûKê ~ûCQò ö i\ý icû¯ 19Zc _ûUòð @]ôùag^ùe ^òRe iê\úNð iûùX Zò^ò N<ûe
bûhYùe ùi ^òR aòMZ _û* ahðe Kû~ðý aòaeYú ijòZ Pú^þe aRûe @[ð^úZò ~êq icûRaû\ú aýaiÚûe aòùghZß
Z[û 2050 ciòjûe CyûKûõlú flýKê ù^A aòÉéZ bûaùe a‰ð^û KeòQ«ò ~ûjû iûeû aògßùe Pyðûe aòhdaÉê
_ûfUòQò ö

RûA Rò^þ_òwþ 1953 ciòjûùe ùaRòwþ Vûùe R^àMâjY Keò[ôùf I Zûue _òZû c¤ Kcêý^òÁ _ûUòðe RùY
Cy _\û]ôKûeú [ôùf ö RûAuê ù~ùZùaùk cûZâ 10 ahð ùjûA[ôfû, ùiùZùaùk Zûue _òZûuê Kcêý^òÁ \keê
ajòÃûe Keò Mâûcû*kùe GK KûeLû^ûùe _eògâc KeòaûKê _VûA \ò@û~ûA[ôfû ö1968 ciòjûùe cûIu ‘iûõÄéZòK
aò_æa’ icdùe RûAu _òZûuê Mòe` c¤ ùjaûKê _Wò[ôfû I ùiùZùakKê RûAu _ûV _Xûùe ùWûe a§û
ieò[ôfû ö _ùe _ùe ùi c¤ Mâûcû*kùe Nêiêeú Pûh @û\ò Keòaû _ûAñ ^òùŸðg _ûA[ôùf ö _ea©ðú icdùe
Mâûcû*ke KVò^ Rúa^ _âZò aúZÆéj ùjûA RûA aò^û @^êcZòùe ùaRòw ù`eò@ûiò Mòe` c¤ ùjûA[ôùf I
_êYò[ùe MâûcúY _ûaðZý @*kùe cûUò ùLûkòaû Kûcùe ^ò~êq ùjûA[ôùf ö Kò«ê 1975 ciòjû ùakKê ùi ^òRe
_eògâc I ù^ZéZß ù^aûe \lZû _ûAñ Kcêý^òÁ \ke iÚû^úd gûLûe C_ôû\^ \ke cêLý ùjûA_ûeò[ôùf ö _ùe
_ùe Zûuê _êYò _ûV _Xòaûe iêù~ûM còkò[ôfû I ùi iòwjê@û aògßaò\ýûkdùe ùKcòKûf A¬ò^òdeòwþ _Xò[ôùf ö

_ea©ðú icdùe ùi ^òR _òZûu K^òÂ I _ûUðúe ZZþKûkú^ iûceòK ùMûÂúe C_cêLý ùMwþ aò@ûIu
@]ú^ùe ùiùKâUûeú bûaùe Kûc Keò[ôùf ö 1985 ciòjûùe ùi @ûùceòKûe Kéhò C_ùe @^ê¤û^ Keòaû _ûAñ
\êA i¯ûj _ûAñ aòù\g bâcYe iêù~ûM _ûA[ôùf, ~ûjû @ûùceòKû aòhdùe Zûu C_ùe GK iKûeûZàK _âbûa
_KûA[ôfû ö 1998eê 2002 ciòjû _~ðý« ùi _êYò iòwþjê@û aògßaò\ýûkdùe cûKòðÁ \gð^ C_ùe @¤d^ Keò
WKÖùeUþ jûif Keò[ôùf ö 1974 ciòjûùe ùi Zò^ò ahð Kcêý^òÁ ~êaaûjò^úùe Kû~ðý Kfû_ùe \kùe
@û^êÂû^òK bûaùe i\iýZû _ûA[ôùf I Zû_eVûeê KâcûMZ bûaùe aòbò^Ü _âû«ùe \ke \ûdòZß ZêfûA i`kZûe
ij \k bòZùe @]ôKeê @]ôK lcZûiõµ‰ð _\_\aú _ûA[ôùf ö 2000 ciòjû ùakKê ùi _êõRò@û^þ _âû«e
iùaðûy eûRý_ûk _\aúùe ^ò~êqò _ûA[ôùf ö ù~ùZùaùk ùiVûKûe @[ðù^÷ZòK icé¡ò _ûAñ ùi ZûAIßû^þeê
_ê¬ò^òùag @ûYòaûùe i`k ùjA[ôùf c¤ ùKùZK \kúd ^úZò aòeê¡ Kû~ðýKkû_ @bòù~ûMe gòKûe ùjûA[ôùf ö
_ùe Zûuê _ùWûgú _âû« ùSRò@ûwþe cêLý _âgûiK I \kúd cêLý _\aú \ò@û~ûA[ôfû, ù~Cñ icdùe ùi 14%
@[ðù^÷ZòK @bòaé¡ò jûe jûif Keò I \ê^ðúZò aòùeû]ú @bò~û^ _ûAñ ùK¦òâd ù^ZéZße \éÁò @ûKhðY Keò[ôùf ö
_êeÄûe Êeì_ Zûuê \ke 16Zc ùK¦âúd KcòUòùe iÚû^ còkò[ôfû I _ùe MêeêZß_ì‰ð iõNûA ijee cêLý _âgûiK
\ûdòZß còkò[ôfû ö Zûue G icÉ Kû~ðýKûk c¤ùe Zûu aòeê¡ùe ùKøYiò MêeêZe \ê^ðúZò aû agévkûe @bòù~ûM
@ûiò^[ôfû, `kùe 2007 ciòjûùe _ûUòðe 17Zc @]ôùag^ùe Zûuê Mêeê©ß_ê‰ð I iùaðûP ^úZò ^ò¡ðûeY KcòUò
8RYò@û _fòUþ aêýùeûùe iÚû^ còkò[ôfû ö 2007-2012 c¤ùe ùi _fòUaêýùeû i\iý bûaùe ùaRòwþ
@fòµòKþiþ, jõKõ-cûKûC _âgûiK iùcZ @ù^K RUúk Kû~ðýe \ûdòZß i`kZûe ij ^òaðûj Keò[ôùf ö \ê^ðúZò
^òaûeY @bò~û^ _ûAñ bûeZùe ùjûA@ûiê[ôaû ùfûK_ûk \ûaú _eò Pú^þùe c¤ GK ÊZª aòbûM RùY gqògûkú
_ûUòð _\û]ôKûeúu @]ú^ùe Kû~ðý KeêQò ù~ Kò iò]ûikL RûAu _âZò C©e\ûdú ö Gjò \êAUò Kû~ðýKâc ijòZ RûA
@ù^K icdùe Zûue bûhYùe aògßùe Pú^e GK aòùgh bìcòKûKê ù^A Zûue ‘PûA^òRþ Ê_Ü’ aòhdùe CùfäL
Keò[û«ò ~ûjû a©ðcû^ ‘Pú^þ 2050 bûaùe RYûgêYû ùjaûKê ~ûCQò ö

@ûi«û 5 ahð I _ea©ðú Zò^ò \g§òùe ‘Pú^þ 2050’e Ê_Ü ùKùZ\ìe iûKûe ùja Zûjû baòhýZ
AZòjûi jó Kjòa ö Kò«ê 2050 ùakKê Pú^þe Kcêý^òÁ gûi^Kê 100 ahð _êeòaûKê ~ûC[ôa I iõù~ûM agZü
\ßòZúd aògß~ê¡ _ùe _ùe ù~ùZùaùk cûIu ù^ZéZßùe Pú^þ Kcêý^òÁ _ûUòð @]ú^ _ò_êfiþ @ûcòð ùiaKûe
RûZúdZûaû\ú Kêýcò^þUûw ieKûe aòeê¡ùe ‘Ke aû ce’e fùXA fXê[ôfû ùiùZùaùk c¤ Pú^þKê GK
aògßaòRdú gqògûkú eûÁâbûaùe MXò ùZûkòaûe @ûjßû^þ ZZþKûkú^ ieKûe ù\A[ôùf ö Kêýcò^þUûwþe _eûRd I
UûAIßû^þKê _kûd^ _ùe ù~ùaVûeê Pú^þe Kcêý^òÁ _ûUðú lcZûùe ejò@ûiòQò Gjû ùKùaùjùf ^òR ù\ge aòbò^Ü
iciýûe icû]û^ aûjûùe aògß \eaûeùe ^òRe bìcòKûKê ù^A aòùgh CZKûõlû iõµ‰ð Ê_Ü ù\Lô^[ôfû Kjòùf
Pùk ö 1940 \gKe Ê_Ü I RûA Rò^þ_òwþu ùNûhYû bòZùe GZòKò `eKþ ùiùZùaùk Pú^þ GK \eò\â ù\g
[ôfû ù~CñVò icÉuê @ûagýK Lû\ý ù~ûMûAaû c¤ KÁKe [ôfû Kò«ê @ûRò Pú^þ lú_âMZòùe _é[ôaúe iaêVûeê aW
@[ð^úZòùe _eòYZ ùjaûKê ~ûCQò ö ùZYê Gae Ê_ÜKê aé[û @ûÀûk^ bûaùe @Yù\Lû Keòaû ^ò½d GK aW bêfþ
ùja G[ôùe iù¦j ^ûjó ö

‘Pú^þ 2050’ Ê_Ü \òMKê @Mâie ùjaûe _ìað _âÉêZò bûaùe RûAu ù^ZéZßùe @ûC ùKùZK CùfäL^úd
NUYû NUòiûeòQò ö ajêahðe @Zý« KWû ‘ùMûUòG i«û^’ ^úZòKê _eòa©ð^ Keò ‘\êAUò i«û^’ ^òdc fûMê
Keû~ûAQò ~ûjû\ßûeû \éZMZòùe aXê[ôaû adÄ cû^u iõLýûe @^ê_ûZùe i«êk^ @ûiò_ûeòa I Pú^þ gòNâ GK
adÄ icûRùe _eòYZ ùjûA Gjûe C_ôû\KZû Kcò ~òaûe @ûguûeê cêKêkò_ûeòa ö gqògûkú Pú^þ MV^e GK aW
@wbûaùe Pú^þe aògûk iûceòK aûjò^úe @û]ê^òKeY I igqòKeY C_ùe RûA Mêeê©ß ù\A @ûiòQ«ò ö G[ôijòZ
_ûUòð I ieKûeùe ^òRe iÚòZòKê iaðgqògûkú Keòaû ijòZ RûA cû^aû]ôKûe CfäõN^ I aòQò^ÜZûaû\Kê ù^A aòbò^Ü
iÚû^ùe I aòbò^Ü icdùe aòùeû]e ÊeKê \éX bûaùe \c^ Keòaûe _âKòâdûKê @ûjêeò iKâòd KeòQ«ò ö Gjû ^ò½d
GK Pò«ûe aòhd ö @^ý\òMùe ‘Pú^þ 2050’ Ê_Üùe _eòùag I aòKûge i«êk^Kê ù^A @ù^K Pò«û _âKU
Keòaû ij `k_â\, \úNðcò@û\ú ù~ûR^û iaê ejòQò ~ûjûe _âbûa iûeû aògße _~ðýûaeY _ûAñ iê\ìe_âiûeú ùja ö
G \òMùe ùWû^ûfØ Uâµu ù^ZéZßùe jâûi _ûA @ûiê[ôaû @ûùceòKûe bìcòKû Pú^þ ù^a ùaûfò @ù^K aòùgæhK
baòhýaûYú Keòaû @ûe¸ KùfYò ö

Gjò _eòù_âlúùe bûeZ _ûAñ iaêVûeê MêeêZß_ì‰ð _âiw ùjfû Pú^þe _âÉûaòZ @bêZ_ìað ‘ùafÖ @ûŠ ùeûWþ’
@[ðûZþ ‘Kcea§ I eûÉû’ _eòù~ûR^û ö Gjû GùZ cj©ßûKûõlú I \úNðcò@û\ú ù~ Gjûe icd @a]ú I Lyð
@UKk c¤ G _~ðý« VòKþ bûaùe ùjûA_ûeò^ûjó ö Gjò ù~ûR^ûùe Pú^þ ^òRe C_ôû\òZ iûcMòâ iaê _é[ôaúe ùKûY
@^êùKûYùe lú_âZû ij I Kcþ Lyðùe _j*ûAaû _ûAñ flý eLôQò ö Gý÷ZòjûiòK ‘iòº eûÉû’ aû ùegc aûYòRý
aûUKê Gjò ù~ûR^û cû¤cùe @Zýû]ê^òK eûRcûMðùe _eòYZ Keò Pú^þKê c¤_âûPú I ACùeû_e ù\gcû^u ij
ù~ûWû~òa ö ùijò_eò Pú^þeê _ûKòÉû^ c¤ ù\A ^òcðûY Pûfò[ôaû iõù~ûM c¤ _ûKòÉû^e aòKûgùe aòùgh ijûdZû
Keòa I bûeZ _ûAñ cêŠa[ûe KûeY ùjaûe i¸ûa^û @Qò ö iaêVûeê aW K[û ùjfû Gjò ù~ûR^û \ßûeû _âbûaòZ
ùjaûKê [ôaû Pú^þe _ùWûgú eûÁâcû^u iùcZ ACùeû_ I @û`òâKûe _âûd 40Uò ù\g Gjò ù~ûR^ûKê ijcZò
ù\AiûeòùfYò aû ù\aû _ûAñ @ûMâjú @Q«ò ö G[ôùe ùKak bûeZ I Rû_û^þ aòùeû] _âKûg KeòQ«ò ^òRe
iûaðùbûc©ß lê‰ð ùjaûe @ûguû ù^A ö Gjò ù~ûR^ûùe ùek_[ I Rk_[e aòKûg I aòÉûe @«bêðq I Gjû\ßûeû
@ûi«û 30-40 ahðùe Pú^þ 3-5 Uòâfò@^þ @ûùceòKúd Wfûe @[ðûZþ 150-250 fl ùKûUò Uuû _ê¬ò^òùag
Keòaûe flý eLôQò ~ûjûKò iûeûaògße @[ð^úZò I @bòaé¡ò jûe C_ùe _âbûa _KûAa ö Gjò ù~ûR^û ÊûbûaòK
bûaùe Pú^þ 2050 Ê_Üe GK Mêeê©ß_ì‰ð @w I Gjûe i`kZû ùijò CyûKûõlú Ê_Üe aûÉaZûKê ajê _eòcûYùe
^ò‰ðd Keòa ö

C^aòõg I aòõg gZû±ú ~[ûKâùc AõfûŠ I @ûùceòKû \ßûeû iõµì‰ð bûaùe _âbûaòZ ùjûA[ôfû ö _â[ùc
AõfûŠe iûcâûRýaû\ I _ùe @ûùceòKûe iûceòK gqò I _â~êqò aò\ýû \ßûeû iûeû aògß _âbûaòZ ùjûA[ôfû ö aògß
AZòjûie iað_âûPú^ \êAUò ibýZû bûeZ I Pú^þ R^iõLýû \éÁòeê aògßùe Mêeê©ß_ì‰ð iÚû^ \Lf Keò @ûiê[ôùf c¤,
aòKûg, @[ðù^÷ZòK icé¡ò, iûõÄéZòK _âbûa, aûYòRý, _â~êqòaò\ýû @û\ò \òMeê Cbd ù\gu @a\û^ Ga _~ðý«
aòKgòZ ù\gcû^u Zêk^ûùe ^MYý [ôfû ö GKaòõg gZû±úùe _ìað iûcâûRýaû\ú ACùeû_úd eûÁâcû^ue I
aòKûùgû©e @ûùceòKûe jâûi _ûC[ôaû gqò \éÁòeê aògße aòbò^Ü C}U @ûjßû^ iaêe cêKûaòfûe Pú^þ Gaõ bûeZ _ûAñ
_[ C^àëq ö aòMZ 25 ahðe AZòjûiKê ù\Lô @ûi«û 25 ahðe @a]úKê @ûKk^ KeòaûKê Mùf ‘Pú^þ 2050’
Ê_Ü aûÉa ùjaûe i¸ûa^ûKê GWûA ùja^ûjó ö ùZùa @if _âgÜ ùjfû _â]û^cªú ùcû\úu 2024 Ê_Üùe @ûc
ù\g iúcòZ ejò~òa ^û GK ^ìZ^ aògßùe lê]ûejòZ, MêYûZàK gòlû I ÊûiÚý iõ~êq bûeZahð 2050 ciòjûùe
@ZòKcþùe iûõÄéZòK, @û¤ûZàòK I cû^aû]ôKûe Z[û iêiÚ MYZûªòK _eµeûe C\ûjeY bûaùe Pú^þ @ûKâcYûZàK
byKûõlú aýaiÚûe aòKÌ bûaùe aògß\eaûeùe Maðe ij Vò@û ùja ö