Sztuka cesarstwa wschodnio-rzymskiego (Bizancjum)

Cesarstwo bizantyjskie powstalo w IV w. w wyniku podzialu Rzymu na cesarstwo wschodnie i

zachodnie. Bizancjum - czesc wschodnia- poczatkowo obejmowalo tereny Syrii, Azji Mniejszej,
Egiptu, Pólwyspu Balkanskiego, Italii, Armenii, Gruzji i Rusi. Stolica cesarstwa stal sie
Konstantynopol, za religie panstwowa przyjeto chrzescijanstwo. Sztuka cesarstwa bizantyjskiego
wyrosla z polaczenia tradycji sztuki hellenistycznej, sztuki schylku cesarstwa rzymskiego i
wczesnochrzescijanskiej. Rozwijala sie od IV w. do momentu upadku cesarstwa bizantyjskiego 1453
r.
Architektura. Budowle zachodnio rzymskie mialy sluzyc skupieniu wiernych, pelnily funkcje domów
zgromadzen. Cechowala je prostota i skromnosc. Natomiast w Bizancjum budowle sakralne byly
bogato zdobione, pelne przepychu. Przykladem tego sa ceglane bazyliki kopulowe kosciól sw.
Apostolów 536-546 i kosciól Hagia Sophia (Madrosci Bozej) wybudowany w latach 532-537 na
planie prostokata. Wnetrze zdobia zlote mozaiki zastepujace latarnie, kolumny z ornamentyka
roslinna, bardzo precyzyjnie wykonane wzory orientalne. Mozaiki zostaly zniszczone przez
muzulmanów po zajeciu Konstantynopola 1453 r. Na bazie stylu bizantyjskiego rozwinal sie styl
romanski i gotycki.
Malarstwo. Malarstwo bizantyjskie cechowal brak perspektywy, hieratycznosc, monumentalnosc,
kolorystyczny przepych i dekoracyjnosc. Najbardziej typowa dziedzina twórczosci malarskiej
stanowila ikona czyli obraz malowany na deskach metoda enkaustyczna ( malowanie temperami
rozcienczonymi woskiem, dzieki czemu uzyskuje sie polysk). Na ikonach brak przestrzeni,
perspektywy, postacie przedstawione sa frontalnie, tlo zlote, typowe dekoracyjne ornamenty szat
liturgicznych, schematycznosc, twarze o duzych oczach z ciemnym konturem. Najslynniejsza ikona
uznana za arcydzielo jest Matka Boza Wlodzimierska (Rus Kijowska XI w. obecnie w Galerii
Moskiewskiej). Slynni malarze ikon: Andrej Rublow, Teofan Grek. Ikony staly sie obiektem kultu
poniewaz mozna bylo je przenosic. W malarstwie bizantyjskim pojawily sie równiez freski, mozaiki,
miniatury. Miastem slynacym z bizantyjskich mozajek jest Rawenna, kosciól na planie kola
(osmioboku) San Vitale . rzezba zwiazana byla niemal wylacznie z architektura.
Z religii bizantyjskiej uksztaltowalo sie prawoslawie. Miejscem kultu prawoslawia staly sie cerkwie
budowle majace wiele wspólnego z budowlami bizantyjskimi. Cerkiew posiada cebulasta kopule.
Wewnatrz najwazniejsza czesc oltarzowa jest oddzielona brama ( ikonostas), na której umieszczone
sa ikony. Stanowi ona czesc dekoracyjnego wystroju.
Tradycje sztuki bizantyjskiej przetrwaly w sztuce Rosji i Balkanów do XIX w. slady jej oddzialywania
mozna takze odnalezc na terenie Polski. Dzieje sztuki bizantyjskiej dziela sie na trzy okresy:
· lata 324-843,
· lata 867-1204,
· lata 1261-1453,
szczególny rozkwit sztuka bizantyjska przezywala w VI w. (panowanie cesarza Justyniana I
Wielkiego) i IX-XV w.