श्रीशिवलिलामृत

1
श्रीशिवलीलामत
ृ |Libraries\Documents\Vishwanath Chorat
2
3
4
5
6
7
8
ृ –पारायण पध्दतत
भगवान शंकराची कृपा प्राप्त करून घेण्यासाठी शशवलीलामत

ृ पोथीचे पारायण करावे। या पोथीचे परायण करण्याच्या अनेक पद्धती
आहे त त्या खाशललप्रमाणे.
एक ददवसीय पारायण
सोमवारी पंधरा अध्यायांचे एक संपण
ू ण पारायण करावे। स्नान केल्यानंतर एकांतात पववत्रपणे बसन
ू शशवाची पज
ू ा करून पारायण करावे.
मद्य, मांस भक्षण करू नये। पारायण चालू असता सात अध्यायानंतर घटकाभर ववश्ांती घ्यावी। त्या अवधीत दे ह धमण आवरावे. दध
ू ,
फळे भक्षण करावीत. हात, पाय, तोंड स्वच्छ धव
ु न
ू पन्
ु हा आसनस्थ व्हावे आणण पाठ पण
ू ण करावा। पारायणानंतर ॐ नमः शशवाय या
षडाक्षरी मंत्राचा १०८ वेळा रुद्रमालेवर जप करावा।
फल म्हणजे - इष्ट कामना पण
ू ण होतील।
सप्ताह-पारायण पध्दतत
सोमवारी पंधरा अध्यायांचे एक संपण
ू ण पारायण करावे। रोज एक पारायण याप्रमाणे ७ ददवस ७ पारायणे करावीत।
तनयम - वरील प्रमाणे।
फल - सवण इष्ट कामना पण
ू ण होवन
ू गंडांतरे , रोग, मत्ृ य,ु पाप, ऋण, दाररद्र्य, संकटे , कोडासारखे असाध्य रोग, बंधन इ. टळतील। आयष्ु य,
धन, संतती वाढे ल, तुष्टी पष्ु टी शमळे ल. हे सवण शमळून शेवटी शशव-सायज्
ु यता शमळे ल।
सप्ताह-पारायण पध्दतत
9
कोणत्याही सोमवारी सायंकाळी शंकराच्या मंददरात जाऊन ११ बेलाची पाने वपंडीवर वहावीत व शंकराचे यथाशास्त्र दशणन घेऊन ” मी
शंकराना प्रसन्न करून शांतत, समाधान, आनंद ( जी इष्ट कामना असेल ती बोलन
ू ) प्राप्त करण्यासाठी श्ीशशवलीलामत
ृ पोथीचे ७
ू ण करून घ्यावे.” अशी प्राथणना करावी व तेथे ककंवा
ददवसात पारायण करणार आहे तरी हे कायण भगवान ् श्ीशंकरानी कृपा करून पण
स्वत:च्या घरी येऊन रात्रीच्या भोजनापव
ू ी शशवलीलामत
ृ पोथी वाचावी. शचू चभत
ूण असावे.
सोमवार – अध्याय १ व अध्याय २

मंगळवार – अध्याय ३ व अध्याय ४
बध
ु वार – अध्याय ५ व अध्याय ६
गुरुवार – अध्याय ७ व अध्याय ८
िक्र
ु वार – अध्याय ९ व अध्याय १०
ितिवार – अध्याय ११ व अध्याय १२
रवववार – अध्याय १३ व अध्याय १४
रवववारी रात्री १५ वा अध्याय वाचला तरी चालेल न वाचला तरी चालेल. रवववारी रात्रीच्या आपल्या जेवणाच्या पात्राचा नैवेद्य शंकराला
दाखवावा व तेच उद्यापन समजावे. पारायण करताना दीवा तेवत ठे वावा. रवववारी शंकराच्या मंददरात जाऊन शंकरापढ
ु े यथाशक्तत
तांदळ
ू व पैसे ठे वावेत. शैव संप्रदायी साधल
ू ा कमीत कमी २१ रु. दक्षक्षणा व पांढरे शभ्र
ु वस्त्र दान द्यावे. पोथी मोठयाने वाचली तरी चालेल.
इतरांनीही ऐकावी. रवववारी वाचन पण
ू ण झाल्यावर १०८ वेळा 'ॐ िम: शिवाय' या मंत्राचा जप करावा ( जमल्यास रोज जप करावा )।
10
अकरावा अध्याय वाचन
फतत अकरावा अध्याय रोज तीनदा वाचावा। तनयम प्रथम पद्धतीत ददल्याप्रमाणे ।
फल - आयष्ु य संतती लाभेल। अभक्ष्यभक्षण, मद्यपान, ब्रह्महत्यादी महापापे नष्ट होतील। एक सहस्त्र कवपला गायी दान केल्याचे पण्
ु य
शमळे ल.
अकरावा अध्याय श्रवण

अकराव्या अध्यायाच्या केवळ श्वणानेही एकादश रूद्र प्रसन्न होतात आणण रुद्रपाठाचे पण्
ु य शमळते.
बेचाशळस ओव्या पठण

ग्रंथाच्या शेवटी ददलेल्या बेचाशळस ओव्यांचे तनत्य पठण केले जाते। ज्यांना वेळेअभावी वा इतर काही कारणांमळ
ु े ग्रंथ पठण करता येत
नाही त्यांच्यासाठी ह्या ओव्या कामी येतात. रोज सकाली स्नान करून ह्या ४२ ओव्या वाचाव्यात।
फल - सवण ग्रंथांचे पठण केल्याचे पण्
ु य शमळते.
या सवण उपासनेत तनत्य तनयम पादहजे। दज

ु न
ण ांचा संग टाळावा। चचत्त शांत असावे। ववकल्प धरु नये। श्द्धा ठे वावी. संकल्प करून
पठणास प्रारं भ करावा । येत नसल्यास गरु
ु जींकडून संकल्प करून घ्यावा. शास्त्रोतत पद्धतीने शशवशलंगाची वा शशवप्रततमेची पज
ू ा करावी.
सवण उपासना गरु
ु जींच्या मागणदशणनाखाली व व्रतस्थ राहून करावी.
शशवरात्रीचा उपवास, शशव पज
ू न, शशव दशणन, त्या ददवशी शशव मंत्रजाप, शशवलीलामत
ृ पारायण यांनी सवण इहपर कामनापत
ु ी होते व
शशवसायज्
ु य शमळते अशी परम्परागत फलश्त
ु ी प्रशसद्ध आहे ।
11
बेलाची पाने, पांढरी फुले, दध
ू , शद्ध
ु जल, दही-भाताचा नैवेद्य ह्या साऱ्या गोष्टी शंकराला वप्रय मानल्या जातात. त्यामळ
ु े यांचे शशवपज
ु ेत
फार महत्त्व आहे .
================================================================================
12
अध्याय पदहला
श्रीगणेशाय नम: ॥ श्री सरस्वत्यै नम: ॥ श्रीगरुु भ्यो नम: ॥ श्रीसाांबसदाशशवाय नम: ॥
ॐ नमोजी शशवा अपररशमता ॥ आशद अनाशद मायातीता ॥ पणू णब्रह्मानांदशाश्वता ॥ हेरांबताता जगद्गरु ो ॥१॥
ज्योशतमणयस्वरुपा परु ाणपरुु षा ॥ अनाशदशसध्दा आनांदवनशवलासा ॥ मायाचक्रचाळका अशवनाशा ॥ अनांतवेषा जगत्पते ॥२॥
जय जय शवरूपाक्षा पांचवदना ॥ कमाणध्यक्षा शध्ु दच् ैतन्या ॥ शवश्वांभरा कमणमोचकगहना ॥ मनोजदहना मनमोहन जो ॥३॥
भक्तवल्लभ तांू शहमनगजामात ॥ भाललोचन नीलग्रीव उमानाथ ॥ मस्तकीं स्वर्णनु ी शवराशजत ॥ जाशतसमु नहारवत जी ॥४॥
पशक्षरथशिय शिपरु ाांतक ॥ यक्षपशतशमि ितापाकण ॥ दक्षमखशवध्वसां क मगृ ाांक ॥ शनष्कलांक तव मस्तकीं ॥५॥
शवशाळ भाळ कपणरू गौर ॥ काकोलभक्षक शनजभक्तरक्षणा ॥ शवश्वासाक्षी भस्मलेपन ॥ भयमोचन भवहारक जो ॥६॥
जो सगणशस्थत्यांतकारण ॥ शिशल ू पाणी शादल णु चमणवसन ॥ स्कांदतात सहु ास्यवदन ॥ मायाशवशपनदहन जो ॥७॥
जो सशचचदानांद शनमणळ॥ शशव शाांत ज्ञानघन अचळ ॥ जो भानक ु ोशितेज अढळ ॥ सवणकाळ व्यापक जो ॥८॥
सकलकशलमलदहन कल्मषमोचन ॥ अनांतब्रह्माडां नायक जगरक्षण ॥ पद्मजतातमनरांजन ॥ जननमरणनाशक जो ॥९॥
कमलोद्भव कमलावर ॥ दशशतमख ु दशशतकर ॥ दशशतनेि सरु भसू रु ॥ अहोराि ध्याती जया ॥१०॥
भव भवाांतक भवानीवर ॥ स्मशानवासी शगराां अगोचर ॥ जो स्वर्णनु ीतीरशवहार ॥ शवश्वेश्वर काशीराज जो ॥११॥
व्योमहरण व्यालभषू ण ॥ जो गजदमन अांर्कमदणन ॥ ॐकारमहाबलेश्वर आनांदघन ॥ मदगवणभांजन अज अशजत जो ॥१२॥
अशमतगभण शनगमागमनतु ॥ जो शदगबां र अवयवरशहत ॥ उज्जशयनी महाकाळ कालातीत ॥ स्मरणे कृताांतभय नाशी ॥१३॥
दरु रतकाननवैश्वानर ॥ जो शनजजनशचत्तचकोर चद्रां ॥ वेणपु वरमहत्पापहर ॥ घष्ु णेश्वर सनातन जो ॥१४॥
13
जो उमाहृदयपांजकीर ॥ जो शनजजनहृदयाब्जभ्रमर ॥ तो सोमनाथ शशशशेखर ॥ सौराष्रदेशशवहारी जो ॥१५॥
कै रवलोचन करुणासमद्रु ॥ रुद्राक्षभषू ण रुद्रावतार ॥ भीम भयानक भीमाशांकर ॥ तपा पार नाहीं ज्याचया ॥१६॥
नागदमन नागभषू ण ॥ नागेंद्रकांु डल नागचमणपररर्ान ॥ ज्योशतशलिंग नागनाथ नागरक्षण ॥ नागाननजनक जो ॥१७॥
विृ ररशिजु नकवरदायक ॥ बाणवल्लभ पांचबाणातां क ॥ भवरोगवैद्य शिपरु हारक ॥ वैजनाथ अत्यद्भुत जो ॥१८॥
शिनयन शिगणु ातीत ॥ शितापशमन शिशवर्भेदरशहत ॥ त्र्यांबकराज शिदोषानलशाांत ॥ करूणाकर बलाहक जो ॥१९॥
कामशसांर्रु शवदारककांठीरव ॥ जगदानांदकांद कृपाणणव ॥ शहमनगवासी हैमवतीर्व ॥ शहमके दार अशभनव जो ॥२०॥
पांचमक ु ु ि मायामलहरण ॥ शनशशशदन गाती आम्नाय गणु ॥ नाहीं जया आशद मध्य अवसान ॥ मशल्लकाजणनु श्रीशैलवास ॥२१॥
जो शक्राररजनकाांतकशियकर ॥ भजू ासतां ापहरण जोडोशन कर ॥ जेथे शतष्ठत अहोराि ॥ रामेश्वर जगद्गरुु ॥२२॥
ऐशसया शशवा सवोत्तमा ॥ अज अशजत ब्रह्मानांदर्ामा ॥ तझु ा वणाणवया मशहमा ॥ शनगमागमाां अतर्कयण ॥२३॥
ब्रह्मानांद म्हणे श्रीर्र ॥ तव गणु ाणणव अगार् थोर ॥ तेथें बशु ध्द शचत्त तकण पोहणार ॥ न पावती पार तत्वताां ॥२४॥
कनकाशद्रसशहत मेशदनीचें वजन ॥ करावया ताजवा आणांू कोठून ॥ व्योम साांठवे सांपणू ण ॥ ऐसें साांठवण कोठून आणांू ॥२५॥
मेशदनीवसनाचें जळ आशण शसकता ॥ कोणत्या मापे मोजांू आताां ॥ िकाशावया आशदत्या ॥ दीप सरता के वीं होय ॥२६॥
र्ररिीचें करूशन पि ॥ कुर्र कज्जल जलशर् मषीपाि ॥ सरु द्रुम लेखणी शवशचि ॥ करूशन शलहीत कांजकन्या ॥२७॥
तेही तेथें राशहली तिस्थ ॥ तरी आताां के वीं करूां ग्रांथ ॥ जरी तांू मनीं र्ररसी यथाथण ॥ तरी काय एक न होय ॥२८॥
शितीयेचा शकशोर इदां ु ॥ त्यासी जीणणदशी वाहती दीनबांर्ु ॥ तैसे तझु े गणु करुणाशसांर्ु ॥ वणीतसें अल्पमती ॥२९॥
सत्यवतीहृदयरत्नमराळ ॥ भेदीत गेला तव गणु शनराळ ॥ अतां नकळेशच समळ ू ॥ तोही तिस्थ राशहला ॥३०॥
तेथें मी मदां मशत शकांकर ॥ के वीं क्रमांू शकें महीमाांबर ॥ पर आत्मसाथणक करावया साचार ॥ तव गणु ाणणवीं मीन झालों ॥३१॥
ऐसे शब्द ऐकताां साचार ॥ तोषला दाक्षायणीवर ॥ म्हणे शशवशललामतृ ग्रांथ पररकर ॥ आरांभी रस भरीन मी ॥३२॥
14
जैसा घरूशन शशशचू ा हात ॥ अक्षरें शलहवी पांशडत ॥ तैसे तव मख ु ें मम गणु समस्त ॥ सरु स अत्यतां बोलवीन मी ॥ ३३॥
श्रोतीं व्हावें सावर्शचत्त ॥ स्कांदप् रु ाणीं बोशलला श्रीशक ु तात ॥ अगार् शशवलीलामतृ ग्रांथ ॥ ब्रह्मोत्तरखडां जें ॥३४॥
नैशमषारण्यीं शौनकाशदक समु ती ॥ सतू ािशत िश्न कररती ॥ तांू शचदाकाशींचा रोशहणीपशत ॥ करीं तशृ ि श्रवणचकोराां ॥३५॥
तवु ाां बहुत परु ाणें सरु स ॥ श्रीशवष्णल ु ीला वशणणल्या शवशेष ॥ अगार् मशहमा आसपास ॥ दशावतार वशणणले ॥३६॥
भारत रामायण भागवत ॥ ऐकताां श्रवण झाले तिृ ॥ परी शशवलीलामतृ अद्भुत ॥ श्रवणिारें िाशन करूां ॥३७॥
यावरी वेदव्यासशशष्य सतू ॥ म्हणे ऐका आताां देऊशन शचत्त ॥ शशवचररि परमाद्भुत ॥ श्रवणें पातकपवणत जळती ॥३८॥
आयरु ारोग्य ऐश्वयण अपार ॥ सतां शत सपां शत्त ज्ञानशवचार ॥ श्रवणमािें देणार ॥ श्रीशकां र शनजाांगे ॥३९॥
सकळ तीथणव्रताांचे फळ ॥ महामखाचां े श्रेय के वळ ॥ देणार शशवचररि शनमणळ ॥ श्रवणें कशलमल नासती ॥४०॥
सकल यज्ञामाजी जपयज्ञ थोर ॥ म्हणाल जपावा कोणता मांि ॥ तरी मांिराज शशवषडक्षर ॥ बीजसशहत जपावा ॥४१॥
दजु ा मांि शशवपांचाक्षर ॥ दोहींचे फळ एकशच साचार ॥ उतरती सांसाराणणवपार ॥ ब्रह्माशदसरु ऋषी हाशच जपती ॥४२॥
दाररद्र द:ु ख भय शोक ॥ काम क्रोर् िांि पातक ॥ इतर्कु याांसही सांहारक ॥ शशवतारक मांि जो ॥४३॥
तष्टु ीपष्टु ीर्शृ तकारण ॥ मशु नशनजणराांसी हाशच कल्याण ॥ कताण मिां राज सपां णु ण ॥ अगार् मशहमा न वणणवे ॥४४॥
नवग्रहाांत वासरमशण थोर ॥ तैसा मिां ात शशवपचां ाक्षर ॥ कमलोद्भव कमलावर ॥ अहोराि हाशच जपती ॥४५॥
शास्त्ाांमाजी वेदाांत ॥ तीथाणमाजी ियाग अद्भुत ॥ महास्मशान क्षेिाांत ॥ मांिराज तैसा हा ॥४६॥
शास्त्ाांमाजी पाशपु त ॥ देवाांमाजी कै लासनाथ ॥ कनकादे जैसा पवणताांत ॥ मांि पांचाक्षरी तेवीं हा ॥४७॥
के वळ परमतत्व शचन्माि ॥ परब्रह्म हेंशच तारक मिां ॥ तीथणव्रताचां े सभां ार ॥ ओवाळूशन िाकावे ॥४८॥
हा मिां आत्म िािाची खाणी ॥ कै वल्यमागीचा िकाशतरणी ॥ अशवद्याकाननदाहक ब्रह्माग्नी ॥ सनकाशदक ज्ञाशन हाशच जपती ॥४९॥
स्त्ी शद्रू आशदकरूनी ॥ हाशच जप मख्ु य चहां वणी ॥ गहृ स्थ ब्रह्मचारी आशदकरूनी ॥ शदवसरजनीं जपावा ॥५०॥
15
जाग्रतु ीं स्वप्नी येताां जाताां ॥ उभें असताां शनद्रा कररताां ॥ कायाण जाताां बोलताां भाांडता ॥ सवणदाही जपावा ॥५१॥
शशवमांिध्वशनपांचानन ॥ कणी आकशणणताां दोषावारण ॥ उभेशच साांडती िाण ॥ न लागताां क्षण भस्म होती ॥५२॥
न्यास मातक ृ ाशवशर् आसन ॥ न लागे जपावा िीतीकरून ॥ शशव शशव उचचाररताां पणू ण ॥ शक ां र येऊशन पढु ें उभा ॥५३॥
अखडां जपती जे हा मिां ॥ त्याांसी शनजाांगे रक्षी शिनेि ॥ आपल्ु या अगां ाची साउली करी पांचचक्र ॥ अहोराि रक्षी तयाां ॥५४॥
मांि जपकाांलागनु ी ॥ शशव म्हणे मी तमु चा ऋणी ॥ परी तो मांि गरुु मख ु क
ें रूनी ॥ घेइजां े आर्ीं शवर्ीने ॥५५॥
गरुु करावा मख्ु यवणण ॥ भशक्तवैराग्यशदव्यज्ञान ॥ सवणज्ञ उदार दयाळू पणू ण ॥ या शचन्हेकरून मांशडत जो ॥५६॥
शमतभाषणी शाांत दाांत ॥ अगां ी अमाशनत्व अदशां भत्व ॥ अशहसां क अशतशवररक्त ॥ तोशच गरुु करावा ॥५७॥
वणाणनाां ब्राह्मणो गरुु : ॥ हीं वेदवचनें शनर्ाणरु ॥ हा त्यापासोशन मिां ोचचारु ॥ करूशन घ्यावा िीतीनें ॥५८॥
जरी आपणासी ठाउका मांि ॥ तरी गरुु मख ु ें घ्यावा शनर्ाणर ॥ उगाशच जपे तो अशवचार ॥ तरी शनष्फळ जाशणजे ॥५९॥
कामक्रोर्मदयक्त ु ॥ जे काां िाणी गरुु शवरशहत ॥ त्यानी ज्ञान कशथलें बहुत ॥ परी त्याांचे मख ु न पहावें ॥६०॥
वेदशास्त्ां शोर्नू ॥ जरी झालें अपरोक्षज्ञान ॥ करी सांताांशीं चचाण पणू ण ॥ तरी गरुु शवण तरे ना ॥६१॥
एक म्हणती स्वप्नी आम्हाांते ॥ मिां साांशगतला भगवतां ें ॥ आदरें साांगे लोकाांते ॥ परी तो गरू ु शवण तरे ना ॥६२॥
ित्यक्ष येऊशनयाां देव साांशगतला जरी गह्य ु भाव ॥ तरी तो न तरे शच स्वयमेव ॥ गरू ु सी शरण न ररघताां ॥६३॥
मौजीबांर्नाशवण गायिीमांि ॥ जपे तो भ्रष्ट अपशवि ॥ वराशवण वहाणडी समग्र ॥ काय व्यथण शमळोनी ॥६४॥
तो वाचक झाला बहुवस ॥ परी त्याचे न चक ु ती गभणवास ॥ म्हणोशन साांिदाययक्त ु गरू ु स ॥ शरण जावें शनर्ाणरे ॥६५॥
जरी गरुु के ला भलता एक ॥ परी पवू णसिां दाय नसे ठाऊक ॥ जैसे गभािंर्ासी सम्यम ॥ वणणव्यक्त स्वरूप न कळेशच ॥६६॥
असो त्या मिां ाचे परु श्चरण ॥ उत्तम क्षेिी करावें पणू ण ॥ काशी कुरुक्षेि नैशमषारण्य ॥ गोकणणक्षिे आशदकरुशन ॥६७॥
शशवशवष्णक्ष ु ेि सगु म ॥ पशवि स्थळीं जपावा सिेम ॥ तरी येशचशवषयीं परु ातन उत्तम ॥ कथा साांगेन ते ऐका ॥६८॥
16
श्रवणी पठणीं शनजध्यास ॥ आदरें र्रावा शदवसेंशदवस ॥ आनमु ोदन देता कथेस ॥ सवण पापास क्षय होय ॥६९॥
श्रवण मनन शनजध्यास ॥ र्ररताां साक्षात्कार होय सरस ॥ ब्रह्मघ्न मागणघ्न तामस ॥ पावन सवण होती ॥७०॥
तरी मथरु ानाम नगर ॥ यादवश ां ी परमपशवि ॥ दाशाहणनामें राजेंद्र ॥ अशत उदार सलु क्षणी ॥७१॥
सवण राजे देती करभार ॥ कर जोडोशन नशमती वारांवार ॥ त्याांचया मगु िु रत्नाशकरणें साचार ॥ िपदें ज्याचीं उजळलीं ॥७२॥
मगु िु घषणणेंकरूनी ॥ शकरणें पडलीं शदसती चरणीं ॥ जेणें सत्तावसन पसरूनी ॥ पालाशणली कांु शभनी हे ॥७३॥
उभाररला यशोध्वज ॥ जेवीं शरत्काळींचा शिजराज ॥ सकल िजा आशण शिज ॥ शचांशतती कल्याण जयाचें ॥७४॥
जैसा शध्ु दशितीयेचा शहमाांश ॥ तेवीं ऐश्वयण चढे शवशेष ॥ जो दबु णशु ध्द दासीस ॥ स्पशण न करी कालियीं ॥७५॥
सब्दशु ध्दर्मणपत्नीसीं रत ॥ स्वरूपाशीं तशु ळजे रमानाथ ॥ दानशस्त्ें समस्त ॥ याचकाचां े दाररद्र्य शनवशिलें ॥७६॥
भभृ जु ाांवरी जामदग्न्य ॥ समराांगणी जेवीं िळयाग्न ॥ ठाण न चळे रणींहन ॥ कुठारघायें भरुू ह जैसा ॥७७॥
चतदु श
ण शवद्या चौसष्टी कळा ॥ आकळी जेवीं करतळींचा आांवळा ॥ जेणें दानमेघें शनवशिला ॥ दाररद्यर्रु ोळा याचकाांचा ॥७८॥
बोलणें अशत मर्रु ॥ मेघ गजें जेवीं गांभीर ॥ िजाजनाांचे शचत्तमयरू ॥ नत्ृ य कररती स्वानांदे ॥७९॥
ज्याचा सेमाशसर्ां ु देखोशन अद्भुत ॥ जलशसर्ां ु होय भयभीत ॥ शनश्चळ अबां ारींचा ध्रवु सत्य ॥ वचन तेवीं न चळेशच ॥८०॥
त्याची काांता रूपवती सती ॥ काशीराजकुमारी नाम कलावती ॥ शजचें स्वरूप वणी सरस्वती ॥ शवश्ववदनेंकरूशनयाां ॥८१॥
जे लावण्यसागरींची लहरी ॥ खजां नाक्षी शबांबार्री ॥ मदृ भु ाशषणी शपकस्वरी ॥ हसां गमना हररमध्या ॥८२॥
शशशवदना भजु ांगवेणी ॥ अलांकाराां शोभा शजची तनु आणी ॥ दशन झळकती जेवीं शहरे खाणी ॥ बोलताां सदनी िकाश पडें ॥८३॥
सकलकलाशनपणु ॥ यालागी कलावती नाम पणू ण ॥ जें सौदयणवैरागरींचे रत्न ॥ जे शनर्ान चातयु भण मू ीचें ॥८४॥
आगां ीचा सवु ास न माये सदनाांत ॥ शजचें मख ु ाब्ज देखताां नपृ नाथ ॥ नेिशमशलांद रुांजी घालीत ॥ र्णी पाहताां न परु े शच ॥८५॥
नतू न आशणली पणणनू ॥ मनशसजें आकशषणले रायाचें मन ॥ बोलावांू पाठशवलें िीतीकरून ॥ परी ते न येशच िाशथणताां ॥८६॥
17
स्वरूपश्रांगु ारजाळें पसरून ॥ आकशषणला नपु मानसमीन ॥ यालागीं दशाहणराजा उठोन ॥ आपणशच गेला शतजपाशीं ॥८७॥
म्हणे श्रांगु ारवल्ली शभु ाांगी ॥ मम तनवु क्ष ृ ासी आशलांगीं ॥ उत्तम पिु फळ िसवसी जगीं ॥ अत्यानांदे सवािंदख े ताां ॥८८॥
तवां ते श्रगांु ारसरोवरमराळीं ॥बोले सहु ास्यवदना वेल्हाळी ॥ म्हणे म्याां उपाशसला शशशमौळी ॥ सवणकाळ व्रतस्थ असें ॥८९॥
जे स्री रोशगष्ट अत्यतां ॥ गशभणणी शकांवा ऋतस्ु नात ॥ अभक्त ु अथवा व्रतस्थ ॥ वध्ृ द अशक्त न भोगावी ॥९०॥
स्त्ीपरू
ु षें हषणयक्त
ु ां ॥ असावीं तरुण रूपवांत ॥ अष्टभोगेंकरूशन यक्त ु ॥ शचांताग्रस्त नसावीं ॥९१॥
पवणकाळ व्रतशदन शनरसनू ॥ उत्तमकाळी षड्रस अन्न भक्षनू ॥ मग ललना भोगावी िीतीकरून ॥ राजलक्षण सत्य हे ॥९२॥
राव काममदें मत्त िचडां ॥ रशतभरें पसरोशन दोदिंड ॥ अशलांगन देताां बळें िचडां ॥ शरीर त्याचे पोळले ॥९३॥
लोहागणला ति अत्यतां ॥ तैसी कलावतीची तनू पोळत ॥ नपृ वेगळा होऊशन पसु त ॥ कै सा वत्तृ ातां साांग हा ॥९४॥
श्रांगृ रसदनाशवलाशसनी ॥ मम हृदयानांदवशर्णनी ॥ सकळ सांशय िाकुनी ॥ मळ ु ींहनी गोष्टी साांग ॥९५॥
म्हणे हे राजचक्रमक ु ु िावतांस ॥ क्रोर्ें भरों नेदीं मानस ॥ माझा गरुु स्वामी दवु ाणस ॥ अनसयु ात्मज महाराज ॥९६॥
त्या गरुु ने परम पशवि ॥ मज दीर्ला शशवपांचाक्षरी मांि ॥ तो जपताां अहोराि ॥ परमपावन पनु ीत मी ॥९७॥
ममाांग शीतळ अत्यतां ॥ तव कलेवर पापसयां क्त ु ॥ अगम्यागमन के लें शवचाररशहत ॥ अभक्ष्य शततक ु ें भशक्षलें ॥९८॥
मज श्रीगरुु दयेंकरून ॥ राजेंद्रा आहें शिकाळज्ञान ॥ तजु जप तप शशवाचणन ॥ घडलें नाहीं सवणथा ॥९९॥
घडलें नाहीं गरुु सेवन ॥ पढु ें राज्याांतीं नरक दारूण ॥ ऐकताां राव अनतु ापेंकरून ॥ सद्गशदत जाहला ॥१००॥
म्हणे कलावती गणु गांभीरे ॥ तो शशवमांि मज देई आदरें ॥ ज्याचेशन जपें सवणिां ॥ महत्पापें भस्म होती ॥१॥
ती म्हणे हे भभृ जु ेंद्र ॥ मज साांगावया नाहीं अशर्कार ॥ मी वल्लभा तांू िाणेश्वर ॥ गरुु शनर्ाणर तांू माझा ॥२॥
तरी यादवकुळीं गरुु वशसष्ठ ॥ गगणमशु न महाजाज श्रेष्ठ ॥ जो ज्ञाशनयाांमाजी शदव्यमक ु ु ि ॥ शवद्या वररष्ठ तयाची ॥३॥
जैसे वररष्ठ वामदेव ज्ञानी ॥ तैसाच महाराज गगणमनु ी ॥ त्यासी नपृ श्रेष्ठा शरण जाऊनी ॥ शशवदीक्षा घेइजां े ॥४॥
18
मग कलावतीसशहत भपू ाळ ॥ गगाणश्रमीं पातला तत्काळ ॥ साष्टाांग नमशू न करकमळ ॥ जोडूशन उभा ठाकला ॥५॥
अष्टभावें दािूशन हृदयीं ॥ म्हणे शशवदीक्षा मज देई ॥ म्हणशू न पढु ती लागे पायीं ॥ शमती नाही भावाथाण ॥६॥
यावरी तो गगणमनु ी ॥ कृताांतभशगनीतीरा येऊनी ॥ पण्ु यवक्ष ृ ातळी बैसोनी ॥ स्नान करवी यमनु ेचें ॥७॥
उभयतानां ी करूशन स्नान ॥ यथासाांग के लें शशवपजू न ॥ यावरी शदव्य रत्नें आणनू ॥ अशभषेक के ला गरू ु सी ॥८॥
शदव्याभरणें शदव्य वस्त्ें ॥ गरुु पशु जला नपृ े आदरें ॥ गरुु दशक्षणेसी भाांडारे ॥ दाशाहणरायें समशपणली ॥९॥
तनमु नर्नेंसी उदार ॥ गगणचरणीं लागे नपृ वर ॥ असोशन गरू ु सी वांशचती जे पामर ॥ ते दारुण शनरय भोशगती ॥११०॥
श्रीगरुु चे घरीं आपदा ॥ आपण भोगी सवण सपां दा ॥ कै चें ज्ञान त्या मशतमदां ा ॥ गरुु ब्रह्मानांदा न भजे जो ॥११॥
एक म्हणती तनमु नर्न ॥ नाशशवतां गरुु सी काय अपणनू ॥ परम चाांडाळ त्याचें शठज्ञान ॥ कदा वदन न पाहावें ॥१२॥
शर्क् शवद्या शर्क् ज्ञान ॥ शर्क् वैराग्यसार्न ॥ चतवु ेद शास्त्ें आला पढून ॥ शर्क् पठण तयाचें ॥१३॥
जैसा खरपष्ठृ ईवरी चांदन ॥ षड्रसीं दवी व्यथण शफरून ॥ जेवीं मापें तांदल ु मोजनू ॥ इकडून शतकडे शतकडे िाशकती ॥१४॥
घाणा इक्षरु स गाळी ॥ इतर सेशवती रसनव्हाळी ॥ कीं पािाांत शकण रा साांठशवली ॥ परी गोडी न कळे तया ॥१५॥
असो ते अभाशवक खळ ॥ तैसा नव्हे तो दाशाहणनपृ ाळ ॥ षोडशोपचारें शनमणळ ॥ पजू न के लें गरू ु चें ॥१६॥
उभा ठाकला कर जोडून ॥ मग तो गगे हृदयी र्रून ॥ मस्तकीं हस्त ठे वनू ॥ शशवषडक्षर मांि साांगे ॥१७॥
हृदयाआकाशभवु नीं ॥ उगवला शनजबोर्तरणी ॥ अज्ञानतम तेच क्षणी ॥ शनरसशू न नवल जाहलें ॥१८॥
अद्भुत मांिाचें मशहमान ॥ रायाशचया शरीरामर्नू ॥ कोि्यवशर् काक शनघोन ॥ पळते झाले तेर्वाां ॥१९॥
शकती एकाांचे पक्ष जळाले ॥ चरफशडतशच बाहेर आले ॥ अवघेशच भस्म होऊशन गेले ॥ सख्ां या नाहीं तयाांते ॥१२०॥
जैसा शकांशचत् पडताां कृशान ॥ दग्र् होय कांिकवन ॥ तैसे काक गेले जळोन ॥ देखोशन राव नवल करी ॥२१॥
गरू
ु सी नमशू न पसु े नपृ ॥ काक कैं चे शनघाले अमपू ॥ माझें झालें शदव्य रूप ॥ शनजणराहशन आगळां ॥२२॥
19
गरुु म्हणे ऐक साक्षेपें ॥ अनांत जन्मींची महापापे ॥ बाहेर शनघालीं काकारूपें ॥ शशवमांिितापे भस्म झाली ॥२३॥
शनष्पाप झाला नपृ वर ॥ गरुु स्तवन करी वारांवार ॥ र्न्य पांचाक्षरी मांि ॥ तांू र्न्य गरुु पांचाक्षरी ॥२४॥
पांचभतु ाच
ां ी झाडणी करून ॥ सावर् के लें मजलागनू ॥ चारी देह शनरसनू ॥ के ले पावन गरुु राया ॥२५॥
पांचवीस तत्वाच ां ा मेळ ॥ त्याांत साांपडलों बहुत काळ ॥ क्रोर् मशहषासरु सबळ ॥ कामवेताळ र्सु र्सु ी ॥२६॥
आशा मनशा तष्ृ णा कल्पना ॥ भ्राांशत भल ु ी इचछा वासना ॥ या जशखणी यशक्षणी नाना ॥ शविांबीत मज होत्या ॥२७॥
ऐसा हा अवघा मायामेळ ॥ तवु ाां शनरसला तात्काळ ॥ र्न्य पांचाक्षरी मांि शनमणळ ॥ गरुु दयाळ र्न्य तांू ॥२८॥
सहस्त्जन्मपयिंत ॥ मज ज्ञान झालें समस्त ॥ पापें जळाली असख्ां यात ॥ काकरूपे देशखलीं म्याां ॥२९॥
सवु णणस्तेय अभक्ष्यभक्षक ॥ सरु ापान गरू ु तल्पक ॥ परदारागमन गरुु शनदां क ॥ ऐसीं नाना महत्पापें ॥१३०॥
गोहत्या ब्रह्महत्या र्मणलोपक ॥ स्त्ीहत्या गरुु हत्या ब्रह्मछळक ॥ परशनांदा पशशु हसां क ॥ वशृ त्तहारक अगम्यस्त्ीगमन ॥३१॥
शमिद्रोही गरुु द्रोही ॥ शवश्वदोही वेदद्रोही ॥ िासादभेद शलांगभेद पाहीं ॥ पांशक्तभेद हररहरभेद ॥३२॥
ज्ञानचोर पस्ु तकचोर पशक्षघातक ॥ पाखाांडमशत शमथ्यावादक ॥ भेदबशु ध्द भ्रष्टमागणस्थापक ॥ स्त्ीलांपिदरु ाचारी ॥३३॥
कृतघ्न परद्रव्यापहारक ॥ कमणभ्रष्ट तीथणमशहमाउचछे दक ॥ बकध्यानी गरुु छळक ॥ मातहृ तक शपतहृ त्या ॥३४॥
दबु णलघातक ु कमणमागणघ्न ॥ दीनहत्यारी पाहती पैशन्ू य ॥ तणृ दाहक पीशडती सज्जन ॥ गोिवर् भशगनीवर् ॥३५॥
कन्या शवक्रय गोशवक्रय ॥ हयशवक्रय रसशवक्रय ॥ ग्रामदाहक आत्महत्या पाहें ॥ भ्रणू हत्य महापापें ॥३६॥
हीं महापापें साांशगतलीं क्षद्रु पापें नाहीं गशणलीं ॥ इतक
ु ीं काकरूपें शनघालीं ॥ भस्म झालीं ित्यक्ष ॥३७॥
काांही गाांठी पण्ु य होतें परम ॥ म्हणोशन नरदेह पावलों उत्तम ॥ गरुु ितापें तरलों शन:सीम ॥ काय मशहमा बोलू आताां ॥३८॥
गरुु स्तवन करूशन अपार ॥ ग्रामासी आला दाशाहण नपृ वर ॥ सवें कलावती परमचतरु ॥ के ला उध्दार रायाचा ॥३९॥
जपताां शशवमांि शनमणळ ॥ राज्य वर्णमान झालें सकळ ॥ अवषणणदोष दष्ु काळ ॥ देशाांतशू न पळाले ॥१४०॥
20
वैर्व्य आशण रोग मत्ृ य ॥ नाहींच कोठें देशाांत ॥ अशलांशगताां कलावतीसी नपृ नाथ ॥ शशीऐसी शीतल वािे ॥४१॥
शशव भजनीं लाशवले सकळ जन ॥ घरोघरीं होत शशवकीतणन ॥ रुद्राशभषेक शशवपजू न ॥ ब्राह्मणभोजन यथाशवशर् ॥४२॥
दाशाहणरायाचें आख्यान ॥ जे शलशहती ऐकती कररती पठण ॥ िीतीकरूशन ग्रथां रक्षण ॥ अनमु ोदन देती जे ॥४३॥
सफ ु ळ त्याांचा ससां ार ॥ त्याांसी शनजाांगे रक्षी श्रीशक
ां र ॥ र्न्य र्न्य तेशच नर ॥ शशवमशहमा वशणणती जे ॥४४॥
पढु ें कथा सरु स सार ॥ अमअ ृ ताहशन रशसक फार ॥ ऐकोत पांशडत चतरु ॥ गरुु भक्त िेमळ ज्ञानी जे ॥४५॥
पणू ण ब्रह्मानांद शळ
ू पाणी ॥ श्रीर्रमख ु शनशमत्त करूनी ॥ तोशच बोलवीत शवचारोनी ॥ पहावें मनीं शनर्ाणरें ॥४६॥
श्रीर्रवरद पाांडुरांग ॥ तेणें शशरी र्ररलें शशवशलगां ॥ पणू णब्रह्मानांद अभगां ॥ नव्हे शवरांग कालियी ॥४७॥
शशवलीलामतृ ग्रथां िचडां ॥ स्कांदपरु ाण ब्रह्मोत्तरखडां ॥ पररसोत सज्जन अखडां ॥ िथमोध्याय गोड हा ॥१४८॥
इशतश्री िथमोध्याय: समाि: ॥
॥ श्रीसाांबसदाशशवापणणमस्तु ॥
21
ृ – अध्याय दस
ु रा
अध्याय दस
ु रा
श्ीगणेशाय नमः॥
जेथें सवणदा शशवस्मरण ॥ तेथें भक्ु तत मक्ु तत सवणकल्याण ॥ नाना संकटें ववघ्नें दारुण ॥ न बाधती कालत्रयी ॥१॥
संकेतें अथवा हास्येंकरून ॥ भलत्या शमसें घडो शशवस्मरण ॥ न कळतां पररसासी लोह जाण ॥ संघटतां सव
ु णण करी क ं ॥२॥
न कळतां प्राशशलें अमत
ृ ॥ परी अमर करी क ं यथाथण ॥ औषधी नेणतां भक्षक्षत ॥ परी रोग सत्य हरी क ं ॥३॥
शष्ु कतण
ृ पवणत अद्भत
ु ॥ नेणतां बाळक अकस्मात ॥ अक्ननस्फुशलंग टाक त ॥ परी भस्म यथाथण करी क ं ॥४॥
तैसे न कळतां घडे शशवस्मरण ॥ परी सकळ दोषां होय दहन ॥ अथवा ववनोदें करून ॥ शशवस्मरण घडो कां ॥५॥
हे कां व्यथण हांका फोडडती ॥ शशव शशव नामें आरडती ॥ अरे कां हे उगे न राहती ॥ हरहर गजणती वेळोवेळां ॥६॥
शशवनामाचा कररती कोल्हाळ ॥ माझें उठववलें कपाळ ॥ शशव शशव म्हणतां वेळोवेळ ॥ काय येतें यांच्या हाता ॥७॥
ऐसी हे ळणा करी क्षणक्षणीं ॥ परी उमावल्लभनाम ये वदनीं ॥ पत्र
ु कन्यानामेंकरूनी ॥ शशवस्मरण घडो कां ॥८॥
महाप्रीतीनें कररतां शशवस्मरण ॥ आदरें कररतां शशवध्यान ॥ शशवस्वरूप मानन
ू ी ब्राह्मण ॥ संतपणण करी सदां ॥९॥
ऐसी शशवीं आवडी धरी ॥ त्याहीमाजी आली शशवरात्री ॥ उपवास जागरण करी ॥ होय बोहरी महत्पापा ॥१०॥
ते ददवशीं बबल्वदळें घेऊन ॥ यथासांग घडलें शशवाचणन ॥ तरी सहस्त्रजन्मींचे पाप संपण
ू ण ॥ भस्म होऊन जाईल ॥११॥
तनत्य बबल्वदळें शशवासी वाहत ॥ त्याएवढा नाहीं पण्
ु यवंत ॥ तो तरे ल हें नवल नव्हे सत्य ॥ त्याच्या दशणनें बहुत तरती ॥१२॥
प्रातःकाळी घेतां शशवदशणन ॥ याशमनीचें पाप जाय जळोन ॥ पव
ू ज
ण न्मींचें दोष गहन ॥ माध्यान्हीं दशणन घेतां नरु ती ॥१३॥
सायंकाळीं शशव पाहतां सप्रेम ॥ सप्तजन्मींचें पाप होय भस्म ॥ शशवरात्रीचा मदहमा परम ॥ शेषही वणूण शकेना ॥१४॥
कवपलाषष्ठी अधोदय संक्रमण ॥ महोदय गजच्छाया ग्रहण ॥ इतक
ु े ही पवणकाळ ओंवाळून ॥ शशवरात्रीवरून टाकावें ॥१५॥
22
शशवरात्री आधींचच पण्
ु यददवस ॥ त्याहीवरी पज
ू न जागरण ववशेष ॥ बत्रकाळपज
ू ा आणण रुद्रघोष ॥ त्याच्या पण्
ु यासी पार नाहीं ॥१६॥
वशसष्ठ ववश्वाशमत्रादद मन
ु ीश्वर ॥ सरु गण गंधवण ककन्नर ॥ शसद्ध चारण ववद्याधर ॥ शशवराबत्रव्रत कररताती ॥१७॥
यदथी सरु स कथा बहुत ॥ शौनकाददकां सांगे सत
ू ॥ ती श्ोतीं ऐकावी सावचचत्त ॥ अत्यादरें करूतनयां ॥१८॥
तरी मासांमाजी माघमास ॥ ज्याचा व्यास मदहमा वणीं ववशेष ॥ त्याहीमाजी कृष्णचतुदणशीस ॥ मख्
ु य शशवराबत्र जाणणजे ॥१९॥
ववंध्यादद्रवासी एक व्याध ॥ मग
ृ पक्षक्षघातक परमतनवषध्द ॥ महातनदण य दहंसक तनषाद ॥ केले अपराध बहु तेणें ॥२०॥
धनष्ु यबाण घेऊतन करीं ॥ पारधीसी चाशलला दरु ाचारी ॥ पाश वागरु ा कक्षेसी धरी ॥ कवच लेत हररतवणण ॥२१॥
करीं गोधांगशु लत्राण ॥ आणणकही हातीं शस्त्रसामग्र
ु ी घेऊन ॥ काननीं जातां शशवस्थान ॥ शोभायमान दे णखलें ॥२२॥
तंव तो शशवरात्रीचा ददन ॥ यात्रा आली चहुंकडून ॥ शशवमंददर श्ंग
ु ारून ॥ शोभा आणणली कैलासींची ॥२३॥
शद्ध
ु रजततगटवणण ॥ दे वालय झळके शोभायमान ॥ गगनचबंु बत ध्वज पण
ू ण ॥ रत्नजडडत कळस तळपताती ॥२४॥
मध्यें मणणमय शशवशलंग ॥ भतत पज
ू ा कररती सांग ॥ अशभषेकधारा अभंग ॥ ववप्र धररती रुद्रघोषें ॥२५॥
एक टाळ मद
ृ ं ग घेऊन ॥ सप्रेम कररती शशवक तणन ॥ श्ोते करटाळी वाजवन
ू ॥ हरहरशब्दें घोष कररती ॥२६॥
नाना पररमळद्रव्यसव
ु ास ॥ तेणें दशददशा दम
ु दशु मल्या ववशेष ॥ लक्ष दीपांचे प्रकाश ॥ जलजघोष घंटारव ॥२७॥
शशशमख
ु ा गजणती भेरी ॥ त्यांचा नाद न माये अंबरी ॥ एवं चतवु वणध वाद्यें नानापरी ॥ भतत वाजववती आनंदे ॥२८॥
तो तेथें व्याध पातला ॥ समोर ववलोक सवण सोहळा ॥ एक मह
ु ू तण उभा ठाकला ॥ हांसत बोशलला ववनोदे ॥२९॥
हे मख
ू ण अवघे जन ॥ येथें द्रव्य काय व्यथण नासोन ॥ आंत दगड बाहे री पाषाण ॥ दे वपण येथें कैचें ॥३०॥
उत्तम अन्न सांडून ॥ व्यथण कां कररती उपोषण ॥ ऐशसया चेष्टा करीत तेथन
ू ॥ काननाप्रती जातसे ॥३१॥
लोक नामें गजणती वारं वार ॥ आपणदह ववनोदें म्हणे शशव हर हर ॥ सहज सव्य घालतू न शशवमंददर ॥ घोर कांतार प्रवेशला ॥३२॥
वाचेसी लागला तोचच वेध ॥ ववनोदें बोले शशव शशव शब्द ॥ नामप्रतापें दोष अगाध ॥ झडत सवण चाशलले ॥३३॥
23
घोरांदर सेववतां वन ॥ नाढळतीच जीव लघद
ु ारूण ॥ तों वरूणददनवधच
ू ें सदन ॥ वासरमणण प्रवेशला ॥३४॥
तनशा प्रवतणली सबळ ॥ क ं ब्रह्मांडकरं डा भरलें काजळ ॥ क ं ववशाळ कृष्णकंबळ ॥ मंडप काय उभाररला ॥३५॥
ववगतधवा जेवीं काशमनी ॥ तेवीं न शोभे कदा याशमनी ॥ जरी मंडडत ददसे उडुगणीं ॥ परी पततहीन रजनी ते ॥३६॥
जैसा पंडडत गेशलया सभें तून ॥ मख
ू ण जल्पती पाखंडज्ञान ॥ जेवीं अस्ता जातां सहस्त्रककरण ॥ उडुगणें मागें झळकती ॥३७॥
असो ऐसी तनशा दाटली सब
ु द्ध ॥ अवघा वेळ उपवासी तनषाद ॥ तों एक सरोवर अगाध ॥ दृष्टीं दे णखलें शोचधतां ॥३८॥
अनेक संपत्ती सभानयसदनीं ॥ तेवीं सरोवरी शोभती कुमदु दनी ॥ तटीं बबल्ववक्ष
ृ गगनीं ॥ शोभायमान पसरला ॥३९॥
योगभ्रष्ट कमणभम
ू ीसी पावती जनन ॥ तेवीं बबल्वडहाशळया गगनींहून ॥ भम
ू ीस लागल्या येऊन ॥ माजी रववशशशककरण न ददसे ॥४०॥
त्यांत तम दाटलें दारूण ॥ माजी बैसल्या व्याध जाऊन ॥ शरासनीं शर लावन
ू ॥ कानाडी ओढोन सावज लक्षी ॥४१॥
दृष्टीं बबल्वदळें दाटलीं बहुत ॥ तीं दक्षक्षणहस्तें खुडोतन टाक त ॥ तो तेथें पद्मजहस्तें स्थावपत ॥ शशवशलंग ददव्य होतें ॥४२॥
त्यावरी बबल्वदळें पडत ॥ तेणें संतोषला अपणाणनाथ ॥ व्याधासी उपवास जागरण घडत ॥ सायास न कररतां अनायासें ॥४३॥
वाचेसी शशवनामाचा चाळा ॥ हर हर म्हणे वेळोवेळां ॥ पापक्षय होत चाशलला ॥ पज
ू न स्मरण सवण घडलें ॥४४॥
एक याम झाशलया रजनी ॥ तों जलपानालागीं एक हररणी ॥ आली तेथें ते गशभणणी ॥ परम सक
ु ु मार तेजस्वी ॥४५॥
व्याध ततणें लक्षक्षला दरू
ु न ॥ कृतांतवत परम दारुण ॥ आकणण ओदढला बाण ॥ दे खोतन हररणी बोलतसे ॥४६॥
म्हणे महापरु
ु षा अन्यायाववण ॥ कां मजवरी लाववला बाण ॥ मी तव हररणी आहे गशभणण ॥ वध तव
ु ां न करावा ॥४७॥
उदरांत गभण सक्ष्
ू म अज्ञान ॥ वचधतां दोष तुज दारुण ॥ एक रथभरी जीव वचधतां सान ॥ तरी एक बस्त वचधयेला ॥४८॥
शत बस ्त वचधतां एक ॥ वष
ृ भहत्येचें पातक ॥ शत वष
ृ भ तैं गोहत्या दे ख ॥ घडली शास्त्र वदतसे ॥४९॥
शत गोहत्येचें पातक पण
ू ण ॥ एक वतघतां होय ब्राह्मण ॥ शत ब्रह्महत्येचें पातक जाण ॥ एक स्त्री वचधशलया ॥५०॥
शत क्स्त्रयांहूतन अचधक ॥ एक गुरुहत्येचें पातक ॥ त्याहूतन शतगुणी दे ख ॥ एक गशभणणी ववचधशलया ॥५१॥
24
तरी अन्याय नसतां ये अवसरीं ॥ मज माररसी कां वनांतरी ॥ व्याध म्हणे कुटुंब घरी ॥ उपवासी वाट पहात ॥५२॥
मीही आक्ज तनराहार ॥ अन्न नाहींच अणुमात्र ॥ परी मग
ृ ी होऊतन संद
ु र ॥ गोष्टी वद्सी शास्त्रींच्या ॥५३॥
मज आश्चयण वाटतें पोटीं ॥ नराऐशा सांगसी गोष्टी ॥ तुज दे खोतनयां दृष्टीं ॥ दया हृदयीं उपजतसे ॥५४॥
पव
ू ीं तंु होतीस कोण ॥ तुज एवढें ज्ञान कोठून ॥ तंू ववशाळनेत्री रूप लावण्य ॥ सवण वतणमान मज सांगे ॥५५॥
मग
ृ ी म्हणे ते अवसरीं ॥ पव
ू ी मंथन कररतां क्षीरसागरीं ॥ चतद
ु ण श रत्ने कादढलीं सरु ासरु ीं ॥ महाप्रयत्नेंकरूतनयां ॥५६॥
त्यांमाजी मी रं भा चतरु ॥ मज दे खोतन भल
ु ती सरु वर ॥ नाना तपें आचरोतन अपार ॥ तपस्वी पावती आम्हांतें ॥५७॥
म्यां नयनकटाक्षजाळें पसरून ॥ बांचधले तनजणरांचें मनमीन ॥ माणझया अंगसव
ु ासा वेधन
ू ॥ मतु नभ्रमर धांवती ॥५८॥
माझे गायन ऐकावया सरु ं ग ॥ सध
ु ापानीं धांवती कुरं ग ॥ मी भोगीं स्वगीचे ददव्य भोग ॥ स्वरूपें न मानी कोणासी ॥५९॥
मद अंगी चढला बहुत ॥ शशवभजन टाककलें समस्त ॥ शशवरात्री सोमवार प्रदोषव्रत ॥ शशवाचणन सांडडलें म्यां ॥६०॥
सोडोतनयां सध
ु ापान ॥ करूं लागलें मद्यप्राशन ॥ दहरण्यनामा दै त्य दारूण ॥ सरु सोडोतन रतले त्यांसी ॥६१॥
ऐसा लोटला काळ अपार ॥ मग
ृ येसी गेला तो असरु ॥ त्या दष्ु टासंगे अपणाणवर ॥ भजनपज
ू न ववसरलें ॥६२॥
मनासी ऐसें वाटलें पण
ू ण ॥ असरु गेला मग
ृ येलागून ॥ इतुतयांत घ्यावें शशवदशणन ॥ म्हणोतन गेलें कैलासा ॥६३॥
मज दे खतां दहमनगजामात ॥ परम क्षोभोतन शाप दे त ॥ तंू परम पावपणी यथाथण ॥ मग
ृ ी होई मत्ृ यल
ु ोक ं ॥६४॥
तझ्
ु या सख्या दोघीजणी॥ त्या होतील तज
ु सवं हररणी ॥ दहरण्य असरु माणझये भजनीं ॥ असावध सवणदा ॥६५॥
तोही मग
ृ होऊतन सत्य ॥ तुम्हांसींचच होईल रत ॥ ऐक व्याधा सावचचत्त ॥ मग म्यां शशव प्राचथणला ॥६६॥
हे पंचवदना ववरूपाक्षा ॥ सक्च्चदानंदा कमाणधक्षां॥ दक्षमखदळणा सवाणसाक्षा ॥ उ:शाप दे ईं आम्हांतें ॥६७॥
भोळा चक्रवती दयाळ ॥ उःशाप वदला पयःफेनधवल ॥ द्वादश वषे भरतां तात्काळ ॥ पावाल माणझया पदातें ॥६८॥
मग आम्हीं मग
ृ योनी ॥ जन्मलों ये कमणअवनीं ॥ मी गशभणणी आहें हररणी ॥ प्रसत
ू काळ समीप असे ॥६९॥
25
तरी मी आपल्
ु या स्वस्थळा जाऊन ॥ सत्वर येतें गभण ठे वन
ू ॥ मग तंू सख
ु ें घेई प्राण ॥ सत्य वचन हें माझें ॥७०॥
ऐसी मग
ृ ी बोशलली सावचचत्त ॥ त्यावरी तो व्याध काय बोलत ॥ तंू गोड बोलसी यथाथण ॥ परी ववश्वास मज न वाटे ॥७१॥
नानापरी असत्य बोलोन ॥ करावें शरीराचें संरक्षण ॥ हें प्राणीमात्रासी आहे ज्ञान ॥ तरी तंू शपथ वदें आतां ॥७२॥
महत्पापें उच्चारून ॥ शपथ वदें यथाथण पण
ू ण ॥ यावरी ते हररणी दीनवदन ॥ वाहत आण ऐका ते ॥७३॥
ब्राह्मणकुळीं उपजोन ॥ जो न करी वेदशास्त्रध्ययन ॥ सत्यशौचवक्जणत संध्याहीन ॥ माझे शशरीं पातक तें ॥७४॥
एक वेदववक्रय करीती पण
ू ण ॥ कृतघ्न परपीडक नावडे भजन ॥ एक दानासी कररती ववघ्न ॥ गरु
ु तनंदाश्वण एक कररती ॥७५॥
रमावराउमावरांची तनंदा ॥ त्या पापाची मज होय आपदा ॥ दान ददधलें जें ब्रह्मवंद
ृ ा ॥ दहरोनी घेती माघारें ॥७६॥
एक यतततनंदा कररती ॥ एक शास्त्रें पहाती द्वैत तनशमणती ॥ नाना भ्रष्टमागण आचरती ॥ स्वधमण आपल
ु ा सांडोतनयां ॥७७॥
दे वायला माजी जाऊनी ॥ हररकथापरु ाणश्वणीं ॥ जे बैसती ववडा घेउनी ॥ ते कोडी होती पावपये ॥७८॥
जे दे वळांत कररती स्त्रीसंभोग ॥ क ं स्त्रीभ्रतारांसी कररती ववयोग ॥ ते नपंस
ु क होऊतन अभानय ॥ उपजती या जन्मीं ॥७९॥
वमणकमे तनंदा करीत ॥ तो जगपरु ीषभक्षक काग होत ॥ शशष्यांसी ववद्या असोतन न सांगत ॥ तो वपंगळा होत तनधाणरें ॥८०॥
अनचु चत प्रततग्रह ब्राह्मण घेती ॥ त्यातनशमत्तें गंडमाळा होती ॥ परक्षेत्रींच्या गाई वळूतन आणणती ॥ ते अल्पायष
ु ी होती या जन्मीं
॥८१॥
जो राजा करी प्रजापीडण ॥ तो या जन्मीं व्याघ्र कां सपण होय दारूण ॥ वथ
ृ ा करी साधछ
ु ळण ॥ तनवंश पण
ू ण होय त्याचा ॥८२॥
क्स्त्रया व्रतनेम करीत ॥ भ्रतारासी अव्हे रीत ॥ धनधान्य असोतन वंचचत ॥ त्या वाघळ
ु ा होती या जन्मीं ॥८३॥
परू
ु ष कुरूप म्हणोतनयां त्याचगती ॥ त्या या जन्मीं बालववधवा होती ॥ तेथेंही जारकमण कररती ॥ मग त्या होती वारांगना ॥८४॥
ज्या भ्रतारासी तनभणक्त्सणती ॥ त्या दासी ककंवा कुलटा होती ॥ सेवक स्वामीचा द्रोह कररती ॥ ते जन्मा येती श्वानाच्या ॥८५॥
सेवकापासतू न सेवा घेऊन ॥ त्याचें न दे जो वेतन ॥ तो अत्यंत शभकारी होऊन ॥ दारोदारी दहंडतसे ॥८६॥
26
स्त्रीपरु
ु ष गज
ु बोलतां ॥ जो जाऊतन ऐके तत्वतां ॥ त्याची स्त्री दरु ावे दहंडतां ॥ अन्न न शमळे तयातें ॥८७॥
जे जारणमारण कररती ॥ ते भत
ू प्रेत वपशाच होती ॥ यती उपवासें पीडडती ॥ त्यांते दष्ु काळ जन्मवरी ॥८८॥
स्त्री रजस्वला होऊनी ॥ गह
ृ ीं वावरें जे पावपणी ॥ पव
ू ज
ण रुचधरीं पडती पतनीं ॥ त्या गह
ृ ी दे व वपतग
ृ ण न येती ॥८९॥
जे दे वाच्या दीपांचें तोत नेती ॥ ते या जन्मीं तनपबु त्रक होती ॥ ज्या रांचधतां अन्न चोरोनी भक्षक्षती ॥ त्या माजाणरी होती या जन्मीं ॥९०॥
ब्राह्मणांसी कदन्न घालन
ू ॥ आपण भक्षक्षती षड्रसपतवान ॥ त्यांचे गभण पडती गळोन ॥ आपशु लया कमणवशें ॥९१॥
जो मातावपत्यांसी शशणवीत ॥ तो ये जन्मी मकणट होत ॥ सासश्ु वशरु ा स्नष
ु ा गांक्जत ॥ तरी बाळक न वांचे ततयेचें ॥९२॥
मग
ृ ी म्हणे व्याधालागन
ू ॥ जरी मी न ये परतोन ॥ तरी हीं महत्पापें संपण
ू ण ॥ माझ्या माथां बैसोत ॥९३॥
हे शमथ्या गोष्ट होय साचार ॥ तरी घडो शशवपज
ू ेचा अपहार ॥ ऐसी शपथ ऐकतां तनधाणर ॥ व्याध शंकला मानसी ॥९४॥
म्हणे पततव्रते जाई आतां ॥ सत्वर येई तनशा सरतां ॥ हररणी म्हणे शशवपदासी तत्वतां ॥ पण्
ु यवंता जाशील ॥९५॥
उदकपान करूतन वेगीं ॥ तनजाश्मा गेली कुरं गी ॥ इकडे व्याघ्र दक्षक्षणभागी ॥ टाक बबल्वदळे खुडूतनयां ॥९६॥
दोन प्रहर झाली याशमनी ॥ द्ववतीय पज
ू ा शशवें मानन
ु ी ॥ अधणपाप जळालें मळ
ु ींहुनी ॥ सप्तजन्मींचें तेधवां ॥९७॥
नामीं आवड जडली पण
ू ण ॥ व्याध करी शशवस्मरण ॥ मग
ृ ीमख
ु ें ऐककलें तनरूपण ॥ सहज जागरण घडलें तया ॥९८॥
तों दस
ु री हररणी अकस्मात ॥ पातली तेथें तष
ृ ाक्रांत ॥ व्याधे बाण ओढीतां त्वररत ॥ करुणा भाक हररणी ते ॥९९॥
म्हणे व्याधा ऐक ये समयी ॥ मज कामानळें पीडीलें पाहीं ॥ पतीसी भोग दे ऊतन लवलाही ॥ परतोतन येतें सत्वर ॥१००॥
व्याध आश्चयण करी मनांत ॥ म्हणे शपथ बोलोतन जाई त्वररत ॥ धन्य तुमचे जीववत्व ॥ सवण शास्त्राथण ठाउका ॥१॥
चापी तडाग सरोवर ॥ जो पततत मोडी दे वागार ॥ गुरुतनंदक मद्यपानी दरु ाचार ॥ तीं पापें समग्र मस्तक ं माझ्या ॥२॥
महाक्षबत्रय आपण म्हणववत ॥ समरांगणी मागें पळत ॥ वक्ृ त्त हरी सीमा लोदटत ॥ ग्रंथ तनंददत महापरू
ु षांचे ॥३॥
वेदशास्त्रांची तनंदा करी ॥ संतभततांसी द्वेष धरी ॥ हररहर चररत्रें अव्हे री ॥ माझे शशरीं तीं पापें ॥४॥
27
धनधान्य असोतन पाहीं ॥ पतीलागीं शशणवी म्हणे नाहीं ॥ पतत सांडोतन तनजे परगह
ृ ी ॥ तीं पापे माणझया माथां ॥५॥
पत्र
ु स्नष
ु ा सन्मागण वतणता ॥ त्यांसी व्यथणची गाक्जती जे नं पाहं तां ॥ ते कुरुप होती तत्वतां ॥ दहंडता शभक्षा न शमळे चच ॥६॥
बंधब
ु ंधु जे वैर कररती ॥ ते या जन्मीं मत्स्य होती ॥ गुरुचें उणें जे पाहती ॥ त्यांची संपक्त्त दनध होय ॥७॥
जे मागणस्थांचीं वस्त्रे हररती ॥ ते अततशद्र
ू प्रेतवस्त्रें पांघरती ॥ आम्ही तपस्वी म्हणोतनया अनाचार कररती ॥ ते घल
ु े होती मोकाट ॥८॥
दासी स्वामीची सेवा न करी ॥ ती ये जन्मी होय मगरी ॥ जो कन्याववक्रय करी ॥ दहंसक योनी तनपजे तो ॥९॥
स्त्री भ्रताराची सेवा करीत ॥ तीस जो व्यथणचच गांक्जत ॥ त्याचा गह
ृ भंग होत ॥ जन्मजन्मांतरी न सट
ु े ॥११०॥
ब्राह्मण करी रसववक्रय ॥ घेतां दे तां मद्यपी होय ॥ जो ब्रह्मवंद
ृ ा अपमातनताहे ॥ तो होय ब्रह्मराक्षस ॥११॥
एकें उपकार केला ॥ जो नष्ट नाठवी त्याला ॥ तो कृतघ्न जंत झाला ॥ पव
ू क
ण मे जाणणजे ॥१२॥
ववप्र श्ाध्दीं जेवन
ु ी ॥ स्त्रीभोग करी ते ददनीं ॥ तो श्वानसक
ु रयोनीं ॥ उपजेल तन:संशये ॥१३॥
व्यवहारी दहांत बैसोन ॥ खोटी साक्ष दे ई गजोन ॥ पव
ू ज
ण नरक ं पावती पतन ॥ असत्य साक्ष दे तांचच ॥१४॥
दोघी क्स्त्रया करून ॥ एक चें च राखी जो मन ॥ तो गोचचड होय जाण ॥ सारमेय शरीरी ॥१५॥
पव
ू ज
ण न्मीं कोंडी उदक ॥ त्याचा मळमत्र
ू तनरोध दे ख ॥ कररतां साधतु नंदा आवश्यक ॥ सत्वर दं त भनन होती ॥१६॥
दे वालयीं करी भोजन ॥ तरी ये जन्मी होय क्षीण ॥ पथ्
ृ वीपंतीची तनंदा कररतां जाण ॥ उदरीं मंदाक्नन होय पैं ॥१७॥
ग्रहणसमयीं करी भोजन ॥ त्यासी वपत्तरोग हो दारुण ॥ परबाळें ववक परदे श नेऊन ॥ तरी सवांगीं कुष्ठ भरे ॥१८॥
जी स्त्री करी गभणपातन ॥ तीउपजे वंध्या होऊन ॥ दे वालय टाक पाडोन ॥ तरी अंगभंग होय त्याचा ॥१९॥
अपराधाववण स्त्रीसी गांक्जताहे ॥ त्याचें ये जन्मीं एक अंग जाये ॥ ब्राह्मणाचें अन्न हररती पावपये ॥ त्यांचा वंश न वाढे कधीं ॥१२०॥
गुरु संत माता वपता ॥ त्यांसी होय जो तनभणक्त्सणता ॥ तरी वाचा जाय तत्वतां ॥ अडखळे बोलतां क्षणाक्षणां ॥२१॥
जो ब्राह्मणांसी दं ड भारी ॥ त्यासी व्याचधततडका लागती शरीरीं ॥ जो संतासीं वादवववाद करी ॥ दीघण दं त होती त्याचे ॥२२॥
28
दे वद्वारींचे तरुवर ॥ अश्वत्थादद वक्ष
ृ साचार ॥ तोडडतां पांगळ
ु होय तनधाणर ॥ शभक्षा न शमळे दहंडातां ॥२३॥
जो सत
ू कान्न भक्षक्षत ॥ त्याचे उदरीं नाना रोग होत ॥ आपणचच पररमळद्रव्य भोगी समस्त ॥ तरी दग
ु ध
ं ी सत्य सवांगी ॥२४॥
ब्राह्मणाचें ऋण न दे तां ॥ तरी बाळपणीं मत्ृ यु पावे वपता ॥ जलवक्ष
ृ ाच्छाया मोडडतां ॥ तरी एकही स्थळ न शमळे त्यातें ॥२५॥
ब्राह्मणासी आशा लावन
ू ॥ चाळवी नेदी कदा दान ॥ तो ये जन्मीं अन्न अन्न ॥ करीत दहंडे घरोघरीं ॥२६॥
जो पत्र
ु द्वें ष करीत ॥ आणण दररदद्रयाचें लनन मोडडत ॥ तरी स्त्रीसी सल राहे पोटांत ॥ वंध्या तनक्श्चत संसारी ॥२७॥
जेणे ब्राह्मण बांचधले तनग्रहून ॥ त्यासी सांडसें तोडी सय
ु न
ण ंदन ॥ जो नायके कथाग्रंथ पावन ॥ बचधर होय जन्मोजन्मी ॥२८॥
जो पीडी मातावपतयांस ॥ त्याचा सवणदा होई कायणनाश ॥ एकासी भजे तनंदी सवण दे वांस ॥ तरी एकचच पत्र
ु होय त्यासी ॥२९॥
जो चांडाळ गोवध करी ॥ त्यासी शमळे ककणश नारी ॥ वष
ृ भ वचधतां तनधाणरीं ॥ शतमरू ख
् पत्र
ु होय त्यासी ॥१३०॥
उदकतण
ृ ें ववण पशु मारीत ॥ तरी मत
ु याचच प्रजा होती समस्त ॥ जो पततव्रतेसी भोगंू इक्च्छत ॥ तरी कुरूप नारी ककणशा शमळे ॥३१॥
जो पारधी बहु जीव संहारी ॥ तो फेंपरा होय संसारी ॥ गुरूचा त्याग जो चांडाळ करी ॥ तो उपजतांचच मत्ृ यु पावे ॥३२॥
तनत्य अथवा रवववरीं मत
ु े रवीसमोर ॥ त्याचे बाळपणीं दं त भनन केश शभ्र
ु ॥ जे मत
ृ बाळासाठीं रूदती तनधाणर॥ त्यांस हांसता तनपबु त्रक
होय ॥३३॥
हररणी म्हणे व्याधालागन
ू ॥ मी सत्वर येतें पतीसी भोग दे ऊन ॥ न यें तरी हीं पापें संपण
ू ण ॥ माझ्या माथां बैसोत पैं ॥३४॥
व्याध मनांत शंकोन ॥ म्हणे धन्य धन्य तम
ु चें ज्ञान ॥ सत्वर येई गह
ृ ासी जाऊन ॥ सत्य संपण
ू ण सांभाळी ॥३५॥
जलपान करूतन वेगीं ॥ आश्म गेली ते कुरं गी ॥ तों मग
ृ राज तेचच प्रसंगीं ॥ जलपानाथण पातला ॥३६॥
व्याधें ओदढला बाण ॥ तों मग
ृ बोले दीनवदन ॥ म्हणे माझ्या क्स्त्रया पततव्रता सगुण ॥ त्यांसी पस
ु ोन येतों मी ॥३७॥
शपथ ऐकें त्वररत ॥ क तणन कररती प्रेमळ भतत ॥ तो कथारं ग मोडडतां तनवंश होत ॥ तें पाप सत्य मम माथां ॥३८॥
ब्रह्मकमण वेदोतत ॥ शद्र
ु तनजांगे आचरत ॥ तो अधम नरक ं पडत ॥ परधमण आचरतां ॥३९॥
29
तीथणयात्रेसी ववघ्नें करी ॥ वाटपाडी वस्त ्र द्रव्य हरी ॥ तरी सवांगी व्रण अघोरीं ॥ नरक ं पडे कल्पपयंत ॥१४०॥
शास्त्रकोशीं नाहीं प्रमाण ॥ कूटकववता करी क्षुद्र लक्षून ॥ हररती ब्राह्मणांचा मान ॥ तरी संतान तयांचे न वाढे ॥४१॥
हररददनीं शशवददनी उपोषण ॥ ववचधयत
ु त न करी द्वादशी पण
ू ण ॥ तरी हस्त पाद क्षीण ॥ होती त्याचे तनधाणरें ॥४२॥
एक शशवहरीप्रततमा फोडडती ॥ एक भगवद्भततां ववघ्नें कररती ॥ एक शशवमदहमा उच्छे ददती ॥ नरसीं होती क टक ते ॥४३॥
मातद्र
ृ ोही त्यासी व्याधी भरे ॥ वपतद्र
ृ ोही वपशाच ववचरे ॥ गरु
ु द्रोही तात्काळ मरे ॥ भत
ू प्रेतगणीं ववचरे तो ॥४४॥
ववप्र आहार बहुत जेववती ॥ त्यांसी जो हांसे दम
ु त
ण ी ॥ त्याचे मख
ु ीं अहोचक्ररोग तनक्श्च ती॥ न सोडती जन्मवरी ॥४५॥
एक गोववक्रय कररती ॥ एक कन्याववक्रय अक्जणती ॥ ते नर माजाणर मस्त होती ॥ बाळें भक्षक्षती आपल
ु ीं ॥४६॥
जो कन्या भचगनी अशभलाषी ॥ कामदृष्टीं न्याहाळी पततव्रतेसी ॥ प्रमेहरोग होय त्यासी ॥ क ं खडा गुह्यांत दाटत ॥४७॥
प्रासादभंग शलंगभंग करी ॥ दे वांचीं उपकरणें अलंकार चोरी ॥ दे वप्रततष्ठा अव्हे री ॥ पंडुरोग होय ॥४८॥
एक शमत्रद्रोह ववश्वासघात कररती ॥ मातवृ पतह
ृ त्या गुरूसी संकटी पाडडती ॥ ब्रह्मवध गोवध न वाररती ॥ अंगी सामथ्यण असोतनयां
॥४९॥
ब्राह्मण बैसवोतन बाहे री ॥ उत्तमान्न जेववती गह
ृ ांतरी ॥ सोययांची प्राथणना करी ॥ संग्रहणी पोटशळ
ू होती तयां ॥१५०॥
एक कमणभ्रष्ट पंचयज्ञ न कररती ॥ एक ब्राह्मणांची सदनें जाशळती ॥ एक दीनासी मागी नागववती ॥ एक संतांचा कररती अपमान
॥५१॥
एक कररती गुरुछळाण ॥ एक म्हणती पाहों याचें लक्षण ॥ नाना दोष आरोवपती अज्ञान ॥ त्यांचे संतान न वाढे ॥५२॥
जो सदा वपतद
ृ ोष करी ॥ जो ब्रह्मवंद
ृ ासी अव्हे री ॥ शशवक तणन ऐकतां त्रासे अंतरी ॥ तरी वपतव
ृ ीयण नव्हे तो ॥५३॥
शशवक तणनीं नव्हे सादर ॥ तरी कणणमळ
ू रोग तनधाणर ॥ नसत्याचच गोष्टी जल्पे अपार ॥ जो ददण रु होय तनधाणरें ॥५४॥
शशवक तणन ककंवा परु ाण श्वण ॥ तेथें शयन करीतां सपण होय दारुण ॥ एक अवववादक छळक जाण ॥ ते वपशाचयोनी पावती ॥५५॥
30
एकां दे वाचणनीं वीट येत ॥ ब्राह्मण पज
ू ावया कंटाळत ॥ तीथणप्रसाद अव्हे रीत ॥ त्यांच्या आंखुडती अंगशशरा ॥५६॥
मग
ृ म्हणे ऐसीं पापें अपार ॥ मम मस्तक ं होईल परम भार ॥ मग पारधई म्हणे सत्वर ॥ जाई स्वस्थाना मग
ृ वयाण ॥५७॥
व्याध शशवनामें गजें ते क्षणीं ॥ कंठ सद्गददत अश्ु नयनीं ॥ मागत
ु ी बबल्वदळें खुडोनी ॥ शशवावरी टाक तसे ॥५८॥
चौं प्रहरांच्या पज
ू ा चारी ॥ संपण
ू ण झाल्या शशवजागरीं ॥ सप्तजन्मींचीं पापें तनधाणरीं ॥ मळ
ु ींहूनी भस्म झालीं ॥५९॥
तों पव
ू दण दशा मख
ु प्रक्षाशळत ॥ सप
ु णाणग्रज उदय पावत ॥ आरततवणण शोभा ददसत ॥ तें चच कंु कुम प्राचीचें ॥१६०॥
तों ततसरी मग
ृ ी आली अकस्मात ॥ व्याध दे णखला कृतांतवत ॥ म्हणे मारूं नको मज यथाथण ॥ बाळासी स्तन दे ऊतन येतें मी ॥६१॥
व्याध अत्यंत हषणभररत ॥ म्हणे ही काय बोलेल शास्त्राथण ॥ तो ऐकावया म्हणत ॥ शपथ करूतन जाय तंू ॥६२॥
यावरी मग
ृ ी म्हणे व्याधा ऐक ॥ जो तण
ृ दाहक ग्रामदाहक ॥ गोब्राह्मणांचें कोंडी उदक ॥ क्षयरोग त्यासी न सोडी ॥६३॥
ब्राह्मणांची सदनें हररती दे ख ॥ त्यांचे पव
ू ज
ण रौरवीं पडती तन:शंक ॥ मातप
ृ त्र
ु ां बबघडती एक ॥ स्त्रीपरु
ु षां ववघड पाडडती ॥६४॥
दे वब्राह्मण दे खोन ॥ खालती न कररती कदा मान ॥ तनंदीती बोलती कठोर वचन ॥ यम कर चरण छे दी तयांचे ॥६५॥
परवस्तु चोरावया दे ख ॥ अखंड लाववला असें रोंख ॥ साधस
ु न्मानें मानी दःु ख ॥ त्यासी नेत्ररोगततडका न सोडडती ॥६६॥
पस्
ु तकचोर ते मक
ु े होती ॥ रत्नचोरांचे नेत्र जाती ॥ अत्यंत गवी ते मदहष होती ॥ पारधी तनक्श्चती श्येनपक्षी ॥६७॥
भततांची जो तनंदा करीत ॥ त्याचे मख
ु ीं दग
ु ध
ं ी घाणणत ॥ जो मातावपतयांसी ताडडत ॥ लल
ु ा होत यालागीं ॥६८॥
जो अत्यंत कृपण ॥ धन न वें ची अणप्र
ु माण ॥ तो महाभज
ु ंग होऊन ॥ धस
ु धस
ु ीत बैसे तेथें ॥६९॥
शभक्षेसी यतीश्वर आला ॥ तो जेणें ररता दवडडला ॥ शशव त्यावरी जाण कोपला ॥ संतती संपत्ती दनध होय ॥१७०॥
ब्राह्मण बैसला पात्रावरी ॥ उठवतू न घातला बाहे री ॥ त्याहूतनयां दरु ाचारी ॥ दस
ु रा कोणी नसेचच ॥७१॥
ऐसा धमाणधमण ऐकोन ॥ पारधी सद्गद बोले वचन ॥ स्वस्थळा जाई जलपान करूतनयां ॥ बाळांसी स्तन दे ऊन येई ॥७२॥
ऐसें ऐकोतन मग
ृ ी लवलाह्या ॥ गेली जलप्राशन करूतनयां ॥ बाळें स्तनी लावतू नयां ॥ तप्ृ त केलीं ततयेनें ॥७३॥
31
वडील झाली प्रसत
ू ॥ दस
ु री पतीची कामना परु वीत ॥ मग
ृ राज म्हणे आतां त्वररत ॥ जाऊं चला व्याधापासी ॥७४॥
मग
ृ पाडसांसदहत सवणही ॥ व्याधापासीं आलीं लवलाहीं ॥ मग
ृ म्हणे ते समयी ॥ आधीं मज वधीं पारचधया ॥७५॥
मग
ृ ी म्हणे हा नव्हे ववधी ॥ आम्हीं जाऊं पतीच्या आधी ॥ पाडसे म्हणती बत्रशध्
ु दी ॥ आम्हांसी वधीं पारचधया ॥७६॥
त्यांची वचनें ऐकतां ते क्षणी ॥ व्याध सद्गद झाला मनीं ॥ अश्ध
ु ारा लोटल्या नयनीं ॥ लागे चरणीं तयांच्या ॥७७॥
म्हणे धन्य क्जणें माझें झालें ॥ तम
ु चेतन मख
ु ें तनरूपण ऐककलें ॥ बहुतां जन्मींजें पाप जळालें ॥ पावन केलें शरीर ॥७८॥
माता वपता गरु
ु दे व ॥ तम्
ु हीच आतां माझे सवण ॥ कैचा संसार शमथ्या वाव ॥ पत्र
ु कलत्र सवण लटकें ॥७९॥
व्याध बोले प्रेमेकरून ॥ आतां कधीं मी शशवपद पावेन ॥ तों अकस्मात आलें ववमान ॥ शशवगण बैसले त्यावरी ॥१८०॥
पंचवदन दशभज
ु ॥ व्याघ्रांबर नेसले महाराज ॥ अद्बत
ु तयांचे तेज ॥ ददतचक्रामाजी न समाये ॥८१॥
ददव्य वाद्यें वाजववती ककन्नर ॥ आलाप कररती ववद्याधर ॥ ददव्य सम
ु नांचे संभार ॥ सरु गण स्वयें वषणती ॥८२॥
मग
ृ े पावलीं ददव्य शरीर ॥ व्याध करी साष्टांग नमस्कार ॥ मख
ु ें म्हणे जयजय शशव हर हर ॥ तों शरीरभाव पालटला ॥८३॥
पररसीं झगडतां लोह होय सव
ु णण ॥ तैस व्याध झाला दशभज
ु पंचवदन ॥ शशवगणीं बहुत प्राथन
ूण ॥ ददव्य ववमानीं बैसववला ॥८४॥
मग
ृ ें पावलीं ददव्य शरीर ॥ तींही ववमानी आरूढलीं समग्र ॥ व्याधाची स्तुतत वारं वार ॥ कररती सरु गण सवणही॥८५॥
व्याध नेला शशवपदाप्रती ॥ तारामंडळी मग
ृ े राहती ॥ अद्यावप गगनीं झळकती ॥ जन पाहती सवण डोळां ॥८६॥
सत्यवतीहृदयरत्नखाणी ॥ रसभररत बोशलला शलंगपरु ाणीं ॥ तें सज्जन ऐकोत ददनरजनीं ॥ ब्रह्मानंदेकरूतनयां ॥८७॥
धन्य तें शशवराबत्रव्रत ॥ श्वणें पातक दनध होत ॥ जे हें पठण कररती सावचचत्त ॥ धन्य पण्
ु यवंत नर तेचच ॥८८॥
सज्जन श्ोते तनजणर सत्य ॥ प्राशन करोत शशवलीलामत
ृ ॥ तनंदक असरु कुतककण बहुत ॥ त्यांसी प्राप्त कैचें हें ॥८९॥
कैलासनाथ ब्रह्मानंद ॥ तयांचे पदकल्हार सग
ु ंध ॥ तेथें श्ीधर अभंग षट्पद ॥ रुं जी घालीत शशवनामें ॥१९०॥
शशवलीलामत
ृ ग्रंथ प्रचंड ॥ स्कंदपरु ाण ब्रह्मोत्तरखंड पररसोत सज्जन अखंड ॥ द्ववतीयाध्याय गोड हा ॥१९१॥
32
॥ श्ीसांबसदाशशवापणणमस्तु ॥
श्ीशशवलीलामत
ृ – अध्याय ततसराा
अध्याय शतसरा
श्रीगणेशाय नमः ॥
जय जय शशव मगां लर्ामा ॥ शनजजनहृदयआरामा ॥ चराचरफलाांशकतद्रुमा ॥ नामाअनामातीत तांू ॥१॥
इशां दरावरभशगनीमनरांजना ॥ षडास्यजनका शफरीध्वजदहना ॥ ब्रह्मानांदा भाललोचना ॥ भवभजां ना शिपरु ाांतका ॥२॥
हे शशव सद्योजात वामघोरा ॥ तत्परुु षा ईशान ईश्वरा ॥ अर्णनारीनिेश्वरा ॥ शगररजारांगा शगरीशा ॥३॥
गांगार्रा भोशगभषू णा ॥ सवणव्यापका अांर्कमदणना ॥ परमातीता शनरांजना ॥ गणु ियशवरशहत तांू ॥४॥
हे पय:फे नर्वल जगज्जीवना ॥ शितीयाध्यायीं कृपा करून ॥ अगार् सरु स आख्यान ॥ शशवराशिमशहमा वणणशवला ॥५॥
33
यावरी कै सा कथेची रचना ॥ वदवीं पांचमक ु ु ि पांचानना ॥ शौनकाशदकाां मशु नजनाां ॥ सतू साांगे नैशमषारण्यीं ॥६॥
इक्ष्वाकुवांशीं महाराज ॥ शमिसहनामें भभू जु ॥ वेदशास्त्सांपन्न सतेज ॥ दसु रा शबडौजा पथ्ृ वीवरी ॥७॥
पतृ नावसनेंकरून ॥ घातलें उवीसी पालाण ॥ ितापसयू ण उगवला पणू ण ॥ शिभु गणें मावळलीं ॥८॥
तो एकदाां मगृ याव्याजेंकरून ॥ शनघाला र्रु ां र्र चमू घेऊन ॥ घोराांदर िवेशला शवशपन ॥ तों सावजें चहक ां डून ऊठलीं ॥९॥
व्याघ्र वक ृ रीस वनके सरी ॥ मगृ मगृ ी वनगौ वानर वानरी ॥ शशकजबांक ु ाांचया हारी ॥ सांहारीत नपृ वर ॥१०॥
चातक मयरू बदक ॥ कस्तरू ीकुरांग जवाशदशबडालक ॥ नकुल राजहसां चक्रवाक ॥ पक्षी श्वापदें र्ाांवती ॥११॥
नपृ े माररले जीव बहुवस ॥ त्याांत एक माररला राक्षस ॥ महाभयानक तामस ॥ गतिाण होऊशन पशडयेला ॥१२॥
त्याचा बांर्ु परम दारुण ॥ तो लशक्षता झाला दरु ोन ॥ मनीं कापि्य कल्पनू ॥ म्हणे सडू घेईन बर्ां चू ा ॥१३॥
शमिसह पातला स्वनगरास ॥ असरु ें र्ररला मानववेष ॥ कृष्णवसनवेशष्टत शवशेष ॥ दवी स्कांर्ीं घेऊशनयाां ॥१४॥
नपृ ासी भेिला येऊन ॥ म्हणे मी सपू शास्त्ीं परम शनपणु ॥ अन्न शाका सवु ास करीन ॥ देखोन सरु नर भल ू ती ॥१५॥
रायें ठे शवला पाकसदनीं ॥ त्यावरी शपतशृ तथी लक्षनु ी ॥ गरुु वशसष्ठ घरालागनु ी ॥ नपृ श्रेष्ठें आशणला ॥१६॥
भोजना आला अब्जजनदां न ॥ तो राक्षसें कापि्यस्मरून ॥ शाकाांत नरमासां शशजवनू ॥ ऋषीस आणनू वाशढलें ॥१७॥
शिकालज्ञानी वशसष्ठमनु ी ॥ सकळ ऋषींमाजी शशरोमणी ॥ कापि्य सकळ जाणनु ी ॥ शमिसह शाशपला ॥१८॥
म्हणे तांू वनीं होई राक्षस ॥ जेथें आहार न शमळे शन:शेष ॥ मी ब्राह्मण मज नरमाांस ॥ वाशढलें कै सें पाशपया ॥१९॥
राव म्हणे मी नेणें सवणथा ॥ बोलावा सपू शास्त्ीं जाणता ॥ तांव तो पळाला क्षण न लगताां ॥ गिु रुपें वना आपल्ु या ॥२०॥
राव कोपला दारुण ॥ म्हणे मज शाशपले काय कारण ॥ मीही तजु शापीन म्हणोय ॥ उदक करीं घेतलें ॥२१॥
तवां रायाची पट्टराणी ॥ मदयतां ी नामें पण्ु यखाणी ॥ रूपें के वळ लावण्यहररणी ॥ चातयु ण उपमे जेवीं शारदा ॥२२॥
मदयांती म्हणे राया ॥ दरू दृष्टीं पाहें शवचारूशनयाां ॥ शशष्यें गरू
ु सी शापावया ॥ अशर्कार नाहीं सवणथा ॥२३॥
34
गरू
ु सी शाप देताां शनर्ाणरीं ॥ आपण नरक भोगावे कल्पवरी ॥ राव म्हणे चतरु सांदु री ॥ बोललीस साच तें ॥२४॥
म्हणे हें उदक खालीं िाकांू जरी ॥ तरी पीक न शपके दग्र् होय र्ररिी ॥ मग आपल्ु याशच िपदाांवरी ॥ जल िाकी शमिसह ॥२५॥
तों जानपु यणत चरण ॥ दग्र् झालें कृष्णवणण ॥ कुष्ठ भरला मग तेथनू ॥ कल्माषपाद नाम त्याांचें ॥२६॥
वशसष्ठें जाणोशन वत्तृ ाांत ॥ रायासी उ:शाप देत ॥ म्हणे िादशवषी होसील मक्त ु ॥ येसी स्वस्थाना आपल्ु या ॥२७॥
गरुु पावला अांतर्ाणन ॥ मग कल्माषपाद राक्षस होऊन ॥ क्षर्ु ाक्राांत शनशशशदनी ॥ वनीं भक्षी जीव सवण ॥२८॥
परम भयानक असरु ॥ शवशाळ देह कपाळी शेंदरु ॥ शवक्राळ वदन बाहेर शभ्रु ॥ दतां दाढा वाढशलया ॥२९॥
जीव भशक्षले आसमास ॥ वनीं शहडां ताां तो राक्षस ॥ एक ब्राह्मणकुमर डोळस ॥ िादश वषी देशखला ॥३०॥
सवे त्याची ललना शचमणी ॥ दोघें क्रीडती कौतक ु ें वनीं ॥ तवां तो ब्राह्मणपिु राक्षसें र्रूनी ॥ भक्षावया शसद्ध झाला ॥३१॥
तांव त्याची वर्ू काकुळती येत ॥ अरे तांू शमिसह राजा पण्ु यवांत ॥ गोब्राह्मणिशतपाळक सत्य ॥ माझा काांत मारूां नको ॥३२॥
गडबडाां लोळे सांदु री ॥ करुणाभाकी पदर पसरी ॥ सवेशच जाऊशन चरण र्रीं ॥ सोडी झडकरी पशत माझा ॥३३॥
पतीस भक्षांू नको राजेंद्रा ॥ महत्पाप घेऊां नको एकसरा ॥ स्वगणमागण तरी चतरु ा ॥ कै सा पावसी अांतकाळीं ॥३४॥
ऐसी करुणा भाशकता काशमनी ॥ शनदणये भशक्षला तेच क्षणीं ॥ अशस्थपांजर िाकूनी ॥ शतयेपढु ें शदर्ला ॥३५॥
तांव ती दःु खे करूनी ॥ आक्रोशें कपाळ शपिी र्रणीं ॥ मशृ त्तका घेऊशन घाली वदनी ॥ कोण वनीं साांवरी तीतें ॥३६॥
मग शतनें शाप दीर्ला रायातें ॥ जो अलोि शवशर्हररहरातें ॥ म्हणे दमयांती सांगसरु ते ॥ िाण जाईल तेशच क्षणीं ॥३७॥
कोणे एके स्त्ीचा सांगसोहळा ॥ तजु न घडोरे चाांडाळा ॥ ऐसा शाप वदोशन ते वेळाां ॥ के ल्या गोळा अशस्थ पतीचया ॥३८॥
तात्काळ िवेशली अग्नी ॥ इकडे िादशवषी शापमक्त ु होऊनी ॥ राव स्वनगरा येऊनी ॥ वतणमान साांगे शस्त्येशीं ॥३९॥
येरी कपाळ शपिी आक्रोशें करून ॥ म्हणे झालें वश ां खडां न ॥ पतीसी म्हणे ब्रह्मचयण र्रून ॥ िाण आपल ु ा रक्षीं काां ॥४०॥
अशनवार अत्यांत मन ॥ न करी कोण शस्त्येशीं सांभाषण ॥ खशदराांगाराची सेज आजपासनू ॥ झाली तजु लागी जाण पाां ॥४१॥
35
परम तळमळी राजेंद्र ॥ जैसा साांपळा कोंशडला व्याघ्र ॥ कीं महाभजु ांगाचे दतां समग्र ॥ पाडोशन गारुडी दीन करी ॥४२॥
कीं नाशसकीं वेसण घालनू ॥ महावषृ भ कररती दीन ॥ कीं वनीं शनरांकुश वारण ॥ र्रूशन क्षीण कररती मग ॥४३॥
तैसा कल्पाषपद भपू ॥ होऊशन राशहला दीनरूप ॥ पढु ें िकाशावया कूळदीप आपण र्मणशास्त् पाहातसे ॥४४॥
तेथीचे पाहोशन िमाण ॥ वशसष्ठें मदयतां ीस भोग देऊन ॥ अमोघ वीयण पडताां पणू ण ॥ शदव्य पिु जाहला ॥४५॥
तेणें पढु ें वांश चाशलला ॥ असो तो राव मगृ येस शनघाला ॥ यथारण्य तथा गहृ वािे नपृ ाला ॥ भोग त्यशजले सवणही ॥४६॥
मनाांत मनोजशवकार उठत ॥ शववेकाांकुशें कामइभ आवरूत ॥ म्हणे स्त्ीस वैर्व्य मज मत्ृ यु ॥ तें कमण सहसा न करावें ॥४७॥
आपल ु ी कमणगती गहन ॥ िाक्तन शवशचि दारुण ॥ देवावरी काय बोल ठे वनू ॥ भोगल्याशवण न सिु ेशच ॥४८॥
ऐसा राव उदासयक्त ु ॥ वनीं शहडां ता मागें पहात ॥ तों शपशाच भयानक अत्यतां ॥ रायापाठीं उभें सदा ॥४९॥
दपां त्ये पवू ी माररलीं ॥ ती ब्रह्महत्या पाठीसी लागली ॥ राजा तीथे शहडां ता सकळीं ॥ परी कदाकाळीं न सोडी ॥५०॥
न सोडी स्वप्नीं जागतृ ींत ॥ महाशवक्राळ दाांत करकराां खात ॥ रायें व्रतें के लीं बहुत ॥ दान देत बहुसाल ॥५१॥
ऐसा शहडां ताां राव भागला ॥ शमथल ु ानगरासमीप आला ॥ वनश्री देखताां आनांदला ॥ परी ब्रह्महत्या पाठीसी उभी ॥५२॥
वक्ष
ृ लागले बहुत ॥ आम्रवक्ष ृ फळभारें डोलत ॥ पोफळी राताांजन शवराशजत ॥ के ळी नारळी खजणरु रया ॥५३॥
चांपक जाई जईु मालती ॥ मोगरे पन्ु नागराज शेवांती ॥ मलयागर कृष्णागर जाती ॥ जपा करवीर कोशवदार ॥५४॥
वड शपांपळ औदबांु र ॥ पाररजातक बकुळ देवदार ॥ कशपत्थ शबल्व अांजीर ॥ अजणनु शपचमु ांद कदबां ते ॥५५॥
ऐशसया वनामाजी नपृ ती ॥ क्षणएक पावला शवश्राांती ॥ परी ते पाठीसीं पापमती ॥ ब्रह्महत्या उभी असे ॥५६॥
तों उगवला भाग्यवासरमणी ॥ कीं शनर्ान जोडे रांकालागनु ी ॥ कीं क्षशु र्तापढु ें उचबां ळोनी ॥ क्षीरशब्र् जैसा पातला ॥५७॥
कीं मरशतयाांचया मख ु ाांत ॥ अकस्मात घातलें अमतृ ॥ कीं शचतां ाग्रस्तासी िाि ॥ शचतां ामणी जाहला ॥५८॥
तैसा तापशसयाांमाजी मक ु ु िमणीं ॥ शशष्यमाांदी सवे घेऊनी ॥ महाराज तपस्वी गौतममनु ी ॥ तये स्थानीं पातला ॥५९॥
36
रायें घातलें लोिाांगण ॥ दािला अष्टभावेंकरून ॥ उभा ठाकला कर जोडून ॥ करी स्तवन िीतीनें ॥६०॥
सहज होताां सांतदशणन ॥ पापें सांहारती सांपणू ण ॥ तांू शवलोशकसी जरी कृपा करून ॥ तरी रांक सहस्त्नयन होय ॥६१॥
यावरी तो महाराज गौतम ॥ कल्माषपादा पसु े कुशलक्षेम ॥ राज्य राष्रज िजा अमात्य परम ॥ सख ु क
ें रून नाांदती कीं ॥६२॥
ब्राह्मण क्षशिय वैश्य शद्रू ॥ स्वर्मण आचरती कीं समग्र ॥ पशु सेवक पिु कलि ॥ समस्त सख ु रूप आहेत कीं ॥६३॥
राव म्हणे आपल ु े कृपेकरून ॥ समस्त आहेत क्षेमकल्याण ॥ परांतु आलासी वाितें दरूु न ॥ आनांदघन शदसतोसी ॥६४॥
तझ्ु या दशणनें मज वािे सत्वर ॥ ब्रह्महत्या दरू होईल समग्र ॥ मग पवू णकमण आपल ु ें दस्ु तर ॥ ऋषीिती शनवेशदलें ॥६५॥
गौतम म्हणे परम पशवि ॥ भक ू ै लास गोकणणक्षेि ॥ तेथशू न मी आलो अपार ॥ मशहमा तेथींचा न वणणवें ॥६६॥
ॐकाररूपें कै लासनाथ ॥ भवानीसशहत तेथें नाांदत ॥ सरु असरु शकन्नर सेशवत ॥ अर्णमािापीठ जें ॥६७॥
त्या गोकणीचां े शशवदशणन ॥ ब्रह्माशदकाां दल ु णभ जाण ॥ तेथें इशां दरे सशहत जनादणन ॥ तप गहन आचरत ॥६८॥
कोशिसयू ाणची िभा ॥ मडृ ानीसशहत शशव उभा ॥ कै वल्यगभीचा पणू ण गाभा ॥ तेथींची शोभा न वणणवे ॥६९॥
इद्रां सनकाशदक ब्रह्मपिु ॥ तेथेंशच वस्ती अहोराि ॥ जेथींचे पाषाण तरूवर ॥ समग्र शनजणर अवतरले ॥७०॥
सत्यवतीहृदयरत्न ॥ जेथें करी अनष्ठु ान ॥ वशसष्ठ भगृ जामदग्न्य ॥ गोकणणक्षेिीं सदा वसती ॥७१॥
पहावया मडृ ानीनायक ॥ मांडपघसणी होतसे देख ॥ नारद तांबु रु गायक ॥ जेथें गाती शशवलीला ॥७२॥
गोकणाणभोवतें समग्र ॥ उभे अखडां देवाांचे भार ॥ मख ु ें गजणती शशवहरहर ॥ आनांद थोर होतसे ॥७३॥
ऋशष कररती वेदघोष ॥ अष्टनाशयकाांचें नत्ृ य शवशेष ॥ शकन्नरगांर्वण गायक सरु स ॥ तोषशवती महेशातें ॥७४॥
तें अशत उत्तम स्थान ॥ तेजोमय िकाश गहन ॥ नाना वक्ष ृ लागले सघन ॥ कै लासभवु न ित्यक्ष ॥७५॥
शभ्रु शसहां ासन लखलशखत ॥ चारी िारें मशणमयखशचत ॥ ऐरावतारूढ अमरनाथ ॥ पवू िण ारी शतष्ठतसे ॥७६॥
दशक्षणेस रक्षी सयू णनांदन ॥ पशश्चमेसी वारूणीरमण ॥ उत्तरे सी वैश्रवण ॥ िाणशमि शशवाचा ॥७७॥
37
कपणरू गौर भवानीसशहत घवघवीत तेजें शवराशजत ॥ भक ू ै लास साक्षात माहेर सांतसार्काांचें ॥७८॥
त्या मतू ीचां े करावे ध्यान ॥ त्याभोवतें महाशसध्दीचें पजू न ॥ त्याभोंवतें कात्यायनी आवरण ॥ अष्टभैरव पशू जजे ॥७९॥
िादश शमि एकादश रुद्र ॥ तेथेंशच वसती अहोराि ॥ अष्टवसु शदर्कपाळ समग्र ॥ जोडोशन कर उभे तेथें ॥८०॥
अष्टशसशध्द नवशनशर् कर जोडूनी ॥ अखडां आराशर्शत शपनाकपाणी ॥ रायास म्हणे गौतममनु ी ॥ मीही वसतों सदा तेथें ॥८१॥
वरकड क्षेिीं लक्ष वरुषें जाण ॥ तप आचरला शनवाणण ॥ गोकणी एकशदन ॥ होय िसन्न सदाशशव ॥८२॥
अमावास्या सांक्राांशत सोमवार ॥ िदोष पवणकाळ शशववासर ॥ समद्रु स्नान कररताां समग्र ॥ फळ होय सकळ तीथाणचें ॥८३॥
रावण कांु भकणण शबशभषण ॥ याहीं पवू ी के ले तेथें अनष्ठु ान ॥ तें शनवाणणशलांग दशानने जाण ॥ कै लासाहशन आशणलें ॥८४॥
गणेशें स्थाशपलें तें शलांग ॥ ऋशष म्हणती सतू ातें कथा साांग ॥ ऐकावया लीला सरु ां ग ॥ श्रवण वाि पाहती ॥८५॥
यावरी सतू वक्ता शनपणु ॥ रावणमातेसी कै कसी अशभर्ान ॥ ती शनत्य शलांगपजू नाशवण जाण ॥ उदक िाशन न करीच ॥८६॥
पांचर्ान्याांचें शपष्ट करून ॥ शलांग करी कामना र्रून ॥ व्हावें रावणाचें कल्याण ॥ जय सांपणू ण िाि व्हावा ॥८७॥
शक्रें शतचें शलांग नेऊन ॥ समद्रु ीं िाशकलें िेषेंकरून ॥ त्यालागी रािांशदन ॥ रावणमाता अन्न न घे ॥८८॥
रावण म्हणें मातेलागनू ॥ मी मख्ु य आत्मशलांग आशणतों जाऊन ॥ कै लासािती शिपचां वदन ॥ जाता झाला साक्षेपें ॥८९॥
तप आचरला दारुण ॥ जो चत:ु षशष्टकलािवीण ॥ जेणें वेदाांची खडां े करून ॥ सारासार शनवशडलें ॥९०॥
चत:ु दणशशवद्यापारांगत ॥ शशवासी आवडे अत्यांत ॥ दशमख ु ें गायन अद्भुत ॥ के लें त्याणें स्वामीपढु ें ॥९१॥
आपल ु ें शशर छे दशू न स्वहस्तें ॥ शशराांचया तांती करूशन स्वरयक्तु ॥ दशमख ु गात िेमभररत ॥ उमानाथ सांतोषे जेणें ॥९२॥
राग उपराग भायाणसशहत ॥ मचू छण ना शरीर कांशपत ॥ सिस्वर ताल सगां ीत ॥ शास्त्िमाण गातसे ॥९३॥
गद्यपद्यरचना नाना कळा ॥ गीत िबांर् अखडां नाममाळा ॥ गाताां िीतीनें शशवशलला ॥ शभां ु तोषला अद्भुत ॥९४॥
म्हणे िसन्न झालों दशमख ु ा ॥ इशचछत माग तजु शिय जें काां ॥ दशकदव् यनयन म्हणे कामाांतका ॥ आत्मशलांग मज देई ॥९५॥
38
या शिभवु नाांत जे सांदु र ॥ ऐसी ललना देई सक ु ु मार ॥ ऐकून सांतोषला कपणरू गौर ॥ भोळा उदारचक्रवती ॥९६॥
कोशि चांद्रसयू ाणची िभा पणू ण ॥ ऐसें शलांग काांशढलें हृदयाांतनू ॥ कीं ब्रह्मानांदरस मरु ोन ॥ शदव्य शलांग ओशतलें ॥९७॥
सहस्त् बालसयू ण न पवती सरी ॥ ऐसी िभा पडली दशशदशाांतरीं ॥ शदर्लें रावणाचे करीं ॥ जें अतर्कयण ब्रह्माशदकाां ॥९८॥
जें मशु नजनाच ां ें ध्येय ध्यान ॥ जें सनकाशदकाांचें देवताचणन ॥ वेद शास्त् परु ाण ॥ शदव्यशलांग वशणणती ॥९९॥
जें शिगणु ातीत परब्रह्म ॥ जें अर अशजत अनाम ॥ सशचचदानांद शनवाणणर्ाम ॥ योगी आराम पावती जेथें ॥१००॥
अनांत ब्रह्माांडे शवशचिें ॥ जेणें रशचलीं इचछामािें ॥ ज्याकारणें भाांडती वेदशास्त्ें ॥ तें शदव्य शलांग परु ातन ॥१॥
तें शलांग रावणे हातीं घेऊन ॥ म्हणे हे शिलोचन शिदोषशमन ॥ लावण्यसागरींचें शनर्ान ॥ शिभवु नसदांु र ललना दे ॥२॥
जी अपणेची अपरिशतमा ॥ ऐसी देई मज सवोत्तमा ॥ सशचचदानांद पणू णब्रह्मा ॥ नामाअनामातीत तांू ॥३॥
शशव म्हणे इची िशतमा शवशेष ॥ शनमणू न शके शवर्ीश ॥ भोळा चक्रवतीं महेश ॥ म्हणे हेशच नेई अपणाण तांू ॥४॥
रावणें अवश्य म्हणोनी ॥ स्कांर्ीं घेतली स्कांदजननी ॥ शदव्यशलांग हातीं घेऊनी ॥ लांकानाथ चाशलला ॥५॥
दशक्षणपांथें जाताां सत्वर ॥ गजबशजले सकळ सरु वर ॥ गजानन स्कांद वीरभद्र ॥ नांशदके श्वर तळमळती ॥६॥
म्हणती हे सदाशशव शिनयन ॥ हें कै सें तझु ें उदारपण ॥ भवानी बैसलासी देऊन ॥ पांचवदन हाांसतसे ॥७॥
म्हणे शतयेचा कै वारी वैकांु ठनाथ ॥ तो र्ाांवल े आताां स्नेहभररत ॥ इकडे भवानी स्तवन करीत ॥ हे पद्मजताांत र्ाांव वेगीं ॥८॥
वाररजनयना इशां दरावरा ॥ शनगमागमवांद्या सहु ास्यवक्रा ॥ हे नीलपयोर्रगािा ॥ र्ाांव वेगीं सोडवी मज ॥९॥
हे मर्क ु ै िभनरकमरु भांजना ॥ हे दशावतारर्रा पीतवसना ॥ हे मदनाांतकमानसरांजना ॥ जनादणना जगद्गरू ु ॥११०॥
हे कोशिमनोजतात श्रीर्र ॥ असरु मदणन परम उदार ॥ ऐसें स्तवन ऐकताां सवेश्वर ॥ शविरूपें आडवा आला ॥११॥
म्हणे र्न्य र्न्य शिपच ां वदना ॥ कोठें शमळशवली ऐसी ललना ॥ दशमख ु म्हणे हे अपणाण ॥ सदाशशवें शदर्ली ॥१२॥
शवि म्हणे खालीं उतरून ॥ न्याहाळूशन पाहें इचें वदन ॥ रावण पाहें तव ते कुलक्षण ॥ अत्यांत कुरूप देशखली ॥१३॥
39
भांवयाांस आांठी अमांगळ पणू ण ॥ वद्ध ृ गाल बैसले दतां हीन ॥ गदगदाां शवि हाांसे देखनू ॥ िाकोशन रावण चाशलला ॥१४॥
मग रमार्वें तये स्थळीं ॥ स्थाशपली माता भद्रकाळी ॥ इकडे असरु शशवाजवळी ॥ म्हणे स्त्ी अमांगळ कै सी शदर्ली ॥१५॥
शशव म्हणे सत्य वचन ॥ ते तजु नािोपे कौिाळीण ॥ अनांत ब्रह्माांडे दावनू ॥ सवेंशच लपवील तत्वताां ॥१६॥
मग श्रीर्रें आगां ींची मळी काढून ॥ स्वहस्तें शनशमणली रूपसपां न्न ॥ मयासरू ाचे उदरीं जाण ॥ उत्पन्न झाली तेशच पै ॥१७॥
शतचया स्वरूपाची िती ॥ नाहीं नाहीं शिजगतीं अांगीचया सवु ासें र्ाांवती ॥ काद्रवेयचक्रें िीतीनें ॥१८॥
शतचें नाम मांदोदरी ॥ शतची ितीमा नाहीं उवीवरी ॥ शवांशाशतनेिाचे चत्वरीं ॥ पट्टमशहषी पशतव्रता ॥१९॥
मयासरु करील कन्यादान ॥ वरी एक शशक्त देईल आदां ण ॥ सिकोिी मिां ाचें गहन ॥ सामथ्यण असे शजयेमाजी ॥१२०॥
ते शनवाणण साांगातीण शशक्त ॥ तजु िाि होईल लक ां ापती ॥ महाशिवू री शनवाणणीं ती ॥ िेरावी त्वाां सत्य पै ॥२१॥
ऐसें ऐकताशच रावण ॥ परतला शलांग घेऊन ॥ पवू णस्थळासी आला जाण ॥ तों गजानन गाई राखी ॥२२॥
गजाननाचें स्तवन ॥ देव कररती कर जोडून ॥ म्हणती शदव्यशलांग सोडवनू ॥ स्थापी अक्षयीं गणपती ॥२३॥
ऐसा देवीं िाशथणला एकदतां ॥ तांव रावणासी मिू लागलें बहुत ॥ पढु ें पाऊल न घालवत ॥ चरफडीत मिू भरें ॥२४॥
भमू ीवरी शलांग न ठे वावें ॥ ऐसें पवू ी साांगीतलें उमार्वें ॥ हातीं घेऊशन लघश
ु क
ां े सी बैसावें ॥ हेही कमण अनशु चत ॥२५॥
तांव तो शसशध्दबध्ु दींचा दाता ॥ शविवेषें गाई राशखताां ॥ त्यासी लांकानाथ म्हणे तत्वताां ॥ शलांग हातीं र्रीं हे ॥२६॥
शवि म्हणे लांकापती ॥ माझ्या गाई रानोरानी पळती ॥ तझ्ु या मिु शांकेसी वेळ शकती ॥ लागेल हें न कळे मज ॥२७॥
रावण म्हणे न लगताां क्षण ॥ येतों मिू शांका करून ॥ शवि म्हणे तीन वेळाां बाांहीन ॥ न येसी तरी शलांग िाकीन भमू ीवरी ॥२८॥
अवश्य म्हणे लांकापती ॥ शलांग देत शविाचया हातीं ॥ दरू जाऊशन एकाांतशक्षतीं ॥ लघश ु क
ां े स बैसला ॥२९॥
अगार् गजमख ु ाचें चररि ॥ जो साक्षात अवतरला इशां दरावर ॥ शशवउपासना करावया पशवि ॥ जाहला पिु शभां चू ा ॥१३०॥
असो रावणासी मिू ाचे परू ॥ लोिले न साांवरती अशनवार ॥ एक घशिका लोिताां इभवक्र ॥ हाांक फोडी गजोनी ॥३१॥
40
माझ्या गाई गेल्या दरू ी ॥ हें आपलें शलांग घेई ां करीं ॥ रावण न बोलेशच शनर्ाणरीं ॥ हस्तसांकेतें थाांब म्हणे ॥३२॥
दसु री घशिका झाली पणू ण ॥ हाांक फोडी गजानन ॥ एवां घशिका झाल्या तीन ॥ कदाशप रावण न उठे शच ॥३३॥
जैसें पाखशां डयाचें कुमत ॥ न सरे शच वाररताां पांशडत ॥ तैसें रावणाचें मिू न सरे सत्य ॥ पनु ः एकदतां हाांक फोडी ॥३४॥
राक्षसा आपल ु ें शलांग साभां ाळीं ॥ म्हणोशन ठे शवलें भमू डां ळीं ॥ अक्षय स्थाशपलें कदाकाळीं ॥ ब्रह्माशदकाां उपिेना ॥३५॥
पथ्ृ वीसशहत अभांग ॥ एकशच झालें शदव्य शलांग ॥ रावण र्ाांवें सवेग ॥ अशौच अपशवि क्रोर्भरें ॥३६॥
शलांग उपशिताां डळमळी कांु शभनी ॥ महाबळें दशमख ु पाहे उपिोनी ॥ परी न उपडे तयालागनु ी ॥ अखडां अभांग जाहलें ॥३७॥
गिु जाहला गजानन ॥ गाई पथ्ृ वींत जाती लपोन ॥ रावणें एक गाईचा कणण ॥ र्ाांवोशनयाां र्ररयेला ॥३८॥
तोही न उपडे तयालागनू ॥ मग तेथेंशच के लें शलगां पजू न ॥ गोकणणमहाबळेश्वर तेथनू ॥ नाम जाण पशडयेलें ॥३९॥
रावणमाता तेथें येऊन ॥ ते शनत्य करी शशवपजू न ॥ आशदशलांग हें जाणोन ॥ कररती अचणन सरु ऋषी ॥१४०॥
रावण कांु भकरण् शबभीषण ॥ तेथेंच कररती अनष्ठु ान ॥ त्याचया बळेंकरून ॥ देव शजांशकले रावणें ॥४१॥
मयासरू मांदोदरी आशण शशक्त ॥ देता झाला रावणािती ॥ लक्ष पिु नातू गणती ॥ सवा लक्ष जयाचें ॥४२॥
इद्रां शजताऐसा पिु ॥ अष्टादशाक्षौशहणी वाद्यभार ॥ जेथींचया अनष्ठु ानें अपार ॥ रावण पावला सपां त्ती ॥४३॥
गौतम म्हणे राजोत्तमा ॥ ऐसा गोकणीचा थोर मशहमा ॥ वणणू न शके मघवा ब्रह्मा ॥ येणें आम्हाां तेथशू न जाहलें ॥४४॥
शमथल ु ेश्वराचया यागाकारणें ॥ आम्ही येत असताां त्वरे नें ॥ अद्भुत एक वतणले तजु कारणें॥ कथा तेशच साांगतो ॥४५॥
एक वक्षृ न्यग्रोर् शवशाळ ॥ त्याखाली आम्ही बैसलों सकळ ॥ तों एक चाांडाळीण अमांगळ ॥ अशत अपशवि देशखली ॥४६॥
सवणरोगवेशष्टत पणू ण ॥ जन्माांर् गशलतकुष्ठ भरलें जाण ॥ शकडे पडले सवािंगी व्रण ॥ दगु िंर्ी उठली चहक ां डे ॥४७॥
रक्तशपती भरोन ॥ हस्तपाद बोिें गेली झडोन ॥ परम कुशश्चत कुलक्षणा ॥ कै चें अनन् उदक शतयेतें ॥४८॥
दतां हीन कणणहीन ॥ गभीच शतयेचे गेले लोचन ॥ कणण नाशसक झडोन ॥ शकडे पडले बचु बशु चत ॥४९॥
41
अांगींचें चमण गेलें झडोन ॥ वस्त् पडलें गळोन ॥ र्ळ ु ींत लोळे चाांडाळीण ॥ पाप पवू ीचें भोगीत ॥१५०॥
शतचा मरणकाळ जवळी आला जाण ॥ वरतें पाशहलें आम्हीं शवलोकून ॥ तों शशवें र्ाशडलें शदव्य शवमान ॥ शतयेलागीं न्यावया ॥५१॥
दशभजु पांचवदन ॥ शशवदतू बैसले चौघे जण ॥ कोशिसयू णतेज शवराजमान ॥ िभा शशशसमान एकाची ॥५२॥
कोणी अशग्नतेजें शवराजत ॥ भालचद्रां शोशभवतां ॥ शदव्य शवमान लखलशखत ॥ वाद्यें वाजती चतशु वणर् ॥५३॥
अष्टनाशयका नत्ृ य कररती ॥ शकन्नर गांर्वण शशवलीला गाती ॥ गौतम म्हणे ऐकें नपृ ती ॥ मग तयाांिती पशू सलें ॥५४॥
हें शदव्य शवमान घेऊन ॥ कोणाचें करूां जाताां उद्धरण ॥ ते म्हणत शतये चाांडाळणीलागनू ॥ शशवें आणांू पाठशवलें शनजपद ॥५५॥
मग म्याां तयाांसी पशु सलें ॥ इणें पवू ी काय तप के लें ॥ मग ते शशवदतू बोशलले ॥ पवू णजन्मींचा वत्तृ ाांत ॥५६॥
पवू ी के कय नामा ब्राह्मण ॥ त्याची कन्या सशु मिा जाण ॥ आपल्ु या सौंदयणगवेकरून ॥ कोणासही मानीना ॥५७॥
ही बाळपणीं शवर्वा झाली ॥ तारुण्यमदें स्वर्मण शवसरली ॥ जारकमण करूां लागली ॥ बापें शशकशवल्या नायके ॥५८॥
तों हे जाहली गरोदर ॥ लोक शनांदा कररती समग्र ॥ मग बापें के श र्रूशन सत्वर ॥ बाहेर घातलें इयेसी ॥५९॥
मग ही शहडां ताां देशाांतर ॥ कोणी एक सभाग्य शद्रु ॥ त्याणें इतें स्त्ी करून सत्वर ॥ समग्र द्रव्य ओशपलें ॥१६०॥
तेथें अपत्यें झालीं बहुत ॥ ही अत्यतां मद्यमाांसी रत ॥ पष्टु जाहली बहुत ॥ घशू णणत लोचन उघडीना ॥६१॥
शद्रु घेवोशन दासीदास ॥ गेला क्षेिीं कृशषकमाणस ॥ हे क्षशु र्ांत आठवशू न माांसास ॥ शस्त् घेवोशन चाशलली ॥६२॥
मद्यें माजली नघु डी लोचन ॥ हा बस्तशच आहे म्हणोन ॥ गोवत्साचे कांठी जाण ॥ पाशपणी सरु ी घालीतसे ॥६३॥
तें अट्टाहासें ओरडत ॥ गाई हबां रोशन अनथण करीत ॥ इणे कांठ छे दोशन गहृ ाांत ॥ वत्स नेलें त्वरे नें ॥६४॥
डोळे उघडूशन पाहे पाशपणी ॥ मग गोवत्स ओळशखलें ते क्षणीं ॥ तेव्हा शतणें शशव शशव उचचारूनी ॥ म्हणे करणी न कळताां के ली ॥६५॥
मग अर्णवत्समाांस भक्षनू ॥ उरलें िाकी बाहेर नेऊन ॥ लोकाांत उठशवलें पणू ण ॥ गोवत्स माररलें व्याघ्रानें ॥६६॥
त्यावरी ही काळें मत्ृ यु पावत ॥ तों येऊशनयाां यमदतू ॥ इयेसी नेलें मारीत ॥ जाशचती बहुत शनदणयपणें ॥६७॥
42
कांु भीपाकीं घाशलती ॥ अशसपिवनीं शहडां शवती ॥ तिभमू ीवरी लोळशवती ॥ स्तांभ कविाळशवती ति जे काां ॥६८॥
शचिगिु ासी पसु े सयू णनांदन ॥ इचें काांही आहे कीं नाहीं पण्ु य ॥ तो म्हणे शशवनाम उचचारून ॥ गोवत्सवर् इणें के ला ॥६९॥
मग यमें शदर्लें लोिून ॥ चाांडाळयोनींत पावली जनन ॥ गभािंर् कुश्चल कुलक्षण ॥ शवष्ठामिू ें भरली सदा ॥१७०॥
श्वानाचें उशचछष्ट भक्षी जाण ॥ तवां मायबापें गेलीं मरोन ॥ मग ही हातीं काठी घेऊन ॥ गाांवोगावां ीं शहडां तसे ॥७१॥
तों शशवराि पवणकाळ लक्षनू ॥ गोकणणक्षेिापशत सांपणू ण ॥ यािा चाशलली घोष गहन ॥ नानाशवर् वाद्याांचा होतसे ॥७२॥
शशवनामाचा घोष अपार ॥ शशवभक्त कररती वारांवार ॥ त्याांचया सांगें ही दरु ाचार ॥ चाांडाळीही चाशलली ॥७३॥
गोकणणक्षेिा गेली चाांडाळी ॥ पडली भद्रकाळीचया देवळाजवळी ॥ म्हणे मज अन्न द्यावें ये वेळीं ॥ बहुत पाशपणी मी आहें ॥७४॥
हाांका फोडीत हात पसरून ॥ तों िदशक्षणा कररती भक्तजन ॥ एकें शबल्वपि नेऊन ॥ शतचे हातीं घातलें ॥७५॥
तें शिदळ चाांचपोन पाहत ॥ मख ु ीं घालावयाची नाहीं वस्त ॥ म्हणोशन रागें शभरकावीत ॥ तें पडत शशवशलांगावरी ॥७६॥
शशवरािीस उपोषण ॥ शबल्वदळे घडले शशवपजू न ॥ शशवभक्ताांसवें जागरण ॥ घडलें सांपणू ण चाांडाळीस ॥७७॥
शशवनामें गजणती जन ॥ हेही करीत तैसेंशच स्मरण ॥ ती ही वडाखालीं येऊन ॥ पडली आहे चाांडाळी ॥७८॥
ऐसा शतचा पवू वण त्तृ ाांत ॥ गौतमें साांशगतला समस्त ॥ मग ती शदव्य देह पावोशन बैसत ॥ शशवशवमानीं तेर्वाां ॥७९॥
आपलु ें पवू णकमण आठवनू ॥ करूां लागली शशवस्मरण ॥ मग शशवगणीं नेऊन ॥ शशवपदीं स्थाशपली ॥१८०॥
गौतम म्हणे ऐक राया सादर ॥ तांू गोकणाणिशत जाई सत्वर ॥ शशवरािीस पावणतीपरमेश्वर ॥ शिदळेंकरूशन अचीं काां ॥८१॥
ऐसें बोलोशन गौतम मनु ी ॥ गेला जनकाचया यागालागनु ी ॥ कल्माषपाद तेच क्षणीं ॥ गोकणणक्षेिीं पातला ॥८२॥
शशवरािीस शदव्य शलांग ॥ शमिसहरायें पशू जलें साांग ॥ अतां री सिेम अनरु ाग ॥ उमारांग सतां ोषला ॥८३॥
ब्रह्महत्येचें पातक शवशेष ॥ जाऊशन राव झाला शनदोष ॥ तों कै लासाहशन आशदपरुु ष ॥ पाठवीत शदव्य शवमान ॥८४॥
शवमानीं बैसले शशवगण ॥ परम तेजस्वी दैदीप्यमान ॥ अनांत शवजाांचे रस शपळोन ॥ मतू ी ओशतल्या वाितें ॥८५॥
43
अनांत वाद्यें गजणती एक वेळाां ॥ तेणें रांगसरु ां ग दािला ॥ शदव्यसमु नाांचया माळा ॥ वषणती वरूशन वांदृ ारक ॥८६॥
शमिसह शदव्य देह पावोन ॥ झाला दशभजु पांचानन ॥ इद्रां चांद्राशदपदें ओलाांडून ॥ नेला शमरवत शशवपदा ॥८७॥
सरूपता मशु क्त पावोन ॥ शशवरूपीं शमळाला आनांदघन ॥ र्न्य शशवराशिव्रत पावन ॥ र्न्य गोकणण शशवमशां दर ॥८८॥
गौतम ऋशष परम र्न्य ॥ तेणें इशतहास साांशगतला पावन ॥ र्न्य श्रोते तम्ु हीं सज्जन ॥ श्रवणीं सादर बैसलाां ॥८९॥
मानससरोवरवेशष्टत ॥ मराळ जैसे शवराजीत ॥ कीं शनर्ानाभोंवते समस्त ॥ सार्क जैसे बैसती ॥१९०॥
तरी पांशडत तम्ु ही चतरु ॥ तमु चे अवर्ान शदव्यालांकार ॥ देवोशन गौरवा श्रीर्र ॥ ब्रह्मानांदक
े रूशनयाां ॥९१॥
श्रीमद्भीमातिशवलासा ॥ ब्रह्मानांदा आशदपरुु षा ॥ श्रीर्रवरदा कै लासशवलासा ॥ कथारस वदवीं पढु ें ॥९२॥
श्रीशशवलीलामतृ ग्रथां िचडां ॥ स्कांदपरु ाण ब्रह्मोत्तरखडां ॥ पररसोत सज्ज्न अखडां ॥ तशृ तयाध्याय गोड हा ॥१९३॥
44
ृ – अध्याय चवथा
अध्याय चवथा
श्ीगणेशाय नमः ॥
धराधरें द्रनंददनीमानससरोवर ॥ मराळ उदार कपरूण गौर ॥ अगम्य गण
ु अपार ॥ तुझे वणणणती सवणदा ॥१॥
न कळे जयाचें मळ
ू मध्य अवसान ॥ आपणचच सवणकताण कारण ॥ कोठें प्रगटे ल ज्यांचें आगमन ॥ ठाई न पडे ब्रह्माददकां ॥२॥
जाणोतन भततांचे मानस ॥ तेथेंचच प्रगटे जगक्न्नवास ॥ येचववषयीं सत
ू ें इततहास ॥ शौनकाददकांप्रतत सांचगतला ॥३॥
ककरातदे शींचा राजा ववमशणन ॥ परम प्रतापी शत्रभ
ु ंजन ॥ मग
ृ या करीत दहंसक दारूण ॥ मद्यमांसी रत सदा ॥४॥
चतुवणाणच्या क्स्त्रया भोगीत ॥ तनदण य अधमें चच वतणत ॥ परी शशवभजनीं असे रत ॥ ववधीनें पक्ू जत तनत्य शशवासी ॥५॥
त्याचे क्स्त्रयेचें नाम कुमद्
ु वती ॥ परम चतुर गुणवती ॥ पतीप्रतत पस
ु े एकांतीं ॥ कापट्यरीती टाकोतनयां ॥६॥
म्हणे शशवव्रत आचरतां बहुवस ॥ शशवराबत्र सोमवार प्रदोष ॥ गीत नत्ृ य स्वयें कररतां ववशेष ॥ शशवलीलामत
ृ वणणणतां ॥७॥
दोषही घडती तुम्हांपासन
ू ॥ इकडे शशवभजनीं सावधान ॥ मग तो राजा ववमशणन ॥ वतणमान सांगे परु ातन पैं ॥८॥
मी पव
ू ी पंपानाम नगरीं ॥ सारमेय होतों संद
ु री ॥ तों माघ वद्य चतुदणशी शशवरात्रीं ॥ शशवमंददरासमोर आलों ॥९॥
शशवपज
ू ा पादहली समस्त ॥ द्वारीं उभे होते राजदत
ू ॥ ततंहीं दं ड माररतां त्वररत ॥ सव्य पळत प्रदक्षक्षणा करीं ॥१०॥
आणीक आलों परतोनी ॥ बशलवपंड प्राप्त होईल म्हणोनी ॥ मागत
ु ी दाटाववतां त्यांनी ॥ प्रदक्षक्षणा केल्या शशवसदना ॥११॥
मागुती बैसलों येऊन ॥ तंव ततंहीं क्रोधें माररला बाण ॥ म्यां शशवशलंग पढ
ु ें लक्षून ॥ तेथेंचच प्राण सोडडला ॥१२॥
त्या पण्
ु यकमेकरून ॥ आतां राजदे ह पावलों जाण ॥ परी श्वानाचे दष्ु ट गुण ॥ नाना दोष आचरें ॥१३॥
कुमद्
ु वती म्हणे तुम्हांसी पव
ू ज्ञ
ण ान ॥ तरी मी कोण होतें सांगा मजलागून ॥ मग तो बोले ववमशणन ॥ कंपोती होतीस पव
ू ी तंू ॥१४॥
मांस वपंड नेता मख
ु ीं धरून ॥ पाठी लागला पक्षी श्येन ॥ शशवालयास प्रदक्षक्षणा तीन ॥ करून बैसलीस शशखरीं ॥१५॥
45
तंू श्मलीस अत्यंत ॥ तुज श्येनपक्षी मारीत ॥ शशवसदनासमोर शरीर पडत ॥ ती राणी सत्य झालीसं तंू ॥१६॥
मग कुमद्
ु वती म्हणे रायास ॥ तंू बत्रकालज्ञानी पण्
ु यपरु
ु ष ॥ तुम्ही आम्ही जाऊं कोण्या जन्मास ॥ सांगा समस्त वत्ृ तांत हा ॥१७॥
यावरी तो राव म्हणे ॥ ऐकें मग
ृ नेत्रे इभगमने ॥ शसंधद
ु े शीचा नप
ृ इंदव
ु दने ॥ होईन पदु ढशलये जन्मीं मी ॥१८॥
तंू जयानामें राजकन्या होसी ॥ मजलागीं राजसे वररसी ॥ ततसरे जन्मीं सौराष्रराव नेमेंसी ॥ होईन सत्य गण
ु सररते ॥१९॥
तंू कशलंगकन्या होऊन ॥ मज वररसी सत्य जाण ॥ चौथे जन्मीं गांधारराव होईन ॥ तंू मागधकन्या होऊन वररसी मज ॥२०॥
पांचवे जन्मी अवंतीराज ॥ दाशाहणकन्या तंू पावसी मज ॥ सहावे जन्मीं आनतणपतत सहज ॥ तंू ययाततकन्या गण
ु वती ॥२१॥
सातवे जन्मीं पांड्यराजा होईन ॥ तंु पद्मराजकन्या वसम
ु ती पण
ू ण ॥ तेथें मी बहुत ख्याती करून ॥ शत्रु दं डीन शशवप्रतापें ॥२२॥
महाधमण वाढवीत ॥ जन्मोजन्मीं शशवभजन करीन ॥ मग त्या जन्मीं पत्र
ु ास राज्य दे ऊन ॥ तपास जाईन महावना ॥२३॥
शरण ररघेन अगस्तीस ॥ शैवदीक्षा घेऊतन तनदोष ॥ शभ
ु वदने तज
ु समवेत कैलास ॥ पद पावेन तनधाणरें ॥२४॥
सत
ू म्हणे शौनकाददकांप्रती ॥ तततक
ु े ही जन्म घेवोतन तो भप
ू ती ॥ ब्रह्मवेत्ता होऊतन अंती ॥ अक्षय शशवपद पावला ॥२५॥
ऐसा शशवभजनाचा मदहमा ॥ वणूण न शके द्रदु हण सत्र
ु ामा ॥ वेदशास्त्रांसी सीमा ॥ न कळे ज्याची वणाणवया ॥२६॥
ऐकूतन शशवगुणक तणन ॥ सद्गद न होय जयाचें मन ॥ अश्ध
ु ारा नयन ॥ जयाचे कदा न वाहती ॥२७॥
चधक् त्याचें क्जणें चधतकमण ॥ चधक्नवद्या चधनधमण ॥ तो वांचोतन काय अधम ॥ दरु ात्मा व्यथण संसारी ॥२८॥
ऐक शशवभजनाची थोरी ॥ उज्जतयनीनामें महानगरी ॥ राव चंद्रसेन राज्य करी ॥ न्यायनीतीकरूतनयां ॥२९॥
ज्योततशलंग महाकाळे श्वर ॥ त्याचे भजनीं रत नप
ृ वर ॥ शमत्र एक नाम मणणभद्र ॥ प्राणसखा रायाचा ॥३०॥
शमत्र चतुर आणण पववत्र ॥ दे शशक सवणज्ञ दयासागर ॥ शशष्य भाववक आणण उदार ॥ पव
ू स
ण क
ु ृ ते प्राप्त होय ॥३१॥
गदृ हणी संद
ु र आणण पततव्रता ॥ पत्र
ु भतत आणण सभानयता ॥ व्यत्ु पन्न आणण सरु स वतता ॥ होय ववशेष सक
ु ृ ते ॥३२॥
ददव्य दहरा आणण पररस ॥ मत
ु ताफळ सढ
ु ाळ सरु स ॥ वपता ज्ञानी गुरु तोचच ववशेष ॥ हें अपव
ू ण बत्रभव
ु नीं ॥३३॥
46
ऐसा तो राव चंद्रसेन ॥ शमत्र मणणभद्र अतत सज
ु ाण ॥ तेणें एक मणण ददधला आणोन ॥ चंडककरण दस
ु रा ॥३४॥
अष्टधांतंच
ु ा होतां स्पशण ॥ होय चामीकर बावनकस ॥ सपणव्याघ्रतस्करवास ॥ राष्रांत नसे त्याकररतां ॥३५॥
त्या मण्याचें होतां दशणन ॥ सवण रोग जाती भस्म होऊन ॥ दशु भणक्ष शोक अवषणण ॥ दाररद्र्य नाहीं नगरांत ॥३६॥
तो कंठी बांचधतां प्रकाशवंत ॥ राव ददसे जैसा परु
ु हूत ॥ समरांगणी जय अद्भत
ु ॥ न ये अपयश कालत्रयीं ॥३७॥
जे करावया येती वैर ॥ ते आपणचच होती प्राणशमत्र ॥ आयरु ोनय ऐश्वयण अपार ॥ चढत चाशललें नप
ृ ाचें ॥३८॥
भप
ू तो सवणगण
ु ी वररष्ठ ॥ क ं शशवभजनी गंगेचा लोट ॥ क ं वववेकभावरत्नांचा मक
ु ु ट ॥ समद्र
ु सभु ट चातय
ु ाणचा ॥३९॥
क ं वैरानयसरोवरींचा मराळ ॥ क ं शांततउद्यानींचा तपस्वी तनमणळ ॥ क ं ज्ञानामत
ृ ाचा ववशाळ ॥ कूपचच काय उचंबळला ॥४०॥
ऐश्वयण वाढतां प्रबळ ॥ द्वेष कररती पथ्
ृ वीचे भप
ू ाळ ॥ मणण मागों पाठववती सकळ ॥ स्पधाण बळें वाढववती ॥४१॥
बहुतांशस असह्य झालें ॥ अवनीचे भभ
ू ज
ु एकवटले ॥ अपार दळ घेवोतन आले ॥ वेदढलें नगर रायाचें ॥॥४२॥
इंददरावर कमलदलनयन ॥ त्याचे कंठी कौस्तभ ु जाण ॥ क ं मड
ू ानीवरमौळी रोदहणीरमण ॥ प्रकाशघन मणी तैसा ॥४३॥
तो मणी आम्हांशस दे त्वररत ॥ म्हणोतन नप
ृ ांनीं पाठववले दत
ू ॥ मग राव ववचारी मनांत ॥ कैसा अनथण ओढवला ॥४४॥
थोर वस्तंच
ू े संग्रहण ॥ तें चच अनथाणशस कारण ॥ ज्याकारणें जें भष
ू ण ॥ तें चच ववदष
ू णरूप होय ॥४५॥
अततरूप अततधन ॥ अततववद्या अततप्रीतत पण
ू ण ॥ अततभोग अततभष
ू ण ॥ ववघ्नाशस कारण तें चच होय ॥४६॥
बोले राव चंद्रसेन ॥ मणी जरी द्यावा यांलागन
ू ॥ तरी जाईल क्षात्रपण ॥ यद्ध
ु दारुण न करवे ॥४७॥
आतां स्वामी महाकाळे श्वर ॥ करुणाशसंधु कपरूण गौर ॥ जो दीनरक्षण जगदद्ध
ु ार ॥ वज्रपंजर भततांसी ॥४८॥
त्यासी शरण जाऊं ये अवसरीं ॥ जो भतताकाजकैवारी ॥ जो बत्रपरु ांतक दहमनगकुमारी ॥ प्राणवल्लभ जगदात्मा ॥४९॥
पज
ू ासामग्री शसद्ध करून ॥ शशवमंददरीं बैसला जाऊन ॥ सकळ चचंता सोडून ॥ ववचधयत
ु त पज
ू न आरं शभलें ॥५०॥
बाहे र सेना घेऊतन प्रधान ॥ यद्ध
ु कररती शशव स्मरून ॥ महायंत्राचे नगरावरून ॥ मार होती अतनवार ॥५१॥
47
सवण चचंता सोडूतन चंद्रसेन ॥ चंद्रचड
ू आराधी प्रीतीकरून ॥ करी श्ौतशमचश्त त्र्यंबकपज
ू न ॥ मानसध्यान यथाववचध ॥५२॥
बाहे र झंज
ु ती पथ्
ृ वीचे भप
ू ाळ ॥ परी चचंतारदहत भप
ू तत प्रेमळ ॥ दे वद्वारी वाद्यांचा कल्लोळ ॥ चतुववणध वाद्यें वाजताती ॥५३॥
राव करीत महापज
ू न ॥ पौरजन ववलोककती शमळोन ॥ त्यांत एक गोपगदृ हणी पततहीन ॥ कुमार कडडये घेऊन पातली ॥५४॥
सहा वषाणचा बाळ ॥ राजा कररतां पज
ू ा कररतां पाहे सकळ ॥ तनरखोतनयां वाढवेळ ॥ गोपगदृ हणी आली घरा ॥५५॥
कुमार कडेखालता उतरून ॥ आपण करी गह
ृ ींचे कारण ॥ शेजारी उद्वसतण
ृ सदन ॥ बाळ जाऊन बैसला तेथें ॥५६॥
शलंगाकृतत पाषाण पाहून ॥ मतृ तकेची वेददका करून ॥ ददव्य शशवप्रततमा मांडून ॥ करी स्थापना प्रीतीनें ॥५७॥
कोणी दज
ु ें नाहीं तेथ ॥ लघप
ु ाषाण आणोतन त्वररत ॥ पद्मासनीं पज
ू ा यथाथण ॥ पाषाणचच वाहे प्रीतीनें ॥५८॥
राजपज
ू ा मनांत आठवन
ू ॥ पदाथणमात्राववषयीं वाहे पाषाण ॥ धप
ू दीप नैवेद्य पण
ू ण ॥ तेणेंचचकरूतन करीतसे ॥५९॥
आद्रण तण
ृ पष्ु प सव
ु ासहीन ॥ तें चच वाहे आवडीकरून ॥ नाहीं ठाउकें मंत्र ध्यान आसन ॥ प्रेमभावें पज
ू ीतसे ॥६०॥
पररमळद्रव्यें कैंचीं जवळी ॥ शशवावरी मक्ृ त्तका उधळी ॥ मक्ृ त्तकाचच घेऊतन करकमळीं ॥ पष्ु पांजळ
ु ी समवपणत ॥६१॥
एवं रायाऐसें केलें पज
ू न ॥ मग मानसपज
ू ा कर जोडून ॥ ध्यान करी नेत्र झांकून ॥ शंकरी मन दृढ जडलें ॥६२॥
मातें नें स्वयंपाक करून ॥ ये बा करीं पत्र
ु ा भोजन ॥ बहुवेळां हांक फोडोन ॥ पाचाररतां नेदी प्रत्यत्ु तर ॥६३॥
म्हणोतन बाहे र येवोतन पाहे ॥ तंव शन्
ू यगह
ृ ीं बैसला आहे ॥ म्हणे अभणका मांडडलें काये ॥ चाल भोजना झडकरी ॥६४॥
परी नेदी प्रत्यत्ु तर ॥ मातेनें क्रोधे करूतन सत्वर ॥ त्याचें शलंग आणण पज
ू ा समग्र ॥ तनरखतु नयां झग
ु ाररलीं ॥६५॥
चाल भोजना त्वररत ॥ म्हणोतन हस्तक ं धरूतन वोढीत ॥ बाळ नेत्र उघडोतन पाहत ॥ तंव शशवपज
ू ा ववदाररली ॥६६॥
अहा शशव शशव म्हणोन ॥ घेत वक्षः:स्थळ बडवन
ू ॥ दःु खें पडला मच्
ू छाण येऊन ॥ म्हणे प्राण दे ईन मी आतां ॥६७॥
गशलप्रदानें दे ऊन ॥ माता जाऊतन करी भोजन ॥ जीणणवस्त ्र पांघरून ॥ तण
ृ सेजे पहुडली ॥६८॥
इकडे पज
ू ा भंगली म्हणून ॥ बाळ रडे शशवनाम घेऊन ॥ तंव दयाळ उमारमण ॥ अद्भत
ु नवल पै केलें ॥६९॥
48
तण
ृ गह
ृ होतें जें जंजरण ॥ झालें रत्नखचचत शशवमंददर ॥ दहयांचे स्तंभ वरी शशखर ॥ नानारत्नांचे कळस झळकती ॥७०॥
चारी द्वारें रत्नखचचत ॥ मध्यें मणणमय ददव्यशलंग ववराक्जत ॥ चंद्रप्रभेहूतन अशमत ॥ प्रभा ज्योततशलंगाची ॥७१॥
नेत्र उघडोतन बाळ पहात ॥ तंव राजोपचारें पज
ू ा ददसत ॥ शसद्ध करोतन ठे ववली समस्त ॥ बाळ नाचत ब्रह्मानंदें ॥७२॥
यथासांग महापज
ू न ॥ बाळें केलें प्रीतीकरोन ॥ षोडशोपचारें पज
ू ा समपन
ुण ॥ पष्ु पांजळ
ु ी वाहतसे ॥७३॥
शशवनामावळी उच्चारीत ॥ बाळ क तणनरं गी नाचत ॥ शशव म्हणे माग त्वररत ॥ प्रसन्न झालों बाळका रे ॥७४॥
बाळक म्हणे ते वेळीं ॥ मम मातेनें तझ
ु ी पज
ू ा भंचगली ॥ तो अन्याय पोटांत घालीं ॥ चंद्रमौळी अवश्य म्हणे ॥७५॥
मातेशस दशणना आणणतों येथ ॥ म्हणोतन गेला आपल
ु े गह
ृ ांत ॥ तंव तें दे णखलें रत्नखचचत ॥ माता तनदद्रस्त ददव्यमंचक ं ॥७६॥
पदहलें स्वरूप पालटून ॥ झाली ते नारी पद्मीण ॥ सवाणलंकारें करून शोभायमान पहुडली ॥७७॥
तीस बाळकें जागें करून ॥ म्हणे चाल घेई शशवदशणन ॥ तंव ती पाहे चहूंकडे ववलोकून ॥ अद्भत
ु करणी शशवाची ॥७८॥
हृदयीं धरूतन दृढ बाळ ॥ शशवालया आली तात्काळ ॥ म्हणे धन्य तंू शशव दयाळ ॥ धन्य बाळ भतत हा ॥७९॥
गोपदारा गेली राजगह
ृ ा धांवन
ू ॥ चंद्रसेना सांगे वतणमान ॥ राव वेगें आला प्रीतीकरून ॥ धरी चरण बाळकाचे ॥८०॥
शंकराची अद्भत
ु करणी ॥ राव आश्चयण करूतन पाहे नयनीं ॥ नागररकजनांच्या श्ेणी ॥ धांवती बाळा पहावया ॥८१॥
ददगंतरीं गाजली हांक अहुत ॥ बाळकासी पावला उमानाथ ॥ अवंतीनगरा येती धांवत ॥ जन अपार पहावया ॥८२॥
चंद्रसेन रायाप्रती ॥ नप
ृ अवणनीचे सांगोतन पाठववती ॥ धन्य धन्य तझ
ु ी भतती ॥ चगररजावर प्रसन्न तत
ू ें ॥८३॥
आम्ही टाकूतन द्वेष दव
ु ाणसना ॥ तुझ्या भेटीसी येऊं चंद्रसेना ॥ तो बाळ पाहूं नयना ॥ कैलासराणा प्रसन्न ज्यासी ॥८४॥
ऐसें ऐकतां चंद्रसेन ॥ प्रधानासमेत बाहे र येऊन ॥ सकळ रायांसी भेटून ॥ आला शमरवत घेऊनी ॥८५॥
अवंतीनगरींची रचना ॥ पाहतां आश्चयण वाटे मना ॥ सप्तपरु ींत श्ेष्ठ जाणा ॥ उज्जतयनी नाम ततयेचें ॥८६॥
राजे सकळ कर जोडून ॥ शशवमंददरापढ
ु े घाशलती लोटांगण ॥ त्या बाळकासी वंदन
ू ॥ आश्चयण कररती सवणही ॥८७॥
49
म्हणती जैं शशव प्रसन्न ॥ तैं तण
ृ कुटी होय सव
ु णणसदन ॥ शत्रु ते पण
ू ण शमत्र होऊन ॥ वोळं गती सवणस्वें ॥८८॥
गह
ृ ींच्या दासी शसद्धी होऊन ॥ न मागतां परु ववती इक्च्छलें पण
ू ण ॥ आंगणींचे वक्ष
ृ कल्पतरु होऊन ॥ कक्ल्पलें फळ दे ती ते ॥८९॥
मक
ु ा होईल पंडडत ॥ पांगुळ पवनापढ
ु ें धांवत ॥ जन्मांध रत्नें पारखीत ॥ मढ
ू अत्यंत होय वतता ॥९०॥
रं कभणंगा भानय परम ॥ तोचच होईल सावणभौम ॥ न कररतां सायास दग
ु म
ण ॥ चचंतामणण येत हाता ॥९१॥
बत्रभव
ु नभरी क ततण होय ॥ राजे समग्र वंददती पाय ॥ जेथें जेथें खणंू जाय ॥ तेथें तेथें तनधाने सांपडता ॥९२॥
अभ्यास न कररतां बहुवस ॥ सांपडे वेदांचा सारांश ॥ सकळ कळा येती हातास ॥ उमाववलास भेटे जेव्हां ॥९३॥
गोवपतत म्हणें गोरक्षबाळा ॥ त्यासी गोवाहन प्रसन्न झाला ॥ गो ववप्र प्रततपाळीं स्नेहाळा ॥ धन्य नप
ृ राज चंद्रसेन ॥९४॥
यात्रा दाटली बहुत ॥ सवण राजे आश्चयण करीत ॥ तों तेथें प्रगटला हनम
ु ंत ॥ वायस
ु त
ु अंजनीवप्रय जो ॥९५॥
जो राघवचरणारववंदभ्रमर ॥ भग
ू भणरत्नमानससंतापहर ॥ वत्र
ृ ाररशत्रज
ु नकनगर ॥ दहन मदनदमन जो ॥९६॥
द्रोणाचळौत्पाटण ॥ ऊशमणलाजीवनप्राण रक्षण ॥ ध्वजस्तंभीं बैसोन ॥ पाळी तत
ृ ीयनंदन पथ
ृ ेचा ॥९७॥
ऐसा प्रगटतां मारुती ॥ समस्त क्षोणीपाळ चरणीं लागती ॥ राघववप्रयकर बाळाप्रती ॥ हृदयीं धरूतन उपदे शी ॥९८॥
शशवपंचाक्षरी मंत्र ॥ उपदे शीत साक्षात रुद्र ॥ न्यास मातक
ृ ा ध्यानप्रकार ॥ प्रदोष सोमवार व्रत सांगे ॥९९॥
हनम
ु ंतें मस्तक ं ठे ववला हात ॥ झाला चतद
ु शणववद्यावंत ॥ चतःु षक्ष्टकळा आकळीत ॥ जैसा आमलक हस्तक ं ॥१००॥
त्याचें नाम श्ीकर ॥ ठे ववता झाला वायक
ु ु मर ॥ सकळ राव कररती जयजयकार ॥ पष्ु पें सरु वर वषणती ॥१॥
यावरी अंजनी हृदयाब्जशमशलंद ॥ श्ीकरास म्हणे तुजहो आनंद ॥ तुझे आठवे वपढीस नंद ॥ जन्मेल गोपराज गोकुळीं ॥२॥
त्याचा पत्र
ु पीतवसन ॥ होइल श्ीकृष्ण कंसदमन ॥ शशशप
ु ालांतक कौरवमदण न ॥ पांडवपाळक गोववंद ॥३॥
श्ीहरीच्या अनंत अवतारपंतती ॥ मागें झाल्या पढ
ु ें ही होती ॥ जेवीं जपमाळे चे मणी परतोनी येती ॥ अवतारक्स्थती तैसीच ॥४॥
क ं संवत्सर मास ततचथ वार ॥ तेच परतती वारं वार ॥ तैसा अवतार धरी श्ीधर ॥ श्ीकरासत्य जाण पां ॥५॥
50
ऐसें हररकुळभष
ू ण बोलन
ू ॥ पावला तेथेंचच अंतधाणन ॥ सवण भभ
ू ज
ु म्हणती धन्य धन्य ॥ सभानयपण श्ीकराचें ॥६॥
ज्याचा श्ीगुरु हनम
ु ंत ॥ त्यासी काय न्यन
ू पदाथण ॥ श्ीकर चंद्रसेन नप
ृ नाथ ॥ बोळवीत सवण भप
ू ांते ॥७॥
वस्त्रें भष
ू णें दे ऊनी ॥ बोळववले पावले स्वस्थानीं ॥ मग सोमवार प्रदोष प्रीतीकरूनी ॥ श्ीकर चंद्रसेन आचरती ॥८॥
शशवरात्रीउत्साह कररती ॥ याचकांचे आतण परु ववती ॥ शशवलीलामत
ृ श्वण कररती ॥ अंती शशवपदाप्रती पावले ॥९॥
हा अध्याय कररतां पठण ॥ संततत संपक्त्त आयष्ु यवधणन ॥ शशवाचणनी रत ज्याचें मन ॥ ववघ्नें भीतत तयासी ॥११०॥
ृ ग्रंथवासरमणी ॥ दे खोतन ववकासती सज्जनकमशळणी ॥ जीवशशव चक्रवाकें दोनी ॥ ऐतया येती प्रीतीनें ॥११॥
तनंदक दज
ु न
ण अभक् त ॥ ते अंधारी लपती ददवांभात ॥ शशवतनंदकांसी वैकंु ठनाथ ॥ महानरकांत नेऊतन घाली ॥१२॥
ववष्णतु नंदक जे अपववत्र ॥ त्यांसी कंु भीपाक ं घाली बत्रनेत्र ॥ एवं हररहरतनंदकांसी सय
ू प
ण त्र
ु ॥ नानाप्रकारें जाच करी ॥१३॥
ब्रह्मानंदा यततवयाण ॥ श्ीभततकैलासाचळतनवाशसया ॥ श्ीधरवरदा मड
ृ ानीवप्रया ॥ तुझी लीला वदवीं तंू ॥१४॥
ृ ग्रंथ प्रचंड ॥ स्कंदपरु ाण ब्रह्मोत्तरखंड ॥ पररसोत सज्जन अखंड ॥ चतुथाणध्याय गोड हा ॥११५॥
॥ श्ीसांबसदाशशवापणणमस्तु ॥
51
ृ – अध्याय पाचवा
अध्याय पाचवा
सदाशशव अक्षरें चारी ॥ सदा उच्चारी ज्याची वैखरी ॥ जो तनत्य शशवाचणन करी ॥ तो उद्धरी बहुतां जीवा ॥१॥
बहुत प्रायक्श्चत्तांचे तनधाणर ॥ शास्त्रवतते कररती ववचार ॥ परी जे शशवनामें शद्ध
ु साचार ॥ कासया इतर साधनें त्यां ॥२॥
नामाचा मदहमा परमाद्गत ॥ त्यावरी प्रदोषव्रत आचरत ॥ त्यासी सवणशसक्ध्द प्राप्त होत ॥ सत्य सत्य बत्रवाचा ॥३॥
तुक्ष्ट पक्ु ष्ट धतृ त आयष्ु यवधणन ॥ संततत संपक्त्त ददव्यज्ञान ॥ पादहजे ततंहीं प्रदोषव्रत पण
ू ण ॥ यथासांग करावें ॥४॥
प्रदोषव्रत भावें आचररतां ॥ या जन्मीं प्रचीत पहावी तत्वतां ॥ दाररद्र्य आणण महद््वथा ॥ तनःशेष पळती षण्मासांत ॥५॥
एकसंवत्सरें होय ज्ञान ॥ द्वादशवषी महद्भानय पण
ू ण ॥ हें जो असत्य मानील व्यासवचन ॥ त्यासी बंधन कल्पांतवरी ॥६॥
त्याचा गरु
ु लदटकाच जाण ॥ त्याची दांशभक भक्तत लदटकेंच ज्ञान ॥ उमावल्लभचरणीं ज्याचे मन ॥ त्याहुतन पावन कोणी नाहीं ॥७॥
मत्ृ यु गंडांतरे दारूण ॥ प्रदोषव्रतें जाती तनरसोन ॥ येववषयीं इततहास जाण ॥ सत
ू सांगे शौनकां ॥८॥
ववदभणदेशींचा भभ
ू ज
ु ॥ सत्यरथ नामें तेजःपंज
ु ॥ सवणधमणरत पराक्रमी सहज ॥ बंदीजन वणणणती सदा ॥९॥
बहु ददवस राज्य करीत ॥ परी शशवभजनीं नाहीं रत ॥ त्यावरी शाल्वदे शींचा नप
ृ नाथ ॥ बळें आला चालतू नयां ॥१०॥
आणीक त्याचे आप्त ॥ क्षोणीपाल साह्य झाले बहुत ॥ सप्त ददवसपयंत ॥ यद्ध ु अद्भतु जाहलें ॥११॥
हा एकला ते बहुत ॥ समरभम
ू ीसी सत्यरत ॥ धारातीथी पावला मत्ृ यु ॥ शत्रु नगरांत प्रवेशले ॥१२॥
राजपत्नी गरोदर राजस ॥ पण
ू ण झाले नव मास ॥ एकलीच पायीं पळतां वनास ॥ थोर अनथण ओढवला ॥१३॥
52
परम सक
ु ु मार लावण्यहररणी ॥ कंटक सरांटे रूतती चरणीं ॥ मच्
ु छण ना येऊतन पडे धरणीं ॥ उठोतन पाहे मागें पढ
ु ें ॥१४॥
ु ती उठोतन पळत ॥ ककंवा ते ववद्यल्
शत्रु धररतील अकस्मात ॥ म्हणोतन पढ ु लता कफरत ॥ अवनीवरी वाटतसे ॥१५॥
वस्त्रें अलंकारमंडडत ॥ दहयाणऐसे दं त झळकत ॥ क्जचा मख
ु ें द ु दे खतां रततकांत ॥ तन्मय होवोतन नत्ृ य करी ॥१६॥
पहा कमाणची गती गहन ॥ क्जच्या अंगष्ु ठी न पडे सय
ू कण करण ॥ ते गरोदर दहंडे वववपन ॥ मग
ृ नेत्री गजगाशमनी ॥१७॥
वनीं दहंडे महासती ॥ जेवीं नैषरायाची दमयंती ॥ क ं शभल्लीरूपें है मवती ॥ दस्
ु तरवनी तैसी दहंडे ॥१८॥
कमणनदीच्या प्रवाही जाण ॥ पडली तीस काढील कोण ॥ असो एका वक्ष
ृ ाखाली येऊन ॥ परम व्याकुळ पडडयेली ॥१९॥
शतांचीं शतें दासी ॥ ओळं गती सदै व क्जयेपासीं ॥ इंदम
ु ती नाम क्जयेसी ॥ ते भम
ू ीवरी लोळत ॥२०॥
चहुंकडे पाहे दीनवदनीं ॥ क्जव्हा मख
ु वाळलें न शमळे पाणी ॥ तों प्रसत
ू झाली तोचच क्षणीं ॥ ददव्य पत्र
ु जन्मला ॥२१॥
तषृ न
े ें तळमळी अत्यंत ॥ कोण उदक दे ईल तेथ ॥ बाळ टाकूतन उठत बसत ॥ गेली एका सरोवरा ॥२२॥
उदकांत प्रवेशली तेच क्षणीं ॥ अंजळ
ु ी भरूतन घेततें पाणी ॥ तंव ग्राहें नेली ओढोतन ॥ ववदारूनी भक्षक्षली ॥२३॥
घोर कमांचें ववंदान ॥ वनीं एकला रडे राजनंदन ॥ तंव उमानामक ववप्रपत्नी जाण ॥ ववगंतधवा पातली ॥२४॥
माता वपता बंधु पाहीं ॥ ततयेलागीं कोणी नाहीं ॥ एका वषाणचा पत्र
ु तीसही ॥ कडडये घेवोतन आली तेथें ॥२५॥
तों नाहीं केलें नालच्छे दन ॥ ऐसें बाळ उमा दे खोन ॥ म्हणे आहा रे ऐसें पत्र
ु रत्न ॥ कोणीं टाककलें दस्
ु तर वनीं ॥२६॥
म्हणे कोण याती कोण वणण ॥ मी कैसें नेऊं उचलन
ू ॥ जावें जरी टाकून ॥ वक
ृ व्याघ्र भक्षक्षतील क ं ॥२७॥
स्तनी दाटूनी फुटला पान्हा ॥ नेत्रीं ढाळीत अश्ज
ु ीवना ॥ बाळ पढ
ु ें घेऊनी ते ललना ॥ मख
ु कमळीं स्तन लावी ॥२८॥
संशयसमद्र
ु ीं पडली वेल्हाळ ॥ म्हणे नेऊ क ं नको बाळ ॥ तंव तो कृपाळु पयःफेनधवल ॥ यततरूप धरूतन पातला ॥२९॥
उमेलागीं म्हणे बत्रपरु ारी ॥ बाळ नेई संशय न धरी ॥ महद्भानय तुझें संद
ु री ॥ क्षबत्रयराजपत्र
ु तुज सांपडला ॥३०॥
कोणासी न सांगे हे मात ॥ समान पाळीं दोघे सत
ु ॥ भणंगासी परीस होय प्राप्त ॥ तैसें तु जाहलें ॥३१॥
53
अकस्मात तनधी जोडत ॥ क ं चचंतामणण पढ
ु ें येऊतन पडत ॥ क ं मत
ृ ाच्या मख
ु ांत ॥ पडे अमत
ृ पव
ू द
ण त्तें ॥३२॥
ऐसें बोलोतन बत्रपरु ारी ॥ गुप्त झाला ते अवसरीं ॥ मग दोघे पत्र
ु घेवोतन ते नारी ॥ दे शग्रामांतरीं दहंडत ॥३३॥
ब्रह्मपत्र
ु ाचें नाम शचु चव्रत ॥ राजपत्र
ु ाचें नाम ठे ववले धमणगुप्त ॥ घरोघरी शभक्षा मागत ॥ कडडये खांदी घेऊतनंया ॥३४॥
लोक पस
ु तां उमा सांगत ॥ माझे पोटीचे दोघे सत
ु ॥ ऐसी दहंडत दहंडत ॥ एकचक्रनगरा पातली ॥३५॥
घरोघरी शभक्षा मागत ॥ तों शशवालय दे णखलें अकस्मात ॥ आंत द्ववज दाटले बहुत ॥ शांडडल्य त्यांत मख्
ु य ऋवष ॥३६॥
शशवाराधना कररती ववचधयत
ु त ॥ तों उमा आली शशवालयांत ॥ क्षण एक पज
ू ा ववलोक त ॥ तों शांडडल्य ऋषी बोशलला ॥३७॥
अहा कमण कैसें गहन ॥ हा राजपत्र
ु दहंडे दीन होऊन ॥ कैसें ववचचत्र प्राततन ॥ उमा वचन ऐकती झाली ॥३८॥
ऋषीचे चरण उमा धरीत ॥ म्हणे याचा सांगा पव
ू व
ण त्ृ तांत ॥ बत्रकालज्ञानी महासमथण ॥ भत
ू भववष्यज्ञान तुम्हां ॥३९॥
याचीं माता वपता कोण ॥ आहे त क ं पावलीं मरण ॥ यावरी शांडडल्य सांगे वतणमान ॥ याचा वपता जाण सत्यरथ ॥४०॥
तो पव
ू ी होता नप
ृ जाण ॥ प्रदोषसमयीं करी शशवाचणन ॥ तों शत्रु आले चहूंकडोन ॥ नगर त्याचें वेदढलें ॥४१॥
शत्रच
ू ी गजबज ऐकून ॥ उदठला तैसीच पज
ू ा सांडोन ॥ तंव प्रधान आला पढ
ु ें धांवोन ॥ शत्रु धरोतन आणणले ॥४२॥
त्यांचा शशरच्छे द करून ॥ पज
ू ा पण
ू ण न कररतां उन्मत्तपणें ॥ तैसाच जाऊतन करी भोजन ॥ नाहीं स्मरण ववषयांधा ॥४३॥
त्याकररतां या जन्मीं जाण ॥ सत्यरथ अल्पायष
ु ी होऊन ॥ अल्पवयांत गेला मरोन ॥ म्हणोतन पज
ू न न सोडावें ॥४४॥
याच्या मातेनें सवत माररली ॥ ती जळीं वववशी झाली ॥ पव
ू व
ण रै ें वोढोतन नेली ॥ क्रोधे भक्षक्षली ववदारूनी ॥४५॥
हा राजपत्र
ु धमणगुप्त ॥ यानें कांहीच केलें नाहीं शशवव्रत ॥ म्हणोतन मातावपतारदहत ॥ अरण्यांत पडडयेला ॥४६॥
याकररतां प्रदोषकाळीं ॥ अव्यग्र पज
ू ावा इंदम
ु ौळी ॥ पज
ू न सांडुतन कदाकाळीं ॥ सवणथाही न उठावें ॥४७॥
भवानीसी बैसवतू न कैलासनाथ ॥ प्रदोषकाळी पढ
ु ें नत्ृ य करीत ॥ वानदे वी वीणा वाजवीत ॥ वेणु परु
ु हूत वाजवीतसे ॥४८॥
अंबज
ु संभवताल सांवरी ॥ भागणवी गातसे मधरु स्वरीं ॥ मद
ृ ं ग वाजवी मधक
ु ै टभारी ॥ नत्ृ यगती पाहूतनयां ॥४९॥
54
यक्षपतत शशवप्राणशमत्र ॥ हस्त जोडोतन उभा समोर ॥ यक्षगण गंधवण ककन्नर ॥ सरु ासरु उभे असती ॥५०॥
ऐसा प्रदोषकाळींचा मदहमा ॥ अगोचर तनगमागमां ॥ मग काय बोले उमा ॥ मम पत्र
ु दररद्री कां झाला ॥५१॥
तुझ्या पत्र ू ी घेतले दष्ु ट अशमत ॥ दान केलें नाहीं ककंचचत ॥ शशवाचणन न करी कदा ॥५२॥
ु ें प्रततग्रह बहुत ॥ पव
परान्नें क्जव्हा दनध यथाथण ॥ दष्ु ट प्रततग्रहें दनध हस्त ॥ स्त्रीअशभलाषें नेत्र दनध होत ॥ मंत्रासी सामथ्यण मग कैचें ॥५३॥
मग उमेनें पत्र
ु दोन्ही ॥ घातले ऋषीचे चरणीं ॥ तेणें पंचाक्षर मंत्र उपदे शन
ु ी ॥ प्रदोषव्रत उपदे शशलें ॥५४॥
पक्षप्रदोष शतनप्रदोष ॥ मदहमा वणणणला अततववशेष ॥ तनराहार असावें त्रयोदशीस ॥ ददवसा सत्कमण आचरावें ॥५५॥
तीन घदटका झाशलया रजनी ॥ प्रदोषपज
ू ा आरं भावी प्रीतीकरूनी ॥ गोमयें भम
ू ी सारवन
ू ी ॥ ददव्यमंडप उभाररजे ॥५६॥
चचत्रववचचत्र ववतान ॥ कदण ळीस्तंभ इक्षुदंडक
े रून ॥ मंडप क जे शोभायमान ॥ रं गमाळा नानापरी ॥५७॥
शभ
ु वस्त्र नेसावें आपण ॥ शभ
ु गंध सव
ु ाससम
ु न ॥ मग शशवशलंग स्थापन
ू ॥ पज
ू ा करावी ववचधयत
ु त ॥५८॥
प्राणायाम करून दे खा ॥ अंतबाणह्य न्यास मातक
ृ ा ॥ दक्षक्षणभागीं पज
ू ावें मरु ांतका ॥ सव्यभागीं अक्नन तो ॥५९॥
वीरभद्र गजानन ॥ अष्टमहाशसक्ध्द अष्टभैरव पण
ू ण ॥ अष्टददतपालपज
ू न ॥ सप्तावरणीं शशवपज
ू ा ॥६०॥
यथासांग शशवध्यान ॥ मग करावें पज
ू न ॥ राजोपचारें सवण समपन
ूण ॥ करावें स्तवन शशवाचें ॥६१॥
जयजय गौरीनाथ तनमणळ ॥ जय जय कोदटचंद्र सश
ु ीतळ ॥ सक्च्चदानंदघन अढळ ॥ पण
ू ब्र
ण ह्म सनातन ॥६२॥
ऐसें प्रदोषव्रत ऐकवन
ू ॥ बाळ उपदे शशले दोघेजण ॥ मग ते एकमनेंकरून ॥ राहते झाले एकचक्र ं ॥६३॥
चार मदहनेपयंत ॥ दोघेही आचरतीप्रदोषव्रत ॥ गुरुवचने यथाथण ॥ शशवपज
ू न कररती पै ॥६४॥
शशवपज
ू ा न द्यावी सवणथा ॥ न द्यावे प्रसादतीथाण ॥ शतब्रह्महत्यांचें पाप माथां ॥ होय सांगता शांडडल्य ॥६५॥
सवण पापांहूतन पाप थोर ॥ शशवपज
ू ेचा अपहार ॥ असो ते दोघे ककशोर ॥ सदा सादर ॥ शशवभजनीं ॥६६॥
ब्रह्मपत्र
ु शचु चव्रत ॥ एकला नदीतीरीं क्र डत ॥ दरडी ढांसळतां अकस्मात ॥ द्रव्यघट सांपडला ॥६७॥
55
घरासी आला घेऊन ॥ माता संतोषली दे खोन ॥ म्हणे प्रदोषव्रताचा मदहमा जाण ॥ ऐश्वयण चढत चाशललें ॥६८॥
राजपत्र
ु ास म्हणे ते समयीं ॥ अधण द्रव्यववभाग घेई ॥ थेरू म्हणे सहसाही ॥ ववभाग न घेई अग्रजा ॥६९॥
या अवनींतील धन ॥ आमच
ु ें चच आहे संपण
ू ण ॥ असो ते दोघे शशवध्यान शशवस्मरण ॥ न ववसरती कदाही ॥७०॥
यावरी एकदां दोघेजण ॥ गेले वनववहारालागून ॥ तों गंधवणकन्या येऊन ॥ क्र डतां दृष्टीं दे णखल्या ॥७१॥
दोघेपाहती दरू
ु नी ॥ परम संद
ु र लावण्यखाणी ॥ शचु चव्रत म्हणे राजपत्र
ु ालागन
ु ी ॥ परदारा नयनी न पहाव्या ॥७२॥
दशणने हरती चचत्त ॥ स्पशणनें बळ वीयण हरीत ॥ कौदटल्यदं भसयत
ु त ॥ महाअनथणकाररणी ॥७३॥
ब्रह्मसत
ु ासी तेथें ठे ऊन ॥ राजपत्र
ु चाशलला सल
ु क्षण ॥ स्वरूप संद
ु र मन्मथाहून ॥ आकणणनयन कोमलांग ॥७४॥
जवळी येवोतन पाहात ॥ तंव मख्
ु य नातयका ववराक्जत ॥ अंशम
ु ती नामें ववख्यात ॥ गंधवणकन्या पतद्मनी ॥७५॥
कोद्रववणनामा गंधवणपती ॥ त्याची कन्या अंशम
ु ती ॥ वपता पस
ु े महे षाप्रती ॥ हे कन्या अपूण कोणातें ॥७६॥
मग बोले दहमनगजामात ॥ धमणगुप्त सत्यरथाचा सत
ु ॥ तो माझा परम भतत ॥ त्यासी दे ई अंशम
ु ती ॥७७॥
हे पव
ू ीचें शशववचन ॥ असो यावरी अंशम
ु ती पाहे दरु ोन ॥ न्याहाळीत राजनंदन ॥ वाटे पंचबाण दस
ु रा ॥७८॥
क्षीरशसंधंत
ू रोदहणीरमण ॥ काय आला कलंक धव
ु ोन ॥ तैसें राजपत्र
ु ाचें वदन ॥ अंशम
ु ती न्याहाळी ॥७९॥
बक्त्तसलक्षण संयत
ु त ॥ अजानब
ु ाहू चापशरमंडडत ॥ ववशाळ वक्षःस्थळ चालत ॥ कररनायक ॥ ज्यापरी ॥८०॥
ऐसा तो गण
ु ाढ्य दे खतू न त्वररत ॥ अंशम
ु ती सखयांप्रतत सांगत ॥ तम्
ु ही दज्
ु या वनाप्रतत जाऊतन समस्त ॥ सम
ु नें आणावी सव
ु ासें ॥८१॥
अवश्य म्हणोतन त्या ललना ॥ जात्या झाल्या आणणका वना ॥ अंशम
ु ती एकली जाणा ॥ राजपत्र
ु ा खण
ु ावीत ॥८२॥
भरु
ू हपल्लव पसरून ॥ एकांती घातलें आसन ॥ वरी वक्ष
ृ डाहाशळया भेदन
ू ॥ भम
ू ीवरी पसररल्या ॥८३॥
असो तेथें बैसला येऊन ॥ राजपत्र
ु सहु ास्यवदन ॥ ववशाळ भाळ आकणणनयन ॥ आरतत ओष्ठ सक
ु ु मार ॥८४॥
मंजुळभावषणी नेत्रकटाक्षबाणीं ॥ ववंचधली ते लावण्यहररणी ॥ मनोजमच्
ू छण ना सांवरूनी ॥ वतणमान पस
ु े तयातें ॥८५॥
56
श्ंग
ु ारसहोवरा तुजपासीं ॥ मी वास करीन राजहं सी ॥ दे खतां तव वदन ददव्यशशी ॥ मम मानसचकोर नत्ृ य करी ॥८६॥
तव मख
ु ाब्ज दे खतां आनंद ॥ झेंपावती मम नेत्रशमशलंद ॥ क ं तव वचन गजणता अंबद
ु ॥ मम चचत्तशशखी नत्ृ य करी ॥८७॥
कववगुरूंहुतन तेज ववशाळ ॥ आत्मकंठीची कादढली मत
ु ताफळमाळ ॥ कंठी सद
ू ली तत्काळ ॥ चरणीं भाळ ठे वीत ॥८८॥
म्हणे मी कायावाचामनेंकरून ॥ तुझी ललना झालें पण
ू ण ॥ यावरी धमणगुप्त वचन ॥ काय बोलता जाहला ॥८९॥
मी जनकजननीववरदहत ॥ राज्यभ्रष्ठ दररद्री अत्यंत ॥ तव वपत्यासी कळतां मात ॥ घडे कैसें वरानने ॥९०॥
यावरी म्हणे अंशम
ु ती ॥ तीन ददवसां येईन या स्थळाप्रती ॥ तम्
ु हीं यावें शीघ्रगती ॥ लननशसक्ध्द साधावया ॥९१॥
ऐसें बोलन
ू ते चातुयरण ाशी ॥ वेगें आली वपतयापाशीं ॥ झालें वतणमान सांगे त्यासी ॥ तो परम मानसी संतोषला ॥९२॥
राजपत्र
ु गेला परतोन ॥ बंधप्र
ु ती सांगे सवण वतणमान ॥ शांडडल्यगुरूचें वचन स्मरून ॥ म्हणती प्रसाद पण
ू ण त्याचा हा ॥९३॥
गुरुचरणीं ज्याचें मन ॥ त्यासी ऐश्वयाणसी काय न्यन
ू ॥ काळमत्ृ यभ
ु यापासन
ू ॥ सवणदा रक्षी दे शशक तो ॥९४॥
यावरी ते दोघे बंधु येऊन ॥ मातेसी सांगती वतणमान ॥ येरी म्हणे धन्य धन्य शशवभजन ॥ फळ दे ते चाशललें ॥९५॥
यावरी ततसरे ददवशीं ॥ दोघेही गेले त्या वनासी ॥ गंधवणराज सहपररवारें सी ॥ सवण सामग्री घेऊतन आला ॥९६॥
दृष्टी दे खतां जामात ॥ गंधवण आनंदसमद्र
ु ीं पोहत ॥ छत्र सेना सख
ु ासन त्वररत ॥ धाडूतन उमा आणववली ॥९७॥
यावरी यथासांग लनन ॥ चारी ददवस पण
ू ण ॥ कोणी एक पदाथण न्यन
ू ॥ पडडला नाहीं तेधवां ॥९८॥
स्वगीच्या ददव ्य वस्तु अमोशलक सतेज ॥ ववदहणीस दे त गंधवणराज ॥ लक्ष रथ दहा सहस्त्र गज ॥ तेजःपज
ंु एक लक्ष वाजी ॥९९॥
एक लक्ष दास दासी ॥ अक्षय कोश रत्नराशी ॥ अक्षय भाते दे त शक्ततसी ॥ ददव्य चाप बहुसाल ॥१००॥
अपार सेना संगे दे त ॥ एक सेनापततगंधवण बशळवंत ॥ उमा दोघां पत्र
ु ांसववेत ॥ मान दे वोतन बोलववली ॥१॥
सख
ु ासनारूढ अंशम
ु ती ॥ पतीसवें चालली शीघ्रगती ॥ कनकवेत्रपाणी पढ
ु ें धांवती ॥ वाहनासवें क्जयेच्या ॥२॥
चतुववणध वाद्यांचे गजर ॥ चतुरंग चाशलला दळभार ॥ येऊतन वेदढलें ववदभणनगर ॥ सत्यरथ वपतयांचें ॥३॥
57
नगरदग
ु ाणवरूतन अपार ॥ उल्हाटयंत्राचा होत भडडगार ॥ परीगंधवाणचें बळ फार ॥ घेतलें नगर क्षणाधे ॥४॥
जेणें पव
ू ी वपता माररला जाण ॥ त्याचें नाम दम
ु ष
ण ण
ण ॥ तो क्जताचच धरूतन जाण ॥ आपला करून सोडडला ॥५॥
दे शोदे शींचे प्रजाजन ॥ धांवती करभार घेऊन ॥ उत्तम मह
ु ू तण पाहू ॥ शसंहासनारूढ जाहला ॥६॥
माता उमा बंधौ शचु चव्रत ॥ त्यांसमवेत राज्य करीत ॥ दहा सहस्त्र वषेपयंत ॥ यशवंत राज्य केलें ॥७॥
शांडडल्य गरु
ु आणन
ू ॥ शतपद्म अवपणलें धन ॥ रत्नाशभषेक करून ॥ अलंकार वस्त्रे दीधलीं ॥८॥
दशु भणक्ष जळशोष अवषणण ॥ आचध व्याचध वैवध्य मरण ॥ दःु ख शोक कलह ववघ्न ॥ राज्यांततू न पळालीं ॥९॥
प्रजा भद
ू े व दायाद ॥ दे ती रायासी आशशवाणद ॥ कोणासही नाहीं खेद ॥ सदा आनंद घरोघरी ॥१०॥
ऐसा अंशम
ु ती समवेत ॥ धमणगुप्त राज्य करीत ॥ यौवराज्य शचु चव्रतातें दे त ॥ पाररपत्य सवण करी ॥११॥
ऐसें दहा सहस्त्र वषे राज्य करून ॥ सद
ु त्तपत्र
ु ासी राज्य दे ऊन ॥ चचंतततां मनीं उमाधवचरण ॥ ददव्य ववमान धाडडलें ॥१२॥
ददव्य दे ह पावोतन नप
ृ ती ॥ माताबंधस
ु मवेत अंशम
ु ती ॥ शशवाववमानीं बैसती ॥ करीत स्तुतत शशवाची ॥१३॥
कैलासपदासी जाऊन ॥ जगदात्मा शशव ववलोकून ॥ जयजयकार करून ॥ लोटांगणे घाशलती ॥१४॥
दीनबंधु जगन्नाथ ॥ पतततपावन कृपावंत ॥ हृदयीं धरूनी समस्त ॥ अक्षयपदीं स्थावपलीं ॥१५॥
हें धमणगप्ु तांचें आख्यान ॥ कररती श्वण पठण ॥ लेखन रक्षण अनम
ु ोदन ॥ तरी पंचवदन रक्षी तयां ॥१६॥
सकळ पापां होय क्षय ॥ जेथें जाय तेथें ववजय ॥ धनधान्यवक्ृ ध्द होय ॥ ऋण जाय तनरसन
ु ी ॥१७॥
प्रदोषमदहमा अद्भत
ु ॥ जे आचरती ऐकूतन ग्रंथ ॥ तेथें कैचें दाररद्र मत्ृ य ॥ सत्यसत्य बत्रवाचा ॥१८॥
ज्याच्या घरीं शशवलीलामत
ृ ग्रंथ ॥ त्याची शशव पाठी राखीत ॥ सदा दहंडे उमाकांत ॥ अंती शशवपद प्राप्त तया ॥१९॥
हा ग्रंथ आम्रवक्ष
ृ सरु स ॥ पद्मरचनाफळें आलीं पाडास ॥ कुतकणवादी जे वायस ॥ मख
ु रोग त्यांस नावडे ॥१२०॥
जयजय ब्रह्मानंदा ववरूपक्षा ॥ श्ीधरवरद सवणसाक्षा ॥ दष्ु टकमणमोचका कमाणध्यक्षा ॥ न येसी लक्षा तनगमागमा ॥२१॥
58
ृ ग्रंथ प्रचंड ॥ स्कंदपरु ाण ब्रह्मोत्तरखंड ॥ पररसोत सज्जन अखंड ॥ पंचमोध्याय गोड हा ॥१२२॥
इतत पंचमोऽध्यायः ॥५॥
॥श्ीसांबसदाशशवापणणमस्तु ॥
59
ृ – अध्याय सहावा
अध्य य सह व
श्रीगणेशाय नम: ॥
जय जय मदनाांतक मनमोहना ॥ मदमत्सरकाननदहना ॥ हे भवभयपाशशनकांृ तना भवानीरांजना भयहारका ॥१॥
शहमाशद्रजामाता गांगार्रा ॥ शसांर्रु वदनजनका कपणरु गौरा ॥ पद्मनाभमनरांजना शिपरु हरा ॥ शिदोषशमना शिभवु नेशा ॥२॥
नीलग्रीवा सहु ास्यवदना ॥ नांदीवहना अांर्कमदना ॥ गजाांतका दक्षक्रतदु लना ॥ दानवदमना दयाशनर्े ॥३॥
अशमतभक्तशियकरा ॥ ताशिकाांतकपज्ू य शितापहरा ॥ तझु े गणु वणाणवया दशशतवक्रा ॥ शशक्त नव्हेशच सवणथा ॥४॥
शनत्य शाांत शनशवणकल्प शनरांजना ॥ आशा पाशमरशहत शवरक्त पणू ाण ॥ शनजभक्तपाशशवमोचना ॥ जन्ममरणमोचक जो ॥५॥
जे शवषय कामनायक्त ु ॥ तजु स्वामी अनन्य भजत ॥ त्याांसी परु शवसी शवषयपदाथण ॥ जे जे इशचछत सवणही ॥६॥
सकामासी कामना परु वनु ॥ तांु शनजध्यानीं लाशवसी मन ॥ ते परम शवरक्त होऊन ॥ पद शनवाणण पावती ॥७॥
सोमवार शशवरािी िदोष ॥ आचरताां तरले असख्ां य स्त्ीपरुु ष ॥ येचशवषयीं कथा शनदोष ॥ सतू साांगे शौनकाशदकाां ॥८॥
आयाणवतण देश पशवि ॥ तेथींचा शचिवमाण नाम नपृ वर ॥ जैसे पवु ी नल हररश्चद्रां ॥ तैसा पण्ु यशील ितापी ॥९॥
जैसा जनक रक्षी बाळ स्नेहाळ ॥ तैसा गोशविपाळक नपृ ाळ ॥ दष्टु दजु णन शिु खळ ॥ त्याांसी काळ दडां ावया ॥१०॥
ियत्नाशवषयीं जैसा भगीरथ ॥ बळास उपशमजे वायसु तु ॥ समगभमू ीस भागणव अशजत ॥ शवरोचनात्मज दानाशवषयीं ॥११॥
शशव आशण श्रीर्र ॥ त्याांचया भशक्तसी तत्पर ॥ त्यास झाले बहुत पिु ॥ शपतयातल्ु य ितापी ॥१२॥
बहुत नवस कररताां पचवदन ॥ एक कन्या झाली शभु ानना ॥ सल ु ोचना नैषर्अगां ना ॥ उपमेस शतचया न पसु ती ॥१३॥
तारकाररजनकशिशु िया ॥ विृ ाररशिजु नकजाया ॥ उपमा देताां शिजराजभायाण ॥ बहुत वािती हळुवि ॥१४॥
ते अपर िशतम भागणवीची ॥ उपमा साजे हैमवतीची ॥ कीं द्रुशहणजाया पिु ी शमिाची ॥ उपमा साच द्यावी तीतें ॥१५॥
60
कलांकरशहत रोशहणीर्व ॥ तैसा मख ु शशश अशभनव ॥ िैलोर्कयसौदयण गाळूशन सवण ॥ ओशतली वािे कमलोद्भवे ॥१६॥
शतचया जन्मकाळीं शिज सवण ॥ जातक वशणणती अशभनव ॥ शचिवमाण रायासी अपवू ण ॥ सख ु वािलें बहुतशच ॥१७॥
एक शिज वोले सत्य वाणी ॥ ही होईल पथ्ृ वीची स्वाशमणी ॥ दहा सहस्त् वषे काशमनी ॥ राज्य करील अवनीचें ॥१८॥
ऐकताां तोषला राव बहुत ॥ शिजाांस र्न वस्त्ें अलांकार देत ज्याणें जें मागीतलें ते उरवीत ॥ नाहीं नेदीं न म्हणेशच ॥१९॥
शतचें नाम सीमांशतनी ॥ सीमा स्वरुपाची झाली तेथनू ी ॥ लावण्यगांगा चातयु ख ण ाणी ॥ शारदेऐसी जाशणजे ॥२०॥
राव सांतोषें कोंदला बहुत ॥ तों अमतृ ाांत शवषशबांदु पडत ॥ तैसा एक पांशडत ॥ भशवष्याथण बोशलला ॥२१॥
चवदावे वषी सीमशां तनीसी ॥ वैर्व्य येईल शनश्चयेसी ॥ ऐसें ऐकताां राव मानसीं ॥ उशिग्न बहुत जाहला ॥२२॥
वािे वज्र पशडलें अगां ावरी ॥ कीं सौदाशमनी कोसळली शशरीं ॥ शकांवा काशळजी घातली सरु ी ॥ तैसें झालें रायासी ॥२३॥
पढु ती बोले तो ब्राह्मण ॥ राया शशवदयेंकरून ॥ होईल सौभाग्यवर्णन ॥ सत्य सत्य शिवाचा ॥२४॥
शवि सदना गेले सवेग ॥ रायासी लागला शचांतारोग ॥ तांव ती शभु ाांगी उिेग ॥ रशहत उपवर जाहली ॥२५॥
सकळकळािवीण ॥ चातयु णखाणीचें शदव्य रत्न ॥ शतचें ऐकताां सस्ु वर गायन ॥ र्ररती मौन कोशकळा ॥२६॥
अगां ीचा सवु ास पाहन ॥ कस्तरू ीमगृ घेती रान ॥ शपतयास आवडे िाणाांहन ॥ पाहताां नयन न र्ाती ॥२७॥
वदन पाहशन रशतपशत लशज्जत ॥ कशि देखोशन हरर वदन न दाखवीत ॥ गमन देखोशन लपत ॥ मराळ मानससरोवरीं ॥२८॥
क्षण एक चाले गजगती ॥ देखोशन शांकला कररपती ॥ कुरळ के श देखोशन भ्रमरपांशक्त ॥ रुांजी घाशलती सवु ासा ॥२९॥
कमळ मगृ मीन खजां न ॥ लशज्जत देखोशन शजचे नयन ॥ वेणीची आकृती पाहन ॥ भजु ांग शववरी दडाले ॥३०॥
या वक्ष
ृ ावरूशन त्या वक्षृ ीं देख ॥ शक ु पळती पाहताां नाशसक ॥ शबांबफळें अशत सरु े ख ॥ लशज्जत अर्र देखताां ॥३१॥
पर्कवदाशडांबबीज सरु ां ग बहुत ॥ त्याांस लाजशवती शजचे दतां ॥ कुच देखोशन कमडां लु शशां कत ॥ स्वरूप अद्भुत वणणू शकती ॥३२॥
तनचु ा सवु ास अत्यांत ॥ जाय दशयोजनपयणत ॥ सयू णिभासम काांशत भासत ॥ शशशसम मनोरमा ॥३३॥
61
झाली असताां उपवर ॥ शतचया पशद्मणीसख्या सांदु र ॥ शकन्नरकन्या मनोहर ॥ गायन कररती शतजपासीं ॥३४॥
त्याांचया मख ु क
े रोनी वाताण ऐके सीमांशतनी ॥ चतदु शण वषी आपणालागनु ी ॥ वैर्व्य कशथलें ऋषीनें ॥३५॥
परम सतां ाप पावली ते समयीं ॥ याज्ञवल्र्कयाची स्त्ी मैियी ॥ शतचे पाय र्रूशन लवलाहीं ॥ पसु े सद्गद होवोशनयाां ॥३६॥
सौभाग्यवर्णव्रत ॥ माये कोणतें साांग त्वररत ॥ कोणतें पजू ांू दैवत ॥ कोणत्या गरू
ु सी शरण जाऊां ॥३७॥
साांगीतला सकळ वत्तृ ाांत ॥ चवदावे वषी वैर्व्य यथाथण ॥ मग मैियी बोलत ॥ र्रीं व्रत सोमवार ॥३८॥
साांगे शशवमांि पांचाक्षरी ॥ ताांशिक शक्रया सवण श्रतु करी ॥ शनशी झाशलया पजू ावा शििरारी ॥ षोडशोपचारे सिेम ॥३९॥
म्हणे तजु द:ु ख झालें जरी िाि ॥ तरी न सोडीं हें व्रत ॥ ब्राह्मणभोजन दपां त्य बहुत ॥ पजू ीं माये अत्यादरें ॥४०॥
पशडले द:ु खाचे पवणत ॥ तरी िाकांू नको हें व्रत ॥ उबग न र्रीं मनाांत ॥ बोल न ठे वीं व्रतातें ॥४१॥
त्यावरी नैषर्राज नळ जाण ॥ त्याचा पिु इद्रां सेन ॥ त्याचा तनय शचिानांद सजु ाण ॥ के वळ मदन दसू रा ॥४२॥
चतःु षशष्टकळायक्त ु । जैसा शपतामह नळ शवख्यात ॥ सवणलक्षणी शदसे मांशडत ॥ शचिाांगद तैसाशच ॥४३॥
कांु शभनी शोशर्ली समग्र ॥ परी त्याहशन नाही सांदु र ॥ तो तीस योशजला वर ॥ राशी नक्षि पाहनी ॥४४॥
इकडे सीमशां तनी आचरे व्रत ॥ साांशगतल्याहशन शवशेष करीत ॥ आठ शदवसा अकरा शत ॥ दपां त्ये पजू ीत वस्त्ालांकारे ॥४५॥
आणीकही ब्राह्मणभोजन ॥ आल्या अशतथा देत अन्न ॥ साांग करी शशवपजू न जागरण सोमशनशी ॥४६॥
पांचसिू ी शशवशलांग ॥ मशणमय शशवसदन सरु ां ग ॥ कोणी एक न्यनू िसांग ॥ न घडे सीमांशतनीपासनू ी ॥४७॥
शशवास अशभषेशकता पापसांहार ॥ शशवपजू ने साम्राज्य अपार ॥ गांर्ाक्षता माला पररकर ॥ सौभाग्यवर्णन त्याकररता ॥४८॥
शशवापढु े र्पू जाशळता बहुवस ॥ तेणे आगां होय सवु ास ॥ दीप चालशवता वश ां ॥ वर्णमान होय पै ॥४९॥
आणीकही दीपाचा गणु ॥ काांशत शवशेष आयष्ु यवर्णन ॥ नैवेद्ये भाग्य पणू ण ॥ वर्णमान लक्ष्मी होय ॥५०॥
ताांबल
ू दाने यथाथण ॥ शसद्ध चारी परुु षाथण ॥ नमस्कारे आरोग्य होत ॥ िदशक्षणे भ्रम नासे ॥५१॥
62
जपे सार्े महाशसद्धी ॥ होमहवने होय कोशवद्ध ृ ी ॥ कीतणन कररता कृपाशनर्ी ॥ साांगे ठाके पढु े उभा ॥५२॥
ध्याने होय महाज्ञान ॥ श्रवणे आशर्व्याशर्हरण ॥ नत्ृ य कररता जन्ममरण ॥ घजू णिी दरू करीतसे ॥५३॥
ततां शवततां घन सस्ु वर ॥ शशविीत्यथण कररता वाद्य समग्र ॥ तेणे कांठ सरु स कीशतण अपार ॥ रत्नदाने नेि शदव्य होती ॥५४॥
एवां सवण अलांकार वाहता ॥ सवािंठाई जयलाभ तत्त्वता ॥ ब्राह्मणभोजन कररता ॥ वशणणले सवण िाि होय ॥५५॥
मैिेयीने पवू ी व्रत ॥ सीमांशतनीसी साांशगतले समस्त ॥ त्याहशन ते शवशेष आचरत ॥ शशव पशू जत आदरे ॥५६॥
त्यावरी नैषर्ाचा पाि ॥ शचिाांगदनामे गणु गांभीर ॥ त्यासी आणोशनया सादर ॥ सीमांशतनी दीर्ली ॥५७॥
चारी शदवसपयिंत ॥ सोहळा झाला जो अद्भुत ॥ तो वशणणता ग्रथां यथाथण ॥ पसरे ल समद्रु ाऐसा ॥५८॥
सहस्त् अबणदु े र्न जाणा ॥ राये शदर्ले वरदशक्षणा ॥ वस्त्े अलांकार नवरत्ना ॥ गणना कोण न करवे ॥५९॥
अश्वशाळा गजशाळा ॥ रत्नखशचत याने शवशाळा ॥ शचिशाळा नत्ृ यशाळा ॥ आांदण शदर्ले जामाता ॥६०॥
चारी शदवसपयिंत ॥ चारी वणण के ले तिृ ॥ शविा दशक्षणा शदर्ली अपररशमत ॥ नेता शिज कांिाळती ॥६१॥
आश्रमा र्न नेता ब्राह्मण ॥ वािेस िाशकती न नेववे म्हणनू ॥ याचका मख ु ी हेशच वचन ॥ परु े परु े शकती न्यावे ॥६२॥
रायाचा औदायणकृशान ॥ दाररद्र्यरान िाशकले जाळून ॥ दरु ाशा दष्ु कांिकवन ॥ दग्र् झाले मळ ु ीहनी ॥६३॥
र्नमेघ वषणता अपार ॥ दाररद्र्यर्रु ोळा बैसला समग्र ॥ याचकतशृ ितणु ाांकुर ॥ िविवीत शवरूढले ॥६४॥
असो नैषर्परु ींचे जन ॥ पाहाती सीमांशतनीचे वदन ॥ इदां क ु ळा षोडश शचरून ॥ शिज ओशतले बत्तीस ॥६५॥
कलांक काढूशन शनःशेष ॥ शिजसांर्ी भरल्या राजस ॥ मख ु ींचे शनघता श्वासोच्वास ॥ सगु ांर्राज तोशच वािे ॥६६॥
जलजमख ु ी जलजकांठ ॥ जलजमाला तेज वररष्ठ ॥ जलजशनांबपिे करूशन एकवि ॥ ओवाळुनी िाशकती शशशमख ु ा ॥६७॥
असो साडे झाशलया पणू ण ॥ नैषर्देशा गेला इद्रां सेन ॥ सकळ वहाणडी अनशु दन ॥ सौंदयण वशणणती सीमशां तनीचे ॥६८॥
शवजयादशमी दीपावळी लक्षनू ॥ जामात राहशवला मानेकरून ॥ शकतीएक शदवस घेतला ठे वनू ॥ शचिवमाणराजेंद्रे ॥६९॥
63
जैसा श्रीरांग आशण इशां दरा ॥ तैसा जोडा शदसे साशजरा ॥ नाना उपचार वर्वू रा ॥ समयोशचत करी बह ॥७०॥
कोणे एके शदवसी शचिाांगद ॥ सवे घेऊशन सेवकवदांृ ॥ र्रु ां र्र सेना अगार् ॥ जात मगृ येलागनु ी ॥७१॥
वनी खेळता श्रमला फार ॥ र्मण आला ति शरीर ॥ जाणोशन नौका सदांु र ॥ यमनु ाडोही घातली ॥७२॥
त्यात मख्ु य सेवक घेऊन ॥ बैसला शचिाांगद गणु शनर्ान ॥ आवले आवशलती चहक ां डून ॥ कौतक
ु े भाषण कररताती ॥७३॥
कृताांतभशगनीचे उदक ॥ कृष्णवरण् भयानक ॥ त्या उदकाचा अांत सम्यक ॥ कर्ी कोणी न घेतला ॥७४॥
तो िभांजन सिु ला अद्बुत ॥ नौका तेथे डळमळीत ॥ आवले आक्रोश बोलत ॥ नौका बडु ाली म्हणोशनया ॥७५॥
भयभीत झाले समस्त ॥ नौका बडु ाली अकस्मात ॥ एकशच वतणला आकाांत ॥ नाही अतां महाशब्दा ॥७६॥
तीरी सेना होती अपार ॥ शतचया दःु खाशस नाही पार ॥ शचिागां दाचे पाशठराखे वीर ॥ आकाांत कररती एकसरे ॥७७॥
सेवक र्ावती हाक फोडीत ॥ शचिवम्याणसी जाणशवती मात ॥ राव वक्षःस्थळ बडवीत ॥ चरणी र्ावत यमनु ातीरी ॥७८॥
शशशवके माजी बैसोनी ॥ मातेसमवेत सीमांशतनी ॥ र्ावत आली तेच क्षणी ॥ पडती र्रणी सवणही ॥७९॥
दःु खाणणवी पडली एकसरी ॥ तेथे कोणासी कोण सावरी ॥ सीमांशतनी पडली अवनीवरी ॥ शपता सावरी शतयेसी ॥ ॥८०॥
माता र्ावोशन उठाउठी ॥ कन्येचया गळा घाली शमठी ॥ शोक करी तेणे सष्टृ ी ॥ आकाांत एकशच वतणला ॥८१॥
सीमांशिनीचा शोक ऐकोनी ॥ डळमळू लागली कांु शभनी ॥ मेशदनीवसनाचे पाणी ॥ ति झाले एकसरे ॥८२॥
पशु पक्षी वनचरे समस्त ॥ वक्ष ृ गल्ु म लता पवणत ॥ त्याांसही शोक अत्यांत ॥ सीमांशतनीसी पाहता ॥८३॥
शोके मचू छण ना येऊनी ॥ शनचेशष्टत पडली सीमांशतनी ॥ तो इद्रां सेनासशहत गशृ हणी ॥ आली वाताण ऐकोशनया ॥८४॥
अवघी झाली एकि ॥ दःु खाणणवाचा न लागे पार ॥ स्नषु ेते देखोशन श्वशरु ॥ शोकाग्नीने कवशळला ॥८५॥
शचिाांगदाची माता पडली शक्षती ॥ शतचे नाम लावण्यवती ॥ सकळ शस्त्या सावररती ॥ नाही शमती शोकासी ॥८६॥
मशृ त्तका घेवोशन हस्तकी ॥ लावण्यवती घाली मख ु ी ॥ म्हणे गहन पवू णकमण की ॥ शोक झाला यथाथण ॥८७॥
64
माझा एकुलता एक बाळ ॥ शचिाांगद परम स्नेहाळ ॥ पवू पण ापाचे हे फळ ॥ काशलांदी काळ झाली आम्हा ॥८८॥
माझी अांर्ाची काठी पाही ॥ कोणे बडु शवली यमनु ाडोही ॥ मज अनाथाची गाठी पाही ॥ कोणे सोशडली शनदणये ॥८९॥
माझा दावा गे राजहसां ॥ कोणे नेले गे माझे पाडस ॥ माझा शचिाांगद डोळस ॥ कोणे चोरून नेला गे ॥९०॥
म्हणे म्या पवू ी काय के ले ॥ िदोषव्रत मध्येच िाशकले ॥ की शशवरािीस अन्न घेतले ॥ की व्रतमोशडले सोमवार ॥९१॥
की रमार्व उमार्व ॥ यात के ला भेदभाव ॥ की हररहरकीतणनगौरव ॥ कथारांग उचछे शदला ॥९२॥
की पांशक्तभेद के ला शनःशेष ॥ की सांतमहतां ा लाशवला दोष ॥ की परर्नाचा अशभलाष ॥ के ला पवू ी म्या वािे ॥९३॥
की दान देते म्हणवनू ॥ ब्राह्मणासी चाळशवले बहुत शदन ॥ की दाता देता दान ॥ के ले शवघ्न म्या पवू ी ॥९४॥
कोणाचया मख ु ींचा घास काशढला ॥ की गरुु द्रोह पवू ी मज घडला ॥ की पािी ब्राह्मण बैसला ॥ तो बाहेर घातला उठवनू ी ॥९५॥
की कुरांगीपाडसा शवघडशवले ॥ की पररव्राजकािशत शनांशदले ॥ तरी ऐसे शनर्ान गेले ॥ त्याच दोषास्तव वािे ॥९६॥
असो िर्ानवगी सावरूनी ॥ सहपररवारे शचिवमाण सीमांशतनी ॥ स्वनगरासी नेवोनी ॥ शनजसदनी राहशवली ॥९७॥
इद्रां सेन लावण्यवती ॥ शोके सांति नगरा जाती ॥ तव दायाद येऊशन पापमती ॥ राज्य सवण घेतले ॥९८॥
मग इद्रां सेन लावण्यवती ॥ देशाांतरा पळोशन जाती ॥ तेथोशनही शिु र्रून आशणती ॥ बांदी घाशलती दृढ तेव्हा ॥९९॥
इकडे सीमांशतनी व्रत ॥ न सोडी अत्यादरे करीत ॥ एकादशशत दपां त्य ॥ पजू ी सांयक्त ु शवर्ीने ॥१००॥
सवणही भोग वजणशू न जाण ॥ याशमनीशदनी शनत्य करी शशवस्मरण ॥ तीन वषे झाली पणू ण ॥ यावरी वतणमान ऐका पढु े ॥१॥
इकडे शचिाांगद यमनु ेत बडु ाला ॥ नागकन्याांनी पाताळी नेला ॥ नागभवु नीची पाहता लीला ॥ तिस्थ झाला राजपिु ॥२॥
शदव्य नारी देशखल्या नाशगणी ॥ पशद्मनी हशस्तनी शचशिणी ॥ शशां खनी अशतचतरु भाशमनी ॥ सवु ास अगां ी ज्याशचया ॥३॥
ज्याांचया पदनखी शनरांतर ॥ गजांु ारव कररती भ्रमर ॥ ज्याांचा देखता वदनचद्रां ॥ तपस्वीचकोर वेर्ले ॥४॥
नवरत्नाांचे खडे ॥ पसरले तेथे चहुकडे ॥ स्वगणसख
ु ाहशन आवडे ॥ पाताळभवु न पाहता ॥५॥
65
तक्षक नागराज िशसद्ध ॥ त्यापढु े उभा के ला शचिाांगद ॥ साष्टाांग नमीत सद्गद ॥ होवोशन स्तशु त करीतसे ॥६॥
शनभणय तेथे राजसतु ॥ तक्षक वतणमान पसु त ॥ जे जे वतणले समस्त ॥ के ले श्रतु शचिाांगदे ॥७॥
मागतु ी नागराज झाला बोलता ॥ तम्ु ही कोण्या दैवतासी भजता ॥ यावरी शशवमशहमा तत्त्वता ॥ झाला वशणणता शचिाांगद ॥८॥
िकृशत परुु ष दोघेजणे ॥ शनशमणली इचछामािे जेणे ॥ अनांत ब्रह्माांडे िीतीने ॥ रशचयेली हेळामािे ॥९॥
इचछा परतता जाण ॥ अनांत ब्रह्माांडे िाकी मोडून ॥ िकृशतपरुु षात होती लीन ॥ पांचभतू े तत्त्वाांसशहत ॥११०॥
मग दोघे एकिीती ॥ आशदपरुु षाांमाजी सामावती ॥ तो सदाशशव शनशश्चती ॥ आम्ही भजतो तयाते ॥११॥
ज्याचया मायेपासनू ॥ झाले हे शिमशू तण शिगणु ॥ त्या सत्त्वाांशेकरून ॥ शवष्णु जेणे शनशमणला ॥१२॥
रजाांशे के ले शवरांचीस ॥ तमाांशे रुद्र तामस ॥ तो शशव परु ाणपरुु ष ॥ आम्ही भजतो सवणदा ॥१३॥
पाताळ अांतररक्ष दशशदशा शिभवु न ॥ पांचतत्त्व सररता मेशदनीवसणन ॥ भस्म लोष्ट अष्टर्ातु व्यापनू ॥ उरला तो शशव भजतो आम्ही ॥१४॥
अष्टादश वनस्पशत सवण बीजे ॥ आकारा आली सहजे ॥ व्याशपले जेणे कै लासराजे ॥ त्याचे उपासक आम्ही असो ॥१५॥
ज्याचे नेि सयू ण जाण ॥ रोशहणीवर ज्याचे मन ॥ रमारमण ज्याचे अांतःकरण ॥ बशु द्ध द्रुशहण जयाची ॥१६॥
अहक ां ार ज्याचा रुद्र ॥ पाणी जयाचे परु ां दर ॥ कृताांत दाढा तीव्र ॥ शवरािपरुु ष सवणही जो ॥१७॥
एवां शजतक ु े देवताचक्र ॥ ते शशवाचे अवयव समग्र ॥ एकादश रुद्र िादश शमि ॥ उभे त्यापढु े कर जोडूनी ॥१८॥
ऐसे ज्याचे गणु अपार ॥ मी काय वणणू मानव पामर ॥ त्याचया दासाांचे दास शकांकर ॥ आम्ही असो कश्यपात्मजा ॥१९॥
ऐसे वचन ऐकूशन सतेज ॥ परम सांतोषला ददां शक ू राज ॥ क्षेमाशलांगन देऊशन कद्रुतनजु ॥ नाना कौतक ु े दाखवी तया ॥१२०॥
म्हणे देवास जे दल ु णभ वस्त ॥ ते येथे आहे समस्त ॥ तू मज आवडसी बहुत ॥ राहावे स्वस्थ मजपासी ॥२१॥
शचिाांगद म्हणे महाराजा ॥ शशवकणणभषू णा सतेजा ॥ जननीजनकाांसी वेर् माझा ॥ एवढाच मी पोिी तयाांचया ॥२२॥
चौदा वषािंची सीमांशतनी ॥ गणु शनर्ान लावण्यखाणी ॥ िाण देईल ते शनतांबीनी ॥ बोलता नयनी अश्रु आले ॥२३॥
66
माताशपत्याच ां े चरण ॥ खतां ी वािते कर्ी पाहीन ॥ माझी माता मजशवण कष्टी जाण ॥ नेिी िाण उरला असे ॥२४॥
तरी मज घालवी नेऊन ॥ म्हणोशन र्ररले नागेंद्राचे चरण ॥ तक्षक होऊशन िसन्न ॥ देत अपार वस्ततु े ॥२५॥
म्हणे िादशसहस्त् नागाच ां े बळ ॥ शदर्ले तजु होईल सफ ु ळ ॥ तैसाशच झाला तात्काळ ॥ शचिागां द वीर तो ॥२६॥
तु करशील जेव्हा स्मरण तेव्हा तजु सक ां िी पावेन ॥ मनोवेग वारू आणनू ॥ शचतां ामणी सवे दीर्ला ॥२७॥
दल
ु णभ रत्ने भमू ांडळी ॥ देत अमल्ू य तेजागळी ॥ पवणताकार मोि बाांशर्ली ॥ शशरी शदर्ली राक्षसाचया ॥२८॥
देत शदव्य वस्त्े अलांकार ॥ सवे एक शदर्ला फशणवर ॥ मनोवेगे यमनु ातीर ॥ क्रमशू न बाहेर शनघाला ॥२९॥
झाले तीन सवां त्सर ॥ चहकडे पाहे राजपिु ॥ तेच समयी सीमशां तनी स्नानासी सत्वर ॥ काशलांदीतीरा पातली ॥१३०॥
एकाकडे एक पाहती ॥ आश्चयण वािे ओळख न देती ॥ शदव्यरत्नमशां डत नपृ ती ॥ शचिाांगद शदसतसे ॥३१॥
फशणमस्तकींची मक्त ु े सतेज शवशेष ॥ भजु पे यिंत डोले अवतांस ॥ गजमक्त ु ाांचया माळा राजस ॥ गळा शोभती जयाचया ॥३२॥
पाचा जडल्या कशिमेखलेवरी ॥ तेणे शहरवी झाली र्ररिी ॥ मगृ पशु र्ावती एकसरी ॥ नवे तणृ वाढले म्हणशू नया ॥३३॥
मक्त
ु ाफळे देखोशन तेजाळ ॥ र्ावतशच येती मराळ ॥ देखोशन आरक्त रत्नाांचे ढाळ ॥ कीर र्ावती भक्षावया ॥३४॥
अगां ी शदव्यचदां नसगु र्ां ॥ देखोशन र्ावती शमशलांद ॥ दशशदशा व्याशपल्या सबु द्ध ॥ घ्राणदेवता तिृ होती ॥३५॥
शवशस्मत झाली सीमांशतनी ॥ भ्रमचक्री पडली शवचार मनी ॥ शचिाांगदही तिस्थ होऊनी ॥ क्षणक्षणा न्याहाळीत ॥३६॥
कांठभषू णेरशहत मांगळसिू ॥ हररद्राकांु कुमशवरशहत वक्र ॥ अांजनशववशजणत नेि ॥ राजपिु पाहातसे ॥३७॥
न्याहाशळता तिस्थ स्वरूपासी ॥ वािती रांभा उवणशी दासी ॥ कुचकमांडलु यासी ॥ उपमा नाही द्यावया ॥३८॥
तिचामीकरवणण डोळस ॥ शचिां ाक्राांत अगां झाले कृश ॥ की चद्रां कळा राजस ॥ ग्रहणकाळी झाकोळती ॥३९॥
मग शतयेपाशी येऊन ॥ पसु े साक्षेपे वतणमान ॥ म्हणे तू आहेस कोणाची कोण ॥ मळ ु ापासनू सवण साांग ॥१४०॥
मग आपल्ु या जन्मापासनू ॥ साांशगतले चररि सांपणू ण बोलता आसवु े नयन ॥ भरूशनया चाशलले ॥४१॥
67
अश्रर्ु ारा स्रवती खालत्या ॥ लाशवल्या पयोर्रशलांगास गळत्या ॥ दतां शजयेचे बोलता ॥ नक्षिाांऐसे लखलखती ॥४२॥
सीमांशतनीचया सख्या चतरु ॥ राजपिु ा साांगती समाचार ॥ तीन वषे झाली इचा भ्रतार ॥ बडु ाला येथे यमनु ाजळी ॥४३॥
इची सासश्वू शरु दोनी ॥ शिनांू ी घातली बांशदखानी ॥ हे शभु ाांगी लावण्यखाणी ॥ ऐसी गती इयेची ॥४४॥
कांठ दािला सद्गशदत ॥ शचिाांनद खाली पाहात ॥ आरक्तरे खाांशकत नेि ॥ वस्त्े पश ु ीत वेळोवेळा ॥४५॥
सीमांशतनी सख्याांस साांगे खणू ॥ कोण कोठील पसु ा वतणमान ॥ सख्या पसु ती वेळोवेळा ॥४६॥
तो म्हणे आम्ही शसद्ध परुु ष ॥ जातो शचांशतशलया ठायास ॥ क्षणे स्वगण क्षणे पाताळास गमन आमचु े शिलोकी ॥४७॥
कळते भतू भशवष्यवतणमान ॥ मग सीमशां तनीस हाती र्रून ॥ कानी साांगे अमतृ वचन ॥ भ्रतार तझु ा शजवतां असे ॥४८॥
आशज तीन शदवसा भेिवीन ॥ लशिके नव्हे कदाशप जाण ॥ श्रीसदाशशवाची आण ॥ असत्य नव्हे कल्पाांती ॥४९॥
सौभाग्यगांगे चातयु णशवलाशसनी ॥ तझु े ऐश्वयण चढेल येथनू ी ॥ परी ही गोष्ट कोणालागनू ी ॥ शदवसियिगिवू नको ॥१५०॥
ऐसे साांगोशन परमस्नेहे ॥ येरी चोरदृष्टी मख
ु पाहे ॥ म्हणे वािते शचिाांगद होय ॥ ऐसे काय घडू शके ॥५१॥
मत्ृ यु पावला तो येईल कै सा ॥ मग आठवी भवानी महेशा ॥ करुणाकरा परु ाणपरुु षा ॥ न कळे लीला अगम्य तझु ी ॥५२॥
हा परपरुु ष जरी असता ॥ तरी मज का हाती र्ररता ॥ स्नेह उपजला माशझया शचत्ता ॥ परम आि वाितसे ॥५३॥
काय िाशशू न आला अमतृ ॥ की काळे शगळोशन उगाशळया सत्य ॥ हे मदनाांतक षडास्यतात ॥ तझु े कतणत्ृ व न कळे मज ॥५४॥
जगशन्नवासा हे करशील सत्य ॥ तरी अकरा लक्ष पजू ीन दपां त्य ॥ शततर्कयाच वाती यथाथण ॥ शबल्वदळे अपीन ॥५५॥
यावरी बोले राजपिु ॥ सक ु ु मारे सदनासी जाई सत्वर ॥ तझु ी सासू आशण श्वशरु ॥ त्यासी साांगू जातो आता ॥५६॥
तमु चा पिु येतो म्हणोन ॥ शभु समाचार त्यास साांगेन ॥ येरी करूशन हास्यवदन ॥ शनजसदनािशत गेली ॥५७॥
सख्या बोलती आण वाहन ॥ तझु ा भ्रतार होय पणू ण ॥ ऐसा परुु ष आहे कोण ॥ तझु ा हात र्रू शके ॥५८॥
तझु ी वचने ऐकून ॥ त्याचया नेिी आले जीवन ॥ सीमांशतनी म्हणे वतणमान ॥ फोडू नका गे उग्या रहा ॥५९॥
68
सीमांतीनीचया मख ु कमळी ॥ सौभाग्यकळा शदसू लागली ॥ सख ु ासनारूढ सदना के ली ॥ कोठे काही न बोले ॥१६०॥
मनोवेगाचया वारूवरी त्वररत ॥ आरूढला सीमशां तनीकाांत ॥ शनजनगराबाहेर उपवनात ॥ जाऊशनया उतरला ॥६१॥
नाग मनष्ु यवेष र्रून ॥ शिसांू साांगे वतणमान ॥ िादशसहस्त् नागाांचे बळ घेऊन ॥ शचिाांगद आला असे ॥६२॥
तम्ु ही कै से वाचाल सत्य ॥ तव ते समस्त झाले भयभीत ॥ येरू म्हणे इद्रां सेन लावण्यवती यथाथण ॥ शसहां ासनी स्थापा वेगी ॥६३॥
मग नाग जाऊन ॥ माताशपतयाांसी साांगे वतणमान ॥ त्यासी आनांद झाला पणू ण ॥ शिभवु नत न समाये ॥६४॥
तो शिु होवोशन शरणागत ॥ उभयताांसी शसांहासनी स्थापीत ॥ दायाद कर जोडोशन समस्त ॥ म्हणती आम्हा रक्षा सवणस्वे ॥६५॥
मग सवण दळभार शसद्ध करून ॥ भेिीस शनघाला इद्रां सेन ॥ वाद्यनादे सपां णू ण ॥ भमू डां ळ डळमळी ॥६६॥
माता शपता देखोन ॥ सिेम र्ावे शचिाांगद सजु ाण ॥ र्रूशन शपतयाचे चरण ॥ क्षेमाशलांगनी शमसळला ॥६७॥
मग लावण्यवती र्ावत शचिाांगदाचया गळा शमठी घालीत ॥ जैसा कौसल्येसी रघनु ाथ ॥ चतदु श ण वषािंनांतरे ॥६८॥
हारपले रत्न सापडले ॥ की जन्माांर्ासी नेि आले ॥ की िाण जाता पडले ॥ मख ु ामाजी अमतृ ॥६९॥
करभार घेऊशन अमपू ॥ र्ावती देशोदेशींचे भपू ॥ पौरजनाांचे भार समीप ॥ येऊशनया भेिती ॥१७०॥
हनमु तां े आशणला शगररद्रोण ॥ जेवी उठशवला ऊशमणलारमण ॥ आनांदमय झाले शिभवु न ॥ तैसेशच पणू ण पै झाले ॥७१॥
माताशपतयाांसमवेत ॥ शचिाांगद चाशलला शमरवत ॥ नैषर्परु समस्त ॥ श्रांगृ ाररले तेर्वा ॥७२॥
शचिवम्याणसी साांगावया समाचार ॥ र्ावताती सेवकभार ॥ महािारी येता साचार ॥ मात फुिली चहकडे ॥७३॥
चार जाऊशन रायास वांशदत ॥ उठा जी तमु चे आले जामात ॥ राव गजबशजला र्ावत ॥ नयनी लोित आनांदाश्रु ॥७४॥
कांठ झाला सद्गशदत ॥ रोमाांच अगां ी उभे ठाकत ॥ समाचार आशणला त्याांशस आशलांशगत ॥ र्नवस्त्े देत सीमेहशन ॥७५॥
अपार भरूशन रथ ॥ शकण रा नगरा वािीत ॥ मगां ळतरु े अद्भुत ॥ वाजो लागली एकसरे ॥७६॥
घावले अपार भसृ रु ॥ राये कोश दाशवले समग्र ॥ आवडे शततक ु े र्न न्यावे सत्वर ॥ सख ु ासी पार नाही माझ्या ॥७७॥
69
जय जय शशव उमानाथ ॥ म्हणोशन राव उडत नाचत ॥ उपायने घेऊशन र्ावत ॥ िजाजन नगरीचे ॥७८॥
सीमांशतनीसी बोलावनू ॥ शदव्य अलांकार लेववनू ॥ जयजयकार करून ॥ मांगळसिू बाांशर्ले ॥७९॥
शदव्य कांु कुम नेिी अजां न ॥ हररद्रा समु नहार चदां न ॥ सौभाग्य लेवशवती जाण ॥ ियोदशगणु ी शवडे देती ॥१८०॥
एक श्रगांृ ार सावररती ॥ एक शपकपाि पढु े कररती ॥ नगरीचया नारी र्ावती ॥ सीमशां तनीसी पाहावया ॥८१॥
माता र्ावती सद्गशदत ॥ सीमांशतनीस ह्रदयी र्रीत ॥ माये तझु ा सौभाग्यसमद्रु ॥ असांभाव्य उचबां ळला ॥८२॥
ऐश्वयणद्रुम गेला तिु ू न ॥ पढु ती शवरूढला भेदीत गगन ॥ तझु ी सौभाग्यगगां ा भरून ॥ अक्षय चाशलली उतरे ना ॥८३॥
र्न्य र्न्य सोमवारव्रत ॥ अकरा लक्ष पशू जली दपां त्य ॥ शजतवन करावयास जामात ॥ बोलावू र्ाशडले त्वरे ने ॥८४॥
माताशपतयासमवेत ॥ शचिाांगद नगरा येत ॥ शचिवमाण नपृ शत त्वररत ॥ सामोरा येत तयासी ॥८५॥
जामाताचया कांठी ॥ र्ावोशन श्वशरु े घातली शमठी ॥ ब्रह्मानांदे भरली सष्टृ ी ॥ पष्ु पवष्टृ ी कररती देव ॥८६॥
नगरामाजी आशणली शमरवत ॥ पनु ःशववाह के ला अद्भुत ॥ मग एकाांती शचिाांगद नपृ नाथ ॥ बोलावीत सीमांशतनीस ॥८७॥
पाताळींचे अलांकार अद्भुत ॥ सीमांशतनीलागी लेववीत ॥ नवरत्निभा फाकली अशमत ॥ पाहता तिस्थ नारी नर ॥८८॥
पातळींचा सगु र्ां राज शनगतु ी ॥ आत्महस्ते लेववी सीमशां तनीिती ॥ नाना वस्तु अपवू ण शक्षती ॥ श्वशरु ालागी दीर्ल्या ॥८९॥
सासश्वू शरु ाांचया चरणी ॥ मस्तक ठे वी सीमांशतनी ॥ माये तझु ा सौभाग्योदशर् उचांबळोनी ॥ भरला असो बहुकाळ ॥१९०॥
पिु सीमांशतनीसशहत ॥ इद्रां सेन नैषर्परु ा जात ॥ अवनीचे राजे शमळोशन समस्त ॥ छि देत शचिाांगदा ॥९१॥
समस्त राज्यकारभार समपणनू ॥ तपासी गेला इद्रां सेन ॥ तेथे करूशनया शशवाचणन ॥ शशवपदासी पावला ॥९२॥
आठ पिु शपतयासमान ॥ सीमशां तनीसी झाले जाण ॥ दहा सहस्त् वषे शनशवणघ्न ॥ राज्य के ले नैषर्परु ी ॥९३॥
जैसा शपतामह नळराज ॥ परम पण्ु यश्लोक तेजःपांजु ॥ तैसाच शचिाांगद भभू जु ॥ न्यायनीती वतणतसे ॥९४॥
शशवराशि सोमवार िदोषव्रत ॥ सीमांशतनी चढते करीत ॥ शतची ख्याशत अद्भुत ॥ सतू साांगे शौनकाशदका ॥९५॥
70
सीमांशतनी आख्यन सरु स ॥ ऐकता सौभाग्यवर्णन शस्त्याांस ॥ अांतरला भ्रतार बहुत शदवस ॥ तो भेिेल परतोशन ॥९६॥
शवगतर्वा ऐकती ॥ त्या जन्माांतरी शदव्य भ्रतार पावती ॥ शशवचरणी र्रावी िीती ॥ सोमवार व्रत न सोडावे ॥९७॥
ऐसे ऐकता आख्यान ॥ अतां रला पिु भेिेल मागतु ेन ॥ आयरु ारोग्य ऐश्वयण पणू ण ॥ होय ज्ञान शवद्या बहु ॥९८॥
गडां ाांतरे मत्ृ यु शनरसोशन जाय ॥ गतर्न िाि शिपु राजय ॥ श्रवणे पठणे सवण कायण ॥ पावे शसद्धी येणेशच ॥९९॥
सीमांशतनीआख्यान ियाग पणू ण ॥ भशक्तमाघमासी कररता स्नान ॥ शिशवर् दोष जाती जळोन ॥ शशवपद िाि शेविी ॥२००॥
सीमांशतनीआख्यान सर्ु ारस ॥ िाशन कररती सज्जनशिदश ॥ शनांदक असरु तामस ॥ अहक ां ारमद्य सेशवती ॥१॥
अपणाणह्रदयारशवदां शमशलांद ॥ श्रीर्रस्वामी पणू ण ब्रह्मानांद ॥ अभगां अक्षय अभेद ॥ न चळे ढळे कदाही ॥२॥
श्रीशशवलीलामतृ ग्रथां िचडां ॥ स्कांदपरु ाण ब्रह्मोत्तरखडां ॥ पररसोत सज्जन अखडां ॥ षष्ठोध्याय गोड हा ॥२०३॥
71
ृ – अध्याय सातवा
अध्य य स तव
जय जय शकशोरचांद्रशेखरा ॥ उवीघरें द्रनांशदनीवरा ॥ भजु ांगभषू णा सिकरनेिा ॥ लीला शवशचिा तशु झया ॥१॥
भानक ु ोशितेज अपररशमता ॥ शवश्वव्यापका शवश्वनाथा ॥ रमार्वशिया भतू ाशर्पते अनांता ॥ अमतू णमतू ाण शवश्वपते ॥२॥
परमानांदा पांचवक्रा ॥ परात्परा पांचदशनेिा ॥ परमपावना पयःफे नगािा ॥ परममगां ला परब्रह्मा ॥३॥
मदां शस्मतवदन दयाळा ॥ षष्ठाध्यायी अशतशनमणळा ॥ सीमशां तनीआख्यानलीळा ॥ स्नेहाळा तू वदलासी ॥४॥
श्रीर्रमख ु शनशमत्त करून ॥ तशू च वदलासी आपल ु े गणु ॥ व्यासरूपे सतू ास स्थापनू ॥ रशसक परु ाण साांगशवसी ॥५॥
ऐसे ऐकता दयाळ ॥ वदता झाला श्रीगोपाळ ॥ शवदभणनगरी एक सश ु ीळ ॥ वेदशमि नामे शिज होता ॥६॥
तो वेदशास्त् सपां न्न ॥ त्याचा शमि सारस्वत नामे ब्राह्मण ॥ वेदशमिास पिु सगणु ॥ समु ेर्ा नामे जाहला ॥७॥
सारस्वतसतु सोमवतां ॥ उभयताचां े शमित्व अत्यतां ॥ दशग्रथां ी ज्ञान बहुत ॥ मख ु ोद्गत परु ाणे ॥८॥
सांशहता पद क्रम अरण ब्राह्मण ॥ छांद शनघांि शशक्षा जाण ॥ ज्योशतष कल्प व्याकरण ॥ शनरुक्त पणू ण दशग्रांथी ॥९॥
ऐसा शवद्याभ्यास कररता ॥ षोडश वषै झाली तत्त्वता ॥ दोघाांचे शपते म्हणती आता ॥ भेिा नपृ नाथ वैदभाणसी ॥१०॥
शवद्या दावशू न अद्भुत ॥ मेळवावे द्रव्य बहुत ॥ मग वर्ू पाहशन यथाथण ॥ लग्ने करू तमु ची ॥११॥
यावरी ते ऋशषपिु ॥ शवदभणरायासी भेिले सत्वर ॥ शवद्यार्नाचे भाांडार ॥ उघडोशन दाशवती नपृ श्रेष्ठा ॥१२॥
शवद्या पाहता तोषला राव ॥ परी शवनोद माांशडला अशभनव ॥ म्हणे मी एक साांगेन भाव ॥ र्रा तम्ु ही दोघेही ॥१३॥
72
नैषर्परु ीचा नपृ नाथ ॥ त्याची पत्नी सीमांशतनी शवख्यात ॥ मत्ृ यांजु यमडृ ानीिीत्यथण ॥ दपां त्यपजू ा करी बह ॥१४॥
तरी तम्ु ही एक परुु ष एक शनतांशबनी ॥ होवोशन जावे ये क्षणी ॥ शदव्य अलांकार बहुत र्नी ॥ पजू ील तम्ु हाकारणे ॥१५॥
तेथोशन यावे परतोन ॥ मग मीही देईन यथेष्ट र्न ॥ माताशपतागरुु नपृ वचन ॥ कदा अमान्य करू नये ॥१६॥
तव बोलती दोघे शकशोर ॥ हे अनशु चत कमण शनांद्य फार ॥ परुु षास स्त्ी देखता साचार ॥ सचैल स्नान करावे ॥१७॥
परुु षासी नारीवेष देखता ॥ पाहणार जाती अर्ःपाता ॥ वेष घेणारही तत्त्वता ॥ जन्मोजन्मी स्त्ी होय ॥१८॥
हेही परिी कमण अनशु चत ॥ तैसेशच शास्त् बोलत ॥ त्याहीवरी आम्ही शवद्यावांत ॥ र्म अशमत मेळवू ॥१९॥
आमचु ी शवद्यालक्ष्मी सतेज ॥ तोषवू अवनीचे भभू जु ॥ आमचु े नमशू न चरणाांबजु ॥ र्न देती िाथणशू नया ॥२०॥
पांशडताच ां ी शवद्या माय सद्गणु ी ॥ शवद्या अकाळी फळदाशयनी ॥ शवद्या कामर्ेनु साांडुनी ॥ शनांद्य कमण न करू कदा ॥२१॥
माताशपत्याांहशन शवद्या आगळी ॥ सांकिी िवासी िशतपाळी ॥ पथ्ृ वीचे िभु सकळी ॥ देखोन्या जोशडती कर ॥२२॥
शवद्याहीन तो पाषाण देख ॥ शजताची मतृ तो शतमख ू ण ॥ त्याचे न पाहावे मखु ॥ जननी व्यथण श्रमशवली ॥२३॥
राव म्हणे दोघाांलागनु ी ॥ माझे मान्य करावे एवढे वचन ॥ परम सांकि पडले म्हणनू ॥ अवश्य म्हणती तेर्वा ॥२४॥
राये वस्त् अलांकार आणनू ॥ एकासी स्त्ीवेष देऊन ॥ सोमवारी याशमनीमाजी जाण ॥ पजू ासमयी पातले ॥२५॥
जे सकळ िमदाांची ईश्वरी ॥ शजची िशतमा नाही कांु शभनीवरी ॥ जीस देखोशन नत्ृ य करी ॥ पांचशर शितीने ॥२६॥
रांभा उवणशी चातयु णखाणी ॥ परी लज्जा पावती जीस देखोनी ॥ रे णक ु ा जानकी श्रीकृष्णभशगनी ॥ उपमा शोभे शजयेसी ॥२७॥
शतणे हे दपां त्य देखोनी ॥ कृशतम पाहशन हासे मनी ॥ परी भावाथण र्रूशन चातयु णखाणी ॥ हरभवानी म्हणोशन पशू जत ॥२८॥
अलांकार वस्त्े यथेष्ट र्न ॥ षड्रस अन्ने देत भोजन ॥ शशवगौरी म्हणोन ॥ नमस्कार करूशन बोळवी ॥२९॥
जाता ग्रामपथां लक्षनू ी ॥ पढु े भ्रतार मागे काशमनी ॥ नाना शवकार चेष्टा भाषणी ॥ बहुत बोले तयासी ॥३०॥
म्हणे आहे हे एकाांतवन ॥ वक्ष ृ लागले शनशबड सघन ॥ मी कामानळेकरून ॥ गेले आहाळून िाणपशत ॥३१॥
73
तू वषोशन सरु तमेघ ॥ शीतळ करी ममाांग ॥ मी शनतांशबनी झाले अभांग ॥ जवळी पाहे येऊशनया ॥३२॥
तो म्हणे का चेष्टा कररसी शवशेष ॥ फे डी वस्त् होय परुु ष ॥ शवनोद कररसी आसमास ॥ हासती लोक मागीचे ॥३३॥
तव ते कामे होवोशन मशू चछण त ॥ मेशदनीवरी अगां िाकीत ॥ म्हणे िाणनाथा र्ाव त्वररत ॥ करी शाांत कामज्वराते ॥३४॥
तव तो परतोशन आला सवेग ॥ म्हणे हे नसते काय माांशडले सोंग ॥ तम्ु ही आम्ही गरुु बांर्ू शनःसगां ॥ ब्रह्मचारी शवद्याथी ॥३५॥
येरी म्हणे बोलसी काये ॥ माझे अवयव चाचपोशन पाहे ॥ गेले परुु षत्व लवलाहे ॥ भोगी येथे मज आता ॥३६॥
हाती र्रूशन तयासी ॥ आडमागे नेले एकाांतासी ॥ वक्ष ृ गेले गगनासी ॥ पल्लव भमू ीसी पसरले ॥३७॥
साल तमाल देवदार ॥ आम्र कदबां ाशद तरुवर ॥ त्या वनी नेऊशन सत्वर ॥ म्हणे शक ां ा साांडी सवणही ॥३८॥
मी स्त्ी तू भ्रतार शनर्ाणर ॥ नाही येथे दसु रा शवचार ॥ येरु म्हणे हे न घडे साचार ॥ तम्ु ही आम्ही गरुु बांर्ू ॥३९॥
शास्त् पढलासी सकळ ॥ त्याचे काय हेशच फळ ॥ परिसार्न सक ु ृ त ॥ शनमणळ शवचार करूशन पाहे पा ॥४०॥
आर्ीच स्त्ी वरी तारुण्य ॥ परम शनलणज्ज एकाांतवन ॥ शमठी घाली गळा र्ावनू ॥ देत चांबु न बळेशच ॥४१॥
घेऊशनया त्याचा हात ॥ म्हणे पाहे हे पयोर्र कमांडलवु त ॥ तव तो शझडकारूशन मागे सारीत ॥ नसता अनथण करू नको ॥४२॥
र्न्य र्न्य ते परुु ष जनी ॥ परयोशषता एकाांतवनी ॥ सभाग्य सर्न तरुणी ॥ िाशथणता मन चळेना ॥४३॥
वत्तृ ीस नव्हे शवकार ॥ तरी तो नर के वळ शांकर ॥ त्यापासी तीथै समग्र ॥ येवोशन राहती सेवेसी ॥४४॥
जनरशहत घोर वनी ॥ द्रव्यघि देशखला नयनी ॥ देखता जाय वोसांडोनी ॥ तरी तो शांकर शनर्ाणरे ॥४५॥
सत्यवचनी सत्कमी रत ॥ शनगमागमशवद्या मख ु ोद्गत ॥ इतकु े आसोशन गवणरशहत ॥ तरी तो शांकर शनर्ाणरे ॥४६॥
आपणा देखता वमण काढूनी ॥ शनांदक शवशां र्ती वाग्बाणी ॥ परी खेदरशहत आनांद मनी ॥ तरी तो शक ां र शनर्ाणरे ॥४७॥
दसु ररयाचे कूिदोष गणु ॥ देखे ऐके जरी अनशु दत ॥ परी ते मख ु ास नाणी गेशलया िाण ॥ तरी तो शक ां र शनर्ाणरे ॥४८॥
न शदसे स्त्ीपरुु षभान ॥ गरुु रूप पाहे चराचर सांपणू ण ॥ न साांगे आपल ु े सक ु ृ त तप दान ॥ तरी तो शांकर शनर्ाणरे ॥४९॥
74
पैल मख ू ण हा पांशडत ॥ शनवडू नेणे समान पाहत ॥ कीशतण वाढवावी नावडे मनात ॥ तरी तो शांकर शनर्ाणरे ॥५०॥
अभ्याशसले न शमरवी लोकात ॥ शशष्य करावे हा नाहीच हेत ॥ कोणाचा सांग नावडे आवडे एकाांत ॥ तरी तो शांकर शनर्ाणरे ॥५१॥
शवरोशन गेल्या शचत्तवत्तृ ी ॥ समार्ी अखडां गेली भ्राांती ॥ अथण बडु ाशलया नाही खतां ी ॥ तरी तो शक ां र शनर्ाणरे ॥५२॥
श्रीर्र म्हणे ऐसे परुु ष ॥ ते ब्रह्मानांद परमहसां ॥ त्याांचया पायींचया पादक
ु ा शनःशेष ॥ होऊशन राहावे सवणदा ॥५३॥
वेदशमिपिु सार्ु परम ॥ र्ैयणशस्त्े शनविोशन काम ॥ म्हणे ग्रामास चला जाऊ उत्तम ॥ शवचार करू या गोष्टीचा ॥५४॥
ऐसे बोलोशन सारस्वतपिु ॥ स्त्ीरूपे सदना आशणला सत्वर ॥ श्रतु के ला समाचार ॥ गतकताथण वतणला जो ॥५५॥
सारस्वते माांशडला अनथण ॥ रायाजवळी आला वक्ष ृ ःस्थळ बडवीत ॥ म्हणे दजु णना तवु ा के ला घात ॥ हत्या करीन तजु वरी ॥५६॥
वेदशास्त्सपां न्न ॥ येवढाशच पिु मजलागनु ॥ अरे तवु ा शनविंश के ला पणू ण ॥ काळे वदन झाले तझु े ॥५७॥
शवदभण अर्ोगतमख ु पाहात ॥ म्हणे कृशिम के वी झाले सत्य ॥ शशवमाया परम अद्भुत ॥ अघशित कतणत्ृ व शतयेचे ॥५८॥
राये शमळवशू न सवण ब्राह्मण ॥ म्हणे सतेज करा अनष्ठु ान ॥ द्यावे याशस परुु षत्व आणनू ॥ तरीच र्न्य होईन मी ॥५९॥
शवि म्हणती हे ईश्वरी कळा ॥ आमचु ेशन न पालिे भपू ाळा ॥ तेव्हा शवदभणराव तये वेळा ॥ आराशर्ता झाला देवीते ॥६०॥
हवन माांशडले दर्ु णर ॥ राव सिशदन शनराहार ॥ देवी िसन्न झाली म्हणे माग वर ॥ मग बोले शवदभण तो ॥६१॥
म्हणे हा सोमवांत स्त्ीवेष ॥ यासी पनु ः करी परुु ष ॥ देवी म्हणे ही गोष्ट शनःशेष ॥ न घडे सहसा कालियी ॥६२॥
शनःसीम पशतव्रता सीमांशतनी ॥ परम भक्त सद्गणु खाणी ॥ शतचे कतणत्ृ व माझेनी ॥ न मोडवे सहसाही ॥६३॥
या सारस्वतासी शदव्य नांदन ॥ होईल सत्य वेदपरायण ॥ ईस समु ेर्ा वर जाण ॥ लग्न करूशन देईजे ॥६४॥
देवीचया आज्ञेवरून ॥ त्यासीच शदर्ले लग्न करून ॥ अशां बके चे वचने जाण ॥ पिु जाहला ॥ सारस्वता ॥६५॥
र्न्य सीमशां तनीची शशवभक्ती ॥ उपमा नाही शिजगती ॥ शजचे कतणत्ृ व हैमवतां ी ॥ मोडू न शके सवणथा ॥६६॥
सतू म्हणे ऐका सावर्ान ॥ अवांतीनगरी एक ब्राह्मण ॥ अत्यांत शवषयी नाम मदन ॥ श्रांगृ ारसगु ांर्माल्यशिय ॥६७॥
75
शपांगलानामे वेश्या शवख्यात ॥ शतसी झाला सदा रत ॥ साांडूशन ब्रह्मकमण समस्त ॥ माताशपता त्याशगली ॥६८॥
र्मणपत्नी िाकूशन दरु ाचारी ॥ शतचयाच घरी वास करी ॥ मद्यमाांसरत अहोरािी ॥ कामकदणमी लोळत ॥६९॥
करावया जगदद्ध ु ार ॥ आपणशच अवतरला शक ां र ॥ ऋषभनामे योगीश्वर ॥ होवोशन शवचरत महीवरी ॥७०॥
आपल ु े जे जे शनवाणणभक्त ॥ त्याांची दःु खे सक
ां िे शनवारीत ॥ शपांगलेचया सदना अकस्मात ॥ पवू पण ण्ु यास्तव पातला ॥७१॥
तो शशवयोगींद्र दृष्टी देखोन ॥ दोघेशह र्ावती र्ररती चरण ॥ षोडशोपचारे करून ॥ सिेम होऊन पशू जती ॥७२॥
शष्ु क सपु र्कव शस्नगर्् शवदग्र् ॥ चतशु वणर् अन्ने उत्तम स्वाद ॥ भोजन देऊशन बहुशवर् ॥ अलांकार वस्त्े दीर्ली ॥७३॥
करूशनया शदव्य शेज ॥ शनजशवला तो शशवयोगीराज ॥ तळहाते मशदणती दोघे चरणाांबजु ॥ सपु णाणग्रजउदय होय तो ॥७४॥
एक शनशी क्रमोशन जाण ॥ शशवयोगी पावला अतां र्ाणन ॥ दोघे म्हणती उमारमण ॥ देऊशन दशणन गेला आम्हा ॥७५॥
मग शपांगला आशण मदन ॥ कालाांतरी पावली मरण ॥ परी गाठीस होते पवू णपण्ु य ॥ शशवयोगीपजू नाचे ॥७६॥
दाशाहणदश े ीचा नपृ ती ॥ वज्रबाहनामे शवशेषकीती ॥ त्याची पट्टराणी नामे समु ती ॥ जेवी दमयांती नळाची ॥७७॥
तो मदननामे ब्राह्मण ॥ शतचया गभी राशहला जाऊन ॥ सीमांशतनीचया पोिी कन्यारत्न ॥ शपांगला वेश्या जन्मली ॥७८॥
कीशतणमाशलनी शतचे नाव ॥ पढु े कथा ऐका अशभनव ॥ इकडे समु तीचे पोिी भदू वे ॥ असता शवशचि वतणले ॥७९॥
शतचया सवती होत्या अपार ॥ ही पट्टराणी ईस होईल पिु ॥ त्याही तीस शवष दर्ु णर ॥ गशभणणी असता घातले ॥८०॥
तीस तत्काळ व्हावा मत्ृ यु ॥ परी लोग लागला झाली िसतू ॥ शवष अांगावरी फुिले बहुत ॥ बाळकासशहत जननीचया ॥८१॥
क्षते पडली झाले व्रण ॥ रक्त पू गळे रािांशदन ॥ राये बहुत वैद्य आणनू ॥ औषर्े देता बरे नोहे ॥८२॥
रािशां दवस रडे बाळ ॥ समु ती राणी शोके शवव्हळ ॥ मत्ृ यहु ी नोहे व्यथा सबळ ॥ बरी नव्हेशच सवणथा ॥८३॥
लेकरू सदा करी रुदन ॥ रायासी शनद्रा न लागे रािशां दन ॥ कांिाळला मग रथावरी घालनू ॥ घोर काननी सोशडली ॥८४॥
जेथे मनष्ु याचे नाही दशणन ॥ वसती व्याघ्र सपण दारुण ॥ समु ता बाळक कडे घेऊन ॥ सव्यअपसव्य शहडां तसे ॥८५॥
76
कांिक पाषाण रुतती चरणी ॥ मचू छाण येऊशन पडे र्रणी ॥ आक्रांदे रडे परी न शमळे पाणी ॥ व्रणेकरूशन अांग शतडके ॥८६॥
म्हणे जगदात्म्या कै लासपती ॥ जगिांद्या ब्रह्मानांदमतू ी ॥ भक्तवज्रपांजरा तझु ी कीती ॥ सदा गाती शनगमागम ॥८७॥
जय जय शिदोषशमना शिनेिा ॥ जगदक ां ु रकांदा पांचवर्किा ॥ अज अशजता पयःफे नगािा ॥ जन्मयािा चक ु वी का ॥८८॥
अनाशदशसद्धा अपररशमता ॥ मायाचक्रचालका सद्गणु भररता ॥ शवश्वव्यापका गणु ातीता ॥ र्ाव आता जगद्गरु ो ॥८९॥
ऐसा र्ावा कररता समु ती ॥ तव वनी शसांह व्याघ्र गजणती ॥ परम भयभीत होऊशन शचत्ती ॥ बाळासशहत शक्षती पडे ॥९०॥
श्रावणाररतनये नेऊन ॥ वनी साांशडले उवीगभणरत्न ॥ की वीरसेनस्नषु ा घोर कानन ॥ पशतशवयोगे सेवी जैसे ॥९१॥
समु ताची करुणा ऐकून ॥ पशु पक्षी कररती रुदन ॥ र्रणी पडता मचू छाण येऊन ॥ वक्ष ृ पक्षी छाया कररताती ॥९२॥
चचां ू भरूशनया जळ ॥ बाळावरी शशशां पतो वेळोवेळ ॥ एकी मर्रु रस आणोशन स्नेहाळ ॥ मख ु ी घालोशन तोषशवती ॥९३॥
वनगाई स्वपचु छे करूशन ॥ वारा घाशलतो रशक्षती रजनी ॥ असो यावरी जे राजपत्नी ॥ शहडां ता अपवू ण वतणले ॥९४॥
तो वषृ भभार वशणक घेवोनी ॥ पांथे जाता देख नयनी ॥ त्याशचया सांगेकरूनी ॥ वैश्यनगरा पातली ॥९५॥
तेथील अशर्पशत वैश्य साचार ॥ त्याचे नाव पद्माकर ॥ परम सभाग्य उदार ॥ रक्षक नाना वस्तांचू ा ॥९६॥
तेणे समु तीस वतणमान ॥ पशु सले तू कोठील कोण ॥ शतणे जे वतणले मळ ु ीहन ॥ श्रतु के ले तयाते ॥९७॥
ते ऐकूशन पद्माकर ॥ त्याचे अश्रर्ु ारा स्रवती नेि ॥ श्वासोच्वास िाकूशन घोर ॥ म्हणे गतो थोर कमाणची ॥९८॥
वज्रबाहची पट्टराणी ॥ पशतव्रता अवनीची स्वाशमणी ॥ अनाथापरी शहडां े वनी ॥ दीनवदन आली येथे ॥९९॥
मग पद्माकर म्हणे समु ती ॥ तू माझी र्मणकन्या शनशश्चती ॥ शेजारी घर देऊशन अहोराती ॥ परामशण करी शतयेचा ॥१००॥
बहुत वैद्य आणनू ॥ देता झाला रसायन ॥ के ले बहुत ियत्न ॥ परी व्यार्ी न राहेशच ॥१॥
समु ती म्हणे ताता ॥ श्रीशक
ां र वैद्य न होता ॥ कवणासही हे व्यथा ॥ बरी न होय कल्पाांती ॥२॥
असो पढु े व्यथा होता कठीण ॥ गेला राजपिु ाचा िाण ॥ समु ती शोक करी दीनवदन ॥ म्हणे रत्न गेले माझे ॥३॥
77
पद्माकर शाांतवी बहुता रीती ॥ नगरजन शमळाले सभोवती ॥ तो शनशाांती उगवला गभस्ती ॥ तेवी शशवयोगी आला तेथे ॥४॥
जैसे दबु णळाचे सदन शोर्ीत ॥ शचांतामशण ये अकस्मात ॥ की क्षर्ु ेने िाण जात ॥ तो क्षीराशब्र् पढु े र्ाशवन्नला ॥५॥
पद्माकरे र्ररले चरण ॥ पशू जला शदव्यासनी बैसवनू ॥ त्यावरी समु तीिशत शदव्य शनरूपण ॥ शशवयोगी साांगता झाला ॥६॥
म्हणे वत्से समु ती ऐक ॥ का हो रडसी कररसी शोक ॥ तझु े पवू णजन्मीचे पशत पिु जनक ॥ कोठे आहेत साांग पा ॥७॥
आलीस चौयाणयशी लक्ष योनी शफरत ॥ तेथींचे स्वजन सोयरे आि ॥ आले कोठून गेले कोठे त्वररत ॥ साांग मजपाशी वत्तृ ाांत हा ॥८॥
तू नाना योनी शफरसी ॥ पढु ेही शकती फे रे घेसी ॥ कोणाचे पिु तू का रडसी ॥ पाहे मानसी शवचारूनी ॥९॥
शरीर र्रावे ज्या ज्या वणी ॥ त्या त्या कुळाशभमाने नाचती िाणी ॥ परी आपण उत्पन्न कोठूनी ॥ ते शवचारूनी न पाहती ॥११०॥
त्वा पिु आशणला कोठून ॥ कोण्या स्थळा गेला मत्ृ यु पावोन ॥ तू आशण हे अवघे जन ॥ जातील कोठे कवण्या देहा ॥११॥
आत्मा शशव शाश्वत ॥ शरीर क्षणभांगरु नाशवांत ॥ तरी तू शोक कररसी व्यथण ॥ शवचारूशन मनी पाहे पा ॥१२॥
आत्मा अशवनाशी शाश्वत ॥ तो नव्हे कोणाचा बांर्ु सतु ॥ शरीरकारणे शोक कररसी व्यथण ॥ तरी पडले िेत तजु पढु े ॥१३॥
जळी उठती तरांग अपार ॥ सवेचु फुिती क्षणभांगरु ॥ मगृ जळशच शमथ्या समग्र ॥ तरी बडु बडु ेसत्य कै सेनी ॥१४॥
शचिींचया वक्षृ छाये बैसला कोण ॥ शचिाग्नीने कोणाचे जाशळले सदन ॥ तेथे गगां ा शलशहली सशहतमीन ॥ कोण वाहोशन गेला तेथे ॥१५॥
वांध्यासतु े द्रव्य आणनू ॥ भीष्मकन्या मारुतीस देऊन ॥ गांर्वण नगरीचे वहाणडी आणनू ॥ लग्न कोणे लाशवले ॥१६॥
वायाणचा मांडप शशवनू ॥ शसकतादोरे बाांशर्ला आवळून ॥ शशु क्तकारजताचे पाि करून ॥ खपष्ु पे कोणी भररयेले ॥१७॥
कासवीचे घालनू घतृ ॥ मगृ जळीचे मीन पाजळती पोत ॥ ते चरणी नपू रु े बाांर्ोशन नाचत ॥ जन्माांर् पाहत बैसले ॥१८॥
अशहकणीचां ी कांु डले शहरोनी ॥ शचिींचे चोर आले घेवोनी ॥ हा िपांच लशिका मळ ु ीहनी ॥ तो साच कै सा जाणावा ॥१९॥
मळ
ु ीच लिके अशाश्वत ॥ त्याचा शोक करणे व्यथण ॥ के शतरूचे उद्यान समस्त ॥ शरीर हे उद्भवले ॥१२०॥
सकळ रोगाचे भाांडार ॥ कृशमकीिकाांचे माहेर ॥ की पापाचा समद्रु ॥ की अांबर भ्राांतीचे ॥२१॥
78
मिू श्लेष्म माांस रक्त ॥ अस्थींची मोळी चमणवेशष्टत ॥ मातेचा शविाळ शपतरृ े त ॥ अपशवि असत्य मळ ु ीच हे ॥२२॥
ऐसे हे शरीर अपशवि ॥ ते पशमु िू े झाले पशवि ॥ क्षरु े मर्ू णज छे शदले समग्र ॥ इतक
ु े शन पावन के वी होय ॥२३॥
शरण न जाती देशशकािशत ॥ तरी कै सेशन िाणी तरती ॥ कल्पकोिी फे रे घेती ॥ मक्त ु होती कर्ी हे ॥२४॥
समु ती तू साांगे सत्वर ॥ तझु े जन्मोजन्मीचे कोठे आहेत भ्रतार ॥ अवघा हा मायापरू ॥ सावर् सत्वर होई का ॥२५॥
जयाचे हे सकळ लेणे ॥ मागता देता लाशजरवाणे ॥ तनघु र बाांशर्ले शिगणु े ॥ पाच वासे आणोशनया ॥२६॥
याचा भरवसा नाही जाण ॥ के र्वा लागेल न कळे अग्न ॥ की हे झाले वस्त् जीणण ॥ ऋणानबु ांर् तव तगे ॥२७॥
शमथ्या जैसे मगृ जळ ॥ की स्वप्नीचे राज्य शढसाळ ॥ अहा िाणी पापी सकळ ॥ र्न र्ान्य पिु इशचछती ॥२८॥
गगां ेमाजी काष्ठे शमळती ॥ एकवि होती मागतु ी शबघडती ॥ तैसी स्त्ीपरुु षे बोशलजेती ॥ खेळ मळ ु ीच असत्य हा ॥२९॥
वक्षृ ापरी पक्षी येती ॥ शकतीएक बैसती शकतीएक जाती ॥ आशणर्कया तरूवरी बैसती ॥ अपत्ये तैसी जाण पा ॥१३०॥
पशथक वक्ष ृ ातळी बैसत ॥ उष्ण सरशलया उठूशन जात ॥ सोयरे बांर्ू आि ॥ तैसेशच जाण शनर्ाणरे ॥३१॥
मायामय िपांचवक्ष ृ ी ॥ जीव शशव बैसले दोन पक्षी ॥ शशव समार्ान सवणसाक्षी ॥ जीव भक्षी शवषयफळे ॥३२॥
ती भशक्षताशच भल ु ोशन गेला ॥ आपण आपणासी शवसरला ॥ ऐसा अपररशमत जीव भ्रमला ॥ जन्ममरण भोगीतसे ॥३३॥
त्यामाजी एखादा पण्ु यवतां ॥ सद्गरू
ु सी शरण ररघत ॥ मग तो शशव होवोशन भजत ॥ शशवालागी अत्यादरे ॥३४॥
ऐसे ऐकता शदव्य शनरूपण ॥ पद्माकर समु ती उठोन ॥ अष्टभावे दािोन ॥ वांशदती चरण तयाचे ॥३५॥
म्हणती एवढे तझु े ज्ञान ॥ काय न कररसी इचछे करुन ॥ तू साक्षात उमारमण ॥ भक्तरक्षणा र्ावलासी ॥३६॥
मग मत्ृ यजांु यमिां राजयोगी ॥ समु तीस साांगे शशवयोगी ॥ मिां नू भस्म लाशवता अगां ी ॥ व्यथारशहत जाहली ते ॥३७॥
रांभा उवणशीहन वशहले ॥ शदव्य शरीर शतचे झाले ॥ मत्ृ यजांु यमिां े भस्म चशचणले ॥ बाळ उशठले तत्काळ ॥३८॥
व्रणव्यथा जावोशन सकळ ॥ बत्तीसलक्षणी झाला बाळ ॥ मग शशवध्यान उपासना शनमणळ ॥ समु तीबाळ उपदेशशले ॥३९॥
79
पररस झगडता पणू ण ॥ लोह तत्काळ होय सवु णण ॥ तैसी दोघे शदव्यरूप जाण ॥ होती झाली ते काळी ॥१४०॥
आश्चयण करी पद्माकर ॥ म्हणे र्न्य र्न्य गरुु मांि ॥ काळ मत्ृ यभु य अपार ॥ त्यापासशू न रक्षी गरुु नाथ ॥४१॥
गरुु चरणी रत होती सदा ॥ त्यासी कै ची भवभयआपदा ॥ र्नर्ान्याांसी नाही मयाणदा ॥ भेद खेदा वाररले ॥४२॥
बाळ चरणावरी घालोनी ॥ समु ती लागे सिेम चरणी ॥ म्हणे सद्गरुु तजु वरूनी ॥ शरीर साांडणे हे माझे ॥४३॥
या शरीराचया पादक ु ा करून ॥ तशु झया शदव्यचरणी लेववीन ॥ तरी मी नव्हे उत्तीणण ॥ उपकार तझु े गरुु मतू ी ॥४४॥
मग शशवयोगी बोलत ॥ आयरु ारोग्य ऐश्वयण अद्भुत ॥ तशु झया पिु ासी होईल िापत् ॥ राज्य पथ्ृ वीचे करील हा ॥४५॥
शिभवु नभरी होईल कीशतण ॥ शनजराज्य पावेल पढु ती ॥ भद्रायु नाम शनशश्चती ॥ याचे ठे शवले मी जाण ॥४६॥
थोर होय भद्रायु बाळ ॥ तववरी क्रमी येथेशच काळ ॥ मत्ृ यजांु यमिां जप शिकाळ ॥ शनष्ठा र्रूशन करीत जा ॥४७॥
हा राजपिु शनशश्चत ॥ लोकाांशी िगिो नेदी मात ॥ हा होईल शवद्यावांत ॥ चतःु पशष्टकळािवीण ॥४८॥
ऐसे शशवयोगी बोलोन ॥ पावला तेथेशच अांतर्ाणन ॥ गरुु पदाांबजु आठवनू ॥ समु ती सद्गद क्षणक्षणा ॥४९॥
पद्माकरासी सख ु अत्यांत ॥ सनु य पिु ाहशन बहुत ॥ भद्रायु त्यासी आवडत ॥ सदा परु वीत लाड त्याचा ॥१५०॥
पद्माकरे आपल ु ी सपां शत्त वेचनू ॥ दोघाचां े के ले मेखलाबांर्न ॥ दोघाांसी भषू णे समान ॥ के ले सपां न्न वेदशास्त्ी ॥५१॥
िादश वषािंचा झाला बाळ ॥ र्ीर गांभीर परम सश ु ीळ ॥ मातेचया सेवेसी सदाकाळ ॥ जवळी शतष्ठत सादर ॥५२॥
पदरी पवू णसक ु ृ ताचे पवणत ॥ शशवयोगी िगिला अकस्मात ॥ समु ती भद्रायु र्ावत ॥ पाय झाडीत मक्त ु के शी ॥५३॥
नयनोदके चरणक्षालन ॥ के शवसने पशु सले पणू ण ॥ जे सगु ांर्भररत जाण ॥ स्नेह तेशच लाशवले ॥५४॥
वारांवार कररती िदशक्षणा ॥ दािती अष्टभावेकरून ॥ षोडशोपचारी पजू न ॥ सोहळा कररती अपार ॥५५॥
स्तवन करीतसे तेव्हा समु ती ॥ िसादेकरून मी पिु वतां ी ॥ यावरी भद्रायसू ी नीशत ॥ शशवयोगी शशकवीतसे ॥५६॥
श्रशु तस्मशृ त परु ाणोक्त पाही ॥ र्मणनीती वतणत जाई ॥ माताशपतागरुु पायी ॥ शनष्ठा असो दे सवणदा ॥५७॥
80
गोभदू वे िजापाळण ॥ सवाणभतू ी पहावा उमारमण ॥ वणाणश्रमस्वर्माणचरण ॥ सहसाशह न साांडावे ॥५८॥
शवचार के ल्यावाचशू नया ॥ सहसा न करावी आनशक्रया ॥ मागे पढु े पाहोशनया ॥ शब्द बोलावा कुशलत्वे ॥५९॥
काळ कोण शमि शकती ॥ कोण िेषी शिू शकती ॥ आय काय खचण शकती ॥ पाहावे शचत्ती शवचारूशनया ॥१६०॥
माझे बळ शकती काय शक्ती ॥ आपल ु े सेवक कै से वतणती ॥ यश की अपयश देती ॥ पहावे शचत्ती शवचारूनी ॥६१॥
अशतथी देव शमि ॥ स्वामी वेद अशग्नहोि ॥ पशु कृशष र्न शवद्या सवणि ॥ घ्यावा समाचार क्षणाक्षणा ॥६२॥
लेकरू भायाण अरर दास ॥ सदन गहृ वाताण रोगशवशेष ॥ येथे उपेक्षा कररता शनःशेष ॥ हाशन क्षणात होत पै ॥६३॥
ज्या पांथे गेले शविज्जन ॥ आपण जावे तोशच पांथ लक्षनू ॥ माताशपतायशतशनांदा जाण ॥ िाणाांतीही न करावी ॥६४॥
वैश्वदेवसमयी अशतथी ॥ आशलया त्यासी न पसु ावी याती ॥ अन्नवस्त् सवाणभतू ी ॥ द्यावे िीत्यथण शशवाशचया ॥६५॥
परोपकार करावा पणू ण ॥ परपीडा न करावी जाण ॥ करावे गोब्राह्मणरक्षण ॥ सत्य सजु ाण म्हणती तया ॥६६॥
शनांदा वाद िाकोन ॥ सवणदा कीजे शशवस्मरण ॥ तेशच म्हणावे मौन ॥ शशवसेवन तप थोर ॥६७॥
परदारा आशण परर्न ॥ हे न पहावे जेवी वमन ॥ करावे शास्त्श्रवण ॥ शशवपजू न यथाशवशर् ॥६८॥
स्नान होम जपाध्ययन ॥ पचां यज्ञ गोशविसेवन ॥ श्रवण मनन शनजध्यास पणू ण ॥ अनालस्ये करावी ॥६९॥
सरु त शनद्रा भोजन ॥ येथे असावे िमाण ॥ दान सत्कमण अभ्यास श्रवण ॥ आळस येथे न करावा ॥१७०॥
काम पणू ण र्मणपत्नीसी ॥ शनशषद्ध जाण पररयोशषतेसी ॥ क्रोर्े दडां ावे शिसू ी ॥ सार्शु विाांसी नशमजे सदा ॥७१॥
िेशषयाांसी र्रावा मद ॥ सांतभक्ताांसी नम्रता अभेद ॥ सांसारररपसू ी मतस् र िशसद्ध ॥ असावे शनमणत्सर सवाणभतू ी ॥७२॥
दजु णनासी दभां दाशवजे ॥ भल्याचे पदरज वशां दजे ॥ अहकां ारे पथ्ृ वी शजशां कजे ॥ शनरहक
ां ार शिजाांसी ॥७३॥
वाचा सावर् शशवस्मरणी ॥ पाणीसाथणक दानेकरूनी ॥ पाद पावन देवालययािागमनी ॥ शनत्य शशवध्यानी बैसावे ॥७४॥
परु ाणश्रवणी श्रोि सादर ॥ त्वचा सांत आशलांगनी पशवि ॥ साथणक शशवध्यानी नेि ॥ शजव्हेने स्तोि वणाणवे ॥७५॥
81
शशवशनमाणल्यवास घेईजे घ्राणी ॥ ये रीती इशां द्रये लावावी भजनी ॥ दीन अनाथ अज्ञान देखोनी ॥ तयावरी कृपा कीजे ॥७६॥
ईश्वरी िेम सांताांसी मैिी ॥ देवाचे िेषी त्याांची उपेक्षा करी ॥ यक्त
ु शनद्रा यक्त
ु ाहारी ॥ मगृ या करी परम नीतीने ॥७७॥
अशतशवद्या अशतमैिी ॥ अशतपण्ु य अशतस्मतृ ी ॥ उत्साह र्ैयण दान र्तृ ी ॥ वर्णमान असावी ॥७८॥
आपल ु े शवत्त आयष्ु य गहृ शचछद्र ॥ मैथनु औषर् सक ु ृ त मिां ॥ दान मान अपमान ही सवणि ॥ गिु असावी जाशणजे ॥७९॥
नष्ट पाखडां ी शठ र्तू ण ॥ शपशनु तस्कर जार पशतत ॥ चचां ळ कपिी नाशस्तक अनतृ ॥ ग्राम्य सभेसी नसावे ॥१८०॥
शनांदक शशवभक्तउचछे दक ॥ मद्यपानी गरुु तल्पक ॥ मागणपीडक कृतघ्न र्मणलोपक ॥ त्याांचे दशणन न व्हावे ॥८१॥
दारा र्न आशण पिु ॥ याांसी आसक्त नसावे अणमु ाि ॥ अशलिपणे ससां ार ॥ करोशन आसक्त असावे ॥८२॥
बांर्ु सोयरे श्वशरु स्वजन ॥ याांसी स्नेह असावा सार्ारण ॥ भलता शवषय देखोन ॥ आसशक्त तेथे न करावी ॥८३॥
करावे रुद्राक्षर्ारण ॥ मस्तकी कांठी दडां ी करभषू ण ॥ गेशलया िाण शशवपजू न ॥ सवणथाही न साांडावे ॥८४॥
शशवकवच सवािंगी ॥ लेऊ शशकवी शशवयोगी ॥ भस्म चशचणता रणरांगी ॥ शस्त्ास्त्बार्ा न होय ॥८५॥
काळमत्ृ यभु यापासनू ॥ रक्षी मत्ृ यांजु यऔपासन ॥ आततायी मागणघ्न ब्रह्मघ्न ॥ याांसी जीवे मारावे ॥८६॥
सोमवारव्रत शशवराि िदोष ॥ शवशर्यक्त ु आचरावे शवशेष ॥ शशवहररकीतणन शनदोष ॥ सवण साांडूशन ऐकावे ॥८७॥
महापरव् कुयोग श्राद्धशदनी ॥ व्यतीपत वैघशृ त सांक्रमणी ॥ न िवताणवे मैथनु ी ॥ ग्रहणी भोजन न करावे ॥८८॥
सत्पािी देता दान ॥ होय ऐश्वयण वर्णमान ॥ अपािी दाने दाररद्र्य पणू ण ॥ शास्त्िमाण जाशणजे ॥८९॥
वेद शास्त् परु ाण कीतणन ॥ गरुु ब्राह्मणमखु े करावे श्रवण ॥ दान शदर्ल्याचे पाळण ॥ कररता पण्ु य शिगणु होय ॥१९०॥
अपज्ू याचे पजू न ॥ पज्ू य त्याचा अपमान ॥ तेथे भय दशु भणक्ष मरण ॥ होते जाण शवचारे ॥९१॥
महाडोही उडी घालणे ॥ महापरुु षासी शवग्रह करणे ॥ बळवतां ासी स्पर्ाण बाांर्णे ॥ ही िारे अनथाणची ॥९२॥
दाने शोभे सदा हस्त ॥ कांकणमशु द्रका भार समस्त ॥ श्रवणी कांु डले काय व्यथण ॥ श्रवणसाथणक श्रवणेशच ॥९३॥
82
ज्याची वाचा रसवांती भायाण रूपवती सती ॥ औदायण गणु सांपत्ती ॥ सफल जीशवत्व तयाचे ॥९४॥
देईन अथवा नाही सत्य ॥ हे वाचेशस असावे व्रत ॥ शवद्यापािे येती अशमत ॥ सद्य; दान त्या दीजे ॥९५॥
शवपशत्तकाळी र्ैयण र्री ॥ वादी जयवतां वैखरी ॥ यद्ध ु माजी पराक्रम करी ॥ याचकाांसी पष्ठृ ी न दाशवजे ॥९६॥
ब्राह्मणशमिपिु ाांसमवेत ॥ तेशच भोजन उत्तम यथाथण ॥ गजतरु ां गासशहत पांथ ॥ चालणे तेशच श्रेष्ठ होय ॥९७॥
ज्या शलांगाचे नाही पजू न ॥ तेथे साांक्षेपे पजू ा करावी जाऊन ॥ अनाथिेतसांस्कार जाण ॥ करणे त्या पण्ु यासी पार नाही ॥९८॥
ब्रह्मिेषाएवढे शवशेष ॥ मारक नाही कदा शवष ॥ सत्यमागम रािांशदवस ॥ तचु छ सर्ु ारस त्यापढु े ॥९९॥
ितापे न व्हावे सतां ि ॥ परसौख्ये हषणभररत ॥ सिाताण ऐकता सख ु अत्यतां ॥ तोशच भक्त शशवाचा ॥२००॥
पाषाण नाम रत्ने व्यथण ॥ चार रत्ने आहेत पथ्ृ वीत ॥ अन्न उदक सभु ाशषत ॥ औदायण रत्न चौथे पै ॥१॥
वमण कोणाचे न बोलावे ॥ सद्भक्ताांचे आशीवाणद घ्यावे ॥ भाग्याभाग्य येत स्वभावे ॥ स्वर्मण ध्रवु न ढळावा ॥२॥
पवू णशवरोर्ी शवशेष ॥ त्याचा न र्रावा शवश्वास ॥ गशभणणी पाळी गभाणस ॥ तेवी िजा पाळी का ॥३॥
गरुु आशण सदाशशव ॥ यासी न करावा भेदभाव ॥ भाग्यशवद्या गवण सवण ॥ सोडोशन द्यावा जाण पा ॥४॥
नराची शोभा स्वरूप पणू ण ॥ स्वरूपाचे सद्गणु आभरण ॥ गणु ाचे अलक ां ार ज्ञान ॥ ज्ञानाचे भषू ण क्षमा शाांती ॥५॥
कुलशील शवद्यार्न ॥ राज्य तप रूप यौवन ॥ या अष्टमदेकरून ॥ मन भल ु ो न द्यावे ॥६॥
ऐसा नानापरी शशवयोगी ॥ बोशर्ता झाला भद्रायल ू ागी ॥ हे नीशत ऐकता जगी ॥ साकडे न पडे सवणथा ॥७॥
सातवा अध्याय शगरीकै लास ॥ यावरी वास्तव्य करी उमाशवलास ॥ पारायणिदशक्षना कररती शवशेष ॥ शनदोष यश जोडे तया ॥८॥
की हा अध्याय शहमाचळ ॥ भशक्तभवानी कन्या वेल्हाळ ॥ तीसी वरोशन पयःफे नर्वल ॥ श्वशरु गहृ ी राशहला ॥९॥
पढु ील अध्यायी कथा सरु स ॥ शशवयोगी दया करील भद्रायसू ॥ ब्रह्मानांदे शनशशशदवस ॥ श्रवण करोत शविज्जन ॥२१०॥
भवगजशवदारक मगृ ेंद्र ॥ श्रीर्रवरद आनांअसमद्रु ॥ तो शशव ब्रह्मानांद यतींद्र ॥ जो सद्गरुु जगदात्मा ॥११॥
83
शशवलीलामतृ ग्रांथ िचांड ॥ स्कांदपरु ाण ब्रह्मोत्तरखडां ॥ पररसोत सज्जन अखडां ॥ सिमाऽध्याय गोड हा ॥२१२॥
इशत सिमोऽध्यायः ॥७॥
॥श्रीसाबां सदाशशवापणणमस्तु ॥ शभु ां भवतु ॥
श्ीशशवलीलामत ृ – अध्याय आठवाा

अध्य य आठव
जय जय शशव ब्रह्मानांदमतू ी ॥ वेदवद्यां तू भोळाचक्रवती ॥ शशवयोगीरूपे भद्रायिू ती ॥ अगार् नीती िगिशवली ॥१॥
तशु झया बळे शवश्वव्यापका ॥ सतू साांगे शौनकाशदका ॥ भद्रायसू ी शशवकवच देखा ॥ श्रीगरू ु ने शशकशवले ॥२॥
मत्ृ यांजु यमांि उत्तम व सवािंगी चशचणले भस्म ॥ रुद्राक्षर्ारण सिेम ॥ करी भद्रायु बाळ तो ॥३॥
एक शांख उत्तम देत ॥ ज्याचया नादे शिु होती मशू चछण त ॥ खङ्ग शदर्ले अद्भुत ॥ शिभवु नात ऐसे नाही की ॥४॥
ते शस्त् शितू े दाशवता नग्न ॥ जाती एकदाच भस्म होऊन ॥ िादश सहस्त्इभबळ गहन ॥ तत्काळ शदर्ले कृपेने ॥५॥
देणे शशवाचे अद्भुत ॥ म्हणे होई ऐश्वयणवतां ॥ आयरु ारोग्य शवख्यात ॥ सवण रायात श्रेष्ठ तू ॥६॥
शचरकाल शवजयी होऊनी ॥ सांतोषरूपे पाळी मेशदनी ॥ शनष्कामदानेकरूनी ॥ माजेल शिभवु नी कीशतणघोष ॥७॥
भाग्यलक्ष्मी असो तव सदनी ॥ भतू कारुण्यलक्ष्मी ह्रदयभवनी ॥ दानलक्ष्मी येवोनी ॥ करकमळी राहो सदा ॥८॥
84
सवािंगी असो लक्ष्मीसौम्य ॥ दौदिंडी वीरलक्ष्मी उत्तम ॥ शदगांतरी शकशतण परम ॥ सवणदाही वसो तझु ी ॥९॥
शिल ु क्ष्मी खङ्गाग्री वसो ॥ साम्राज्यलक्ष्मी सदा असो ॥ शवद्यालक्ष्मी शवलसो ॥ सवणदाही तजु पाशी ॥१०॥
ऐसे शशवयोगी बोलोन ॥ तेथेशच पावला अतां र्ाणन ॥ भद्रायु समु ती गरुु चरण ॥ सवणदाही न शवसबां ती ॥११॥
इकडे भद्रायचू ा शपता शनरुती ॥ दशाणणदश े ींचा नपृ ती ॥ वज्रबहु महामती ॥ शिू त्यावरी पातले ॥१२॥
मगर्देशाशर्पशत हेमरथ ॥ तेणे देश नागशवला समस्त ॥ र्नर्ान्य हरूशन नेत ॥ सवण करीत गोहरण ॥१३॥
शस्त्या परुु ष र्रोशन समस्त ॥ बळे नेऊशन बांदी घाशलत ॥ मख्ु य राजग्राम वेशष्टत ॥ बाहेर शनघत वज्रबाह ॥१४॥
यद्ध
ु झाले दशशदनपयिंत ॥ हा एकला शिू बहुत ॥ त्यासी र्रोशनया शजत ॥ रथी बाांशर्ती आकषोनी ॥१५॥
वज्रबाहचे अमात्य र्रोन ॥ तेही चालशवले बार्ां ोन ॥ सवण ग्राम िजा लिु ू न ॥ राजशस्त्या र्ररयेल्या ॥१६॥
ऐसे हरोशन समस्त ॥ घेवोशन चाशलला हेमरथ ॥ वज्रबाह सशचवासशहत ॥ मागे पढु े पाहतसे ॥१७॥
पिु ना बांर्ु आम्हास ॥ कोण कै वारी या समयास ॥ आम्ही पहावी कवणाची आस ॥ सोडवील कोण दःु खाणणवी ॥१८॥
तो समाचार कळला भद्रायसू ी ॥ की शिु नेती शपतयासी ॥ गरुु स्मरण करूशन मानसी ॥ अांगी कनच लेईले ॥१९॥
मत्ृ यजांु यमिां परम ॥ सवािंगी चशचणले भस्म ॥ शख ां खङ्ग घेऊनी उत्तम ॥ मातेलागी नमस्कारी ॥२०॥
म्हणे माते शिू बहुत ॥ ग्राम हरूशन शपतयास नेत ॥ तरी मी गरुु दास तझु ा सतु ॥ सांहारीन समस्ताते ॥२१॥
माते तझ्ु या सक ु ृ तेकरून ॥ कृताांत समरी करीन चणू ण ॥ पथ्ृ वीचे राजे शजतशच र्रून ॥ आणीन तशु झया दशणना ॥२२॥
शनदोष यशाचा ध्वज ॥ उभवीन आज तेजःपांजु ॥ शरत्काळींचा शिजराज ॥ सोज्वळ जैसा शोभत ॥२३॥
पद्माकरपिु सनु य वीर ॥ सवे घेतला सत्वर ॥ सपाणचा मग काढी शवनतापिु ॥ तैसे दोघे र्ावती ॥२४॥
इभ आहे कोणते काांतारी ॥ शोर्ीत र्ावती दोघे के सरी ॥ क जनकजेचे कै वारी ॥ लहु कुश पिु जैसे ॥२५॥
पायी क्रशमती भमू ी सत्वर ॥ शोभती र्ाकुिे वय शकशोर ॥ जवळी देखोशन शिांचू े भार ॥ शसांहनादे गशजणन्नले ॥२६॥
85
म्हणशत उभे रहा रे तस्कर समस्त ॥ वज्रबाहुऐसी शदव्य वस्त ॥ चोरोशन नेता त्वररत ॥ शशक्षा लावू तम्ु हाते ॥२७॥
तस्कराांसी हेशच शशक्षा जाण ॥ छे दावे कणण नाशसक कर चरण ॥ एवढा अन्याय करून ॥ कै से वाचनू जाल तम्ु ही ॥२८॥
अवघे माघारी जव पाहती ॥ तव दोघे शकशोर र्ावती ॥ म्हणती एक रमापती एक उमापती ॥ येती शनजभक्तकै वारे ॥२९॥
एक मगृ ाांक एक शमि ॥ वशसष्ठ एक शवश्वाशमि ॥ एक वासक ु ी एक भोगींद्र ॥ तेवी दोघे भासती ॥३०॥
असांख्यत सोशडती बाण ॥ जैशा र्ारा वषे र्न ॥ वीर शखशळले सांपणू ण ॥ मयरू ाऐसे दीसशत ॥३१॥
परतले शिांचू े भार ॥ वषणती शस्त्ास्त्े समग्र ॥ वाद्ये वाजती भयांकर ॥ तेणे शदशा व्याशपल्या ॥३२॥
तो जलज वाजशवला अद्भुत ॥ र्ाके उवी डळमशळत ॥ पाताळी फशणनाथ ॥ सावरीत कांु शभनीते ॥३३॥
शदशा कोंदल्या समस्त ॥ शदग्गज थरथरा कापत ॥ शिु पशडले मशू चछण त ॥ ररते रथ र्ावती ॥३४॥
त्यातील शदव्य रथ घेवोशन दोनी ॥ दोघे आरूढले तेशच क्षणी ॥ चापी बाण लावनू ी ॥ सोशडती िलयशवद्यिु त ॥३५॥
वज्रबाहचे वीर बहुत ॥ भारासमवेत गजरथ ॥ भद्रायभु ोवते शमळत ॥ कै वारी आपला म्हणवनू ी ॥३६॥
वाद्ये वाजवशू नया दळ ॥ भद्रायभू ोवते शमळाले सकळ ॥ म्हणती हा कै वारी या वेळ ॥ आला न कळे कोठोनी ॥३७॥
पाशठराखा देखोशन समथण ॥ वीराांस बळ चढले अद्भुत ॥ हेमरथाची सेना बहुत ॥ सहां ाररली ते काळी ॥३८॥
वज्रबाहसशहत िर्ान ॥ रथी बाांशर्ले पाहती दरूु न ॥ म्हणती शिपरु ारर मरु ारर दोघे जण ॥ शकशोरवेषे पातले ॥३९॥
एका गरुु ने शशकशवले पणू ण ॥ शदसे दोघाांची शवद्या समान ॥ त्यात मख्ु य राजनांदन ॥ देखोशन स्नेह वाितो ॥४०॥
कोण आहेत न कळे सत्य ॥ मज वािती परम आि ॥ ह्रदयी र्रूशन यथाथण ॥ द्यावे चांबु न आवाडीने ॥४१॥
माांशडले घोराांदर रण ॥ रक्तपरू चाशलले जाण ॥ वज्रबाहु दरूु न ॥ िर्ानासशहत पाहतसे ॥४२॥
अशनवार भद्रायचू ा मार ॥ शिु के ले तेव्हा जजणर ॥ समरभमू ी माजली थोर ॥ बाणे अबां र कोंदले ॥४३॥
ऐसे देखोशन हेमरथ ॥ लोिला तेव्हा कृताांतवत ॥ दोघाांसी यदु र्् अद्भुत ॥ चार घशिका जाहले ॥४४॥
86
शिू थरथरा कापत ॥ म्हणती भीम की हनमु ांत ॥ शकांवा आला रे वतीनाथ ॥ मसु ळ नाांगर घेऊनी ॥४५॥
शिचू ा देखोनी उत्कषण बहुत ॥ भद्रायनू े शशवयोशगदत्त ॥ खङ्ग काशढले तेज अद्भुत ॥ सहस्त्मातिंडासमान ॥४६॥
काळाग्नीची शजव्हा कराळ ॥ की िळयशवजाांचा मेळ ॥ की काळसपाणची गरळ ॥ तेवी खङ्ग झळकतसे ॥४७॥
ते शस्त् झळकता तेजाळ ॥ मागर्दळ भस्म झाले सकळ ॥ मागे होता हेमरथ तत्काळ ॥ समाचार श्रतु जाहला ॥४८॥
की काळशस्त् घेता हाती ॥ देखताांशच दळ सांहाररती ॥ मग पळू लागला पवनगती ॥ उरल्या दळासमवेत ॥४९॥
िर्ानाांसह वज्रबाहसी िाकून ॥ पळती शिु घेतले रान ॥ ते भद्रायनू े देखोन ॥ र्ररला र्ावनू हेमरथ ॥५०॥
र्ररल तो दृढ के शी ॥ ओढूशन पाशडला भमू ीसी ॥ लत्तािहार देता ह्रदयदेशी ॥ अशद्ध ु ओकीत भडभडा ॥५१॥
रथी बाांशर्ला आकषणनू ॥ मशां ििर्ानाांसशहत जाण ॥ खरु मख
ु शर घेऊन ॥ पाच पाि काशढले ॥५२॥
अर्णखाड अर्णशमशी भादरून ॥ माघारे चालवी सांपणू ण ॥ राजशस्त्या अपार कोश र्न ॥ घेत शहरोन तेर्वा ॥५३॥
देश नागशवला होता सकळ ॥ वस्तमु ाि आणशवल्या तत्काळ ॥ गोमार परतशवला सकळ ॥ जेथींचा तेथे स्थाशपला ॥५४॥
अमात्यासमवेत शपता ॥ सोडवशू न पायी ठे शवला माथा ॥ वज्रबाहु होय बोलता ॥ त्याजकडे पाहनी ॥५५॥
नयनी लोिल्या अश्रर्ु ारा ॥ तू कोण आहेस साांग कुमारा ॥ मज अपयशसमद्रु ातशू न त्वरा ॥ काशढले उडी घालनू ी ॥५६॥
जळत शिद्रु ावाग्नीत ॥ वषणलासी जलद अद्भुत ॥ मज वािे तू कै लासनाथ ॥ बाळवेषे आलासी ॥५७॥
की वािे वैकांु ठनायके ॥ रूपे र्ररली बाळकाांची कौतक ु े ॥ की सहस्त्ाक्षे येण एके ॥ के ले र्ावणे वाितसे ॥५८॥
सकळ राजशस्त्या र्ावोन ॥ उतररती मख ु ावरूशन शनांबलोण ॥ म्हणती बाळा तजु वरून ॥ जाऊ ओवाळून सवणही ॥५९॥
भद्रायु म्हणे नगरात ॥ चला शिु घेवोशन समस्त ॥ बांदी घालशू न रक्षा बहुत ॥ परम यत्ने करोशनया ॥६०॥
नगरात शपता नेऊनी ॥ बैसशवला शदव्य शसहां ासनी ॥ जयवाद्याांचा ध्वनी ॥ अपार वाजो लागला ॥६१॥
नगर श्रांगृ ाररले एकसरा ॥ रथी भरूशन वािती शकण रा ॥ नगरजन र्ावती त्वरा ॥ वज्रबाहसी भेिावया ॥६२॥
87
वज्रबाहु म्हणे सद्गद होऊन ॥ जेणे मज सोडशवले र्ावनू ॥ त्या कै वाररयाचे चरण र्रा जाऊन ये वेळा ॥६३॥
भद्रायु म्हणे शपतयालागनू ॥ शिसू करा बहुत जतन ॥ तीन शदवसाां मी येईन ॥ परतोशन जाणा तम्ु हापासी ॥६४॥
मी आहे कोणाचा कोण ॥ कळेल सकळ वतणमान ॥ ऐसे बोलोशन दोघेजण ॥ रथारूढ पै झाले ॥६५॥
मनोवेगेकरून ॥ येऊन वशां दले मातेचे चरण ॥ मग शतणे करूशन शनांबलोण ॥ सख ु ावे पणू ण पद्माकर ॥६६॥
असो यावरी शशवयोगी दयाघन ॥ शचिाांगदसीमांशतनीसी भेिोन ॥ जन्मादारभ्य वतणमान ॥ त्यासी साांगे भद्रायचू े ॥६७॥
शपता सोडवशू न परुु षाथण ॥ के ला तो ऐशकली की समस्त ॥ तरी तो तम्ु ही करावा जामात ॥ कीशतणमाशलनी देऊशनया ॥६८॥
ऐकता ऐसा मर्रु शब्द ॥ सीमशां तनी आशण शचिाांगद ॥ दृढ र्ररती चरणारशवदां ॥ पशू जती मग षोडशोपचारे ॥६९॥
म्हणती तझु े वचन िमाण ॥ वर आणावा आताशच आहे लग्न ॥ मग दळभार वाहने पाठवनू ॥ शदर्ली वैश्यनगरािती ॥७०॥
सनु यपिु ासशहत समग्र ॥ नाना सांपशत्त घेऊन अपार ॥ लग्नासी चाशलला पद्माकर ॥ वाद्ये अपार वाशजती ॥७१॥
भद्रायु बैसला सख ु ासनी ॥ तैसीच माता शशशबकायानी ॥ शचिाांगद सामोरा येवोनी ॥ घेवोशन गेला शमरवीत ॥७२॥
वर पाहशन जन तिस्थ ॥ म्हणती कायसा यापढु े रशतनाथ ॥ पथ्ृ वीचे राजे समस्त ॥ आणशवले लग्नासी ॥७३॥
त्यात वज्रबाहु सहपररवारे ॥ लग्नालागी पातला त्वरे ॥ वराकडे पाहे सादरे ॥ तव तो कै वारी ओळशखला ॥७४॥
पाय त्याचे र्रावया र्ाशवन्नला ॥ भद्रायनु े वरचयावरी र्ररला ॥ आशलांगन देता वेळोवेळा ॥ कांठ दािले उभयताांचे ॥७५॥
नयनी चाशलल्या शवमलाांबर्ु ारा ॥ अशभषेक कररती येरयेरा ॥ मग वज्रबाहु पसु े वरा ॥ देश तझु ा कवण साांग ॥७६॥
फे डी सांशय तत्त्वता ॥ साांग कवण माता शपता ॥ गोि ग्राम गरुु आता ॥ सवण साांग मजिती ॥७७॥
शचिाांगदे एकाांती नेउन ॥ साांशगतले साद्यतां वतणमान ॥ हा शशवयोशगयाचा मशहमा पणू ण ॥ उपासना शशवाची ॥७८॥
अनांत पण्ु य कोि्यनक ु ोिी ॥ तै शशवयोशगयाची होय भेिी ॥ तो साक्षात र्जू णिी त्याचे चररतर् जाण हे ॥७९॥
मग ते समु ती पट्टराणी ॥ भेिशवली एकाांती नेऊनी ॥ वज्रबाहु खालते पाहनी ॥ रुदन करी तेर्वा ॥८०॥
88
म्हणे ऐसीशनर्ाने वररष्ठे ॥ म्या घोर वनी िाशकली नष्टे ॥ मजएवढ अन्यायी कोठे ॥ पथ्ृ वी शोशर्ता नसेल ॥८१॥
समु ती मागील दःु ख अद्भुत ॥ आठवशू न रडे सद्गशदत ॥ म्हणे शशवयोगी गरुु नाथ ॥ तेणे कृताथण के ले आम्हा ॥८२॥
मग सीमशां तनी शचिाांगद ॥ उभयताचां ा करूशन ऐर्कयवाद ॥ वज्रबाहु बोले सद्गद ॥ र्न्य समु ती राणी तू ॥८३॥
शबांदचू ा शसर्ां ु करून ॥ मज त्वा दाशवला आणोन ॥ सषणप कनकाद्रीहन ॥ श्रेष्ठ के ला गणु सररते ॥८४॥
त्वा माझा के ला उद्गार मज अभाग्यासी कै चा पिु ॥ हे राज्य तझु ेशच समग्र ॥ सतु ासशहत त्वा दीर्ले ॥८५॥
ऐसे बोलोशन त्वररत ॥ वज्रबाहु बाहेर येत ॥ भद्रायु र्ावोशन सद्गशदत ॥ साष्टाांगे नशमत शपतयाते ॥८६॥
वज्रबाहु देत आशलांगन ॥ जेवी भेिती शशव आशण षडानन ॥ की वाचस्पशत आशण कचशनर्ान ॥ सजां ीवनी साशर्ता आशलांगी ॥८७॥
मस्तक अवघ्राणशू न झडकरी ॥ सिेम बैसव्ला अक ां ावरी ॥ काशतणमाशलनी स्नषु ा सदांु री ॥ दशक्षणाांकी बैसशवली ॥८८॥
तव राजे समस्त आश्चयण कररती ॥ र्न्य वज्रबाहु नपृ ती ॥ मग पद्माकर सनु य यािती ॥ भद्रायु भेिवी शपतयाते ॥८९॥
गगनी न समाये ब्रह्मानांद ॥ ऐसा झाला सकळा मोद ॥ मग चारी शदवस सानांद ॥ यथासाांग लग्न झाले ॥९०॥
आांदण शदर्ले अपार ॥ दोन लक्ष वाजी अयतु कांु जर ॥ दास दासी भाांडार ॥ भरूशन द्रव्य शदर्ले ॥९१॥
सवे घेऊशन कीशतणमाशलनी ॥ पद्माकरासशहत जनकजननी ॥ शनजनगर तेशच क्षणी ॥ जाते झाले तेर्वा ॥९२॥
गगनगभी न समाये हररख ॥ ऐसे माताशपतयाांसी झाले सख ु ॥ पट्टराणी समु ती देख ॥ के ले आर्ीन सवण शतचया ॥९३॥
मग सकळ शिु सोडोन ॥ िशतवषी करभार नेमनू ॥ करूशन आपणाआर्ीन ॥ जीवदान दीर्ले तया ॥९४॥
भद्रायु ऐसा पिु िाि ॥ होय असल्या पण्ु य बहुत ॥ तरी जन्मोजन्मी शहमनगजामात ॥ पशू जला असेल िेमभरे ॥९५॥
स्त्ी पशतव्रता चतरु सदांु र ॥ पिु पांशडत सभाग्य पशवि ॥ गरुु सवणज्ञ उदार थोर ॥ पवू णदत्ते िाि होय ॥९६॥
मग त्या भद्रायवू री छि ॥ वज्रबाहु उभवशू न सत्वर ॥ स्त्ी समु तीसशहत तप अपार ॥ शहमके दारी कररता झाला ॥९७॥
कररता शशवआरार्न ॥ शिकाळज्योशतशलिंगाचे पजू न ॥ मागे भद्रायु बहुत शदन ॥ राज्य करीत पथ्ृ वीचे ॥९८॥
89
शशवकवच भस्मर्ारण ॥ रुद्राक्षमशहमा अपार पणू ण ॥ र्न्य गरुु शशवयोगी सजु ाण ॥ शशष्य भद्रायु र्न्य तो ॥९९॥
असो भद्रायु नपृ नाथ ॥ कीशतणमाशलनीसमवेत ॥ चाशलला वनशवहाराथण ॥ अवलोकीत वनशश्रयेते ॥१००॥
छाया सघन शीतळ ॥ पाि वाहती जळ शनमणळ ॥ तेथे बैसता सयू णमडां ळ ॥ वरी कदाशप शदसेना ॥१॥
नारळी के ळी पोफळी राताांजन ॥ मलयागर सवु ास चदां न ॥ अशोकवक्ष ृ खजणरू ी सघन ॥ आबां े जाांभळी शखरशणया ॥२॥
वि शपांपळ कडवे शनांब ॥ डाशळांब सेवरी मांदार कदबां ॥ अांजीर औदबांु र पाररभद्र नभ ॥ भेदीत गेले गगनमागे ॥३॥
चांपक मोगरे जाई जईु ॥ मालती शेवांती बकुळ ठायी ठायी ॥ शतपि जपा अगशस्तवक्ष ृ पाही ॥ वेष्टोशन वरी चाशलले ॥४॥
कनकवेली नागवेली पररकर ॥ पोवळवेली नाना लता सवु ासकर ॥ द्राक्षिीप द्राक्षतरु सदांु र ॥ जायफळी डोलती फळभारे ॥५॥
बदके चातक मयरू ॥ कस्तरू ीमगृ जवादी माजाणर ॥ चक्रवाक नकुळ मराळ पररकर ॥ सरोवरतीरी क्रीडती ॥६॥
असो तया वनात ॥ कीशतणमाशलनीसमवेत ॥ क्रीडत असता अकस्मात ॥ एक अपवू ण वतणले ॥७॥
दरू वरी भद्रायु शवलोकीत ॥ तो स्त्ी परुु ष येती र्ावत ॥ ऊध्वण करोशनया हस्त ॥ दीघणस्वरे बोभाती ॥८॥
पाठी लागला महाव्याघर् ॥ आक्रोशे बोभात शवि ॥ म्हणे नपृ ा स्त्ी पशतव्रता थोर ॥ मागे सक ु ु मार राशहली ॥९॥
गजबजोशन र्ाशवन्नला नपृ ॥ शर लावशू न ओशढले चाप ॥ तव तो व्याघ्र काळरूप ॥ शस्त्येसी नेत र्रूशनया ॥११०॥
राये शर सोशडले बहुत ॥ परी तो न गणी तैसाशच जात ॥ शवजऐू से शर अद्भुत ॥ अांगी भेदले तयाचया ॥११॥
शगररकांदरे ओलाांडून ॥ व्याघ्र गेला स्त्ीस घेऊन ॥ शवि रायापढु े येऊन ॥ शोक करी आक्रोशे ॥१२॥
अहा ललने तजु शवण ॥ गहृ वािते महा अरण्य ॥ रायास म्हणे ब्राह्मण ॥ शर्क् क्षशियपण शर्क् शजणे ॥१३॥
तजु देखता सत्य ॥ माझ्या स्त्ीने के ला आकाांत ॥ अहा काांत पडले व्याघ्रमख ु ाांत ॥ सोडवी मज यापासनू ी ॥१४॥
तजु ही हाका फोशडल्या बहुत ॥ र्ाव र्ाव हे जगतीनाथ ॥ शर्क् तझु ी शस्त्े समस्त ॥ खङ्ग व्यथण गरू ु ने दीर्ले ॥१५॥
िादशसहस्त् नागाांचे बळ ॥ शर्क् मांि अस्त्जाळ ॥ क्षतापासोशन सोडवी तत्काळ ॥ शरणागता रक्षी तोशच पाशथणव ॥१६॥
90
शर्क् आश्रम शर्क् ग्राम ॥ जेथे नाही सत्समागम ॥ शर्क् श्रोता शर्क् वक्ता ॥ सिेम नाही शकतणन शशवाचे ॥१७॥
शर्क् सांपशत्त शर्क् सांतती ॥ शिज न रक्षी न भेजे उमापती ॥ ते शर्क् नारी पापमती ॥ पशतव्रता जे नव्हे ॥१८॥
माताशपतयाांसी शशणवीत ॥ शर्क् पिु वाचला व्यथण ॥ शर्क् शशष्य जो गरुु भक्त ॥ नव्हेशच मतवादी पै ॥१९॥
गरू ु ची झाकोशन पदवी ॥ आपल ु ा मशहमा शवशेश शमरवी ॥ शर्क् पाशथणव जो न सोडवी ॥ सक ां िी िाण गेशलया ॥१२०॥
भद्रायु बोले उशिग्न ॥ मी तु इशछले देईन । करी पढु ती उत्तम लग्न ॥ अथवा राज्य दान घे माझे ॥२१॥
शवि म्हणे कासया लग्न ॥ स्त्ीहीनास कासया र्न ॥ जन्माांर्ासी दपणण ॥ व्यथण काय दाऊनी ॥२२॥
मढू ासी कासया उत्तम ग्रथां ॥ तरुणासी सन्ां यास देणे हे अनशु चत ॥ जरे ने कवशळला अत्यतां ॥ त्याचे लग्न व्यथण जैसे ॥२३॥
तषृ ाक्राांतासी पाशजले र्तृ ॥ क्षर्ु ातरु ासी माळा गर्ां ाक्षत ॥ शचतां ातरु ापढु े व्यरथ् ॥ गायन नत्ृ य कासया ॥२४॥
यालागी नलगे तझु े राज्य र्न ॥ दे माझी स्त्ी आणोन ॥ राव म्हणे जा कीशतणमाशलनी घेवोन ॥ शदर्ली म्या तजु िती ॥२५॥
रायाचे सत्त्व पाहे ब्राह्मण ॥ म्हणे दे कीशतणमाशलनी मज दान ॥ माझे तप मेरुपवणताहन ॥ उांच असे न सरे कर्ी ॥२६॥
मी पापासी भीत नाही जाण ॥ अांशगकाररले तझु े स्त्ीरत्न ॥ सागरी ढेकुळ पडले येऊन ॥ तरी सागर काय डहुळेल ॥२७॥
र्ळु ीने न मळे आकाश तैसा मी सदा शनदोष ॥ राव म्हणे हे अपयश ॥ थोर आले मजवरी ॥२८॥
माझे बळ गेले तेज क्षणा ॥ व्याघ्रे नेली शविललना ॥ आता स्त्ी देवोशन ब्राह्मणा ॥ अशग्नकाष्ठे भक्षीन मी ॥२९॥
शविापढु े सांकल्प करूनी ॥ दान शदर्ली कीशतणमाशलनी ॥ शवि गिु झाला तेशच क्षणी ॥ राये अशग्न चेतशवला ॥१३०॥
ज्वाळा चाशलल्या आकाशपांथे ॥ मग स्नान के ले नपृ नाथे ॥ भस्म चशचणले सवािंगाते ॥ रुद्राक्षर्ारण पै के ले ॥३१॥
आठवशू न गरुु चरण ॥ शशवमिां शशवध्यान ॥ िदशक्षणा करूशन तीन ॥ अशग्नकांु डाभोवत्या ॥३२॥
जय जय शक ां र उमारांगा ॥ मदनाांतका भक्तभवभगां ा ॥ शवश्वव्यापका आराध्यशलांगा ॥ नेई वेगे तजु पाशी ॥३३॥
उडी िाको जाता ते वेळी ॥ असभां ाव्य चेतला ज्वाळामाळी ॥ तव त्यामर्नू कपालमौली ॥ अपणेसशहत िकिला ॥३४॥
91
दशभजु पांचवदन ॥ कपणरू गौर पांचदशनयन ॥ पांचशवांशशततत्त्वाहन ॥ पांचभतू ावेगळा जो ॥३५॥
भद्रायसू ह्रदयी र्रूशन सत्वर ॥ म्हणे सखया इशचछत माग वर ॥ तझु ी भशक्त शनवाणण थोर ॥ देखोशन िकि झालो मी ॥३६॥
भद्रायु बोले सद्गशदत ॥ म्हणे शविस्त्ी आणनू दे त्वररत ॥ ते ऐकोशन हाशसन्नला गजमख ु तात ॥ शवि तो मीच झालो होतो ॥३७॥
व्याघ्रही मीच होऊन ॥ गेलो भवानीस घेऊन ॥ तझु ी भशक्त पहावया शनवाणण ॥ दोघेही आम्ही िगिलो ॥३८॥
तझु ी हे घे कीशतणमाशलनी ॥ म्हणोशन उभी के ली तेशच क्षणी ॥ देव समु ने वषणती गगनी ॥ राव चरणी लागतसे ॥३९॥
शशव म्हणे रे गणु वांता ॥ अपेशक्षत वर मागे आता ॥ येरू म्हणे वज्रबाहु शपता ॥ समु ती माता महासती ॥१४०॥
पद्माकर गणु वतां ॥ कै लासी न्यावा स्त्ीसमवेत ॥ इतर्कु याांसी ठाव यथाथण ॥ तजु समीप देईजे ॥४१॥
तशु झया पाश्वणभागी सकळ ॥ असोत स्वमी अक्षयी अढळ ॥ यावरी बोले पयःफे नर्वल ॥ कीशतणमाशलनी तू माग आता ॥४२॥
ती म्हणे माता सीमांशतनी ॥ शपता शचिाांगद पण्ु यखाणी ॥ तजु समीप राहोत अनशु दनी ॥ शळ ू पाणी तथास्तु म्हणे ॥४३॥
तम्ु ही उभयतानी माशगतले ॥ ते म्या सवण शदर्ले ॥ माझे शचत्त गांतु ले ॥ तम्ु हापासी सवणदा ॥४४॥
मग कीशतणमाशलनीसमवेत ॥ दहा सहस्त् वषेपयिंत ॥ भद्रायु राजा राज्य करीत ॥ हररश्चांद्रासाररखे ॥४५॥
मग त्यावरी सकळी ॥ शदव्यदेह अवघी झाली ॥ शदव्य शवमानी कपालमौली ॥ नेता झाला सशां नर् ॥४६॥
शचिाांगद सीमांशतनी ॥ वज्रबाहु समु ती राणी ॥ अवघी शवमानारूढ होवोनी ॥ पावली शशवपद शाश्वत ॥४७॥
स्त्ीपिु ाांसमवेत पद्माकर ॥ भद्रायु कीशतणमाशलनी सक ु ु मार ॥ त्यासी शवमान र्ाडूशन श्रीशांकर ॥ आपल्ु या स्वरूपी मेळशवले ॥४८॥
हे भद्रायआ ु ख्यान ॥ परम यशदायक आयष्ु यवर्णन ॥ ऐकता शलशहता जाण ॥ शवजय कल्याण सवणदा ॥४९॥
हे आख्यान जे म्हणत ॥ ते सवणदा वादी अयवतां ॥ शवजय र्ैयण अत्यतां ॥ कीशतणवतां सवािंठायी ॥१५०॥
भद्रायआ ु ख्यान पण्ु य आगळे ॥ पद रचना ही शबल्वदळे ॥ उमावल्लभा वाहती भावबळे ॥ ते तरती ससां ारी ॥५१॥
भद्रायआ ु ख्यान कै लासशगरी ॥ जो का पारायण िदशक्षणा करी ॥ त्याचा बांद तोडोशन मदनारी ॥ शनष्पाप करी सवणदा ॥५२॥
92
ब्रह्मानांदा सख
ु दायका ॥ श्रीर्रवरदा कै लासनायका ॥ भक्तकामकल्पद्रुम गजाांतका ॥ न येसी तकाण शनगमागमा ॥५३॥
शशवलीलामतृ ग्रांथ िचांड ॥ स्कांदपरु ाण ब्रह्मोत्तरखडां ॥ पररसोत श्रोते अखडां ॥ अष्टमाध्याय गोड हा ॥१५४॥
॥श्रीसाबां सदाशशवापणणमस्त॥ु
93
ृ – अध्याय िववा
अध्याय िववा
जेथे शशवनामघोष तनरं तर ॥ तेथे कैचे जन्ममरणसंसार ॥ ततही कशळकाळ क्जंककला समग्र ॥ शशवशशवछं दे करूतनया ॥१॥
पाप जळावया तनक्श्चती ॥ शशवनामी आहे ज्याची आसतती ॥ त्यासी नाही पन
ु रावत्ृ ती ॥ तो केवळ शशवरूप ॥२॥
जैसे प्राणणयाचे चचत्त ॥ ववषयी गंत
ु ले अत्यंत ॥ तैसे शशवनामी होता रत ॥ तरी बंधन कैचे तया ॥३॥
धन इच्छा धरूतन चचत्ती ॥ धनाढ्याची कररती स्तत
ु ी ॥ तैसे शशवनामी प्रवतणती ॥ तरी जन्ममरण कैचे तया ॥४॥
राजभांडारीचे धन ॥ साधावया कररती यत्न ॥ तैसे शशवचरणी जडले मन ॥ तरी संकट ववघ्न कैचे तया ॥५॥
धन्य ते शशवध्यानी रत ॥ येचचववषयी कथा अद्भत
ु ॥ नैशमषारण्यी सांगत ॥ सत
ू शौनकाददकांप्रती ॥६॥
वामदे व नामे महाज्ञानी ॥ शशवध्यानी रत ववचरे काननी ॥ एकाक तनमाणय शांत दांत जनी ॥ बत्रववधभेदरदहत जो ॥७॥
ददशा जयाचे अंबर ॥ भस्मचचचणत ददगंबर ॥ तनराहार तनरं तर ॥ एकलाचच दहंडतसे ॥८॥
काय करावे कोठे जावे ॥ काय घेवोतन काय त्यजावे ॥ ववश्व शशवमय आघवे ॥ खेद मोह भेद नाही ॥९॥
अक्रोध वैरानय इंदद्रयदमन ॥ क्षमा दया कृपा समान ॥ तनलोभ दाता भय शोक मान ॥ काळत्रयी न धरीच ॥१०॥
गह
ृ ापत्यदारावक्जणत ॥ कोणी एक पररग्रह नाही सत्य ॥ कायावाचामनोदं डयत
ु त ॥ मौनी न बोले इतरांसी ॥११॥
ज्ञानचरा शशवस्मरण ॥ त्याववण नेणेचच भाषण ॥ या नाव बोशलजे मौन ॥ भेदाभेदरदहत जो ॥१२॥
94
सवांच्या अनग्र
ु हास्तव ॥ ते स्वरूप धरोतन ववचरे शशव ॥ जडजीव तारावया सवण ॥ ववचरे सष्ृ टी स्वइच्छे ॥१३॥
कायाणकायण सारूतन कारण ॥ आत्मस्वरूपी पावला समाधान ॥ दे हत्रयरदहत ववचधतनषेधहीन ॥ प्रवक्ृ त्ततनवक्ृ त्तवेगळा ॥१४॥
तनरं कुश जो तनःसंग ॥ जैसा ब्रह्मारण्यी ववचरे मातंग ॥ तयाची रीती अभंग ॥ वेदशास्त्रे वणणणती ॥१५॥
तो स्वरूपी सदा समाचधस्थ ॥ गगन तेही अंगासी रुतत ॥ म्हणतू न तेही परते सारीत ॥ हे तुदृष्टांतवक्जणत जो ॥१६॥
तेणे तेजाचे दाहकत्व जाशळले ॥ उवीचे कदठणत्व मोडडले ॥ चंचलत्व दहरोतन घेतले ॥ प्रभंजनाचे तेणे पै ॥१७॥
आद्रण त्व तनरसोन ॥ धव
ु ोतन शद्ध
ु केले जीवन ॥ एवं वपंडब्रह्मांड जाळून ॥ भस्म अंगी चचचणले ॥१८॥
ऐसा तो अमत
ू ाणमत
ू ण ॥ केवळ शक्र
ु क जडभरत ॥ कौचारण्यी ववचरत ॥ सवणही दे खत शशवरूप ॥१९॥
तो एक ब्रह्मराक्षस धावत ॥ महाभयानक शरीर अद्भत
ु ॥ कपाळी शेंदरू क्जव्हा लळलळीत ॥ भयानक मख
ु ाबाहे री ॥२०॥
खददरांगार तैसे नेत्र ॥ बहुत जीव भक्षक्षले अपररशमत ॥ क्षुचधत तवृ षत पापी कुपात्र ॥ अकस्मात पातला ॥२१॥
महादहंसक सवणभक्षक ॥ तेणे वामदे व दे णखला पण्
ु यश्लोक ॥ धावोतनया एकाएक ॥ कंठी घालीत शमठी त्याच्या ॥२२॥
लोह पररसासी झगटता पण
ू ण ॥ तत्काळ होय ददव्य सव
ु णण ॥ तेवी त्याच्या अंगस्पशेकरून ॥ मतत पालटली तयाची ॥२३॥
वामदे वांगीचे भस्म ॥ त्याच्या अंगी लागले उत्तम ॥ सत्त्ववक्ृ त्त झाली परम ॥ असरु भाव पालटला ॥२४॥
आपल्
ु या अंगी झगटोन ॥ उद्धररला वपशशताशन ॥ हे त्यासी नाहीच भान ॥ समाचधस्थ सवणदा ॥२५॥
नेणे सख
ु दःु ख शीतोष्ण ॥ लोक तनंददती क वंददती पण
ू ण ॥ शरीरी भोग क रोग दारुण ॥ हे ही नेणे कदा तो ॥२६॥
मी दहंडतो दे शी क ववदे शी ॥ हे ही स्मरण नाही त्यासी ॥ तो ब्रह्मानंद सौख्यराशी ॥ ववचधतनषेधी स्पशेना ॥२७॥
ऐसा तो योगींद्र तनःसीम ॥ त्याच्या अंगस्पशे पापे झाली भस्म ॥ ददव्यरूप होवोतन सप्रेम ॥ चरणी लागला तयाच्या ॥२८॥
सहस्त्र जन्मीचे झाले ज्ञान ॥ त्यासी आठव झाला संपण
ू ण ॥ मानससरोवरी उदकपान ॥ कररता काक हं स होय ॥२९॥
क हाटकनदीतीरी दे ख ॥ पडता पाषाण काष्ठाददक ॥ ददव्य कातणस्वर होय सरु े ख ॥ तेवी राक्षस पै झाला ॥३०॥
95
क कररता सध
ु ारसपान ॥ तेथे सहजचच आले दे वपण ॥ क शशशककरणस्पशेकरून ॥ द्रवे जैसा चंद्रकांत ॥३१॥
क रवव उगवता तनःशेष ॥ तनशा सरे प्रगटे प्रकाश ॥ तैसा उद्धरला राक्षस ॥ स्तवन करी तयाचे ॥३२॥
म्हणे गुरुवयाण ऐक पण
ू ण ॥ मी तव दशणने झालो पावन ॥ तुजसी कररता संभाषण ॥ वाटते पावेन शशवपदा ॥३३॥
मज सहस्त्रजन्मीचे झाले ज्ञान ॥ परी पंचवीस जन्मांपासन
ू ॥ पापे घडली जी दारुण ॥ ती अनक्र
ु मे सांगतो ॥३४॥
पव
ू ी मी राजा दज
ु य
ण ॥ यौवनमदे अतत तनदण य ॥ परम दरु ाचारी होय ॥ ब्राह्मण प्रजा पीडीत ॥३५॥
प्रजेसी तनत करी मार ॥ आवडे तैसा ववचारे स्वेच्छाचार ॥ वेद परु ाण शास्त्र ॥ कैसे आहे मी नेणे ॥३६॥
स्वप्नीही नेणे कदा धमण ॥ ब्रह्महत्यादद पापे केली परम ॥ नारी अपव
ू ण आणतू न उत्तम ॥ तनत्य नत
ू न भोगी मी ॥३७॥
ऐशा क्स्त्रया असंख्य भोगून ॥ बंदी घालतू न केले रक्षण ॥ सवण दे श धंड
ु ोन॥ क्स्त्रया नत
ू न आणवी ॥३८॥
एकदा भोग दे ऊन ॥ दस
ु याणने ततचे न पाहावे वदन ॥ त्या बंदी रडती आक्रंदन
ू ॥ शाप दे ती मजलागी ॥३९॥
ववप्र पळाले राज्यांतून ॥ पट्टणे ग्रामे खेटके जाण ॥ इतुक ही धंड
ु ोन ॥ क्स्त्रया धरून आणणल्या ॥४०॥
भोचगल्या तीन शते द्ववजनारी ॥ चार शते क्षबत्रयकुमारी ॥ वैश्यक्स्त्रया संद
ु री ॥ दहा शते भोचगल्या ॥४१॥
शद्र
ू ांच्या सहस्त्र ललना ॥ चांडालनारी चार शते जाणा ॥ त्यावरी अपववत्र मांगकन्या ॥ सहस्त्र एक भोचगल्या ॥४२॥
चमणककन्या पांच शत ॥ रजकांच्या चार शते गणणत ॥ वारांगना असंख्यात ॥ शमती नाही तयाते ॥४३॥
पांच शते महाररणी ॥ तततत
ु याच वष
ृ ली तनतंबबनी ॥ यांवेगळ्या कोण गणी ॥ इतर वणण अष्टादश ॥४४॥
इतुतया काशमनी भोगून ॥ तप्ृ त नव्हे कदा मन ॥ तनत्य करी मद्यपान ॥ अभक्ष्य तततक
ु े भक्षक्षले ॥४५॥
ऐसे भोचगता पापभोग ॥ मज लागला क्षयरोग ॥ मत्ृ यु पावलो सवेग ॥ कृतांतदत
ू धरोतन नेती ॥४६॥
यमपरु ीचे दःु ख अपार ॥ भोचगले म्यां अतत दस्
ु तर ॥ तप्तताम्रभम
ू ी तीवर ॥ मजलागी चालववले ॥४७॥
लोहस्तंभ तप्त करून ॥ त्यासी नेऊतन दे वववती आशलंगन ॥ माझे घोर कमण जाणून ॥ अशसपत्रवनी दहंडववती ॥४८॥
96
कढईत तेल झाले तप्त ॥ त्यांत नेऊतन बड
ु वीत ॥ तोंडी घाशलती नरक मत
ू ॥ पाप बहुत जाणोनी ॥४९॥
महाक्षार कटुरस आणोनी ॥ मख
ु ी घाशलती पासले पाडोनी ॥ तीक्ष्ण चंचच
ू े गध्र
ृ येवोनी ॥ नेत्र फोडडती एकसरे ॥५०॥
कंु भीपात्री घालोतन शशजववती कणी तप्त लोहदं ड दडवपती ॥ अहा तेथींची जाचणी ककती ॥ सांगो आतां गुरुवयाण ॥५१॥
तेथे रततकंु ड रे तकंु ड दारुण ॥ त्यांत पचववती ककत्येक ददन ॥ मांस तोडडती सांडसेकरून ॥ वरी शशवं पती क्षारोदक ॥५२॥
क्जव्हा नाशसक आणण कणण ॥ तीक्ष्ण शस्त्रे टाककती छे दन
ू ॥ हस्त पाद खंडून ॥ पोट फाडडती क्रूर शस्त्रे ॥५३॥
अंगाचा कादढती भाता ॥ तप्त शस्त्रे रोववती माथा ॥ शशश्न छे दन
ू गद
ु द्वारी अवचचता ॥ तप्त अगणळा घाशलती ॥५४॥
सवांगासी दटपयाण लावन
ू ॥ सवें चच कररती पाशबंधन ॥ पष्ृ ठीकडे वाकवन
ू ॥ चरणी ग्रीवा बांचधती ॥५५॥
बोटी बोटी सय
ु ा रोवन
ू ॥ पाषाणे वष
ृ ण कररती चण
ू ण ॥ हस्तपायी आणन
ू ॥ पाषाणबेडी घाशलती ॥५६॥
सहस्त्र वषै न लगे अंत ॥ ऐशशया नरक बड
ु वीत ॥ एक येवोतन पाडडती दांत ॥ पाश घाशलती ग्रीवेसी ॥५७॥
आपली ववष्ठामत्र
ू ॥ बळे च भक्षववती यमदत
ू ॥ सवेचच अंगाचे तुकडे पाडीत ॥ दोष अशमत जाणोनी ॥५८॥
श्यामशबलश्वान लावन
ू ॥ चरचरा टाककती फाडून ॥ एक शशराक्स्थ कादढती ओढून॥ एक मांस उकररती ॥५९॥
लोहागणळा उष्ण तीव्र ॥ पष्ृ ठी ह्रदयी कररती मार ॥ उखळी घालोतन सत्वर ॥ लोहतप्तमस
ु ळे चेचचती ॥६०॥
तीतश्ण औषधींचे रस आणणती ॥ नाशसकद्वारे आत ओततती ॥ सवेचच वक्ृ श्चककूपी टाककती ॥ बहुत ववपत्ती भोचगल्या ॥६१॥
ज्यांचे ववष परम दध
ु रण ॥ ऐसे अंगासी डसववती ववखार ॥ अक्ननशशका लावोतन सत्वर ॥ हे शरीर भाक्जले ॥६२॥
अंतररक्ष अशसधारे बैसवन
ू ॥ पायी बांचधती जड पाषाण ॥ सवें चच पवणतावरी नेऊन ॥ ढकलतू न दे ती तनदण यपणे ॥६३॥
आतडी काढून तनक्श्चती ॥ ज्याची त्याजकडोन भक्षववती ॥ ऊध्वण नेवोतन टांगती ॥ आपदटती क्रोधभरे ॥६४॥
लोहकंटक उभे करून ॥ कररती इंगळांचे आंथरूण ॥ मस्तक घालतू नया पाषाण ॥ फोडोतन टाककती मस्तक ॥६५॥
लौहचणक करूतन तप्त ॥ खा खा म्हणोतन दत
ू मारीत ॥ ओष्ठ धरोतन फाडीत ॥ तप्त सळ्या नाक खोववती ॥६६॥
97
उफराटे टांगून ॥ ग्रीवेसी बांधोतन थोर पाषाण ॥ रीसव्याघ्राददक आणोन ॥ ववदाररती त्यांहाती ॥६७॥
गजपदाखाली चण
ू ण ॥ करववती तप्तनीरप्राशन ॥ अष्टांगे कवणतून ॥ वेगळाली टाककती ॥६८॥
भयानक भत
ू े भेडसाववती ॥ शलंग छे दतू न खा म्हणती ॥ सांधे ठायी ठायी मोडडती ॥ तीक्ष्ण शस्त्रेकरूतनया ॥६९॥
भम
ू ीत रोवोतनया शरीर ॥ कररती बहुत शरमार ॥ सवें चच शळ
ू परम तीव्र ॥ त्यावरी पालथे घाशलती ॥७०॥
वरी माररती मस
ु ळघाये ॥ मग पाषाण बांधोतन लवलाहे ॥ नरकवापीत टाककती पाहे ॥ अंत न लागे उतरता ॥७१॥
काचा शशसे यांचा रस करून ॥ बळे चच करववती प्राशन ॥ तेथे जात नाही कदा प्राण ॥ यातना दारुण भोचगता ॥७२॥
ऐशा तीन सहस्त्र वषैपयंत ॥ नरकयातना भोचगल्या बहुत ॥ त्यावरी मज ढकलोतन दे त ॥ व्याघ्रजन्म पावलो ॥७३॥
दस
ु रे जन्मी झालो अजगर ॥ ततसरे जन्मी वक
ृ भयंकर ॥ चौथे जन्मी सक
ू र ॥ सरडा झालो पाचवा ॥७४॥
सहावे जन्मी सारमेय सबळ ॥ सातवे जन्मी श्ग
ृ ाल ॥ आठव्याने गवय ववशाळ ॥ गुरुवयाण मी झालो ॥७५॥
नववे जन्मी मकणट प्रशसद्ध ॥ दहावे जन्मी झालो गदण भ तनवषद्ध ॥ त्यावरी नकुळ मग वायस ववववध ॥ तेरावे जन्मी बक झालो ॥७६॥
चौदावे जन्मी वनकुतकुट ॥ त्यावरी गीध झालो पावपष्ट ॥ मग माजाणरयोनी दष्ु ट ॥ मंडूक त्यावरी जाण पा ॥७७॥
अठरावे जन्मी झालो कूमण ॥ त्यावरी मत्स्य झालो दग
ु म
ण ॥ सवेचच पावलो मष
ू कजन्म ॥ उलक
ू त्यावरी झालो मी ॥७८॥
बाववसावे जन्मी वनद्ववरद ॥ त्यावरी उष्रजन्म प्रशसद्ध ॥ मग दरु ात्मा तनषाद ॥ आतां राक्षस जन्मलो ॥७९॥
सहस्त्रजन्मीचे ज्ञान ॥ झाले स्वामी मज पण
ू ण ॥ तव दशणनाच्या प्रतापेकरून ॥ पावन झालो स्वाशमया ॥८०॥
गंगास्नाने जळे पाप ॥ अबत्रनंदन हरर ताप ॥ सरु तरु दै न्य अमप
ू ॥ हरीत दशणनेकरूतनया ॥८१॥
पाप ताप आणण दै न्य ॥ संतसमागमे जाय जळून ॥ यावरी वामदे व योगींद्र वचन ॥ बोलता झाला तेधवा ॥८२॥
एक ववप्र होता महा अमंगळ ॥ शद्र
ू क्स्त्रयेसी रतला बहुत काळ ॥ ततच्या भ्रतारे साधतू न वेळ ॥ जीवे माररले द्ववजाते ॥८३॥
ग्रामाबाहे र टाककले प्रेत ॥ कोणी संस्कार न करीत ॥ तो यमदत
ू ी नेला मारीत ॥ जाच बहुत भोगीतसे ॥८४॥
98
इकडे शशवसदन उत्तम ॥ त्यापढ
ु े पडडले असे भस्म ॥ महाशशवराबत्रददवशी सप्रेम ॥ भतत पज
ू ना बैसले ॥८५॥
त्या भस्मात श्वान सवेग ॥ येऊतन बैसले पाहे शशवशलंग ॥ भस्मचचचणत त्याचे अंग ॥ जात मग त्वरे ने ॥८६॥
पडडले होते ववप्रप्रेत ॥ त्यावरी गेले अकस्मात ॥ कुणपास भस्म लागत ॥ पापरदहत झाला तो ॥८७॥
तो यमदत
ू ी नरकातूतन कादढला ॥ शशवदत
ू ी ववमानी वादहला ॥ कैलासास जावोतन रादहला ॥ संहाररला पापसमग
ू ॥८८॥
ऐसे हे पववत्र शशवभष
ू ण ॥ त्याचे न वणणवे मदहमान ॥ राक्षस पस
ु े कर जोडून ॥ भस्ममदहमा सांगा कैसा ॥८९॥
भस्म कोणते उत्तम ॥ शशवभतती लावावे कैसा नेम ॥ यावरी वामदे व उत्तम ॥ चररत्र सांगे शशवाचे ॥९०॥
मंदरचगरी परमपववत्र ॥ उं च योजने अकरा सहस्त्र ॥ त्यावरी एकदा बत्रनेत्र ॥ दे वासदहत पातला ॥९१॥
यक् षगण गंधवण ककन्नर ॥ चारण वपशाच गुह्यक समग्र ॥ दे व उपदे व पववत्र ॥ महे शा वेष्टूतन बैसले ॥९२॥
मरुद्गण वपतग
ृ ण समस्त ॥ एकादश रुद्र द्वादशाददत्य ॥ अष्ट वसु अष्ट भैरव सत्य ॥ अष्ट ददतपाळ पातले ॥९३॥
अठ्ययंशी सहस्त्र ऋषीश्वर ॥ साठ सहस्त्र वालणखल्य ब्रह्मपत्र
ु ॥ पाताळनाग पथ्
ृ वीचे नप
ृ वर ॥ शंकरा वेक्ष्टत बैसले ॥९४॥
ववष्णु ववचध परु ं दर ॥ शशवध्यान पाहती समग्र ॥ भत
ू ांचे मेळे अपार ॥ मंदराचळी शमळाले ॥९५॥
शसंधरु वदन वीरभद्रकुमार ॥ साठ कोटी गण समग्र ॥ पढ
ु े ववराजे नंददकेश्वर ॥ दस
ु रा मांदार शभ्र
ु ददसे ॥९६॥
तेथे आले सनत्कुमार ॥ साष्टांग करूतन नमस्कार ॥ स्तवन करूतन अपार ॥ ववभतू तधारणववधी पस
ु ती ॥९७॥
यावरी बोले जाश्वनीळ ॥ ववभतू त जाण तेचच तनमणळ ॥ शद्ध
ु करूतन गोमयगोळ ॥ मक्ृ त्तकाकणववरदहत ॥९८॥
ते वाळवतू न उत्तम ॥ मग करावे त्यांचे भस्म ॥ शद्ध
ु ववभतू त मग परम ॥ शशवगायत्रीने मंबत्रजे ॥९९॥
आधी अंगुष्ठे लाववजे ऊध्वण ॥ मग मस्तकाभोवते वेक्ष्टजे शद्ध
ु ॥ तजणनी न लाववजे तनवषद्ध ॥ कतनक्ष्ठका वेगळी करी ॥१००॥
दो बोटांनी लाववजे भाळी ॥ अंगुष्ठे मध्यरे खा तेजागळी ॥ तैसे बत्रपंड्र
ु धारण चंद्रमौळी ॥ सनत्कुमारा सांगत ॥१॥
तजणनी न लाववता सवांगी ववभत
ू ी ॥ बत्रबोटी लाववजे तनक्श्चती ॥ येणे महत्पापे भस्म होती ॥ शशवभष
ू णप्रसादे ॥२॥
99
अगम्यागमन सरु ापान ॥ ब्रह्महत्या गोहत्या अभक्ष्यभक्षणा ॥ महत्पापांचे पवणत जाण ॥ भस्मचचणने भस्म होती ॥३॥
ऐसा भस्माचा मदहमा वामदे व ॥ ब्रह्मराक्षसा सांगे सवण ॥ ववमान आले अपव
ू ण ॥ ददव्यरूप असरु झाला ॥४॥
कैलासाप्रतत जाऊन ॥ रादहला शशवरूप होऊन ॥ वामदे व पथ्
ृ वीपयणटन ॥ स्वेच्छे करीत चाशलला ॥५॥
सत्संगाचा मदहमा थोर ॥ वामदे वासंगे तरला असरु ॥ भस्मलेपने भाळनेत्र ॥ सदा सप्र
ु सन्न भततांसी ॥६॥
मंत्र तीथण द्ववज दे व ॥ गरु
ु यज्ञ ज्योततषी औषधी सवण ॥ येथे जैसा धररती भाव ॥ शसवद्ध तैसी तयांसी ॥७॥
पांचाळ दे शी नप
ृ नाथ ॥ नाम जयाचे शसंहेकत ॥ जैसा शक्रनंदन क तत
ृ ीय सत
ु ॥ पथ
ृ ादे वीचा परु
ु षाथी ॥८॥
मग
ृ येस गेला तो भप
ू ाळ ॥ मागे चालत धरु ं धर दळ ॥ शबरांचह
े ी मेळ ॥ बहुसाल तनघती तयासवे ॥९॥
वनोवनी दहंडता भप
ू ाळक ॥ शबर एक परम भाववक ॥ भनन शशवालय एक ॥ गेला त्यात तनषाद तो ॥११०॥
उन्मळोतन पडले ददव्य शलंग ॥ पंचसत्र
ू ी रमणीय़ अभंग ॥ शसंहकेतरायाते सवेग ॥ दाववता झाला तेधवा ॥११॥
राजा म्हणे शलंग चांगले ॥ परीपादहजे भावे पक्ू जले ॥ उगेचच दे वाचणन मांडडले ॥ दं भेकरूतन लौककक ॥१२॥
लौककक शमरवावया थोरपण ॥ प्रततमा ठे ववल्या सोज्वळ करून ॥ जेवी कांसारे मांडडले दक
ु ान ॥ प्रततमाववक्रय करावया ॥१३॥
ब्राह्मणवेष घेवोतन शद्ध
ु ॥ यात्रेत दहंडती जैसे मैंद ॥ क मागणघ्न वाटे त साधशु सद्ध ॥ वेष धरूतन बैसले ॥१४॥
काळनेमी साधव
ु ेष धरून ॥ वाटे त बैसला करावया ववघ्न ॥ एवं भावेववण दे वताचणन ॥ व्यथण काय दांशभक ॥१५॥
शबरासी म्हणे नप
ृ सत्तम ॥ तज
ु हे शलंग सांपडले उत्तम ॥ तनषाद म्हणे पज
ू नक्रम ॥ कैसा आहे सांग पा ॥१६॥
ववनोदे बोले नप
ृ वर ॥ पज
ू ेचे आहे त बहुत प्रकार ॥ परी चचताभस्म पववत्र ॥ तनत्य नत
ू न आणावे ॥१७॥
चचताभस्माववण ॥ नैवेद्य करू नये समर्पण ॥ हे चच मख्
ु य वमण जाण ॥ शैवलक्षण तनष्ठे चे ॥१८॥
नप
ृ वचन मानतू न यथाथण ॥ शबर शलंग घरा आणीत ॥ शबरीस सांगे वत्ृ तांत ॥ हषणभररत ते झाली ॥१९॥
सम
ु ह
ु ू तै शशवशलंग स्थापन
ू ॥ दोघे पक्ू जती एकतनष्ठे करून ॥ चचताभस्म तनत्य नत
ू न ॥ आणणती मेळवन
ू साक्षेपे ॥१२०॥
100
एकाती होताचच संद
ु री ॥ नैवेद्य आणीत झडकरी ॥ उभयता जोडल्या करी ॥ शशवस्तवनी सादर ॥२१॥
ऐसे तनत्य कररता पज
ू न ॥ लोटले ककत्येक ददन ॥ त्यांची तनष्ठा पहावया पण
ू ण ॥ केले नवल पंचवदने ॥२२॥
ऐसे एकदा घडोतन आले ॥ चचताभस्म कोठे न शमळे ॥ शबरे बहुत शोचधले ॥ अपार क्रशमले भम ू ंडळ ॥२३॥
परतोतन सदनासी येत ॥ शबरीस सांगे वत्ृ तांत ॥ तेही झाली चचंताक्रांत ॥ म्हणे पज
ू न केवी होय ॥२४॥
केले शशवपज
ू न उत्तम ॥ परी न शमळता चचताभस्म ॥ तो शबर भततराज परम ॥ नैवेद्य शशवासी अपीना ॥२५॥
शशवदीक्षा परम कठीण ॥ तनष्ठा पाहे उमारमण ॥ शबरी म्हणे वप्रयालागन
ू ॥ मी आपल
ु े भस्म कररते आता ॥२६॥
पाकसदनी बैसोन ॥ लावोतन घेते आता अनन ॥ ते चचताभस्म चचन
ूण ॥ सांबपज
ू न करावे ॥२७॥
मग शचु चभत
ूण होवोनी शबरी ॥ शशवध्यान स्मरण करी ॥ अक्नन लावोनी झडकरी ॥ भस्म करी कलेवर ॥२८॥
शबर घेवोतन ते भस्म ॥ चची सदाशशवासी सप्रेम ॥ परी नैवेद्य आणावया उत्तम ॥ दस
ु रे कोणी नसेचच ॥२९॥
भोळा चक्रवती उदार ॥ तारावया धैयण पाहे शंकर ॥ आसन घालोतन शबर ॥ परम सादर शशवाचणनी ॥१३०॥
शबरी उत्तम पाक करून ॥ तनत्य येत नैवेद्य घेवोन ॥ शबर एकाती करून ॥ पव
ू ाणभ्यासे बोलावीत ॥३१॥
एकाती होतांचच सदाशशवा ॥ त्रट
ु ी न वाजता नैवेद्य दावावा ॥ ववलंब होता महादे वा ॥ क्षोभ अत्यंत पै होय ॥३२॥
सवण अन्याय क्षमा करी शंकर ॥ परी नैवेद्यासी होता उशीर ॥ क्षोभोतन जातो श्ीशंकर ॥ उशीर अणम
ु ात्र सोसेना ॥३३॥
शबर आनंदमय शशवाचणनी ॥ क्स्त्रयेने शरीर जाशळले हे नाठवे मनी ॥ म्हणे ललने नैवेद्य आणी ॥ तव पाठीसी उभी घेवोतनया ॥३४॥
रं भा उवणशी मेनका संद
ु री ॥ त्यांहूतन ददव्यरूप झाली शबरी ॥ चतुववणध नैवेद्य करी ॥ दे त पतीच्या तेधवा ॥३५॥
नैवेद्य अपतूण न शबर ॥ पज
ू ा झाली षोडशोपचार ॥ दोघे जोडोतनया कर ॥ स्तवन करी शशवाचे ॥३६॥
जय जय अनंतब्रह्मांडनायका ॥ जय जय शशव मायाचक्रचालका ॥ दज
ु न
ण दमना मदनांदका ॥ भवहारका भवानीपते ॥३७॥
पज
ू न झाले संपण
ू ण ॥ शबर पाहे स्त्री ववलोकून ॥ अलंकारमंडडत सद्गुण ॥ आपणही शशवरूप जाहला ॥३८॥
101
एक नीलकंठ वेगळा करून ॥ शशवभतत शशवसमान ॥ तव आले ददव्य ववमान ॥ वाद्ये अपार वाजती ॥३९॥
येत ददव्यसम
ु नांचे पररमळ ॥ आश्चयण करी शसंहकेतनप
ृ ाळ ॥ ववमानी बैसवतू न तत्काळ ॥ शशवपद पावली दोघेही ॥१४०॥
राव म्हणे ववनोदे करून ॥ म्यां सांचगतले चचताभस्मपज
ू न ॥ परी धन्य शबराचे तनवाणण ॥ उद्धारोतन गेला कैलासा ॥४१॥
धन्य ते शबरी काशमनी ॥ दे ह समवपणला शशवाचणनी ॥ एवं एकतनष्ठ दे णखल्यावांचोनी ॥ वपनाकपाणी प्रसन्न नव्हे ॥४२॥
शसंहकेतासी लागला तोचच छं द ॥ सवणदा शशवभजनाचा वेध ॥ शशवलीलामत
ृ प्रशसद्ध ॥ श्वण करी सवणदा ॥४३॥
शशवरात्री प्रदोष सोमवार ॥ व्रते आचरे प्रीती नप
ृ वर ॥ शशवप्रीत्यथण उदार ॥ धने वाटी सत्पात्री ॥४४॥
ऐसे कररता शशवभजन ॥ शसंहकेत शशवरूप होवोन ॥ शशवपदी रादहला जावोन ॥ धन्य भजन तनष्ठे चे ॥४५॥
ृ मंडपी सरु वाडली ॥ चढत जात श्ीधरवानवल्ली ॥ अहळबहळ पसरली ॥ ब्रह्मानंदेकरूतनया ॥४६॥
ते छाया सघन अत्यंत ॥ तेथे बैसोत शशवभतत ॥ प्रेमद्राक्षफळे पतव बहुत ॥ सदा सेवोत आदरे ॥४७॥
श्ीधरवरदा ब्रह्मानंदा ॥ मड
ृ ानीह्रदयाब्जशमशलंदा ॥ कैवल्यपददायक अभेदा ॥ लीला अगाध बोलवी पढ
ु े ॥४८॥
ृ ग्रंथ प्रचंड ॥ स्कंदपरु ाण ब्रह्मोत्तरखंड ॥ पररसोत सज्जन अखंड ॥ नवमाध्याय गोड हा ॥१४९॥
इतत नवमोऽध्यायः ॥९॥
॥श्ीसांबसदाशशवापणणमस्त॥
ु
102
ृ – अध्याय दहावा
अध्य य दह व
कामगजशवदारकपांचानना ॥ क्रोर्जलदशवध्वसां िभजां ना ॥ मदतमहारकाचडां शकरणा ॥ चद्रां शेखरा वषृ भध्वजा ॥१॥
मत्सरदर्ु णराशवशपनदहना ॥ दभां नगचछे दका सहस्त्नयना ॥ अहक ां ार अांर्कारसरु मदणना ॥ र्मणवर्णना भालनेिा ॥२॥
आनांदकै लासनगशवहारा ॥ शनगमागमवांद्या सहु ास्यवक्रा ॥ दक्षमखदलना आनांदसमद्रु ा ॥ ब्रह्मानांदा दयाशनर्े ॥३॥
नवामाध्यायाचे अांती ॥ उद्धररला शबर शसांहके तनपृ ती ॥ यावरी सतू शौनकाशदकाांिती ॥ नैशमषारण्यी साांगत ॥४॥
आनतणदश े ी वास्तव्य करीत ॥ एक शिज नामे देवरथ ॥ वेदाध्ययनी शास्त्रत ॥ पांशडत आशण वश ां ज होय ॥५॥
त्याची कन्या चातयु णखाणी ॥ शारदा नामे कमलनयनी ॥ शजचे स्वरूप देखोनी ॥ जन होती तिस्थ ॥६॥
तव ते झाली िादशवषी ॥ शपत्याने लग्न करूशन सांभ्रमेसी ॥ पद्मनाभशिजासी ॥ देता झाला शवशर्यक्त ु ॥७॥
तोही परम अर्ीत ब्राह्मण ॥ सभाग्य आशण वेदसांपन्न ॥ जयाची शवद्या पाहोन ॥ राजे होती तिस्थ ॥८॥
लग्नसोहळा जाहशलयावरी ॥ काही शदवस होता श्वशरु घरी ॥ सायक ां ाळी नदीतीरी ॥ सध्ां यावदां नासी तो गेला ॥९॥
परतोन येता अर्ां ार ॥ पायास झोंबला दर्ु णर शवखार ॥ तेथेच पशडले कलेवर ॥ नगरात हाक जाहली ॥१०॥
माताशपत्यासमवेत ॥ शारदा र्ावोशन आली तेथ ॥ गतिाण देखोशन िाणनाथ ॥ शरीर घालीत र्रणीवरी ॥११॥
म्हणे शवद्यार्नाचे सतेज ॥ आशज बडु ाले माझे जहाज ॥ वोस पडली सेज ॥ बोले गजु कोणासी ॥१२॥
माझे बडु ाले भाांडार ॥ सपणरूपे वरी पडला तस्कर ॥ दग्र् झाली आभरणे समग्र ॥ म्हणोशन िाकी तोडोशनया ॥१३॥
देखोशन शारदेची करूणा ॥ अश्रु आले जनाांशचया नयना ॥ म्हणती अहा पशपु ते भाललोचना ॥ हे आता करील काय ॥१४॥
मग त्या शविाचे करूशन दहन ॥ माता शपता बांर्ु आिजन ॥ शारदेशी सांगे घेऊन ॥ सदनािशत गेले ते ॥१५॥
103
शकत्येक शदवस झाशलयावरी ॥ घरची कायाणस गेली बाहेरी ॥ शारदा एकली मांशदरी ॥ तव एक अपवू ण वतणले ॥१६॥
नैध्रवु नामे ऋषीश्वर ॥ वद्ध
ृ तपस्वी गेले नेि ॥ शशष्य हाती र्रोशन पशवि ॥ सदना आला शारदेचया ॥१७॥
शारदा आसन देऊशन सत्वर ॥ पजू न करोशन करी नमस्कार ॥ नैध्रवु म्हणे सौभाग्य वाढो अपार ॥ हो तजु पिु वेदवक्ता ॥१८॥
शविास न शदसे के वळ अर्ां ॥ अमोघ वदला आशीवाणद ॥ हासोशन शारदा करी खेद ॥ शोक करी दःु खभरे ॥१९॥
म्हणे हे अघशित घडे के वी पणू ण ॥ साांशगतले पवू वण तणमान ॥ नैध्रवु म्हणे माझे वचन ॥ असत्य नोहे कल्पाांती ॥२०॥
माझे शजव्हेबाहेर आले ॥ ते माघारे न सरे कदाकाळे ॥ माझे तपानष्ठु ान वेगळे ॥ अघशित तेशच घडवीन ॥२१॥
घरची बाहेरूशन आली त्वररत ॥ माता शपता बांर्ु समस्त ॥ समळ ू कळला वत्तृ ाांत ॥ म्हणती शवपरीत के वी घडे ॥२२॥
ऋषीचा आशीवाणद अमोघ पशवि ॥ क्षणे रांकाचा करी सहस्त्नेि ॥ शापे न लागता क्षणमाि ॥ कुळासशहत सहां ारीत ॥२३॥
शापबळेशच शवशेष ॥ सपण के ला राजा नहुष ॥ यादवकुळ शनःशेष ॥ भस्म झाले ब्रह्मशापे ॥२४॥
ब्राह्मणी क्षोभोशन शनर्ाणरी ॥ शक्र
ु ाची सांपशत्त घातली सागरी ॥ ब्रह्मशापे मरु ारी ॥ अांबऋषीचे जन्म घेत ॥२५॥
शवशर्हररहर शचत्ती ॥ ब्रह्मशापाचे भय वाहती ॥ शविशापे राव पररशक्षती ॥ भस्म झाला क्षणार्े ॥२६॥
जमदग्नीचा क्रोर् परम ॥ चौघे पिु के ले भस्म ॥ शस्त्या असता पाांडुराजसत्तम ॥ भोग नाही सवणदा ॥२७॥
शविशापाची नवलगती ॥ साठ सहस्त् सागर जळती ॥ कुबेरपिु वक्ष ृ होती ॥ नारदशापेकरोशनया ॥२८॥
कृष्णासशहत यादवकुळ ॥ ब्रह्मशापे भस्म झाले सकळ ॥ दडां काऐसा नपृ ाळ ॥ क्षणमािे दग्र् के ला ॥२९॥
ब्रह्मशाप परम दृढ ॥ नगृ राज के ला सरड ॥ र्रार्रशिु बळिचांड ॥ सहस्त्भगे त्या अांगी ॥३०॥
क्षयरोगी के ला अशिनांदन ॥ मेशदनीवसनाचे के ले आचमन ॥ शाप देवोशन सयू णनांदन ॥ दासीपिु के ला पै ॥३१॥
पाषाणाचे कररती देव ॥ रांकाचेही कररती राव ॥ मिां ाक्षता िाशकता नवपल्लव ॥ कोरड्या काष्ठा फुिेल की ॥३२॥
ब्राह्मण थोर शिजगती ॥ हे ब्रह्माांड मोडोशन पन्ु हा घडती ॥ यावरी नैध्रवु शतयेिती ॥ बोलता झाला ते ऐका ॥३३॥
104
म्हणे ऐके शारदे यथाथण ॥ तू र्री उमामहेशव्रत ॥ षडक्षरमांि शवशर्यक्त ु ॥ शनत्य जप करावा ॥३४॥
म्हणे या व्रताचे फळ होय पणू ण ॥ तववरी मी येथेशच राहीन ॥ मग त्याचया अांगणात मठ करून ॥ राहाता झाला नैध्रवु तो ॥३५॥
म्हणे व्रताचा आरांभ िेमसे ी ॥ करावा जाण चैिमासी ॥ अथवा मागणशीषेसी ॥ शर्कु लपक्षी करावा ॥३६॥
पाहोशन समु हु तण सोमवर ॥ अष्टमी चतदु श ण ी पररकर ॥ पजू ावा उमामहेश्वर ॥ एक सवां त्सर नेमेसी ॥३७॥
गरुु वचन शारदा ऐकोन ॥ तैसेशच करी न पडे न्यनू ॥ नैर्वु गरू ु पासनू ॥ षडक्षर मांि घेतला ॥३८॥
शदव्य शशवमांशदर करून ॥ वरी शदर्ले शभ्रु शवतान ॥ चारी स्तांभ शोभायमान ॥ नानाफळे शोभताती ॥३९॥
अष्टगर्ां े सवु ाससमु ने ॥ भमू ी शोर्शू न रांगमाळा आस्तरणे ॥ षोडशवणण यिां करणे ॥ अष्टदळे तयामाजी ॥४०॥
तयामाजी चतदु ळ ण ॥ त्यावरी घालोशन ताांदळ ू ॥ वरी घि स्थापशू न अढळ ॥ शोभा बहुत आशणजे ॥४१॥
उमामहेशिशतमा दोन्ही ॥ स्थाशपजे सवु णाणचया करोनी ॥ मग एकशनष्ठा र्रूशन ॥ षोडशोपचारी पशू जजे ॥४२॥
यथासाांग ब्राह्मणसांतपणण ॥ सवु ाशसनी पशू जजे िीतीकरून ॥ षड्रस चतशु वणर् अन्न ॥ द्यावे भोजन तिृ ीवरी ॥४३॥
परु ाणश्रवण कीतणन ॥ येणेशच करावे जागरण ॥ गरुु वचनी शवश्वास पणू ण ॥ र्रूशन वतणणे सवणदा ॥४४॥
कांु देदवु णण के वळ ॥ कपणरू गौर पयःफे नर्वल ॥ ज्योशतमणय शभ्रु तेजाळ ॥ रजतवणण शनमणळ जो ॥४५॥
सयू णकोशिसम तेज शवरशजत ॥ शभ्रु आभरणी भशू षत ॥ जगदानांदकांद गणु ातीत ॥ स्वर्णनु ी शवराशजत मस्तकी ॥४६॥
शभ्रु जिामक ु ु िमांशडत ॥ सपण मशणयक्त ु शवराशजत ॥ शकशोरचांद्र भाळी शमरवत ॥ भस्मचशचणत शभ्रु शदसे ॥४७॥
उन्मीशलत भाललोचन ॥ के यरू ाांगद शभ्रु वीरकांकण ॥ मांडु माळा शोभायमान ॥ शदसती लोचन सयू ेदवु त ॥४८॥
शदव्यगरुडपाचहू शन वररष्ठ ॥ शवराजमान शदसेनीलकांठ ॥ दशभजु आयर्ु े सघि ॥ झळकती िळयचपळेऐसी ॥४९॥
खि्वाांग शिशळ ू कपाल डमरू ॥ अक ां ु श पाश घिां ा नागर्रू ॥ शपनाक पाशपु त कमलतेजाकारू ॥ शभ्रु वणण आयर्ु े ॥५०॥
शभ्रु तेजस्वी शादल णू चमणवसन ॥ शभ्रु स्फशिकवणण गजाशजन ॥ मशणमय शभ्रु शसांहासन ॥ नाना रत्ने शवराशजत ॥५१॥
105
कै लासशगरी शभ्रु वणण ॥ वरी मांडप शभ्रु सहस्त्योजन ॥ स्तांभशवरशहत सहस्त्शकरण ॥ गगनी जेवी िकाशे पै ॥५२॥
ऐरावताहशन शवशाळ शभ्रु ॥ पढु े शोभे नांशदके श्वर ॥ मशणमय कांु डले सांदु र ॥ शेष तक्षक झळकती ॥५३॥
ब्रह्मानांदसख ु मरु ोन ॥ ओशतले शशवस्वरूप सगणु आता भवानीचे ध्यान ॥ शारदा ध्यानी आणीत ॥५४॥
बाला तन्वगां ी सदांु र ॥ शवराजमान चद्रां शेखर ॥ चतभु णजु पाशाांकुशर्र ॥ गदापद्मयक्त ु जे ॥५५॥
सरु तरुसमु नमाळायक्त ु ॥ मशल्लकाबकुळमळी शवराशजत ॥ इभमक्त ु ावतांस डोलत ॥ शोभा अद्भुत कोण वणी ॥५६॥
हररमध्या भजु ांगवेणी ॥ जलजवदना आकणणनयनी ॥ िादशाशदत्यशोभा जघनी ॥ काांचीवरी झळकतसे ॥५७॥
मागे शस्त्या वशणणल्या बहुत ॥ शनःसीमरूपलक्षणयक्त ु ॥ ओवाळूशन िाकाव्या समस्त ॥ शजचया पादाांगष्ठु ावरूनी ॥५८॥
कोशिमन्मथशोभा साशजरी ॥ शिभवु नजननी शिपरु सदांु री ॥ ब्रह्माांड फोडोशनया वरी ॥ आगां ींचा सवु ास र्ावत ॥५९॥
पदमद्रु ा जेथे उमिती ॥ तेथे आरक्तकमळे उगवती ॥ शिजपांक्तीचा रांग पडता शक्षती ॥ खडे होती शदव्यमशण ॥६०॥
या ब्रह्माांडमांडपात देख ॥ ऐसे स्वरूप नाही आशणक ॥ शशश शमि शिमख ु ॥ शजचया तेजे शोभती ॥६१॥
शवशर्शक्राशद बाळे अज्ञान ॥ स्नहे शनजगभी करी पाळण ॥ समस्त शिभवु नलावण्य ॥ ओशतले स्वरूप देवीचे ॥६२॥
शवशाल तािके िभा घन ॥ ओशतली शशशशमितेज गाळून ॥ गडां स्थळी िभा पणू ण ॥ पडली झळके अत्यतां ॥६३॥
शबांबार्र अशतररक्त ॥ नाशसकींचे वरी डोलता मक्त ु ॥ िवाळशच के वळ भासत ॥ तेज अशमत न वणणवे ॥६४॥
नेिाांजनिभा पडली मक्त ु शशरी ॥ तो गांजु ेऐसे शदसे क्षणभरी ॥ जगन्माता हास्य करी ॥ तो रांग शदसे शभ्रु मागतु ी ॥६५॥
ओळीने बैसल्या हसां पांक्ती ॥ तैसे शिज हासता झळकती ॥ मक्त ु शभ्रु वणण मागतु ी ॥ हैमवतीचे झळकती ॥६६॥
दतां पांक्ती शभ्रु अत्यतां ॥ अर्रिभेने आरक्त भासत ॥ डाशळांबबीज पर्कव शोभत ॥ क्षणैक तैसे दीसती ॥६७॥
कांठीचे मक्त ु ाहार सपां णू ण ॥ शदसती इद्रां नीळासमान ॥ श्यामलाांगिभा दैदीप्यमान ॥ मक्त ु ामाजी शबांबली ॥६८॥
कमांडलु तेजस्वी सांदु र ॥ तेवी शवश्वजनशनचे पयोर्र ॥ कुमार आशण इभवक्र ॥ ज्यातील अमतृ िाशशती ॥६९॥
106
िळयचपळा गाळोशन समग्र ॥ रांगशवले वािे देवीचे अांबर ॥ मक्त ु ालग कांचक ु ी िभाकर ॥ बाहुभषू णे झळकती ॥७०॥
इद्रां नीलकीलवणी ॥ लीलावेषर्ाररणी ॥ भक्तानग्रु हकाररणी ॥ िलयरूशपणी आशदमाता ॥७१॥
आशदपरुु षाची ज्ञानकळा ॥ घडी मोडी ब्रह्माांडमाळा ॥ शजचे स्वरूप पाहता डोळा ॥ जाश्वनीळा र्णी न परु े ॥७२॥
कृशत्तकापांजु झळके गगनी ॥ तैसे जलजघोस डोलती कणी ॥ अरुणसध्ां यारागा उणे आणी ॥ कांु कुमरे खा आरक्तपणे ॥७३॥
शवश्विलयी शशव सगणु पण ॥ िाकोशन होता तत्काळ शनगणणु ॥ परी शतचे सौभाग्य गहन ॥ तािांककांु कुममशहमा हा ॥७४॥
दोन वेळा वररले कपणरू गौरा ॥ भवानीने लाशवला कपाळी शबजवरा ॥ ताांबल ू रे खाांशकतवदनचांद्रा ॥ अपार कवी वशणणती ॥७५॥
ियागी शिवेणी जैसी ॥ अबां ेची वेणी शोभे तैसी ॥ कृष्णवणण कुरळ शनश्चयेसी ॥ आशदत्यनांशदनी होय ते ॥७६॥
शभ्रु हार गशांु फला शदव्यसमु नी ॥ तेशच ब्रह्माांडावरूशन स्वर्णनु ी ॥ माजी आरक्तपष्ु पे शदसती नयनी ॥ पद्मजनांशदनी ॥ गिु ते ॥७७॥
मदू राखडी मचछकचछाशद अलांकार ॥ हे ियागी तळपती जलचर ॥ के शाग्री गचु छ शवशाळ थोर ॥ सागराकार शोभती ॥७८॥
काय ब्रह्माांडे गांशु फली सकळ ॥ तेशच डोलत मोहनमाळ ॥ जीवशशव दोन्ही तेजाळ ॥ आवरोशन र्ररले दोन पक्षी ॥७९॥
अक्षय सौभाग्य नव्हे खडां न ॥ म्हणनू वज्रचडू ेमशां डत कर जाण ॥ दशाांगळ ु ी मशु द्रका बांर्ु जनादणन ॥ दशावतार निलासे ॥८०॥
पायी नपु रु े पैंजण ॥ गजणता शशव समाशर् शवसरून ॥ पाहे मख ु चद्रां सावर्ान ॥ नेिचकोरे करोशनया ॥८१॥
भक्त जे का एकशनष्ठ ॥ पायी दोल्हारे जोडवी अनवु ि ॥ ऐसे स्वरूप वररष्ठ ॥ शारदा ध्यात ब्रह्मानांदे ॥८२॥
ऐसे एक सांवत्सरपयिंत ॥ आचरली उमामहेश्वरव्रत ॥ नैध्रवु उद्यापन करशवत ॥ यथाशवशर्िमाणे ॥८३॥
अकरा शते दपां त्ये ॥ वस्त् अलांकारदशक्षणायक्त ु ॥ पजू ोशन शारदा हषणभररत ॥ तव रशव अस्त पावला ॥८४॥
जप ध्यान कीतणन करीत ॥ शारदा गरुु जवळी बैसत ॥ अर्णयाशमनी झाशलया अकस्मात ॥ भवानी तेथे िगिली ॥८५॥
असभां ाव्य तेज देखोनी ॥ नैध्रवु ासी नेि आले तेशच क्षणी ॥ नैध्रवु शारदा लागती चरणी ॥ िेमभावेकरूशनया ॥८६॥
देवीचे कररती स्तवन ॥ उभे ठाकती कर जोडून ॥ परी त्या दोघाांवाचनू ॥ आशणक कोणी न देखती ॥८७॥
107
जय जय भवानी जगदबां े ॥ मळ ू िकृशतिणवस्वयांभे ॥ ब्रह्मानांदपददाशयनी सवाणरांभे ॥ शचशिलाशसनी तू माये ॥८८॥
र्रार्रें द्रनांशदनी ॥ सौभाग्यसररते हेरांबजननी ॥ भक्तह्रदयारशवांदशचन्मयखाणी ॥ वेदपरु ाणी वांद्य तू ॥८९॥
तशु झये कृपे शनशश्चती ॥ गभािंर्ासी नेि येती ॥ मागे साांडूशन पवनगती ॥ पाांगळ ु र्ावती कृपे तझ्ु या ॥९०॥
मकु े होतील वाचाळ ॥ मख ू ण पांशडत होय तात्काळ ॥ रत्ने होती शसकताहरळ ॥ गारा होती शचतां ामणी ॥९१॥
भवभयहारके भवानी ॥ भक्तपाळके मनोल्हाशसनी ॥ वेदमाते शिजजनरांजनी ॥ वेर्ले ध्यानी ब्रह्माशदक ॥९२॥
शिपरु सांदु री शिभवु नजननी ॥ दोषियहारके शितापशमनी ॥ शिकाळ जे सादर तव ध्यानी ॥ शिदेहशवरशहत ते ॥९३॥
शशवमानससरोवरमराशळके ॥ जय जय शवज्ञानचपां ककशळके ॥ सकळ ऐश्वयणकल्याणदायके ॥ सवणव्यापके मडृ ानी ॥९४॥
ऐसे ऐकता सिु सन्न ॥ देवी म्हणे माग वरदान ॥ नैध्रवु े वत्तृ ाांत मळ ु ींहन ॥ शारदेचा साांशगतला ॥९५॥
मम मख ु ाांतशू न वचन आले ॥ ते अांबे पाशहजे सत्य के ले ॥ तवु ा जरी मनी र्ररले ॥ तरर काय एक न कररसी ॥९६॥
यावरी शशवजाया बोले वचना ॥ हे शारदा पवू ी शभु ानना ॥ द्रशवडदेशी शविकन्या ॥ नाम भाशमनी इयेचे ॥९७॥
इचया भ्रतारासी शस्त्या दोघीजणी ॥ ही र्ाकुिी शिया मदृ भु ाशषणी ॥ इणे वर वश करोनी ॥ वडील काशमनी शवघडशवली ॥९८॥
शेजारी एक जार होता ॥ तो ईस बहुत शदवस जपत असता ॥ एकाांत पाहोन इचया हाता ॥ र्ररता झाला दबु णशु द्ध ॥९९॥
इणे नेि करोशन आरक्त ॥ शझिकाशवला तो जार पशतत ॥ मग तो होवोशन खेदयक्त ु ॥ गहृ ासी गेला दरु ात्मा ॥१००॥
इचे त्यासी लागले ध्यान ॥ सरु तआशलांगन आठवनू ॥ इचया ध्यासेकरून ॥ तो जार मत्ृ यु पावला ॥१॥
ईस शवर्वा हो म्हणनू ॥ इचया सवतीने शाशपले दारुण ॥ मग तीही पावली मरण ॥ इचया दःु खेकरूशनया ॥२॥
मग हेही काळे मत्ृ यु पावली ॥ तेशच शारदा हे जन्मली ॥ पवू ीचया जारे ईस वररली ॥ ये जन्मी जाण शनर्ाणरे ॥३॥
तोशच पद्मनाभ ब्राह्मण ॥ गेला इसी दावा सार्नू ॥ इचा पवू णजन्मींचा भ्रतार जाण ॥ द्रशवडदेशी आहे आता ॥४॥
तीनशेसाठ योजन ॥ येथोशन दरू आहे ब्राह्मण ॥ स्त्ीहीन इचे स्वरूप आठवनू ॥ तळमळीत सवणदा ॥५॥
108
तो ईस स्वप्नामध्ये शनत्य येवोन ॥ भोग देईल िीतीकरून ॥ जागतृ ीहशन शवशेष जाण ॥ सख ु होईल इयेते ॥६॥
ऐसे लोिता बहुत शदवस ॥ पिु एक होईल शारदेस ॥ शारदानांदन नाम तयास ॥ लोकी शवख्यात जाण पा ॥७॥
ईस शनत्य भोगी होईल जो हररख ॥ तैसाच शवि पावेल सख ु ॥ स्वप्नानांदे शवशेष देख ॥ तशृ ि होईल शनर्ाणरे ॥८॥
ऐसे तयासी सागोन ॥ अबां ा पावली अतां र्ाणन ॥ त्यावरी शारदा शनत्य स्वप्न ॥ देखती झाली तैसेशच ॥९॥
तव ती झाली गरोदर ॥ जन शनांदा कररतीसमग्र ॥ दीर भावे सासू श्वशरु ॥ आि सोयरे सवण आले ॥११०॥
देवीचे करणे अघशित ॥ खदखदा जन हासत ॥ म्हणती हे के वी घडे शवपरीत ॥ अांबा ईस भेिली कर्ी ॥११॥
एक म्हणती कणण नाशसक छे दनू ॥ बाहेर घाला खरारोहण करून ॥ तो आकाशवाणी बोले गजोन ॥ सत्य गभण शारदेचा ॥१२॥
जन परम अमगां ळ ॥ म्हणती हे कापि्यवाणी सकळ ॥ त्यात एक वद्ध ृ होता पण्ु यशीळ ॥ वदता झाला ते ऐका ॥१३॥
ईश्वरी मायेचे अगम्य चररि ॥ अघशित घडवी शनर्ाणर ॥ स्तांभेशवण र्ररले अांबर ॥ कांु शभनी तरे जळावरी ॥१४॥
ग्रहगण भगणे शवर्ु शमि ॥ यास आहे कोणाचा आर्ार ॥ सवणदहे ी व्यापक परमेश्वर ॥ परी शोशर्ता ठायी न पडे ॥१५॥
परस्परे पांचभतू ाांसी वैर ॥ ती एकरूपे चालती कौतक ु थोर ॥ जननीगभी जीव समग्र ॥ रशक्षतो कै सा पहा हो ॥१६॥
काय एक न करी जगन्नाथ ॥ राजा पवू ी यपू के त ॥ त्याचे जळी पडले रे त ॥ ते जळ िाशशत वेश्या एक ॥१७॥
शततकु े शन झाली ते गशभणणी ॥ पिु िसवली उत्तमगणु ी ॥ शवभाांडकाचे रे त जळी पडोनी ॥ ते जळ हररणी िाशीत ॥१८॥
तोशच झाला ऋशषश्रांगृ ी ॥ तेणे ख्याती के ली दशरथयागी ॥ सौराष्रराजा स्पशणता करे मगृ ी ॥ शदव्य पिु िसवली ॥१९॥
सत्यवती मत्स्यगभणसांभतू ॥ तो मत्स्य राजपिु होत ॥ मशहषासरु दैत्य ॥ मशहषीगभी जन्मला ॥१२०॥
शकत्येक ऋशष करुणावतां ॥ वचनमािे गभण राहत ॥ रे वतीरमण जन्मत ॥ रोशहणीपोिी कै सा पा ॥२१॥
साांबाचे पोिी मसु ळ झाले ॥ ते कोणी कै से घातले ॥ कांु तीपोिी पाांडव जन्मले ॥ पाच देवाांसमागमे ॥२२॥
ऐसे बोलती वद्ध ृ जन ॥ तरी शनांदा कररती दजु णन ॥ मागतु ी देववाणी झाली पणू ण ॥ ऐका वचन मख ू ण हो ॥२३॥
109
शारदेस कोणी असत्य म्हणती ॥ तरी शजव्हा शचरोनी शकडे पडती ॥ ऐसे ऐकता साशत्त्वक समु ती ॥ सत्य सत्य म्हणती शिवाचा ॥२४॥
शकत्येक दजु णन पन्ु हा बोलत ॥ हे सवणही कापि्य असत्य ॥ तो शजव्हा शचरोशन अकस्मात ॥ शकडे गळो लागले ॥२५॥
हे देखोशन सवण जन ॥ शारदेसी घाशलती लोिाांगण ॥ म्हणती माते तू सत्य पणू ण ॥ जाणकीरे णक ु े सारखी ॥२६॥
मग तीस पिु झाला सतेज ॥ लोक म्हणती शारदात्मज ॥ वाढत जैसा शिजराज ॥ शद्ध ु शितीयेपासनु ी ॥२७॥
उपनयन झाशलया पणू ण ॥ आठवे वषी वेदाध्ययन ॥ चारी वेद षि्शास्त्े जाण ॥ मख ु ोद्गत परु ाणे ॥२८॥
नवग्रहात जैसा वासरमणी ॥ तेवी पांशडतात अग्रगणी ॥ जेणे अनष्ठु ाने शपनाकपाणी ॥ िसन्न के ला सवणस्वे ॥२९॥
यावरी शारदा पिु समवेत ॥ लक्षशू न शशवराशिव्रत अद्भुत ॥ गोकणणक्षेिािशत जात ॥ यािा बहुत शमळाली ॥१३०॥
तो द्रशवडदेशींचा ब्राह्मण ॥ तोही आला यािेलागनू ॥ परस्परे पाहन ॥ कष्टी होती अतां री ॥३१॥
परस्परा कळली खणू ॥ पवू ी देवी बोशलली वचन ॥ उमामहेश्वर व्रताचे पण्ु य ॥ अर्ण देई पतीसी ॥३२॥
पिु देई त्याचा त्यास ॥ तू त्यापासी राहे चार मास ॥ समागम न करी शनःशेष ॥ शशवपदासी पावसी ॥३३॥
मग शशवराशियािा करून ॥ भ्रतारासी के ले नमन ॥ म्हणे हा घ्या आपल ु ा नांदन ॥ म्हणोशन करी दीर्ला ॥३४॥
उमामहेश्वरव्रत ॥ त्याचे अर्णपण्ु य देत ॥ मग शारदा सवे जात ॥ द्रशवडदेशािशत तेव्हा ॥३५॥
शारदा व्रतस्थ पणू ण ॥ दरूु न पतीचे घे दशणन ॥ शवख्यात झाला शारदानांदन ॥ महापांशडत पथ्ृ वीवरी ॥३६॥
तप आचरला अपार ॥ मातशृ पतभृ जनी सादर ॥ माता भवानी शपता शांकर ॥ हेशच भावना तयाची ॥३७॥
जो न करी जनकजननीचे भजन ॥ शर्क् त्याचे तप ज्ञान ॥ शर्क् शवद्या शर्क् थोरपण ॥ शर्क् भागय् तयाचे ॥३८॥
घरी साठवी शस्त्येचे गोत ॥ आशण मायबापा शशणवीत ॥ अन्न नेदी बाहेर घालीत ॥ शब्दबाणे ह्रदय भेदी ॥३९॥
तो जरी पढला षि्शास्त् ॥ परी अनाशमकाहशन अपशवि ॥ त्याचे न पहावे वक्र ॥ शविाळ कदान व्हावा ॥१४०॥
यद्यशप झाला स्पशण जाण ॥ तरी करावे सचैल स्नान ॥ महादोषी तो कृतघ्न ॥ यम दारुण गाांजीत ॥४१॥
110
यावरी शारदेचा भ्रतार ॥ महातपस्वी योगीश्वर ॥ शरीर ठे वोशन परि ॥ पावला तो शशवपदा ॥४२॥
शारदाही शचांतशू न मदनदहन ॥ करी शवशर्यक्त ु सहगमन ॥ पतीसमवेत कै लासभवु न ॥ पावोन सख ु े राशहली ॥४३॥
शशवलीलामतृ सरु स पणू ण ॥ शकांवा हे शदव्य रसायन ॥ भवरोगी सेशवता जाण ॥ आरोग्य होऊन शशव होती ॥४४॥
जे मत्ृ यनू े कवशळले सहज ॥ त्याांसी नावडे हा रसराज ॥ ज्याांची सक ु ृ ते तेजःपांजु ॥ तेशच अशर्कारी येथींचे ॥४५॥
ब्रह्मानांदे श्रीर्र ॥ श्रोतया शवनवी जोडोशन कर ॥ शशवलीलाम्रतु शनजणर ॥ तम्ु ही सेवा आदरे ॥४६॥
पढु ील अध्यायी सरु स कथा ॥ पावन होय श्रोता वक्ता ॥ मडृ ानीसशहत शशव तत्त्वता ॥ पाठीराखी सवाणथी ॥४७॥
शशवलीलामतृ ग्रथां िचडां ॥ स्कांदपरु ाण ब्रह्मोत्तरखडां ॥ पररसोत सज्जन अखडां ॥ दशमाध्याय गोड हा ॥१४८॥
इशत दशमोऽध्यायः समािः ॥१०॥
॥श्रीसाांबसदाशशवापणणमस्त॥ु
111
शशवलीलामत ृ – अध्याय अकरावाा
अध्याय अकरावा
र्न्य र्न्य तेशच जन ॥ जे शशवभजनी परायण ॥ सदा शशवलीलामतृ श्रवण ॥ अचणन सदा शशवाचे ॥१॥
सतू म्हणे शौनकाशदकाांिशत ॥ जे रुद्राक्षर्ारण भस्म चशचणती ॥ त्याांचया पण्ु यास नाही शमती ॥ शिजगती तेशच र्न्य ॥२॥
जो सहस्त् रुद्राक्ष करी र्ारण ॥ त्यासी वशां दती शक्राशद सरु गण ॥ तो शक ां रशच त्याचे दशणन ॥ घेता तरती जीव बह ॥३॥
अथवा षोडश षोडश दडां ी जाण ॥ बाांर्ावे रुद्राक्ष सल ु क्षण ॥ शशखेमाजी एक बाांर्ावा पणू ण ॥ शशवस्वरूप म्हणवनु ी ॥४॥
त्यावरोशन कररता स्नान ॥ तरी शिवेणीस्नान के ल्यासमान ॥ असो िादश िादश मनगिी पणू ण ॥ रुद्राक्ष बाांशर्जे आदरे ॥५॥
कांठी बाांर्ावे बत्तीस ॥ मस्तकाभोवते चोवीस ॥ सहा सहा कणी पण्ु य शवशेष ॥ बाांशर्ता शनदोष सवणदा ॥६॥
अष्टोत्तरशत माळ ॥ सवणदा असावी गळा ॥ एकमख ु ी रुद्राक्ष आगळा ॥ पशू जता भाग्य शवशेष ॥७॥
पांचमख ु षण्मख ु अष्टमखु ॥ चतदु श ण मख
ु लक्ष्मीकारक ॥ सकळ मिां सफ ु ळ देख ॥ रुद्राक्षजप शनत्य कररता ॥८॥
शनत्य रुद्राक्षपजू न ॥ तरी के ले जाशणजे शशवाचणन ॥ रुद्राक्षमशहमा परम पावन ॥ इशतहास ऐका येशवषयी ॥९॥
काश्मीर देशींचा नपृ पावन ॥ नामाशभर्ान भद्रसेन ॥ शववेकसपां न्न िर्ान ॥ परम चतरु पांशडत ॥१०॥
िजा दायाद भसु रु ॥ र्न्य म्हणती तोशच राजेश्वर ॥ लाच न घे न्याय करी साचार ॥ अमात्य थोर तोशच पै ॥११॥
सदांु र पशतव्रता मदृ भु ाशषणी ॥ पवू णदत्ते ऐसी लाशर्जे काशमनी ॥ सतु सभाग शविान गणु ी ॥ शवशेष सक ु ृ ते पाशवजे ॥१२॥
गरुु कृपावांत सवणज्ञ थोर ॥ शशष्य िज्ञावांत गरुु भक्त उदार ॥ वक्ता क्षमाशील शास्त्ज्ञ सरु स फार ॥ शवशेष सक ु ृ ते लाशहजे ॥१३॥
श्रोता सिेम चतरु सावर्ान ॥ यजमान साक्षेपी उदार पणू ण ॥ काया आरोग्य सांदु र कुलीन ॥ पवू णसक ु ृ ते िाि होय ॥१४॥
112
असो तो भद्रसेन आशण िर्ान ॥ बहुत कररता अनष्ठु ान ॥ दोघाांसी झाले नांदन ॥ शशवभक्त उपजताांशच ॥१५॥
राजपिु नाम सर्ु मण ॥ िर्ानात्मज तारक नाम ॥ दोघे शशवभक्त शनःसीम ॥ सावर्ान शशवध्यानी ॥१६॥
बाळे होऊशन सदा िेमळ ॥ अनरु ाग शचत्ती वैराग्यशीळ ॥ लौशककसगां े ध्रवु अमगां ळ ॥ त्याांची सगां ती नावडे त्या ॥१७॥
पांचवषी दोघे कुमर ॥ लेवशवती वस्त्े अलांकार ॥ गजमक्त ु माळा मनोहर ॥ नाना िकारे लेवशवती ॥१८॥
तव ते बाळ दोघेजण ॥ सवाणलांकारउपार्ी िाकून ॥ कररती रुद्राक्ष र्ारण ॥ भस्म चशचणती सवािंगी ॥१९॥
आवडे सवणदा एकाांत ॥ श्रवण कररती शशवलीलामतृ ॥ बोलती शशवनामावळी सत्य ॥ पाहाणे शशवपजू ा सवणदा ॥२०॥
आश्चरय् कररती राव िर्ान ॥ यासी का नावाडे वस्त्भषू ण ॥ कररती रुद्राक्षभस्मर्ारण ॥ सदा स्मरण शशवाचे ॥२१॥
शवभशू त पसु ोशन रुद्राक्ष काशढती ॥ मागतु ी वस्त्े भषू णे लेवशवती ॥ ते सवेशच ब्राह्मणाांसी अशपणती ॥ घेती मागतु ी शशवदीक्षा ॥२२॥
शशक्षा कररता बहुत ॥ परी ते न साांशडती आपल ु े व्रत ॥ राव िर्ान शचांताग्रस्त ॥ म्हणती करावे काय आता ॥२३॥
तो उगवला सक ु ृ तशमि ॥ घरासी आला पराशर ॥ सवे वेशष्टत ऋषींचे भार ॥ अपर सयू ण तेजस्वी ॥२४॥
जो कृष्णिैपायनाचा जशनता ॥ शिकाळज्ञानी िशतसशृ ष्टकताण ॥ जो वशसष्ठाचा नातू तत्त्वता ॥ राक्षससि जेणे के ले ॥२५॥
जेवी मनष्ु ये वागती अपार ॥ तैसेशच पवू ी होते रजनीचर ॥ ते शपतक ृ ै वारे समग्र ॥ जाशळले सि करूशनया ॥२६॥
जनमेजये सपणसि के ले ॥ ते आशस्तके मध्येशच राहशवले ॥ पराशरासी पल ु स्तीने िाशथणले ॥ मग वाचले रावणाशदक ॥२७॥
शवरांचीस दिावशू न क्षणमािे ॥ िशतसशृ ष्ट के ली शवश्वाशमिे ॥ तेवी शपतक ृ ै वारे पराशरे ॥ वादी जजणर पै के ले ॥२८॥
ते साांगावी समळ ू कथा ॥ तरी शवस्तार होईल ग्रांथा ॥ यालागी ध्वशनताथण बोशलला आता ॥ कळले पाशहजे शनर्ाणरे ॥२९॥
ऐसा महाराज पराशर ॥ ज्याचा नातू होय शक ु योगींद्र ॥ तो भद्रसेनाचा कुळगरुु शनर्ाणर ॥ घरा आला जाणोनी ॥३०॥
राव िर्ान सामोरे र्ावती ॥ साष्टाांग नमशू न घरासी आशणती ॥ षोडशोपचारी पशू जती ॥ भाव शचत्ती शवशेष ॥३१॥
समस्ता वस्त्े भषू णे देऊन ॥ राव शवनवी कर जोडून ॥ म्हणे दोघे कुमर रािांशदन ॥ ध्यान कररती शशवाचे ॥३२॥
113
नावडती वस्त्े अलांकार ॥ रुद्राक्षभस्मावरी सदा भर ॥ वैराग्यशील अणमु ाि ॥ भाषण न कररती कोणासी ॥३३॥
इशां द्रयभोगावरी नाही भर ॥ नावडे राजशवलास अणमु ाि ॥ गजवाशजयानी समग्र ॥ आरूढावे आवडेना ॥३४॥
पढु े हे कै से राज्य कररती ॥ हे आम्हाांसी गढू पडले शचत्ती ॥ मग ते दोघे कुमर आणोशन गरू ु िती ॥ दाखशवले भद्रसेने ॥३५॥
गरू ु ने पाशहले दृष्टीसी ॥ जैसे शमि आशण शशी ॥ तैसे तेजस्वी उपमा तयाांसी ॥ नाही कोठे शोशर्ता ॥३६॥
यावरी बोले शशक्तसतु ॥ म्हणे हे का झाले शशवभक्त ॥ याांची पवू णकथा समस्त ॥ ऐक तजु साांगतो ॥३७॥
पवू ी काश्मीर देशात उत्तम ॥ महापट्टण नांशद्रग्राम ॥ तेथील वाराांगना मनोरम ॥ महानांदा नाम शतयेचे ॥३८॥
त्या ग्रामीचा तोशच भपू ॥ पथ्ृ वीमाजी शनःसीम स्वरूप ॥ लशलताकृशत पाहोशन कांदपण ॥ तन्मय होवोशन नत्ृ य करी ॥३९॥
जैसा उगवला पणू णचद्रां ॥ तैसे शतजवरी शवराजे छि ॥ रत्नखशचत याने अपार ॥ भाग्या पार नाही शतचया ॥४०॥
रत्नमय दडां यक्त
ु ॥ चामरे जीवरी सदा ढळत ॥ मशणमय पादक ु ा रत्नखशचत ॥ चरणी शजचया सवणदा ॥४१॥
शवशचि वसने शदव्य सवु ास ॥ शहरण्मयरत्नपयिंतक राजस ॥ चांद्ररशश्मसम िकाश ॥ शय्या शजची अशभनव ॥४२॥
शदव्याभरणी सांयक्त ु ॥ अगां ी सगु ांर् शवराशजत ॥ गोमशहषीशखल्लारे बहुत ॥ वाजी गज घरी बहुवस ॥४३॥
दास दासी अपार ॥ घरी माता सभाग्य सहोदर ॥ शजचे गायन ऐकता शकन्नर ॥ तिस्थ होती कोशकळा ॥४४॥
शजचया नत्ृ याचे कौशल्य देखोन ॥ सकळ नपृ डोलशवती मान ॥ शतचा भोगकाम इचछून ॥ भपू सभाग्य येती घरा ॥४५॥
वेश्या असोन पशतव्रता ॥ नेशमला जो परुु ष तत्त्वता ॥ त्याचा शदवस न सरता ॥ इद्रां ासही वश्य नव्हे ॥४६॥
परम शशवभक्त शवख्यात ॥ दानशील उदार बहुत ॥ सोमवार िदोषव्रत ॥ शशवराि करी नेमेसी ॥४७॥
अन्नछि सदा चालवीत ॥ शनत्य लक्षशिदळे शशव पशू जत ॥ ब्राह्मणहस्ते अद्भुत ॥ अशभषेक करवी शशवासी ॥४८॥
याचक मनी जे जे इचछीत ॥ ते ते महानांदा परु वीत ॥ कोशि शलांगे करवीत ॥ श्रावणमासी अत्यादरे ॥४९॥
ऐक भद्रसेना सावर्ान ॥ कुर्ककुि मकण ि पाशळले िीतीकरून ॥ त्याांचया गळा रुद्राक्ष बाांर्ोन ॥ नाचू शशकशवले कौतक ु े ॥५०॥
114
आपल ु े जे का नत्ृ यागार ॥ तेथे शशवशलांग स्थाशपले सांदु र ॥ कुर्ककुि मकण ि त्यासमोर ॥ तेथेंशच बाांर्ी िीतीने ॥५१॥
करी शशवलीलामतृ परु ाणश्रवण ॥ तेही ऐकती दोघेजण ॥ सवेंशच महानांदा करी गायन ॥ नत्ृ य करी शशवापढु े ॥५२॥
महानांदा त्याांसी सोडून ॥ नत्ृ य करवी कौतक ु े करून ॥ त्याांचया गळा कपाळी जाण ॥ शवभशू त चची स्वहस्ते ॥५३॥
एवां शतचया सगां तीकरून ॥ त्याांसही घडतसे शशवभजन ॥ असो शतचे सत्त्व पाहावयालागोन ॥ सदाशशव पातला ॥५४॥
सौदागराचा वेष र्ररला ॥ महानांदचे या सदना आला ॥ त्याचे स्वरूप देखोशन ते अबला ॥ तन्मय झाली तेर्वा ॥५५॥
पजू ा करोशन स्वहस्तकी ॥ त्यासी बैसशवले रत्नमचां की ॥ तो पथ्ृ वीमोलाचे हस्तकी ॥ कांकण त्याचया देशखले ॥५६॥
देखता गेली तन्मय होऊन ॥ म्हणे स्वगीची वस्तु वािे पणू ण ॥ शवश्वकम्याणने शनशमणली जाण ॥ मानवी कतणत्ृ व हे नव्हे ॥५७॥
सौदागरे ते काढून ॥ शतचया हस्तकी घातले कांकण ॥ येरी होवोशन आनांदघन ॥ नेम करी तयासी ॥५८॥
पथ्ृ वीचे मोल हे कांकण ॥ मीशह बत्तीस लक्षणी पशद्मण ॥ तीन शदवस सांपणू ण ॥ दासी तमु ची झाले मी ॥५९॥
तयासी ते मानले ॥ सवेंशच त्याने शदव्यशलांग काशढले ॥ सयू णिभेहशन आगळे ॥ तेज वशणणले नवजाय ॥६०॥
शलांग देखोशन ते वेळी ॥ महानांदा तन्मय झाली ॥ म्हणे जय जय चांद्रमौळी ॥ म्हणोनी वांदी शलांगाते ॥६१॥
म्हणे या शलांगाचया िभेवरूनी ॥ कोशि कांकणे िाकावी ओवाळूनी ॥ सौदागर म्हणे महानांदल े ागनू ी ॥ शलांग ठे वी जतन हे ॥६२॥
म्हणे या शलांगापाशी माझा िाण ॥ भांगले की गेले दग्र् होऊन ॥ तरी मी अशग्निवेश करीन ॥ महाकठीण व्रत माझे ॥६३॥
येरीने अवश्य म्हणोन ॥ ठे शवले नत्ृ यागारी नेऊन ॥ मग दोघे कररती शयन ॥ रत्नखशचत मांचकी ॥६४॥
शतचे कै से आहे सत्त्व ॥ र्ैयण पाहे सदाशशव ॥ भक्त तारावया अशभनव ॥ कौतक ु चररि दाखवी ॥६५॥
त्याचया आज्ञेकरून ॥ नत्ृ यशाळेस लागला अग्न ॥ जन र्ावो लागले चहकडोन ॥ एकशच हाांक जाहली ॥६६॥
तीस सावर् करी मदनारी ॥ म्हणे अशग्न लागला ऊठ लवकरी ॥ येरी उठली घाबरी ॥ तव अग्नी वाते चेतला ॥६७॥
तैशामाजी उडी घालनू ॥ कांठपाश त्याांचे काढून ॥ कुर्ककुि मकण ि शदर्ले सोडून ॥ गेले पळोन वनािती ॥६८॥
115
नत्ृ यशाळा भस्म झाली समग्र ॥ मग शाांत झाला सिकर ॥ यावरी पसु े सौदागर ॥ महानांदिे शत तेर्वा ॥६९॥
माझे शदव्यशलांग आहे की जतन ॥ महानांदा घाबरी ऐकोन ॥ वक्षःस्थळ घेत बडवनू ॥ म्हणे शदव्यशलांग दग्र् झाले ॥७०॥
सौदागर बोले वचन ॥ नेमाचा आशज दसु रा शदन ॥ मी आपल ु ा देतो िाण ॥ शलांगाकारणे तजु वरी ॥७१॥
मग शिचरण चेतशवला ॥ आकाशपथां े जाती ज्वाळा ॥ सौदागर शसद्ध झाला ॥ समीप आला कांु डाचया ॥७२॥
अशतलाघवी उमारांग ॥ जो भक्तजनभवभांग ॥ उडी घातली सवेग ॥ ॐनमःशशवाय म्हणवनु ी ॥७३॥
ऐसे देखता महानांदा ॥ बोलाशवले सवण ब्रह्मवांदृ ा ॥ लिु शवली सवण सांपदा ॥ कोशसमवेत सवणही ॥७४॥
अश्वशाळा गजशाळा सपां णू ण ॥ सवण सपां शत्तसशहत करी गहृ दान ॥ महानांदने े स्नान करून ॥ भस्म अगां ी चशचणले ॥७५॥
रुद्राक्ष सवािंगी लेऊन ॥ ह्रदयी शचशां तले शशवध्यान ॥ हर हर शशव म्हणवनू ॥ उडी शनःशक ां घातली ॥७६॥
सयू णशबांब शनघे उदयाचळी ॥ तैसा िगिला कपाळमौळी ॥ दशभजु पांचवदन चांद्रमौळी ॥ सांकिी पाळी भक्ताांते ॥७७॥
माथा जिाांचा भार ॥ ततृ ीयनेिी वैश्वानर ॥ शशरी झळ ु झळु वाहे नीर ॥ भयांकर महाजोगी ॥७८॥
चांद्रकळा तयाचे शशरी ॥ नीळकांठ खि्वाांगर्ारी ॥ भस्म चशचणले शरीरी ॥ गजचमण पाांघरु ला ॥७९॥
नेसलासे व्याघ्राांबर ॥ गळा मनष्ु यमडांु ाचे हार ॥ सवािंग वेशष्टत फशणवर ॥ दशभजु ा शमरशवती ॥८०॥
वरचेवरी कांदक ु झेलीत ॥ तेवी दहा भजु ा पसरोनी अकस्मात ॥ महानांदसे ी झेलशू न र्रीत ॥ ह्रदयकमली परमात्मा ॥८१॥
म्हणे जाहलो मी सिु सन्न ॥ महानांदे माग वरदान ॥ ती म्हणे हे नगर उद्धरून ॥ शवमानी बैसवी दयाळा ॥८२॥
माताबांर्सू मवेत ॥ महानांदा शवमानी बैसत ॥ शदव्यरूप पावोशन त्वररत ॥ नगरासमवेत चालली ॥८३॥
पावली सकळ शशवपदी ॥ जेथे नाही आशर्व्यार्ी ॥ क्षर्ु ातषृ ाशवरशहत शिशद्ध ु ी ॥ भेदबशु द्ध कै ची तेथे ॥८४॥
नाही काम क्रोर् ििां दःु ख ॥ मद मत्सर नाही शनःशक ां ॥ जेथींचे गोड उदक ॥ अमतृ ाहशन कोशिगणु े ॥८५॥
जेथे सरु तरूांची वने अपारे ॥ सरु भींची बहुत शखल्लारे ॥ शचांतामणींची र्वलागारे ॥ भक्ताकारणे शनशमणली ॥८६॥
116
जेथे वोसणता बोलती शशवदास ॥ ते ते िाि होय तयास ॥ शशवपद सवणदा अशवनाश ॥ महानांदा तेथे पावली ॥८७॥
हे कथा परम सरु स ॥ पराशर साांगे भद्रसेनास ॥ म्हणे हे कुमर दोघे शनःशेष ॥ कुर्ककुि मकण ि पवू ीचां े ॥८८॥
कांठी रुद्राक्षर्ारण ॥ भाळी शवभशू त चचणनू ॥ त्याशच पवू पण ण्ु येकरून ॥ सर्ु मण तारक उपजले ॥८९॥
हे पढु े राज्य करतील शनदोष ॥ बत्तीस लक्षणी डोळस ॥ शशवभजनी लाशवती बहुताांस ॥ उद्धररतील तम्ु हाांते ॥९०॥
अमात्यसशहत भद्रसेन ॥ गरू ु सी घाली लोिाांगण ॥ म्हणे इतक ु े न मी र्न्य ॥ सपु िु उदरी जन्मले ॥९१॥
भद्रसेन बोलत पढु ती ॥ हे राज्य शकती वषै कररती ॥ आयष्ु यिमाण शकती ॥ साांगा यथाथण गरुु वयाण ॥९२॥
बहुत कररता नवस ॥ एवढाशच पिु आम्हाांस ॥ परम शियकर राजस ॥ िाणाांहशन आवडे बहु ॥९३॥
तमु चया आगमनेकरून ॥ स्वामी मज समार्ान ॥ तरी या पिु ाचे आयष्ु यिमाण ॥ साांगा स्वामी मज तत्त्वता ॥९४॥
ऋशष म्हणे मी सत्य बोलेन देख ॥ परी तम्ु हाांसी ऐकता वािेल दःु ख ॥ हे सभा सकशळक ॥ दःु खाणणवी पडेल पै ॥९५॥
ित्ययसदृश बोलावे वचन ॥ ना तरी आांगास येते मख ू पण ण ॥ तम्ु हा वािेल शवषाहन ॥ शवशेष ऐसी ते गोष्टी ॥९६॥
भद्रसेन म्हणे सत्य वचन ॥ बोलावया न करावा अनमान ॥ तरी तझ्ु या पिु ासी बारा वषे पणू ण ॥ झाली असता जाणपा ॥९७॥
आजपासोशन सातवे शदवशी ॥ मत्ृ यु पावेल या समयासी ॥ राव ऐकता र्रणीसी ॥ मचू छाण येऊशन पशडयेला ॥९८॥
अमात्यासशहत त्या स्थानी ॥ दःु खाग्नीत गेले आहाळोनी ॥ अांतःपरु ी सकळ काशमनी ॥ आकाांत कररती आक्रोशे ॥९९॥
करूशनया हाहाकार ॥ वक्षःस्थळ शपिी नपृ वर ॥ मग रायासी पराशर ॥ सावर् करोशन गोष्ट साांगे ॥१००॥
नपृ श्रेष्ठा न सोडी र्ीर ॥ ऐक एक साांगतो शवचार ॥ जै पांचभतू े नव्हती समग्र ॥ शशशशमि नव्हते तै ॥१॥
नव्हता मायामय शवकार ॥ के वळ ब्रह्ममय साचार ॥ तेथे झाले स्फुरणजागर ॥ अहां ब्रह्म म्हणोशनया ॥२॥
ते ध्वशन माया सत्य ॥ तेथोशन जाहले महत्तत्त्व ॥ मग शिशवर् अहक ां ार होत ॥ शशवइचछे करूशनया ॥३॥
सत्त्वाांशे शनशमणला पीतवसन ॥ रजाांशे सशृ ष्टकताण द्रुशहण ॥ तमाांशे रुद्र पररपणू ण ॥ सगणशस्थत्यांत करशवता ॥४॥
117
शवर्ीसी म्हणे सशृ ष्ट रची पणू ण ॥ येरू म्हणे मज नाही ज्ञान ॥ मग शशवे तयालागनू ॥ चारी वेद उपदेशशले ॥५॥
चह वेदाांचे सार पणू ण ॥ तो हा रुद्राध्याय परम पावन ॥ त्याहशन शवशेष गह्य ु ज्ञान ॥ भवु नियी असेना ॥६॥
बहुत करी हा जतन ॥ त्याहशन आशणक थोर नाही सार्न ॥ हा रुद्राध्याय शशवरूप म्हणनू ॥ श्रीशक ां र स्वये बोले ॥७॥
जे रुद्राध्याय ऐकती पढती ॥ त्याांचया दशणने जीव उद्धरती ॥ मग कमलोद्भव एकाांती ॥ सिपिु ा साांगे रुद्र हा ॥८॥
मग साांिदाये ऋषीपासोन ॥ भतू ली आला अध्याय जाण ॥ थोर जप तप ज्ञान ॥ त्याहशन अन्य नसेशच ॥९॥
जो हा अध्याय जपे सांपणू ण ॥ त्याचेशन दशणने तीथे पावन ॥ स्वगीचे देव दशणन ॥ त्याचे घेऊ इशचछती ॥११०॥
जप तप शशवाचणन ॥ याहशन थोर नाही जाण ॥ रुद्रमशहमा अगार् पणू ण ॥ शकती म्हणोशन वणाणवा ॥११॥
रुद्रमशहमा वाढला फार ॥ ओस पशडले भानपु िु नगर ॥ पाश सोडोशन यमशकांकर ॥ ररते शहडां ो लागले ॥१२॥
मग यमे शवशर्लागी पसु ोन ॥ अभशक्तकृत्या शनशमणली दारुण ॥ शतणे कुतकण वादी भेदी लक्षनू ॥ त्याांचया ह्रदयी सांचरली ॥१३॥
त्याांसी मत्सर वाढशवला शवशेष ॥ वािे करावा शशविेष ॥ तेणे ते जावोशन यमपरु ीस महानरकी पडले सदा ॥१४॥
यम साांगे दतु ाांिती ॥ शशविेषी जे पापमती ॥ ते अल्पायषु ी होती ॥ नाना रीती जाचणी करा ॥१५॥
शशव थोर शवष्णु लहान ॥ हरर शवशेष हर गौण ॥ ऐसे म्हणती जे त्यालागनू ॥ आणोशन नरकी घालावे ॥१६॥
रुद्राध्याय नावडे ज्यासी ॥ कांु भीपाकी घालावे त्यासी ॥ रुद्रानष्ठु ाने आयष्ु यासी ॥ वशृ द्ध होय शनर्ाणरे ॥१७॥
याकररता भद्रसेन अवर्ारी ॥ अयतु रुद्रावतणने करी ॥ शशवावरी अशभषेकर्ार र्री ॥ मत्ृ यु दरू ी होय साच ॥१८॥
अथवा शतघि स्थापनू ॥ शदव्यवक्ष ृ ाांचे पल्लव आणनू ॥ रुद्रे उदक अशभमांिनू ॥ अशभशषचां न पिु ा करी ॥१९॥
शनत्य दहा सहस्त् आवतणने पणू ण ॥ क्षोणीपाळा करी सिशदन ॥ राये र्ररले दृढ चरण ॥ सद्गद होवोशन बोलत ॥१२०॥
सकळऋशषरत्नमशां डतपदक ॥ स्वामी तू त्यात मख्ु य नायक ॥ काळ मत्ृ यु भय शोक ॥ गरुु रक्षी त्याांपासशू न ॥२१॥
तरी त्वा आचायणत्व करावे पणू ण ॥ तजु सवे जे आहेत ब्राह्मण ॥ आणीक साांगती ते बोलावनू ॥ आताशच आशणतो आरांभी ॥२२॥
118
मग सहस्त् शवि बोलावनू ॥ ज्याांची रुद्रानष्ठु ानी भशक्त पणू ण ॥ न्यासध्यानयक्त
ु पढून ॥ गरू ु पासनू जे आले ॥२३॥
परदारा आशण परर्न ॥ ज्याांची वमनाहशन नीच पणू ण ॥ शवरक्त सश ु ील गेशलया िाण ॥ दष्टु िशतग्रह न घेती ॥२४॥
जे शापानग्रु हसमथण ॥ सामथ्यो चालो न देती शमिरथ ॥ शकांवा साक्षात उमानाथ ॥ पढु े आणोशन उभा कररती ॥२५॥
ऐसे लक्षणयक्त ु ब्राह्मण ॥ बैसला व्यासशपता घेऊन ॥ सहस्त् घि माांडून ॥ अशभमिां ोशन स्थाशपले ॥२६॥
स्वर्णनु ीचे सशलल भरले पणू ण ॥ त्याांत आम्रपल्लव घालनू ॥ रुद्रघोषे गशजणन्नले ब्राह्मण ॥ अनष्ठु ान शदव्य माांशडले ॥२७॥
शास्त्सांख्या झाले शदवस ॥ सातवे शदवशी मध्याह्नी आला चांडाांश ॥ मत्ृ यसु मय येता र्रणीस ॥ बाळ मशू चछण त पशडयेला ॥२८॥
एक महु तण शनचेशष्टत ॥ चलनवलन राशहले समस्त ॥ परम घाबरला नपृ नाथ ॥ गरुु देत नाभीकारा ॥२९॥
रुद्रोदक शशपां नू ॥ सावर् के ला राजनांदन ॥ त्यासी पसु ती वतणमान ॥ वतणले तेशच साांगत ॥१३०॥
एक काळपरुु ष भयानक थोर ॥ ऊध्वण जिा कपाळी शेंदरू ॥ शवक्राळ दाढा भयांकर ॥ नेि खाशदराांगासारखे ॥३१॥
तो मज घेऊशन जात असता ॥ चौघे परुु ष र्ावोशन आले तत्त्वता ॥ पांचवदन दशभजु त्याांची साम्यता ॥ कमळभवाांडी दजु ी नसे ॥३२॥
ते तेजे जैसे गभस्ती ॥ शदगांततम सांहाररती ॥ भस्म अांगी व्याघ्राांबर शदसती ॥ दश हस्ती आयर्ु े ॥३३॥
ते महाराज येऊन ॥ मज सोडशवले तोडोशन बांर्न ॥ त्या काळपरुु षासी र्रून ॥ करीत ताडण गेले ते ॥३४॥
ऐसे पिु मख ु ीचे ऐकता उत्तर ॥ भद्रसेन करी जयजयकार ॥ ब्राह्मणाांसी घाली नमस्कार ॥ आनांदाश्रु नेिी आले ॥३५॥
अांगी रोमाांच दािले ॥ मग शविचरणी गडबडा लोळे ॥ शशवनाम गजणत तये वेळे ॥ देव समु ने वषणती ॥३६॥
अनेक वाद्याांचे गजर ॥ डांक गजे अवघ्यात थोर ॥ मख ु ियाांची महासस्ु वर ॥ मदृ गां वाद्ये गजणती ॥३७॥
अनेक वाद्याांचे गजर ॥ शशवलीला गाती अपार ॥ श्रगांृ ेभगांृ े काहाळ थोर ॥ सनया अपार वाजती ॥३८॥
चद्रां ानना र्डकती भेरी ॥ नाद न माये नभोदरी ॥ असो भद्रसेन यावरी शवशर्यक्त ु होम करीतसे ॥३९॥
षड्रस अन्ने शोशभवांत ॥ अलांकार शदव्य वस्त्े देत ॥ अमोशलक वस्तु अद्भुत ॥ आणोशन अपी ब्राह्मणाांसी ॥१४०॥
119
दशक्षणेलागी भाांडारे ॥ मक्त
ु के ली राजेंद्रे ॥ म्हणे आवडे शततक ु े भरा एकसरे ॥ मागे पढु े पाह नका ॥४१॥
सवण याचक के ले तिृ ॥ परु े परु े हेशच ऐशकली मात ॥ र्नभार झाला बहुत ॥ म्हणोशन साांशडती ठायी ठायी ॥४२॥
ब्राह्मण देती मिां ाक्षता ॥ शवजय कल्याण हो तशु झया सतु ा ॥ ऐसा अशत आनांद होत असता ॥ तो अद्भुत वतणले ॥४३॥
वसतां येत सगु र्ां वनी ॥ की काशीक्षेिावरी स्वर्णनु ी ॥ की श्वेतोत्पले मडृ ानी ॥ रमण शलांग अशजणचे ॥४४॥
की शनदैवासी सापडे शचतां ामणी ॥ की क्षशु र्तापढु े क्षीराशब्र् ये र्ावनू ी ॥ तैसा कमलोद्भवनांदन ते क्षणी ॥ नारदमनु ी पातला ॥४५॥
वाल्मीक सत्यवतीनांदन ॥ औत्तानपादीकयार्ह्रु दयरत्न ॥ हे शशष्य ज्याचे शिभवु नी जाण ॥ वांद्य जे का सवािंते ॥४६॥
जो चतःु षशष्टकळािवीण शनमणळ ॥ चतदु श ण शवद्या करतळामळ ॥ ज्याचे स्वरूप पाहता के वळ ॥ नारायण दसु रा की ॥४७॥
हे कमळभवाांड मोडोनी ॥ पनु ःसशृ ष्ट करणार मागतु ेनी ॥ अन्याय शवलोशकता नयनी ॥ दडां े ताडील शक्राशदका ॥४८॥
तो नारद देखोशन तेशच क्षणी ॥ कांु डाांतशू न मशू तणमतां शनघे अग्नी ॥ दशक्षणशग्न गाहणपत्य आहवनी ॥ उभे ठाकले देखता ॥४९॥
पराशराशद सकळ ब्राह्मण ॥ िर्ानासशहत भद्रसेन ॥ र्ावोशन र्ररती चरण ॥ ब्रह्मानांदे उचांबळले ॥१५०॥
शदव्य गांर् शदव्य समु नी ॥ षोडशोपचारे पशू जला नारदमनु ी ॥ राव उभा ठाके कर जोडोनी ॥ म्हणे स्वामी अतींशद्रयद्रष्टा तू ॥५१॥
शिभवु नी गमन सवण तझु े ॥ काही देशखले साांग अपवू ण ॥ नारद म्हणे मागी येता शशव ॥ दतू चौघे देशखले ॥५२॥
दशभजु पांचवदन ॥ शतही मत्ृ यु नेला बाांर्ोन ॥ तझ्ु या पिु ाचे चक ु शवले मरण ॥ रुद्रानष्ठु ाने र्न्य के ले ॥५३॥
तव पिु रक्षणाथण ते वेळा ॥ शशवे वीरभद्रमख्ु य पाठशवला ॥ मज देखता मत्ृ यसू ी पसु ू लागला ॥ शशवसतु ऐका ते ॥५४॥
तू कोणाचया आज्ञेवरून ॥ आणीत होतासी भद्रसेननांदन ॥ त्यासी दहा सहस्त् वषे पणू ण ॥ आयष्ु य असे शनश्चये ॥५५॥
तो सावणभौम होईल तत्त्वता ॥ रुद्रमशहम तजु ठाऊक अस्ता ॥ शशवमयाणदा उल्लघां शू न तत्त्वता ॥ कै सा आणीत होतासी ॥५६॥
मग शचिगिु ा पसु े सयू णनांदन ॥ पशिका पाशहली वाचनू ॥ तव िादशवषी मत्ृ यशु चन्ह ॥ गडां ाांतर थोर होते ॥५७॥
ते महत्पण्ु ये शनरसशू न सहज ॥ दहा सहस्त् वषे करावे राज्य ॥ मग तो सयू णनांदन महाराज ॥ स्वापरार्े कष्टी बह ॥५८॥
120
मग उभा ठाकूशन कृताांत ॥ कर जोडोशन स्तवन करीत ॥ हे अपणाणर्व शहमनगजामात ॥ अपरार् न कळत घडला हा ॥५९॥
ऐसे नारद साांगता ते क्षणी ॥ राये पायावरी घातली लोळणी ॥ आणीक सहस्त् रुद्र करूनी ॥ महोत्साह करीतसे ॥१६०॥
शतरुद्र कररता शनःशेष ॥ शतायषु ी होय तो परुु ष ॥ हा अध्याय पढता शनदोष ॥ तो शशवरूप याशच देही ॥६१॥
तो येथेशच झाला मक्त ु ॥ त्याचया तीथे तरती बहुत ॥ असो यावरी ब्रह्मसतु ॥ अतां र्ाणन पावला ॥६२॥
आनांदमय शशक्तनांदन ॥ राये शतपद्म र्न देऊन ॥ तोषशवला गरुु सांपणू ण ॥ ऋषींसशहत जाता झाला ॥६३॥
हे भद्रसेन आख्यान जे पढु ती ॥ त्यासी होय आयष्ु य सांतती ॥ त्याांसी काळ न बार्े अांती ॥ वांदोशन नेती शशवपदा ॥६४॥
दशशत कशपलादान ॥ ऐकता पढता घडे पण्ु य ॥ के ले असेल अभक्ष्यभक्षण ॥ सरु ापान ब्रह्महत्या ॥६५॥
एवां महापापपवणत तत्त्वता ॥ भस्म होती श्रवण कररता ॥ हा अध्याय शिकाळ वाशचता ॥ गडां ातां रे दरू होती ॥६६॥
यावरी कशलयगु ी शनःशेष ॥ शशवकीतणनाचा मशहमा शवशेष ॥ आयष्ु यहीन लोकाांस ॥ अनष्ठु ान हेशच शनर्ाणरे ॥६७॥
मग तो राव भद्रसेन ॥ सर्ु मण पिु ासी राज्य देऊन ॥ यवु राज्य तारकालागनू ॥ देता झाला ते काळी ॥६८॥
मग िर्ानासमवेग राव जाणा ॥ जाता झाला तपोवना ॥ शशवअनष्ठु ान रुद्राध्याना ॥ कररता महारुद्र तोषला ॥६९॥
शवमानी बैसवशू न त्वररत ॥ राव िर्ान नेले शमरशवत ॥ शवशर्लोकी वैकांु ठी वास बहुत ॥ स्वेचछे करूशन राशहले ॥१७०॥
शेविी शशवपदासी पावनू ॥ राशहले शशवरूप होऊन ॥ हा अकरावा अध्याय जाण ॥ स्वरूप एकादश रुद्राांचे ॥७१॥
हा अध्याय कररता श्रवण ॥ एकादश रुद्र समार्ान ॥ की हा कल्पद्रुम सांपणू ण ॥ इशचछले फळ देणार ॥७२॥
मत्ृ यांजु यजप रुद्रानष्ठु न ॥ त्यासी न बार्ी ग्रहपीडा शवघ्न ॥ शपशाचबार्ा रोग दारुण ॥ न बार्ीच सवणथाही ॥७३॥
येथे जो मानील अशवश्वास ॥ तो होईल अल्पायषु ी तामस ॥ हे शनांदी तो चाांडाळ शनःशेष ॥ त्याचा शविाळ न व्हावा ॥७४॥
त्यासी िसवोशन वाांझ झाली माता ॥ त्याची सगां ती न र्रावी तत्त्वता ॥ त्यासी सभां ाषण कररता ॥ महापातक जाशणजे ॥७५॥
ते आपल्ु या गहृ ासी न आणावे ॥ आपण त्याांचया सदनासी न जावे ॥ ते त्यजावे जीवेभावे ॥ जेवी सश ु ील शहसां कगहृ ॥७६॥
121
जो ित्यक्ष भशक्षतो शवष ॥ जे मखू ण बैसती त्याचे पांक्तीस ॥ त्याांसी मत्ृ यु आला या गोष्टीस ॥ सांदहे काही असेना ॥७७॥
असो सवणभावे शनशश्चत ॥ अखडां पहावे शशवलीलामतृ ॥ हे न घडे तरी त्वररत ॥ हा अध्याय तरी वाचावा ॥७८॥
या अध्यायाचे कररता अनष्ठु ान ॥ तयासी शनत्य रुद्र के ल्याचे पण्ु य ॥ त्याचे घरी अनशु दन ॥ ब्रह्मानांद िगिेल ॥७९॥
अपणाणह्रदयाब्जशमशलांद ॥ श्रीर्रस्वामी तो ब्रह्मानांद ॥ जो जगदानांदमळ ू कांद ॥ अभगां न शविे कालियी ॥१८०॥
शशवलीलामतृ ग्रांथ िचांड ॥ स्कांदपरु ाण ब्रह्मोत्तरखडां ॥ पररसोत सज्जन अखडां ॥ एकादशाध्याय गोड हा ॥१८१॥
इशत एकादशोऽध्यायः समािः ॥११॥
॥श्रीसाबां सदाशशवापणणमस्त॥ु
122
श्ीशशवलीलामत ृ – अध्याय बारावाा
अध्याय बारावा
ब्राह्मण क्षशिय वैश्य शद्रू वणण ॥ ब्रह्मचारी गहृ स्थ वानिस्थ पणू ण ॥ स्त्ी बाल वद्ध
ृ तरुण ॥ सवी शशवकीतणन करावे ॥१॥
शशवस्मरण नावडे अणमु ाि ॥ तो अत्यांजाहशन अपशवि ॥ तो लेइला वस्त्े अलांकार ॥ जेवी िेत श्रांगृ ाररले ॥२॥
तेणे भशक्षले जे अन्न ॥ जैसे पशु भशक्षती यथेष्ट तणृ ॥ जैसे मयरू ाअगां ी नयन ॥ तैसेशच नेि तयाचे ॥३॥
वल्मीकशछद्रवत कणण ॥ द्रुमशाखावत हस्त चरण ॥ त्याची जननी व्यथण जाण ॥ शवऊनी वाांझ जाहली ॥४॥
जो शशवभजनाशवण ॥ तो जावो समद्रु ाांत बडु ोन ॥ अथवा भस्म करो वडवाग्न ॥ का सपण डांखो तयासी ॥५॥
तरी श्रवणी र्रावी आवडी ॥ जैसी शपपीशलका गळ ु ासी न सोडी ॥ अर्ण तिु े परी न काढी ॥ मख ु तेथशू न सवणदा ॥६॥
की चक ु ला बहुत शदवस सतु ॥ तेवढाशच पोिी िीशतवतां ॥ त्याची शभु वाताण ऐकता अकस्मात ॥ र्ावती जेवी माताशपता ॥७॥
अमतृ ाहशन व्राड ॥ गोष्टी लागती कणाणसी गोड ॥ तैसे कथाश्रवणी ज्याचे न परु े कोड ॥ सवण िाकोशन जाईजे ॥८॥
गावासी गेला िाणनाथ ॥ शिया पशतव्रता वाि पाहात ॥ तो पि आले अकस्मात ॥ र्ावे श्रवण करावया ॥९॥
शनर्णनासी सापडे र्न ॥ की जन्माांर्ासी आले नयन ॥ की तषृ ेने जाता िाण ॥ शीतळ जीवन शमळाले ॥१०॥
ऐसे ऐकावया कथा परु ाण ॥ र्ावावे सवण काम िाकून ॥ शचतां ा शनद्रा दरू करून ॥ श्रवणी सादर बैसावे ॥११॥
वक्ता पांशडत चातयु णखाणी ॥ नमावा तो सद्गरुु म्हणोनी ॥ की हा शक ां रशच माननू ी ॥ र्ररजे पजू नी आदर ॥१२॥
सरु भीचया स्तनाांतशू न अवर्ारा ॥ सिु ती जैशा सर्ु ारसर्ारा ॥ तैसा वक्ता वदता शशवचररिा ॥ कणणिारे िाशशजे ॥१३॥
वक्ता श्रेष्ठ मानावा अत्यतां ॥ न पसु ावे भलते पाखडां मत ॥ नसते कुतकण घेवोशन शचत्त ॥ न शशणवावे सवणथा ॥१४॥
123
न कळे तरी पसु ावे आदरे ॥ साांगेल ते श्रवण करावे सादरे ॥ उगेच छशळता पामरे ॥ तरी ते शपशाचजन्म पावती ॥१५॥
वर्कत्यासी छशळता अवर्ारा ॥ तरी दोष घडे त्या नरा ॥ परु ाशणकावेगळे नमस्कारा ॥ न करावे सभेत कोणासी ॥१६॥
मध्येशच िाकूशन कथाश्रवण ॥ उगाशच गवै जाय उठोन ॥ तरी अल्पायषु ी जाण ॥ ससां ारी आपदा बहु भोगी ॥१७॥
कुशिल खळ पापी र्तू ण ॥ तो मख्ु य श्रोता न करावा यथाथण ॥ दग्ु र् शपता सवािंगी पष्टु होत ॥ परी नवज्वररता शवषवत ते ॥१८॥
तैसा श्रवणी बैसोन ॥ कुतकण घेवोशन करी कथाखडां ण ॥ त्याचे व्यथण गेले श्रवण ॥ नरकासी कारण पढु े के ले ॥१९॥
कथेत न बोलावे इतर ॥ मन करावे एकाग्र ॥ कथेची फलश्रशु त साचार ॥ तरीच पावती बैसता ॥२०॥
वस्त्े अलांकार दशक्षणासशहत ॥ वक्ता पजू ावा िीती अत्यतां ॥ र्न देता कोश बहुत ॥ भरे आपल ु ा शनर्ाणरे ॥२१॥
रत्ने देता बहुत ॥ नेि होती िकाशवतां ॥ अलांकारे िशतष्ठा अत्यतां ॥ श्रोतयाांची वाढतसे ॥२२॥
एवां पशू जता षोडशोपचार ॥ तेणे तष्टु मान होय उमावर ॥ जे जे पदाथण अपाणवे साचार ॥ त्याांचे कोशिगणु े िाि होती ॥२३॥
त्यासी कदा नाही दररद्र ॥ शेविी स्वपदा नेईल भालचांद्र ॥ कुथेसी येता पाउले िाकी शनर्ाणर ॥ पापसहां ार पदोपदी ॥२४॥
मस्तकी उष्णीष घालशू न ऐकती ॥ तरी जन्माांतरी बाळपक्षी होती ॥ म्हणाल उष्णीष काशढता नये सभेिती ॥ तरी मख्ु य पल्लव सोडावा
॥२५॥
जे शवडा घेवोनी ऐकती ॥ तरी यमशकांकर त्याांसी जाशचती ॥ नाना यातना भोगशवती ॥ मळ ू व्यासवचन िमाण हे ॥२६॥
एक बैसती उगेशच श्रवणी ॥ शनद्रा मोडावी बहुत िकारे करूनी ॥ अांतर सद्गद नेिी यावे पाणी ॥ मग शनद्रा कै ची स्पशेल ॥२७॥
वरी जीवन काय व्यथण लावनू ॥ जैसे एकाांती द्रव्य आपल ु े पणू ण ॥ तेथे घडता जागरण ॥ शनद्रा न ये िाशणया ॥२८॥
शनद्रा लागली दारुण ॥ तरी उभे ठाकावे कर जोडून ॥ शनद्रा न ये तो उपाय करून ॥ मख्ु य श्रवण करावे ॥२९॥
वर्कत्याहशन उांच आसन तत्त्वता ॥ तेथे न बसावे र्रूशन अहतां ा ॥ हे न माशनती ते काग तत्त्वता ॥ जगपरु ीष भशक्षती ॥३०॥
जे बैसती वीरासन घालनू ॥ ते होती वक्ष ृ अजणनु ॥ पाय पसररती त्याांसी सयू णनांदन॥ शष्ु ककाष्ठे झोडी बळे ॥३१॥
124
जे साांगताही न ऐकती ॥ बळेशच जेठा घालशू न बैसती ॥ त्याांसी यमदतू बाांर्ोशन नेती ॥ नेऊशन िाशकती नरककांु डी ॥३२॥
जो श्रवणी शनजे दािून ॥ तो उपजे अजगर होऊन ॥ बैसे नमस्कार के शलयावाचनू ॥ वांशवक्ष ृ होय तो ॥३३॥
कथेत बोले भलत्या गोष्टी ॥ तो मडां ू क होय सदा विविी ॥ हषे िाशळया न वाजवी हिी ॥ होय कष्टी ससां ारी ॥३४॥
जे शशवकीतणन हेळशसती ॥ ते शतजन्मी सारमेय होती ॥ दरुु त्तरे बोलती शनशश्चती ॥ जन्मायेती सरड्याचया ॥३५॥
जे श्रवणी न होती सादर ॥ ते अन्य जन्मी होती सक ू र ॥ जे इचछे शदती शशवचररि ॥ ते वकृ योनी पावती ॥३६॥
वर्कत्यासी देता आसन ॥ शशवसशन्नर् बैसे जावोन ॥ वस्त्े देता अन्न ॥ िाि होय तयाते ॥३७॥
कररता कथापरु ाणश्रवण ॥ भशक्त वैराग्य ये आगां ी पणू ण ॥ यदथी कथा सगु म जाण ॥ जेण अनतु ाप उपजे मनी ॥३८॥
दशक्षणेकडे ग्राम एक अमगां ळ ॥ त्याचे नाव मळ ु ीच बाष्कळ ॥ सवणर्मणशववशजणत के वळ ॥ स्त्ीपरुु ष जारकमी ॥३९॥
र्मण नाहीच अणमु ाि ॥ अनाचारी परम अपशवतर् ॥ जपतपशववशजणत अशग्नहोि ॥ वेदशास्त् कै चे तेथे ॥४०॥
वेद आशण शास्त् ॥ हे शविाचे उभय नेि ॥ एक नाही तरी साचार ॥ एकाक्ष तयासी बोशलजे ॥४१॥
वेदशास्त् उभयहीन ॥ तो के वळ अांर्शच जाण ॥ असो त्या नगरीचे लोक सांपणू ण ॥ सवणलक्षणी अपशवि ॥४२॥
तस्कर चाहाड आशण जार ॥ मद्यपी मागणघ्न दरु ाचार ॥ माताशपतयाचां ा द्रोह करणार ॥ एवां सवणदोषयक्त ु जे ॥४३॥
त्या ग्रामींचा एक शवि ॥ नाम तयाांचे शवदरु ॥ वेश्येसी रत अहोराि ॥ कामकदणमी लोळत ॥४४॥
त्याची स्त्ी बहुला नाम ॥ तीही जाररणी अपशवि परम ॥ एके जारासी असता सकाम ॥ भ्रतारे जपोशन र्ररयेली ॥४५॥
जार पळाला सत्वर ॥ तीस भ्रतारे शदर्ला मार ॥ यथेष्ट लत्ता मशु ष्टिहार ॥ देता बोले काय ते ॥४६॥
म्हणे तू झालासी जार ॥ मीही तेशच कररते शनरांतर ॥ मग बोले तो शवि शवदरु ॥ तवु ा द्रव्य अपार शमळशवले ॥४७॥
ते द्रव्य दे मजलागनू ॥ मी देईन वाराांगनेसी नेऊन ॥ ती म्हणे मी देऊ कोठून ॥ ऐकता मारी पढु ती तो ॥४८॥
मग शतचे अलांकार शहरोनी घेत ॥ घरची सवण सांपशत्त नेता ॥ ते वाराांगनेसी देत ॥ तेही समपी जाराते ॥४९॥
125
ऐसे दोघेही पाप आचरत ॥ तो शवदरु शवि पावला मत्ृ यु ॥ यमदतू ी नेला मारीत ॥ बहुत जाशचती तयाते ॥५०॥
कांु भीपाकाशद परम दःु ख ॥ भोगशू नया तो शतमख ू ण ॥ मग शवांध्याचळाचया दरीत देख ॥ भयानक शपशाच जाहला ॥५१॥
आळेशपळे आगां ासी देत ॥ शहडां े क्षर्ु ातषृ ापीशडत ॥ रक्तवणण अगां त्याचे समस्त ॥ जेवी शेंदरू चशचणला ॥५२॥
वक्ष
ृ ासी घेत िाांगनू ॥ सवेंशच हात देत शफरे वन ॥ रक्तशपती भरोन ॥ सवािंग त्याचे नासले ॥५३॥
कांिकवन परम दर्ु णर ॥ न शमळे कदा फळमळ ू आहार ॥ आपल्ु या पापाचे भोग समग्र ॥ भोगी शवदरु शवि तो ॥५४॥
इकडे बहुला र्वरशहत ॥ एक होता शतयेसी सतु ॥ तो कोणापासोशन झाला त्वररत ॥ ते स्मरण नाही शतयेसी ॥५५॥
तव आले शशवराशिपवण ॥ गोकणणयािेसी चाशलले सवण ॥ नानावाद्ये वाजती अशभनव ॥ ध्वज पताका शमरशवती ॥५६॥
शशवनामे गजणती दास ॥ वारांवार कररती घोष ॥ कै चा उरे ल पापलेश ॥ सवणदा शनदोष सवण जन ॥५७॥
त्याांचया सांगती बहुला शनघत ॥ सवे घेवोशन र्ाकिा सतु ॥ गोकणणक्षेि देशखले पण्ु यवांत ॥ झाले पनु ीत सवण जन ॥५८॥
बहुलेने स्नान करून ॥ घेतले महाबळेश्चराचे दशणन ॥ परु ाणश्रवणी बैसली येऊन ॥ तो शनरूपण शनघाले ॥५९॥
जी वशनता जारीण ॥ तीस यमदतू नेती र्रोन ॥ लोहपररघ ति करून ॥ स्मरगहृ ामाजी घाशलती ॥६०॥
ऐसे बहुला ऐकोनी ॥ भयभीत झाली तेशच क्षणी ॥ अनतु ाप अगां ी भरोनी ॥ रडो लागली अट्टाहासे ॥६१॥
मग परु ाशणकासी समस्त ॥ आपल ु ा साांगे वत्तृ ाांत ॥ झाले जे जे पापाचे पवणत ॥ ते शनजमख
ु े उचचारी ॥६२॥
अांतकाळी यमशकांकर ॥ ताडण कररतील मज अपार ॥ ते वेळी मज कोण सोडशवणार ॥ दःु ख अपार सोसू शकती ॥६३॥
स्वामी माझे कापते शरीर ॥ काय करू साांगा शवचार ॥ गळा पाश घालशू न यमशकांकर ॥ कररती मार तिशास्त्े ॥६४॥
नानापरी शविांशबती ॥ अशसपिवनी शहडां शवती ॥ उफरािे बाांर्ोशन िाांशगती ॥ नरककांु डी अर्ोमख ु ॥६५॥
ताम्रभमू ी तापवनू ॥ त्यावरी लोळशवती नेऊन ॥ तीक्ष्ण शस्त्े आणोन ॥ पोिामाजी खोशवती ॥६६॥
तीक्ष्ण र्म्रू करून ॥ वरी िाांशगती नेऊन ॥ भमू ीत मज रोवनू ॥ तिशरे मार कररती ॥६७॥
126
तिशळ ू ावरी घाशलती ॥ पायी चांडशशळा बाांशर्ती ॥ महानरकी बडु शवती ॥ सोडवी कोण तेथनू ी ॥६८॥
बहुलेसी गोड न लागे अन्न ॥ दःु खे रडे रािांशदन ॥ म्हणे मी कोणासी जाऊ शरण ॥ आश्रय र्रू कोणाचा ॥६९॥
कोण्या नरकी पडेन जाऊन ॥ मग त्या ब्राह्मणाचे र्री चरण ॥ सद्गरुु मज तारी येथनू ॥ आले शरण अनन्य मी ॥७०॥
मग गरुु पांचाक्षर मिां ॥ साांगे बहुलेिशत सत्वर ॥ शशवलीलामतृ सरु स फार ॥ श्रवणी करवी शशविारी ॥७१॥
मग शतणे सवण ग्रांथ ॥ गरुु मखु े ऐशकला िेमयक्त
ु ॥ श्रवणभशक्त अवध्यात ॥ श्रेष्ठ ऐसे जाशणजे ॥७२॥
सत्सांगे होय शनःसांगे ॥ शनःसांगे शनमोह सहज मग ॥ शनमोहत्वे शनशश्चत उिेग ॥ कै चा मग तयासी ॥७३॥
बहुला झाली परम पशवि ॥ शशवनाम जपे अहोराि ॥ दोष न उरे शतळमाि ॥ शशु चभणतू सवणदा ॥७४॥
तव्याचा जाय बरु सा ॥ मग तो सहजशच होय आरसा ॥ की लोह लागता पररसा ॥ चामीकर सहजशच ॥७५॥
की अग्नीत काष्ठ पडले ॥ मग सहजशच अशग्नमय झाले ॥ गांगेसी वोहळ शमळाले ॥ गांगाजळ सहजशच ॥७६॥
जप कररता पाप जाय शनःशेष ॥ ज्ञानाहशन ध्यान शवशेष ॥ श्रवणाहशन मननास ॥ सतेजता सहजशच ॥७७॥
मननाहशन शनशदध्यास ॥ त्याहशन साक्षात्कार समरस ॥ मग तो शशवरूप शनदोष ॥ सांशय नाही सवणथा ॥७८॥
बहुला शनदोष होऊन ॥ श्रवणे झाली सवणपावन ॥ शजव्हेने करू लागली शशवकीतणन ॥ मग कै चे बांर्न शतयेसी ॥७९॥
श्रवणे थोर पावन होते ॥ श्रवणे याशच जन्मी मक्त ु ॥ नलगे तीथाणिण श्रम बहुत ॥ श्रवणे साथणक सवणही ॥८०॥
ज्यासी न शमळे सत्समागम श्रवण ॥ त्याणे करू जावे तीथाणिण ॥ नलगे अष्टाांगयोगसार्न ॥ करावे श्रवण अत्यादरे ॥८१॥
योग याग व्रत सार्न ॥ नलगे काहीच करावे जाण ॥ नवशवद्या भशक्त पणू ण ॥ श्रवणेशच हाता येतसे ॥८२॥
चारी वणण चारी आश्रम ॥ श्रवणेशच पावन परम ॥ असो बहुलेसी सतां समागम ॥ सवािंहशन थोर वािे ॥८३॥
गरू
ु ची सेवा अखडां करी ॥ त्यावरी राशहली गोकणणक्षेिी ॥ जिावल्कलाशजनर्ारी ॥ तीथी करी शनत्यस्नान ॥८४॥
सवािंगी भस्मलेपन ॥ करी पण्ु यरुद्राक्षर्ारण ॥ सवण िाि सोडोशनया जाण ॥ गरुु सेवा के ली शतणे ॥८५॥
127
शनत्य गोकणणशलांगाचे दशणन ॥ गोकणणक्षेि पण्ु यपावन ॥ तेथींचा मशहमा शवशेष पणू ण ॥ ततृ ीयाध्यायी वशणणला ॥८६॥
स्वयाशतकीशतणपशु ष्टवर्णन ॥ बहुलेने शतन्ही देह जाळून ॥ तेशच भस्म अांगी चचनणू ॥ झालीपावन शशवरूपी ॥८७॥
शक ां रे शवमान र्ाशडले ते काळी ॥ बहुला शशवपदािती नेली ॥ एवढी पापीण उद्धररली ॥ चतदु श ण लोक नवल कररती ॥८८॥
सदाशशवापढु े जाऊन ॥ बहुलेने के ले बहुत स्तवन ॥ मग अबां ेची स्तशु त कररता पावन ॥ झाली िसन्न शहमनगकन्या ॥८९॥
म्हणे इशचछत वर माग त्वररत ॥ येरी म्हणे पशत पडला अर्ोगतीत ॥ कोठे आहे न कळे शनशश्चत ॥ पावन करोशन आणी येथे ॥९०॥
मग ते शिजगज्जननी ॥ अांतरी पाहे शवचारूशन ॥ तो शवांध्याचळी शपशाच होऊनी ॥ रडत शहडां े पाशपष्ट ॥९१॥
मग बहुलेसी म्हणे भवानी ॥ जाई सवे तबांु र घेऊनी ॥ पतीस आणी शवध्ां याद्रीहनी ॥ श्रवण करवी शशवकथा ॥९२॥
मग गेली शवध्ां याचळा ॥ तव शपशाच नग्न देशखला ॥ र्रोशन वक्ष ृ ासी बाांशर्ला ॥ तबांु रे बळे करोशनया ॥९३॥
मग वल्लकी काढून ॥ सिस्वर मेळवनू ॥ आरांशभले शशवकीतणन ॥ ऐकता पशपु क्षी उद्धरती ॥९४॥
शशवकीतणनरसराज ॥ तवु रे मािा देता सतेज ॥ सावर् झाला शवदरु शिज ॥ म्हणे मज सोडा आता ॥९५॥
मग सोशडताशच र्ावोन ॥ र्ररले तांवु राचे चरण ॥ म्हणे स्वामी र्न्य र्न्य ॥ के ले पावन पाशपयाते ॥९६॥
शस्त्येसी म्हणे र्न्य तू साचार ॥ के ला माझा आशज उद्धार ॥ मग तवु रे शशवपचां ाक्षर ॥ त्यासी मिां उपदेशशला ॥९७॥
त्याचा कररता जप ॥ तव शवमान आले सतेजरूप ॥ शवदरु झाला शदव्यरूप ॥ स्त्ीसशहत शवमानी बैसला ॥९८॥
आशणली शशवापाशी शमरवत ॥ दोघेही शशवचरणी लागत ॥ लवण जळी शवरत ॥ तैसी शमळत शशवरूपी ॥९९॥
जळी शवराली जळगार नभी नाद शवरे सत्वर ॥ तैसी बहुला आशण शवदरु ॥ शशवस्वरूप जाहली ॥१००॥
ज्योती शमळाली कपणरू ी ॥ गगां ा सामावली सागरी ॥ ब्रह्मस्वरूपी शनर्ाणरी ॥ शवराली ऐर्कय होऊशनया ॥१॥
शशवमिां शशवकथाश्रवण ॥ शशवदीक्षा रुद्राक्षर्ारण ॥ भस्मलेपने उद्धरोन ॥ गेली शकती सख्ां या नाही ॥२॥
भस्माांतशू न शनघाला भस्मासरु ॥ शशवद्रोही परम पामर ॥ त्याचा कै सा के ला उद्धार ॥ ते चररि साांग कै से ॥३॥
128
हे शशवपरु ाणी कथा सरु स ॥ श्रोती ऐकावी सावकाश ॥ कै लासी असता महेश ॥ िदोषकाळी एकदा ॥४॥
भस्म स्वकरी घेऊन ॥ आांगी चचाण उमारमण ॥ तव एक खडा लागला तो शशवे जाण ॥ भमू ीवरी ठे शवला ॥५॥
नवल शशवाचे चररि ॥ तेथेशच उत्पन्न झाला असरु ॥ नाम ठे शवले भस्मासरू ॥ उभा सदा कर जोडूनी ॥६॥
म्हणे वषृ भध्वजा सदाशशवा ॥ मज काही साांशगजे सेवा ॥ शभां ु म्हणे मज शनत्य येर्वा ॥ शचताभस्म आणोशन देइजे ॥७॥
शनत्य नतू न आणी भस्म ॥ हीच सेवा करी उत्तम ॥ ऐसी आज्ञा होता परम ॥ भस्मासरु सांतोषला ॥८॥
कमणभमू ीस शनत्य येवोन ॥ वसांर्ु रा शोर्ी सांपणू ण ॥ जो शशवभक्तपरायण ॥ शलांगाचणन घडले ज्यासी ॥९॥
शशवरािी सोमवार िदोष ॥ सदा ऐके शशवकीतणन सरु स ॥ त्याचेशच भस्म भवानीश ॥ अगां ीकारी आदरे ॥११०॥
जे का भक्त अभेद िेमळ ॥ त्याांचया मडांु ाचां ी करी माळ ॥ स्मशानी वैराग्य वाढे िबळ ॥ म्हणोशन दयाळ राहे तेथे ॥११॥
लोक स्मशानाहशन घरा येती ॥ वैराग्य जाय शवषयी जडे िीती ॥ म्हणोशन उमावल्लभे वस्ती ॥ के ली महास्मशानी ॥१२॥
पांचभतू े तत्त्वाांसशहत ॥ शपांडब्रह्माांड जाळोशन समस्त ॥ सवण शनरसशू न जे उरत ॥ स्वात्मसखु भस्म तेशच ॥१३॥
तेशच ब्रह्मानांदसख ु सोज्ज्वळ ॥ ते भस्म चची दयाळ ॥ तो अमतू णमतू ण कृपाळ ॥ षड्शवकाररशहत जो ॥१४॥
अशस्त जायते वर्णते शवपररणमते ॥ अपक्षीयते शनर्न षड्शवकार समस्त ॥ शशव परब्रह्म शाश्वत ॥ शवकाररशहत शनशवणकार जो ॥१५॥
जो षडगणु ैश्वयणसांपन्न ॥ यशःश्रीकीशतणशवज्ञान ॥ औदायण वैराग्य सांपणू ण ॥ ऐसे कोठे असेना ॥१६॥
आशणक षि्शचन्ह मांशडत ॥ ती ऐका सवणज्ञ पांशडत ॥ कतणत्ृ व शनयांतत्ृ व भोक्तृत्व ॥ शवभत्ु व साशक्षत्व सवणज्ञत्व पै ॥१७॥
या शचन्ही मांशडत शद्धु ॥ शांकर पररपणू ण ब्रह्मानांद ॥ मायाचक्रचाळक शद्ध ु ॥ शिशवर्भेदरशहत जो ॥१८॥
भक्तरक्षणाथण सगणु ॥ शभां ु झाला चैतन्यघन ॥ तेणे भस्मासरु शनमणनू ॥ र्ाशडला भस्म आणावया ॥१९॥
ऐसे शनत्य आशणता शचताभस्म ॥ असरु मातला मदे परम ॥ गो ब्राह्मण देखे मनष्ु य उत्तम ॥ म्हणे सहां ारूशनया िाकू हे ॥१२०॥
हे सांहारूशनया सकळ ॥ असरु ाराज्य करावे सबळ ॥ जाऊशनया शनजणरमडां ळ ॥ शक्र कमलोद्भव शजांकावे ॥२१॥
129
शवष्णु आशण र्जू णिी ॥ हेही सांहारावे शेविी ॥ शिभवु न शजांशकल्यापाठी ॥ मीच इद्रां होईन ॥२२॥
ऐसी मनी बाांर्ोनी गाठी ॥ कै लासा गेला तो कपिी ॥ म्हणे ऐकतोस र्जू णिी ॥ भस्म सष्टृ ी न शमळे कोठे ॥२३॥
चार लक्ष मनष्ु य योनी पाहे ॥ शनत्य सवा लक्ष घडामोड होये ॥ शोशर्ली सवण अवनी हे ॥ परी भस्म शद्ध ु न शमळेशच ॥२४॥
ऐसी कपिभशक्त दावी परम ॥ म्हणे माझा िळतो शनत्यनेम ॥ तजु अपाणवे शचताभस्म ॥ तरी एक वमण सगु म असे ॥२५॥
म्हणे हरा पांचवदना ॥ शवरूपाक्षा शिपरु चछे दना ॥ उमावल्लभा नागभषू णा ॥ वरिदान दे माते ॥२६॥
मज देई एक वर ॥ ज्याचया माथा ठे वीन कर ॥ तो भस्म व्हावा शनर्ाणर ॥ कायण फार सार्े येणे ॥२७॥
म्हणोशन लोिाांगण घाशलत ॥ इतक ु े माझे चालवी व्रत ॥ शनष्कपि शशव भोळानाथ ॥ वर द्यावया शसद्ध झाला ॥२८॥
मग बोले शहमनगराजकुमारी ॥ हा नष्ट परम दरु ाचारी ॥ यासी वर देता र्ररिी ॥ भस्म करील शनर्ाणरे ॥२९॥
महाशब्द करावयाची हौस ॥ तो पातला फाल्गनु मास ॥ आर्ीच वािपाड्या चोरास ॥ शनरोप शदर्ला भभू जु े ॥१३०॥
आर्ीच जारकमी रत ॥ त्यासी िभत्ु व शदर्ले स्त्ीराज्यात ॥ की मद्यशपयासी दावीत ॥ शसांदीवन साक्षेपे ॥३१॥
मकण िासी मद्यपान ॥ त्यात झाले वशृ श्चकदश ां न ॥ त्याहीवरी भतू सांचरले दारुण ॥ मग अन्योन्य वते जेवी ॥३२॥
यालागी हा तामसी असरु ॥ यास न द्यावा कदाशप वर ॥ षडास्य गजास्य वीरभद्र ॥ नांशदके श्वर हेशच साांगे ॥३३॥
परम भोळा शांकर ॥ आमचे लेकरू भस्मासरु ॥ यासी द्यावा अगत्य वर ॥ तो अन्यि रहािी न करीच ॥३४॥
म्हणे बाळका तजु शदर्ला वर ॥ ऐसे ऐकतशच असरु ॥ उडे नाचे आनांदे थोर ॥ शिभवु नामाजी न समाये ॥३५॥
मत्ृ यल
ु ोकासी आला सत्वर ॥ मग करीत चाशलला सांहार ॥ सांत भक्त गो शवि ॥ शोर्नू भस्म करीतसे ॥३६॥
मस्तकी हस्त ठे शवता तत्काळ ॥ भसम् होय न लगे वेळ ॥ ऋशषचक्र शोर्शू न सकळ ॥ भस्म करी एकदाांशच ॥३७॥
छपन्न देश शोर्ीत ॥ चमसू शहत भभू जु समस्त ॥ भस्म करी क्षणात थोर अनथण ओढवला ॥३८॥
कुिुांबासशहत ब्राह्मण ॥ शगररशववरी बैसती लपोन ॥ पथ्ृ वी उध्वस सांपणू ण ॥ बाहेर कोण न शफरे शच ॥३९॥
130
जैसा श्येनपक्षी अकस्मात ॥ पक्षी र्रोन सांहारीत ॥ तैसा अांतररक्ष येवोशन त्वररत ॥ मस्तकी हस्तस्पशण करी ॥१४०॥
महायोद्धा रणपांशडत समरी शजांकी कृताांत ॥ परी भस्मासरु ापढु े बलहत ॥ काहीच न चले यक्त
ु ी त्या ॥४१॥
जैसा पाखाांडी खळ तत्वता ॥ तो नावरे बहुता पांशडता ॥ तैसी त्या असरु ापढु े पाहता ॥ न चले यशु क्त कवणाची ॥४२॥
असरु कररतो शनत्य सहां ार ॥ शशवासी न कळे समाचार ॥ भस्म नेऊशन दे सत्वर ॥ महानम्र होय तेथ ॥४३॥
सवेशच ये मत्ृ यल
ु ोका ॥ मनी र्ररला ऐसा आवाका ॥ शिदशाांसशहत शचीनायका ॥ भस्म करावे यावरी ॥४४॥
मग कमलोद्भव कमलाकर ॥ शेविी भस्म करावा गांगार्र ॥ उमा शिभवु नाांत सांदु र ॥ शहरोशन घ्यावी वद्ध ृ ाची ॥४५॥
पथ्ृ वी पडली उिस ॥ शमळाल्या िजा ऋशष आसमास ॥ सवािंचे भय पावले मानस ॥ परुु हुतास शरण आले ॥४६॥
मग मघवा सकळाांसशहत ॥ पद्मजािशत गाहाणणे साांगत ॥ तो म्हणे क्षीराशब्र्जामात ॥ त्यास साांगू चला आता ॥४७॥
अक्षज नाम इशां द्रयज्ञान ॥ ते ज्याने के ले आर्ी दमन ॥ म्हणोशन अर्ोक्षज नाम त्यालागनू ॥ अतींशद्रयद्रष्टा तो ॥४८॥
ऐसा जो अर्ोक्षज ॥ जवळी के ला वैकांु ठराज ॥ गाहाणणे साांगती िजा शिज ॥ भस्मासरु ाचे समस्त ॥४९॥
मग समस्तासशहत नारायण ॥ शशवाजवळी साांगे वतणमान ॥ भस्मासरु े जाळून ॥ भस्म के ले सवणही ॥५०॥
उरलो आम्ही समस्त ॥ इतर्कु याांचाही करील अतां ॥ सदाशशवा तझु ाही िाांत बरा न शदसे आम्हाांते ॥५१॥
हैमवती करी जतन ॥ ऐकोशन हासला भाललोचन ॥ म्हणे भस्मासरु ासी मरण ॥ जवळ आले यावरी ॥५२॥
तम्ु ही जावे स्वस्थाना सत्वर ॥ ऐसे बोले जो कपणरू गौर ॥ तो अकस्मात आला असरु ॥ भस्म घेऊन तेर्वा ॥५३॥
आपल ु े गाहाणणे आशणले येथ ॥ शमळाले ते देशखले समस्त ॥ असरु मान तक ु ावीत ॥ सरड्याऐसी तयाांवरी ॥५४॥
म्हणे जे आले येथ ॥ उद्या भस्म करीन समस्त ॥ मग क्रोर्े बोले उमानाथ ॥ भस्मासरु ासी तेर्वा ॥५५॥
अरे तू अर्म असरु ॥ के ला पथ्ृ वीचा सहां ार ॥ तजु आम्ही शदर्ला वर ॥ पररणाम त्याचा बरा के ला ॥५६॥
असरु क्रोर्े बोले ते समयी ॥ तझु ी सांदु र दारा मज देई ॥ नातरी तव मस्तकी लवलाशह ॥ हस्त आताशच ठे शवतो ॥५७॥
131
भवानी उठोशन गेली सदनात ॥ असरु ग्रीवा तक ु ावीत ॥ शशवाचया माथा ठे वोशन हस्त ॥ तजु नेईन क्षणार्े ॥५८॥
शशवमस्तकी ठे वावया कर ॥ वेगे र्ाशवन्नला भस्मासरु ॥ िजा आशण ऋषीश्वर ॥ पळू लागले दशशदशा ॥५९॥
जो भक्तजनभवभगां ॥ मायालाघवी उमारांग ॥ पळता झाला सवेग ॥ घोराांदर वन घेतले ॥१६०॥
पाठी लागला भस्मासरु ॥ म्हणे जोगाड्या उभा र्री र्ीर ॥ आशज तझु ा करीन सहां ार ॥ रक्षा लावीन अगां ासी ॥६१॥
वेदशास्त्ा न कळे पार ॥ मायाचक्रचाळक अगोचर ॥ त्यासी पामर भस्मसरु ॥ र्रीन म्हणे शनजबळे ॥६२॥
जो ब्रह्माशदक देवाांचे ध्यान ॥ सनकाशदकाांचे देवताचणन ॥ त्यासी भस्मासरु आपण ॥ र्रीन म्हणे परुु षाथे ॥६३॥
त्यासी वािे र्रीन मी आता ॥ शदसे जवळी परी नािोपे सवणथा ॥ ऐसा कोशिवषे र्ावता ॥ न लगे हाता सवेश्वर ॥६४॥
उणेपरु े शब्द बोलत ॥ शब्दा नातडु े शगररजाकातां ॥ तकण कुतकण कररता बहुत ॥ हाक फोशडता नातडु े ॥६५॥
वेदशास्त्ाांचा तकण चाचरे ॥ घोशकता शास्त्ज्ञ झाले म्हातारे ॥ सकळ शवद्या घेता एकसरे ॥ मदनाांतक नािोपे ॥६६॥
जे िेमळ शद्ध ु भाशवक ॥ त्याांचा शवकला कै लासनायक ॥ उमेसशहत त्याांचे घरी देख ॥ वास करी सवणदा ॥६७॥
तप बल शवद्या र्न ॥ या बळे र्रू म्हणता ते मख ू ण पणू ण ॥ कल्पकोशि जन्ममरण ॥ शफरता गशणत न होय ॥६८॥
असो अहक ां ारे भस्मासरु ॥ र्ावता नािोपे शकां र ॥ इकडे भवानी इशां दरावर बांर्ु आपलु ा स्तवी तेव्हा ॥६९॥
म्हणे कमलोद्भवजनका कमलनयना ॥ कमलनाभा मरु मदणना ॥ कमलर्ारका कमलशयना ॥ कमलाभरणा कमलाशिया ॥१७०॥
जगिांद्या जगदव्् यापका ॥ जनजराजन्ममोचका ॥ जनादणना जगरक्षका ॥ जगदद्ध ु ारा जलाशब्र्शयना ॥७१॥
ऐसे ऐकता मार्व मोशहनीरूप र्रोशन अशभनव ॥ शशवमनरांजना के शवा ॥ आडवा आला असरु ाते ॥७२॥
शशव न्यग्रोर् होऊशन देख ॥ दरूु न पाहता झाला कौतक ु ॥ मोशहनी देखता असरु शनःशक ां ॥ भलु ोशन गेला तेर्वा ॥७३॥
शवमानी पहाती समस्त देव ॥ म्हणती हे कै चे रूप अशभनव ॥ अष्टनाशयकाांचे भैरव ॥ चरणाांगष्ठु ी न तळ ु ेशच ॥७४॥
नत्ृ य करीत मोशहनी ॥ असरु तन्मय झाला देखोनी ॥ म्हणे ललने तजु वरूनी ॥ कमला अपणाण ओवाशळजे ॥७५॥
132
तझु े देखत वदन ॥ वािे ओवाळूशन साांडावा िाण ॥ तवु ा नयनकिाक्षबाणेकरून ॥ मनमगृ माझा शवांशर्ला ॥७६॥
तझु े पदकमळ जेथे उमिले ॥ तेथे सवु ास घ्यावया वसांत लोळे ॥ तवु ा पसरोशन श्रांगृ ारजाळे ॥ आकशळले शचत्तमीना ॥७७॥
मज माळ घाली सत्वर ॥ तझु े दास्य करीन शनरांतर ॥ मायावेषर्ारी मरु हर ॥ हास्यवदने बोलतसे ॥७८॥
म्हणे मी तजु वरीन त्वररत पैल तो न्यग्रोर्तरु शदसत ॥ माझे त्यात आहे आराध्य दैवत ॥ नवस तेथे के ला म्या ॥७९॥
लग्नाआर्ी पशतसशहत ॥ तेथे करावे गायन नत्ृ य ॥ परी मी जेथे ठे वीन हस्त ॥ तवु ा तेथेशच ठे वावा ॥१८०॥
मी जे दावीन हावभाव ॥ तहू ी तैसेच दावी सवण ॥ तेथे अणमु ाि उणे पडता देव ॥ क्षोभेल मग तजु वरी ॥८१॥
महाखडतर माझे दैवत ॥ सकळ ब्रह्माांड जाळील क्षणात ॥ असरु शतयेसी अवश्य म्हणत ॥ साांगसी तैसा वतेन मी ॥८२॥
ऐसा भल ु वशू न तयासी ॥ आशणला तो विचछायेसी ॥ मग नमशू न दैवतासी ॥ आरांभी नत्ृ य मोशहनी ॥८३॥
मोशहनी नत्ृ य करीत ॥ अष्टनाशयका तिस्थ पाहत ॥ शकन्नर गांर्वण तेथ ॥ गायन ऐकता भल ु ले ॥८४॥
देव सवण षि्पद होऊनी ॥ सवु ासा शतचया वेर्नू ी ॥ गिु रूपे गांजु ारव कररती वनी ॥ परर ते काशमनी कोणानेणवे ॥८५॥
शतचे सस्ु वर ऐकता गायन ॥ शवशर्कुरांग गेला भल ु ोन ॥ कांु शभनी सोडूशन करावया श्रवण ॥ कद्रूतनय येऊ पाहे ॥८६॥
मोशहनी जेथे ठे वी हस्त ॥ असरु ही तैसेच करीत ॥ आपल ु े मस्तकी ठे वीत ॥ आत्मकर मोशहनी ॥८७॥
मग असरु े ही शशरी हात ॥ ठे शवता भस्म झाला तेथ ॥ मोशहनीरूप त्यागशू न भगवांत ॥ चतभु णजु जाहला ॥८८॥
विरूप सोडोशन देख ॥ िगि झाला तेथे मदनाांतक ॥ हररहर भेिले झाले एक ॥ देव वषणती समु नमाळा ॥८९॥
मोशहनीरूप जेव्हा र्ररले ॥ पाहोशन शशवाचे वीयण द्रवले ॥ भमू ीवरी पडता अष्टभाग झाले ॥ अष्टभैरव अवतार ते ॥१९०॥
अशसताांग रुरु चडां क्रोर् ॥ उन्मत्त कपाल भीषण िशसद्ध ॥ सहां ारभैरव आठवा सशु सद्ध ॥ अश ां ावतार शशवाचे ॥९१॥
भस्मासरु वशर्ला हे मात ॥ िगिता िैलोर्कय आनांदभररत ॥ हस्त र्रोशन रमाउमानाथ ॥ येते झाले कै लासा ॥९२॥
अांशबका तात्काळ िगिोन ॥ करी हररहराते वांदन ॥ दोनी मशू तण बैसवनू ॥ करी पजू न हैमवती ॥९३॥
133
हररहर नारायण नागभषू ण ॥ शशव सीतावल्लभ नाम सगणु ॥ पांचवदन पन्नगशयन ॥ कपणरू गौर कमलोद्भवशपता ॥९४॥
शपनाकपाशण पीताांबरर्र ॥ नीलकांठ नीरदवणणशरीर ॥ वांदृ ारकपशत वांदृ ावनासी मर्हु र ॥ गोवाहन हर गोशवांद ॥९५॥
चद्रां शेखर शखां चक्रर्र ॥ शवश्वनाथ शवश्वभां र ॥ कपालनेि कमनीयगाि ॥ लीला शवशचि दोघाचां ी ॥९६॥
मरु हर मायामल्लहर ॥ व्यालभषू ण मोहहताण श्रीर्र ॥ अर्ां क मदणन अघबकहर ॥ असरु मदणन दोघेही ॥९७॥
शसद्धेश्वर शसांर्जु ावर ॥ शनःसार शनरहक
ां ार ॥ नगतनयावर नांदशकशोर ॥ ईशान ईश्वर इशां दरापती ॥९८॥
क्षारवणणतनु क्षीराशब्र्शयन ॥ एक ब्रह्माशदवांद्य एक ब्रह्मानांदपणू ण ॥ त्या दोघाांसी पजू ोन ॥ आनांदमय जगदबां ा ॥९९॥
आता श्रोते सावर्ान ॥ पढु े सरु सकथा अमतृ ाहन ॥ वीरभद्रजन्म शशवपावणतीलग्न ॥ आशण षडाननजन्म असे ॥२००॥
शशवलीलामतृ ग्रथां शसहां स्थ ॥ गौतणमी स्वर्नु ी भेिो येत ॥ या अध्यायी कै लासवैकांु ठनाथ ॥ एके ठायी शमळाले ॥१॥
तरी ह्या शसांहस्थी भाशवक जन ॥ ग्रांथगौतमी कररती स्नान ॥ अथणजीवनी बडु ी देवोन ॥ अघमषणणी शनमग्न जे ॥२॥
श्रीर्रस्वामी ब्रह्मानांद ॥ सखु ावला तेथेशच िशसद्ध ॥ जेथे नाही भेदाभेद ॥ अक्षय अभांग सवणदा ॥३॥
शशवलीलामतृ ग्रांथ िचांड ॥ स्कांदपरु ाण ब्रह्मोत्तरखडां ॥ पररसोत श्रोतेअखडां ॥ िादशाध्याय गोड हा ॥२०४॥
इशत िादशोऽध्यायः ॥१२॥
134
ृ – अध्याय तेरावा
अध्याय तेरावा
जो सद्गुरु ब्रह्मानंद ॥ अपणाणह्रदयाब्जशमशलंद ॥ स्मरारर गजास्यजनक प्रशसद्ध ॥ चरणारववंद नमू त्याचे ॥१॥
स्कंदपरु ाणी सत
ू ॥ शौनकाददकांप्रतत सांगत ॥ त्रतोयग
ु ी अद्भत
ु ॥ कथा एक वतणली ॥२॥
दक्षप्रजापतत पववत्र ॥ आरं शभता झाला महासत्र ॥ तनंदोतन स्वामी बत्रनेत्र ॥ सवण तनजणर बोलाववले ॥३॥
जगदात्मा सदाशशव ॥ जयासी वंददती पद्मज रमाधव ॥ आम्नाय आणण वासव ॥ स्तववती ज्यासी सवणदा ॥४॥
शशवमदहमा नेणोतन अद्भत
ु ॥ ददवसतनशी दक्ष तनंदीत ॥ नरमंड
ु माळा अपववत्र बहुत ॥ गळा घाशलत कैसा हा ॥५॥
करी ओले गजचमण प्रावरण ॥ न कंटाळे दग
ु ध
ं ीने मन ॥ शभक्षा मागे नरकपाळ घेऊन ॥ वसे स्मशानी सवणदा ॥६॥
चचताभस्म अंगी चचचणले ॥ ववखार ठायी ठायी वेक्ष्टले ॥ भ्रष्ट तततक
ु े अंचगकाररले ॥ सवे पाळे भत
ू ांचे ॥७॥
अभद्र तततक
ु े अंचगकाररले ॥ यासी कोण म्हणतील भले ॥ ज्यासी जे योनय नाही बोशलले ॥ ते ददल्हे येणे सवणस्वे ॥८॥
यासी दे व म्हणेल कोण ॥ क्रोधे संतप्त अनदु दन ॥ तत
ृ ीय नेत्री प्रळयानन ॥ वाटे बत्रभव
ु न जाळील ॥९॥
मस्तक वाहे सदा पाणी ॥ नाचत जाऊन तनजक तणनी ॥ भतत दे खता नयनी ॥ बैसे अवघे दे वोतन ॥१०॥
दै त्यांसी दे वोतनया वर ॥ येणेचच माजववले अपार ॥ न कळे यासी लहान थोर ॥ वाहन ढोर तयाचे ॥११॥
शशवतनंदा करावया कारण ॥ एकदा दक्ष गेला कैलासालागन
ू ॥ शशवे नाही ददधले अभ्यत्ु थान ॥ तेणे दःु खे क्षोभला ॥१२॥
ऐसा दक्ष शशवासी तनंदी ॥ यज्ञी न पज
ू ी ववभाग नेदी ॥ परु ली आयष्ु याची अवघी ॥ तरीच हे बवु द्ध उपजली ॥१३॥
शशवभजन न करी जो पततत ॥ त्यावरी ववघ्न पडती असंख्यात ॥ याग जप तप दान व्यथण ॥ उमानाथ नावडे जया ॥१४॥
135
जेणे तनंददला शशवदयाळ ॥ परम तनदण य तो दज
ु न
ण खळ ॥ मनष्ु यांमाजी तो चांडाळ ॥ त्याचा ववटाळ न व्हावा ॥१५॥
असो दक्षकन्या दाक्षायणी ॥ कैलासी वाट पाहे भवानी ॥ म्हणे याग मांडडला वपतस
ृ दनी ॥ मज बोलावू नये का ॥१६॥
अपणाण म्हणे बत्रनेत्रा ॥ मी जाईन वपत्याच्या सत्रा ॥ तेणे सवण कन्या पंचवक्रा ॥ सन्मानेसी बोलाववल्या ॥१७॥
मज ववसरला काय म्हणोतन ॥ तरी मी तेथवरी जाईन ॥ यावरी बोले भाललोचन ॥ मड
ृ ानीप्रतत तेधवा ॥१८॥
म्हणे मग
ृ लोचने ऐक गौरी ॥ पद्मजजनकसहोदरी ॥ लावण्यामत
ृ सररते अवधारी ॥ कदाही तेथे न जावे ॥१९॥
तव वपता तनंदक कुदटल ॥ मम द्वेषी दज
ु न
ण खळ ॥ तू जाताचच तात्काळ ॥ अपमानील शभ
ु ानने ॥२०॥
ज्याच्या अंतरी नाही प्रीती ॥ त्याचे वदन न पहावे कल्पांती ॥ ऐसे त्र्यंबक बोले अंबबकेप्रती ॥ नारद तेथे पातला ॥२१॥
म्हणे वपतस
ृ दना जावयालागून ॥ न पहावा कदाही मान ॥ नंदीवरी आरूढोन ॥ दाक्षायणी चाशलली ॥२२॥
सवे घेतले भत
ू गण ॥ मनोवेगे पातली दक्षसदन ॥ तव मंडप शोभायमान ॥ ऋषी सरु वरी भरला असे ॥२३॥
आपल
ु ाल्या पज्
ू यस्थानी ॥ दे व बैसववले सन्मानेकरूनी ॥ एक सदाशशव वेगळा करूनी ॥ पज
ू ीले ऋवष सरु वर ॥२४॥
जैसा उडुगणात शमरवे अबत्रसत
ु ॥ तैसा दक्ष मध्ये ववराजत ॥ शशवद्वेषी परम अभतत ॥ कंु डी टाक त अवदाने ॥२५॥
भवानी जवळी आली ते वेळे ॥ दे खोतन सरु वर आनंदले ॥ परी दक्षाचे धरु े डोळे भरले ॥ कन्येकडे न पाहे चच ॥२६॥
नंददवरूतन उतरूनी ॥ वपतयासमीप आली भवानी ॥ दक्ष मख
ु मरु डोनी ॥ घाली ग्रंथी भ्रम
ू ंडळा ॥२७॥
जगन्माता गण
ु तनधान ॥ न्याहाळूतन पाहे वपतव
ृ चन ॥ म्हणे धरु े भरले नयन ॥ म्हणोतन न पाहे मजकडे ॥२८॥
सकळ भचगनींचा सन्मान बहुत ॥ दाक्षायणी तेव्हा दे खत ॥ जननीकडे ववलोक त ॥ तेही न पाहे ततयेते ॥२९॥
मनात दक्ष भावीत ॥ ईस कोणे बोलाववले येथ ॥ कन्या आणण जामात ॥ दृष्टी मज नावडती ॥३०॥
आददमाया प्रवणरूवपणी ॥ अनंतब्रह्मांडांची स्वाशमणी ॥ ततचा अपमान दे खोतन ॥ भ्याले सकळ सरु वर ॥३१॥
म्हणती दक्ष भल
ु ला यथाथण ॥ हे ब्रह्मांड जाळील तनशमषांत ॥ अपमान दे खोतन उमा तेथ ॥ क्रोधे संतप्त जाहली ॥३२॥
136
प्रळयवीज पथ्
ृ वीवरी पडत ॥ तैसी उडी घातली कंु डात ॥ उवीमंडळ डळमळत ॥ होय कंवपत भोगींद्र ॥३३॥
वैकंु ठ कैलास डळमळी ॥ कमळभवांडी हाक वाजली ॥ कृतांत काप चळचळी ॥ म्हणे बड
ु ाली सक्ृ ष्ट आता ॥३४॥
हाक घेवोनी शशवगण ॥ गेले शशवापाशी धावोन ॥ सांगती सवण वतणमान ॥ जे जे जाहले दक्षगह
ृ ी ॥३५॥
ऐकता क्षोभला उमाकांत ॥ जेवी महाप्रळयींचा कृतांत ॥ हाक दे वोतन अद्भत
ु ॥ जटा आपटीत आवेशे ॥३६॥
तो अकस्मात वीरभद्र ॥ प्रगटला तेथे प्रळयरुद्र ॥ वाटे प्रलयाक्नन आणण द्वादश शमत्र ॥ एकत्र होवोतन प्रगटले ॥३७॥
वाटे त्याचचया तेजांत ॥ चंद्रसय
ू ण बच
ु कळ्या दे त ॥ आकाश असे आसड
ु त ॥ सडा होत नक्षत्रांचा ॥३८॥
कंु शभनी बड
ु ाली दे ख ॥ चतुदणश लोक गाजली हाक ॥ दक्षगह
ृ ी बलाहक ॥ रततवषाणव करीतसे ॥३९॥
अवचचत उकलली क्षक्षती ॥ ददवसा ददवाभीते बोभाती ॥ दक्षअंगीची सवण शतती ॥ तनघोनी गेली तेधवा ॥४०॥
इकडे वीरभद्र शशवस्तवन ॥ करोतन तनघाला क्रोधायमान ॥ एकवीस पद्मे दळ घेऊन ॥ मनोवेगे धांववन्नला ॥४१॥
साठ कोदट गण घेऊन ॥ मागतू न धांववन्नला अपणाणजीवन ॥ पढ
ु े शशवपत्र
ु धावोन ॥ ख्याती केली दक्षयागी ॥४२॥
वारणचक्र असंभाव्य ॥ त्यावरी एकला लोटे कंठीरव ॥ क ववनायके घेतली धाव ॥ अपार अही पाहोनी ॥४३॥
आला दे खोतन वीरभद्र ॥ पळो लागले दे व समग्र ॥ अवदाने सांडोतन सत्वर ॥ ऋक्त्वज पळाले तेथोतनया ॥४४॥
आकांतला बत्रलोक ॥ प्रळयकाळींचा पावक ॥ दम
ु दशु मला ब्रह्मांडगोळक ॥ शक्रादददे व कापती ॥४५॥
एक मलमत्र
ू भये ववसक्जणती ॥ धोत्रे गळाली नेणती क्षक्षती ॥ कुतकुटरूपे रोदहणीपती ॥ पळता झाला तेधवा ॥४६॥
शशखी होवोतनया शशखी ॥ पळता झाला एकाएक ॥ यम आपल
ु े स्वरूप झाक ॥ बकवेष घेवोतनया ॥४७॥
नैऋत्यपतत होय काक ॥ शशक होय रसनायक ॥ कपोत होवोतनया अकण ॥ पळता झाला तेधवा ॥४८॥
क र होवोतन वत्र
ृ ारी ॥ पळता भय वाटे अंतरी ॥ नाना पक्षक्षरूपे झडकरी ॥ नवग्रह पळाले ॥४९॥
शमंचधयावरी वीज पडत ॥ दक्षावरी तेवी अकस्मात ॥ महावीर शशवसत
ु ॥ वीरभद्र पातला ॥५०॥
137
षड्बाहु वीर दै दीप्यमान ॥ अशसलता खेटक धनष्ु य बाण ॥ बत्रशळ ू डमरू शोभायमान ॥ सायध ु ऐसा प्रगटला ॥५१॥
पष
ू ाचे पाडडले दात ॥ भगदे वाचे नेत्र फोडीत ॥ खांड शमशा उपडीत ॥ ऋक्त्वजांच्या तेधवा ॥५२॥
चरणी धरूतन आपदटले ॥ बहुतांचे चरण मोडडले ॥ ककत्येकांचे प्राण गेले ॥ वीरभद्र दे खता ॥५३॥
मागतू न पातला शंकर ॥ तेणे दक्षपत
ृ ना माररली सत्वर ॥ कंु डमंडप समग्र ॥ ववध्वंसतू न जाशळला ॥५४॥
दे खोतनया ववरूपाक्ष ॥ भयभीत झाला दक्ष ॥ पद्मज आणण सहस्त्राक्ष ॥ पव
ू ीच तेथोतन पळाले ॥५५॥
वीरभद्र म्हणे शतमख
ू ाण दक्षा ॥ त्वा तनंददले कैसे ववरूपाक्षा ॥ तज
ु लावीन आता शशक्षा ॥ शशवद्वेवषया पाहे पा ॥५६॥
ववद्यत्ु प्राय अशसलता तीव्र ॥ ऊध्वणहस्ते महावीर ॥ छे ददता झाला दक्षशशर ॥ प्रळय थोर जाहला ॥५७॥
दक्षशशर गगनी उसळले ॥ वीरभद्रे पायातळी रगडडले ॥ मग उमाधवापाशी ते वेळे ॥ दे व पातले चहूकडोनी ॥५८॥
सकळ सरु ांसदहत कमळासन ॥ करीत उमावल्लभाचे स्तवन ॥ म्हणे वष
ृ भध्वजा कृपा करून ॥ दक्षालागी उठवी ॥५९॥
संतोषोतन कपरूण गौर ॥ म्हणे आणोतन लावा दक्षाचे शशर ॥ परी ते नेदी वीरभद्र ॥ पायातळी रगडडले ॥६०॥
म्हणे शशवद्वेषी दरु ाचार ॥ त्याचा करीन ऐसा संहार ॥ जो शशवनाम न घे अपववत्र ॥ क्जव्हा छे दीन तयाची ॥६१॥
जो न करी शशवाचणन ॥ त्याचे हस्त चरण छे दीन ॥ जो न पाहे शशवस्थान ॥ त्याचे नयन फोडीन मी ॥६२॥
ववष्णु थोर शशव लहान ॥ हर ववशेष ववष्णु सान ॥ ऐसे म्हणे जो खळ दज
ु न
ण ॥ संहारीन तयाते ॥६३॥
सवणथा नेदी मी दक्षशशर ॥ काय कररतील ववचधहररहर ॥ मग मेषशशर सत्वर ॥ दक्षालागी लाववले ॥६४॥
सजीव करोतनया दक्ष ॥ तीथाणटन गेला ववरूपाक्ष ॥ द्वादश वषे तनरपेक्ष ॥ सेवीत वने उपवने ॥६५॥
महास्मशान जे आनंदवन ॥ तेथे शंकर रादहला येऊन ॥ मग सहस्त्र वषे संपण
ू ण ॥ तपासनी बैसला ॥६६॥
पढ
ु े दहमाचलाचे उदरी ॥ अवतरली बत्रपरु संद
ु री ॥ शशवआराधना तनत्य करी ॥ दहमाचळी सवणदा ॥६७॥
दहमनगाची स्त्री मेनका ॥ तीस पत्र
ु झाला मैनाकपवणत दे खा ॥ पावणती कन्या जगदं बबका ॥ आददमाया अवतरली ॥६८॥
138
ब्रह्मांडमंडपामाझारी ॥ क्जची प्रततमा नाही दस
ू री ॥ कमळजन्मा वत्र
ृ ारी ॥ त्यांसही दज
ु ी करवेना ॥६९॥
ततचे स्वरुप पहावया ॥ येती सरु भस
ु रु शमळोतनया ॥ क्जचे स्वरूप वणाणवया ॥ सहस्त्रवदना शक्तत नव्हे ॥७०॥
मग
ृ मीन कल्हार खंजन ॥ कुरवंडी करावे नेत्रांवरून ॥ अष्टनातयकांचे सौंदयण पण
ू ण ॥ चरणांगुष्ठी न तुळे क्जच्या ॥७१॥
आकणणनेत्र तनमणळ मख
ु ाब्ज ॥ दे खोतन लक्ज्जत होय द्ववजराज ॥ कंठीरव दे खोतन क्जचा माज ॥ मख
ु न दावी मनष्ु या ॥७२॥
परम सक
ु ु मार घनश्यामवणी ॥ ओततली इंद्रनीळ गाळुनी ॥ दं ततेज पडता मेददनी ॥ पाषाण महामणी पै होती ॥७३॥
आददमाया प्रणवरूवपणी ॥ ते झाली दहमनगनंददनी ॥ अनंतशततींची स्वाशमणी ॥ वेदपरु ाणी वंद्य जे ॥७४॥
कोट्यानक
ु ोटी मीनकेतन ॥ सांडणी करावी नखांवरून ॥ आंगींचा सुवास संपण
ू ण ॥ ब्रह्मांड फोडोन वरी जाय ॥७५॥
ब्रह्मादददे व मळ
ु ीहूनी ॥ गभी पाळी बाळे ततन्ही ॥ बोलता प्रकाश पडे सदनी ॥ तनराळवणी कोमलांगी ॥७६॥
सहज बोलता क्षक्षती ॥ वाटे रत्नराशी ववखरु ती ॥ पदमद्र
ु ा जेथे उमटती ॥ कमळे उठती ददव्य तेथे ॥७७॥
त्या सव
ु ासासी वेधोतन वसंत ॥ भोवता गडबडा लोळत ॥ केवळ कनकलता अद्भत
ु ॥ कैलासाहुनी उतरली ॥७८॥
नंदीसदहत बत्रपरु ारी ॥ येवोतन दहमाचळी तप करी ॥ शशवदशणना झडकरी ॥ दहमनग येता जाहला ॥७९॥
घालोतनया लोटांगण ॥ करीत तेव्हा बहुत स्तवन ॥ यावरी पावणती येऊन ॥ करीत भजन शशवाचे ॥८०॥
साठ सहस्त्र लावण्यखाणी ॥ सवे सवे सणखया जैशा पतद्मणी ॥ तयांसदहत गजास्यजननी ॥ सेवा करी शशवाची ॥८१॥
द्वारी सरु भीपत्र
ु रक्षण ॥ ध्यानस्थ सदा पंचवदन ॥ लाववले पंचदशलोचन ॥ सदा तनमनन स्वरूपी ॥८२॥
तारकासरु ाचे पत्र
ु ततघेजण ॥ तारकाक्ष ववद्यन्
ु माली कमललोचन ॥ ततही घोर तप आचरोन ॥ उमारमण अचचणला ॥८३॥
सहस्त्रदळकमळे करून ॥ बत्रवगण पक्ू जती बत्रनयन ॥ सहस्त्रांत एक न्यन
ू ॥ कमळ झाले एकदा ॥८४॥
ततघेही काढूतन नेत्रकमळे ॥ शशवाचणन कररते झाले ॥ मागुती एक न्यन
ू आले ॥ मग स्वशशरकमळे अवपणली ॥८५॥
प्रसन्न होवोतन बत्रनेत्र ॥ ततघे उठववले तारकापत्र
ु ॥ ततघांसी दीधले अपेक्षक्षत वर ॥ झाले अतनवार बत्रभव
ु नी ॥८६॥
139
ततघांसी चतुमख
ुण प्रसन्न होऊतन ॥ बत्रपरु े ददधली अंतररक्षगमनी ॥ ददव्य सहस्त्र वषे पाहता शोधोनी ॥ तनशमषाधे एक होती ॥८७॥
इतुतयात जो धनध
ु रण ॥ मारील लक्ष्य साधतु न शर ॥ बत्रपरु ांसदहत संहार ॥ तुमचा करील तनधाणरे ॥८८॥
यावरी त्या ततघाजणी ॥ बत्रभव
ु न त्राशसले बळे करूनी ॥ दे व पळववले स्वस्थानाहूनी ॥ पीडडली धरणी बहु पापे ॥८९॥
मग दे व ऋवष सकळ शमळोन ॥ वैकंु ठपतीस गेले शरण ॥ गरुडध्वज सवांसी घेऊन ॥ शशवापाशी पातला ॥९०॥
कररता अद्भत
ु स्तवन ॥ परम संतोषला पंचवदन ॥ म्हणे मी झालो प्रसन्न ॥ मागा वरदान अपेक्षक्षत ॥९१॥
म्हणती बत्रपरु े पीडडले बहुत ॥ दे व ऋवष झाले पदच्यत
ु ॥ शशव म्हणे पादहजे रथ ॥ बत्रपरु मदण नाकारणे ॥९२॥
तव दे व बोलती समस्त ॥ आम्ही सजोतन दे तो ददव्य रथ ॥ मग कंु शभनी स्यंदन होत ॥ चक्रे तनक्श्चत शशशशमत्र ॥९३॥
मंदरचगरी अक्ष होत ॥ स्तंभ झाले चारी परु
ु षाथण ॥ चारी वेद तरु ं ग बळवंत ॥ मतू तणमंत पै झाले ॥९४॥
सारथी ववचधहोत सत्वर ॥ लाववले शास्त्रांचे वानदोर ॥ परु ाणे तटबंध साचार ॥ उपपरु ाणे णखळे बहु ॥९५॥
कनकादद्र धनष्ु य थोर ॥ धनज्
ु याण होत भोगींद्र ॥ वैकंु ठीचा सक
ु ु मार ॥ झाला शर तेजस्वी ॥९६॥
रथी चढता उमानाथ ॥ रसातळी चाशलला रथ ॥ कोणासी न उपडे तनक्श्चत ॥ मग नंदी काढीत श्ंग
ृ ाने ॥९७॥
मग स्यंदनी एक चरण ॥ दज
ु ा नंदीवरी ठे वन
ू ॥ अपार यद्ध
ु करून ॥ बत्रपरु दळे संहाररली ॥९८॥
होता यद्ध
ु ाचे घनचक्र ॥ वीरभद्रे संहाररले असरु ॥ परर अमत
ृ कंु डे समग्र ॥ दै त्यांकए असती पै ॥९९॥
ृ शशवं पता अशमत ॥ सजीव होती सवेचच दै त्य ॥ शशवे मेघास्त्र घालतू न समस्त ॥ अमत
अमत ृ कंु डे बड
ु ववली ॥१००॥
अंतराळी बत्रपरु े भ्रमती ॥ लक्ष साधी मड
ृ ानीपती ॥ ददव्य सहस्त्र वषे झाली येचच रीती ॥ न लागती पाती कदावप ॥१॥
आंगी लोटला धमणपरू ॥ ते हे भीमरथ गंगा थोर ॥ नेत्रींचे जलबबंद ु पडता अपार ॥ रुद्राक्ष तेथे जाहले ॥२॥
दै त्यक्स्त्रया पततव्रता थोर ॥ तेणे असरु ांसी जय अपार ॥ मग बौद्धरूपे श्ीकरधर ॥ दै त्यक्स्त्रयांत प्रवेशला ॥३॥
वेदबाह्य अपववत्र ॥ प्रगट केले चावाणकशास्त्र ॥ पततव्रताधमण मोडोतन समग्र ॥ व्यशभचारकमे करववली ॥४॥
140
तेणे दै त्यांसी झाले अकल्याण ॥ तव इकडे शशवे लक्ष्य साधन
ू ॥ धनष्ु यी योक्जला ववष्णुबाण ॥ पाशप
ु तास्त्र स्थापन
ु ी ॥५॥
उगवले सहस्त्र मातंड ॥ तैसे अस्त्र चाशलले प्रचंड ॥ क उभाररला कालदं ड ॥ संहारावया ववश्वाते ॥६॥
क प्रळयाननीची शशखा सबळ ॥ क कृतांताची क्जव्हा तेजाळ ॥ क ते प्रळयमेघांतील ॥ मख्
ु य चपळा तनवडडली ॥७॥
क सप्तकोटीमंत्रतेज पाही ॥ एकवटले त्या अस्त्राठायी ॥ दे व दै त्य भयभीत ह्रदयी ॥ म्हणती कल्पान्त मांडडला ॥८॥
न्याससदहत जपोतन मंत्र ॥ सोडोतन ददधले ददव्यास्त्र ॥ नवखंडधरणी आणण अंबर ॥ तडाडले ते काळी ॥९॥
सहस्त्र ववजा कडकडती ॥ तैसी धाववन्नली अस्त्रशतती ॥ भये व्यावपला सररतापती ॥ आंग टाकू पहाती ददनगज ॥११०॥
दे व ववमाने पळववती ॥ चगरीकंदरी असरु दडती ॥ एक मच्
ू छण ना येवोतन पडती ॥ उठती ना मागत
ु े ॥११॥
त्या अस्त्रे न लागता क्षण ॥ बत्रपरु े टाककली जाळून ॥ त्यात तत
ृ ीय नेत्रींचा प्रळयानन ॥ साह्य झाला तयाते ॥१२॥
तीन्ही ग्राम सेनेसदहत ॥ बत्रपरु े भस्म झाली तेथ ॥ दे व शशवस्तवन करीत ॥ चरण धरीत सप्रेमे ॥१३॥
त्यावरी बत्रपरु वपता तारकासरु ॥ तेणे प्रळय मांडडला थोर ॥ दे व पळववले समग्र ॥ चंद्र सय
ू ण धरूतन नेले ॥१४॥
भागीरथी आदद गंगा पववत्र ॥ धरूतन नेत तारकासरु ॥ दे वांगना समग्र ॥ दासी करोतन ठे ववल्या ॥१५॥
ब्रह्मा ववष्णु शचीवर ॥ कररती एकांती ववचार ॥ म्हणती शशव उमा करावी एकत्र ॥ होईल पत्र
ु षण्मख
ु ॥१६॥
त्याचे हस्ते मरे ल तारकासरु ॥ मग बोलावतू न पंचशर ॥ म्हणती तव
ु ा जावोतन सत्वर ॥ शशवपावणतीऐतय करी ॥१७॥
दहमाचळी तप करी व्योमकेश ॥ मन्मथा तू भल
ु वी तयास ॥ मग रतीसदहत कुसम
ु ेश ॥ शशवाजवळी पातला ॥१८॥
पावणतीच्या स्वरूपात ॥ रती जेव्हा प्रवेशत ॥ वसंते वन समस्त ॥ श्ंग
ृ ाररले तेधवा ॥१९॥
शशवाच्या मानसी सतेज ॥ प्रवेशला शफरीध्वज ॥ पाखरे कररती बहु गजबज ॥ शशवध्यान ववक्षेवपती ॥१२०॥
ते पक्षी हाकावया नंददकेश्वर ॥ गेला होता तेव्हा दरू ॥ तो पावणती होवोतन कामातुर ॥ पाठीसी उभी मन्मथाच्या ॥२१॥
शशवे उघडडले नयन ॥ तो पढ
ु े दे णखला मीनकेतन ॥ म्हणे माझ्या तपासी केले ववघ्न ॥ मग भाललोचन उघडडला ॥२२॥
141
तनघाला प्रळयवैश्वानर ॥ भस्म केला कुसम
ु शर ॥ फाल्गुनी पौणणणमा साचार ॥ काम जाशळला ते ददनी ॥२३॥
शशवदत
ू भत
ू गण ॥ महाशब्दे हाक दे ऊन ॥ स्मरगह
ृ शब्द उच्चारून ॥ नानापरी उपहाशसती ॥२४॥
शशवाची आज्ञा तैपासन
ू ॥ फाल्गुनमासी हुताशनी करून ॥ जो हे व्रत न पाळी पण
ू ण ॥ अवदसा जाण त्या बाधी ॥२५॥
ऐसा संहारून पंचशर ॥ ववचार करूतन पंचवक्र ॥ तत्काळ उठोतन कपरूण गौर ॥ गेला कैलाससदनासी ॥२६॥
रती शोक करी बहुत ॥ मग समाधान करी तनजणरनाथ ॥ म्हणे कृष्णावतारी तझ
ु ा कांत ॥ रुक्तमणीउदरी अवतरे ल ॥२७॥
कमलासने कन्येसी भोचगता ॥ कंदपाणसी शाप ददधला होता ॥ क शशवदृष्टीने तत्त्वता ॥ भस्म होसील कामा तू ॥२८॥
असो इकडे दहमनगकुमारी ॥ शशवप्राप्तीलागी तप करी ॥ सप्तऋवष प्राचथणती बत्रपरु ारी ॥ वरी कन्या दहमनगाची ॥२९॥
पावणती तप करी जे वनी ॥ शशव तेथे गेला बटुवेष धरूतन ॥ गायनाच्या छं दे करूनी ॥ पस
ु े भवानीप्रतत तेव्हा ॥१३०॥
कासया तप कररसी येथ ॥ येरी म्हणे जो कैलासनाथ ॥ पतत व्हावा एतदर्थ ॥ आचरे तप येथे मी ॥३१॥
बटु बोले ते अवसरी ॥ तू तव दहमनगराजकुमारी ॥ शंकर केवळ शभकारी ॥ महाक्रोधी दारुण ॥३२॥
ओले गजचमण प्रावरण ॥ शादण ल
ू चमण नेसला सपणभष
ू ण ॥ वसववले महास्मशान ॥ भत
ू गण सभोवते ॥३३॥
तरी ववष्णु ववलासी सगुण ॥ त्यासी वरी तू ऐक वचन ॥ तुजयोनय पंचवदन ॥ वर नव्हे सवणथा ॥३४॥
ऐकता क्षोभली जगन्माता ॥ म्हणे शशवतनंदका होय परता ॥ वदन न दाखवी मागत
ु ा ॥ परम खळा द्वेवषया ॥३५॥
शशवतनंदक जो दरु ाचार ॥ त्याचा ववटाळ न व्हावा साचार ॥ तज
ु शशक्षा करीन तनधाणर ॥ ववप्र म्हणोतन रादहले ॥३६॥
दे खोतन दग
ु ेचा तनधाणर ॥ स्वरूप प्रगट करी कपरूण गौर ॥ पावणतीने करून जयजयकार ॥ चरण दृढ धररयेले ॥३७॥
शशव म्हणे ते समयी ॥ प्रसन्न झालो माग लवलाही ॥ अंबबका म्हणे ठाव दे ई ॥ अधांगी तुझ्या जगदात्म्या ॥३८॥
अवश्य म्हणोतन बत्रपरु ारी ॥ कैलासासी गेला ते अवसरी ॥ वपतस
ृ दना झडकरी ॥ गेली तेव्हा जगदं बा ॥३९॥
मग सप्तऋवष ते वेळे ॥ शशवे दहमाचळा पाठववले ॥ दहमनगे ते आदरे पक्ू जले ॥ षोडशोपचारे करूतनया ॥१४०॥
142
अरुं धतीने येऊन ॥ भवानी पादहली अवलोकून ॥ म्हणे शशव आणण भवानी पण
ू ण ॥ जोडा होय तनधाणरे ॥४१॥
मन्मथसंवत्सर चैत्रमासी ॥ लनन नेशमले शद्ध
ु अष्टमीसी ॥ तनश्चय करूतन सप्तऋवष ॥ स्वस्थानासी पातले ॥४२॥
कधी होईल शशवगौरीलनन ॥ इक्च्छती ब्रह्में द्रादद सरु गण ॥ तारकासरु ाचा तो प्राण ॥ शशवपत्र
ु घेईल कधी ॥४३॥
इकडे नंदीसी पाठवतू न ते वेळे ॥ सवण दे व शशवे बोलाववले ॥ घेवोतन बत्रदशांचे पाळे ॥ पाकशासन पातला ॥४४॥
इंददरे सदहत इंददरावर ॥ साववत्रीसदहत चतव
ु क्र
ण ॥ अठ्यायशी सहस्त्र ऋषीश्वर ॥ शशष्यांसदहत तनघाले ॥४५॥
शसद्ध चारण गह्
ु यक ॥ वपतग
ृ ण मरुद्गण वसअ
ु ष्टक ॥ एकादशरुद्र द्वादशाकण ॥ यक्षनायक पातला ॥४६॥
आपल्
ु याला वाहनी बैसोन ॥ नवग्रह अष्टनातयका आददकरून ॥ ककन्नर गंधवण सवणही ॥४७॥
एवं सवांसदहत शंकर ॥ दहमाचलासी आला सत्वर ॥ नगें द्र येवोतन समोर ॥ पज
ू ोतन नेत सकळाते ॥४८॥
दशसहस्त्र योजने मंडप ॥ उभववला ज्याचे तेज अमप
ू ॥ सव
ु णणसदने दे दीप्य ॥ जानवशासी दीधली ॥४९॥
शशवस्वरूप पाहता समस्त ॥ वहाणडी होती ववक्स्मत ॥ एक म्हणती वद्ध
ृ बहुत ॥ परु ाणपरु
ु ष अनादद ॥१५०॥
हा आहे केवळ तनगण
ुण ॥ नवरी स्वरुपे अतत सगुण ॥ असो दे वकप्रततष्ठा करून ॥ मळ
ू आला दहमादद्र ॥५१॥
आद्यंत अवघे सादहत्य ॥ कमलोद्भव स्वये करीत ॥ नवतनधी अष्ट महाशसद्धी राबत ॥ न्यन
ू तेथे नसे काही ॥५२॥
असो नवरा शमरवीत ॥ नेला आपल्
ु या मंडपात ॥ मधप
ु काणदद पज
ू ाववचध समस्त ॥ दहमाचळ करीतसे ॥५३॥
लननघदटका आली जवळी ॥ तव ते श्ंग
ृ ारसरोवरमराळी ॥ बाहे र आणणली दहमनगबाळी ॥ उभी केली पटाआड ॥५४॥
लननघदटका पाहे ददनपती ॥ मंगळाष्टके म्हणे बह
ृ स्पती ॥ ॐपण्
ु याह तनक्श्चती ॥ कमलासन म्हणतसे ॥५५॥
असो यथाववचध संपण
ू ण दोघा झाले पाणणग्रहण ॥ होमासी कररतत प्रदक्षक्षण ॥ शशवशतती तेधवा ॥५६॥
इतुके याक्षज्ञक झाले सवणही ॥ परी नोवरी कोणी दे णखली नाही ॥ प्रदक्षक्षणा कररता ते समयी ॥ पदनख दे णखले ववधीने ॥५७॥
कामे व्यावपला सय
ू ज
ण ामात ॥ पटपटा वीयणबबंधु पडत ॥ साठीसहस्त्र वालणखल्य तेथ ॥ जन्मले क्षण न लागता ॥५८॥
143
अन्याय दे खोतन थोर ॥ मदनांतक कोपला अतनवार ॥ ब्रह्मयाचे पाचवे शशर ॥ छे दन
ू टाककले तेधवा ॥५९॥
झाला एकचच हाहाकार ॥ त्यावरी वैकंु ठीचा सक
ु ु मार ॥ समाधान करी अपार ॥ चतुवक्र
ण नाम तैपासन
ु ी ॥१६०॥
असो यथाववचध सोहळे ॥ चारी ददवस संपण
ू ण जाहले ॥ सकळ दे व गौरववले ॥ वस्त्रालंकारी दहमनगे ॥६१॥
सवे पावणती घेऊनी ॥ कैलासा आला शल
ू पाणी ॥ यावरी सवण दे व शमळोनी ॥ प्राचथणते झाले ववश्वनाथा ॥६२॥
खंट
ु ली ववश्वाची उत्पत्ती ॥ मन्मथ उठवी उमापती ॥ मग तो मीनध्वज पढ
ु ती ॥ अनंग करोतन जीवववला ॥६३॥
अंधकपत्र
ु तारकासरु ॥ तेणे पळववले दे व समग्र ॥ शशवासी होईल कधी पत्र
ु ॥ दे व समग्र वांतछती ॥६४॥
चारी यग
ु ेपयंत ॥ शशव उमा एकांती रमत ॥ परी नोहे वीयणपात ॥ नव्हे सत
ु याकररता ॥६५॥
तो तारकासरु े केला आकांत ॥ स्वगण जाशळले समस्त ॥ दे वललना धरूतन नेत ॥ दासी बहुत पै केल्या ॥६६॥
दे व शशवासी शरण जाती ॥ तव ती दोघे एकांती रमती ॥ दे व ऋवष बाहे र ततष्ठती ॥ प्रवेश कोणा नव्हे चच ॥६७॥
मग अक्नन आत पाठववला ॥ अतीतवेष तेणे धररला ॥ तो तत
ृ ीय नेत्री शशवाच्या रादहला ॥ दे वी पाठववला शमत्र म्हणोनी ॥६८॥
हाक फोडोतन शभक्षा मागत ॥ शशव पावणतीस आज्ञावपत ॥ माझे वीयण धरोतन अद्भत
ु ॥ शभक्षा दे ई अतीताते ॥६९॥
मग अमोघ वीयण धरून ॥ अननीसी दे त अंबबका आणोन ॥ सांडले जेथे वीयण जाण ॥ रे तकूप झाला तो ॥१७०॥
तोचच पारा परम चंचळ ॥ न धरवे वीयण कोणा हाती तेजाळ असो कृशानने वीयण तत्काळ ॥ प्राशन केले तेधवा ॥७१॥
अक्नन झाला गरोदर ॥ परम लक्ज्जत दहंडत कांतार ॥ तो साही कृक्त्तका परम संद
ु र ॥ ऋवषपत्न्या दे णखल्या ॥७२॥
त्या गंगेत स्नान करूनी ॥ तापत बैसल्या साहीजणी ॥ तव अननीने गभण काढूतन ॥ पोटात घातला साहींच्या ॥७३॥
साहीजणी झाल्या गशभणणी ॥ परम आश्चयण कररती मनी ॥ मग लज्जेने गभण काढूतन ॥ साहीजणींनी त्याचगला ॥७४॥
साहींचे रतत एक झाले ॥ ददव्य शरीर तत्काळ घडले ॥ सहा मख
ु े हस्त शोभले ॥ द्वादश सरळ तेजस्वी ॥७५॥
काततणक मासी कृक्त्तकायोगी ॥ कुमार जन्मला महायोगी ॥ मयरू वाहन भस्म अंगी ॥ उपाशसत शशवाते ॥७६॥
144
शशवे तनजपत्र
ु जाणोनी ॥ नेवोतन लाववला अपणाणस्तनी ॥ सप्त वषे मड
ृ ानी ॥ लालन पालन करी त्याचे ॥७७॥
दे वांसी सांगे वैश्वानर ॥ शशवासी झाला स्कंद पत्र
ु ॥ ऐकता दे व समग्र ॥ तारकावरी चाशलले ॥७८॥
सेना जयाची बहात्तर अक्षोदहणी ॥ त्याचे नगर वेदढती सध
ु ापानी ॥ पत
ृ नेसदहत तेच क्षणी ॥ तारकासरु बाहे र तनघे ॥७९॥
इंद्रे स्वामीकाततणकापासी जाऊन ॥ सेना पततत्व ददधले संपण
ू ण ॥ ददव्यरथी बैसवन
ू ॥ अशभषेककला कुमार ॥१८०॥
इकडे तारका सरु सध
ु ापानी ॥ यद्ध
ु कररती झोटधरणी ॥ दे व त्रासववले दै त्यांनी ॥ आले पळोतन कुमाराकडे ॥८१॥
स्कंदापढ
ु े कर जोडून ॥ दे व कररती अपार स्तवन ॥ रक्षी तारकासरु ापासन
ू ॥ शशवनंदन तोषला ॥८२॥
दे वांचा वत्ृ तांत जाणोतन सकळ ॥ कुमारे धररले रूप ववशाळ ॥ तो तारकासरु धाववन्नला प्रबळ ॥ शशवकुमार लक्षुनी ॥८३॥
तेहतीस कोटी सरु वत ॥ उभे स्वामीचे पाठी भार ॥ तारकाअंगी बळ अपार ॥ दशसहस्त्र कंु जरांचे ॥८४॥
तारकासरु अतनवार ॥ वषे सायकांचे संभार ॥ स्वामीचे पाठीसी सरु ॥ लपती सत्वर जाऊनी ॥८५॥
लक्षूतनया पाकशासन ॥ तारके शक्तत ददधली सोडून ॥ प्रळयचपळे सी मागे टाकून ॥ मनोवेगे चालली ॥८६॥
भयभीत शक्र होऊन ॥ करी हररस्मरण कर जोडून ॥ म्हणे हे इंददरामानसरं जन ॥ तनवारी येवोतन शक्तत हे ॥८७॥
ब्रह्मानंदा ववश्वव्यापका ॥ दशावतारचररत्रचाळका ॥ मधम
ु रु नरकांतका ॥ तनवारी प्रळयशतती हे ॥८८॥
वैकंु ठीहूतन योगमाया ॥ हरीने धाडडली लवलाह्या ॥ ततणे ते शतती परतोतनया ॥ एक कडे पाडडली ॥८९॥
यावरी तारके बाणांचे परू ॥ स्वामीवरी सोडडले अपार ॥ मख
ु पसरोतन शशवकुमार ॥ तततक
ु े चगशळता जाहला ॥१९०॥
नाना शस्त्रे अस्त्रशतती ॥ तारके सोडडल्या अतनवारगती ॥ तततुतया चगशळल्या सहजक्स्थती ॥ शास्त्रसंख्यावदनाने ॥९१॥
कल्पांतरुद्रासमान ॥ भयानक ददसे मयरू वाहन ॥ तारके ब्रह्मास्त्र ददधले सोडून ॥ तेही चगळी अवलीळे ॥९२॥
क्जतुके शस्त्रमंत्र तनवाणण ॥ तततुके प्रेरीतसे चहूकडून ॥ प्रळयकाळासम शशवनंदन ॥ चगळी क्षण न लागता ॥९३॥
मग तनःशस्त्र तारकासरु ॥ स्यंदनाहूतन उतरला सत्वर ॥ स्वामीवरी धावे अतनवार ॥ सौदाशमनीसाररखा ॥९४॥
145
ऐसे दे खोतन षडानन ॥ कृतांता ऐसी हाक दे ऊन ॥ रथाखाली उतरून ॥ मल्लयद्ध
ु आरं शभले ॥९५॥
सप्तददवसपयंत ॥ यद्ध
ु झाले परम अद्भत
ु ॥ तारकासरु अत्यंत ॥ जजणर केला आपटोनी ॥९६॥
पायी धरोतन अवलीला ॥ चक्राकार भोवंडडला ॥ मग धरणीवरी आपदटला ॥ चण
ू ण झाला मद्ध
ृ टवत ॥९७॥
तनघोतनया गेला प्राण ॥ दं द
ु भ
ु ी वाजवी शचीरमण ॥ पष्ु पे वषणती सरु गण ॥ कर जोडोनी स्तुतत कररती ॥९८॥
माररला जेव्हा तारकासरु ॥ तेव्हा सात वषाणचा शशवकुमार ॥ मग सेनापततत्व समग्र ॥ इंद्रे त्यासी दीधले ॥९९॥
तारकासरु ाचे नगर ॥ इंद्र लदु टले समग्र ॥ दे वक्स्त्रया सोडववल्या सत्वर ॥ सवण दे व मत
ु त झाले ॥२००॥
लागला तेव्हा जयवाद्यांचा घोष ॥ कुमार गेला वाराणसीस ॥ नमतू न शशवमड
ृ ातनस ॥ सख
ु अपार दीधले ॥१॥
मग झाले मौजीबंधन ॥ सवण तीथे करी षडानन ॥ मग कपाटी बैसला जाऊन ॥ अनष्ु ठान करी सख
ु े ॥२॥
षडाननास भवानी म्हणत ॥ ब्रह्मचयण केले आजपयंत ॥ आता स्त्री करूतन यथाथण ॥ गह
ृ स्थाश्म करी क ॥३॥
षडानन म्हणे अंबेप्रती ॥ सांग क्स्त्रया कैशा असती ॥ म्या दे णखल्या नाहीत तनक्श्चती ॥ कैसी आकृतत सांगे मज ॥४॥
अपणाण म्हणे सक
ु ु मारा ॥ मजसाररख्या क्स्त्रया सवणत्रा ॥ ऐकता हासे आले कुमारा ॥ काय उत्तरा बोलत ॥५॥
तुजसाररख्या क्स्त्रया जरी ॥ तुजसमान मज तनधाणरी ॥ तुझ्या वचनासी मातुश्ी ॥ अंतर पडो नेदी मी ॥६॥
ऐसे कुमार बोलोन ॥ महाकपाटात जाय पळोन ॥ मग ते जगन्माता आपण ॥ धरू धाववन्नली तयाते ॥७॥
नाटोपे कुमार ते क्षणी ॥ अंबा दःु खे पडे धरणी ॥ जे बत्रभव
ु नपतीची राणी ॥ वेदपरु ाणी वंद्य जे ॥८॥
अरे तू कुमारा दावी वदना ॥ आला माझ्या स्तनासी पान्हा ॥ कोणासी पाजू षडानना ॥ तनजवदना दाखवी ॥९॥
घेई तुझे दध
ू लोणी ॥ म्हणोतन कुमार वमी ते क्षणी ॥ बोले तेव्हा शापवाणी ॥ क्रोधेकरूतन कुमार तो ॥२१०॥
माझे दशणना जी स्त्री येईल ॥ ती सप्तजन्म ववधवा होईल ॥ स्वामीदशणना परु
ु ष येईल ॥ काततणक मासी कृक्त्तकायोगी ॥११॥
तो जन्म सभानय ॥ होईल धनाढ्य वेदपारं ग ॥ अनाशमक हो अथवा मातंग ॥ दशणने लाभ समानचच ॥१२॥
146
ऋवष ववनववती समस्त ॥ भवानी तुजलागी तळमळत ॥ भेटोतन येई त्वररत ॥ वाराणसीस जाऊनी ॥१३॥
मग स्वामी आनंदवना जाऊनी ॥ आनंदववली शशवभवानी ॥ उभयतांचे समाधान करूनी ॥ मागुती गेला पव
ू ण स्थळा ॥१४॥
स्कंदपरु ाणी कथा सत
ू ॥ शौनकाददकांप्रतत सांगत ॥ ऐकता ववघ्ने समस्त ॥ क्षणमात्रे दनध होती ॥१५॥
अपणाणह्र्दयाब्जशमशलंदा ॥ श्ीधरवरदा ब्रह्मानंदा ॥ पण
ू ब्र
ण ह्मा अनाददशसद्धा ॥ आनंदकंदा जगद्गुरु ॥१६॥
ृ ग्रंथ प्रचंड ॥ स्कंदपरु ाण ब्रह्मोत्तरखंड ॥ पररसोत सज्जन अखंड ॥ त्रयोदशोध्याय गोड हा ॥२१७॥
॥इतत त्रयोदशोऽध्यायः समाप्तः ॥
॥श्ीसांबसदाशशवापणणमस्तु॥
147
ृ – अध्याय चौदावा
अध्याय चौदावा
भस्मासरु हरणा भाललोचना ॥ भागणववरदा भस्मलेपना ॥ भततवत्सला भवभयहरणा ॥ भेदातीता भत
ू ाचधपते ॥१॥
भवानीवरा भतततारका ॥ भोचगभष
ू णा भत
ू पालका ॥ भाववकरक्षका भवभयहारका ॥ भततरक्षका भवशोषणा ॥२॥
बत्रतापशमना बत्रदोषहारका ॥ बत्रगण
ु ातीता बत्रपरु ांतका ॥ बत्रभव
ु नजनका त्र्यंबका ॥ त्रयीरक्षका बत्रकांडवेद्या ॥३॥
तुझ्या कृपाबळे समस्त ॥ त्रयोदश अध्यायपयंत ॥ कचथले शशवलीलामत
ृ ॥ आता कळसाध्याय चौदावा ॥४॥
तेराव्या अध्यायी शशवगौरीलनन ॥ सांचगतले स्वामीकाततणकाचे जनन ॥ यावरी शौनकाददकालागून ॥ सत
ू सांगे नैशमषारण्यी ॥५॥
शसंहावलोकने तत्त्वता ॥ पररसा गजास्यषडास्यांची कथा ॥ दोघेही धाकुटे असत ॥ जगदं बा खेळवी प्रीतीने ॥६॥
गजतंड
ु ा ओसंगा घेऊन ॥ ववश्वजननी दे त स्तनपान ॥ शंड
ु ादं डक
े रून ॥ दनु ध ओढीत गजास्य ॥७॥
अंबेच्या पष्ृ ठीवरी प्रीती ॥ शंड
ु ा कफरवीत गणपती ॥ शंड
ु त
े पाय साठवतू न षण्मख
ु ाप्रती ॥ बोलतसे तेधवा ॥८॥
म्हणे हे घेई का अमत
ृ ॥ ब्रह्माददका जे अप्राप्त ॥ स्कंद बोले क्रोधयत
ु त ॥ उक्च्छष्ट तुझे न घे मी ॥९॥
षडानन म्हणे चराचरजननी ॥ लंबनाशसक मजलागन
ू ी ॥ उक्च्छष्ट दनु ध दे तो पाहे लोचनी ॥ सांग मड
ृ ानी काही याते ॥१०॥
शंड
ु स
े ी धरूतनया खाले ॥ पाडू काय ये वेळे ॥ माते याचे नाशसक ववशाळ आगळे ॥ का हो ऐसे केले तव
ु ा ॥११॥
इंद्र चंद्र शमत्र तनजणर व मतू तण प्रसवलीस मनोहर ॥ परी हा लंबनाशसक कणण थोर ॥ दं त एक बाहे र ददसतसे ॥१२॥
ऐसा का प्रसवलीस बाळ ॥ ऐकता हासे पयःफेनधवल ॥ धराधरें द्रनंददनी वेल्हाळ ॥ ततसीही हास्य नाटोपे ॥१३॥
स्कंद म्हणे जननी पाही ॥ यासी उतरी मज स्तनपान दे ई ॥ मग जगदं बेने लवलाही ॥ ववघ्नेशा खाली बैसववले ॥१४॥
षण्मख
ु आडवा घेवोनी ॥ स्तन जी घाली त्याच्या वदनी ॥ पाचही मख
ु े आक्रंदोनी ॥ रडो लागली तेधवा ॥१५॥
148
ते दे खोतन गणनाथ ॥ पोट धरोतन गदगदा हासत ॥ म्हणे अंबे तुझा हा कैसा सत
ु ॥ हाक फोडीत आक्रोशे ॥१६॥
एक स्तन घातला याचे वदनी ॥ आणीक पाच आणसी कोठूनी ॥ ऐसे ऐकत वपनाकपाणी ॥ काय हासोतन बोलत ॥१७॥
काय म्हणतो गजवदन ॥ ऐसा का प्रसवलीस नंदन ॥ यावरी अपणाण सह
ु ास्यवदन ॥ प्रततउत्तर दे तसे ॥१८॥
म्हणे हा तुम्हांसाररखा झाला नंदन ॥ तुम्ही पंचमख
ु हा षण्मख
ु पण
ू ण ॥ ऐकता हासला बत्रनयन ॥ पत्र
ु पाहोन सख
ु ावे ॥१९॥
यावरी षण्मख
ु आणण गणपती ॥ लीलकौतक
ु े दोघे क्र डती ॥ ववनोदे कलह कररती ॥ अंतरी प्रीती अखंड ॥२०॥
दोघेही रडता ऐकोनी ॥ धावोनी आली जगत्त्रयजननी ॥ वक्रतंड
ु ासी ह्रदयी धरोनी ॥ म्हणे बाळका काय झाले ॥२१॥
तव तो म्हणे स्कंदे येवोन ॥ अंबे धररले माझे कणण ॥ बोशलला एक कठीण वचन ॥ तुझे नयन सान का रे ॥२२॥
जगदं बा मग हासोन ॥ अक्ननसंभत
ू ाप्रतत बोले वचन ॥ गजवदनासी कठीण भाषण ॥ ऐसे कैसे बोललासी ॥२३॥
स्कंद म्हणे तजणनी उचलोन ॥ येणे मोक्जले माझे द्वादश नयन ॥ यावरी है मवती हासोन ॥ एकदं ताप्रतत बोलत ॥२४॥
म्हणे हे तुव अनचु चत केले ॥ कुमाराचे नयन का मोक्जले ॥ यावरी नागानन बोले ॥ ऐक माते अन्याय याचा ॥२५॥
माझी शंड
ु ा लंबायमान ॥ येणे मोक्जली चवंगे घालन
ू ॥ अन्याय हा थोर बत्रभव
ु नाहून ॥ करी ताडण अंबे यासी ॥२६॥
यावरी स्वामी काततणक बोलत ॥ अंबे येणे माझे मोक्जले हस्त ॥ यावरी कररमख
ु बोलत ॥ मैनाकभचगनी ऐक पा ॥२७॥
याचा अन्याय एक सांगेन ॥ ऐकता तू यासी कररसील ताडण ॥ नगात्मजा आणण बत्रलोचन ॥ सावधान होऊन ऐकती ॥२८॥
इभमख
ु म्हणे भेडसावन
ू ॥ मज बोशलला हा न साहवे वचन ॥ तझ
ु े पोट का थोर पण
ू ण ॥ मोदक बहू भक्षक्षले ॥२९॥
ऐसे ऐकता मड
ृ ानी ॥ दोघांसी ह्रदयी धरी प्रीतीकरूनी ॥ दोघांसी वप्रयवस्तु दे ऊनी ॥ समजाववले तेधवा ॥३०॥
यावरी मदनांतक पाहे ॥ शसंहासनी बैसला आनंदमय ॥ जगदं बा मख
ु ाकडे पाहे ॥ हास्यवदन करूतनया ॥३१॥
यावरी ववरूपाक्ष बोलत ॥ का हो हास्य आले अकस्मात ॥ यावरी त्रैलोतयमाता म्हणत ॥ नवल एक ददसतसे ॥३२॥
तुमच्या जटामक
ु ु टात ॥ ललनाकृतत काय ददसत ॥ तुमची करणी अद्भत
ु ॥ पद्मजबबडौजा समजेना ॥३३॥
149
कैलासपतत म्हणे इभगमने ॥ हररमध्ये मग
ृ शावकनयने ॥ मस्तक जळ धररले वरानने ॥ बबंबाधरे वपकस्वरे ॥३४॥
यावरी चातुयस
ण रोवरमराळी ॥ हे रंबजननी म्हणे कपाळमाळी ॥ जळांतरी स्त्रीचे वदन ये वेळी ॥ ददसते मज भालनेत्रा ॥३५॥
यावरी बोले कैलासराज ॥ ववद्रम
ु ाधरे मख
ु नव्हे ते वाररज ॥ शोभायमान सतेज ॥ टवटववत ददसतसे ॥३६॥
यावरी सजलजलदवनाण ॥ स्कंदमाता म्हणे पंचदशनयना ॥ कुरळकेश व्याघ्रचमणवसना ॥ कृष्णवणण ददसताती ॥३७॥
यावरी बोले पंचवदन ॥ कमळी शमशलंद घे सग
ु ंध बैसोन ॥ नसतेचच पस
ु सी छं द घेवोन ॥ रमारमणसहोदरी ॥३८॥
यावरी बोले भज
ु ंगबत्रवेणी ॥ कमळासी भोवया का खट्वांगपाणी ॥ तम
ु च्या मायेची ववचचत्र करणी ॥ आम्नाय श्त
ु ी नेणती ॥३९॥
यावरी बोले दहमनगजामात ॥ भ्रक
ु ट्या नव्हे पाहे त्वररत ॥ सशलललहरी तळपत ॥ दृक्ष्ट तरळली तुणझ का हो ॥४०॥
यावरी सकळ प्रमादांची स्वाशमनी ॥ बोले कंबक
ु ं ठी कमंडलस्
ु तनी ॥ म्हणे कैरवासम नेत्र वपनाकपाणी ॥ का हो ददसती आकणण ते ॥४१॥
यावरी शफरीध ्वजदहन बोलत ॥ कमळाभोवते नीर बहुत ॥ नेत्र नव्हे त मीन तळपत ॥ हं सगमने तनरखी बरे ॥४२॥
जे अनंतगण
ु पररपण
ू ण वेल्हाळ ॥ बत्रपरु हरसंद
ु री बोले प्रेमळ ॥ म्हणे राजीवा स्तनयग
ु ळ
ु ॥ कमंडलऐ
ु से ददसती का ॥४३॥
यावरी बोले बत्रशळ
ू पाणी ॥ ऐके वसध
ु ाधरनंददनी ॥ ते स्तन नव्हे ती दोन्ही ॥ ववलोकोतन पाहे बरे ॥४४॥
गंगाहणदाचे दोन्ही तीरी ॥ चक्रवाके बैसली साक्जरी ॥ दग
ु ाण म्हणे मदनारी ॥ बहुत सादहत्य परु वीतसा ॥४५॥
एकाचे अनेक करून ॥ दाववले हे बत्रभव
ु न ॥ तम
ु चे मौनेचच धरावे चरण ॥ बोलता अप्रमाण न म्हणावे ॥४६॥
मग मांडूतनया साररपाट ॥ खेळती दाक्षायणी नीळकंठ ॥ ज्यांचे खेळ ऐकता वररष्ठ ॥ भतत होती बत्रजगती ॥४७॥
दोघे खेळता आनंदघन ॥ तो आला कमलोद्भवनंदन ॥ ब्रह्मवीणा वाजवन
ू ॥ करी स्तवन अपार ॥४८॥
मग क्षण एक स्वस्थ होऊनी ॥ खेळ ववलोक नारदमन
ु ी ॥ म्हणे पण केल्यावाचन
ू ी ॥ रं ग न ये खेळाते ॥४९॥
दोघांसी मानले ते बहुत ॥ मग पण करूतनया खेळत ॥ क्जंक ल त्यासी एक वस्त ॥ आपल
ु ी द्यावी तनधाणर हा ॥५०॥
जो प्रथम डाव तेचच क्षणी ॥ क्जंक ती झाली मेनकानंददनी ॥ व्याघ्रांबर घेतले दहरोनी ॥ नारदमन
ु ी हासतसे ॥५१॥
150
दज
ु ाही डाव क्जंककता भवानी ॥ घेतले गजचमण दहरोनी ॥ एकामागे एक तेचच क्षणी ॥ दहाही आयध
ु े घेतली ॥५२॥
जो तो डाव क्जंक भवानी ॥ सवण भष
ू णे घेतली दहरोनी ॥ शेवटी कौपीनही सांडोनी ॥ शंकर झाला ददगंबर ॥५३॥
सरु शभपत्र
ु क्जंककला ॥ तोही दे वीने आपल
ु ा केला ॥ नारद गदगदा हाशसन्नला ॥ काय बोशलला शशवासी ॥५४॥
म्हणे स्त्रीने क्जंककले पण करून ॥ गेला तुझा मदहमा पण
ू ण ॥ सक्ृ ष्ट अवघी मायाधीन ॥ तू तनगण
ुण तनराकार ॥५५॥
चराचर आहे मायाधीन ॥ तज
ु इणे ददधले सगण
ु पण ॥ येरवी तू अव्यतत पण
ू ण ॥ तज
ु कोण पस
ु त होते ॥५६॥
एवं तू मायाधीन झालासी पण
ू ण ॥ आता भततांसी कैसे दाववसी वदन ॥ ऐसे ऐकता भाललोचन ॥ गेला रुसन
ू घोर वना ॥५७॥
इतुके कृत्य करून ॥ गेला तेथतू न ब्रह्मनंदन ॥ शंकरे सवणसंग टाकून ॥ तनरं जनी वास केला ॥५८॥
शोचधता न पडे कोणासी ठायी ॥ योगी ध्याती सवणदा ह्रदयी ॥ न कळे मळ
ू ाग्र कोठे काही ॥ जातत कुळ नसेचच ॥५९॥
नामरूपगुणातीत ॥ गोत्रवणण आश्मववरदहत ॥ चहू दे हांसीअतीत ॥ कोणा अंत न कळे चच ॥६०॥
असो जगदं बा सख्या घेऊतनया ॥ वनासी चाशलली शोधावया ॥ चगररकंदरी मठ गुहा शोधतू नया ॥ भागली बहुत जगदं बा ॥६१॥
सवणही तीथे शोचधली सवेग ॥ बहुतांसी पशु सला त्याचा मागण ॥ जो शोचधता अष्टांगयोग ॥ योचगया ठायी पडे ना ॥६२॥
पंचाक्ननसाधन धम्र
ू पान ॥ जटाधारी ननन मौन ॥ एक सदा झाककले नयन ॥ एक गगन ववलोककती ॥६३॥
एक उभेचच तनरं तर ॥ एक घेती वायच
ू ा आहार ॥ त्यांसही पस
ु ता श्ीशंकर ॥ कोठे आहे न बोलती ॥६४॥
एक कररती सदा यज्ञ ॥ कररती दहंसा बशलदान ॥ परी तेही धरु े डोळे भरून ॥ कष्टी होती सवणदा ॥६५॥
एक चौसष्ट कळा दाववती ॥ एक चौदा ववद्या शमरववती ॥ एक वादवववाद तनगत
ु ी ॥ कररता बहुत भागले ॥६६॥
एक सांगती परु ाण ॥ एक नाचती उड्या घेऊन ॥ लोकांसी सांगती उपदे शज्ञान ॥ परी उमारमण दरु ावला ॥६७॥
एक नाशशती कुश मक्ृ त्तका उदक ॥ म्हणती आम्ही इतुकेतन पावन दे ख ॥ त्यांसही पस
ु ता कैलासनायक ॥ न पडे ठायी तत्त्वता ॥६८॥
जे आददमाया ववश्वजननी ॥ अनंतशततींची स्वाशमनी ॥ ते श्मली नाना साधनी ॥ इतरांची कहाणी काय तेथे ॥६९॥
151
ठायी पडावया शशवस्वरूप ॥ क्षीराक्ब्धजापतत करी तप ॥ मघवा द्रदु हण कररती साक्षेप ॥ तनशशददनी याचचलागी ॥७०॥
ऋनवेद स्थावपत कमण ॥ यजुवेद बोले ज्ञान तनःसीम ॥ उपासनामागण उत्तम ॥ अथवणण स्थावपतसे ॥७१॥
सामवेद सांगे गायन ॥ न्यायशास्त्री भेद गहन ॥ म्हणती ईश्वर समथण जीव सान ॥ त्याचे पद न पावती ते ॥७२॥
मीमांसक स्थावपती कमणमागण ॥ सांख्य प्रक्रुततपरु
ु षववभाग ॥ पातंजली सांगती योग ॥ शब्दववभाग व्याकरणी ॥७३॥
सवण तनरसतू न उरले उत्तम ॥ वेदांती म्हणती तेचच ब्रह्म ॥ तो शशव ब्रह्मानंद परम ॥ वेदशास्त्रा अगम्य जो ॥७४॥
त्या शशवाचे नाम घेवोनी ॥ जगदं बा बाहे घोर वनी ॥ सकळ अशभमान टाकूनी ॥ वल्लभा मी शरण तत
ू े ॥७५॥
सकळ तत्त्वे शोचधता साचार ॥ शेवटी होय साक्षात्कार ॥ तैसा दहमाचळी बत्रपरु हर ॥ ववलोककला जगदं बेने ॥७६॥
तो स्वात्ममख
ु ी झाला तल्लीन ॥ झाककले असती पंचदश नयन ॥ दे वी म्हणे श्वशरु गह
ृ ी येऊन ॥ रदहवास केला असे ॥७७॥
अपणाण मनी ववचारी ॥ याचच रूपे जवळी जाऊ जरी ॥ तरी मजवरी ये अवसरी ॥ क्रोधायमान होईल ॥७८॥
मग शभल्लीचा वेष धरून ॥ मयरू वपच्छांचे केले वसन ॥ अनप
ु म वेष धरून ॥ मरु हरभचगनी चाशलली ॥७९॥
अनंतकमळभवांडमाळा ॥ बत्रभव
ु नसंद
ु री गंफ
ु हे ळा ॥ ततने स्मरहर मोदहला ॥ नत्ृ यगायनकरूतनया ॥८०॥
अनंत शतती भोवत्या ववराक्जती ॥ ववमानी अष्टनातयका तन्मय होती ॥ ककन्नर गंधवण आश्चयण कररती ॥ गायनरीती ऐकूतनया ॥८१॥
वैरभाव वनचरे ववसरती ॥ आहार त्यक्जला तन्मय होती ॥ नद्यांचे जलप्रवाह खंट
ु ती ॥ पक्षी ववसरती दे हभाव ॥८२॥
तनश्चळ झाला पवन ॥ ववधक
ु ु रं ग गेला वेधोन ॥ कंु शभनीभार सांडोन ॥ फणणपतत वरी येऊ पाहे ॥८३॥
आंगीचा सट
ु ला ददव्य आमोद ॥ दे व पाहती होवोतन षट्पद ॥ नत्ृ य कररता भाव ववववध ॥ दावी नाना प्रकारींचे ॥८४॥
शीतलत्व दाहकत्व सांडून ॥ वाटे ताटं क झाले ववधच
ु ंडककरण ॥ दे वललना म्हणती ओवाळून ॥ इजवरून जावे समस्ती ॥८५॥
आददजननीचे अपार लाघव ॥ नेणती शक्रादद कमलोद्भव ॥ ददव्य दहरे खाणींचे वैभव ॥ दं ततेजे झाककले ॥८६॥
दं तपंततींचा झळकता रं ग ॥ खडे ते दहरे होती सरु ं ग ॥ तनच
ू ा सग
ु ंध अभंग ॥ नभ भेदतू न वरी जाय ॥८७॥
152
पदमद्र
ु ा जेथे उमटत ॥ सव
ु ासकमळे तेथे उगवत ॥ जेथींच्या परागासी वेधोतन वसंत ॥ प्रदक्षक्षणा करी प्रीतीने ॥८८॥
अनंतववद्यल्
ु लताकल्लोळ ॥ तैसे स्वरूपतेज तनमणळ ॥ नेत्र उघडोतन जाश्वनीळ ॥ पाहता झाला तेधवा ॥८९॥
पायी पैंजण नप
ू रु े रुणझण
ु ती ॥ त्यांत क्षुद्रघंटा रसाळ गजणती ॥ करींची कंकणे झणत्कारती ॥ नत्ृ यगतीसरसीच ॥९०॥
भल
ू ताचाप चढवन
ू ी ॥ कामशत्रु ववंचधला नयनकटाक्षबाणी ॥ मनकुरं ग पाडडला धरणी ॥ सरु वरा करणी न कळे चच ॥९१॥
ददव्य स्वरूप ववलोककता पण
ू ण ॥ पंचबाणे व्यावपला पंचवदन ॥ तप ध्यान ववसरून वत्ृ तांत पस
ु े ततयेते ॥९२॥
म्हणे तू नारी कोठील कोण ॥ कामानळ शांतवी वषोतन घन ॥ तझ
ु े स्वरूपलावण्य ॥ बत्रभव
ु नी ऐसे दज
ु े नाही ॥९३॥
तुझा वदन इंदवु वलोकून ॥ चकोर झाले माझे नयन ॥ आता वरी मजलागून ॥ तुजअधीन मी झालो ॥९४॥
यावरी बोले शभक्ल्लणी ॥ उमेऐसी ललना टाकूनी ॥ का बैसलासी घोर वनी ॥ कैलासभव
ु न त्यजोतनया ॥९५॥
मी तो परनारी तनक्श्चत ॥ न वरी न घडे कदा सरु त ॥ तुवा मन क्जंककले नाही यथाथण ॥ तरी तपस्वी कैसा तू ॥९६॥
यावरी बोले वपनाकपाणी ॥ मी दग
ु ेवरी आलो रुसोनी ॥ ततचे मख
ु न पाहे परतोनी ॥ नाम स्वप्नी न घेचच ॥९७॥
यावरी शभक्ल्लणी बोलत ॥ पतत माझा राचगष्ट अत्यंत ॥ हे बत्रभव
ु न जाळील क्षणात ॥ अणम
ु ात्र गोष्ट कळताचच ॥९८॥
यावरीबोले जगन्नाथ ॥ ती बहुकाळाची कदठण अत्यंत ॥ दक्षयागी उडी घालीत ॥ क्रोध अद्भत
ु ततयेचा ॥९९॥
पढ
ु े गेली पवणताचे पोटी ॥ मागत
ु ी ततसी वरी मी धज
ू ट
ण ी ॥ परी ती कौटाळीण मोठी ॥ अततकपटी मी जाणे ॥१००॥
शभक्ल्लणी म्हणे ऐककले कानी ॥ तू कपटी आहे स ततजहूनी ॥ शशरी ठे ववली स्वधन
ुण ी ॥ भोळी भवानी अत्यंत ॥१॥
दग
ु ेऐसी पट्टराणी ॥ टाकूतन का दहंडसी वनी ॥ परललना दे खोतन नयनी ॥ गळा येवोतन पडो पाहसी ॥२॥
मागुती बोले कैलासनाथ ॥ क्षणात सष्ृ टी घडामोड करीत ॥ शंभ
ु तनशंभ
ु ादद दै त्य ॥ यद्ध
ु करूतन मददण ले ततणे ॥३॥
ती जरी येथे आली धावोन ॥ उदं ड प्राथणना केली पण
ू ण ॥ तरी मी नव जाय परतोन ॥ कैलासासी तनश्चये ॥४॥
ततसी न करी संभाषण ॥ तूचच वरी मी झालो तज
ु आधीन ॥ क्जकडे नेशील ततकडे येईन ॥ वचनाधीन तुझ्या मी ॥५॥
153
यावरी बोले गोरटी ॥ भवानी बैसली तुझ्या पाठी ॥ दोन वेळा वररला धज
ू ट
ण ी ॥ ततची गतत हे केली ॥६॥
मग माझा पाड काय तज
ु ॥ केव्हा टाकोतन जाशील न कळे मज ॥ द्यूती पण खेळता सहज ॥ तुझे त्वांचच हारववले ॥७॥
न बोलेचच मदनदहन ॥ शभक्ल्लणी मागुती करी नत्ृ य गायन ॥ मग उदठला पंचदशनयन ॥ ततसी आशलंगन द्यावया ॥८॥
अंबा चाशलली सत्वर ॥ दीघणशब्दे बोले बत्रपह
ु र ॥ मख
ु शशी दावी संद
ु र ॥ भाक घेई पै माझी ॥९॥
तू मज माळ घाली येऊन ॥ मी न जाय तज
ु टाकोन ॥ मग जगदं बा बोले हासोन ॥ यावे भव
ु ना माणझया ॥११०॥
मग मी तम
ु ची होईन काशमनी ॥ अवश्य बोले खट्वांगपाणी ॥ मदनांतक वेधोनी ॥ कैलासासी नेला तेधवा ॥११॥
शसंहासनी बैसवन
ू ॥ षोडशोपचारे केले पज
ू न ॥ दे वीने दृढ धररले चरण ॥ कंठी माळ घातली ॥१२॥
दे वी आपल
ु े स्वरूप प्रगट करी ॥ तटस्थ पाहे बत्रपरु ारी ॥ मग हासती परस्परी ॥ एकमेका पाहोनी ॥१३॥
शशव म्हणे धन्य भवानी त्वांचच आणणले मज समजावोनी ॥ सत
ू शौनकाददकांलागोनी ॥ कथा सांगे ववचचत्र ॥१४॥
करी वीणा घेऊतन ब्रह्मसत
ु ॥ शशवाजवळी आला अकस्मात ॥ म्हणे हे ववश्वंभरा ववश्वनाथ ॥ तुझे भतत दे णखले बहू ॥१५॥
परी कांततनगरी चश्याळ ॥ धीर गंभीर उदार सश
ु ीळ ॥ क तीने भरले ददनमंडळ ॥ साक्त्त्वक केवळ क्षमावंत ॥१६॥
तेणे घातले अन्नसत्र ॥ झाली वषे दहा सहस्त्र ॥ इच्छाभोजन दान पववत्र ॥ अतीताप्रतत दे तसे ॥१७॥
अवनी जे अगम्य वस्त ॥ भोजनी मागीतली अकस्मात ॥ ती प्रयत्ने आणोतन परु वीत ॥ शशवभतत थोर तो ॥१८॥
ऐसे नारद सांगता वतणमान ॥ त्याच्या गह
ृ ाप्रतत पंचवदन ॥ कुश्चळ अतीतवषे धरून ॥ येता झाला ते समयी ॥१९॥
आंगणी उभा ठाकला येऊन ॥ परम कोपी जेवी दावानन ॥ दष्ु ट वचन बोले कदठण ॥ रूपही संपूणण कुश्चळचच ॥१२०॥
म्हणे मज दे ई इच्छा भोजन ॥ नातरी जातो सत्त्व घेवोन ॥ चश्याळ चांगण
ु ा येवोन ॥ पाय धररती सद्भावे ॥२१॥
आणोतन बैसववला आसनी ॥ त्याची क्रोधवचने सोसन
ू ी ॥ षोडशोपचारे पज
ू ा करोनी ॥ कर जोडोतन ठाकती पढ
ु े ॥२२॥
मागा स्वामी इच्छाभोजन ॥ येरू म्हणे नरमांस दे ई आणोन ॥ तू चोर हे र आणणसी धरून ॥ त्याचे मांस न घे मी ॥२३॥
154
धरूतन माझा उद्देश ॥ ववकत आणणसील मनष्ु य ॥ ते न घे मी तनःशेष ॥ सत्य सत्य बत्रवाचा ॥२४॥
चांगण
ु ा म्हणे कर जोडून ॥ मी आपल
ु े मांस दे ते करी भोजन ॥ चश्याळ म्हणे मानेल पण
ू ण ॥ माझे मांस दे तो मी ॥२५॥
येरू म्हणे तुम्ही पववत्र तत्त्वता ॥ परी सवण याचकांचे मातावपता ॥ तम्
ु हा दोघांसी भक्षक्षता ॥ अन्नसत्र खंडल
े ॥२६॥
तरी तुमचा एकुलता एक स्नेहाळ ॥ पांच वषांचा चचलया बाळ ॥ बत्तीसलक्षणी वेल्हाळ ॥ तो मज दे ई भोजना ॥२७॥
ऐसे ऐकता वचन ॥ मायामोहजाळ दरू करून ॥ म्हणती अवश्य जा घेवोन ॥ मग सदाशशव बोलत ॥२८॥
मी काय आहे वक
ृ व्याघ्र रीस ॥ भक्षू तव पत्र
ु ाचे मांस ॥ उबग न मानतू न ववशेष ॥ पचवतू न घाली मज आता ॥२९॥
मायामोह धरून ॥ कोणी करील जरी रुदन ॥ तरी मी जाईन उठोन ॥ सत्त्व घेवोतन तुमचे ॥१३०॥
अवश्य म्हणोतन पततव्रता ॥ उभी ठाकोतन बाहे तनजसत
ु ा ॥ म्हणे बाळा चचलया गण
ु वंता ॥ खेळावया कोठे गेलासी ॥३१॥
तुजलागी खोळं बला अतीत ॥ बाळा माया येई धावत ॥ ऐसे ऐकता अकस्मात ॥ बाळ आला धावोनी ॥३२॥
अतीतासी करूतन नमन ॥ मातावपतयांचे धरी चरण ॥ माता म्हणे तुझे वपशशतदान ॥ अतीत मागतो राजसा ॥३३॥
बाळ बोले स्नेहेकरून ॥ हा दे ह म्या केला शशवापणण ॥ अतीत होता तप्ृ त पण
ू ण ॥ उमारमण संतोषेल ॥३४॥
ऐसे ऐकता झडकरी ॥ बाळ घेतला कडडयेवरी ॥ पाकशाळे भीतरी ॥ घेवोतन गेली वधावया ॥३५॥
चचलयासी चंब
ु न दे ऊन ॥ ह्रदयी धररला प्रीतीकरून ॥ बाळ म्हणे पढ
ु ती येईन ॥ तझ्
ु या उदरा जननीये ॥३६॥
मायाजाळ सवण सोडून ॥ मन केले वज्राहूतन कदठण ॥ चचलयाचे शशर छे दन
ू ॥ कादढले मांस आंगीचे ॥३७॥
आपणांसी पत्र
ु नाही म्हणोतनया ॥ शशरकमळ ठे ववले पहावया ॥ शरीराचा पाक करूतनया ॥ उठवी भोजना अतीताते ॥३८॥
अतींदद्रयद्रष्टा श्ीशंकर ॥ अनंत ब्रह्मांडाचा समाचार ॥ सवण ठाऊक सत्र
ू धार ॥ कळले शशर ठे ववले ते ॥३९॥
उठोतन चाशलला तात्काळ ॥ धावती चांगुणा चश्याळ ॥ येरू म्हणे कळले सकळ ॥ शशरकमळ ठे ववले ॥१४०॥
सवण गात्रांत शशर प्रधान ॥ तेचच कैसे ठे ववले वंचन
ू ॥ तव ती दोघे धररती चरण ॥ तेही पचवन
ू घाशलतो ॥४१॥
155
क्षोभ न धरावा अंतरी ॥ नेणतपणे चक
ु लो जरी ॥ तरी सवणज्ञा तू क्षमा करी ॥ सत्त्व आमच
ु े राखावे ॥४२॥
मग बैसला आसनी येऊन ॥ म्हणे शशर येई बाहे र घेऊन ॥ उखळात घालतू न कांडण ॥ मजदे खता करी आता ॥४३॥
अश्ु आशलया तुझ्या नयनी ॥ क कष्टी झाशलया अंतःकरणी ॥ तरी पत्र
ु गेला सत्त्वासी हानी ॥ करून जाईन तुमच्या ॥४४॥
अवश्य म्हणे नप
ृ ललना ॥ शशर आणोतन करी कांडणा ॥ सत्त्व पाहे कैलासराणा ॥ अंतरी सद्गद होऊनी ॥४५॥
तनजसत्त्वाचे उखळ ॥ धररले धैयाणचे करी मस
ु ळ ॥ कांडीत बैसली वेल्हाळ ॥ तनधाणर अचळ धरूतनया ॥४६॥
अतीत म्हणे परम मंगळ ॥ गीत गाय रशसक सढ
ु ाळ ॥ खंती कररता पयःफेनधवल ॥ दरु ावेल जाण पा ॥४७॥
ते सद्भावसरोवरववलाशसनी ॥ कोमलह्रदय नप
ृ काशमनी ॥ क तनश्चळ गंगा भरूनी ॥ जात मयाणदा धरूतनया ॥४८॥
ततचे पाहता तनजवदन ॥ काळवंडला रोदहणीरमण ॥ मग
ृ शावाक्षी गण
ु तनधान ॥ उपमा नाही स्वरूपाते ॥४९॥
म्हणे कोमलांगा बाळा सक
ु ु मारा ॥ सल
ु क्षणा सुशाला नप
ृ ककशोरा ॥ सुहास्यवक्रा राजीवनेत्रा येवोतन उदरा धन्य केले ॥१५०॥
तू सक
ु ु मार परम गण
ु वंता ॥ माझे तनष्ठुर घाव लागती माथा ॥ तुजववण परदे शी आता ॥ दब
ु शळ भणंग झाले मी ॥५१॥
कुचकमंडली अततसंद
ु रा ॥ कंु चक बाहे र फुटल्या दनु धधारा ॥ क भशू मशलंगासी एकसरा ॥ गळत्या लाववल्या ततयेने ॥५२॥
म्हणे अतीत जेवोतन अवधारी ॥ जाऊ दे राजद्वाराबाहे री ॥ दे ह त्यागीन ये अवसरी ॥ यावरी धीर न धरवे पै ॥५३॥
कैलासपंथ लक्षून ॥ सखया एकला जातोसी मज टाकून ॥ तझ
ु े संगती मी येईन ॥ उभा राहे क्षणभरी ॥५४॥
तू मोक्षद्वीपाचे केणे भरून ॥ जासी कैलासराजपेठ लक्षून ॥ तझ
ु े संगती मी उद्धरे न ॥ मज टाकूतन जाऊ नको ॥५५॥
उदकाववन जैसा मीन ॥ तैसी मी तान्हया तुजववण ॥ माझे ह्रदय तनदण य कठीण ॥ लोकात वदन केवी दावू ॥५६॥
तुझी माउली शम म्हणता ॥ लाज वाटे रे गण
ु वंता ॥ तुवा आपल
ु ी साथणकता ॥ करूतन गेलासी शशवपदा ॥५७॥
हे बत्रभव
ु न शोचधता सकळ ॥ तज
ु ऐसा न ददसे बाळ ॥ मग ते पचवतू न तात्काळ ॥ उठा म्हणे अतीताते ॥५८॥
अतीत म्हणे अवनीपती ॥ उठा तुम्ही यजमान माझे पंतती ॥ ऐसे ऐकता चश्याळनप
ृ ती ॥ झाला चचत्ती संकोचचत ॥५९॥
156
चांगण
ु ा म्हणे नप
ृ नाथा ॥ सत्त्व राखावे सत्वर आता ॥ ववन्मख
ु जाऊ न द्यावे अतीता ॥ मनी चचंता न धरावी ॥१६०॥
नव मास वादहला म्या उदरात ॥ तुम्हासी जड नव्हे चौप्रहरात ॥ पोटींचा पोटी घाशलता सत
ु ॥ चचंता काय नप
ृ श्ेष्ठा ॥६१॥
राव बैसला पंततीसी ॥ ताट वाढोतन आणणले वेगेसी ॥ अतीत म्हणे चांगुणेसी ॥ तुही येई सवेग ॥६२॥
अवश्य म्हणोतन झडकरी ॥ येवोतन बैसली नप
ृ संद
ु री ॥ यावरी अतीत म्हणे तुमच्या मंददरी ॥ अन्न न घ्यावे सवणथा ॥६३॥
तनपबु त्रकांचे न पहावे वदन ॥ मग तेथे कोण घेईल अन्न ॥ दीपेववण शन्
ू य सदन ॥ पत्र
ु ाववण तेवी तम्
ु ही ॥६४॥
नाशसकेवाचोतन वदन ॥ क वक्ष
ृ जैसा फळाववण ॥ क बब
ु ळ
ु ाववण जैसे नयन ॥ शन्
ू य सदन तम
ु चे तेवी ॥६५॥
तव ती बोले सद्गददत ॥ एक होता तो अवपणला सत
ु ॥ चांगण
ु ा म्हणे गेले सत्त्व ॥ अतीत ववन्मख
ु जाईल आता ॥६६॥
एक बाळ तो ददधला भोजनासी ॥ आता महाराजा सत्त्व ककती पाहासी ॥ ऐसे बोलता चांगण
ु ेसी ॥ अद्भत
ु गदहवर दाटला ॥६७॥
म्हणे सत्त्वही बड
ु ाले सकळ ॥ वथ
ृ ा गेले माझे बाळ ॥ मग कंठ मोकळा करूतन ते स्नेहाळ ॥ हाक फोडी चांगण
ु ा ॥६८॥
नयनी चाशलल्या प्रेमाश्ध
ु ारा ॥ म्हणे अहा शशव कपरूण गौरा ॥ दीघणस्वरे बाहे उमावरा ॥ पाव सत्वरी या आकांती ॥६९॥
अहा झाले वंशखंडण ॥ न दे खो पढ
ु ती पत्र
ु वदन ॥ ऐसे ऐकता अतीताचे नयन ॥ स्रवो लागले प्रेमभरे ॥१७०॥
बाहे र फुटली मात ॥ वळसा होत नगरांत ॥ लोक दःु खे वक्षस्थळ वपटीत ॥ राजककशोर आठवन
ू ी ॥७१॥
ववमानी दाटले सरु वर ॥ म्हणती धन्य पततव्रता सत्त्वधीर ॥ ईस प्रसन्न होवोतन श्ीशंकर ॥ काय दे ईल ते न कळे चच ॥७२॥
अतीत म्हणे चांगण
ु ेसी ॥ जे वप्रय असेल तझ
ु े मानसी ॥ ते मजसी माग सद्गण
ु राशी ॥ यावरी सती काय बोले ॥७३॥
मज तनपबु त्रक म्हणतील लोक ॥ हा धव
ु ोतन काढी कलंक ॥ ऐसे ऐकता कैलासनायक ॥ बोलवी म्हणे पत्र
ु ासी ॥७४॥
सत्य मानतू न अतीतवचना ॥ दीघण हाका फोडीत चांगुणा ॥ म्हणे चचलया गुणतनधाना ॥ येई स्नेहाळ धावोनी ॥७५॥
अतीत तुजववण न घे ग्रास ॥ कोठे गंत
ु लासी खेळावयास ॥ माझे तान्हे तू पाडस ॥ सत्त्व राखे येवोतनया ॥७६॥
तू न येसी जरी धावोन ॥ तरी माझा जाऊ पाहे प्राण ॥ दशददशा ववलोकून ॥ चांगण
ु ा पाहे तेधवा ॥७७॥
157
मागुती हाक फोडी वेल्हाळ ॥ तो जैसे उगवे शमत्रमंडळ ॥ तैसा धावतचच आला बाळ ॥ पाहे चश्याळ स्नेहभरे ॥७८॥
अतीतस्वरूप टाकून ॥ शशवप्रगटला तनजरूप पण
ू ण ॥ दशहस्त पंचवचन ॥ दीनोद्धारण जगद्गरू
ु ॥७९॥
चचलया शशवे ह्रदयी धररला ॥ तनजअंकावरी बैसववला ॥ चश्याळचांगण
ु ा ते वेळा ॥ पायावरी लोळती ॥१८०॥
सरु वर सम
ु ने वषणती अपार ॥ दं द
ु शु भनादे कोंदले अंबर ॥ आनंदमय झाले नगर ॥ धावती लोक पहावया ॥८१॥
शशवे आणववले ददव्य ववमान ॥ चश्याळचांगण
ु ा ददव्यरूप होऊन ॥ चचलयासी शसंहासनी स्थापन
ू ॥ छत्र धररले तयावरी ॥८२॥
सचचवांसी तनरवोतन राज्यभार ॥ ववमानी बैसली सत्वर ॥ तनजपदी जगदद्ध
ु ार ॥ श्ीशंकर स्थापी तया ॥८३॥
कांततनगरी सौख्य अगाध ॥ बत्रभव
ु नी न माये आनंद ॥ श्ीधरस्वामी तो ब्रह्मानंद ॥ अभंग न ववटे कालत्रयी ॥८४॥
ृ ग्रंथ ॥ झाला चतुदणश अध्यायपयंत ॥ चौदा भव
ु नांचे सार यथाथण ॥ चौदा अध्याय तनशमणले ॥८५॥
क चौदा ववद्यांचे सार ॥ चौदा गाठींचा अनंत पररकर ॥ क चौदा पदे तनरं तर ॥ गयावजणन घड हे ॥८६॥
क चतुदणश रत्नांचा प्रकाश ॥ येथेंचच झाला एकरस ॥ क चौदा चक्रे तनःशेष ॥ वप्रय चौदाही लोकांते ॥८७॥
क चौदा कांडे वेद ॥ क चौदा कोहळी द्रव्य प्रशसद्ध ॥ क चौदा कोठड्या शद्ध
ु ॥ शशवमंददर तनशमणले ॥८८॥
श्वण पठण लेखन ॥ तनददध्यास अनम
ु ोदन ॥ परम प्रीती कररता ग्रंथरक्षण ॥ फल समान सवांसी ॥८९॥
इतत
ु यांशी शशव होऊतन माउली ॥ करील तनजांगाची साउली ॥ आयरु ारोनय ऐश्वयण सकळी ॥ ग्रंथश्वणे प्राप्त होय ॥१९०॥
आचध व्याचध जाय तनरसोन ॥ वंध्याही पावे पत्र
ु संतान ॥ ग्रामा गेला बहुत ददन ॥ वपता बंधु भेटेल ॥९१॥
घरी संपक्त्त दाटे बहुत ॥ ऋणमोचन होय त्वररत ॥ क्षत्रक्ष
ु य यथाथण ॥ दक्षक्षणमख
ु े वाचचता ॥९२॥
शत आवतणने कररता भक्ततयत ु त ॥ पोटी होय शशवभतत सतु ॥ ज्याच्या घरी असेल हा ग्रंथ ॥ वपशाच भूत न ररघे तेथे ॥९३॥
बत्रमास कररता तनत्य आवतणन ॥ सवण संकटे जाती तनरसोन ॥ भावे प्रचीत पहावी वाचोन ॥ नाही कारण अभाववकांचे ॥९४॥
सोमवारी ग्रंथ पज
ु ून ॥ अथवा प्रदोषकाळ शशवराबत्र लक्षून ॥ शचु चभत
ूण होऊतन करावे शयन ॥ स्वप्नी प्रगटोन शशव सांगे ॥९५॥
158
जे जे पडेल संकट ॥ ते ते तनवारील नीलकंठ ॥ चौदा अध्यायांचे फळ वररष्ठ ॥ वेगळाले शलदहले असे ॥९६॥
प्रथमाध्यायी मंगलाचरण ॥ दाशाहणरायाचे आख्यान ॥ कलावतीने पतत उद्धररला पण
ू ण ॥ हे चच कथन तनधाणरे ॥९७॥
द्ववतीयाध्यायी तनरूपण ॥ शशवराबत्रकमणववपाककथन ॥ ततसयाणत गौतम कथा सांगोन ॥ कल्पाषपाद उद्धररला ॥९८॥
चौथ्यात महाकाळशलंगाचणन ॥ गोपबाळ गेला उद्धरून ॥ पाचव्यात उमेने पत्र
ु पाळून ॥ राज्यी स्थावपला शशवप्रसादे ॥९९॥
सहावा अध्याय अततरशसक ॥ सीमंततनी आख्यान पण्
ु यकारक ॥ सातवा आठवा सरु स कौतक
ु भद्रायरु ायाचे कथन पै ॥२००॥
नवमात वामदे वाचे आख्यान सरु स ॥ दज
ु य
ण राजा झाला राक्षस ॥ जन्मदःु खे कचथली बहुवस ॥ अततसरु स अध्याय तो ॥१॥
दहाव्यात शारदा आख्यान ॥ अकराव्यात रुद्राक्षमदहमा पण
ू ण ॥ महानंदा गेली उद्धरोन ॥ भद्रसेन राव तरला ॥२॥
बाराव्यात ववदरु बहुलाद्धार ॥ ववष्णूने मददण ला भस्मासरू ॥ तेराव्या अध्यायात समग्र ॥ शशवगौरीवववाह पै ॥३॥
चौदाव्यात शशवअपणाणववनोद ॥ गौरी शभक्ल्लणी झाली प्रशसद्ध ॥ पढ
ु े चश्याळचररत्र अगाध ॥ चौदावा अध्याय संपण
ू ण हा ॥४॥
श्ीधरस्वामी ब्रह्मानंद ॥ आनंदसांप्रदाय परम अगाध ॥ क्षीरसागरी गोववंद ॥ आधी उपदे शी कमलोद्भवा ॥५॥
तेथन
ू ी अबत्रऋवष प्रशसद्ध ॥ पढ
ु े पण
ू ब्र
ण ह्म दत्तात्रेय अगाध ॥ त्यापासतू न सदानंद ॥ रामानंद यती तेथोतन ॥६॥
तेथोतन अमलानंद गंभीर ॥ मग ब्रह्मानंद उदार ॥ त्यावरी कल्याणी राहणार ॥ सहजानंद यतींद्र पै ॥७॥
तेथतू न पण
ू ाणनंद यती शद्ध
ु ॥ त्यापासाव वपतामह दत्तानंद ॥ वपता तोचच सद्गरु
ु प्रशसद्ध ॥ ब्रह्मानंद यतींद्र जो ॥८॥
पंढरीहून चारी योजने दरू ी ॥ नैऋत्यकोणी नाझरे नगरी ॥ तेथील दे शलेखक तनधाणरी ॥ पव
ू ाणश्मी ब्रह्मानंद ॥९॥
पढ
ु े पंढरीसी येऊन ॥ केले तेथे संन्यासग्रहण ॥ तेथेंच समाचधस्थ होऊन ॥ अक्षय वस्ती केली पै ॥२१०॥
तो ब्रह्मानंद माझा वपता ॥ साववत्री नामे माझी माता ॥ वंदतू न त्या उभयता ॥ शशवलीलामत
ृ ग्रंथ संपववला ॥११॥
शके सोळाशे चाळीस ॥ ववलंबीनाम संवत्सरास ॥ शद्ध
ु पौणणणमा फाल्गन
ु मास ॥ रवववारी ग्रंथ संपववला ॥१२॥
ब्रह्मकमंडलच्
ू या तीरी ॥ द्वादशमती नाम नगरी ॥ आद्यंत ग्रंथ तनधाणरी ॥ तेथेचच झाला जाणणजे ॥१३॥
159
ृ ग्रंथ आद्यंत ॥ चतुदणश अध्यायापयंत ॥ जय जय शंकर उमानाथ ॥ तुजप्रीत्यथण हो का सदा ॥१४॥
अपणाणजीवना कपरूण गौरा ॥ ब्रह्मानंदा जगदद्ध
ु ारा ॥ श्ीधरह्रदयाब्जभ्रमरा ॥ अक्षय अभंगा दयातनधे ॥१५॥
ृ ग्रंथ प्रचंड ॥ स्कंदपरु ाण ब्रह्मोत्तर खंड ॥ सदा पररसोत सज्जन अखंड ॥ चतुदणशाध्याय गोड हा ॥२१६॥
अध्याय ॥१४॥ ओव्या एकंदर संख्य ॥२,४५२॥
॥श्ीसांबसदाशशवापणणमस्त॥
ु
॥शभ
ु ं भवत॥
ु
॥इतत श्ीशशवलीलामत
ृ समाप्त॥
160
ृ – अध्याय पंधरावा
अध्य य पंधर व
जयजयश्रीगांगार्रा ॥ शिशळ ू पाणी पांचवक्रा ॥ अर्णनारीनिेश्वरा ॥ श्रीशक
ां रा नीलकांठा ॥१॥
भस्मोद्धलना शिनयना ॥ कपणरू गौरा नागभषू णा ॥ गजास्यजनका ॥ गौरीरमणा ॥ भक्तवत्सला दयाशनर्े ॥२॥
तू आशदमध्याांतरशहत ॥ अज अव्यय मायातीत ॥ शवश्वव्यापका शवश्वनाथ ॥ शवश्वांभर जगद्गरु ो ॥३॥
तू नामगणु ातीत असनू ॥ स्वेचछे मायेसी आश्रयनू ॥ नानारूप नानाशभर्ान ॥ क्रीडाथण होसी सवेशा ॥४॥
सत्त्व रज तम हे गणु िय ॥ तशू च निलासी शनःसांशय ॥ शस्थर चरात्मक भतू मय ॥ तद्रूपशच आहे बा ॥५॥
तू ब्रह्माांड आशदकारण ॥ शवश्वसिू तव अर्ीन ॥ जैसे हालशवसी स्वेचछे करून ॥ तैसे सांपणू ण नाचत ॥६॥
तशु झया इचछे वाचनु ी ॥ काहींच नोहे जीवाांचेनी ॥ ऐसे जाणोशन अांतःकरणी ॥ तजु शरण ररघती जे ॥७॥
तया भक्ताांसी तू शक ां र ॥ पणू ण काम करोशन साचार ॥ भवाब्र्ीतशू न नेऊशन पार ॥ स्वपदी शस्थर स्थाशपसी ॥८॥
ऐसा तझु ा अद्भुत मशहमा ॥ नकळे त्याची कवणा सीमा ॥ म्हणोशन के वळ परब्रह्मा ॥ शरण आलो असे पा ॥९॥
तरी दयाब्र्े मज पामरा ॥ न्यावे भवाशब्र्पैलपारा ॥ तजु वाचशू न कोण दातारा ॥ अनाथासी उद्धरील ॥१०॥
असो आता बहु शवनवणी ॥ आर्ी परु वी मनाची र्णी ॥ त्वद्रुण िाकृतवाणी ॥ कीजे ऐसी असे जी ॥११॥
तशु झया कृपे शशवलीलामृ ॥ चवदा अध्याय वशणणले यथाथण ॥ वेदव्यासे स्कांदपरु ाणात ॥ ब्रह्मोत्तरखडां ी कशथले जे ॥१२॥
161
परी माझ्या मनाची तिृ ी ॥ जाहली नाही बा पशपु ती ॥ म्हणोशन आशणक ह्रदयी स्फूती ॥ देऊशन कथा वणाणवी पा ॥१३॥
तू शांकर होता िसन्न ॥ हाता येते सवण शिभवु न ॥ महाराज तू भक्तालागनू ॥ वरिदाने तोषशवसी ॥१४॥
तजु श्रीशकां रा समान ॥ वरदाना शक्त नसे कोण ॥ तझु े देखोशन उदारपण ॥ ब्रह्मा शवष्णहू ी लाजती ॥१५॥
काय वणाणवी उदारता ॥ ित्यक्ष आपल ु ी सदांु र काांता ॥ देऊशनया रावणभक्ता ॥ आत्मशलांग वोशपलेसी ॥१६॥
तेवीच दैत्येंद्र शिपरु ॥ तारक आशण भस्मासरु ॥ इत्याशद स्वभक्तालागी अपार ॥ अशनवार वर शदल्हेसी ॥१७॥
तू अत्यांत भोळा भगवान ॥ कपिेशह कररता तव सेवन ॥ देऊशन इशचछत वरदान ॥ आनांदशवसी सेवका ॥१८॥
असो ऐका श्रोते सवण ॥ ऐसा कररता म्या शशवस्तव ॥ ह्रदयी िगिोशन दयाणणव ॥ स्फूशतण देत उत्तम ॥१९॥
अरे ह्या कशलयगु ामाझारी पाखडां ी मातोशन पथ्ृ वीवरी ॥ श्रशु त स्मशृ त परु णोक्त सारी ॥ कमे बडु शवते जाहले ॥२०॥
जैनमत ते आगळे ॥ सवण भमू ांडळी पसरले ॥ तेणे योगे वणण सगळे ॥ भल ू ोशन गेले साचार ॥२१॥
ते देखोशन म्या सत्वर ॥ तन्मतखडां नालागी भवू र ॥ शांकरनामे अशत सांदु र ॥ जो अवतार र्ररयेला ॥२२॥
ते माझे अद्भुत चररि ॥ आर्शु नकाांसी न कळे पशवि ॥ तरी तू िाकृत भाषे शवशचि ॥ वणणन करी श्रीर्रा ॥२३॥
ऐसी शशवे के ली िेरणा ॥ म्हणोशन परु ाणाथणशववरणी ॥ एकीकडे ठे वशू न जणा ॥ जगद्गरुु चररि वशणणतो ॥२४॥
तरी सवण तम्ु ही श्रोते सांत ॥ सावर् एकीकडे ठे वशू न जाणा ॥ जगद्गरुु कथा ऐकता समस्त ॥ पापपवणत भांगती ॥२५॥
कल्पारांभी कमळासने ॥ परब्रह्माचया आज्ञेने ॥ महदाशदकाांचया योगाने ॥ ही सवण सष्टृ ी रशचयेली ॥२६॥
इयेचया कल्याणालागनू ॥ सवणमागणदशणक पणू ण ॥ ऋग्यजःु साम अथवणण ॥ हे चार वेद जाहले ॥२७॥
परी त्या वेदाांचे अथणराशी ॥ स्पष्ट न होता सवािंसी ॥ म्हणोशन परमात्म्याचया मानसी ॥ कृपासमद्रु उचबां ळला ॥२८॥
मग तो स्पष्ट व्हावयालागनु ी ॥ पाशणन्याशद रूपे अवतरोनी ॥ व्याकरणाशद षि्शास्त्े झणी ॥ कररता जाहला परमात्मा ॥२९॥
आशण मन्वाशद स्मतृ ी ॥ कररता झाला तो शवांशती ॥ तदभ्यासे सवण जगती ॥ श्रत्ु यथण जाणू लागले ॥३०॥
162
पढु े कशलयगु होता िाि ॥ भमू ांडळ मानव समस्त ॥ अल्पायु मांदमती अत्यांत ॥ ऐसे जाण होतील ॥३१॥
आशण श्रतु ी स्मशृ त शास्त्े के वळ ॥ गगनापरी अत्यांत शवशाळ ॥ म्हणोशन त्याांचा मानवा सकळ ॥ अभ्यास नोहे कदापी ॥३२॥
तेणे ते सवण अशत अज्ञानी ॥ आशण सन्मागणभ्रष्ट होऊनी जन्ममरणाशद तीव्र दःु खाांनी ॥ तडफडतील शनश्चये ॥३३॥
ऐसे पवू ी नारायणे ॥ जाणनु ी मग दयाद्रणपणे ॥ कशलजनाांचया उद्धाराकारणे ॥ व्यासावतार र्ररयेला ॥३४॥
आशण त्या व्यासरूपे चाांग ॥ चारी वेदाांचे करूशन शवभाग ॥ वेदाथणदशणक ऐसे सवेग ॥ महाभारत रशचयेले ॥३५॥
आशण शवष्णु शशव नारद पद्म ॥ माकिं डेय भागवत ब्राह्म ॥ अशग्न भशवष्य वराह कूमण ॥ मत्स्य शलांग ब्रह्मवैवतण ॥३६॥
स्कांद वामन आशण गरुड ॥ तेवीच अठरावे ब्रह्माांड ॥ ऐसी अष्टादश परु ाणे िचडां ॥ लोकोद्धाराथण रशचयेली ॥३७॥
मग मेशदनी एकै क ब्राह्मण ॥ व्यासकृत शवभागातनू ॥ यथामती एकै क भागालागनू ॥ अभ्यासू लागले आनांदे ॥३८॥
आशण इशतहास परु ाणे ऐकून ॥ सन्मागे चालू लागले सांपणू ण ॥ परी पढु े कलीचया योगेकरून ॥ सांकि दारुण पातले ॥३९॥
वेदशास्त् परु ाणे शनांदशू न ॥ तयाांचा दरू शच त्याग करूशन ॥ पाखडां बौद्धमते शनशशशदनी ॥ वतणू लागले सकशळक ॥४०॥
ब्राह्मण क्षशिय वैश्य शद्रु ॥ लोम शवलोम आशण सांकर ॥ ह्या सवण जातींचे नारी नर ॥ अर्मे वतणू लागले ॥४१॥
सकळ मेशदनीवरुती ॥ बौद्धर्मण पसरला अती ॥ देव ग्रामदेवताांिती भजू लागले जैनशास्त्े ॥४२॥
वेदशास्त्े परु ाणे समस्त ॥ अनशु दनी चालली लोपत ॥ श्रशु तस्मशृ त परु ाणोक्त पांथ ॥ बहुतेक पै लोपले ॥४३॥
अहो श्रोते तम्ु ही कराल िश्न ॥ ऐसे व्हावया काय कारण ॥ तरी मांडनशमश्र नामेकरून ॥ एक जैन उद्भवला ॥४४॥
तो के वळ बद्ध ु ीचा सागर ॥ देवगरू ु परी वक्ता चतरु ॥ जयाचया शवद्येची साचार ॥ सरी न पावे शक ु ही ॥४५॥
तेणे स्वये अशत दारुण ॥ करूशनया पै अनष्ठु ान ॥ सरस्वती आशण कृशान ॥ िसन्न करून घेतले ॥४६॥
अग्नीमाजी हवन करूनी ॥ कशल्पले काढी कांु डाांतनु ी ॥ याचकजनाांची इचछा झणी ॥ तिृ करी सवणदा ॥४७॥
जैसा पवू ी रावणसतु ॥ महापराक्रमी इद्रां शजत ॥ हवन करोनी अश्वाांसशहत ॥ रथ काशढता जाहला ॥४८॥
163
तैसा तो मांडनशमशश्रत अय्या ॥ अग्नीत हवन करूशनया ॥ त्यातशू न शपताांबराशदक वस्तु चया काढीतसे यथेचछ ॥४९॥
शवद्या पाहता अशत िबळ ॥ हुक ां ारे सयू ाणशस उभा करील ॥ अत्यद्भुत सामथ्यण के वळ ॥ साांगता वाचे न वदवे ॥५०॥
शास्त्ी परु ाशणक पांशडत ॥ अय्याचा माशनती र्ाक बहुत ॥ वादशववाद कररता समस्त ॥ खशां डत होत तत्क्षणी ॥५१॥
स्वये नवी शास्त्े करूनी ॥ पांशडता शजक ां ी तयाांचने ी ॥ कोणी न शिकती सभास्थानी ॥ मख ु ा गवसणी घालीत ॥५२॥
मोठे मोठे पांशडत सगळे ॥ वादशववाद कररता थकले ॥ सकळ सष्टृ ीते शजांशकले ॥ आपल्ु या शास्त्ी अय्याने ॥५३॥
श्रशु तस्मत्ृ यक्त
ु सद्धमणमागण ॥ अर्मण ऐसे दावशू न सवेग ॥ आपल ु ी शास्त्े सवणि साांग ॥ स्थापन के ली दष्टु ाने ॥५४॥
आशण चारी वणण अठरा याती ॥ याांची मती भ्रष्टावशू न अती ॥ ग्रामदैवते आपल्ु या हाती ॥ आपल्ु या शास्त्े स्थाशपली ॥५५॥
पवू ण शास्त्े पडली एकीकडे ॥ जैने स्वशास्त् के ले उघडे ॥ तया अय्याचया सामथ्याणपढु े ॥ चशकत झाले सवणही ॥५६॥
आशण आमचु ा र्मण नाही उत्तम ॥ जैनर्मण हा बहु सगु म ॥ ऐसे म्हणोशन सवण जन परम ॥ अांतरी शखन्न जाहले ॥५७॥
मग वेदशास्त्े परु ाणे सोज्वळ ॥ याशस िाकूशन तत्काळ ॥ चारी वणण अठरा याशत सकळ ॥ चालवू लागले जैनर्मण ॥५८॥
अहो त्या मांडनशमश्रालागनू ॥ असे सरस्वती सिु सन्न ॥ म्हणोशन त्याचया शजव्हाग्री बैसोन ॥ बोशलल्या वचना सत्य करी ॥५९॥
आशण सदा होऊशन अशां कत ॥ तया अय्याचया घरी राबत ॥ मद्यपान करूशन सतत ॥ अनाचार वाढवी तो ॥६०॥
शनत्य िातःकाळी उठोन ॥ मद्याचा एक घि माांडून ॥ तेथे सरस्वतीची पजू ा करून ॥ नैवेद्य अपी मद्याचा ॥६१॥
ऐसा तो अय्या शिकाळ जाणा ॥ सरस्वतीचया करूशन पजू ना ॥ िसाद म्हणोशन मद्यपाना ॥ करीतसे यथेष्ट ॥६२॥
नाही आचार ना शवचार ॥ कमणभ्रष्ट पाखडां ी थोर ॥ आपल ु ा शास्त्घमण साचार ॥ सवण स्थळी स्थापीतसे ॥६३॥
सवण जनाांसी शशष्य करून ॥ स्वये तयाांचा गरुु होऊन ॥ श्रशु तस्मत्ृ यक्त ु र्मण सपां णू ण ॥ आचरो नेदी कवणासी ॥६४॥
ऐसा अनथण कररता फार ॥ भमू ीसी होऊशन अशत भार ॥ रािशां दवस ती अशनवार ॥ दःु खाश्रु िाकू लागली ॥६५॥
देव ब्राह्मण सार्सु ांत ॥ दःु खे पोळती अहोरात ॥ काही काळे हे वत्तृ समस्त ॥ श्रतु जाहले शक ां रासी ॥६६॥
164
तेव्हा तो शांकर शपनाकपाणी ॥ अत्यांत कोपाशवष्ट होऊशन ॥ म्हणे सवण कमणमागण बडु वनु ी ॥ वतणती की जैनर्मे ॥६७॥
सकळही भमू ांडळावर ॥ जैनर्माणचा झाला की िसार ॥ तरी आता मी अवतरोनी शांकर ॥ जैनर्माण उचछे शदतो ॥६८॥
ऐसे कोपे बोलोशन शशव ॥ जो अनाथनाथ कृपाणणव ॥ परु ाणपरुु ष महादेव ॥ भाललोचन जगदात्मा ॥६९॥
जो अनांत ब्रह्माांडनायक ॥ भस्मासरु वरदायक ॥ शिशळ ू पाणी मदनाांतक ॥ चद्रां शेखर उमापती ॥७०॥
तेणे तत्काळ मेशदनीवर ॥ उत्तरदेशी शनमणळ क्षेि ॥ तेथे शविकुळामाजी सत्वर ॥ घेतला अवतार नररूपे ॥७१॥
तेव्हा समद्रु वसनेलागनु ॥ परमानांद झाला सांपणू ण ॥ दश शदशाांतरे िसन्न ॥ देव सांपणू ण हषणले ॥७२॥
मदां सगु र्ां शीतळ ॥ वाह लागला तो अशनळ ॥ वापी कूप नद्याांचे जळ ॥ झाले शनमणळ तत्क्षणी ॥७३॥
ऐसी शभु शचन्हे अपार ॥ होऊ लागली पथ्ृ वीवरी ॥ मनु ी जाणनू ी समाचार ॥ शनमणळ क्षेिी पातले ॥७४॥
आशण जाऊशनया शविसदनी ॥ बाळजातक वतणवनू ी ॥ शांकराचायण ऐसे तत्क्षणी ॥ नाम ठे शवते जाहले ॥७५॥
आता ह्या नामासी काय कारण ॥ तरी शां म्हणजे सक ु ल्याण ॥ कृञू र्ातचृ ा अथण करण ॥ आशण आचायण म्हणजे सद्गरू ु ॥७६॥
ऐसा हा तीन शब्दाांचा अथण ॥ आशण हा सदपु देश यथाथण ॥ सवण लोकाांचे कल्याण सतत ॥ करणार असा शनश्चये ॥७७॥
अथवा शक ां र छे दावया ॥ अवतरला असे म्हणोशनया ॥ शक ां राचायण ऐसे तया ॥ नाम ठे शवते जाहले ॥७८॥
असो ऐसा तो कपणरू गौर ॥ वैशदक मागण स्थापावया सत्वर ॥ शांकराचायण नामे भवू र ॥ शनमणळक्षेिी अवतरला ॥७९॥
पढु े झाले उपनयन ॥ सकळ शवद्या अभ्यासनू ॥ अल्प वयाांतशच सांन्यासग्रहण ॥ कररता झाला मातआ ृ ज्ञे ॥८०॥
मग सवे घेऊशन शशष्यमडां ळी ॥ तीथणयािाथण भमू डां ळी ॥ शफरता जैनमताची आगळी िवशृ त्त देशखली सवणि ॥८१॥
देशोदेशींचे शनशखलजन ॥ शक ां राचायािंचा करीत अपमान ॥ सकळ जनाांचे लागले ध्यान ॥ जैनशास्त्ाकडे पा ॥८२॥
असो ऐसे शफरता मेशदनीसी ॥ आचायण पातले कोल्हापरु ासी ॥ मग शशष्याांसशहत एके शदवशी ॥ ग्रामात चाशलले शभक्षाथण ॥८३॥
घरोघरी शभक्षा याशचत ॥ येऊशन काांसाराचया आळीत ॥ तयाांजवळी शभक्षा मागत ॥ तो हसू लागले जैन ते ॥८४॥
165
आशण म्हणती शभक्षा कै ची येथ ॥ काचरस आहे कढईत ॥ पाशहजे तरी हा समस्त शभक्षेलागी समशपणतो ॥८५॥
तै स्वामी म्हणती कासारािती ॥ तमु ची आहे जैनयाती ॥ तरी अन्य शभक्षा न घेऊ शनशश्चती ॥ काांचरसशच आम्हाां द्या ॥८६॥
ऐसे तयािती साांगनु ी ॥ स्वामी म्हणती शशष्याांलागनु ी ॥ तम्ु ही स्वहस्ताांचया ओजां ळी करुनी ॥ काांचरस िाशशजे ॥८७॥
ऐसे स्वामीचे ऐकूशन वचन ॥ शभवोनी सकळ शशष्यजन ॥ म्हणती वाचलो तरी यासमान ॥ बहुत गरुु सपां ादू ॥८८॥
हा ित्यक्ष ति काचरस ॥ स्पशणता मत्ृ यु येईल आम्हाांस ॥ ज्याचे त्याणेशच घ्यावे शवष ॥ आम्हा नलगे सेवा ही ॥८९॥
ऐसे बोलनू शशष्यजन ॥ पळू लागले सवण तेथनू ॥ मग स्वामी स्वये ओजां ळ करून ॥ म्हणती ओता काांचरस ॥९०॥
अहो पवू ी समद्रु मथां नकाळी ॥ काळकूिशवष ज्वाळामाळी ॥ िगिला तया येऊशन जवळी ॥ स्वये िाशशता झाला जो ॥९१॥
तोशच तो शक ां राचायण भगवान ॥ तयाशस काय काांचरस कशठण ॥ कल्पाांतीचया कृशानल ू ागनू ॥ शगळील जाण क्षणार्े ॥९२॥
असो मग ते दष्टु काांसार ॥ तो ति काांचरस िखर ॥ आचायािंचया ओजां ळीत सत्वर ॥ ओशतते झाले शभक्षेसी ॥९३॥
जया रसाचा शबांदु तत्त्वता ॥ भमू ीवर पडला असता ॥ जळोशन जाईल भमू ी समस्ता ॥ ऐसा ति अत्यांत ॥९४॥
परी तो जगद्गरुु भगवान ॥ अशत शीतळ मर्रु जीवन ॥ प्यावे तैसे त्या रसा तत्क्षण ॥ िाशशता झाला साचार ॥९५॥
ऐसे तयाचे पाहशन साहस ॥ काांसाराचां े दचकले मानस ॥ म्हणती हा पै परु ाणपरुु ष ॥ र्मणस्थापनाथण अवतरला ॥९६॥
अहो पाहता ज्या रसािती ॥ आमचु े नेि गरगरा शफरती ॥ तो रस प्याला स्वये शनगतु ी ॥ र्न्य मतू ी शांकराचायण ॥९७॥
ऐसे सवण काांसारी बोलनू ॥ घट्ट र्ररले स्वामीचे चरण ॥ मग शांकराचायण तेथनू ॥ जैनग्रामासी पातले ॥९८॥
आशण स्वकीय शशष्यमख ु से ी ॥ शनरोशपले मांडनशमश्रासी ॥ की तम्ु ही भेिूशन आम्हाांसी ॥ शास्त् शववाद कीशजये ॥९९॥
वादी समस्त शास्त्वैभवे ॥ आम्हालागी त्वा शजक ां ावे ॥ अथवा आम्ही पराभवावे ॥ सद्धमण शास्त्े तम्ु हाांसी ॥१००॥
ऐसा शक ां राचायािंचा शनरोप ॥ ऐकूशन तो महागवणकूप ॥ मडां नशमश्र आगळे अमपू ॥ बोलता झाला अशभमाने ॥१॥
अरे आजपयिंत बहु पांशडत ॥ वादाथण आले मी मी म्हणत ॥ परर ते म्या शजांशकले समस्त ॥ आमचया जैनशास्त्ेसी ॥२॥
166
आता हा येऊशन सांन्यासी ॥ साांगोन पाठशवतो आम्हाांसी ॥ तरी मी आशज शजांकीन यासी ॥ सरस्वतीचया िसादे ॥३॥
ऐसे गवे बोले वचन ॥ सरस्वतीचे करूशन ध्यान ॥ तो मांडनशमश्र जगद्गरुु लागनु ॥ जाऊशन भेिला तात्काळ ॥४॥
ते दोघेही तेजस्वी महापरुु ष ॥ के वळ जैसे चद्रां चडां ाांश ॥ दोघाचां ेही पराक्रम शवशेष ॥ समसमान शनर्ाणरे ॥५॥
दोघेही बोलती एकमेकाांसी ॥ सभा करावी आजचे शदवशी ॥ वेदशास्त्ाची स्वमख ु से ी ॥ चचाण व्हावी सशवस्तर ॥६॥
पवू णपक्ष उत्तरपक्ष करोन ॥ अथण शववरावा सांपणू ण ॥ ज्यासी नथण न होय पणू ण ॥ तयाचे शास्त् शमथ्या पै ॥७॥
आशण जो पराजय पावेल ॥ तद्धमण शवध्वांसशू न सकळ ॥ ग्रांथही तयाचे तात्काळ ॥ बडु वशू नया िाकावे ॥८॥
ऐसे दोघेही िशतज्ञा बोलनु ी ॥ बैसले मध्ये पडदा लावनु ी ॥ सवण जातींचे लोक तत्क्षणी ॥ सभेलागनु ी पातले ॥९॥
तो मडां नशमश्रे पडद्याआतां शक ां राचायाणसी नकळत ॥ मद्यघि ठे वशू न तयात ॥ सरस्वती स्थापशू न पशू जली ॥११०॥
तै तया मद्याचया घिाांतशू न ॥ सरस्वती बोले अय्यालागनु ी ॥ आता मी शांकराचायाणशस झणी ॥ शास्त्मते शवध्वांशसते ॥११॥
तू माझ्या मागे बैसनू ॥ चमत्कार पाहे सांपणू ण ॥ मी तजु आहे सिु सन्न ॥ वचन सत्य करीन पाहे ॥१२॥
ऐशसये िकारे सांदु र ॥ सरस्वतीचा ऐकूशन वर ॥ तो महापांशडत मांडनशमश्र ॥ समार्ान पावला ॥१३॥
मग पडद्याआतनू ॥ शक ां राचायाणसी बोले वचन ॥ कोणता वेद आरांभनू ॥ अथण करू साांग पा ॥१४॥
तै शांकराचायण बोलत ॥ चारी वेद करी समाि ॥ जे जे मी पसु ेन यथाथण ॥ ते ते मजसी साांगावे ॥१५॥
ठायी ठायी अथण पसु ेन ॥ त्याचे करावे समार्ान ॥ न साांगता पदवीपासनू ॥ भ्रष्ट करीन क्षणमािे ॥१६॥
मग त्याच आचायणभाशषता ॥ मान्य करूशन तो तत्त्वता ॥ सरस्वतीशस म्हणे हे माता ॥ बोल आता सत्वरी ॥१७॥
तै श्रीशक ां राचायाणिती ॥ बोलू लागली सरस्वती ॥ परी शक ां राचायािंचया शचत्ती ॥ जैन बोलतो ऐसेच ॥१८॥
म्हणोशन आचायण बोलले ॥ अय्या ऋग्वेद आरांभी ये वेळे ॥ तव सरस्वतीने मख ु काशढले ॥ घिातशू न बाहेरी ॥१९॥
िथम ऋग्वेद ऋचाांसशहत ॥ सरस्वती चालली बोलत ॥ ठायी ठायी आचायण पसु त ॥ अथणकूिे तेर्वा ॥१२०॥
167
परी ज्याचया मख ु ापासनू ॥ चार वेद झाले उत्पन्न ॥ त्या ब्रह्मयाचे ते कन्यारत्न ॥ न अडखळे कोठे ची ॥२१॥
शांकराचायण जे जे पसु त ॥ त्याचे तत्क्षणी ती उत्तर देत ॥ असो ऐसा ऋग्वेद समस्त ॥ समाि जाणा जाहला ॥२२॥
परी सरस्वती म्हणते वेद ॥ हा आचायी नेणोशन भेद ॥ आता बोले रे यजवु ेद ॥ ऐसे अय्यासी साांशगतले ॥२३॥
ते स्वामींचे ऐकूशन भाशषत ॥ सरस्वती पडद्याआत ॥ यजवु ेदालागी त्वररत ॥ आरांशभती जाहली ॥२४॥
अस्खशलत शब्द उमिती ॥ शांकराचायण अथण पसु ती ॥ परी कुशलत्वे ती सरस्वती ॥ करी समार्ान तत्काळ ॥२५॥
आचायािंचा न चाले उपाव ॥ कोठे च न होय पाडाव ॥ मग अांतरी एक उपाय ॥ ऐसा त्याांनी योशजला ॥२६॥
पवू ी ऋग्वेद जाहला ॥ आता यजवु ेद असे चालला ॥ तरी यासी ऋग्वदे ातील भला ॥ पनु रपी िश्न कीशजये ॥२७॥
ऐसा करूशनया शनश्चय ॥ अय्यासी बोलती आचायण अरे तू साांित शनःसश ां य ॥ यजवु ेद बोलतोसी ॥२८॥
परी ऋग्वेदामाजी देख ॥ शांका राशहली असे एक ॥ तरी ती ऋचा बोलशू न सम्यक ॥ अथण साांगे पनु रशप ॥२९॥
ऐशा स्वामीचया िश्नाला ॥ ऐकून स्तब्र्ली ब्रह्मबाळा ॥ पवू ी ऋग्वेद सवण म्हशणतला ॥ परी शतसी त्याचा आठव नसे ॥१३०॥
अहो सरस्वतीचा ऐसा मागण ॥ की वेद शास्त् परु ाणे साांग ॥ आरांभापासोशन स्पष्ट सवेग ॥ सांपणू णशह म्हणे पा ॥३१॥
परी पढु े पढु े म्हणत असता ॥ मध्येच पशु शले पवू ोक्त अथाण ॥ तरी शतयेसी पवू ोक्त सवणथा ॥ स्मरत नसे काहीच ॥३२॥
म्हणोशन अांतरी गडबडोन ॥ स्तब्र् होतसे तत्क्षण ॥ हे शतयेचे वमण कठीण ॥ ठाउके नसे कोणासी ॥३३॥
परी शांकराचायण चतरु ॥ अांतरी कररती शवचार ॥ ऐसे वेद साथण साचार ॥ ब्रह्माांडी कोण बोलणार ॥३४॥
ब्रह्मा आशण सरस्वती ॥ ही माि बोलतील शनशश्चती ॥ या दोघाांवाचशू न जगती ॥ नसे कोणी समथण ॥३५॥
ह्या अय्याचया बापाचेने ॥ ऐसे नोहे वेद बोलणे ॥ मग ह्या क्षल्ु लक पामराचेने ॥ कोठोशनया बोलवेल ॥३६॥
तरी येथे काही तरी ॥ कपि आहे शनर्ाणरी ॥ ऐसे जाणोशनया अतां री ॥ अय्यालागी बोलत ॥३७॥
अरे आता उगा राशहलासी ॥ मग िश्नासी का नोत्तररसी ॥ तो तो अय्या गडबडोशन मानसी ॥ म्हणे अनथण ओढवला ॥३८॥
168
दोन चार वेळा स्वामींनी ॥ िशश्नले असे अय्यालागनु ी ॥ परी तो अत्यतां भय पावोनी ॥ काहीच वाणी बोलेना ॥३९॥
मग शांकराचायण उठोन ॥ पाहाती पडदा उघडोन ॥ तो तेथे मद्यघिाांतनू ॥ मख ु बाहेर आले असे ॥१४०॥
ते पाहता ही सरस्वती होय ॥ ऐसा अतां री करूशन शनश्चय ॥ जगद्गरुु शक ां राचायण ॥ कोपे सतां ि जाहले ॥४१॥
मग सकळ पडदे फाडून ॥ शशरी घातला दडां दारुण ॥ तेथे तो मद्यघि फुिोन ॥ चणू ण तत्क्षणी जाहला ॥४२॥
आशण म्हणती हे दरु ाचाररणी ॥ जैनालागी िसन्न होउनी ॥ वेदशास्त्चचाण रािांशदनी ॥ चाांडाशळणी कररतेस ॥४३॥
तझु े न पहावे जाररणी मख ु ॥ ज्याचया पोिी जन्मलीस देख ॥ त्या ब्रह्मयासीच तू शनःशांक ॥ अगां भोग देसी शनलणज्जे ॥४४॥
ऐसी तू महापाशपणी ॥ ह्या जैनासी वश होऊनी ॥ जैनशास्त् स्थापावयालागनु ी ॥ सवणदा रत झालीस ॥४५॥
ह्या दष्टु पाखाांड मतासी ॥ आश्रय देऊशन अहशनणशी ॥ अठरा याती चार वणाणसी ॥ एकांकार के लास ॥४६॥
जैनी झाले लोक समग्र ॥ हा तशू च के लासी वणणसांकर ॥ वेदशास्त्े परु ाणे पररकर ॥ एकीकडे राशहली ॥४७॥
या जैनाची शास्त्े सांपणू ण ॥ तवु ा त्याांचा र्रोशन अशभमान जैनमत िगिवनू ॥ लोका पाखडां ी घातलेस ॥४८॥
तझ्ु या आश्रये ह्या दष्टु े स्वमते ॥ पथ्ृ वीवरील ग्रामदैवते ॥ स्थापशू नया स्वकीय हस्ते ॥ भ्रष्ट के ली सवणही ॥४९॥
ऐसा तझ्ु यायोगे सगळा अत्यनथण ओढवला ॥ तो म्या कै लासी ऐशकला ॥ म्हणोशन घेतला अवतार ॥१५०॥
तू अनाचार के लाशस अत्यांत ॥ तरी सदा राहे नीच मख ु ात ॥ अत्यांजाशदकाांचया गहृ ी सतत ॥ वास होवो मम शापे ॥५१॥
ऐसे रीती सरस्वतीिती ॥ शांकरस्वामी शाप देती ॥ मग ती कोपोनी सरस्वती ॥ स्वामीिती बोलत ॥५२॥
तू तो र्मण स्थापावयासी ॥ साक्षात् शांकर अवतरलासी ॥ तरी तजु ा देह कीिकदेशी ॥ पडेल जाण मिचने ॥५३॥
ऐसे स्वामीस शापनू ॥ सरस्वती गिु झाली तत्क्षण ॥ मग स्वामीचे र्रूशन चरण ॥ मडां नशमश्र लोळत ॥५४॥
परी शक ां राचायी तत्क्षणी ॥ जैनशास्त्ाांचया मोिा बाांर्शु न ॥ अशत अगार् समद्रु जीवनी ॥ नेऊशनया बडु शवल्या ॥५५॥
त्याांतशू न एक अमरकोश ॥ सवोपयोगी असे शवशेष ॥ म्हणोशन त्या माि ग्रांथास ॥ शांकराचायी रशक्षले ॥५६॥
169
असो ऐसे जैनशास्त्ाांसी ॥ शवध्वांसशू नया क्षणार्ेसी ॥ मग जवळ पाचारूशन जनाांसी ॥ स्वामी तयासी बोलत ॥५७॥
अहो ही ग्रामदैवते समस्त ॥ आहेत खरी जैनस्थाशपत ॥ परी त्याते तम्ु ही सतत ॥ भजत जावे स्वर्मे ॥५८॥
जैने स्थाशपली म्हणोनी ॥ सश ां य काही न र्रावा मनी ॥ आपल ु ा र्मण आपणालागनु ी ॥ देवापाशी काय असे ॥५९॥
ऐसे स्वामी सकळ लोका ॥ साांगती तेव्हा अय्या देखा ॥ स्वामीचरणी स्वकीय मस्तका ॥ ठे वशू नया शवनवीत ॥१६०॥
म्हणे स्वामी जैनमत सांपणू ण ॥ तम्ु ही िाशकले उचछे दनू ॥ परी कृपे जनाचे अशभर्ान ॥ शकांशचत् तरी रक्षावे ॥६१॥
ऐसी ऐकता दीनवाणी ॥ कृपा उपजोशन स्वामीचया मनी ॥ ग्रामदेवताांचया सशन्नर्ानी ॥ जैनाचा र्ोंडा स्थाशपला ॥६२॥
जेथे जेथे ग्रामदैवत ॥ तेथे जैनाांचा र्ोंडा वसत ॥ ग्रामदेवतासगां े त्याित ॥ िशतशदनी पशू जती ॥६३॥
असो मग स्वामी तेजोरशी ॥ आज्ञाशपती सकळ जनाांसी ॥ की आपल्ु या जाशतर्मेसी ॥ पवू ीिमाणे वताणवे ॥६४॥
जरी अर्मे वताणल कोणी ॥ तरी दडां ीन ऐसे बोलशु न ॥ वेदशास्त् परु ाणे तत्क्षणी ॥ िगि के ली साचार ॥६५॥
मग सकळही ब्राह्मण ॥ करू लागले वेदशास्त्ाध्ययन ॥ आशण अन्य जनही सांपणू ण ॥ वतणू लागले स्वर्मे ॥६६॥
ऐसे शांकराचाये दयाळे ॥ आपल्ु या उत्तम बशु द्धबळे ॥ जैनाांचे पाखडां मत आगळे ॥ शवध्वांशसले सवणही ॥६७॥
श्रशु तस्मत्ृ यक्त
ु र्मण पररकर ॥ सवणि स्थाशपला पथ्ृ वीवर ॥ तेवीच अिैताचा साचार ॥ मागण सवािंसी दाशवला ॥६८॥
एवां महाराज शांकर ॥ भक्तवत्सल कपणरू गौर ॥ अवतरोशनया भमू ीवर ॥ भभू ार हररता जाहला ॥६९॥
अहो शांकराची लीला अगार् ॥ जो भक्तवत्सल स्वानांदकांद ॥ सेवका तारूशनया शवशद ॥ शनजपदासी नेतसे ॥१७०॥
काय वणाणवे त्याचे चररत ॥ जे दीन अनाथ सद्भक्त ॥ शशव पांचाक्षरी षडाक्षरी जपत ॥ तया तारीत िसादे ॥७१॥
दाशाहणराव आशण कलावती ॥ बहुला शवदरु पापमती ॥ तेही शशवपचां ाक्षरे शनगतु ी ॥ अक्षय गती पावले ॥७२॥
शबर के वळ शनषाद ॥ शशवकृपे तरला हे िशसद्ध ॥ भस्म झालेली तद्भायाण शद्ध ु ॥ पनु रशप देहे िगिली ॥७३॥
श्रीशशवयोशगने ॥ समु शत भद्रायू कारणे ॥ शशवकवचाचया उपदेशाने ॥ पावन के ली साचार ॥७४॥
170
मैिेयीचया उपदेशेकरूनी ॥ शशवव्रत आचरता सीमांशतनी ॥ यमनु ेत पशत बडु ाला असोनी आला वाचोनी शशवकृपे ॥७५॥
पराशर ऋषीने आपण ॥ रुद्राशभषेकेकरून ॥ राजपिु ाचा मत्ृ यु िाळून ॥ तयाशस राज्यी स्थाशपले ॥७६॥
ऐसे शशवकवचरुद्र ॥ षडाक्षरी पांचाक्षरी इत्याशद मिां ॥ सवोद्धारक आहेत पशवि ॥ परी अभक्ता काय ते ॥७७॥
जरी गगणमशु नसाररखे सद्गरुु ॥ दाशाहणरायापरी शशष्य थोरू ॥ भाशवक असतील तरी उद्धारू ॥ होईल जाण शनश्चये ॥७८॥
जरी भद्रायसू मान शशष्यजन ॥ शशवयोशगयापरी गरुु सजु ाण ॥ तरी ित्यक्ष शशव िगिोन ॥ नेईल शशष्या कै लासा ॥७९॥
कशलयगु ामाजी गरुु महतां ॥ एक अडर्कयाशस तीन शमळत ॥ परी सद्गरुु सम अत्यद्भुत ॥ सामथ्यण तेथे कै चे पा ॥१८०॥
द्रव्याची इचछा र्रूशन मनी ॥ के वळ शशष्यजनाशां स भोंदनु ी ॥ मिां तिां फांु कोनी कानी ॥ व्यथण सार्ना लाशवती ॥८१॥
शशष्यही अभाशवक दजु णन ॥ गरू ु चे पाहाती सदा न्यनू ॥ म्हणोशन दोघा नरक दारुण ॥ िाि होय शेविी ॥८२॥
आताांचे गरुु शशष्य सकशळक ॥ के वळ द्रव्याचे शगराइक ॥ दाशाहाणशदकाांपरी तो एक ॥ शशष्य न शदसे कशलयगु ी ॥८३॥
सद्गरुु तो शशष्याांचया र्ना ॥ नरकासम माशनती जाणा ॥ सशचछष्यशह तनमु नर्ना ॥ अशपणतात गरुु पायी ॥८४॥
म्हणोशन तरले ते दाशाहाणशदक ॥ नातरी तेच मांि सकशळक ॥ परी हे आताांशच जन मख ू ण ॥ द्रव्यलोभे भल
ु ले पै ॥८५॥
अहो कृतयगु ामाजी पाहता ॥ अशस्थगत िाण होता ॥ जेव्हा अस्थी पडती सवणथा ॥ तेव्हा िाण जातसे ॥८६॥
म्हणोशन तोपयिंत सार्न ॥ कररत बैसती अरण्यी जाऊन ॥ िेतायगु ी ते चमणगत िाण ॥ चमण झडता मत्ृ यु होय ॥८७॥
िापारी िाण नाडीगत ॥ नाडी सक ु ती तो वाचत ॥ ऐसे पवू ी आयष्ु य बहुत ॥ होते सकळ मानवा ॥८८॥
आशण लक्ष अयतु सहस्त् वषे ॥ ऐसी तेव्हा होती आयष्ु ये ॥ म्हणोशन सकळ बहुत वषै ॥ अनष्ठु ाने आचरत ॥८९॥
आशण ऐसे तप कररत ॥ की जेणे अगां ी वारुळ वाढत ॥ मग िसन्न होऊशन भगवतां ॥ आपल्ु या नेत पदासी ॥१९०॥
आता तो अन्नमय िाण ॥ अन्नाशवण सत्वर मरण ॥ आशण आयष्ु य तेशह अपणू ण ॥ नोहे सार्न काहीच ॥९१॥
देहाचा नाही भरवसा ॥ कोण शदवस येईल कै सा ॥ म्हणोशन साक्षाज्जगदीशा ॥ अांतरी दया उद्भवली ॥९२॥
171
आशण औिघशिकात पणू ण ॥ परमेश्वरिािी होऊन ॥ मोक्षाशस जावे उद्धरोन ॥ ऐसा मागण काशढला ॥९३॥
तो मागण म्हणाल कवण ॥ तरी सद्गरुु सी जावे शरण ॥ यावीण मोक्षलाभालागनू ॥ इतर सार्न नसेशच ॥९४॥
आता सद्गरुु तो कै सा असावा ॥ सदा आनांद तन्मनी वसावा ॥ वामदेव गगण शक ु शकांवा ॥ पराशरापरी साचा ॥९५॥
शशष्यही असावे भाशवक ॥ गरू ु च मानावा ईश्वर एक ॥ ऐसे घडता हे सकशळक ॥ जन तरतील कशलयगु ी ॥९६॥
श्रीर्र म्हणे श्रोतयासी ॥ ज्या मांिी तरले महाऋषी ॥ तेशच हे मांि तम्ु हाांसी ॥ िकाशशत के ले पा ॥९७॥
ज्या मांिे भद्रायु तरला ॥ जेणे दाशाहणराव उद्धरला ॥ आशण जो मांि समु शत राणीला ॥ शशवयोशगये शदर्ला असे ॥९८॥
ज्या मिां े बहुला उद्धरली ॥ शवदरु पावला शशवपदकमळी ॥ आशण भ्रतारासशहत तरली ॥ सीमशां तनी ज्या मिां े ॥९९॥
तेशच षडाक्षर पच ां ाक्षरी रुद्र ॥ मत्ृ यजांु य शशवकवच पशवि ॥ इत्याशद सकळशह मिां ॥ या ग्रथां ात कशथयेले ॥२००॥
परी श्रोते तम्ु ही म्हणाल जरी ॥ तेशच मांि असता शनर्ाणरी ॥ शतही साांित पवू ीचया परी ॥ का न उद्धरती जन हे ॥१॥
तरर जपकत्याणचे मन ॥ शद्ध ु असेल तरी तत्क्षण ॥ पवू ीिमाणे तयाशस गणु ॥ येईल जाण शनश्चये ॥२॥
यालागी शवशद्ध ु भावेसी ॥ जपावे या शशवमांिासी ॥ आशण सवािंनीही अहशनणशी ॥ शशवलीलामतृ ासी ऐशकजे ॥३॥
आपल्ु या िपांचालागनु ी ॥ सावर् जैसे अहशनणशी ॥ तैसे जरी शशवस्मरणी ॥ तरी मग उणे कायसे ॥४॥
कशलयगु ींचया जनाांकारणे ॥ शांकराचायण ह्या अशभर्ाने ॥ अवतार घेऊशनया शशवाने ॥ जैनमत बडु शवले ॥५॥
ऐसा सद्धमणिशतपालक ॥ जो शांभु अपणणाणनायक ॥ तयाचे स्मरण कररता सकशळक ॥ भवभय शनरसे पै ॥६॥
आपल्ु या कायाणत रािांशदन ॥ गांतु ले असती जे का जन ॥ ते अभागी आयष्ु य सरोन ॥ पावती शनर्न अकस्मात ॥७॥
जे शकत्येक िपांची गतांु ले ॥ शशवध्यान करू शवसरले ॥ जन्माशस आले तैसेशच गेले ॥ ते जन्मले मेले सारखेच ॥८॥
जे जन्मोशन काही करीत नाही ॥ ते शेविी जावोशन यमाचे गेही ॥ तेथे जन्मोशन नरकडोही ॥ अनेक भोग भोशगत ॥९॥
आशण पनु रशप नाना योनीत ॥ जन्मोशन अनांत दःु खे भोशगत ॥ एवां सांसतृ ीचया आवतािंत ॥ बचु कळत सवणदा ॥२१०॥
172
म्हणोशन साांगतो सवाणलागनु ॥ शशवचरणी भाव र्रोन ॥ कररता शशवलीलामतृ पान ॥ जन्ममरण खडां ेल ॥११॥
शशवस्मरणकत्याण जनाांसी ॥ शशव नेतो मोक्षपदासी ॥ ब्राह्मणाशद सवण जातींसी ॥ शशवस्मरण तारक ॥१२॥
परी ब्राह्मण आपल्ु या कमाणत ॥ बैसती बहुत ग्रथां घोशकत ॥ आशण िपचां ी होऊशन रत ॥ शशवस्मरण शवसरले ॥१३॥
वैश्य ते आपल्ु या व्यवहारे सी ॥ द्रव्याची दणु ाई इचछूशन मानसी ॥ तागडी र्ररत अहशनणशी ॥ शशवस्मरण मग कै चे ॥१४॥
आशण क्षशिय ते सांपणू ण ॥ नाना शस्त्े साांभाळून ॥ सदा यद्ध
ु इशचछती म्हणोन ॥ शशवस्मरण शवसरले ॥१५॥
कुणब्यासी नाशह घरदार ॥ शनत्य नतू न सांसार ॥ भशू मसेवा कररती शनरांतर ॥ मग शशवस्मरण कै चे तया ॥१६॥
सोनार सतु ार कासार ॥ कररती आपल ु े व्यवहार ॥ िपांची गतांु ले शनरांतर ॥ मग शशवस्मरण कोठूनी ॥१७॥
ऐशा सकळही याती ॥ आपापल्ु या व्यवहारी गतांु ती ॥ जन्ममरणाचया आवत्तृ ी ॥ न सिु ती साचार ॥१८॥
पनु ः पनु ः जन्ममरणे ॥ चौयािंशी लक्ष योनी भोगणे ॥ परी तयाांचया पररहाराकारणे ॥ शशवनाममतृ यथाथण ॥१९॥
यालागी शशवलीलामतृ ग्रांथ ॥ पापी जनोद्धारक शनशश्चत ॥ याते जे श्रवण पठण कररत ॥ ते जन होत शशवरूप ॥२२०॥
एक मांडळामाझारी ॥ म्हणजे बेचाळीस शदनाभीतरी ॥ सदाशशवमतू ी ध्याऊशन अांतरी ॥ सात आवतणने कररती जे ॥२१॥
तया श्रीगौरीरमण ॥ ित्यक्ष देऊशनया दशणन ॥ सकळ कामना कररतो पणू ण ॥ ऐसा मशहमा ग्रथां ाचा ॥२२॥
श्रावणमासी सोमवारी ॥ एक एक आवतणन जो करी ॥ श्रीशांकर तयाचे घरी ॥ वास कररतो सवणदा ॥२३॥
श्रीशांकर झाशलया िसन्न ॥ जगी तयासी काय न्यनू ॥ जैसी कामर्ेनु शमळता सांपणू ण ॥ मनोरथ पणू ण होतात ॥२४॥
जरी पाशहजे शांभचू ी कृपा ॥ तरी हा आहे मागण सोपा ॥ करीत पांचाक्षराशद मांि जपा ॥ शशवलीलामतृ वाचावे ॥२५॥
शशनिदोषी शशवरािीशदनी ॥ तीन आवतणने कररता तत्क्षणी ॥ सवण बांर्मक्त ु होऊनी ॥ इशचछला पदाथण लार्तो ॥२६॥
आता शके ल श्रोत्याांचे मन ॥ श्रीशशवमिां ाचया जपेकरून ॥ जैसी दाशाहाणचया अगां ातनू ॥ पापे शनघाली काकरूपे ॥२७॥
तेवी पांचाक्षरी मांिाचा जप ॥ आम्ही करीत असता अमपू ॥ काकरूपे आमचु े पाप ॥ गेले का न शदसे पै ॥२८॥
173
तरी श्रोतेजन हो ऐका ऐसी अांतरी न र्रा शांका ॥ स्कांदपरु ाणी व्याजे का ॥ शलशहले तेशच हे कशथलेसे ॥२९॥
यालागी हे असत्य म्हणता ॥ शजव्हेसी कीिक पडतील तत्त्वता ॥ दाशाहाणपरी भावे वतणता ॥ पापे भस्म होतील ॥२३०॥
चवदा अध्यायाभीतरी जे ॥ मिां कशथले ऋषीश्वरी ॥ शतही शनष्पाप होऊशन सत्वरी ॥ बहुत जन उद्धररले ॥३१॥
शशवकवचे भद्रायबु ाळ ॥ शशवमिां े शारदा शनमणळ ॥ राजपिु ाचा आलेला काळ ॥ रुद्रावतणने परतला ॥३२॥
शबरस्त्ी भस्म झाली ॥ परी ती नैवेद्यापणणाचया वेळी ॥ अन्नपाि घेऊशन पतीजवळी ॥ उभी राशहली पवू णवत ॥३३॥
बहुला ती के वळ पातकी ॥ पश्चात्तापे गेली स्वगणलोकी ॥ शवदरु भ्रतार होता नरकी ॥ तोही तेथे आणशवला ॥३४॥
वामदेवे ब्रह्मराक्षसास ॥ गौतमे कल्माषपादरायास ॥ श्रीशशवे शश्रयाळ चाांगणु ेस ॥ आशण शचलयास उद्धररले ॥३५॥
दाशाहणराव आशण कलावती ॥ शशवमिां े पावली मक्त ु ी ॥ व्यार् तरला अरण्यपांथी ॥ कीतणनश्रवणमािेच ॥३६॥
गोरक्ष बाळ अज्ञान ॥ तोशह तरला शशवमांिेकरून ॥ मांिाांत मांि श्रेष्ठ हे दोन ॥ पांचाक्षरी आशण षडाक्षरी ॥३७॥
शशवकवच महामांिासशहत ॥ मत्ृ यांजु यभस्ममांि शवख्यात ॥ रुद्रावतणन शचताभस्मपतू ॥ आशण शशवदशणन उत्तम ॥३८॥
ह्याांची माहात्म्ये सांपणु ण ॥ चवदा अध्यायात वणणनू ॥ ह्या पांर्राव्या अध्यायी आख्यान ॥ जगद्गरू ु चे कशथयेले ॥३९॥
स्कांदािशत शक ां र साांगत ॥ जे ह्या मिां ाशस मख
ु े बोलत ॥ तया मी ित्यक्ष उमानाथ ॥ दशणन देतो िीतीने ॥२४०॥
जो शशवलीलेसी पठण करी ॥ तयाशस िसन्न शगररकुमारी ॥ आशण मीशह तयासी अहोरािी ॥ न शवसांबे शनश्चये ॥४१॥
ऐसे श्रीशगररजानाथ ॥ कशथते जाहले स्कांदाित ॥ म्हणोशन मीशह तैसेशच येथ ॥ वशणणयेले असे पा ॥४२॥
मी आपल्ु या पदरींचे काही ॥ उगाच वणणन के ले नाही श्रोतेजनी ह्रदयाठायी ॥ शवकल्प काही न र्रावा ॥४३॥
शशवलीलेचे चवदा अध्याय ॥ हा पांर्रावा कोठील काय ॥ ऐसा मनी शवकल्प होय ॥ तरी साांगतो ऐशकजे ॥४४॥
ज्या शशवे भक्त ताररले अपार ॥ आशण ज्याचा शशवलीलामतृ ग्रथां पशवि ॥ त्याणेच ह्या कशलयगु ी अवतार ॥ र्मणस्थापनाथण घेतला ॥४५॥
शशवमशहमा अगार् ॥ सकळशह कीजे िशसद्ध ॥ म्हणोशन पांर्रावा अध्याय शद्ध ु ॥ शशवाज्ञेने वशणणला ॥४६॥
174
पवू णयगु ी जी लीला वतणली ॥ ती चवदा अध्यायी वशणणली ॥ कशलयगु ी श्रीचांद्रमौळी ॥ शांकराचायण अवतरले ॥४७॥
तेशच सशवस्तर कथन ॥ या पांर्राव्यात के ले पणू ण ॥ श्रोती श्रवणाथण रािांशदन ॥ सादर असावे साचार ॥४८॥
हे पांर्रा अध्याय सपां णू ण ॥ शनत्य करावे श्रवण पठण ॥ अथवा सात पारायणे ॥ अत्यादरे करावी ॥४९॥
मद्य माांस भक्षनू ॥ न करावे ग्रथां पठण ॥ की स्नान के ल्यावाचनू ॥ पारायण न करावे ॥२५०॥
रजस्वलेचया श्रवणी ॥ न पडावा हा मांिशशरोमणी ॥ की अभक्ष्य भक्षण भक्षनू ी ॥ शशवो नये या ग्रांथा ॥५१॥
आशण जो दष्टु दजु णन ॥ अशवश्वासू शनांदक महान ॥ तयाचया श्रवणी जाण ॥ न घालावा सवणथा ॥५२॥
रजस्वला शस्त्याांसमान ॥ दजु णन शनांदकाांचे मन ॥ के वळ अशद्ध ु असते म्हणोन ॥ ग्रांथश्रवणा योग्य नव्हे ॥५३॥
ह्या ग्रथां ाचया पठणेकरून ॥ इशचछले सवण िाि होऊन ॥ गडाांतरे रोग मत्ृ यु पाप ऋण ॥ दाररद्र सक ां िे शनरसती ॥५४॥
अष्ट कुष्ठाशद रोग शनरसती ॥ श्रांख ृ ळाशद बांर्ने तिु ती ॥ आयष्ु यवर्णन र्न सांतती ॥ अखशां डत होय पा ॥५५॥
आशण तशु ष्ट पशु ष्ट सायज्ु यसदन ॥ पठणमािे लार्ते पणू ण ॥ याचया शनत्य पारायणासमान ॥ पण्ु य नाही दसु रे ॥५६॥
पांर्रा अध्याय ग्रांथ सकळ ॥ जरी शनत्य नेमे न वाचवेल ॥ तरी बेचाळीस ओव्या सोज्वळ ॥ भशक्तभावे वाचाव्या ॥५७॥
शनत्य िभाती स्नान करून ॥ बेचाळीस ओव्या वाशचता पणू ण ॥ सवण शशवलीलामतृ पठण ॥ के ल्याचे पण्ु य होईल ॥५८॥
शशवलीलामतृ ग्रांथ शवशेष ॥ पांर्रा अध्याय बहु सरु स ॥ त्याांतील शनवडोशन साराांश ॥ बेचाळीस ओव्या काशढल्या ॥५९॥
आता बेचाळीस ओव्या कोणत्या ॥ तरी साांगतो ऐकाव्या त्या ॥ श्रवणमािे सकळ श्रोत्या ॥ स्वगणिािी शनश्चये ॥२६०॥
(शनत्यपाठाचया बेचाळीस ओव्या ॥ ॐ नमोजी शशवा अपररशमता ॥ आशद अनाशद मायातीता ॥ पणू ण ब्रह्मानांदा शाश्वता ॥ हेरांबताता जगद्गरुु
॥६१॥
ज्योशतमणयस्वरूपा परु ाणपरुु षा ॥ अनाशदशसद्धा आनांदवनशवलासा ॥ मायाचक्रचाळका अशवनाशा ॥ अनांतवेषा जगत्पते ॥६२॥
जयजय शवरूपाक्षा पांचवदना ॥ कमाणध्यक्षा शद्ध ु चैतन्या ॥ मनोजदमना मनमोहना ॥ कमणमोचका शवश्वांभरा ॥६३॥
175
जेथे सवणदा शशवस्मरण ॥ तेथे भशु क्त मशु क्त आनांद कल्याण ॥ नाना सांकिे शवघ्ने दारुण ॥ न बाशर्ती कालियी ॥६४॥
सांकेते अथवा हास्येकरून ॥ भलत्या शमषे घडो शशवस्मरण ॥ न कळता पररस लोहालागनु ॥ झगडता सवु णण करीतसे ॥६५॥
न कळत िाशशता अमतृ ॥ अमर काया होय यथाथण ॥ औषर् नेणता भशक्षता ॥ परी रोग हरे तत्काळ ॥६६॥
जय जय मगां लर्ामा ॥ शनजजनतारक आत्मारामा ॥ चराचरफलाशां कत कल्पद्रुमा ॥ नामा अनामा अतीता ॥६७॥
शहमाचलसतु ामनरांजना ॥ स्कांदजनका शफरीध्वजादहना ॥ ब्रह्मानांदा भाललोचना ॥ भवभजां ना महेश्वरा ॥६८॥
हे शशवा वामदेवा अघोरा तत्परुु षा ईशाना ईश्वरा ॥ अर्णनारीनिेश्वरा ॥ शगरुजारांगा शगरीशा ॥६९॥
र्रार्रें द्रमानससरोवरी ॥ तू शद्ध
ु मराळ क्रीडसी शनर्ाणरी ॥ तव अपार गणु ासी परोपरी ॥ सवणदा वशणणती आम्नाय ॥२७०॥
नकळे तझु े आशदमध्यावसान ॥ आपणशच सवण कताण कारण ॥ कोठे िगिशी याचे अनमु ान ॥ ठायी न पडे ब्रह्माशदका ॥७१॥
जाणोशन भक्ताांचे मानस ॥ तेथेंशच िगिशी जगशन्नवास ॥ सवणकाळ भक्तकायाणस स्वाांगे उडी घाशलसी ॥७२॥
सदाशशव ही अक्षरे चारी ॥ सदा उचचारी ज्याची वैखरी ॥ तो परमपावन सांसारी ॥ होऊशन तारी इतराांते ॥७३॥
बहुत शास्त्वक्ते नर ॥ िायशश्चत्ताांचे कररता शवचार ॥ परी शशवनाम एक पशवि ॥ सवण िायशश्चता आगळे ॥७४॥
नामाचा मशहमा अद्भुत ॥ त्यावरी िदोषव्रत आचरत ॥ त्याांसी सवण शसशद्ध िाि होत ॥ सत्य सत्य शिवाचा ॥७५॥
जयजयाजी पांचवदना ॥ महा पापद्रुमशनकांृ तना ॥ मदमत्सरकाननदहना ॥ शनरांजना भवहारका ॥७६॥
शहमाशद्रजामाता गांगार्रा ॥ सहु ास्यवदना कपणरू गौरा ॥ पद्मनाभमनरांजना शिनेिा ॥ शिदोषशमना शिभवु नेशा ॥७७॥
नीलग्रीवा अशहभषू णा ॥ नांशदवाहना अांर्कमदणना ॥ दक्षिजापशत मखभांजना ॥ दानवदमना दयाशनर्े ॥७८॥
जय जय शकशोर चद्रां शेखरा ॥ उवीर्रें द्रनांशदनीवरा ॥ शिपरु मदणना कै लासशवहारा ॥ तझ्ु या लीला शवशचि ॥७९॥
कोशि भानतु ेजा अपररशमता ॥ शवश्वव्यापका शवश्वनाथा ॥ समाशर्शिया भतु ाशदनाथा ॥ मतू ाणमतू ाण ियीमतू ै ॥२८०॥
परमानांदा परमपशविा ॥ परात्परा पांचदशनेिा ॥ पशपु ते पयःफे नगािा ॥ परममांगला परब्रह्मा ॥८१॥
176
जय जय श्रीब्रह्मानांदमतू ी ॥ तू वेदवांद्य भोळा चक्रवती ॥ शशवयोगीरूपे भद्रायिू ती ॥ अगार् नीती कशथलीस ॥८२॥
जय जय भस्मोध्दशू लताांगा ॥ योशगध्येया भक्तभवभांगा ॥ सकळजनरआराध्यशलांगा ॥ नेई वेगी तजु पाशी ॥८३॥
जेथे नाही शशवाचे नाम ॥ तो शर्क् ग्राम शर्क् आशर् म ॥ शर्क् ग्रहपरु उत्तम ॥ आशण दानर्माण शर्र्ककार ॥८४॥
जेथे शशवनामाचा उचचार ॥ तेथे कै चा जन्ममत्ृ यसु सां ार ॥ ज्याांसी शशव शशव छांद शनरांतर ॥ त्याांही शजशां कले कशळकाळा ॥५॥
जयाची शशवनामी भक्ती ॥ तयाची सवण पापे जळती ॥ आशण चक ु े पनु रावत्तृ ी ॥ तो के वळ शशवरूप ॥८६॥
जैसे िाशणयाांचे शचत्त ॥ शवषयी गांतु े अहोरात ॥ तैसे शशवनामी जरी लागत ॥ तरी मग बांर्न कै चे ॥८७॥
कामगजशवदारकपांचानना ॥ क्रोर्जलदशवध्वसां िभजां ना ॥ लोभाांर्कार चडां शकरणा ॥ र्मणवर्णना दशभजु ा ॥८८॥
मत्सरशवशपनकृशाना ॥ दभां नगभदां का सहस्त्नयना ॥ लोभमहासागरशोषणा ॥ अगस्त्य महामशु नवयाण ॥८९॥
आनांदकै लासशवहारा ॥ शनगमागमवांद्या दीनोद्धारा ॥ रुांडमालाांशकतशरीरा ॥ ब्रह्मानांदा दयाशनर्े ॥२९०॥
र्न्य र्न्य तेशच जन ॥ जे शशवभजनी परायण ॥ सदा शशवलीलामतृ पठण ॥ शकांवा श्रवण कररती पै ॥९१॥
सतू साांगे शौनकाांिशत ॥ जे भस्म रुद्राक्ष र्ारण कररती ॥ त्याांचया पण्ु यासी नाही गणती ॥ शिजगती र्न्य ते ॥९२॥
जे कररती रुद्राक्ष र्ारण ॥ त्याांसी वशां दती शक्रद्रुशहण ॥ के वळ तयाांचे घेता दशणन ॥ तरती जन तत्काळ ॥९३॥
ब्राह्मणाशद चार वणण ॥ ब्रह्मचयाणशद आश्रमी सांपणू ण ॥ स्त्ी बाल वद्ध ृ आशण तरुण ॥ याही शशवकीतणन करावे ॥९४॥
शशवकीतणन नावडे अणमु ाि ॥ तो अांत्यजाहशन अपशवि ॥ लेइले नाना वस्त्ालांकार ॥ तरी ते के वळ िेतशच ॥९५॥
जरी भशक्षती शमष्टान्न ॥ तरी ते के वळ पशसू मान ॥ मयरू ाांगीचे व्यथण नयन ॥ तैसे नेि तयाांचे ॥९६॥
शशव शशव म्हणता वाचे ॥ मळ ू न राहे पापाचे ॥ ऐसे माहात्म्य शक ां राचे ॥ शनगमागम वशणणती ॥९७॥
जो जगदात्मा सदाशशव ॥ ज्याशस वशां दती कमलोद्भव ॥ गजास्य इद्रां मार्व ॥ आशण नारदाशद योगींद्र ॥९८॥
जो जगद्गरुु ब्रह्मानांद ॥ अपणाणह्रदयाब्जशमशलांद ॥ शद्ध
ु चैतन्य जगदाशदकांद ॥ शवश्वांभर दयाब्र्ी ॥९९॥
177
जो पांचमख ु दशनयन ॥ भागणववरद भक्तजीवन ॥ अघोर भस्मासरु मदणन ॥ भेदातीत भतू पती ॥३००॥
तो तू स्वजनभद्रकारक ॥ सांकिी रशक्षसी भोळ्या भाशवका ॥ ऐसी कीशतण अलोशलका ॥ गाजतसे ब्रह्माांडी ॥१॥
म्हणोशन भावे तजु लागनू ॥ शरण ररघालो असे मी दीन ॥ तरी या सक ां िातनू ॥ काढूशन पणू ण सरां क्षी ॥२॥ (ओव्या बेचाळीस समाि ॥)
ब्रह्मानांद म्हणे श्रीर्र ॥ ह्या बेचाळीस ओव्या समग्र ॥ शशवलीलामतृ ाचे होय सार ॥ श्रोती शनरांतर पररसाव्या ॥३॥
सकळ शशवलीलामतृ ाचे ॥ आशण ह्या बेचाळीस ओव्याांचे ॥ श्रवण पठण के ल्याचे ॥ फळ असे समान ॥४॥
जेवी इक्षरु स गाळुनी ॥ शकण रा काशढजे त्याांतनु ी ॥ तेवीच हे शशवलीलेतनु ी ॥ सार काशढले सज्जनाथण ॥५॥
कोणी व्यवहारी गतांु त ॥ म्हणोशन वाचवेना सवण ग्रथां ॥ शकत्येक ते आळस कररत ॥ ग्रथां शवस्ततृ म्हणोशनया ॥६॥
हे जाणोशनया अतां रात ॥ शक ां रआज्ञे शनत्य पठणाथण ॥ श्रीशशवलीलेचया सारभतू ॥ ऐशा ह्या ओव्या रशचयेल्या ॥७॥
भोळा चक्रवती उदार ॥ भक्तवत्सल कपणरू गौर ॥ तारावया जन समग्र ॥ नाना उपाय कररतसे ॥८॥
तो दीनाांचा कनवाळू ॥ नानारीती करीत साांभाळू ॥ परी हे दजु णन कृतघ्न के वळू ॥ मख ु े नामही न घेती पा ॥९॥
शशवनाम मख ु ी असावे म्हणोन ॥ सार्सु ांत कररती यत्न ॥ परी हे सवण अशत मख ू ण जन ॥ िपांची गांतु ोन पडताती ॥३१०॥
तरशणउदयापासनू ॥ अस्तमानापयिंत अनशु दन ॥ शनांदावाद मख ु ातनू ॥ परी शशवनाम न येशच ॥११॥
यालागी सज्जनालागनु ी ॥ शवनशवतो उभय हस्त जोडोनी ॥ शशवलीलामतृ पठणेकरूनी ॥ मोक्ष जोडुनी घेईजे ॥१२॥
शनत्य समस्त नोहे पठण ॥ तरी बेचाळीस ओव्या सांपणू ण ॥ वाशचता शद्ध ु भावे करून ॥ मनोरथ पणू ण होतील ॥१३॥
पांचाक्षरी षडाक्षरी मत्ृ यजांु य ॥ इत्याशद मांि जपता शदव्य ॥ काशीशवश्वेश्वराचे दशणन भव्य ॥ घेतले ऐसे होतसे ॥१४॥
श्रीशवश्वेश्वराचया मखु ाांतील ॥ हे मिां आहेत सकळ ॥ म्हणोशन तो जाश्वनीळ ॥ ित्यक्ष होय जपकत्याण ॥१५॥
आता शेविी मी श्रीर्र ॥ श्रोतयाांिती जोडूशन कर ॥ शवनांशत करतो ही सादर ॥ अतां रामाजी ठे वावी ॥१६॥
पांचाक्षरी षडाक्षरी रुद्र ॥ शशवकवच मत्ृ यांजु याशद मांि ॥ शशवलीलामतृ ामाजी पशवि ॥ आहेत जाणा शनर्ाणरे ॥१७॥
178
यालागी हा उत्तम ग्रांथ ॥ कदाशप न द्यावा दजु णनाित ॥ तथाशप देणार तरी शनशश्चत ॥ इतके गह्य ु राखावे ॥१८॥
हा पांर्रावा अध्याय सांपणू ण ॥ आशण मांि न द्यावे शनांदकालागनू ॥ एवढे श्रीर्र हस्त जोडून ॥ श्रोतयाांिती मागत ॥१९॥
हा शशवलीलामतृ ग्रथां ॥ श्रीमत्स्कांदपरु ाणाांतगणत ॥ ब्रह्मोत्तरखडां ीचा अथण ॥ असे यथाथण सवणही ॥३२०॥
स्कांदपरु ानी व्यास नारायणे ॥ जैसे कशथले सस्ां कृत भाषेने ॥ आशण नैशमषारण्यी सतू ाने ॥ जैसे ऋषींसी कशथले पै ॥२१॥
तैसे हे िाकृत भाषेत समस्त ॥ पांर्रा अध्याय शशवलीलामतृ ॥ रशचले येणे श्रीशवश्वनाथ ॥ असो िीत सवणदा ॥२२॥
जैसे शांकरे कणी कशथले ॥ तैसे पिी असे शलशहले ॥ न्यनू ाशर्क यद्यशप जाहले ॥ तरी दोष नसे मजवरी ॥२३॥
जय जय शशवा कपणरू गौरा ॥ ब्रह्मानांद जगदद्ध ु ारा ॥ श्रीर्रह्रदयारशवदां भ्रमरा ॥ अक्षय अभगां ा दयाशनर्े ॥२४॥
शशवलीलामतृ ग्रथां िचडां ॥ रसभररत जेवी इक्षदु डां ॥ सतां सज्जन पररसोत अखडां ॥ पचां दशोध्याय गोड हा ॥३२५॥
समाि ॥
179
तित्यपाठाच्या बेचाळीस ओव्या !
ॐनमोजी शशवाअपररशमता | आदद अनादद मायातीता | पण

ू ण ब्रम्हानंदा शाश्वता | हे रंबताता जगद्गुरू ||1||
ज्योततमणय स्वरूपा परु ाणपरू

ु षा अनाददशसध्दा आनंदवनववलासा | मायाचक्रचाळका अववनाशा |अनंतवेषा जगत्पते ||2||
जयजय ववरूपाक्षा पंचवदना | कमाणध्यक्षा शद्ध

ु चैतन्या ॥ मनोजदमना मनमोहना ॥ कमणमोचका ववश्वंभरा ॥३॥
जेथे सवणदा शशवस्मरण ॥ तेथे भक्ु तत मक्ु तत आनंद कल्याण ॥ नाना संकटे ववघ्ने दारुण ॥ न बाचधती कालत्रयी ॥४॥
संकेते अथवा हास्येकरून ॥ भलत्या शमषे घडो शशवस्मरण ॥ न कळता पररस लोहालागन
ु ॥ झगडता सव
ु णण करीतसे ॥५॥
न कळत प्राशशता अमत

ृ ॥ अमर काया होय यथाथण ॥ औषध नेणता भक्षक्षता ॥ परी रोग हरे तत्काळ ॥६॥
जय जय मंगलधामा ॥ तनजजनतारक आत्मारामा ॥ चराचरफलांककत कल्पद्रम

ु ा ॥ नामा अनामा अतीता ॥७॥
180
दहमाचलसत
ु ामनरं जना ॥ स्कंदजनका शफरीध्वजादहना ॥ ब्रह्मानंदा भाललोचना ॥ भवभंजना महे श्वरा ॥८॥
हे शशवा वामदे वा अघोरा तत्परु

ु षा ईशाना ईश्वरा ॥ अधणनारीनटे श्वरा ॥ चगरुजारं गा चगरीशा ॥९॥
धराधरें द्रमानससरोवरी ॥ तू शद्ध

ु मराळ क्र डसी तनधाणरी ॥ तव अपार गण
ु ासी परोपरी ॥ सवणदा वणणणती आम्नाय ॥ १०॥
नकळे तुझे आददमध्यावसान ॥ आपणचच सवण कताण कारण ॥ कोठे प्रगटशी याचे अनम
ु ान ॥ ठायी न पडे ब्रह्माददका ॥ ११॥
जाणोतन भततांचे मानस ॥ तेथेंचच प्रगटशी जगक्न्नवास ॥ सवणकाळ भततकायाणस स्वांगे उडी घाशलसी ॥ १२॥
सदाशशव ही अक्षरे चारी ॥ सदा उच्चारी ज्याची वैखरी ॥ तो परमपावन संसारी ॥ होऊतन तारी इतरांते ॥१३॥
बहुत शास्त्रवतते नर ॥ प्रायक्श्चत्तांचे कररता ववचार ॥ परी शशवनाम एक पववत्र ॥ सवण प्रायक्श्चता आगळे ॥१४॥
नामाचा मदहमा अद्भत

ु ॥ त्यावरी प्रदोषव्रत आचरत ॥ त्यांसी सवण शसवद्ध प्राप्त होत ॥ सत्य सत्य बत्रवाचा ॥१५॥
जयजयाजी पंचवदना ॥ महा पापद्रम

ु तनकं ृ तना ॥ मदमत्सरकाननदहना ॥ तनरं जना भवहारका ॥१६॥
दहमादद्रजामाता गंगाधरा ॥ सह
ु ास्यवदना कपरूण गौरा ॥ पद्मनाभमनरं जना बत्रनेत्रा ॥ बत्रदोषशमना बत्रभव
ु नेशा ॥१७॥
181
नीलग्रीवा अदहभष
ू णा ॥ नंददवाहना अंधकमदण ना ॥ दक्षप्रजापतत मखभंजना ॥ दानवदमना दयातनधे ॥१८॥
जय जय ककशोर चंद्रशेखरा ॥ उवीधरें द्रनंददनीवरा ॥ बत्रपरु मदण ना कैलासववहारा ॥ तुझ्या लीला ववचचत्र ॥१९॥
कोदट भानत
ु ज
े ा अपररशमता ॥ ववश्वव्यापका ववश्वनाथा ॥ समाचधवप्रया भत
ु ाददनाथा ॥ मत
ू ाणमत
ू ाण त्रयीमत
ू ै ॥२०॥
परमानंदा परमपववत्रा ॥ परात्परा पंचदशनेत्रा ॥ पशप

ु ते पयःफेनगात्रा ॥ परममंगला परब्रह्मा ॥२१॥
जय जय श्ीब्रह्मानंदमत
ू ी ॥ तू वेदवंद्य भोळा चक्रवती ॥ शशवयोगीरूपे भद्रायप्र
ू ती ॥ अगाध नीती कचथलीस ॥२२॥
जय जय भस्मोध्दशू लतांगा ॥ योचगध्येया भततभवभंगा ॥ सकळजनरआराध्यशलंगा ॥ नेई वेगी तज

ु पाशी ॥२३॥
जेथे नाही शशवाचे नाम ॥ तो चधक् ग्राम चधक् आश्म ॥ चधक् ग्रहपरु उत्तम ॥ आणण दानधमाण चधतकार ॥२४॥
जेथे शशवनामाचा उच्चार ॥ तेथे कैचा जन्ममत्ृ यस

ु ंसार ॥ ज्यांसी शशव शशव छं द तनरं तर ॥ त्यांही क्जंककले कशळकाळा ॥२५॥
जयाची शशवनामी भतती ॥ तयाची सवण पापे जळती ॥ आणण चक

ु े पन
ु रावत्ृ ती ॥ तो केवळ शशवरूप ॥२६॥
जैसे प्राणणयांचे चचत्त ॥ ववषयी गंत

ु े अहोरात ॥ तैसे शशवनामी जरी लागत ॥ तरी मग बंधन कैचे ॥२७॥
कामगजववदारकपंचानना ॥ क्रोधजलदववध्वंसप्रभंजना ॥ लोभांधकार चंडककरणा ॥ धमणवधणना दशभज

ु ा ॥२८॥
182
मत्सरवववपनकृशाना ॥ दं भनगभंदका सहस्त्रनयना ॥ लोभमहासागरशोषणा ॥ अगस्त्य महामतु नवयाण ॥२९॥
आनंदकैलासववहारा ॥ तनगमागमवंद्या दीनोद्धारा ॥ रुं डमालांककतशरीरा ॥ ब्रह्मानंदा दयातनधे ॥३०॥
ृ पठण ॥ ककंवा श्वण कररती पै ॥३१॥

धन्य धन्य तेचच जन ॥ जे शशवभजनी परायण ॥ सदा शशवलीलामत
सत
ू सांगे शौनकांप्रतत ॥ जे भस्म रुद्राक्ष धारण कररती ॥ त्यांच्या पण्
ु यासी नाही गणती ॥ बत्रजगती धन्य ते ॥३२॥
जे कररती रुद्राक्ष धारण ॥ त्यांसी वंददती शक्रद्रदु हण ॥ केवळ तयांचे घेता दशणन ॥ तरती जन तत्काळ ॥३३॥
ब्राह्मणादद चार वणण ॥ ब्रह्मचयाणदद आश्मी संपण

ू ण ॥ स्त्री बाल वद्ध
ृ आणण तरुण ॥ याही शशवक तणन करावे ॥३४॥
शशवक तणन नावडे अणम

ु ात्र ॥ तो अंत्यजाहूतन अपववत्र ॥ लेइले नाना वस्त्रालंकार ॥ तरी ते केवळ प्रेतचच ॥३५॥
जरी भक्षक्षती शमष्टान्न ॥ तरी ते केवळ पशस

ू मान ॥ मयरू ांगीचे व्यथण नयन ॥ तैसे नेत्र तयांचे ॥३६॥
शशव शशव म्हणता वाचे ॥ मळ

ू न राहे पापाचे ॥ ऐसे माहात्म्य शंकराचे ॥ तनगमागम वणणणती ॥३७॥
जो जगदात्मा सदाशशव ॥ ज्याशस वंददती कमलोद्भव ॥ गजास्य इंद्र माधव ॥ आणण नारदादद योगींद्र ॥३८॥
183
जो जगद्गुरु ब्रह्मानंद ॥ अपणाणह्रदयाब्जशमशलंद ॥ शद्ध
ु चैतन्य जगदाददकंद ॥ ववश्वंभर दयाब्धी ॥३९॥
जो पंचमख
ु दशनयन ॥ भागणववरद भततजीवन ॥ अघोर भस्मासरु मदण न ॥ भेदातीत भत
ू पती ॥४०॥
तो तू स्वजनभद्रकारक ॥ संकटी रक्षक्षसी भोळ्या भाववका ॥ ऐसी क ततण अलोशलका ॥ गाजतसे ब्रह्मांडी ॥४१॥
म्हणोतन भावे तुजलागन

ू ॥ शरण ररघालो असे मी दीन ॥ तरी या संकटातून ॥ काढूतन परू ण
् संरक्षी ॥४२॥
184
मंत्र पषु पांजली
ॐ यज्ञेि यज्ञमयजंत दे वास्ताति धमााणण प्रथमान्यासि ्|
ते हं िाकं मदहमाि: सचंत यत्र पूवे साध्या: संतत दे वा:
ॐ राजाधधराजाय प्रसह्ये सादहिे | िमो वयं वैश्रवणाय कुमाहे
स मे कामान्कामकामाय मह्यम ्| कामेश्वरो वैश्रवणो ददात|ु
कुबेराय वैश्रवणाय | महाराजाय िम: ॐ स्वस्स्त
साम्राज्यं भौज्यं स्वाराज्यं वैराज्यं पारमेष्यं राज्यं माहाराज्यमाधधपत्यमयं समंतपयाायी
स्यात्सावाभौम: सावाायुष आंतादापराधाात्पधृ थव्यै समुद्रपयंता या एकराशळतत
तदप्येष श्लोकोऽशभगीतो मरुत: पररवेषटारो मरुत्तस्यावसन्गह
ृ े
आववक्षितस्य कामप्रेववाश्वेदेवा: सभासद इतत
185

श्रीशिवलिलामृत

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

श्रीशिवलिलामृत

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

भगवान शंकराची कृपा प्राप्त करून घेण्यासाठी शशवलीलामत

सोमवार – अध्याय १ व अध्याय २

अकरावा अध्याय श्रवण

बेचाशळस ओव्या पठण

या सवण उपासनेत तनत्य तनयम पादहजे। दज

श्ीशशवलीलामत ृ – अध्याय आठवाा

ॐनमोजी शशवाअपररशमता | आदद अनादद मायातीता | पण

ज्योततमणय स्वरूपा परु ाणपरू

जयजय ववरूपाक्षा पंचवदना | कमाणध्यक्षा शद्ध

न कळत प्राशशता अमत

जय जय मंगलधामा ॥ तनजजनतारक आत्मारामा ॥ चराचरफलांककत कल्पद्रम

हे शशवा वामदे वा अघोरा तत्परु

धराधरें द्रमानससरोवरी ॥ तू शद्ध

नामाचा मदहमा अद्भत

जयजयाजी पंचवदना ॥ महा पापद्रम

परमानंदा परमपववत्रा ॥ परात्परा पंचदशनेत्रा ॥ पशप

जय जय भस्मोध्दशू लतांगा ॥ योचगध्येया भततभवभंगा ॥ सकळजनरआराध्यशलंगा ॥ नेई वेगी तज

जेथे शशवनामाचा उच्चार ॥ तेथे कैचा जन्ममत्ृ यस

जयाची शशवनामी भतती ॥ तयाची सवण पापे जळती ॥ आणण चक

जैसे प्राणणयांचे चचत्त ॥ ववषयी गंत

कामगजववदारकपंचानना ॥ क्रोधजलदववध्वंसप्रभंजना ॥ लोभांधकार चंडककरणा ॥ धमणवधणना दशभज

आनंदकैलासववहारा ॥ तनगमागमवंद्या दीनोद्धारा ॥ रुं डमालांककतशरीरा ॥ ब्रह्मानंदा दयातनधे ॥३०॥

ृ पठण ॥ ककंवा श्वण कररती पै ॥३१॥

ब्राह्मणादद चार वणण ॥ ब्रह्मचयाणदद आश्मी संपण

शशवक तणन नावडे अणम

जरी भक्षक्षती शमष्टान्न ॥ तरी ते केवळ पशस

शशव शशव म्हणता वाचे ॥ मळ

म्हणोतन भावे तुजलागन

You might also like