УНИВЕРЗИТЕТ ,,ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ” – ШТИП

ФАКУЛТЕТ ЗА ОБРАЗОВНИ НАУКИ

ПРОЕКТНА ЗАДАЧА ПО ПРЕДМЕТОТ

ХРИСТИЈАНСТВОТО ВО СРЕДНОВЕКОВНА МАКЕДОНИЈА

“ХРИСТИЈАНСТВО’’

Ментор: Изработил:
проф. д-р Оливер Цацков Габриела Нанева
бр.индекс141407

Штип, 2019
СОДРЖИНА
ВОВЕД......................................................................................................................................3

ПРАВОСЛАВНО ХРИСТИЈАНСТВО,СИМБОЛ НА ВЕРАТА...................................4

СВЕТИ ТАЈНИ ВО СВЕТОТО ПРАВОСЛАВИЕ........................................................5-7

ВСЕЛЕНСКИ СОБОРИ..................................................................................................8-12

ЗАКЛУЧОК...........................................................................................................................13

КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА...........................................................................................14

ВОВЕД

2
 Христијанството е една од трите најбројни монотеистички вери во светот и се
базира на учењата и животот на Исус Христос, како што е опишано во Новиот Завет.

Христијанската вера произлегува од Јудеизмот, наследувајќи ги старозаветните

свети книги (канон) од евреите, но со дополнување на истите со уште 27те новозаветни
книги (4 Евагелија и 23 книги на Апостолите) и воспоставување на Нов Завет (пакт,
договор) втемелен на Христовата жртва на Голготскиот крст. Во првите векови од
своето постоење Христијанската вера била сметана за ерес (секта) и била прогонувана.

Со едиктот на толеранцијата во Милано, во 313 година, царот Константин го

легализирал христијанството со што сопрело прогонството на христијаните.
Христијанството како официјална државна религија во Римската Империја се
востановува во 380 година од императорот Теодосиј на истокот и Грацијан на западот,
а притоа се забрануваат другите религии.

Денес Христијанството главно се пројавува во трите поголеми групи на

вероисповед: Православие, Римокатолицизам и Протестантство.

Христијаните ги смeтaaт за свeти книгитe сoдржaни вo Светото

Писмо(Библиjaтa) - Стар и Нов Завет.

ПРАВОСЛАВНО ХРИСТИЈАНСТВО

3
СИМБОЛ НА ВЕРАТА
Верувам во Едниот Бог Отец Седржител, Творец на небото и земјата, на се
видливо и невидливо; И во Едниот Господ Исус Христос, Синот Божји Единороден,
Кој е роден од Отецот пред сите векови; Светлина од Светлината, Вистински Бог од
вистинскиот Бог, роден, несоздаден, единосуштен на Отецот, преку Кого се станало;
Кој заради нас и нашето спасение слезе од небесата, и се воплоти од Светиот Дух и
Дева Марија, и стана човек; И Кој беше распнат заради нас во времето на Понтиј
Пилат, и страдаше и беше погребен; И Кој воскресна во третиот ден, според Писмото;
И Кој се вознесе на небесата, и Кој седна оддесно на Отецот; И Кој пак ќе дојде со
слава да и суди на живите и мртвите, и Неговото Царство не ќе има крај; И во Светиот
Дух Господ, Кој дава живот, Кој исходи од Отецот, Кому заедно со Отецот и Синот Му
се поклонуваме и го славиме, и Кој говорел преку Пророците; Во Една, Света, Соборна
и Апостолска Црква; Исповедам едно крштение за простување на гревовитеЧ Го чекам
воскресението на мртвите; И животот на идниот век. Амин!

СВЕТИ ТАЈНИ ВО СВЕТОТО ПРАВОСЛАВИЕ

4
 Свети Тајни, или misteryon, се свети дејства во кои преку видливо дејство, на
душата на човекот кој верува, невидливо и се дарува Божјата благодат. Светите Тајни
се постојана мистична врска која го соединува човековиот живот со Бога. Тие се
плодови на животот и смртта на Господ Исус Христос и низ нив тече скапоцената крв
на Спасителот. Светите Тајни, исто како и Црквата, се и видливи, и невидливи и во
секоја од нив се наоѓа надворешен, видлив знак и внатрешна духовна благодат. Според
зборовите на Свети Јован Златоуст, тие се нарекуваат тајни токму поради тоа што она
во што веруваме за нив не е исто со она што го гледаме; ние гледаме едно, а веруваме
во друго. Како продолжение на тајната на Христовото присуство на земјата, носат во
себе две битни обележја: тие се како икона на идниот век и, секогаш се остваруваат во
заедница - Света Црква. Во нив верниците задобиваат предвкус на Царството Божјо
кое дошло и доаѓа, иако сеуште не во својата полнота. Бидејќи се наоѓаат во Светата
Црква, тие се неопходни за сите нејзини членови. Тоа Светата Црква го изразила во
десеттиот член од Символот на Верата кој гласи: ”Исповедувам едно крштение за
опростување на гревовите”. Иако во овој член се спомнува само Св. тајна Крштение, се
подразбираат и останатите Св. Тајни, а тоа е спомнато затоа што преку него се влегува
во Св. Црква, а и се стекнува право на сите Свети Тајни.

Света тајна Крштение

Преку Светата Тајна Крштение, на таинствен начин, преку трикратно
потопување во вода во името на Отецот, и Синот, и Светиот Дух човекот повторно се
раѓа за нов духовен живот (Јн. 3.5; Мк.16.16). Со Крштението се станува член на
Светата Христова Црква, и без оваа тајна, не е можно практикување на другите Свети
Тајни. При Крштението човекот се откажува од сатаната, се покајува и го исповедува
Символот на верата. Основен предуслов за Светото Крштение е верата во Господ Исус
Христос, дека Тој е Син Божји, дека пострада на Крстот и дека воскресна, и дека
повторно ќе дојде да им суди на живите и мртвите.

Света тајна Миропомазание

5
 Миропомазанието е Света Тајна во која преку помазување на одредени делови
од телото (чело, уши, нос, уста, гради, рамена, раце и нозе) со Свето миро, во името на
Пресвета Троица, на крстениот му се даваат посебни дарови на Светиот Дух, кои го
крепат, осветуваат и усовршуваат во духовниот живот (Мт.3.16; Мк.1.10; Лк.3.2). Се
извршува после Светото Крштение. Тоа што за телесното напредување на
новороденчето е мајчиното млеко, тоа за духовниот напредок на новокрстеното
новороденче е Светото Миропомазание.

Света тајна Евхаристија

Светата Евхаристија, односно Причест, по зборовите на Свети Теодор Студит
преставува повторување на целиот Домострој на спасението. Овде човекот во вид на
леб и вино се причествува за вечен живот со вистинското тело и крв на Својот
Спасител Господ Исус Христос (Мт.26.26-28; Лк.22.19). Светата Евхаристија се
подготвува и прима за време на Светата Литургија, а е востановена од самиот Господ
Исус Христос. Постојат поделени мислења околу тоа колку често треба некој да се
причестува. Секој верник ова прашање го решава со својот духовник.

Света тајна Покајание

Целта на Св. тајна Покајание е повторно да ce измири со Бога. Секој грев нa
одвојува од Бога, но покајанието е лек за секој грев, а со тоа и лек за секоја духовна
смрт. Нема грев од кој човек не може да се ослободи преку покајанието и покајничката
исповед (Мт.18.18; Јн.20.23). Епископите и свештениците, како наследници на Светите
апостоли ја имаат моќта да опростуваат гревови. Во некои случаи, зависно од тежината
на гревовите кои се исповедани, свештеникот одредува и епитимија, односно
дополнителна мера за увидување на грешките, која може да биде во вид на
дополнителен пост, молитвено правило, милосрдие или забрана за причестување на
определено време, согласно каноните.

Света тајна Свештенство

6
 Светата тајна Свештенство, е тајна во која Св. Дух преку молитва и полагање на
раце од страна на епископ за време на Света Литургија дава на правилно избрано лице,
благодат за вршење на Св. Тајни и раководење на Христовото стадо во вера и
побожност. Значи, свештеникот станува посредник пред Бога по примерот на Христа
(Тит 1.5). Во оваа тајна постојат три чина: ѓаконски, свештенички и епископски. И оваа
Света Тајна е востановена од Господа Христа, а ја вршеле неговите свети ученици.

Света Тајна Брак

Бракот е Света Тајна во која младоженецот и невестата пред
свештенослужителот и пред Светата Црква, даваат слободно ветување на брачна
верност и взаемна помош во нивниот евангелски живот, поради законско раѓање и
христијанско воспитување на деца (Јн.2.2; Еф.5.31-32; Д.ап.20.28). Бог уште во рајот ја
осветил брачната врска кога го благословил Адама со Ева.

Света тајна Елеосвештение

Елеосвештение е Света Тајна, во која на христијанинот со осветен елеј (масло)
му се помазуваат одредени делови од телото и, невидливо му се дава благодат Божја,
која ги исцелува не само духовните туку и телесните болки (Јак.5.14-15). И оваа Света
Тајна е востановена од Господа Исуса Христа. Се извршува над тешко болни верници
за излекување од нивните болести.

ВСЕЛЕНСКИ СОБОРИ

7
 Вселенски собори ce собрание на епископите кои ја претставуваат целата
Црква): колегијален начин на изјаснување на Вселенскиот епископат за содржините на
верата и за дисциплински прашања. Покрај тоа што епископот има одредена помесна
служба, тој има соборна одговорност во прашањата од општиот интерес на Црквата. Во
периодот пред расколот (пред 1054 г.), определбата “Вселенски” на некој Собор му е
давана со присуството и претставувањето на епископатот од целата империја.
Затоа,присуството на римскиот трон (т.е. на италијанската епрхија) на Соборите било
неопходно. Иако биле свикувани од царевите, Вселенските Собори не биле царска
институција. Царевите ги потпишуваат соборските акти, но не гласаат, ниту пак
влијаат на одлуките, оставајќи им на епископите потполна автономија во дискусиите и
одлучувањето.

Во соборските одлуки треба да се прави разлика меѓу догматот – кој има

доктринарна содржина на верата, и канонот – кој има дисциплински карактер. Ни
свикувањето од страна на царот, ни вселенското присуство и потписите на епископите
на соборските акти – не го гарантираат суштинското православие на искажаната вера
или на символот на верата. Одлуките на Вселенските Собори не се надворешен
критериум на учењето, зашто ниту една надворешна власт не може да го наметне она
што е против вистината на верата. Затоа, одлуките на Соборите треба да ги прифати и
потврди свеста на Црквата. Православната традиција признава седум Собори со
Вселенски карактер, меѓу кои се одржале многубројни помесни или регионални
собори.

Вселенските собори во историјата претставувале собранија на епископите од

целата вселена на кои се изразувало единството на Црквата, правата вера и
вистинитото знаење за Бога.

Единството на сите помесни Цркви на вселенско ниво се остварува кога

нивните епископи, припаѓајќи на едното Тело на Црквата, исповедаат една вера,
односно кога, според зборовите на св. Игнатиј Богоносец, „епископите од сите
краишта на земјата се во едната волја (мисла) на Исус Христос.”

Целата Црква, епископите, свештенството и народот, учествуваат во

искажувањето на правилното учење или на догматот за Бога како Света Троица и за
односот на Бога кон светот. Вистината, значи, не jа искажуваат ни првиот во
јерархијата, сам и одвоен од црковната заедница, ниту пак, вистината е ствар на

8
мнозинството. Историјата на Црквата ни покажува примери на учители и исповедници
на верата кои не заземале највисоки црковни достоинства, а сепак биле столбови на
Православието. Таков пример е св. Атанасиј Велики, кој во времето на Првиот
вселенски собор бил ѓакон. Секако, св. Атанасиј бил таков богослов затоа што со
целото свое битие живеел во Вистината, заедно со сите Свети, пројавувајќи го
соборното единство на целата Црква. Вистината е достигнување на целата Црква како
заедница, на секој нејзин член кој со својот живот го сведочи целиот Христос. Само
Црквата како заедница на даровите, во која постои проникнување меѓу првиот, како
мистагог и сите други членови – ја има и ја објавува вистината за целиот Христос.

Тргнувајќи од ваквиот начин на поимање на црковниот живот, сите одлуки на

Вселенските собори се донесувани така што ја изразувале верата и совеста на целата
Црква, а тоа правило на верата важи секогаш кога соборските одлуки минуваат низ
проверка, односно кога соборно се прифаќани од сите членови на заедницата. Овде
треба да се бараат причините зошто дури и големите Вселенски собори, како на пр.
Првиот и Четвртиот, не биле прифатени веднаш, туку поминале години, дури и
децении, додека одлуките да добијат икуменско (вселенско) значење. Великите Отци и
Учители на Црквата не се раководеле со идејата за моќта или власта во
спроведувањето на своите одлуки, туку стрпливо чекале Вистината да биде доживеана
и прифатена во секоја пора на црковниот живот.

За да биде израз на живата вера, соборската одлука мора да биде соопштена во

сите помесни Цркви на Света Литургија. Без согласност на верниот народ – определена
одлука не може да се спроведе во литургискиот живот. Имено, дури кога верниот
народ со своето „Амин” (што значи: нека биде така) ќе го изрази потполното
согласување со одлуката на некој Собор, одлуката се усвојува. Со други зборови,
соборската одлука конечно се прифаќа кога во неа потполно се огледува литургиското
и подвижничкото искуство на Црквата.

Вселенските собори го следат образецот на утврдувањето и соопштувањето на

вистината кој е установен на Апостолскиот собор во Ерусалим (49 г.), кога сите
Апостоли еднодушно рекле: „Ни беше угодно на Светиот Дух и на нас” (Дела. 15,28).
Тоа значи дека одлуките на Соборите ја подразбираат хармонијата на двете волји во
Црквата: на Божјата волја – која невидливо ја соопштува Светиот Дух, и човечката –
која ја искажуваат епископите, кои, бидејќи го иконизираат Христа во Евхаристијата,

9
имаат посебен дар, како начелници и обединители на евхаристиските собранија – да го
исповедаат единството на Црквата во Христа, а оттаму и правилното учење на
Соборите, исто онака како што тоа го правеле Светите Апостоли во раната Црква.

Одлуките на Вселенските собори превосходно ги искажуваат вистините на

верата доживеана во Крштението и Евхаристијата.

Затоа, во одлуките на Соборите особено дошло до израз учењето искажано во

тнр. крштелни Символи на верата на помесните Цркви, кои ги изговарале
катихумените кога биле крштевани. Одлуките на Соборите, исто така, во голема мерка
се засновани и на анти-еретичките списи на Светите Отци, кои ја исповедале вистината
доживеана во Црквата како литургиска заедница, наспроти еретичкото учење кое
секогаш се засновува на индивидуалистички мислења.

Во досегашната историја на Црквата се одржани седум големи Вселенски

собори.

Првиот Вселенски собор се состанал во Никеја, 325 година, а повод било

еретичкото учење на Ариј, кој Господа Христа погрешно го сметал за створен, а не
предвечен Син Божји, како што учи Православната Црква. Никејскиот собор, според
зборовите на св. Атанасиј Велики е „изобличување на секоја ерес… зашто тој ја
исповеда совршената и потполна вера во Света Троица… во која вера ние и крштеваме
и преку која се соединуваме со Бога.” На тој Собор е составен Симболот на верата кој
потоа бил дополнет на Вториот вселенски собор.

Вториот вселенски собор е одржан во Цариград, 381 година. Повод за неговото

свикување била духоборечката ерес, чии претставници говореле дека Светиот Дух е
создание, а не (несоздаден) Бог. Црквата го отфрлила нивното неправилно учење и го
дополнила Никејскиот Символ на верата, така што го проширила осмиот член, во кој се
нагласува дека на Светиот Дух му припаѓа иста слава и поклонување како им припаѓа
и на Отецот и на Синот, со други зборови, дека според Божеството е со иста чест со
Отецот и со Синот. Заради ова дополнување, како и заради искажувањето на
верувањето во Црквата, во едното Крштение, во Васкрсението и животот на Идниот
Век, востановениот Символ на верата се нарекува Никејско-цариградски.

Третиот Вселенски собор се состанал во Ефес, 431 година, за да ги потврди

одлуките на претходните Собори и да ја одбрани верата на Црквата од Несториевата

10
ерес. Несториј сметал дека и божествената и човечката природа на Христос треба да
имаат по една личност. Отците на Третиот Собор го отфрлиле неговото учење со кое
би се внесувала поделба во едната Личност на Господ Христос. На овој Собор е
потврдено дека Господ Исус Христос е една Личност со две природи: со божествена
природа – од вечноста, од Отецот, и со човечка природа – која ја примил во времето, од
Пресвета Богородица.

Несториј уште говорел дека Пресвета Дева Марија не го родила Бога, туку го
родила човекот Исус и затоа не го прифаќал името Богородица, а ја нарекувал
човекородица или Христородица. Бидејќи Исус нема човечка личност и бидејќи
мајката може да биде само „нечија”, а не мајка на нешто т.е. наприрода, Марија Дева
навистина е Мајка на Бога, односно, Богородица.

Несториевата заблуда во врска со Богородица потекнала од неговиот страв на

Дева Марија да не бидат припишани божествени особини. Исповедајќи дека Дева
Марија е Богородица и дека го родила Бога во тело, Црквата, меѓутоа, на неа не дава
особини на богиња. Таа не го родила предвечниот Бог според божествената природа,
туку го родила Бога Логосот според овечката природа. Кога слегол на земјата, тој зел
обличје на човек, но не престанал да биде бесмртниот Бог кој од вечноста е во
заедница со Отецот и со Светиот Дух.

Четвртиот Вселенски собор е свикан во Халкидон, 451 година, заради

монофизитската ерес. Монофизитите (грч. една природа) застапувале став дека
Христовата човечка природа при Воплотувањето до таа мерка се слеала со
божествената, што потполно се изгубила во неа. Православната Црква своето учење во
врска со овој догмат го формулирала во тнр. Орос (одлука) во кој стои дека Христос е
воплотениот Син Божји и Логос, една Личност со две природи: божествена – со која е
едносуштен (со иста суштина) на Отецот, и човечка по Воплотувањето – со која станал
едносуштен со нас. Монофизитите, заради нивното погрешно учење, направиле раскол
во Црквата и останале до денес издвоени од неа (Копти, Етиопјани и Ермени).

Петтиот Вселенски собор го свикал цар Јустинијан, 553 година, во Цариград, за

на него уште еднаш да биде потврдено учењето на Црквата за Господ Христос како
воплотен Син Божји. Во одлуките на Соборот се говори за Исус Христос како за една
Личност со две природи, тако што природата на Логосот не се претворила во
природата на телото, ниту природата на телото се претворила во природата на Логосот,

11
по соединувањето што настанало со Воплотувањето. Цар Јустинијан ја напишал
познатата литургиска химна „Еднороден Сину” која зборува за Синот Божји кој се
воплотил, бил распнат на Крст и ја победил смртта, останувајќи Еден од Света Троица.

Шестиот Вселенски собор е одржан во Цариград, при крајот на 680 г. и

почетокот на 681 г. Повод за овој собор биле монотелитската ерес (грч.една волја) и
моноенергитската ерес (грч.една енергија). Застапниците на овие учења погрешно
сметале дека Господ Христос имал една волја и една енергија. Наспроти нив, св.
Максим Исповедник говорел дека во Христа постојат две природи и според тоа, две
природни волји и енергии: божествена и човечка. Овие две волји и енергии се во
меѓусебно општење и проникнување, а едната Личност на Христос Богочовекот ги
придвижува Своите природни волји и енергии и дејствува во нив.

Седмиот Вселенски собор се состанал во Никеја, 787 година, а како повод ја

имал иконоборечката ерес. Иконоборците биле против почитувањето на светите икони
во Црквата, тврдејќи дека тоа е грев на идолатрија (идолопоклонство). Бранителите на
светите икони; св. Јован Дамаскин и св. Теодор Студит истакнувале дека почитувањето
на иконите е можно и правилно, зашто Синот Божји примил човечко тело (Логосот
стана тело – Јн. 1, 14) и затоа, како воплотен Бог може и да биде насликан. Оние што ги
отфрлале иконите го отфрлале и Христовото Воплотување и го сметале за привид и
фантазија. Светите икони треба да ги почитуваме и да им се поклонуваме, но да не ги
обожуваме. Поклонувајќи се на Пресвета Богородица, на светителите кои се
претставени на иконите, се поклонуваме на Прволикот – Господ Христос кој е
основата на секој лик што е насликан на икона. Секој светител е повторен Христос кој
и со ликот потсетува на Господа Христа. Затоа, поклонувајќи се на светителите, се
поклонуваме на самиот Господ Христос, кому тие му служеле и кого со својот живот
го прославиле.

Соборите – израз на богооткриената Вистина

Црквата на сите Вселенски и помесни собори, користејќи го богатото

наследство на верата кое е забележено во Светото Писмо и е посведочено во соборното
искуство на Светите Отци, вложила огромни напори да ја изрази богооткриената
вистина, одолевајќи им на сите бранови на еретичките учења. Во таа смисла,
соборските одлуки претставуваат неисцрпен и незаменлив извор на верата и сигурен
патоказ во соочувањето на Црквата со сите подоцни погрешни учења низ историјата.

12
ЗАКЛУЧОК
Христијанство — монотеистичка религија заснована врз животот, учењата и
делата на Исус Христос, според раскажувањата во Новиот Завет.

Со 2,5 милијарди верници, христијанството е најраспространетата религија. По

потеклото, таа е сродна со јудаизмот, со кој дели религиозни текстови и својата рана
историја; поточно, заеднички за двете религии се Хебрејската Библија, која во
христијански контекст е позната како Стар Завет (видете Јудо-христијански).
Христијанството се смета за аврамска религија, заедно со јудаизмот и исламот.

Во светото христијанско писмо, поимот „христијански“, а така и

„христијанство“ најпрвин се посведочило во Дела 11:26: „Цела година се среќавале во
црквата и учеле многу луѓе. И кај Антиох учениците на Исус биле наречени
христијани“.

Вселенските собори во историјата претставувале собранија на епископите од

целата вселена на кои се изразувало единството на Црквата, правата вера и
вистинитото знаење за Бога.

КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА
Ellegard, Alvar (1999). Jesus One Hundred Years Before Christ.

13
Burton Mack (2001) The Christian Myth: Origins, Logic, and Legacy. Social formation of
myth making.
Vermes, Geza and Martin D. Goodman, eds. The Essenes according to the Classical Sources.
Sheffield: Oxford Centre for Postgraduate Hebrew Studies and JSOT Press, 1989.

14