Professional Documents
Culture Documents
Hộp Số Thư NG PDF
Hộp Số Thư NG PDF
HỘP SỐ Ô TÔ
Muïc tieâu:
Sau khi hoïc xong chöông naøy caùc sinh vieân coù khaû naêng:
1. Trình baøy ñöôïc coâng duïng, yeâu caàu vaø phaân loaïi hoäp soá.
2. Veõ ñöôïc sô ñoà ñoäng hoïc vaø neâu ñöôïc nguyeân lyù laøm vieäc cuûa caùc loaïi hoäp soá.
3. Trình baøy ñöôïc trình töï tính toaùn hoäp soá coù caáp.
4. Xaùc ñònh ñöôïc caùc tæ soá truyeàn cuûa hoäp soá.
5. Tính ñöôïc caùc thoâng soá hình hoïc cuûa baùnh raêng hoäp soá.
6. Trình baøy ñöôïc caáu taïo vaø nguyeân lyù laøm vieäc cuûa boä ñoàng toác.
1
MỤC LỤC
2
A – KẾT CẤU HỘP SỐ CHÍNH Ô TÔ
2. Yêu cầu
Yêu cầu chung đối với hộp số: làm việc có độ tin cậy cao; đơn giản trong bảo dưỡng; kích
thước và kết cấu nhỏ gọn; giá thành hạ.
Với chức năng là hộp số ô tô:
Coù daõy tyû soá truyeàn phuø hôïp nhaèm naâng cao tính naêng ñoäng löïc hoïc vaø tính naêng
kinh teá cuûa oâ toâ.
Phaûi coù hieäu suaát truyeàn löïc cao, khoâng coù tieáng oàn khi laøm vieäc, sang soá nheï
nhaøng, khoâng sinh ra löïc va ñaäp ôû caùc baùnh raêng khi gaøi soá.
Phaûi coù keát caáu goïn beàn chaéc, deã ñieàu khieån, deã baûo döôõng hoaëc kieåm tra vaø söûa
chöõa khi coù hö hoûng.
Có khả năng trich công suất để dùng cho các thiết bị khác lắp trên ô tô.
3. Phân loại
3
Tùy theo đặc tính sử dụng của từng loại ô tô, có thể được trang bị các loại hộp số sau:
+ Hộp số chính;
+ Hộp số phụ;
+ Hộp số phân phối.
Theo cách bố trí hộp số chính thì gồm: hộp số ngang (đi cùng với hệ thống truyền lực dạng
FF) và hộp số dọc (đi cùng với hệ thống truyền lực dạng FR).
Theo phöông phaùp thay ñoåi tyû soá truyeàn, hoäp soá ñöôïc chia thaønh: hoäp soá coù caáp vaø hoäp soá
voâ caáp.
3.1. Hoäp soá coù caáp ñöôïc chia theo
* Sô ñoà ñoäng hoïc goàm coù:
+ Loaïi coù truïc coá ñònh (hoäp soá hai truïc, hoäp soá ba truïc…).
+ Loaïi coù truïc khoâng coá ñònh (hoäp soá haønh tinh moät caáp, hai caáp…).
* Daõy soá truyeàn goàm coù:
+ Moät daõy tyû soá truyeàn (3 soá, 4 soá, 5 soá…).
+ Hai daõy tyû soá truyeàn.
* Phöông phaùp sang soá goàm coù:
+ Hoäp soá ñieàu khieån baèng tay.
+ Hoäp soá töï ñoäng.
* Theo phương pháp điều khiển:
+ Hộp số điều khiển tự động;
+ Hộp số điều khiển bán tự động;
+ Hộp số điều khiển cưỡng bức;
+ Hộp số điều khiển trực tiếp và điều khiển gián tiếp.
3.2. Hoäp soá voâ caáp gồm:
+ Hoäp soá thuûy löïc (hoäp soá thuûy tónh, hoäp soá thuûy ñoäng).
+ Hoäp soá ñieän.
+ Hoäp soá ma saùt.
4
Hình 1 – Kết cấu chung của hộp số cơ khí
1 – Trục bánh răng bán trục của vi sai; 2 – Cácte ly hợp; 3 – Trục sơ cấp; 4 – Áo bọc bảo vệ bụi; 5
– Cơ cấu ngắt đường truyền; 6 – Đầu cấm dẫn động ngắt ly hợp; 7 – Giá ở miếng đệm dây dẫn; 8 –
Tay treo vỏ dây cáp truyền động ngắt ly hợp; 9 – Nắp phía sau; 10 - Ống nối ống thông gió; 11 – Lỗ
đặt cảm biến vận tốc ô tô; 12 - Vỏ bọc khớp nối bên trong của truyền động bánh xe bên trái; 13 –
Công tắc đèn chạy lùi; 14 – Vỏ hộp số; 15 – Nút lỗ châm dầu
5
Hình 3 – Kết cấu hộp số ma sát 6 số của Audi
6
Hình – Kết cấu bên trong của hộp số ngang và hộp số dọc
Hộp số dọc: Đối với hộp số dọc, trục sơ cấp và trục thứ cấp được bố trí trên cùng một
đường tâm và bánh răng đảo chiều liên kết trục sơ cấp và trục thứ cấp để truyền công suất.
7
* Sự cần thiết phải sang số:
Đồ thị trên trình bày các đường cong tính năng truyền động chỉ rõ mối quan hệ giữa lực
truyền động và tốc độ của xe từ số 1 đến số 6.
Các đường cong tính năng truyền động: Nói một cách lý tưởng, đường biểu diễn lực truyền
động của động cơ cần phải thay đổi liên tục như đường cong A ở đồ thị này. Tuy nhiên, lực truyền
động thực tế của hộp số loại thông thường không thay đổi liên tục từ số 1 đến số 6.
Do đó, lực truyền động của động cơ sẽ có hiệu quả khi thu hẹp khu vực gạch chéo trong đồ
thị để gần với đường cong này.
Có thể phỏng đoán rằng, lực truyền động sẽ đến gần đường cong lý tưởng A khi tăng số
lượng các số truyền lên. Tuy nhiên, thiết kế của hộp số như vậy sẽ trở nên phức tạp và làm cho việc
điều khiển hộp số của người lái cũng phức tạp. Vì vậy, số lượng các số truyền là từ 4 đến 6. Số
truyền 5 được sử dụng nhiều nhất.
(1) Khởi hành: Khi xe khởi hành, cần có công suất lớn, nên người ta sử dụng số truyền 1 có
lực truyền động lớn nhất.
(2) Xe chạy: Sau khi khởi hành, người ta dùng số 2 và số 3 để tăng tốc độ của xe. Dùng các
số truyền này vì chúng có giới hạn tốc độ cao hơn số 1và cần không nhiều lực truyền
động.
(3) Xe chạy ở tốc độ cao: Khi xe chạy ở tốc độ cao, người ta dùng số 4, 5, và 6 để tiếp tục
tăng tốc độ của xe. Việc sử dụng các số truyền với lực truyền động nhỏ và hạ thấp tốc độ
của động cơ sẽ giảm mức tiêu thụ nhiên liệu.
(4) Chạy lùi: Khi sử dụng số lùi, bánh răng trung gian số lùi được nối với khớp, bánh răng số
lùi sẽ đổi chiều và xe sẽ chạy lùi.
8
* Khái niệm về truyền động bánh răng:
Để truyền chuyển động và làm thay đổi mômen xoắn từ trục khuỷu động cơ đến các bánh xe
dẫn động, thông thường trên ô tô được truyền qua các bánh răng của hộp số, được gọi là truyền động
bánh răng.
Tốc độ quay của hai bánh răng khớp răng với nhau tùy thuộc vào số răng hay đường kính của
mỗi bánh răng đó. Ví dụ, bánh răng A dẫn động bánh răng B cùng đường kính, A và B sẽ quay cùng
một số vòng bằng nhau.
Nếu bánh răng A có 12 răng, bánh răng B có 24 răng, bánh răng A phải quay 2 vòng để dẫn
động bánh răng B quay 1 vòng. Ta nói tỉ số truyền động 2:1.
9
Hình 6 – Hai bánh răng A và B có đường kính Hình 7 – Bánh răng A bé dẫn động bánh răng B
bằng nhau, khớp răng với nhau sẽ quay cùng lớn (bánh răng A quay nhanh, bánh răng B quay
vận tốc chậm)
a) b)
Hình 8 – Tỉ số truyền
a) Một cặp bánh răng; b) Hai cặp bánh răng
Vỏ hộp số làm nhiệm vụ che kín, ngoài ra còn có tác dụng lắp đặt các bộ phận của hộp số và
chứa dầubôi trơn.
11
2.3. Trục trung gian
12
Hình 14 – Cơ cấu sang số
1 – Cần sang số; 2 – Nắp hộp số; 3, 9 – Cáp sang số; 4, 5 – Lò xo và đạn đhhh vị; 6, 7 - Ống trượt;
8 – Chốt hãm; 10 – Khớp gạt số; 11 – Khớp hình cầu và chốt giữ cần số
13
Các cơ cấu vận hành:
a) Loại điều khiển từ xa
Loại này liên kết cần chuyển số với hộp số bằng cáp hoặc các thanh nối,…
Người ta dùng loại này ở các xe FF, và có đặc điểm là gây ra ít rung động và tiếng ồn, và có
thể dễ dàng thiết kế vị trí của cần chuyển số.
Loại này lắp cần chuyển số trực tiếp trên hộp số. Người ta dùng loại này ở các xe FR vì các
thao tác chuyển số nhanh và dễ xử lý.
14
Hình 15 – Cơ cấu điều khiển hộp số
1 - Ống lót (moay ơ); 2 – Chốt định vị tay gạt; 3 – Cần tay gạt sang số; 4 – Tay cầm của cần tay
gạt; 5 – Vỏ hộp của cơ cấu điều khiển hộp số
b) Cấu tạo:
15
Hình 16 – Kết cấu bộ động tốc
Cấu tạo của bộ đồng tốc gồm: Vòng răng 7 của ống trượt được lồng vào trục thứ cấp bằng
các rãnh then hoa. Số răng của vòng răng này không liên tiếp nhau mà bị ngắt quãng bởi ba lỗ
khuyết để lắp với nêm 2. Hai đầu của ống trượt có lắp vòng đồng tốc 8, trên vòng này cũng có ba
rãnh khuyết. Vỏ điều khiển (ống nối) 6 lắp lồng vào ống trượt lò xo 5 và bi hãm nằm trong các lỗ
khuyết của vỏ điều khiển để giữ cho bộ đồng tốc luôn luôn nằm ở vị trí trung gian.
17
c) Hoạt động:
Khi chưa gài số, nhờ lực đẩy của lò xo 5 ấn hòn bi 4 tỳ vào vỏ điều khiển 6 giữ cho bộ đồng
tốc luôn luôn nằm ở vị trí trung gian. Khi gài số, dưới tác dụng của tay người lái, cần gạt 3 sẽ đẩy vỏ
điều khiển 6 về phía trái hoặc phải. Lúc này, vỏ điều khiển 6 kéo nêm 2 cùng dịch chuyển. Nêm 2
đẩy các vòng đồng tốc 8 theo hướng dịch chuyển của vỏ điều khiển 6 làm cho mặt con của vòng
đồng tốc 8 tỳ vào mặt côn của bánh răng 1 hoặc 9. Do ma sát sinh ra giữa hai mặt con làm cho tốc độ
quay của vỏ điều khiển 6 và bánh răng bằng nhau. Lúc đó người lái tiếp tục đẩy cần gạt vỏ điều
khiền 6 di chuyển tiếp sang phải hoặc trái để các bánh răng ăn khớp với nhau. Do sự đồng đều tốc độ
góc của các bánh răng nên khi ăn khớp rất êm.
18
Hình 21 – Sơ đồ động học hộp số 2 trục 3 số tiến 1 số
19
3.2. Hộp số ba trục (3 số tiến, 1 số lùi)
a) Cấu tạo
b) Sơ đồ động học và nguyên lý làm việc
20
c) Những điều lưu ý
21
c) Những điều lưu ý
22
3.4. Hộp số ba trục (5 số tiến, 1 số lùi, tỷ số truyền tăng)
a) Cấu tạo
b) Sơ đồ động học và nguyên lý làm việc
23
c) Những điều lưu ý
24
Hình 26 – Sơ đồ động học hộp số phụ 3 cấp
25
B – TÍNH TOÁN VÀ THIẾT KẾ HỘP SỐ
26
Neáu hoäp soá coù 3 caáp vôùi soá III laø soá truyeàn thaúng thì :
ih3 =1 ; ih2 = i h1
Neáu hoäp soá coù 4 caáp vôùi soá IV laø soá truyeàn thaúng thì :
ih4 = 1 ; i h 3 3 i h1 ; i h2 3 i 2 h1
Neáu hoäp soá coù 5 caáp vôùi soá V laø soá truyeàn thaúng thì :
2 4 3
ih5 = 1 ; ih4 = 4 i h1 ; ih3 = 4 i h1 ; ih2 = i h1
Neáu hoäp soá coù 5 caáp vôùi soá V laø soá truyeàn taêng vaø soá IV laø soá truyeàn thaúng thì:
1 3 2
ih5 = ; ih4 = 1 ; ih3 = 3 i h1 ; ih3 = i h1
3 i hi
Soá truyeàn cao nhaát cuûa hoäp soá neân laøm soá truyeàn thaúng hay soá truyeàn taêng laø tuøy thuoäc vaøo
thôøi gian söû duïng. Neân choïn soá truyeàn laøm vieäc nhieàu nhaát ñeå laøm soá truyeàn thaúng ñeå giaûm
tieâu hao khi truyeàn löïc vaø taêng tuoåi thoï cuûa hoäp soá.
2. Tính toaùn caùc thoâng soá hình hoïc cuûa baùnh raêng hoäp soá
2.1. Choïn khoaûng caùch giöõa caùc truïc cuûa caùc baùnh raêng
Khoaûng caùch A giöõa caùc truïc ñöôïc choïn theo coâng thöùc kinh nghieäm sau:
ÔÛ ñaây:
Memax - Moâmen xoaén cöïc ñaïi cuûa ñoäng cô (Nm)
C - Heä soá kinh nghieäm:
Ñoái vôùi xe du lòch : C = 1316
Ñoái vôùi xe taûi : C =1719
Ñoái vôùi xe duøng ñoäng cô diezel: C =2021
m = (0,0320,040).A (4.4)
Hoaëc coù theå söû duïng ñoà thò kinh nghieäm nhö ôû hình 4.3.
27
a
m[mm]
b
M [kN.m]
Hình 27 - Ñoà thò ñeå choïn moâñuyn phaùp tuyeán cuûa baùnh raêng
a - Duøng cho baùnh raêng coù raêng thaúng; b - Duøng cho baùnh raêng coù raêng xieân
ÔÛ ñaây:
m - Moâñuyn phaùp tuyeán.
M - Moâmen xoaén ñöôïc tính:
M= Memax.ih1.0,96
Z1
Z2
Z i
Z' 1
Z' 2
Z' i
Hình 28 - Sô ñoà tính toaùn soá raêng cuûa baùnh raêng hoäp soá 2 truïc
ÔÛ hoäp soá hai truïc coù theå xaùc ñònh khoaûng caùch A theo coâng thöùc sau:
m (z z1) m 2 (z 2 z 2 ) m (z z i )
A= 1 1 .... i i (4.5)
2 cos β1 2 cos β 2 2 cos β i
z
Sau ñoù thay: ih1= 1
z1
z
ih2= 2
z2
28
…………………….
z
ihi= i
zi
vaøo bieåu thöùc tính A, chuùng ta nhaän ñöôïc coâng thöùc toång quaùt ñeå xaùc ñònh zi vaø zi/:
2Acosβ i
zi = (4.6)
m i (1 i hi )
zi = zi .ihi (4.7)
ÔÛ ñaây:
z1,z2, … zi – Soá raêng cuûa caùc baùnh raêng ôû truïc sô caáp.
z1 , z 2 … z i – Soá raêng cuûa caùc baùnh raêng ôû truïc thöù caáp.
A – Khoaûng caùch giöõa 2 truïc.
i – Goùc nghieâng cuûa caëp baùnh raêng thöù i.
mi – Moâñuyn phaùp tuyeán cuûa caëp baùnh raêng thöù i.
A A
Zi
Z1 Z2
Z'a
Hình 29 - Sô ñoà tính toaùn soá raêng cuûa baùnh raêng hoäp soá 3 truïc
1 - Truïc sô caáp.
2 - Truïc trung gian.
3 - Truïc thöù caáp.
A- Khoaûng caùch giöõa caùc truïc.
za , z a – Soá raêng cuûa caëp baùnh raêng luoân aên khôùp.
z1, z2,…, zi – Soá raêng cuûa caùc baùnh raêng treân truïc trung gian.
z1 , z 2 ,…, z i – Soá raêng cuûa caùc baùnh raêng treân truïc thöù caáp.
29
Soá raêng z a cuûa baùnh raêng bò ñoäng ôû caëp baùnh raêng luoân aên khôùp seõ ñöôïc xaùc ñònh:
z a = za. ia
Tyû soá truyeàn cuûa caùc caëp baùnh raêng ñöôïc gaøi igi seõ laø:
i hi
igi=
ia
Soá raêng cuûa caùc baùnh raêng treân truïc trung gian vaø thöù caáp ñöôïc xaùc ñònh:
2 A cos β i
zi = (4.10)
m i (1 i gi )
zi = zi .igi (4.11)
Trong ñoù: zi – Soá raêng cuûa baùnh raêng thöù i treân truïc trung gian.
z i – Soá raêng cuûa baùnh raêng thöù i treân truïc thöù caáp.
i – Goùc nghieâng cuûa raêng cuûa caëp baùnh raêng thöù i.
mi – Moâñuyn phaùp tuyeán cuûa caëp baùnh raêng thöù i.
2.4.1. Giai ñoaïn dòch chuyeån töï do (luùc maët coân cuûa oáng loàng 7 chöa tieáp xuùc vôùi maët
coân cuûa baùnh raêng 4):
Vì voøng gaït 6 lieân keát cöùng vôùi oáng raêng 3 vaø oáng naøy laïi lieân keát ñaøn hoài vôùi oáng loàng 7,
cho neân khi gaït 6 veà phía baùnh raêng 4, caû khoái chi tieát 6-2-3-5-7 ñeàu dòch chuyeån. Khi hai maët
coân tieáp xuùc vôùi nhau thì taïm thôøi döøng laïi vaø baét ñaàu giai ñoaïn hai.
30
3 – Vaän toác goùc cuûa oáng raêng.
m – Vaän toác goùc cuûa truïc.
ic – Tæ soá truyeàn soá cao.
Trong khi ñoù baùnh raêng 4 luoân luoân aên khôùp vôùi baùnh raêng cuûa truïc trung gian vaø bôûi vaäy:
m
4 =
it
4 – Vaän toác goùc cuûa baùnh raêng 4.
it – Tæ soá truyeàn soá thaáp.
B
Q
1
Q
2
P
Hình 31 - Sô ñoà chòu löïc cuûa caùc chi tieát 2,4,7
Löïc ma saùt seõ caân baèng vôùi löïc voøng P taùc duïng töông hoã giöõa chi tieát 7 vaø 2 theo ñieàu kieän
sau:
31
.N.r
P.r1 = .N.r P=
r1
Trong ñoù:
– Heä soá ma saùt
r, r1 – Baùn kính ñieåm ñaët löïc.
32
CÂU HỎI ÔN TẬP
1. Nêu công dụng, yêu cầu và phân loại hộp số chính dùng trên ô tô?
2. Nêu công dụng, yêu cầu và phân loại hộp số phụ dùng trên ô tô. Sơ đồ động học và
nguyên lý hoạt động của hộp số phụ?
3. Hãy trình bày cấu tạo chung của hộp số chính dùng trên ô tô và công dụng của từng
cụm chi tiết chính của hộp số?
4. Hãy trình bày cấu tạo, sơ đồ động học và nguyên lý hoạt động của bộ đồng tốc?
5. Hãy trình bày cấu tạo, sơ đồ động học và nguyên lý hoạt động của hộp số hai trục 3
số tiến, 1 số lùi?
6. Hãy trình bày cấu tạo, sơ đồ động học và nguyên lý hoạt động của hộp số ba trục 3
số tiến, 1 số lùi?
7. Hãy trình bày cấu tạo, sơ đồ động học và nguyên lý hoạt động của hộp số ba trục 4 số
tiến, 1 số lùi?
8. Hãy trình bày cấu tạo, sơ đồ động học và nguyên lý hoạt động của hộp số ba trục 5 số
tiến, 1 số lùi?
9. Hãy trình bày các kiểu điều khiển hộp số?
10. Hãy trình bày các thông số kỹ thuật của hộp số?
33