79

BÖLÜM 5

5. DÜŞEY KURP(GRADYENT) HESAPLARI

Düşey kurplar ya parabol olarak ya da daire yayı olarak uygulanırlar. Daha çok karesel paraboller
kullanılır. Düşey kurplarda kullanılan parabolün denklemi;

x2
y=±
2H

şeklindedir. H, parabolün tepe noktasındaki eğrilik yarıçapıdır.

Şekil. 80

Parabolik düşey kurp boyunca bütün uzunluklar yatay olarak ve meyil üzerindeki noktadan düşey
kurba olan uzaklıklarda düşey olarak ölçülür. Bu kabulden dolayı meydana gelecek hata, düşey
doğrular arasındaki açılması çok az olması nedeniyle çok küçüktür ve ihmal edilebilir. Uygulamada
aksi söylenmediği sürece düşey kurplar simetriktir ve teğet uzunlukları birbirine eşittir.

X2
Tekne kurb için y=+ (1)
2H

X2
Tepe kurb için y=- (2)
2H

eşitlikleri kullanılmaktadır.

Şekil. 81
 80

Şekilde görüldüğü gibi S1, S2 eğimleri farklıdır. Dönüş noktası S kurp üzerindeki en yüksek ve en alçak
noktadır. Bu noktalarda eğriye çizilen teğet yataydır. Yani eğim sıfırdır. Bu tanıma göre düşey kurpları
işaret değiştirmeyen kurpta dönüş noktası yoktur.

X2 x Xa Xb
y= y' = y' = y' =
2H H H H

Xa S
y 'a = = 1
H 100
HS1
Xa =
100
En yüksek ya da en çukur noktaların yeri
HS 2
Yb =
100
Yb S 2
xb = =
H 100

Teğetler arasındaki uzaklık

Hm
L= , m = S1 + S 2
100

K noktasının durumunun tespiti:

K(y, x) olsun. K dan geçen ve eğimi S1 olan doğrunun denklemi

y − ya
= y 'a y = y 'a ( x − x a ) + y a
x − xa

y − yb
= y 'b y = y 'b ( x − x b ) + y b
x − xb

x2 x a2 x 2b
y= ya = yb =
2H 2H 2H
değerleri yerine konulursa
x xb
y 'a = a y 'b =
H H

xa x2 x x2
(x − x a ) + a = b (x − x b ) + b
H H H 2H

Bu eşitlik açılıp kısaltmalar yapılırsa,

1
X= (x a + x b )
2

L x a + x b Hm
T=Ta=Tb= = =
2 2 200

T2 T Hm T HmT mT
f= =T = = =
2H 2H 200 2H 400H 400
 81

mT
f=
400

Hm 2 1 H2m2 1 Hm 2
f =( ) = =
200 2H 40000 2H 80000
Hm 2
f=
80000

S noktasındaki koordinat sistemini A noktasına kaydıralım.

x2
y=
2H (X + x a ) 2
y=Y+ya Y + ya =
x a2 2H
y=
2H

x=X+xa

X 2 + 2Xx a + x a2 X2 X
Y= − ya = +X a
2H 2H H

Bir düşey kurpta tekne ve tepe durumunda genel eşitlikler aşağıdaki gibidir.

S1 X 2 (3)
Y=X + Tekne Durumu için
100 2H
S1 X 2 (4)
Y=X − Tepe Durumu için
100 2H

Düşey kurbun diğer elemanları

H S1 + S
T =
2
(5)
2 100

HS1 HS 2 (6)
Xa = , Xb =
100 100

T2
f =
2H (7)

eşitliklerinden elde edilmektedir.

Örnek:
B
Aliyman A Aliyman
M S

S1=-%4 S2= %3

K
Şekil 82.
 82

Parabolik düşey kurpta H=2500 m

K noktasının piketajı 370,80 m

K noktasının yüksekliği 120,34 m

olarak verildiğine göre

a- Düşey kurbun asal elemanlarını

b- 20 m de bir aplikasyon değerlerini bulunuz.

Çözüm:

H S1 + S 2 2500 4 + 3
T= = = 87.50 m
2 100 2 100
HS1 2500 4
Xa = = = 100 m
100 100

A nın piketajı: 370,80- 87,5 = 283,30 m

HS 2 2500. 3
Xb = = = 75 m
100 100
X a + X b = 100 + 75 = 175 m = 2T

B nin piketajı: 370,80 +87,5 = 458,30 m

Dönüş noktası piketajı: 283,30+100=383,30 m

458,30-75 =383.30 m

T2 87.5 2
f = = = 1,53 m
2 H 2500 2

A nın kotu: 120,34+ 87,5*0.04 = 123,84 m

B nin kotu: 120,34+ 87,5*0.03 = 122,965 m
M nin kotu: 120,34+ f = 121,870 m

Nokta X S X2 Kot (Hi) =Ha+y

Y= X+
100 2H
(A) 283,30 0 0 123.840
300 16.70 -0.61 123.230
320 36.70 -1.20 122.640
340 56.70 -1.63 122.210
360 76.70 -1.89 121.950
(M) 370.80 87.50 -1.97 121.870
380 96.70 78.30 -2.00 -1.12 121.840
(S) 383.30 100 75.00 -2.00 -1.125 121.840
400 116.70 58.30 -1.94 -1.07 121.900
420 136.70 38.30 -1.73 -0.86 122.110
440 156.00 18.30 -1.36 -0.48 122.480
(B) 458,30 175 0 -0.875 0 122.965
 83

Tekne ve tepelerin proje hızına bağlı min. yarıçapları

V (km/s) Hmin (m) Hmin (m) Açıklama

Tepe Tekne
40 500 400 Yalnız yan yollar için
50 1000 800 Yalnız ana yollar için
60 2500 1500
70 3500 2000
80 5000 3000
100 10000 5000

İmar planı uygulama kılavuzlarında düşey kurp hesapları için bazı sınırlamalar vardır.

Yol cinsi Boyuna eğim

Normal En çok
Ana trafik ve trafik caddeleri %5 %7
Ana caddeler %6 %10
Yollar %8 %12