1

‫فهرست‬
‫ه‬ ‫عنوانون‬ ‫ماره‬ ‫ش‬
‫مخ ګڼه‬
‫سريزه ‪‌...................................................................................................................‬ج‬ ‫‪.1‬‬
‫دحشراتوپه وړاندې دځنګلونوساتنه‪1.................................................................................‬‬ ‫‪.2‬‬
‫دحشراتوپه واسطه دتخريب پيژندنه اوارزيابي‪2..................................................................‬‬ ‫‪.3‬‬
‫وقايوي مقياسونه‪3.......................................................................................................‬‬ ‫‪.4‬‬
‫‪ .1‬سلويکلچري کنترول‪3............................................................................................‬‬ ‫‪.5‬‬
‫بيولوژيکي کنترول‪6..........................................................................................‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫‪.6‬‬
‫‪ .3‬ميخانيکي کنترول ‪8...............................................................................................‬‬ ‫‪.7‬‬
‫‪ .4‬کيمياويکنترول‪8...................................................................................................‬‬ ‫‪.8‬‬
‫دځنګليونوځينېعامېحشرېاوددېحشراتودکنترولطريقې‪9.........................................................‬‬ ‫‪.9‬‬
‫دځنګلدمهموونوافات‪9...................................................................................................‬‬ ‫‪.10‬‬
‫دنودوسوريکوونکي‪14................................................................................................:‬‬ ‫‪.11‬‬
‫‪15...................................................................................................Bombex ceiba‬‬ ‫‪.12‬‬
‫‪( Bark borer‬دپوستکيسوریکوونکی)‪16.........................................................................‬‬ ‫‪.13‬‬
‫دکمبيماولرګيسوريکوونکي‪16........................................................................................‬‬ ‫‪.14‬‬
‫پهنرسرۍکېافات‪17....................................................................................................‬‬ ‫‪.15‬‬
‫نتيجهګيري‪22............................................................................................................‬‬ ‫‪.16‬‬
‫سپارښتنې ‪23.............................................................................................................‬‬ ‫‪.17‬‬
‫مأخذونه‪23................................................................................................................‬‬ ‫‪.18‬‬

‫‪2‬‬
 ‫سريزه‬
‫څرنګه چې افغانستان يو کرنيز هيواددی چې د هي واد ملي اقتص اد ت ر ډي ره بري ده د ک رنې پ ه‬
‫سکتور باندې والړ دی چې له کبله يې مونږ ه ر ک ال ډي ر ش مير زراع تي محص والت د خپ ل‬
‫هيواد څخه نورو ملکونو ته صادروو او په بدل کې يې نور اړين مواد خپل هيوادت ه واردوو ‪ .‬د‬
‫کرنې په سکتور کې ګڼ شمير عوامل شتون لري چې هر کال ډير شمير کرن يز محص والت ل ه‬
‫منځه وړي چې له کبله يې د هيواد اقتصاد ته مالي زيانونه اوړي ‪ .‬يو هم له دې فکتورونو څخه‬
‫حشرات دي چې په کرن يز او ځنګلي محص والتو بان دې يرغ ل ک وي او ل ه ه ره اړخ ه يې ت ر‬
‫ګواښ الندې راولي چې هم د کمي او هم د کيفي ضايعاتو المل کېږي‪ .‬حشرات د ژون د دوران‬
‫ل ري چې پ ه ه ره مرحل ه کې ځ انګړي زيانون ه رس وي‪.‬ددحش راتوکنټرول لپ اره س يلوکلچري‬
‫کنټرول‪ ،‬بيولوژيکی کنټرول ميخانيکی کنټرول او کيمياوي کنټرول څخ ه اس تفاده ک ېږي‪ ،‬چې‬
‫له کبله يې کرنيز متخصصين د دغو افتونو سره مبارزه ک وي ت ر څ و دغ ه افت پ ه داس ې ډول‬
‫کنترول کړي چې نه چاپيريال او نه هم کرنې ته زيان ورسوي خو بيا هم د کافي امکان اتو د ن ه‬
‫شتون له کبله نشي کيدای چې دغ ه س تونزې ل ه منځ ه يوس ي‪ .‬څرنګ ه چې حش رات د کرن يزو‬
‫محصوالتو برسيره ځنګلي محصوالتو ته هم د پام وړ زي ان رس وي ن و م ا هم وغوښ تل چې د‬
‫حشراتو پر وړاندې د ځنګل ساتني موضوع د خپل سيمينار لپاره وټاکم چې د سمينار په ت رتيب‬
‫او ارايه کولو کې راسره الرښود استاد نه هېرېدونکي هلې ځلې تر سره کړي چې د دې زي ار‬
‫څخه يې ډيره مننه کوم او په راتلونکي کې د خدای (ج) له درب ار څخ ه ورت ه د اوږد عم ر لپ ه‬
‫کوم‪.‬‬
‫مننه‬
‫عبدالخالق (سعادت)‬
‫د ځنګالتو څانګې د څلورم کال محصل‬

‫‪3‬‬
 ‫د حشراتو په وړاندې دځنګلونوساتنه‬
‫حش رات د ځنګ ل د تخ ريب کوونک و څخ ه ي و دي‪ .‬د‬
‫حشراتو تخريب د نباتاتو د ژوند کوم خاص ې م رحلې‬
‫پورې نشي محدود کېدلي يعنې د تخم دتيغوهنې څخه‬
‫تر حاصل ورکړې پورې پ ه ټول و پړاوون و کې خپ ل‬
‫زيانونه نباتاتو ت ه غورځ ولي ش ي‪ .‬ح تی د تخمون و د‬
‫جمع کولو څخه دمخ ه هم ک ولی ش ي چې پ ه تخمون و‬
‫باندې يرغل وکړي‬

‫لکه سپږۍ‪ beetle ،‬او شوپرک‪ .‬د دغ و حش راتو پ ه‬

‫وس يله د تخمون و د زيرم ه کول و پ ه اوږدو کې هم‬
‫شکل‪ :‬د حشراتو پر وړاندې د ځنګل ساتنه‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫تخريب تر س ره ک ېږي‪.‬ح تی پ ه نرس ريګانو کې‪ ،‬ب زغلي او انتق ال ش وي ني الګي کي دای ش ي چې د پ اڼو‬
‫خوړونکو په واسطه تر بريد الندې راشي لک ه پ اڼې خ وړونکي جينجي او چمچ ارانو پ ه وس يله ي ا رېښ ې‬
‫خوړونکي حشرات لکه ‪ Cockchafers‬په وسيله‪ .‬پاڼې خوړونکي او شيره زبېښونکي حش رات پ ه طبعي‬
‫سيمو کې د خپل خوړو د ترالسه کولو په وسيله په بانديني محيط کې په نباتاتو باندې تغذي ه ک وي‪ .‬ح تی ت ر‬
‫هغې پورې چې بزغلي د بوټې شکل يعنې د ‪ Pole‬مرحلې ته هم داخل شي يرغ ل پ رې ک وي او د پورت نيو‬
‫برخو د لوڅونې‪ ،‬د پوستکي سوري کول‪ ،‬کمبيم حشرات او شيره زبېښونکي حشرات په دغو نباتاتو باندې‬
‫حمله کوي‪ .‬کله چې ونې خپل د پخوالي مرحلې ته داخل شي‪ .‬دوی د حش راتو پ ر وړان دې ال حساس ېږي‪.‬‬
‫په پايله کې کله چې ونې مړې شي او الندې پرېوځي نو د بېالبېل لرګي يې خوړونکي حشراتو په وس يله‬
‫تر بري د الن دې راځي او ل رګي تخريب وي لک ه د پوس تکي حش رې‪Longicorn beetles, shot hole ،‬‬
‫‪ .bettle powder post beetles and termites‬دغه حشرې نه يواځې په مستقيم ډول لرګي ته زي ان‬
‫رسوي بلکې نورې حشرې چې لرګي ورستېدنه رامنځته کوي هم نبات ته ورپ ېژني‪.‬د حش راتو حملې پ ه‬
‫زيرمه ځاي کې هم تر سره کېږي او خپل فعاليتونه تر سره کوي‪ .‬او د استعمال څخه وروسته هم حش رات‬
‫په لرګيو باندي حمله کوي‪ .‬ددغه حشراتو زيان کچه هغه وخت ال ډيرېږي چې تکثر يې چټ ک وي چې پ ه‬
‫پايله کې په يو کال کې د ډير نسلونو په توليدولو سره ډير زيان نباتاتو ت ه اړوي‪ .‬ن و ځک ه ت ر اوس ه پ ورې‬
‫کلي زيان چې د حشراتو پوسيله د نبات تخمونو‪ ،‬بزغليو‪ ،‬والړو ونو‪ ،‬لرګيو او محصوالتو ته رس ېدلی ن ه‬
‫دي تخمين شوي‪.‬‬
‫د حشراتو په واسطه د تخريب پيژندنه او ارزيابي‬
‫د حشراتو پواسطه د زيانونو په وړاندې د ساتنې لپاره اړين دي چې د حشراتو د يرغل ډول معلوم کړو او د‬
‫هغې د زيان کچه و ارزوو ‪ ،‬او دغه کار بايد ډير ژر تر سره شي ځکه که چېرې ځنډ وشي ن و د حش راتو‬
‫نفوس به ډير شي او د زيان سيمه به په ځنګل کې ډېره شي‪ .‬زمونږ پ ه هې واد کې د حش راتو د يرغ ل پ ه‬
‫وړاندې په منظم ډول سروې نه تر سره کېږي‪.‬يواځې په اوسني وخت کې د ځنګل د تحقي ق انس تېتيوت د‬

‫‪1‬‬
‫لرګي سوري کوونکې حشرې د معلومولو يوه ساده سروې تر س ره ک ړې ‪ .‬دا س روې دا ښ کاره ک وي چې‬
‫دغه سوري کوونکې حشره ورځ تر بلې ډيرېږي او ددې امکانات شتون لري چې پ ه س يمه کې پ ه اساس ي‬
‫ډول توافق ت ر الس ه ک ړي‪ .‬د حش راتو د بري د پ ه پايل ه کې د نب ات پورت نۍ ب رخې د بې رنګۍ پ ه واس طه‬
‫لوڅېږي او نرۍ کېږي‪ .‬کېدونکې طريقې عبارت دي له‪:‬‬
‫(الف)‪ :‬په بعضې غربي ملکونو کې د څارنې او ارزيابۍ تخنيکونه په ګواښونکو سيمو کې ک ارول ک ېږی‬
‫چې السته راغلي ارقام د حشراتو د يرغل پر وړاندې د خبردارۍ د کمي ټې لپ اره دکن ترول د ي و مقي اس پ ه‬
‫ډول کارول کېږي‪ .‬تر ټولو عادي ډول پورتنۍ برخې د خپلو سترګو په وسيله ليدل دي‪.‬‬
‫(ب)‪ :‬د هوايي برخو فوټوګرافي تر السه کوي په بېالبېلو مقياسونو باندې بلخصوص د (‪ )CIR‬فلمونو په‬
‫وسيله‪.‬‬
‫(ج)‪ :‬د ډير طيف لرونکي سکنرونو په وسيله‪ .‬دغه سکېنرونه د څيړنې په پړاو کې اس تعمالېږي خ و پ ه‬
‫لومړيو پړاوونو کې د زيان کچه مونږ ته ښکاره کولي شي‪.‬‬
‫د حشراتو د نوعو د شمير څخه هر يو يې د هغې د کنترول کېدونکي فکتورونو د بدلون سره خپل ځان ت ه‬
‫بدلون ورکوي‪ .‬لکه د خواړو شتون‪ ،‬طبعي دښمنان‪ ،‬اقليمي شرايط او داسې نور‪ .‬کله چې د حش راتو ن وعې‬
‫دومره ډيرې شي چې د کوربه نباتاتو په منځ کې غير نورماله مرګ ژوبله رامنځته ش ي ن و پ دې وخت کې‬
‫نوموړې حشره کوربه حشره ګڼ ل ک ېږي‪ .‬دحش راتو د کن ترول پ ه برخ ه کې ت ر ټول و غ وره الره وخ تې‬
‫پېژندنه ده او متخصصينوته راپور ورکول دي تر څ و پ ه وخت س ره سپارښ تنې ت ر س ره ش ي‪ .‬ن و ځک ه‬
‫زمونږ په هې واد کې دا ډي ر اړين دي چې پ ه کلي ش کل پ ه ه رو ‪ ۱۰‬ک الو دوران کې ي وه نمون ه ګ يري‬
‫سروې تر سره شي‪ .‬تر څو د حشراتو د شتون له کبله د پالن مطابق تدابير ونيول شي‪.‬‬
‫وقايوي مقياسونه‬
‫‪ .‬دا هغه وقايوي مقياسونه دي چې د زخمونو مخنيوی کوي‪ .‬په هغ ه ح الت کې چې زخمون ه د حش راتو پ ه‬
‫وسيله رامنځته شوې وي‪ ،‬دا بايد په ياد ولرو چې هېڅ امکان نه ل ري چې داس ې ي و تخني ک وک اروو چې‬
‫ټول افت په بشپړ ډول له منځه ويسي‪ .‬وقايوي مقياسونه د همدې لپاره کارول کېږي تر څو پ ه هغ ه ح الت‬
‫کې چې د حشراتو په وسيله زخمونه رامنځته شوي وي وکارول شي او د حشراتو د زيان مخنيوی وش ي‪ .‬د‬
‫وقايوي مقياسونوموخه داده چې د حشراتو د نوعو شمير دوم ره ټيټ ش ي ت ر څ و د ډي ر زي ان الم ل نش ي‪.‬‬
‫الندې طريقې شتون لري چې د حشراتو ډيرښت تر کنترول الندي راولي‪:‬‬
‫‪ .1‬سلويکلچري کنترول‪:)Silvicultural control(.‬‬
‫دا هغ ه مقياس ونو ت ه راج ع ک ېږي چې د بېالبېل و‬
‫حشراتو نوعې د س لويکلچريعمليو پ ه وس يله تنظيم وي‪.‬‬
‫په بله لهجه داسې ويل کېږي چې يواځې هغه تخنيکونه‬
‫بايد وکارول شي چې يواځې د حشراتو تکثر يا ډېرېدن ه‬
‫کنترولوي‪ .‬دغه عمليې عبارت دي له ‪:‬‬

‫‪2‬‬ ‫شکل‪ :‬سلويکلچري کنټرول ښيې‪.‬‬ ‫‪.2‬‬

‫(الف) د نوعې انتخاب‪ ،‬ب) د کرنيزو نباتاتو ترکيب ج) رنګړي کونه د) د بي ا احي ا ک وونې س احې‬
‫اندازه‪ ،‬هـ) د بيا احيا کوونې طريقه او داسې نور‪.‬‬
‫‪ ‬د نوعې انتخاب ‪ -:‬د نوعې انتخ اب پ ه اص ل کې د ځنګ ل پ ه رامنځت ه کول و کې مط رح‬
‫ک ېږي ځک ه چې د ځنګ ل بي ا ت رميم ک ارۍ کې زي اتره داخلي ن وعې وده ک وي‪ .‬پ ه هغ ه‬
‫ځايونو کې چې د ځنګل پ ه تش کيل بان دې ک ار ک ېږي باي د دې ب رخې ت ه توج ه وش ي او‬
‫بايدمناسبې ونې د کر لپاره وټاکل شي‪ ،‬چې اقليمي توافق ل ه لحاظ ه مناس بې وي‪ ،‬او داس ې‬
‫نوعې ځکه بايدوټاکل شي چې دغه نوعې د ښه پايلې ورکولو لپاره ښه چانس ونه ل ري او د‬
‫حشراتو د يرغل په وړاندې لږ واقع کېږي‪ .‬غير مناسبې نوعې که چېرې وده وکړي ن و‬
‫داسې نباتات به توليد کړي چې ضعيفبه وي او د حشراتو په وړاندې به مقاومت ون ه ل ري‬
‫نو ځکه د حشراتو پوسيله به ډير تر يرغل الندې راشي‪.‬‬
‫‪ ‬د کرنيزو نباتاتو ترکيب‪ -:‬که چېرې ځنګل طبعي وي يا مصنوعي‪ ،‬پ ه ځنګ ل کې وده‬
‫ک وونکي ن وعې ن ه ي واځې د حش راتو لپ اره خ واړه او داوس ېدو ځ اي براب روي بلک ه د‬
‫ښکاريانو او پرازيتونو لپاره هم دغ ه ب رخې براب روي‪ .‬ن و ځک ه د نبات اتو ت رکيب باي د پ ه‬
‫الندې ډول وي‪ -۱ .‬د هغه حشراتو لپ اره چې اف ات دي باي د خ واړه ل ږ براب ر ک ړي‪ -۲ .‬د‬
‫حشراتو ښکاريان او پرازيتونه بايد کافي مقدار خواړه او د اوسېدو ځاي تر السه ک ړي او‬
‫هغه مرغان چې حشرات خوري بايد په ځنګل کې د ځالې جوړول و پ وره امکان ات ول ري‪.‬‬
‫‪ -۳‬د الروا د خپرښت په وخت کې بايد ميخانيکي تخريبونکي جوړ شي‪ .‬ک ه چ ېرې ل ويې‬
‫خالصې نوعې پ ه ط بيعي لحاظ ه ي ا د ښ ه م ديريتي عملي و پ ه ترس ره کول و س ره ي و ښ ه‬
‫مصنوعي ځنګل تر السه شوي وي خاص تا ً کل ه چې دوي ښ ه ګڼ والی ول ري چې پ ه خپ ل‬
‫ترکيب کې په الندينې برخو کې واښين نباتات هم ولري د ښه شرايطو د برابرېدو س ره د د‬
‫اف اتو ډيرښ ت لپ اره زمين ه برابرې ږي ځک ه چې کل ه پ ه س احه کې ک افي ان دازه خ واړه د‬
‫حش راتو لپ اره براب روي ن و پ دې وخت کې د پرازيتون و او ښ کاريانو لپ اره او همدارنګ ه‬
‫دحشره خوړونکو مرغ انو د ځ الې جوړل و لپ اره امکان ات کم وي‪ .‬د هن د د ځنګلون و ټ ول‬
‫اساس ي اف ات پ ه خالص ه کرن ه کې ډي ر زي ات زي ان رس وونکي وي‪ .‬د بېلګې پ ه ډول‪،‬‬
‫‪ Xyleutesceramicus‬چې ډير زيات د کاج پ ه ون و کې مون دل ک ېږي ‪ ،‬پ ه ورت ه ډول‬
‫‪Dihammuscervinus, Calopeplaleayana, Phassusmalabaricum‬او داس ې‬
‫نور کرنيز افات دي او ډير کم پ ه طبعي ځنګلون و کې چېرت ه چې کورب ه ونې ل ه ي و ب ل‬
‫څخ ه ل رې پ رتې وي مون دل ک ېږي‪ .‬ن و ځک ه هغ ه ځ ايونو کې چې پ ه مص نوعي ډول‬
‫ځنګلونه منځته راځي بايدله يو بل څخه پ ه ک افي ان دازه فاص لې ول ري ت ر څ و د حش راتو‬
‫دډي ر زي ان پ ه وړان دې مق اومت ت ر الس ه ش ي‪ .‬خ و دا د دې مع نی ن ه ل ري چې مخل وط‬
‫ځنګلونه په مطلق ډول د حشراتو د يرغل څخه پ ه امن کې دي‪ .‬ح تی پ ه مخل وط ځنګلون و‬
‫کې د ځمکې په الندينۍ برخ و کې ب وټې ش تون ل ري چې د نب اتي حش راتو لپ اره متن اوب‬
‫خواړه دي او کولی شي چې په دې ځاي کې خپل ډيرېښ ت ت ه ادام ه ورک ړي‪.‬د بېلګې پ ه‬

‫‪3‬‬
‫توګ ه‪ ،‬د ‪ Premmalatifolia and Vitexnigundu‬ش تون د ک اج پ ه ځنګلون و کې د‬
‫‪ Hyblaeapuera‬ډيرېښت زمينه برابروي‪.‬‬
‫رنګړي کونه‪ - :‬څرنګه چې په رنګړي کونه کې کمزوري ‪ ،‬مرض ځپلي‪ ،‬او م ړې ونې‬ ‫‪‬‬
‫پ ه دوام داره ډول ل رې ک ېږي ن و د حش راتو د يرغ ل پ ه وړان دې ي و غ وره وس يله ګڼ ل‬
‫کېږي‪ .‬خو رنګړي کونه بايد په دې ډول تر سره نشي چې د نباتاتو ګڼوالی له منځه ويس ي‬
‫يعنې ډير زيات رنګړي کونه دې هم بايد تر سره نشي‪ .‬نو ځکه د لن ډې م ودې پ ه ان تروال‬
‫کې بايد سپکه رنګړي کونه تر سره شي او دا طريق ه د اوږد ان ټروال پ ه م وده کې د ق وي‬
‫رنګړي کونې څخ ه به تره دي‪ .‬ځک ه چې پ ه دې طريق ه کې د اف اتو‪ ،‬پرازيتون و او نب اتي‬
‫ټولنې تر منځ يو انډول شتون لري‪ .‬رنګړي کونه بايد په لومړيو پړاوونو کې ت ر س ره ش ي‬
‫ځکه چې د سوري کوونکي شمير چې په ژونديو ونو باندې يرغل کوي ټيټوي‪.‬‬
‫‪ ‬د احيا د س احې ان دازه‪ -:‬د احي ا لوي ه س احه پ ه عم ومي ډول د حش راتو د يرغ ل پ ر‬
‫وړاندې حساسې دي نسبت هغه ساحو ته چې کوچنۍ وي‪ .‬ن و ل ه دې املهکل نۍ احي ا س احه‬
‫بايد په څو برخو باندې وويشل شي ‪.‬‬
‫‪ ‬د احيا کولو طريقه‪ -:‬مصنوعي احيا کونه د طبعي احيا کېدنې په پرتله ډير د حش راتو د‬
‫يرغل لپاره مناسبه وي‪ .‬ځکه چې په دې طريق ه کې پ ه ځنګ ل کې ډي ر نب اتي پ اتې ش ونې‬
‫پرېوځي‪ .‬په مصنوعي ځنګل جوړونه کې کله چې د ک رنې پ ه وخت کې ځن ډ راش ي ن و دا‬
‫کار د ملخانو‪ ،‬چمچارانو او قطع کوونکي حشراتو لپاره زمينه برابروي تر څو په دې ن وو‬
‫ونو باندې يرغل وکړي‬
‫‪ ‬اور‪ -:‬اور په هغه ځايونو کې چې په مصنوعي ډول پکې ځنګلونه کرل ک ېږي د س يمې د‬
‫پاکولولپاره تر سره کوي تر څو په س احه کې د ه رزه ګي اه وده ت ر کن ترول الن دې راولي‪.‬‬
‫اور په ساحه کې کولي شي چې حشرات او پرازيتونه له منځه ويسي خو حشرات د ي و څ ه‬
‫م ودې وروس ته بيرت ه ښ کاره ک ېږي‪ .‬او دي و څ ه م ودې وروس ته بېرت ه پرازيتون ه او‬
‫ښکاريان هم ښکاره کېږي‪ .‬کنترول شوې سوځونه په ځنګل کې تر سره ک ېږي ت ر څ و‬
‫سوځېدونکي موادو وسوځي تر څو په راتلونکي کې د اور لږېدنې چانسونه کم کړي‪ .‬خ و‬
‫سوځونه حيوانات لکه مږې‪ ،‬چرمښکۍ او داسې نور هم چې په حشراتو باندې خپل ه تغذي ه‬
‫کوي له منځه وړي‪.‬ځکه د حشراتو د ګواښ ل ه نقطې نظ ره دا ي و خ راب ک ار دی‪ .‬ل ه بلې‬
‫پلوه چې دغه کار د ونو تنو ته زيان رسوي‪ ،‬نو ونې د پوستکي سوري کوونکو په وړاندې‬
‫حساسې کرځوي‪.‬‬
‫بيولوژيکي کنترول‪:‬‬ ‫‪.2‬‬
‫دا هغه طريقه دي چې په کې طبعي دښمنان کارول کېږي چې پدې کار سره دغ ه ط بيعي دښ منان د زي ان‬
‫اړونکو حشراتو شمير کنترولوي‪ .‬نو ځکه دا طريقه د الندی برخو يا طريقو څخه تشکيل شوې ده‪:‬‬

‫‪4‬‬
‫‪ .1‬د پرازيتونو او ښکاريانو توليد او ازادول چې په زيان رسوونکي حشراتو باندې تغذيه کوي‪ - :‬هغ ه‬
‫حشرات چې افتونه دي کيدای شي چې تر اقتصادي حدودو کې وساتل شي که چېرې پرازيتونه او‬
‫ښکاريان توليد شي او په هر کال کې پ ه ځنګ ل کې ازاد‬
‫شي‪ .‬د بېلګې په ډول ‪ Cedriaparadoxa‬د کاج د ون و‬
‫په ځنګلونو کې په ډيره لوي پيمانه پ ه س هر ک ال کې پ ه‬
‫نېالمبر کې ازادېږي تر څو د ک اج‪ ,Skeletonizer‬او‬
‫‪ Hapaliamachaeralis‬کنترول کړي‪.‬‬
‫د نوو نوعو د معرفي يا د معينو کوربه نوعو د ل ه منځ ه‬ ‫‪.2‬‬
‫وړلو په وسيله د نباتي ټولنې پېژندن ه چې ل ه کبل ه يې د‬
‫چاپيريال مقاومت د افاتو پ ر وړان دې ق وي ک ېږي‪ -:‬د‬
‫بيولوژيکي کنترول له نظره په ي و ځنګ ل کې نبات ات پ ه‬
‫شکل‪ :‬بيولوژيکي کنټرول‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫الندې ډولونو ډلبندي کېږي‬
‫‪ ‬هغه نباتات چې د حشراتو مالتړ کوي کوم چې د اصلي نب ات د اف اتو د پرازيتون و متن اوب‬
‫کوربه دي‪ .‬دغه نباتات ډير مفيد دي ځک ه چې دوی د اف اتو دښ منانو لپ اره متن اوب کورب ه‬
‫دي‪.‬‬
‫‪ ‬هغه نباتات چې د ښکاريانو لپاره خ واړه دي چې دغ ه ښ کاريان هم پ ه خپ ل وار س ره پ ه‬
‫افاتو باندې خپله تغذيه کوي‪.‬‬
‫‪ ‬هغه نباتات چې د حشره خوړونکي مرغانو لپاره د اوسېډو ځاي برابروي چې دوی هم په‬
‫خپل وار سره په حشراتو باندې تغذيه کوي‪.‬‬
‫‪ ‬هغه نباتات چې د حشراتو څخه تغذيه کوونکو لپاره متناوب خواړه دي‪.‬‬
‫‪ ‬هغه نباتات چې نه افات او نه هم پرازيتونه او ښکاريانو لپاره مفيد دي‪.‬‬
‫نو ځکه بايد په ځنګل کې د دغو نباتاتو په وېشنه کې او ډيرولو کې په کافي اندازه پاملرنه تر سره شي‪.‬‬
‫ميخانيکي کنترول‪-:‬‬ ‫‪.3‬‬
‫په ميخانيکي کنترول کې د حشراتو د شمير کنترول پ ه‬
‫دې طريقو سره کېږي‪.‬‬
‫الف‪ :‬د الس په وسيله ټولونه او له منځه وړنه‪،‬‬
‫(ب) تلک استعمالولو‪.‬‬
‫(ج) د دوي د هګۍ اچونې څخه مخنيوي کول او داس ې‬
‫نور‪ .‬الندې يو څو عامی طريقې چې پ ه ځنګ ل کې ت ر‬
‫سره کېږي يادونه ترې کوو‪.‬‬
‫د تخم پ ه بس ترونو کې د حش راتو لک ه‬ ‫‪‬‬
‫‪ Calopeplalaeyana,Cockchafer‬او‬
‫شکل‪ :‬ميخانيکي کنټرول‪.‬‬ ‫‪.4‬‬

‫‪5‬‬
 ‫چمجارانو د هګيو‪ ،‬کټرپلرونو‪ ،‬غومبسو او چينجيو د يو ځ اي کې دنې پ ه وخت کې د الس‬
‫په وسيله ټولونه او له منځه وړل‪.‬‬
‫‪ ‬د تلکونو په وسيله د غومبسو نيول چې په نرس ري ګ انو کې پ ه ځمک ه کې ي و ډول خ اص‬
‫لوښي يا تلکونه خښول کېږي او په دې طريقه کې حشرات نيول کېږي‪.‬‬
‫‪ ‬د سوريو ډک ول د اوب و پ ه وس يله چې پ ه دې وس يله ملخ ان‪ ،‬چمچ اران او داس ې ن ور پ ه‬
‫نرسريګانو کې له منځه ځي‪.‬‬
‫‪ ‬هغه حشراتو لپاره چې په ونو کې پورته خيزې د هغو لپاره د ونو په تنو باندې د ګريس يا‬
‫سرېښونکي موانعو يوه ليک ه ج وړول ت ر څ و د تېرې دو پ ه وختکې پ ه دې م وادو پ ورې‬
‫ونښلي‪:‬‬
‫کيمياوي کنترول‪-:‬‬ ‫‪.4‬‬
‫په دې طريقه کې د حشراتو لپاره ځانګړي کيمياوي درملې کارول کېږي تر څو د زيان رسوونکو‬
‫حشراتو شمير تر کنترول الندې ونيول شي‪ .‬دغه طريقه يو څ ه ډې رو مص ارفو ت ه اړتي ا ل ري‪ ،‬پ ه‬
‫اوس ني وخت کې کيمي اوي‬
‫کنترول يواځې په ځنګلون و‬
‫کې کارول کېږي‪.‬‬

‫شکل‪ :‬کيمياوي کنټرول‪.‬‬ ‫‪.5‬‬

‫د ځنګلي ونو ځينې عامې حشرې‬
‫او د دې حشراتو د کنترول طريقې‬
‫په دې برخه کې يواځې دا مهم نه دي چې مونږ د ځنګل د حشراتو په هکله معلومات ول رو بلک ه د کن ترول‬
‫په چارو يې بايد هم پوره معلومات ولرو تر څو دحشرې په پېژندلو س ره مناس به طريق ه ورت ه وټ اکو‪ .‬پ ه‬
‫ځنګل کې د کنترول طريقه په مستقيم ډول نه ټاکل کېږي ځکه چې ک ه چ ېرې پ ه مس تقيم ډول پ ه ځنګ ل‬
‫باندې خپل د کنترول چارې پر مخ بوځو نو يو څه ډير مصارف به راشي‪ .‬نو ځک ه باي د وق ايوي مقياس ونو‬
‫څخه هم د ځنګل د کنترول په چارو کې ګټه واخيستل شي‪ .‬د حشراتو تر څنګ بايد د حشراتو دچاپيري ال پ ه‬
‫هکل ه هم پ وره معلوم ات ول رو نوځک ه د حش راتو د ژون د تاريخچ ه‪ ،‬د زي ان اغ يزه او د دوی وده ‪ ،‬د‬
‫پرازيتونو سره د دوی داخلي اړيکې او د ښکاريانو س ره د دوید داخلي اړيک و پ ه هکل ه هم باي د معلوم ات‬
‫ولرو چې د ستونزې د علمي حل کونې لپاره ډي ر ا ړين دي‪ .‬دځنګ ل د اساس ي او عم ده حش راتو پ ه هکل ه‬
‫معلوما ت او دکنترول طريقې يې په خلص ډول دلته ورکړل شوي دي‪ .‬تر څ و ل ه دې الرې د هغ و کس انو‬
‫اړتيا چې د ځنګل د حشراتو علم يې نه دی لوستی پوره کړي‪ .‬دغه برخه په دوو برخ و بان دې ويش ل ش وې‬
‫ده‪.‬‬
‫الف‪ -:‬د ځنګل د مهمو ونو افات‬

‫‪6‬‬
 ‫ب‪ -:‬په نرسريګانو کې افات‬

‫د ځنګل د مهمو ونو افات‬

‫دغه افات په پاڼه جوړونکو(‪ ، )Defoliators‬په نودو ‪ ،‬کمبيم او لرګي بان دې تغذي ه کوونک و بان دې وېش ل‬
‫شوې دي‪ .‬د نبات په پورتني برخو باندې تغذي ه ک وونکي هغ ه حش رات دي چې د نب ات پ ه پورت ني برخ و‬
‫باندې خپل خوراک تر سره کوي چې الرې يې عبارت دي له‪:‬‬
‫الف) په مستقيم ډول په پاڼو او نورو برخو باندې خوراک کول‪،‬‬
‫ب) د پاڼو په انساجو کې سوري ويستل‪،‬‬
‫ج) پاڼې او يا نورې برخې د نورو مقاصدو لپاره پرې کول‪ .‬هغه حشرات چې په مس تقيم ډول پ اڼی خ ورې‬
‫په دغه برخو ويشل شوې دي‪.‬‬
‫الف) ‪ ،Skeletonizers‬هغه حشرې د پاڼې ټولی برخې خوري خو يواځې رګونه يې نه خوري‪.‬‬
‫ب) پ اڼې خ وړوونکي) هغ ه حش رې چې د پ اڼېټو نس جونه خ وري‪ .‬چې د ځنګ ل مهمې ونې او د هغ وی‬
‫حشرات په الندې ډول تشريح شوي دي‪.‬‬
‫د نبات د پورتنيو برخو خوړونکي‪:‬‬
‫‪ (Tectonagrandis‬ساج)‬
‫دغ ه ون ه د هن د ي و ت ر ټول و غ وره چه ار ت راش‬
‫توليدونکېونه ده‪ .‬دا ونه ډير وخت د دوو ډيفوليټرونو پ ه‬
‫و يې‬ ‫ېږي‪ .‬چی ي‬ ‫وړل ک‬ ‫يله خ‬ ‫وس‬
‫‪ Hopaliamachaeralis‬دی چې پ ه ع ام ډول پرت ه د‬
‫رګونو نوره ټوله پاڼه خوري او ب ل يې ‪Hyblaeapuera‬‬
‫دی چې دا دواړه د نبات د پورت نيو برخ و څخ ه خ وراک‬
‫ک وي‪ .‬ت ر اوس ه پ ورې ددې حش راتو دزي ان کچ ه ن ه ده‬
‫مشخص شوي‪.‬‬
‫که چ ېرې د دې حش راتو پ ه وس يله پ ه مک رر ډول پ ه‬
‫نباتاتو باندې يرغل تر سره شي ن و پ دې ص ورت کې پ ه‬
‫کوي‪.‬برخې لوڅېږي او د پورتنيو برخو څخه وچوالی پيل کوي ‪ Hyblaea .‬پ ه اپري ل‬ ‫ښودنه‬
‫پورتنۍ‬ ‫ډول ساج‬
‫دنبات‬ ‫شکل‪ :‬د‬
‫بشپړ‬ ‫‪.6‬‬
‫او وخ تي ج ون کې او بي ا ځلې پ ه اګس ت او س پټمبر کې ډي ر مون دل ک ېږي‪ .‬خ و پ ه ځين و ځ ايونو کې‬
‫‪ Hopalia‬په اکتوبر او سپټمبر کې ډير موندل کېږي خو دغه اندازه د اقليمي شرايطو په اساس سره توپير‬
‫کوي هر وخت چې د دغه حشراتو لپاره مناسب اقليمي ش رايط براب ر وي ن و پ ه هغ ه وخت کې ډې ره وده‬
‫کوي او شمير يې ډيرېږي‪ .‬الندې د کنترول طريقې د دغه حشراتو د کنترول لپاره کارول کېږي‪.‬‬
‫‪ .1‬سلويکلچري ( پاکاري) کنترول‪ -:‬د ساج دخالص کرنې ډيره سيمه بايد تر سره نشي يع نې باي د‬
‫د ‪ ۱۶-۱۵‬هکتارو پورې د ساج ونې وکرل شي‪ .‬د طبعي نباتاتو څخه بايد د س اج ونې د ي وې ليکې‬

‫‪7‬‬
‫په ډول جال شي‪ .‬يعنې د يو او بله څخه باي د د قط ار پ ه ډول وک رل ش ي او د قط ارونو ت ر منځ يې‬
‫بايدفاصله موجودې وي‪.‬‬
‫بيولوژيکي کنترول‪ -:‬دغه حشرات د ‪ Cedriaparadoxa‬په وسيله کنترول کيدای شي‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫کيمياوي کنترول‪ :‬د دغې حشراتو دژوند دوران ډير لنډ ډی‪ ،‬د دې چټ ک دوران ل ه کبل ه اقتص ادي‬ ‫‪.3‬‬
‫کيمياوي کنترول يې نشي ترسره کيدای او يواځې کيدای شي چې کيمياوي کن ترول يې پ ه نرس رۍ‬
‫کې تر سره شي‪.‬‬

‫)‪(Cedrusdeodara (Deodar‬لمنځه)‬
‫د هماليا د شمال غرب سيمې يو مهم چهار تراش ورکونکي ونه‬
‫ده چې د ‪ Ectropisdeodarae‬پ ه وس يله ت ر يرغ ل الن دې‬
‫راځي‪ .‬د دې حش رې د ژون د دوران پ ه ي و ک ال کې ت ر س ره‬
‫کېږي او د پروانې حالت يې د م ارچ پ ه مياش ت کې ت ر س ره‬
‫کېږي‪ .‬کله چې په سيمه کې توافق تر السه کړي نو پدې وخت‬
‫کې کولی شي چې ‪ ۲‬څخه تر ‪ ۳‬کالونو پورې دوام پېداکړي‪ .‬د‬
‫ونې پوستکی په اوږدوالي کې وچېږي‬

‫او هغ ه ونې چې پ ه پورت نۍ برخ و کې يې د دې حش راتو پ ه‬

‫وسيله خوراک تر سره شوی وي د پورته څخه الندې لوري ت ه‬
‫پ ه وچ والي ش روع ک وي‪ ،‬د نب ات کم بيم هم ت ر يرغ ل الن دې‬ ‫‪ .7‬شکل‪ :‬لمنځه‪.‬‬
‫راځي‪ .‬چې له امله يې نبات د نورو حشراتو لکه د پوستکي ‪ Beetles‬او د نبات شيره خوړونکو په وړاندې‬
‫حساس کېږي او نبات د مړينې س ره مخ ک ېږي‪ .‬ن و ځک ه د ون و ډي ره مړين ه ت ر س ره ک ېږي‪ .‬الن دې د‬
‫کنترول طريقې د دې حشرې د کنترول لپاره تر سره کېږي‪.‬‬
‫‪ .1‬سلويکلچري کنترول طريقه‪ -:‬څيړنو دا څرګنده کړې ده چې مخلوطه کرنه د حش راتو د يرغ ل‬
‫پر وړاندې د يو مخه نيوونکي په ډول عمل کوي‪ .‬نو ځکه داسې ويل کېږي چې دغ ه ون ه باي د پ ه‬
‫خالص ډول ونه کرل شي‪ .‬د پاتې شونو لرې کول او د حيواناتو څرول چې د انسانانويا حيواناتو پ ه‬
‫وسيله تر سره کېږي سيمه متاثره کوي نو ځکه په هيومس کې د شفيرګۍ تر س ره کې دل ناش ونې‬
‫کېږي ‪ .‬څيړنو دا هم جوته کړې ده چې ډير څر هم په خپل وار س ره د ښ کاريانو ش مير کم ک ړی‬
‫دی‪ .‬نو ځکه دا سپارښتنه کېږي چې ډير څرول او د پاتې شونو لرې کول دې بايد ودرول شي‪.‬‬
‫‪ .2‬بيولوژيکي کنترول‪ -:‬هغه حشرات چې د نب ات د پورت نۍ برخ و څځ ه تغذي ه ک وي د ښ کاريانو‬
‫پوسيله کنترول کيدای ش ي‪ .‬د اف اتو د ش مير پ ه زي اتوالي س ره پ ه ب ل موس م کې د دوی د دښ من د‬
‫ډيروالي پوسيله تعقيبېږي‪ .‬تر ټول و مهم ښ کاري ‪ Calosomabeesoni‬دي چې د ځ وانۍ پ ه وده‬
‫کې کټرپلرونه او د الروا په پړاو کې په هي ومس کې ش فيره خ وري‪ .‬ن و ځک ه څ يړونو دا څرګن ده‬
‫کړې چې بايد هغه ايکولوژيکي شرايط په ګوته شي چې د دې ښکاري نفوس ډيروي‪.‬‬

‫‪8‬‬
‫ميخانيکي کنترول‪ -:‬د حشرې په ژوند کولو او خارجي مورفولوژي پورې اړه لري چې په پايل ه‬ ‫‪.3‬‬
‫کې يې دا طريقه کارول کېږي‪:‬‬
‫په هغه ميالن لرونکو سيمو کې چې پورتنۍ سطحه يې د هيومس پ ه وس يله پوښ ل ش وې وي‪ ،‬کل ه‬
‫چې په جون کې کټرپلرونه په بشپړ ډول وده وکړي په سينه باندې حرکت کوي چې هيومس پوښ ي‬
‫تر څو شميره توليد کړي‪ .‬د دې طريقې څخه د ګ ټې پ ه اخيس تنې س ره ه ومس د غون ډيو پ ه ش کل‬
‫جوړېږي او په مني کې د پروانو د ويستلو مخه نيول کېږي‪ .‬په هغه ځايونو کې چې تېږې ډي ری‬
‫ولري او لږ يا هيڅ هيومس ونه لري کټرپلرونه په عم ومي ډول ش فيره تولي دوي ن و ځک ه پخ وانۍ‬
‫طريقه نه کارول کېږي‪ .‬په داسې حالت کې د مورفولوژيکي کمښت له کبله چې په ښ ځينه پروان و‬
‫کې شتون لري يعنې د وزرونه د نه شتون له کبله په ساقه باندې په خپله سينه حرکت ک وي ت ر څ و‬
‫تاج ته ورسېږي او خپلې هګۍ واچوي او د نازکو برخو څخه تغذي ه وک ړي‪.‬د دې ک ار د مخ نيوي‬
‫لپاره د مارچ د لومړۍ اونۍ څخه دمخه ون ه د ګ ريس پ ه وس يله غ وړېږي‪ .‬د ونې ځ ېږ پوس تکی‬
‫لرې کېږي او تر‪8cm‬سانتي مترو پورې ښويه س طحه يې د ځي نې ګ ريس ډول ه م وادو پ ه وس يله‬
‫رنګ کېږي‪ .‬نو د پروانو اچول شوي هګۍ د دې سيمې الندې له منځه ځي‪.‬‬

‫‪( Dalbergiasisso‬شوه)‪ -:‬شوه دهم وارو س يمو‬

‫ي وه ډي ر مهم چه ار ت راش دی او ن ه ي واځې پ ه ځنګلي‬
‫سيمو کې بلکه د سرکونه تر غاړې او جادو کې هم ک رل‬
‫کېږي‪ .‬دا ډير وخت د ‪ Plecopterareflexa‬پوسيله ت ر‬
‫ګ واښ الن دې راځي چې د پورت نۍ برخ و څخ ه يې د‬
‫خوراک په ډول ګټه اخيس تل ک ېږي چې د نب ات وده ت ر‬
‫تاثير الندې راځي‪ .‬که چېرې په مکرر ډول ونه تر بريد‬
‫الندې راشي نو ونه له منځه ځي‪.‬‬
‫الندې کنترول کوونکې تګالرې ورته پکارېږي‬
‫سلويکلچر کنترول‪ -:‬شوه بايد په هغو ځ ايونو‬
‫شکل‪ :‬شوه‪.‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.8‬‬
‫کې وکرل شي چې مناسبه خاوره ولري او د ابيارۍ امکانات ولري‪ .‬څرنګه چې نوي کټرپلر يع نې‬
‫د حشرې الروا حالت نوې تازه او نازکه پاڼو ته د خوراک په منظور ضرورت لري نو بايد داس ې‬
‫ش رايط براب ر ش ي چې نب ات پ ه وخ تي ډول پ اڼې تولي د ک ړي ت ر څ و مخکې ل ه دې چې حش ره‬
‫ورباندې حمله وکړي خپلې پاڼې کلکې کړي‪ .‬دا کار په خاوره کې د نم يا رطوبت د ساتلو په وس يله‬
‫تر سره کېږي‪ .‬په هغه ځايونو کې چې د ابياري امکانات ش تون ول ري د اوږدې م ودې پ ه دوران‬
‫کې اړين وي تر څو په لومړيو کلونوکې قوي ژورې ريښې رامنځته شي‪ .‬په کرنه کې يعنې دنباتاتو‬
‫د کرلو په وخت کې وختي رنګړي کونه اړين دي ت ر څ و نبات ات ق وي ش ي او ب رخې يې د ن ازک‬
‫پاتې کېدو څخه وژغورل شي‪.‬‬
‫‪ .2‬بيولوژيکي کنترول‪ -:‬هغه حشرات چې افات دي ډير پرازيتي دشمن لري‪ .‬چې دغه کن ترولونکي‬
‫د دې حشرې د کنترول کولو لپاره کارول کېږي‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫د نودو سوري کوونکي‪:‬‬
‫‪Toonaciliate (Toom), Swietenia (mahogany) and Chukrassia‬‬
‫دغه با ارزښته ن وعې د ن ودو د س وري ک وونکي پ ه وس يله چې ‪ Hypsipylarobusta‬نوم ېږي ت ر بري د‬
‫الندې راځي‪ .‬که چېرې په ‪ Toom‬باندې يرغ ل وک ړي‬
‫نو کولی شي په ميوو باندې يې هم حمله وک ړي‪ .‬کل ه چې‬
‫ګالن او ميوې باندې حمله وکړي نو په يو يا دوو ک الونو‬
‫کې د ميوو په توليد باندې بدې اغ يزې اچ وي‪ .‬پ ه دريم ‪،‬‬
‫څل ورم او پنځم نس ل کې حش رې پ ه ن ودو بان دې يرغ ل‬
‫کوي او ځوانې ونې د بوټو شکل ځانت ه غ وره ک وي‪ .‬ک ه‬
‫چ ېرې ډيرهزيات ه حمل ه وک ړي ن و ټول ه ون ه ل ه منځ ه‬
‫وړي‪.‬‬
‫پ ه عم ومي ډول الن دې کن ترولونکې ط ريقې د‬
‫‪ Hypsipylarobusta‬د کنترول لپاره کارول کېږي‪.‬‬
‫شکل‪ :‬د نودو سورې کوونکي‬ ‫‪.9‬‬
‫الف) سلويکلچري کنترول‪ -:‬د دې ونو لپاره بايد داسې ساحې وټاکل شي چې د دې حشرې لپاره متن اوب‬
‫خواړه شتون ونه لري‪ .‬د دې له اړخه د ونو مخلوط ځنګلونه نه سپارښت کېږي‪ .‬ددې تر څنګ هغه شرايط‬
‫چې جانبي څانګو ته پراختيا ورکوي هم نه سپارښت کېږي‪.‬‬
‫ب) بيولوژيکي کنترول‪ -:‬د دې حشرې لپاره تر اوس ه پ ورې بيول وژيکي کن ترولونکي ن ه دي پېژن دل‬
‫شوي‪.‬‬
‫ج) ميخانيکي کنترول‪ -:‬الندې ميخانيکي کنترول په عمومي ډول تطبيق کېږي‪.‬‬
‫‪ -۱‬شاخه بري‪ -:‬پ ه هغ ه ح الت کې چې د ونې څ انګې د دې حش رې پ ه وس يله اغيزم نې ش وي وي باي د‬
‫هماغه اغيزمنو څانګو شاخه بري تر سره شي‪.‬‬
‫‪۲‬د يوې ټوټې تړل‪ -:‬حشرې د يو وريښمين تار په وسيله د ځمکې مخ ته حرکت ک وي ‪ .‬کل ه چې ځمکې‬
‫ته ورسېږي نو دونې لوري ته بېرته په سينه باندې حرکت پيل کوي تر څو د ځ ان لپ اره د اوس يدو ځ اي‬
‫برابر کړي‪.‬نو که چېرې سريښناکه ټوټې يا کوم بل م واد پ ه ون ه کې د ‪ ۸۰‬څخ ه ت ر ‪ ۹۰‬س انتي م ترو پ ه‬
‫لوړوالي کې وتړل شي نو پدې ځاي کې د مارچ په مياشت کې الروا ځاي نيسي‪ .‬نو دوی ټ ول پ ه ي و ځ اي‬
‫کې سره ټولېږي او مړه کېږي‪ .‬دغه طريقه د دې حشرې د کنترول لپ اره ت ر ټول و غ وره او م وثره تم ام‬
‫شوې ده‪.‬‬
‫)‪( Bombexceiba (Cotton tree‬د پنبې ونه)‬
‫دغه ونه يو ډير با ارزښته چهار تراش تولي دوي چې پ ه بېالبېل و ص نعتو کې ک ارول ک ېږي چې اوس ني‬
‫وخت کې يې تقاض ا هم ډي ره ش وې ده خ و پ ه وخ تي‬
‫پړاوون و کې ‪ Tonicaniviferana‬پوس يله چې د کوچ نيو‬
‫نودو سوري کوونکې پ ه ن وم هم ي ادېږي ت ر حملې الن دې‬

‫‪10‬‬
‫راځي‪ .‬د دې سوري کوونکې حش رې الروا د پ اڼې پ ه مح ور کې وده ک وي او د ودې پ ه م وده کې الن دې‬
‫لوري ته د نودې خواته س وري وباس ي‪ ،‬چې کي دای ش ي د ت ير ک ال پ ه لرګي نې ب رخې کې پ ه مکم ل ډول‬
‫سوري وباسي نو له دې امله نوي نودې له منځ ه ځي‪ .‬الن دې کن ترول ط ريقې يې دمخ نيوي لپ اره ک ارول‬
‫کېږي‪.‬‬
‫کنترول‪ -:‬د شفيرګي لپاره‪ ،‬نوموړي حشره خپله الروا د ساقې پ ه منځ س وري کې پ ه‬ ‫الف) ميخانيکي‬
‫شفيره بدلوي‪ .‬د دې طرز څخه په ګټې اخيس تنې س ره د‬
‫اپريل–مي او ج والي‪-‬اګس ټ پ ه مياش تو کې د پ اڼو او‬
‫پوستکو څخه بايد ټولې شفيرې راټولې شي‪.‬‬

‫شکل‪ :‬ميخانکي کنټرول‪.‬‬ ‫‪.11‬‬

‫ګټور مقياسونه‪ -:‬متاثره شوو ونو هغه ب رخې چې‬ ‫‪.3‬‬
‫ددې حشرې په وس يله ت ر حملې الن دې راغلې وي‬
‫بايد لرې شي او سمدالسه دې بايد وسوځول شي‪.‬‬

‫‪( Bark borer‬د پوستکي سوری کوونکی)‬

‫)‪Pinuslongifolia (Chir‬دغه ونه د تحت استوايي سيمې يوه ډيره مهم ه چه ار ت راش ون ه ده چې ډي ره‬
‫ساحه رانغاړي‪ .‬دا ونه کله کله د ‪Ipslongifolia‬په وسيله د ونې په مرحله يا پخوالي په مرحله کې تر بريد‬
‫الندې راځي‪ .‬دا همدارنګه د بزغليو او نيالګيو لپاره په کين ول ش وو س احو کې ي و ج دي ګ واښ دي ‪ .‬دغ ه‬
‫حشره هغه ځنګلونه چې د يو ډول سيستم درلودونکي دي له منځه وړي‪ .‬بايد د ټولو پرېوتو برخ و پوس تکي‬
‫لرې شي تر څو وقايوي مخنيوی تر سره شي‪ .‬هغه برخې چې د نبات څخه لرې کېږي باي د د س يمې څخ ه‬
‫لرې شي او د نباتاتو په وده کوونکي سيمه کې يعنې ځنګل کې پرېنښودل شي‪.‬‬

‫د کمبيم او لرګي سوري کوونکي‬

‫)‪Shorearobusta (sal‬‬
‫دغ ه ون ه د هن د ي و ډي ر مهم چه ار ت راش دی چې ډي ره‬
‫زياته سيمه يې په يو پي‪ ،‬بهار‪ ،‬غربي بنګال‪ ،‬اسم‪ ،‬اروسا‬
‫او ام پي کې رانغ اړلې ده‪ .‬د دې ونې ت ر ټول و خطرناک ه‬
‫حشره ‪ Hoplocerambyxspinocornis‬ده‪ .‬دغه حشره‬

‫‪11‬‬
‫شکل‪ :‬د کمبيم او لرګې سوري کوونکي‪.‬‬ ‫‪.12‬‬
‫د سال (‪)Sal‬ونې ته دوه ډوله زيان رسوي‪ .‬الف) د دې حشرې الروا د ونې د کم بيم برخ ه خ وري او پ دې‬
‫ډول ونه له منځه وړي‪.‬‬
‫ب) د ونې په لرګي کې لوي لوي سوري جوړي اولدې الرې د ونې کيفيت او ارزښت کموي‪ .‬هره هغه ونه‬
‫چې د پورته څخه الندې لوري ته وچېږي او د ونې په قاعده کې د خاورو په شکل دوړه توليد ک ړي دغ ه‬
‫ډول حشرې تر حلمې الندې راغلي وي‪ .‬که چېرې د دې حشرې په وسيله يوه سيمه تر بريد الن دې راغلې‬
‫وي نو په في هکتار کې تر ‪ ۵۰‬سلنې پورې حاصالت تخريبوي‪ .‬الندي کنترولونکي مقياسونه د دې حشرې‬
‫د کنترول لپاره کارول کېږي‪.‬‬
‫الف) سلويکلچر کنترول‪-:‬د سال(‪ )Sal‬ونې بايد پرېنښودل شي چې ډير ګڼوالی پيدا کړي‪ .‬نو د همدې په‬
‫خاطر بايد په دوامدره ډول رنګړي شي‪ .‬نباتي پاتې شوني بايد د اکتوبر څه تر مارچ پورې ل ه س يمې څخ ه‬
‫پاک شي‪.‬‬
‫ب) ميخانيکي کنترول‪ -:‬تر ټولو غوره ميخانيکي کنترول د تلک ډوله ونو استعمال دی‪ .‬د دې لپاره ځينې‬
‫هغه ونې چې له مخه د دې حشرې په واسطه زيانمنې شوي تر‪ ۸.۱‬مترو پ ورې يې قط ع ک ړئ او ل ه هغې‬
‫وروسته په زيانمن شوو برخو کې کوچنۍ غون ډۍ ج وړې ک ړئ کل ه چې دغ ه قلمې وده وک ړي ن و ل ه دې‬
‫برخو څخه تازه شيره راوځي چې دغ ه حش رې دغ ه ش يره ډي ر خوښ وي او د خ وړو لپ اره يې راځي چې‬
‫وروسته له دې کارګران کولی شي چې دغ ه حش رات ل ه دې ځ اي څخ ه راټ ول ک ړي‪ .‬چې بي ا يې س رونه‬
‫ورڅخه لرې کوي او يا يېد خاورو په تيل کې غورځوي او ل ه منځ ه يې وړي‪ .‬کل ه چې د قلم و دغ ه وتلې‬
‫برخه وکارول شو وروسته دي له منځه ويسي‪.‬‬
‫په نرسرۍ کې افات‬
‫کله چې مونږ په لويه کچه کرنيز فعاليتونه تر سره کوو نو پدې وخت کې نرسري ډي ره اړين وي ځک ه چې‬
‫دغه نرسري د کرنې لپاره روغ او صحت مند نباتات عرضه کوي‪ .‬ن و ځک ه بايدنرس ريګانې د اف اتو څخ ه‬
‫وژغورل شي چې له کبله به يې له نرسرۍ څخه په مناسب وخت کې کافي مقدار ونې تر السه ش ي‪ .‬الن دې‬
‫افات په جدي ډول په نرسرۍ کې ناوړه پايلې لري چې بايد له ساحې څخه وويستل شي‪.‬‬
‫‪-:Cockchafers‬د دغې حش رې الروا ل ه رېښ و څخ ه تغذي ه ک وي‪ .‬دغ ه حش رې د رېښ و‬ ‫‪‬‬
‫پوستکي لرې کوي او يا هم کوچنۍ ريښې خوري چې له کبله يې بزغلي له منځه ځي‪ .‬دغه حش رې‬
‫پ ه خ اوره کې خپلې هګۍ اچ وي‪ .‬الروا يې س پين‬
‫چينجی دی چې تر‪ ۵.۲‬س انتي م ترو پ ورې‬
‫اوږدوالیس ل ري او د س ي(‪ )C‬انګليس ي ت وري پ ه‬
‫شکل انحنا لرونکی دی‪ .‬دکنترول لپ اره يې د الن دې‬
‫طريقو څخه کار اخيستل کېږي‪.‬‬

‫الف) سلويکلچري کنترول‪ -:‬د تخم بس ترونه باي د پ ه‬

‫ګرم موسم کې يا په ب اراني موس م کې ج وړ نش ي ځک ه‬
‫چې پ ه دې وخت کې دویهګۍ اچ وي او ددې امل ه دوی‬
‫شکل‪ :‬په نرسرۍ کې افات‪.Cockchafers -‬‬ ‫‪.13‬‬

‫‪12‬‬
‫په خاوره کې د هګيو د توليد لپاره خپل ځاي انتخابوي‪ .‬کرنه بايد په م ني ‪ ،‬ژمي او ي ا پس رلي کې ت ر س ره‬
‫شي کله چې دغه حشرې وزرې ونه لري چې په دې وخت کې به هيڅ هګۍ شتون ونه لري‪ .‬که چېرې پ ه‬
‫خاوره باندې کار تر سره کېږي يا کرنه د هګۍ اچونې په موده کې تر سره کېږي نو بايد کار کوونکي په‬
‫خاورې باندې د تارکول‪ ،‬شګې يا سلفر يو پوښ واچوي او بيا دې د ليکو پ ه څ ير کرښ ې ج وړې ش ي چې‬
‫دغه پوښ بايدورڅخه لرې شي او بيا دې کرنه پکې وشي‪.‬ددې تر څنګ کله چې د ګواښ وخت له منځه الړ‬
‫بيا هم کولی شو چې خپله کرنه تر سره کړو‪ .‬هغه خاوره چې بزغلي پکې انتقالېږي بايد سمدالس ه د خ امو‬
‫تيلو يا کيروسين ايملشن په وسيله اوبه ورکړل شي‪ .‬ورسته له ايملشن د کارونې څخه مس ل رونکې محل ول‬
‫بايد پکې استعمال شي ځکه چې دغه حشره وژونکي په خاوره کې ډير ژور داخلېږي‪.‬‬
‫ب) ميخانيکي کنترول‪ -:‬د بسترونو د برابرو او اماده کولو په اوږدو کې سپين چينجي بايد راټول ش ي او‬
‫له منځه الر شي‪ .‬ځي نې چينجي د ش پې پ ه م وده کې د ځمکې ل ه ت ل څخ ه راوځي او د ځمکې س طحې ت ه‬
‫راپورته کېږي چې دا ډول نوعې په اسانۍ سره نيول کېږي هغ ه هم پ ه دې ډول چې د بس ترونو ت ر منځ‬
‫قطۍ يا ځمکنۍ ګلدانۍ ښخې شي‪.‬‬
‫ب) کيمياوي کنترول‪ -:‬ځينې زهري کوونکي کيمياوي درم ل لک ه ک اربن ډاي س لفايد‪ ،‬کلس يم س يانايد‪،‬‬
‫نفتالين‪ ،‬استيک اسيد‪ ،‬ډي ډي ټي يا بي ايچ سي په وړو سيمو کې کارول ک ېږي چېرت ه چې ب زغلي د دې‬
‫حشرې د يرغل نښې يا عاليم ښکاره کړي‪ .‬کاربن ډاي سلفايد کيدای شي په ژورو کين دل ش وو س وريو کې‬
‫چې په في متر مربع کې تر څلورو پورې رسېږي واچول شي او بي ا بن د ش ي‪ .‬کلس يم س يانايد د بزغلي و د‬
‫ويالو تر څنګ چې ‪ ۱۰‬سانتي متره ژوروالي ولري په في متر مربع کې تر ‪ ۷۰‬ګرامو پ ورې اس تعمالېدلی‬
‫شي‪ .‬په في متر مربع کې د نفت الين کرس تلونو‪ ۷.۲‬کيل و ګرام ه ک ولی ش ي د دې حش رې چينجي ل ه منځ ه‬
‫يوسي‪.‬‬
‫ج) کټ ورم (‪)Cut warm‬يعني قط ع ک وونکي‬
‫چينجي‪ -:‬قط ع ک وونکي چينجي د ځمکې د س طحې‬
‫کټرپلرون ه دي چې ک ولی ش ي پ ه نرس ريګانو کې د‬
‫بزغليو قاعدې چې د ځمکې س طحې ت ه ن ژدې وي قط ع‬
‫ک ړي او ب زغلي وغورځ وي‪ .‬دغ ه س تونزه ډي ره پ ه‬
‫کونيفرونو (‪)Conifers‬کې رامنځته کېږي او ډير زيان‬
‫هم ورت ه رس وي ځک ه چې نوم وړي نش ي ک ولي (‬
‫‪ )Coppice‬توليد کړي‪.‬الندې کنترولونکې طريقې ورت ه‬
‫شکل‪ :‬کټ ورم (‪ )Cut warm‬يعني قطع کوونکي چينجی‪.‬‬ ‫‪.14‬‬
‫کارول کېږي‪.‬‬
‫‪–۱‬سلويکلچري کنترول‪ -:‬د نرسرۍ ساحه او همدارنګه د تخمونو بس ترونه باي د د ه رزه ګي اه او واښ و‬
‫څخه هغه وخت چې د ښځينه پروانې د هګۍ اچونې وخت وي پاک وساتل شي‪ .‬د هرزه ګياه د نه شتون پ ه‬
‫وخت کې ځوان الروا چې په هرزه بوټو باندې وده کوي ورته خواړه نه پيدا کېږي او له منځه ځي‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫‪–۲‬ميخانيکي کنترول‪ -:‬د دې حشرې الروا کيدای شي چې د الس په وس يله راټ ول ش ي او ل ه منځ ه وې‬
‫وړل شي‪.‬ددې تر څنګ تازه نازکهپاڼې بايد د نرسرۍ په يو څنګ کې سره راټول شي چې ددې کار له کبله‬
‫قطع کوونکي چينجي جلبېږي تر څو په دې پاڼو باندې خپله تغذي ه وک ړي‪ .‬چې پ ه راتل ونکي ورځ کې بي ا‬
‫کيدای شي دغه حشرې له منځه ال‌ړی شي‪.‬‬
‫‪–۳‬کيمياوي کنترول‪ -:‬يو زهري خواړه بايد برابر شي هغه هم په دې ډول چې د غنمو سبوس ‪ ۲‬ب رخې‪،‬‬
‫او د سوديم فلورايد يا قلعي ارسنيت ‪ ۱/۶‬برخه س ره ګ ډېږي وچ ېږي او وروس ته د موالس س ‪ ۱/۴‬ب رخې‬
‫مخلوط د ‪ ۴‬برخو اوبو سره جوړېږي‪ .‬دغه ګډوله په ‪ ۱۰۰‬متر مربع س احه کې تر‪ ۲۵.۲‬کيلوګرام و پ ورې‬
‫پاشل کېږي تر څو قطع کوونکي چينجي د خوراک په ډول ورڅخ ه ګټ ه واخلي‪ .‬ک ه چ يرې دغ ه زه ري‬
‫مواد نه وي نو پدې صورت کې د تخم بسترونه د دوړې ي ا د اي رو پ ه واس طه ي ا د ليم د مخل وط پ ه وس يله‬
‫پوښل کېږي تر څو فزيکې مانع په ډول عمل وکړي‪.‬‬
‫‪–۴‬چمچ اران‪ -:‬چمچ اران د نرس رۍلپاره ي و ډي ر‬
‫ګواښ ونکي حش ره ده چې پ ه ځوان و بزغلي و بان دې او‬
‫الندينۍ نودو باندې د شپې له خوا تغذيه ک وي او پ ه برخ و‬
‫يې ويشي د دوی دغه زيان په دې ډول کنترول کېږي‪.‬‬
‫الف‪ -‬په سيالبي ډول ابي اري‪ -:‬د اوب و پ ه تونلون و کې‬
‫کوي‪.‬دې تونلونو کې بايد اوبه او يا د اوبو‬
‫ښودنهاو په‬
‫چمچاروشي‬
‫بايد دڅارنه‬
‫شکل‪:‬‬ ‫‪.15‬‬
‫سره د کيروسين تيل ګډ ش ي او بي ا يې پ ه دې تونلون و کې‬
‫خوشې کړئ‪ .‬چې له کبل ه يې چمچ اران ل ه س وړو څخ ه د‬
‫بان دې راوځي او ل ه هغې وروس ته دې باي د راټ ول او ل ه‬
‫منځه وې وړل شي‪.‬‬
‫ب‪ -‬تلک په وسيله نيول‪ -:‬په ځمکه کې د ځمکني ګلدانيو په داخلولوسره کي دای ش ي چې دغ ه چمچ اران‬
‫ونيول شي چې نيمايې بايد د اوبو يا د اوبو او کيروسين د تيلو د مخلوط په وسيله ډک وي‪.‬‬
‫ج‪ -‬خوراک ورکول‪:‬که چېرې د شپې له خوا نيمايې کدو پ ه نرس رۍ کې ځ اي پ ر ځ اي ش وي وي او د‬
‫پاسه يې واښه اچول شوې وي‪ ،‬نو چمچاران په دې ځاي کې اوسېږي او بي ا ک ولي ش و چې پ ه راتل ونکي‬
‫سهارکې يې له منځه ويسو‪ .‬ددې تر څنګ زهري تغذيه ورکول هم تر سره کيدای شي‪.‬‬
‫‪–۵‬ملخان‪ -:‬ملخان هم د نرسرۍلپاره يو جدي ګواښ شميرل کېږي چې ډير شمير نباتاتو ت ه پ ه نرس ري‬
‫کې زيان رسوي‪.‬دوی کيدای شي د ټولولو په وسيله يا د خوراک ورکولو د طريقې څخه په ګټې اخيستنې ي ا‬
‫زه ري خ وراک پ ه ورکول و س ره ل ه‬ ‫د‬
‫والړ ش ي‪ .‬ددې ت ر څن ګ د ال دارين ‪٪۵‬‬ ‫منځه‬
‫ملتين س پرې د نب ات پ ه پورت نيو برخ و‬ ‫او د‬
‫يوه موثره طريقه د کنترول ده‪.‬‬ ‫بان دې‬

‫‪14‬‬
 ‫شکل‪ :‬د ملخ ښودنه کوي‪.‬‬ ‫‪.16‬‬

‫‪15‬‬
 ‫نتيجه ګيري‬
‫افغانستان يو کرنيز هيواد دی چې کرنه يې د ډير شمير افاتو له کبله ډير کيفي او کمي زيانون ه ګ الي ي و هم‬
‫له دې افتونو څخه حشرات دي چې هر کال ډي ر زي ان ورت ه رس وي‪.‬حش رات د ځنګ ل د تخ ريب کوونک و‬
‫څخه يو دي‪ .‬د حشراتو تخريب د نباتاتو د ژوند په کومې خاصې مرحلې پورې نشي مح دود کي دلی يع نې د‬
‫حشراتو پواسطه د زيانونو په وړاندې د ساتنې لپاره اړين دي چې د حشراتو د يرغ ل ډول معل وم ک ړو او د‬
‫هغې د زيان کچه و ارزوو ‪ ،‬او دغه کار بايد ډير ژر تر سره شي ځکه که چېرې ځنډ وشي ن و د حش راتو‬
‫نفوس به ډير شي او د زيان سيمه به په ځنګل کې ډېره شي‪ .‬د حشراتو د نوع و د ش مير څخ ه ه ر ي و يې د‬
‫هغې د کنترول کېدونکي فکتورونو د بدلون سره خپل ځان ته بدلون ورکوي‪ .‬لکه د خواړو شتون‪ ،‬ط بيعي‬
‫دښمنان‪ ،‬اقليمي شرايط او داسې نور‪ .‬الندې طريقې شتون لري چې د حش راتو ډيرښ ت ت ر کن ترول الن دي‬
‫راولي‪.‬س لويکلچري کن ترول ‪ :‬دغ ه عمل يې عب ارت دي ل ه ‪ :‬د ن وعې انتخ اب‪ ،‬د کرن يزو نبات اتو ت رکيب‪،‬‬
‫رنګ ړي کون ه‪ ،‬د بي ا احي ا ک وونې س احې ان دازه‪ ،‬ذ) د بي ا احي ا ک وونې طريق ه او داس ې ن ور‪.‬بيول وژيکي‬
‫کنترول‪ ،‬ميخ انيکي کن ترول‪ ،‬او کيمي اوي کن ترول‪ .‬دا مهم ن ه دي چې م ونږ د ځنګ ل د حش راتو پ ه هکل ه‬
‫معلومات ولرو بلکه د کنترول په چارو يې بايد هم پوره معلومات ولرو تر څ و دحش رې پ ه پېژن دلو س ره‬
‫مناسب طريقه ورته وټاکو‪ .‬د ځنګل د مهمو ونو افات‪-:‬دغه اف ات پ ه ‪ ، ,Defoliators‬پ ه ن ودو ‪ ،‬کم بيم او‬
‫لرګي باندې تغذيه کوونکو باندې وېشل ش وې دي‪.‬هغ ه حش رات چې پ ه مس تقيم ډول پ اڼی خ ورې پ ه دغ ه‬
‫برخو ويشل شوې دي‪ .‬الف) ‪ ،Skeletonizers‬هغه حشرې دي چې د پاڼې ټولی برخی خوري خ و ي واځې‬
‫رګونه يې نه خوري‪ .‬ب) پاڼې خوړوونکي) هغه حشرې چې ټول د پاڼې نسجونه خوري‪ .‬کله چې م ونږ پ ه‬
‫لويه کچه کرنيز فعاليتونه تر سره کوو نو پدې وخت کې نرسري ډيره اړين ه وي ځک ه چې دغ ه نرس ري د‬
‫کرنې لپاره روغ او صحت مند نباتات عرضه کوي‪ .‬نو ځکه بايدنرسريګانې د افاتو څخه وژغورل شي چې‬
‫له کبله به يې له نرسري څخه په مناسب وخت کې کافي مقدار ونې تر السه شي‪ .‬الندې افات پ ه ج دي ډول‬
‫په نرسرۍ کې ناوړه پايلې لري چې بايد له ساحې څخه وويستل ش ي‪ ،Cockchafers.‬کټ ورم يع ني قط ع‬
‫کوونکي چينجي‪ ،‬چمچاران‪ ،‬ملخان او داسې نور‪.‬‬

‫سپارښتنې‬
‫کرنه بايد په داسې ځای کې وشي چې پ ه نوم وړي س يمه کې د اف اتو تاريخچ ه ش تون ون ه‬ ‫‪.1‬‬
‫لري‪.‬‬
‫دافاتو د يرغل څخه دمخه بايد ورته وقايوي تدابير ونيول شي‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫د هر حشرې د زيان طرز بايد وپېژندل شي او له هغې وروسته دې بايد د کنترول عمليه‬ ‫‪.3‬‬
‫تر سره شي‪.‬‬
‫کيمياوي درمل بايد تر ټولو طريقو څخه وروسته استعمال شي‪.‬‬ ‫‪.4‬‬
‫د کيمياوي درمل د استعمال په وخت کې بايد د متخصص سره اړيکه ونيول شي‪.‬‬ ‫‪.5‬‬

‫‪16‬‬
 ‫په هغه سيمو کې چې مخلوط او په هغه سيمو کې خالص کرنه ښې پايلې ولري بايد په‬ ‫‪.6‬‬
‫همدې ډول وکرل شي‪.‬‬
‫د کرني محترم وزارت بابددخلکواوځايي اوسيدونکوسرهدګران هيوادافغانستان په‬ ‫‪.7‬‬
‫ځنګلونوکی دحشراتوپه مقابل کی مبارزی عامه داراحياء کړي اوترڅنک يې په‬
‫مجهزووسايلوسمبال کړي‪.‬‬
‫دکرنې محترم وزرارت بايدخلکواوځايي اوسيدونکوسره په تفاهم سره د حشراتوله منځه‬ ‫‪.8‬‬
‫وړلوکېکوټلي ګامونه پورته کړي ترڅو شته ځنګل له حشراتو وژغورلشي‪.‬‬

‫مأخذونه‬
‫‪1. http://grasshopper.com‬‬
‫‪2. Dwivedi (AP) (2004) Atext book of silviculture‬‬
‫‪3. Anonymous.2007.Bacterial canker of stone fruit. Pest management.‬‬
‫‪Ministry of Agriculture and Lands. British Columbia.‬‬
‫)‪4. http://ppwsipm.contentsrvr.net/plant.vesh (Plant Problem Image Gallery‬‬
‫‪5. http://pubs.ext.vt.edu/category/plant-disease.html (VT plant disease fact‬‬
‫)‪sheets‬‬
‫‪6. www.Google.com/pics‬‬

‫‪17‬‬