ΘΕ1 – Βασικά Μαθηματικά

Σχέσεις ισοδυναμίας

Ανακλαστική σχέση
Μία σχέση R πάνω στο σύνολο U λέγεται ανακλαστική, όταν η δήλωση “ x R x ” ισχύει στο U .

Παρατήρηση 1

H σχέση R πάνω στο U είναι ανακλαστική, ανν:

για οποιαδήποτε τιμή της x στο U , ΤΑ( x R x ) = true .
H σχέση R πάνω στο U δεν είναι ανακλαστική, ανν:
υπάρχει (κατάλληλη) τιμή της x στο U , ώστε ΤΑ( x R x ) = false .

Διαμερισμός συνόλου
Ονομάζουμε διαμερισμό ενός συνόλου Χ , μιά οικογένεια { Χ1, ..., Χm } μη-κενών υπο-συνόλων του Χ ,
χωρίς κοινά στοιχεία (ξένων) μεταξύ τους, όπου Χ = Χ1  ...  Χm .

Σχέση ισοδυναμίας
Μία σχέση R πάνω στο σύνολο U λέγεται σχέση ισοδυναμίας, όταν ισχύει μία από τις παρακάτω
συνθήκες:

A Η σχέση R είναι συμμετρική, μεταβατική και ανακλαστική.

Β Υπάρχει (μοναδικός) διαμερισμός του U σε υπο-σύνολα { U1, ..., Um } , ώστε:

Για κάθε x , y στο U ,
xRy αν και μόνο αν τα x , y ανήκουν στο ίδιο σύνολο του διαμερισμού.

Γ Υπάρχει συνάρτηση fR με πεδίο ορισμού το U , ώστε:

Για κάθε x , y στο U , xRy αν και μόνο αν fR (x) = fR(y) .

Σημείωση Οι συνθήκες (Α) , (Β) , (Γ) είναι ισοδύναμες: κάθε μία από αυτές ισχύει, αν και μόνο αν
ισχύει οποιαδήποτε από τις άλλες δύο (βλέπε την Άσκηση 1).

Παράδειγμα 1

a) Οι γνωστές σχέσεις  , p  πάνω στο σύνολο N των θετικών ακέραιων, είναι σχέσεις
ισοδυναμίας.

b) Για κάθε μη-κατευθυνόμενο γράφημα G = (V, E) , οι παρακάτω σχέσεις R0δ , R0μ , R0ι , πάνω στο
σύνολο V , είναι σχέσεις ισοδυναμίας:

a R0δ b όταν: το G έχει μία διαδρομή με αρχή την κορυφή a και τέλος την κορυφή b , είτε a=b .

a R0μ b όταν: το G έχει ένα μονοπάτι με αρχή την κορυφή a και τέλος την κορυφή b , είτε a=b .

a R0ι b όταν: το G έχει ένα κλειστό ίχνος (a,..., b,..., a) , είτε a=b .
Τα υπο-σύνολα του αντίστοιχου διαμερισμού του V – συνθήκη (Β) – για κάθε σχέση, είναι:

R0δ : τα σύνολα κορυφών των συνεκτικών συνιστωσών του G ,

R0 μ : τα σύνολα κορυφών των συνεκτικών συνιστωσών του G ,

R0 ι : τα σύνολα κορυφών των δισυνεκτικών συνιστωσών ως προς ακμές του G .

Σημείωση Έστω R μία σχέση ισοδυναμίας πάνω στο σύνολο U . Oνομάzουμε ένα υπο-σύνολο S
του U , μέγιστο για τη σχέση R , όταν:
1) Η δήλωση “ x R y ” ισχύει στο S , και
2) Άν S  Τ , και η δήλωση “ x R y ” ισχύει στο Τ , τότε S = T .

Μπορούμε να δούμε ότι: Ένα υπο-σύνολο S του U είναι μέγιστο για τη σχέση R , άν και μόνο άν
το S είναι ένα από τα σύνολα του διαμερισμού { U1, ..., Um } του U , που αντιστοιχεί στην R σύμφωνα με
τη συνθήκη (Β) (βλέπε την Άσκηση 5).

Κλάση ισοδυναμίας
Έστω R μία σχέση ισοδυναμίας πάνω στο σύνολο U . Ονομάζουμε κλάση ισοδυναμίας του στοιχείου a
ως προς τη σχέση R , το σύνολο [a]R = { z | a R z , zU } .

Ιδιότητες των κλάσεων ισοδυναμίας

Έστω R μία σχέση ισοδυναμίας πάνω στο σύνολο U , και { Ι1, ..., Ιn } οι κλάσεις ισοδυναμίας των
στοιχείων του U , ως προς τη σχέση R :

α Τα σύνολα { Ι1, ..., Ιn } αποτελούν διαμερισμό του U .

β Για κάθε x , y στο U ,

xRy αν και μόνο αν τα x , y ανήκουν στην ίδια κλάση ισοδυναμίας.

γ Για κάθε x , y στο U , xRy αν και μόνο αν [x]R = [y]R .

Σημείωση Από τη (β) μπορούμε να δούμε, ότι οι κλάσεις ισοδυναμίας (των στοιχείων του U ως προς
τη σχέση R), συμπίπτουν με τα σύνολα του διαμερισμού του U που αντιστοιχεί στην R (συνθήκη (Β) ).

Σημείωση Οι παραπάνω «Ιδιότητες των κλάσεων ισοδυναμίας» μπορούν να αποδειχτούν – βλέπε τις
Ασκήσεις 2 , 3 , 4 – χρησιμοποιώντας τον «Έγκλεισμό κλάσεων ισοδυναμίας», που αναφέρεται
παρακάτω.

Εγκλεισμός κλάσεων ισοδυναμίας

Έστω R μία σχέση ισοδυναμίας πάνω στο σύνολο U . Για κάθε x , y στο U :

1 x  [y]R άν και μόνο άν [x]R  [y]R .

2 [x]R  [y]R άν και μόνο άν [x]R = [y]R .

Απόδειξη

1 Ευθύ: Άν x  [y]R , θα έχουμε y R x , από τον ορισμό της κλάσης ισοδυναμίας του x .
Έστω ότι z  [x]R -- τότε θα είναι x R z . Χρησιμοποιώντας τη μεταβατικότητα της R και τo ότι y R x ,
παίρνουμε y R z – άρα, z  [y]R . Eπειδή το z ήταν τυχαίο, έχουμε ότι [x]R  [y]R .

Αντίστροφο: Είναι x  [x]R (ανακλαστικότητα της R ). Άρα, άν [x]R  [y]R , θα είναι και x  [y]R .

2 [x]R  [y]R άν και μόνο άν x  [y]R (από το 1) , άνν y R x (ορισμός της κλάσης ισοδυναμίας του
y ), άνν x R y (συμμετρία της R ), άνν y [x]R , άν και μόνο άν [y]R  [x]R (από το 1) .

Σχετική βιβλιογραφία

Βούρος – Διακριτά Μαθηματικά και Μαθηματική Λογική Α

2.3.2 Σχέσεις ισοδυναμίας

Γεωργακόπουλος – Σχέσεις Ισοδυναμίας

Παράγραφοι 1 ώς και 5

Κοσμαδάκης – Διδακτικές σημειώσεις

1.2 Σχέσεις ισοδυναμίας

Rosen - Discrete Mathematics

9.5 Equivalence Relations
 ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1 Τα παρακάτω ερωτήματα αφορούν στις συνθήκες (Α) , (Β) , (Γ) για τις «Σχέσεις ισοδυναμίας» :

α Αποδείξτε ότι η (Γ) συνεπάγεται τη (Β) .

β Αποδείξτε ότι η (Β) συνεπάγεται την (Α) .

γ Αποδείξτε ότι η (Α) συνεπάγεται τη (Γ) , άν θέσουμε fR (a) = [a]R , για κάθε a στο U .

2 Έστω ότι τα x , y , είναι στοιχεία μίας κλάσης ισοδυναμίας [a]R . Αποδείξτε ότι x R y .

3 Έστω ότι δύο κλάσεις ισοδυναμίας, [a]R , [b]R , έχουν (τουλάχιστον ένα) κοινό στοιχείο.
Αποδείξτε ότι [a]R = [b]R .

4 Αποδείξτε τις «Ιδιότητες των κλάσεων ισοδυναμίας», χρησιμοποιώντας τον «Έγκλεισμό κλάσεων
ισοδυναμίας», και τις Ασκήσεις 2 , 3.

5 Αποδείξτε ότι: Ένα υπο-σύνολο S του U είναι μέγιστο για τη σχέση R , μόνο άν
το S είναι ένα από τα σύνολα του διαμερισμού { U1, ..., Um } του U , που αντιστοιχεί στην R
σύμφωνα με τη συνθήκη (Β) .

6 α Επαληθεύστε ότι, για κάθε πραγματικό αριθμό k  0 , η παρακάτω σχέση ρk πάνω στο
σύνολο των πραγματικών είναι σχέση ισοδυναμίας: ρk = { (x , y) | xy = k είτε x=y } .

β Βρείτε τις κλάσεις ισοδυναμίας της σχέσης ρk .

γ Βρείτε αν η σχέση ρ0 πάνω στο σύνολο των πραγματικών, είναι σχέση ισοδυναμίας

7 Βρείτε τις κλάσεις ισοδυναμίας των σχέσεων  , p , πάνω στο σύνολο των θετικών ακέραιων.

8 Επαληθεύστε ότι, για κάθε μη-κατευθυνόμενο γράφημα G = (V, E) , οι σχέσεις R0δ , R0μ , και R0ι
(πάνω στο V ), είναι σχέσεις ισοδυναμίας.