LA PATRIA COLLEGE

Santiago City

FW 109 (BARAYTI AT BARASYON NG WIKA)

PAKSA: KABANATA 1: BARAYTI AT BARASYON NG WIKA

A. Kahulugan ng wika
B. Katangian ng wika
C. Kahalagahan ng wika
D. Barasyon at barayti ng wika

BILANG NG LINGGO: 1
Oras na Ilalaan: 3 oras Oras ng Pagtatalakay: TTH, 3:00- 4:30

Layunin: Pagkatapos ng talakayan ang mga mag-aaral ay inaasahang:

1. Natutukoy ang kahulugan ng wika at ang katangian nito;
2. Nalalaman ang barasyon at barayti ng wika; at
3. Napapahalagahan ang wika batay sa isinagawang Gawain.

PAGTATALAKAY SA NILALAMAN

ANG WIKA
Ang wika ay isang sistemang komunikasyon na madalas ginagamit ng tao sa isang partikular na
lugar. Ito rin ay isang bahagi ng pakikipagtalastasan at kalipunan ng mga signo, tunog at mga kadugtong
na batas para maiulat ang nais sabihin ng kaisipan. Ginagamit ang sistemang ito sa pagpapaabot ng
kaisipan at damdamin sa paraan ng pagsasalita at pagsusulat.

Mga Uri ng Wika

1. Balbal – Ang pinakamababang antas at bumubuo nito ng mga salitang kanto.
2. Lingua franca o Panlalawigan – tumutukoy sa salitang ginagamit ng partukular na lalawigan
3. Pambansa – Ito ay ginagamit ng buong bansa
4. Pampanitikan – Ginagamit ito sa panitikan katulad ng tayutay, idioma, at iba pa.

Mga Katangian ng Wika

1. Ang wika ay masistemang balangkas
2. Ang wika ay sinasalitang tunog
3. Ang wika ay arbitraryon simbolo ng mga tunog
4. Ang wika ay komunikasyon
5. Ang wika ay pantao
6. Ang wika ay kaugnay ng kultura
7. Ang wika ay ginagamit
8. Ang wika ay natatangi
9. Ang wika ay dinamiko
10. Ang wika ay malikhain

Mga Teorya ng Wika

1. Teoryang Bow-wow – mga tunog na niliha nga mga hayop.
2. Teoryang Ding-dong – ito ay mga sariling tunog ng lahat ng bagay sa kapaligiran
3. Teoryang Pooh-pooh – ang paggamit ng bibig na bumubuo ng mga tunog na galing sa mga
emosyon
4. Teoryang Ta-ra-ra Boom De Ay – ang wika ay galing sa mga tunog na nilikha galing sa mga
ritwal.
5. Teoryang Sing-song – ang wika ay galing sa musika
6. Teoryang Biblikal – Genesis 11:1-8 na nagsasabi na ang buong lupa ay iisang wika at iisang mga
salita
7. Teoryang Yoo He Yo – natuto ang taong magsalita dahil sa kanyang puwersang pisikal.
8. Teoryang Ta-ta – nangahulugang itong paalam.
9. Teoryang Mama – unang sinabi ng sanggol dahil hindi niya masabi ang salitang mother.
10. Teoryang Hey you! – teoryang mula sa linggwistang si Revesz.
11. Teoryang Coo coo – tinutukoy nito sa mga tunog na nalilikha ng mga sanggol na ginagaya nga
mga matatanda
12. Teoryang Babble Lucky – nagmula ang wika sa mga walang kahulugang bulalas ng mga tao.
13. Teoryang Hocus Pocus – nanggaling ang wika sa tulad ng pinanggalingan ng mga mahikal o
relihiyon ng mga ninuno.
14. Teoryang Eureka! – ang ating mga ninuno ay may ideya ng pagtatakda ng mga arbitraryong
tunog upang ipakahulugan sa mga tiyak na bagay.

BARAYTI NG WIKA

1. Idyotek

Ito ay ang personal na paggamit ng salita ng isang indibidwal. Bawat indibidwal ay may istilo sa
pamamahayag at pananalita.

Halimbawa:

“Magandang Gabi Bayan” – Noli de Castro

“Hoy Gising” – Ted Failon

“Hindi ka namin tatantanan” – Mike Enriquez

“Di umano’y -” – Jessica Soho

2. Dayalek

Ito ay nalilikha ng dahil sa heograpikonog kinaroroonan. Ang barayti na ito ay ginagamit ng mga tao ayon
sa partikular na rehiyon o lalawigan na tnitirhan.

Halimbawa:

Tagalog – “Mahal kita”

Hiligaynon – “Langga ta gd ka”

Bikolano – “Namumutan ta ka”

Tagalog – “Hindi ko makaintindi”

Cebuano – “Dili ko sabot”

3. Sosyolek / Sosyalek

Uri ng barayti na pansamantala lang at ginagamit sa isang partikular na grupo.

Halimbawa:

Te meg, shat ta? (Pare, mag-inuman tayo)

Oh my God! It’s so mainit naman dito. (Naku, ang init naman dito!)

Wag kang snobber (Huwag kang maging suplado)

4. Etnolek

Ginawa ito mula sa salita ng mga etnolonggwistang grupo. Nagkaroon nga iba’t ibang etnolek dahil sa
maraming mga pangkat na etniko.

Halimbawa:

Palangga – Sinisinta, Minamahal

 Kalipay – saya, tuwa, kasiya

Bulanim – pagkahugis ng buo ng buwan

5. Ekolek

Ito ay kadalasang ginagamit sa ating tirahan. Ito ay kadalasang nagmumula sa mga bibig ng bata at
matanda.

Halimbawa:

Palikuran – banyo o kubeta

Papa – ama/tatay

Mama – nanay/ina

6. Pidgin

Wala itong pormal na estraktura at tinawag ding “lengwahe ng wala ninuman”. Ginagamit ito sa mga tao
na nasa ibang lugar o bansa.

Halimbawa:

Ako punta banyo – Pupunta muna ako sa banyo.

Hindi ikaw galing kanta – Hindi ka magaling kumanta.

Sali ako laro ulan – Sasali akong maglaro sa ulan.

7. Creole

Ito ay ang pinaghalo-halong salita ng indibidwal, mula sa magkaibang lugar hanggang sa naging personal
na wika.

Halimbawa:

Mi nombre – Ang pangalan ko

Yu ting yu wan, a? – Akala mo espesyal ka o ano?

I gat planti kain kain abus long bikbus – Marami akong uri ng mga hayop sa gubatan.

8. Register

Ito ay espesyalisadong ginagamit sa isang partikular na pangkat o domain. May tatlong uri nito:

Larangan – naayon ito sa larangan ng taong gumagamit nito

Modo – paano isinasagawa ang uri ng komunikasyon?

Tenor- ayon sa relasyon ng mga-naguusap

Halimbawa:

Jejemon

Binaliktad

Pinaikli sa teks

Sanggunian:

1. https://www.google.com/search?client=firefox-b-d&q=VARAYTI+NG+WIKA
2. https://quizlet.com/307157320/elemento-ng-tula-diagram/
3. https://philnews.ph/2019/07/08/apat-na-uri-ng-wika/
GAWAING MAG-AARAL

Pangalan: ______________________________________ Kurso: _________________

UNANG GAWAIN

Panuto: Sagutan ang mga sumusunod na pahayag.

1. Pumili ng isa sa mga barasyon ng wika at gamitin ang mga wikang ginagamit sa barasyong iyong
napili para sa paglikha ng isang malayang tula na kinapapalooban ng 5 hanggang pitong saknong
at sa bawat saknong ito ay naglalaman ng apat na taludtod. ( 30 puntos)

PAMANTAYAN SA PAGBIBIGAY NG PUNTOS

PAMANTAYAN SA PAGBIBIGAY NG PUNTOS

Maayos na nailahad ang nilalaman ng tula, angkop

ang ginamit na mga salita, nagpakita ng malawak,
30 puntos
makabuluhang pagpapahayag at nasunod ang lahat
ng nabanggit na patnubay.
Maayos na nailahad ang mga pahayag sa tula at
25 puntos
angkop ang mga ginamit na salita
Angkop ang mga salitang ginamit ngunit hindi
20 puntos
naipaliwanang ng maayos ang pahayag
Hindi naipaliwanag ng maayos ang mga pahayag at
10 puntos
hindi angkop ang mga salitang ginamit
Nasagutan ang sanaysay ngunit walang kaayusan 5 puntos
Inihanda ni: Petsa:

GINA P. PANGILINAN, LPT 08/17/20

Instructor sa Filipino

Sinuri at Inaprubahan ni:

NOVELYN L. MITRA, LPT, MST 08/17/20

Program Head, Teacher Education