‫‪1‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ وا  ‪  455‬ت   ‬ ‫   ذوق و  ق ‬ ‫’’ َ َ  ا ِ ت‘‘   ‬

‫ ‬ ‫‪  18‬ت   ‬

‫ٔ  َ َ  ا ِ ت‬

‫  ‪:‬‬
‫(‬ ‫ اَ ْﻟ َﻤﺪِﻳْ َﻨ ُﺔ اﻟْ ِﻌ ْﻠﻤ ِ َﻴ  )د ت ا‬ ‫ ‬

‫‪:‬‬
‫ ) ا (‬ ‫ ا‬

‫‪1‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪2‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫اَﻟﺼﻠ ٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ َﻠ ْﻴ َ ﻳَﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َواَ ْﺻ ٰﺤﺒ ِ َ ﻳَﺎ َﺣ ِ ْﻴ َﺐ اﷲ‬

‫ ا ت‬ ‫ ٔ‬ ‫م  ب‪:‬‬

‫(‬ ‫ اَ ْﻟ َﻤﺪِ ْﻳ َﻨ ُﺔ ا ْﻟ ِﻌ ْﻠﻤ ِ َﻴ  )د ت ا‬ ‫  ‪:‬‬
‫ت‪:‬‬
‫  ر‪:‬‬
‫ ) ا (‬ ‫ ا‬ ‫‪ :‬‬

‫‪Email: ilmia@dawateislami.net‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
‫ِا ِ‬
‫ﻟﺘﺠﺎ‪:‬ﮐﺴﯽاور ﮐﻮﯾﮧﮐﺘﺎبﭼﮭﺎﭘﻨﮯﮐﯽاﺟﺎزتﻧﮩﯿﮟ‬

‫‪2‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
‫‪3‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ِاﺟﻤﺎﻟﯽﻓﮩﺮﺳﺖ‬
‫ ‬ ‫ن    م‬
‫‪4‬‬ ‫)‪ِ (1‬ن ‬
‫‪29‬‬ ‫)‪ِ (2‬ن  ز‬
‫‪57‬‬ ‫  ّر‬ ‫ِن  ٔہ  ِدرِ َ ر َ ِ   ِ‬ ‫)‪(3‬‬
‫‪85‬‬ ‫ِ ِ‬
‫ام ‬ ‫)‪(4‬ا ِ‬
‫‪108‬‬ ‫ِ ِ‬
‫ام اَذان‬ ‫)‪(5‬ا ِ‬
‫‪133‬‬ ‫)‪ِ (6‬ن  ُد ُرود و  م‬
‫‪158‬‬ ‫)‪ِ (7‬ن  َ م‬
‫‪184‬‬ ‫)‪ِ (8‬ن  ُد‬
‫‪208‬‬ ‫)‪ِ (9‬ن  ُ‬
‫‪234‬‬ ‫)‪ِ (10‬ن ‬
‫‪259‬‬ ‫)‪   ُ (11‬رى‬
‫‪284‬‬ ‫درس  ِن ‬
‫)‪ِ (12‬‬
‫‪308‬‬ ‫)‪ِ (13‬ن ‬
‫‪333‬‬ ‫)‪ِ  (14‬‬
‫‪358‬‬ ‫)‪   (15‬ارى   ‬
‫‪383‬‬ ‫   ج‬ ‫)‪(16‬‬
‫‪406‬‬ ‫)‪ (17‬ددارى‬
‫‪431‬‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫)‪(18‬‬

‫‪3‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪4‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫ّ‬
‫)‪(1‬ﻓﯿﻀﺎنﻧﯿﺖ‬
‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب ا ْﻟ ٰﻌ َﻠﻤ ِ ْ َواﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِ اﻟ ُْﻤ ْﺮ َﺳﻠ ِ ْ‬
‫اَﻣﺎ َ ْﻌ ُﺪ َﻓﺎَﻋُ ْﻮذُ ﺑِﺎﷲِ ِﻣ َﻦ اﻟﺸ ْﻴ ٰﻄ ِﻦ اﻟﺮ ِﺟ ْﻴﻢ ِ ْﺴ ِﻢ اﷲِ اﻟﺮ ْﺣ ٰﻤ ِﻦ اﻟﺮﺣ ِْﻴﻢ‬
‫اَﻟﺼﻠ ٰﻮ ُة َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ َﻠ ْﻴ َ َﻳﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َواَ ْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ َﺣ ِ ْﻴ َﺐ اﷲ‬
‫َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َواَ ْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ ﻧ ُ ْﻮ َر اﷲ‬ ‫اَﻟﺼﻠ ٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ َﻠ ْﻴ َ ﻳَﺎ ﻧ َ ِ اﷲ‬
‫اﻻ ْﻋﺘ ِ َﺎف‬
‫ﻧ َ َﻮ ْﻳ ُﺖ ُﺳﻨ َﺖ ْ ِ‬
‫  ں   د  آ    ا ف ‬ ‫ دا  ‬ ‫ ‬ ‫ !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ر    ا ف     اب    ر    ۔    ‬ ‫   ‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫  ں     آب ‬ ‫ ‪  ،   ،‬ى ‪ ،‬ا رى ‬ ‫   ا ر ‬ ‫  د ر    ‬
‫   ‬ ‫ ا  ا ف   ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ ا زت ‬ ‫زم زم   دم    ا         ‬
‫ ‪ ،‬‬ ‫  ف ‬ ‫ ا ف    ‬ ‫   ۔  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫      رى  ‬
‫ ۔ ‬ ‫    اب       ‬ ‫         ‬ ‫  ‬
‫   ‬ ‫ُدرود ‬
‫  ے   دار   ‪،‬ان   و ت ‬ ‫ ‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫ْ   ُرو‬ ‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ ا‬
‫ اﷲ   ك ‬ ‫ ‪َ ’’:‬ﻣﺎﻓ ََﻌ َﻞ اﷲُ ﺑ ِ َ ‘‘  ‬ ‫ د  ‬ ‫       ا   اب ‬
‫   ر  ‬ ‫؟اُ ں     اب  د    اﷲ   ك  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫آپ    ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ‪:‬‬ ‫۔‬ ‫ ‬ ‫   دا‬ ‫ ‬ ‫ت   دى  اور  ‬ ‫ ‪   ،‬ى  ‬
‫ں‬
‫ ‬ ‫  ا  اﷲ  ك   ‬ ‫   اﷲ  ك    ر ہ   ‬ ‫ ‬ ‫؟ اب د‬

‫‪4‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪5‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ب ‬ ‫     د  ‪،‬‬ ‫   درود    ب ‬ ‫ں اور  ے ‬ ‫  ے ‬

‫ ز دہ   ۔  اﷲ   ك   ار د ‬ ‫ں ‬ ‫      ے   ُدرود   ے  ‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫  رے   وا  ‬ ‫ں‪  :‬اس     رو‬ ‫ ‪:‬اے   ے  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫      ؤ۔‬ ‫   !اور ا ِ  ‬ ‫  ب ‬ ‫ااس   ‬
‫ ‬ ‫  ا  ‬ ‫ں  ‬ ‫ ‬ ‫  م  ان    ‬ ‫درود  ان    ‬
‫ ‬ ‫    ا ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ‬
‫‪ :‬ﻧ ِّﻴ ُﺔ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣ ِﻦ َﺧ ْ ٌ ﻣ ْﻦ َﻋ َﻤﻠ ِ ٖ ۔    ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ِن  ‬
‫ ۔ )ﻣﻌﺠﻢﮐﺒﯿﺮ‪،۱۸۵/۶،‬ﺣﺪﯾﺚ‪(۵۹۴۲:‬‬ ‫     ‬ ‫ اس   ‬ ‫ن   ‬
‫ ز دہ ا   اب   ز دہ ۔ ‬ ‫ ا  ‬ ‫‪ 1‬ا     ‪:‬‬
‫ ‬ ‫ اور   اب  ‬ ‫ !  آ !  اﷲ   ك    رِ  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ن       ا  ا  ‬
‫ن     ‬
‫   ‬ ‫  ب   ن       ن   ں   ?…      ‬ ‫   ‬ ‫?…‬
‫ِ   ں        دو  زا   ں   ?… َ َور   ِ َ  ‬ ‫   ‬ ‫  ِ ْ ِ  د    ‬
‫  دہ  وں  ?… َد َّ  و ہ      وں  ? …‬ ‫َك   دو ے     ‬
‫  ں   ?…’’ َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ ا ْﻟ َﺤ ِ ْﻴ ِﺐ‘‘’’اُذْ ُ ُ وا اﻟﻠـ ‘‘’’ ‬ ‫ اوراُ  ‬ ‫ر ‪ِ،‬‬

‫‪ ……1‬اﻟﻘﻮل اﻟﺒﺪﻳﻊ‪،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺜﺎﱏ ﰱ ﺛﻮاب اﻟﺼﻠﻮة…اﱁ‪،‬ص‪۲۵۵‬۔‬
‫‪5‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪6‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ اور   ا    وا ں    دل        ‬ ‫ﺗُﻮﺑ ُ ْﻮا ا ِ َ اﻟﻠـ ‘‘و ہ       اب  ‬

‫ن       د  آ   ھ     م  و   ُ َ َ  اور ‬ ‫ آواز    اب  دوں    ?…  ‬
‫  وں  ۔‬ ‫ا ِ ْ ادى ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ و ل  ن   ‬ ‫ى ‬
‫ د  ‬ ‫ر    ں   ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫وى      ا  ‬
‫    ے       ے ‬ ‫ ‬ ‫ رو    ۔ا  دوران  ا‬ ‫و  ع   زور  زور  ‬
‫  ر ‬ ‫ وا !  ا   ں   ‬ ‫ ‬
‫أت  ا  ا از     ‪’’:‬اے ‬
‫   ‬ ‫    ُ   د        اور  ا      ں      ں        ر  ‬
‫   ‬ ‫  ‘‘۔    ‬ ‫ُ د     ‪  ُ    ،‬ا  ا ح  ‪   ،‬دو  وں   ‬
‫    ں      ؤ! اس   ‬ ‫  ص     ‪ :‬اس ‬ ‫اور ا  ‬ ‫ش ‬ ‫ ‬
‫    ف آ  اورا  ‬ ‫  وع  د  ۔  ز      ا  ‬ ‫   دو  رہ ‬
‫   ں   ؟ ض  ‪ :‬اس       ڈال د  ‬ ‫‪ :‬وہ ‬ ‫  ص       اس   ‬
‫ دو! ‬ ‫ آؤ!   اُ   ل ودو    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫    ‪ :‬اس   ‬ ‫  ۔‬
‫     ‬ ‫اُس   ا ِ ح   ‬ ‫  ل  ودو     ف       دے ‬ ‫ا  وہ ‬
‫      وہ د  وى   ل ‬ ‫دوران          اور  ا   ل ودو     ف  را‬
‫   ‬ ‫   ا    ‬ ‫  ۔   ؤ    ا  آز ؤ!   ُ    اور  اس  ‬
‫ اس ‬ ‫      ‬ ‫ ‪  :‬‬ ‫   اُس    ‬ ‫ وہ  و ں      ‬ ‫د ت  دى  ۔‬

‫‪6‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪7‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫     ‬ ‫ ‬ ‫     اُ را  ؟ ‪        :‬اﷲ   ك    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ح ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‪ :‬ا ! اب       وہ  ‪  :‬‬ ‫     ادا  ۔      ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫      ج   ؟  اب   وہ ‬ ‫   ‬ ‫ ا‬ ‫  ‪  :‬ا   رى  ‬ ‫‪ ،‬‬
‫   ا    د   ۔    د ں   ‬ ‫   ‬ ‫ا‬ ‫ ‬ ‫  ا اور  ب   ‬ ‫ ‬
‫ اور   ‬ ‫    ل ‬ ‫  رے ‬ ‫   ا  ا   س   اور  ‪:‬‬ ‫دو رہ ‬
‫  ى دے دو  ں     رى ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ۔  ا    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫   ‬ ‫ ۔اس     ‬ ‫ ‬ ‫   آپ   ‬ ‫  ے ۔وہ  ‪ :‬ا  ا  ‬
‫ ‪    ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا  در  ر   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫اس     ‪:‬‬
‫    وں   اور ‬ ‫   ‬ ‫    رے  اور   رے    وا ں    ‬ ‫ا    ‬
‫  ‪    :‬آپ   ا ا ن ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫روز  ہ    چ   ا م   دوں ؟   وہ ‬
‫    س  آ  اور    ‪:‬‬ ‫۔اس          دن    ر  ر ۔  ا  دن   ُ  اس  ‬
‫    ؟اس ‬ ‫    ب ‬ ‫   ‬ ‫   ذر‬ ‫   ا  ا  راہ   ؤں  ‬ ‫ا    ‬
‫  م   ‬ ‫   ‬ ‫ در ر ِ‬ ‫ ‬ ‫   ذر‬ ‫   ‬ ‫   ‪   :‬ؤوہ   ن    ‬
‫ اُ ر    ‬ ‫  ں‪   ،‬ں    ‬ ‫  ُ ِ   ر ‬ ‫     ‪  َ   :‬‬ ‫ ۔‬
‫ ر ۔  ا  ‬ ‫   ا ِ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ں      دو۔        اس  ‬ ‫رو  اور  ا‬
‫ر! ‬ ‫    س  آ  اور   ‪:‬‬ ‫ ‬ ‫  ر  ۔اس      ‬ ‫ ‬ ‫ ًا‬ ‫ح ‬
‫ ‬ ‫       وہ   ب  ‬ ‫    ب  آز     ‪،‬اب  اس    ‬ ‫   اس  ‬
‫     اس   وہ   ‬ ‫  ار ر      ا     رى  ے   ‬ ‫و ت   ز‬

‫‪7‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪8‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫  وں۔  ‬ ‫ آپ    در ر    ‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫ل        ۔  ا  آپ  ‬

‫ ‬ ‫ت   ‬ ‫     ‬ ‫    س   اور  ‪ :‬‬ ‫ اس ‬ ‫ ا زت د ى ۔ ‬
‫ ‬ ‫     د  ‬ ‫  س       ‬ ‫ؤ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   اس   در ر  ‬
‫ اور  ى  ور ا  ‬ ‫ ‪      ،‬ار ‬ ‫     ‪ ،‬‬ ‫ اس   ا  ‬ ‫۔‬
‫ں ‬ ‫   ‬ ‫  ے ‬ ‫ در ر     ف  روا   ا۔  اس     ل  ا‬ ‫ ‬ ‫ل ‬
‫    م   ‬ ‫ اس   ‬ ‫      ے ادب ‬ ‫۔ در ر‬ ‫ آر  ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫    ے      ے  ‬ ‫   ‬ ‫    اب د  اور   ‪  ُ   :‬و  ‬ ‫۔‬
‫ ‬ ‫   ں  ۔‬ ‫    ؟اس      ‪  :‬ں‪    ،‬و  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ت   ‬
‫! اس وا          ‬ ‫ ؟   وہ  ‪:‬اے  ن ‬ ‫   ‪ :‬اب       ‬
‫   ‪      ،‬‬ ‫   ‬ ‫ ا  ‬
‫رو          ا      ا س   ا    ‬
‫ ُ        ‬ ‫       ‬ ‫    ‪    :‬ا س   ‪  ُ   ،‬ا  ‬
‫ت         ُ  ا           ‪   ،‬ا اﷲ   ك  ر        ‬
‫ ‬ ‫      ا‬ ‫ دى       ‬ ‫۔     اس و     چ      ا ‬
‫ن‬
‫   ۔اب     درد  ك  ادوں   اور    ت     ‬ ‫اﷲ  ك  ‬ ‫و‬
‫     د    ‬ ‫   ‬ ‫ ۔  اس     ‬ ‫دو  ں        گ       ت  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫          ا د   ۔ ‬ ‫ اس ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫  د ‬ ‫اس   ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪ ……1‬ﻋﻴﻮن اﳊ ﺎﻳﺎت‪،‬اﳊ ﺎﻳﺔ اﻟﺜﺎﻟﺜﺔ واﻻرﺑﻌﻮن ﺑﻌﺪ اﳌﺎﺋﺔ ‪ ،‬ص‪۱۶۲‬ﻣﻠﺘﻘﻄﺎ۔‬

‫‪8‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪9‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫  ى ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ !  د  آپ    !    ا‬ ‫ ‬ ‫رے   رےا‬
‫ د  ‬ ‫ ‬ ‫ ا   ن  ‬ ‫ ‬ ‫ و ل   ن      اور   ٓ  وہ  ‬ ‫ اس  ‬ ‫ ‬
‫   و  ‬ ‫ ‬ ‫  رى ‬ ‫   ‬ ‫م ‬ ‫   ‬ ‫۔ ا       ں    ر ‬
‫  ى ‬ ‫   ا      ‪ ،‬اور ا  ‬ ‫     ‬ ‫ ا  ‬ ‫     ‪ ،‬ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫   ۔ اس    ورت اس  ت       ‬ ‫    ا   ‬ ‫     اس   ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  م ا‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ں     را  ‬ ‫ اور  اس    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا‬
‫ ۔ آ  ‬ ‫   ا    او  ر   اب      ار ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫     ۔ ‬ ‫   د  و ا ِ ‬ ‫   ‬ ‫   ا‬
‫)‪(1‬ا ل    ار‬
‫ن   ‪’’  :‬اِﻧ َﻤﺎ ْاﻻَ ْﻋ َﻤﺎ ُل‬ ‫ر     َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ     ِن  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﺑِﺎﻟﻨﻴﺎت‘‘   ا ل   دارو ار  ں   ۔ ‬
‫     ‪:‬‬ ‫     ‬ ‫ ُا ُ    ا   ر   ن   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ  اس  ‬
‫ ‬ ‫  ‪ ،‬اہ  ﻋﺒﺎدا ِ‬
‫ت َﻣ ْﺤ َﻀ  )  ‬ ‫   ا ص       اب    ‬
‫دات   ِ   دہ‪  :   ،‬و  ‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫دات(   ں‪   :   ،‬ز‪  ،‬روزہ  و ہ۔    ‬
‫) ‪(2‬‬
‫‪ ،‬ا‪ ، ،‬ن    ك   و ہ ‪  ،‬ان    اب ا ص        ۔ ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫)‪( 2‬‬
‫  ن  ‪  ’’  :‬ﻧ ِﻴ ُﺔ اﻟْ ُﻤ ْﻮﻣِ ِﻦ َﺧ ْ ٌ‬ ‫ر  دو     َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ     ن ‬

‫‪ ……1‬ﲞﺎری ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺑﺪء اﻟﻮ  ‪ ،‬ﺑﺎب ﮐﻴﻒ  ﺎن ﺑﺪء اﻟﻮ …اﱁ ‪ ،۵/۱ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪۱ :‬۔‬

‫‪  ……2‬اٰۃ ا ‪٢٢/١،‬۔‬
‫‪9‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪10‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫      ۔ ‬ ‫ اس   ‬ ‫ن   ‬ ‫ﻣ ْﻦ َﻋ َﻤﻠ ِ ٖ ‘‘   ‬
‫   و ت‬ ‫     ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ ِ َﻋﻠَ ْﻴ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ت ‬ ‫ت    وا ِ   ا  ‬ ‫ا  ‬
‫   ‪ :‬‬ ‫‪  ،‬اُس    ‬ ‫‘‘        ا ّ     رے    ‬ ‫ا   ب’’  ا ار‬
‫   ‬ ‫  د ‬ ‫  ‪:‬۔)‪(1‬اول  ‪:‬‬ ‫     و    ‬ ‫   ‬ ‫ارادے  و  ‬
‫ ‬ ‫    ۔  )‪ُ (2‬د ُوم  ‪:‬‬ ‫   ‬ ‫       ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ظ     ‬
‫     ‬ ‫   ۔ا ِ  ‬ ‫  اب ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫دت    ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اور  ‬ ‫   !)‪ُ   (3‬م  ‪  :‬دل    ‬ ‫ !  ‬ ‫ ‬ ‫‪   :‬‬
‫   وا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‪  ،‬‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫ِ ‬
‫ت‬ ‫   ‪ ،‬‬ ‫ط ‬ ‫ اور‬ ‫      ن    د   دل   ا ل در‬
‫ ۔ )‪  (4‬رم‪ :‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ت )  اﷲ  ك( دل   د     ارح   ا    ‬
‫ ‬ ‫ رِ   رى    د  ‬ ‫   ا    ‬ ‫   ‪،‬اور    ‬ ‫    ا‬ ‫رِ رى    ‬
‫       ۔ ) ‪ (2‬‬ ‫ اس   ‬ ‫   ‬ ‫ا ‬
‫   ‪       ،‬ى    ‬ ‫ٔہ  ‬ ‫ ‬ ‫  ں    ‪     ،‬ا  ‬ ‫ ا‬ ‫ا‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   در  ا‬ ‫ ‬ ‫ !  آپ    ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬

‫‪ ……1‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ ‪ ،۱۸۵/۶ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪۵۹۴۲ :‬۔‬
‫‪   ……2‬ازا ارِ  ل   ‪،‬ص‪٤١٩‬۔‬
‫‪10‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪11‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   و      د      ‪   ،‬آپ           ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‪ ،‬‬ ‫  د ‬

‫   ‬ ‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ ﻋَﻠَ ْﻴﻬ ِ ْﻢ‬ ‫   ۔   ر ن  د‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ اس    ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا ط ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ا  ‬ ‫   ‬ ‫ا‬
‫ ان    اب   ‬ ‫         ‪ ،‬‬ ‫     ان        م ‬ ‫ ‬ ‫اور ان   ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫    ر ں      وا ت  ‬ ‫ ا‬ ‫   ر  ‪  ،‬آ‬
‫ ‬ ‫   ۔ ‬
‫       ‬ ‫ ‬ ‫)‪( 1‬‬
‫   ‬ ‫رى   َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲ ِﻋَﻠَ ْﻴ‬ ‫ت  ّ ِ ُ         ِ‬
‫ِ‬ ‫وى      ا    ‬
‫ دوا ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫دوا     آپ   زو     ض   ‪ :‬ا  آپ      ڑى   ‬
‫ ‪   :‬اس         ‬ ‫   ‬ ‫ ۔  آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫  ح       ‬ ‫ ا  ا‬
‫) ‪(1‬‬
‫   ر   ں ۔ ‬ ‫ آر  ‪ ،‬اور     ‪  30‬ل   ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫     ‬ ‫)‪(2‬آ  د‬
‫ں   ‬ ‫     ‪ ،‬وہ  ‬ ‫ زو    ‬ ‫ا   رگ  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ    ا‬
‫ڑى د  ‬ ‫     آؤں  ؟ ‬ ‫  ض    ‪  :‬آ‬ ‫ ‬ ‫       ‪   ،‬زو  ‬
‫     ‪ :‬‬ ‫ت    و    ‬ ‫   آؤ(  ۔  ‬ ‫ش  ر        ‪   :‬ں  )وہ ‬
‫رو    ‬ ‫ ‪ ،‬ا ِس       ‬ ‫     ‬ ‫      ى     ‪  ،‬آ  د‬

‫‪ ……1‬ﻣﻨﻬﺎج اﻟﻘﺎﺻﺪﻳﻦ ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﳊﻼل واﳊﺮام‪ ،‬اﻟﺒﺎب اﻻول ‪۳۹۰/۱ ،‬۔‬
‫‪11‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪12‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫   اﷲ  ك   دل    ا   دى ۔ ‬ ‫‪  ،‬ں     اس   ‬
‫ ؟‬ ‫)‪ (3‬ز  زہ  ں   ‬
‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ  ‬ ‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ    ‬ ‫ت  ّ ِ ُ ا م       ِ ْ‬
‫ِ‬ ‫ل     ‬
‫( ‪   :‬ے  دل    ‬ ‫ ‪ )،‬‬ ‫  َ ْ ِى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ   زِ   زہ      ‬ ‫ا م ‬
‫) ‪(2‬‬
‫     ۔   ‬ ‫ ‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫)‪(4‬‬
‫     ‬ ‫ت   ّ ِ ُ   ّ د   ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ    ا ل   ا     ُ َ‬
‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ ُ ن   َ رى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ     ض    ‪:‬آپ  ان    ‬‫        ِ‬
‫  ں      ؟ ‪:‬ا   ى        ور  ۔ )‪ (3‬‬ ‫ے  ‬
‫ز  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫)‪(5‬د      ‬
‫ د  ‬ ‫  ض   ‪   :‬رے  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ؤس   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬
‫ت   ِّ ُ  ‬ ‫ِ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ُﻣﺴ َﺘﺤ‬ ‫ ‬ ‫‪:‬ا ِس  و‬ ‫د ۔  آپ   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ    ‬
‫ د   دوں   ۔)‪ (4‬‬
‫ ‬ ‫  ن ‬ ‫ ‬ ‫)‪  (6‬‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫  ن ‬ ‫     ‬ ‫ؤس َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ  ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟ ﻴﺔ واﻻﺧﻼص واﻟﺼﺪق ‪۱۰۱/۵،‬۔‬
‫‪ ……2‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟ ﻴﺔ و اﻻﺧﻼص و اﻟﺼﺪق‪۱۰۱/۵ ،‬۔‬
‫‪ ……3‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟ ﻴﺔ و اﻻﺧﻼص و اﻟﺼﺪق‪۱۰۱/۵ ،‬۔‬
‫‪ ……4‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟ ﻴﺔ و اﻻﺧﻼص و اﻟﺼﺪق‪۱۰۱/۵ ،‬۔‬
‫‪12‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪13‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ او ت    ‬ ‫ اور  ‬ ‫ آپ   ن    ‬ ‫       ‬ ‫  ن ‬ ‫ ‬ ‫آپ  ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اس    ‬ ‫‪،‬آپ َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫  ن     وع   د‬ ‫   ‬
‫  ى ‬ ‫  ن   وں  ؟  ‬ ‫   ‬ ‫         ‬ ‫ ‬ ‫‪    :‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ن  د   ں۔ ‬ ‫      ‬ ‫  ُﻣ ْﺴ َﺘ ْﺤ َ‬
‫ اور  ردارى   ‬ ‫)‪(7‬ا  ‬
‫    ر ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫  ‪:‬‬ ‫ ‬ ‫رگ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫) ‪(2‬‬
‫ ۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ش   ر   ں   ا    در‬ ‫دارى     ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   وہ ‬ ‫   ‬ ‫  ح         ‬ ‫ !‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫   ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫ اُ     س   ‬ ‫   اور     ڈا  ‬ ‫ ‬
‫   وہ   م   اب ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ا‬ ‫  م ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ا   ح ‬
‫  ھ   ‬ ‫ب  ‬
‫   ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‪ ،‬اور ا  اس   ‬ ‫وا  ‬
‫ ۔ ‬
‫ا   دت   دس  ں‬
‫ ‬ ‫  ِ ‬ ‫   ‪  :‬‬ ‫ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫     ‬ ‫وا ِ  ا   ت‪  ،‬‬
‫ ‬ ‫  ‪    ،‬ا  ‬ ‫ ‬ ‫ )   دت(  دس   اب  ‬ ‫ر    وہ  ا  ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟ ﻴﺔ و اﻻﺧﻼص و اﻟﺼﺪق‪۱۰۱/۵ ،‬۔‬
‫‪ ……2‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟ ﻴﺔ و اﻻﺧﻼص و اﻟﺼﺪق‪۱۰۱/۵ ،‬۔‬
‫‪13‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪14‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ے       ٔ   ا      اس    آ      ‬ ‫   ا ف   ے  اور  )‪(1‬‬

‫ اُس (    ‬ ‫   ز رت   ‬ ‫ ‪  ،‬اور   ُور  )  ‬ ‫ وا (‬ ‫اﷲ ك   د ار‬
‫ )     ‬ ‫ا    زا‬
‫ ِ ز ‬ ‫  ے   ‬ ‫   ا  زا    ا ام   ے۔)‪(2‬دو ے  ا ر   ز    ‬
‫   ‬ ‫)   ز   ا ر   وا ( ز     ۔)‪ (3‬ے   ل   ے     ں  ‬
‫َ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اس    د       ْ  ‬ ‫ا   ں     ظ  ر   ۔)‪  (4‬‬
‫ل  ر ں   ۔)‪ (6‬‬ ‫   ذ  و      ‬ ‫  ے    ں ‬ ‫ ‬ ‫ ۔)‪  (5‬‬
‫ ﻧ َ ْ ِﻰ ُﻣ ْﻨ َ )   ا     (واَ ْﻣﺮ‬ ‫  ق         ں    ۔  )‪(7‬‬
‫ﺑﺎﻟﻤ ْﻌﺮُوف  )       ( وں   ۔  )‪(8‬آ  اوروں     ز      اور  اس    ‬
‫َ‬
‫  ؤں   ۔  )‪      (9‬اور   ُ َ    ز رت  اور  ان        ‬ ‫   ‬
‫) ‪(1‬‬
‫    ق  ۔ ‬ ‫   اوروں     ‬ ‫  ے ‬ ‫۔ )‪ (10‬د‬
‫ ‬ ‫  وى  ر‬ ‫ ‬ ‫ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ت  ا م  ا  ر  ‬ ‫ ‘‘ا  ‬ ‫ ‬ ‫’’‬
‫  ن        اور  اس ‬ ‫   ‪40‬‬ ‫ ‬ ‫   ‪  673‬‬ ‫     ‪05‬‬
‫   ا        ‬ ‫  ‪ ،‬ا  ا  ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫   ‪ :‬‬ ‫   ار د ‬
‫    ز ‬ ‫ )ارادہ(‬ ‫     اور    ‬ ‫ ‬ ‫  ز   ‬ ‫   ‪    ،‬‬ ‫ ‬
‫   اور دو ے    ہ ‬ ‫ اس        د ‪    ،‬م   ا    ‬ ‫ں     ‬
‫     ۔‬ ‫ ‬ ‫   ا  ‬ ‫ اس ا    ‬ ‫(  ‪     ،‬‬ ‫ )  ‬ ‫َﻣ ْﺤﻮ ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫ً۔‬ ‫ ‪،‬ص‪٤٢٠‬‬ ‫‪ ……1‬ا ار ِ ل ‬

‫‪14‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪15‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫     آ‬ ‫   ‬ ‫ز   ‬
‫ ‬ ‫   ‪ :‬ا  دن   ‬ ‫ت   ّ ِ ُ     َﻣ ْ ﺪي    ‬
‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬
‫ِ‬
‫ )  ‬ ‫ت   ّ ِ ُ    ا  ﻋﺒﺪاﷲ     َ َ   ِ ْ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬ ‫ِ‬ ‫رگ  ‬
‫ ’’ س‘‘   ا       ر  (   َ َ و ِﻳ      )  ود (      ‬
‫ اور ‬ ‫ ا‬ ‫ ‪  ،‬آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫   آواز  آ‬ ‫  ّ ِذن    اذان  د‬ ‫ل     ‬
‫ ‪       ،‬ض    ‪  :‬آپ ‬ ‫   ‪  ،‬اور   ڑى    د    وا  آ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫    ں ‬ ‫   آپ  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ آپ    ا  ‬ ‫ ؟  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ں ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ش  ر  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ۔ آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫  ر  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫   ؛      م           ‬ ‫ ‬ ‫   ‪    :‬ا ل ‬ ‫ا ار     ‬
‫ )اور  ں   ‬ ‫ آ  ‬ ‫ )   (  ‬ ‫   ‬ ‫    ؤں     ز  ‬ ‫   ‬ ‫اُس  ‬
‫ اس           آ  ‬ ‫(‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     آ    ‬ ‫ز     ‬
‫) ‪(1‬‬
‫   ۔   ‬ ‫ ‬ ‫  رے ‬ ‫ اُس   ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ !  د  آپ    !     ِت   ّ ِ ُ    ا  ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫رے   رے  ا‬ ‫ ‬
‫       دو رہ ‬ ‫  َ َ   ِ ْ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ف اس           ‬
‫ ‬ ‫  ز   ارادے       آ     ز           آ    ‬
‫ ‬ ‫  ر      ۔ ‬ ‫   ا  ‬ ‫ ۔ آ  اس ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا‬

‫‪ ……1‬اﻻﺑﺮﻳﺰ ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﺔ اﳌﺆﻟﻒ ‪ ،‬اﻟﻔﺼﻞ اﻻول ‪۴۶/۱،‬۔‬
‫‪15‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪16‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  م   ا  در  ‬
‫َﺻ اﷲُﻋَﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫   روا      رﺳﻮ ُل اﷲ‬ ‫ہ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ  ا‬
‫  اور ‬ ‫  ز  ادا    اس    ا‬ ‫   ‬ ‫و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ار د    ‪   :‬د  ‬
‫ وہ ‬ ‫   ‪،‬اور اس   و        ‬ ‫ ا‬ ‫ در‬ ‫   ‬ ‫زار    ز ادا ‬
‫  ف  ز ‬ ‫ اور  اس   ‬ ‫    ف ‬ ‫   ‬ ‫ و  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫ اور  اس    ‬ ‫ در    ‬ ‫    اس       م    اﷲ ك  اس    ا‬ ‫ ‬
‫ ا        ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ وہ   ز   ھ  ‬ ‫۔ ‬ ‫      ف  د‬ ‫ا‬
‫ ر   ‪،‬اور    ‪:‬اے اﷲ‬ ‫ ت ‬ ‫ ‬ ‫ د‬ ‫ اس   ‬ ‫ ‪،‬‬ ‫ر‬
‫       ‬ ‫ ‬ ‫ت    !اے  اﷲ   ك!اس    ر   !  اور‬ ‫ك!  اس    ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ۔ ‬ ‫  ز     ‬ ‫  ز   ا ر  ‬
‫   ك     ح ‬ ‫ ا   ر ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  اس  ‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬
‫    اب   ‬ ‫ ‬ ‫ و‬ ‫م  ا     ‬ ‫     ‪:‬‬ ‫ ‬
‫ ‪     )    :‬م   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫۔‬ ‫      دت    اور دت   و  ا‬
‫  روں ‬ ‫   ۔  ‬ ‫   ا م( روں    ‬ ‫ اور ا     ف ‬ ‫ا  در    ‬
‫      روں     ہ ‬ ‫ ‬ ‫   ۔‬ ‫  م    دو  ں  اور دو  در‬ ‫ ‬
‫) ‪(2‬‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ں   در‬ ‫   اُس     ‬ ‫ف‬
‫ ‬

‫‪ ……1‬ﲞﺎری‪،‬ﮐﺘﺎب اﻻذان‪،‬ﺑﺎب ﻓﻀﻞ ﺻﻠﻮٰة اﳉﻤﺎﻋﺔ‪،۲۳۳/۱،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۶۴۷:‬۔‬
‫‪  ……2‬اٰۃا ‪٤٣٦/١،‬۔‬
‫‪16‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪17‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫ ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ح   اب  ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫    ر      اس      ‬ ‫ ‬ ‫  م   ‬ ‫      ورى    ا   ح  ‬
‫ِ      اب    ار   ‬ ‫ِ   ‬ ‫      ورى   ‪   ،‬‬ ‫ا     ف ‬
‫ ‬ ‫     ۔‬ ‫  ے      َ  ‬ ‫ِ ‬ ‫ ‬ ‫   ‪ ،‬‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ا    ‬ ‫ا  ‬
‫ وارادت    ‬ ‫   ‪  :‬‬ ‫ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫     ‬ ‫ت‪  ،‬‬ ‫وا ِ  ا  ‬
‫  َﻣ ْﻌ ِﺼﻴﺖ  )  ‬ ‫ ‪  ،‬‬ ‫( ‬ ‫ د‬ ‫ ‬ ‫)‬ ‫ ا   ا‬ ‫(‬ ‫ ‬ ‫َﻣ ْﻌﺼِ ّﻴﺖ  )‬
‫‪    ،‬وہ      ‬ ‫ ‬ ‫( ‬ ‫)‬ ‫  ( ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  )  ‬ ‫(   ‬
‫ ا ل    دارو ار   ں    ‬ ‫  وے۔  ا ِﻧ َﻤ ْ‬
‫ﺎاﻻ َ ْﻋ َﻤﺎ ُل ﺑ ِﺎﻟﻨﻴﺎت  )‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ى‬
‫   ‪    ،‬‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫    )   ے( م  ا‬ ‫ ‬ ‫(    ‬
‫   ا  ر  دو ى   ى  )   ا (    ‬ ‫(اور  ‬ ‫ )ارادہ ‬ ‫     ‬ ‫ت ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ۔ ‬ ‫ اور ا‬ ‫   ر    ‬ ‫   اور   اِس   ا  ‬ ‫ا  ا ِ    ا‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ں    ا ا م‬ ‫  ‬
‫ ‪  َ َ :‬‬ ‫ ‬ ‫  َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ ا ْﻟ َﻘﻮِي  ‬ ‫ِ‬
‫ت   ِّ ُ  ‬
‫ٰ  ا‬ ‫   ا‬
‫    م’’ دان “  ۔ اس  غ ‬ ‫ ” َ ْ َ “     دو  س   دورى   ا    ‬
‫غ  ‬

‫ ‪،‬ص‪٤١٩‬۔‬ ‫‪ ……1‬ا ارِ  ل ‬

‫‪17‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪18‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ اور   آد   ۔ اُس   د ر        ں    ڑ    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ‬ ‫  ا   ‬ ‫ں       اور ا ن  د        ‬ ‫ وہ  وں اور ‬ ‫و‬
‫و۔اس   ح  اس   غ ‬ ‫ ‬ ‫    گ ‬ ‫ وہ  ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫رى  ‬
‫       اُس    ں   ‬ ‫  ۔  غ   ‬ ‫       ‬ ‫  ا و‬ ‫ ‬
‫۔ ان  ں   آ      ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫      ں ‬ ‫ ‬ ‫اس  غ   ‬
‫    گ   ‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫ں      گ ‬ ‫وں اور  ‬ ‫   ا  ‬
‫ ان ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫   اور     ں    ا  و ل    روزى    ‬
‫      گ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫        رج  ‬ ‫ں           ‬ ‫ں ‬
‫   ‬ ‫ ان   ں    ‬ ‫          ۔ ‬ ‫  اء و  ‬ ‫  ڑ   ‬ ‫غ   ‬
‫    ں  رات      اﷲ   ك   غ    ا  آ  ‬
‫گ‬ ‫     ا    د‬
‫    رے  غ        ك  ہ  ڈا  اور ان  ں   اس       ‬ ‫ دى۔ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ رات    آ ى  ‬ ‫   ‬ ‫۔     گ  ا  ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ روا      اور  را    ‬ ‫ ڑ    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  ‬ ‫  غ    س ‬ ‫    گ ‬ ‫۔ ‬ ‫ں         ‬ ‫وں اور  ‬ ‫ ‬
‫  ل   ا       گ ‬ ‫ ا‬ ‫ در ں    د     ان  رہ   ۔  ‬ ‫ ‬ ‫و ں ‬
‫ں ‬ ‫ دو ے ‬ ‫را   ل     اور     آ      ان         ‬
‫     اﷲ ك    ‬ ‫ ‬ ‫  ۔  اُس          را  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫   ان  ں     ‬ ‫ ‬ ‫ں    ں    وم  د     ا    گ  ا   ‬

‫‪18‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪19‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫     ‬ ‫  رے  رب    ‬ ‫  وع   د     ُﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ َرﺑﻨَ ٓﺎ اِﻧ ُﺎﻛﻨﺎ ٰﻇﻠِﻤِ ْ َ‬

‫      ر      وہ   ں    ا  ‬ ‫  گ               ا  و  ‬
‫   اور  آ           ﻋَ ٰ َرﺑﻨَ ۤﺎ ا َْن ﻳ ْﺒﺪِ َﻟ َﻨﺎ َﺧ ْ ًا‬ ‫ ‬ ‫دو ے    ‬
‫  را ‬ ‫ﻣ ْﻨ َ ۤﺎ اِﻧ ۤﺎ ا ِ ٰ َرﺑ َﻨﺎ َراﻏِ ُﺒ ْﻮ َن )پ‪،۲۹‬اﻟﻘﻠﻢ‪(۳۲:‬ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن  ‪:‬ا      ‬
‫  ۔ ) ‪ (1‬‬ ‫ ‬ ‫رب اس      ل دے   ا  رب    ف ر‬
‫ل‬
‫ د  ‬ ‫   ان   ں    ‬ ‫ ‬ ‫د  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ت ﻋﺒﺪاﷲ    ‬
‫ك    ان   ں       ل      اور    ان   ں    اس ‬ ‫       اﷲ‬
‫ ‬ ‫  ے  ے  ‬ ‫ ز دہ  اور  ‬ ‫   ‬ ‫ ا  دو ا   غ      د  ‬ ‫ ‬
‫     ‬ ‫آ   ۔ اِس  غ    م ” ان“  اور اس   ا  ا  ا ر ا   ا  ا ‬
‫    ن        اُس ‬ ‫ ‬ ‫  ۔  ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ا‬ ‫اُس    ا  ‬
‫ آد      ‬ ‫ ‬ ‫غ              د    اُس  غ    ا روں    ‬
‫۔ ) ‪ (2‬‬ ‫  ا   ے ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ر   ا  ا م ‬ ‫   ‬ ‫ !  د  آپ    !   ى  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ۔ ا   ور  ہ‬ ‫  راج  )   ہ و  د(‬ ‫    غ  ں ‬ ‫ ‬ ‫     ا‬
‫  ف  ل آ ن۔ ‘‘‬ ‫   ‪’’:‬‬

‫‪   ……1‬ا آن    ا  ا آن‪،‬ص‪٢١٠‬۔‬

‫‪ ……2‬ﺻﺎوی‪،‬پ‪ ، ۲۹‬ﺳﻮرةاﻟﻘﻠﻢ ‪ ،‬ﲢﺖ اﻻٰﻳﺔ‪۲۲۱۶ /۶ ،۳۲:‬۔‬
‫‪19‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪20‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ف  ل آ ن‬
‫َ‬
‫   ‪ :‬ا  آد  ا   ى  ت   ‬ ‫ت  ّ ِ ُ  ا ا   ْ َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ  ‬
‫ِ‬
‫   ‪  ،‬ا اﷲ  ك  ں ‬ ‫   ‬ ‫      ت     ‪ ،‬اس       ‬
‫     اس ‬ ‫  ا  د    ‪   ،‬ں      گ  ‬ ‫ ‬ ‫ دل    اس    ‬
‫ ‬ ‫     اس    ‬ ‫ ‬ ‫    ت    ا‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫ ۔‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ) ا (  ڈال  د  ‬ ‫ ‪    ،‬اﷲ   ك   ں    د ں    اس   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫) ‪(1‬‬
‫   ۔ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫     اس   ‬ ‫ ‪  ،‬ں      گ ‬
‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫ آد      ز    ‬ ‫  ڑ‬ ‫ اور  ا‬ ‫  ان  ‬ ‫ل      ا‬
‫  ‬ ‫  اوار    ‬ ‫ ۔  ‬ ‫ ‬ ‫ )‪(Partner ship‬‬ ‫    ا‬ ‫ ‬ ‫م ‬
‫  د  ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫  ان    ‬ ‫   ا    ‬ ‫ آد    ‬ ‫ آ     ڑ‬ ‫و‬
‫ دو ى ‬ ‫   ۔  ‬ ‫ ‬ ‫       اس  ح   ان       د  ‬ ‫اور  ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ آد    ‬ ‫  ڑ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ف  اس   ان      ا    ‬
‫ )ا     د    ‬ ‫   ‪   ،‬ل    وا  ‬ ‫          ڑ  ‬ ‫د  ‪  ،‬اس    ‬
‫    ا    م   ‬ ‫   ‬ ‫  ں      ر  ‪  ،‬اور  ان    اس  ‬ ‫   (  ۔    ‬
‫   ‬ ‫   اور  م    ار   ‬ ‫  ے  ا ‬ ‫دا     م دا ں   ‬
‫ ‪ ،‬اور  ں دو ں ‬ ‫ )‪  (Partners‬ان ‬ ‫     دو ں ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫۔ ‬

‫‪ ……1‬ﺣﻠﻴﺔ اﻻوﻟﻴﺎء ‪،‬اﺑﺮا ﻴﻢ ﺑﻦ ﻳﺰﻳﺪ اﻟﻨﺨ  ‪  ،۲۵۶/۴،‬رﻗﻢ ‪۵۴۷۴ :‬۔‬

‫‪20‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪21‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   اس   ‬ ‫   اس  ت     ‬ ‫  د ہِ و‬ ‫ ا  راز ا  دو ے    د  ۔ ‬

‫   ر        ‬ ‫  دہ  م   ا  دا      ا   ا    اس ‬ ‫ان    ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ۔ ‬ ‫ وا ں      د ر   ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫    ‬ ‫   او د   ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫   اﷲ  ك ا     ل   ‬ ‫ ‪ ،‬‬ ‫   ا ل ‬ ‫     ‬ ‫ا  ‬
‫ں   ‬ ‫   ا  ‬ ‫   د  ۔ اس ‬ ‫   او د   ‬ ‫ وہ ا  ا  اور ا    ‬
‫  ى   اُس ‬ ‫ وہ ز  ‬ ‫  ں   و    ‬ ‫ ز    ‪   ،‬‬ ‫ ا  ‬
‫   اس       و    ؟ ‬ ‫ں   ‬ ‫  ل   ى  آ  ‪  ،‬‬ ‫   ‬ ‫   ‬
‫ں     ‪      :‬رے   ‬ ‫  دوں   ‪ ،‬‬ ‫   او د   ‬ ‫ ‪ :‬ا  اور   ‬
‫   ‬ ‫و !  اور اِس ‬ ‫ د  ‪ ،‬اس  ل   ا ل    ؤ !  ں   ں   ‬ ‫ف ‬
‫    ر ہ ‬ ‫ ‪  :‬ا    ل   ؟   ‬ ‫ ا  آپ   ‬ ‫ڑو !       اس ‬
‫  ل  ى       ‬ ‫   ‪       :‬‬ ‫ اور اﷲ  ك ‬ ‫ ‬ ‫ا    ‬
‫   ‪  ،‬ا     آج  ا   ‬ ‫    ‬ ‫ دے   ا  ‬ ‫     ا  ذات   ‬
‫   ؟( اس ذ   زى      اﷲ ‬ ‫           ‪        ) ،‬‬ ‫  ں ‬ ‫ ‬
‫   د  ‬ ‫   او د   ‬ ‫       اور اس   وہ  ل ا  اور   ‬ ‫ك  ا  ‬
‫‪   ،‬ازاں اﷲ  ك   ا  وہ  ل           آ    د  ‪      ،‬ن     ‪ ،‬‬

‫‪ ……1‬ﻧﺰﻫﺔاﳌﺠﺎﻟﺲ‪،‬ﺑﺎب اﻟﮑﺮم واﻟﻔﺘﻮةورداﻟﺴﻼم‪۲۸۲/۱،‬۔‬
‫‪21‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪22‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ام ‬ ‫    و  او‬ ‫اور        دل   اس     ل   را ‪  ،‬اور  ا  اس      ‬

‫) ‪(1‬‬
‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫  وہ   ‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴﻬِ ْﻢ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫ ‬ ‫    ا      اور ‬ ‫ !     وا      ا  ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ا     اب  ور     ‪ ،‬اور    اب ‬ ‫ ا      ر‬
‫ اس  ت   ا  اور       اور وہ     ‬ ‫  ى  دت   ۔ ‬ ‫     ‬
‫‪  ،‬اس ‬ ‫          ف        اﷲ   ك  را  ‬ ‫ ‬ ‫  اب  ‬ ‫ ‬
‫    ا ‘‘  ۔ ‬ ‫      م’’‬ ‫     ‪ ،‬اور ‬ ‫ل   ‬ ‫  وہ       ‬
‫ب  وں   ‬
‫  ر  ل   ‬ ‫   ‪ :‬ا ن   ‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ا ِ‬
‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ِ‬ ‫ َّ‬

‫ اور وہ ز ن ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ۔ )‪(1‬اس    دل     د  ‬ ‫ ‬

‫ دو ں ‬ ‫ اور  ‬ ‫ ا  ‬ ‫  ے    ‪  ،‬ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   د  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ۔  )‪(2‬اس    دل      د  ‬ ‫ا ر     ‬
‫ ‬ ‫ اور  ‬ ‫ ‬ ‫   ا ر   ے    ‪  ،‬ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ آ ت  ‬ ‫ز ن ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ا    ۔  )‪(3‬اس    دل      آ ت  ‬ ‫ ‬ ‫دو ں   ح  ‬
‫ دو ں ‬ ‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫   ا ر  ے   ‪ ،‬ا  ‬ ‫ اور ز ن     ا  ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ح ا    ۔ )‪(4‬اس   دل     اﷲ  ك   ر  ‬

‫‪ ……1‬اﻻﺑﺮﻳﺰ‪،‬اﻟﺒﺎب اﳋﺎﻣﺲ ﰱ ذﮐﺮ اﻟﺘﺸﺎﻳﺦ‪...‬اﱁ‪۸۳/۲،‬۔‬
‫‪22‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪23‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا ر  ے   ‪ ،‬ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫اور  ز ن     ر‬

‫   ۔ ‬ ‫  وں    ‬ ‫ ‬ ‫ ا    ۔  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ دو ں  ا ر  ‬ ‫اور  ‬
‫ ‬ ‫   ۔ ‬ ‫روں   ‬ ‫ ‬ ‫ى ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫دو ى  ‬
‫   ‪  :‬ب   ے   م ‬ ‫ ‬ ‫   ۔  ‬ ‫  ب   وں    ‬ ‫ ‬
‫ ر    ‪ ،‬اور اس   ذات   ‬ ‫فاﷲ   ‬
‫ك      ‬ ‫ ‬ ‫رو  ز     ڑ  ‬
‫ل‬
‫   اُ    ذات     ا  ‬ ‫ ‪،‬وہ  اﷲ   ك  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫وہ         ف  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔   ‬ ‫را (‬ ‫ )‬ ‫   ۔اور   اط ِ‬
‫ ‬ ‫  ف   ‬
‫اب   د ا  رِ‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ت   ّ ِ ُ ا     َﺧ ْ َ َوﻳْ‬ ‫ل      ٭‬
‫  گ     ‬ ‫‪ :‬‬ ‫ ار د‬ ‫   اﷲ   ك    ان  ‬ ‫  ف ‬ ‫ ‬
‫رى  ‬
‫ت  ّ ِ ُ  ‬ ‫  ۔٭‬ ‫     وہ  ف   ‬ ‫    ا  ‬ ‫ ‬
‫    ض ‬ ‫  ف ‬ ‫ د ارِ رى  ‬ ‫  اب  ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫ ِ‬
‫    ڑ ‬ ‫‪:‬ا  ‬ ‫! ى  ف آ    را     ؟  اﷲ  ك ار د‬ ‫‪:‬‬
‫اور  ى  ف آ ۔ ) ‪ (2‬‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪ ……1‬روح اﻟ ﻴﺎن ‪۲۴۰/۹،‬ﻣﻠﺘﻘﻄﺎ۔‬
‫‪ ……2‬اﺣﻴﺎء ﻠﻮم اﻟﺪﻳﻦ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟ ﻴﺔواﻻﺧﻼص واﻟﺼﺪق  ‪۱۰۲/۵،‬۔‬
‫‪23‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪24‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ن ‬ ‫   ‬ ‫وب  رگ ‬

‫   ‪:‬‬ ‫غ  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ  ا   رِس   ا     د  َد‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ا   وب   رگ       ں       س   د     دى  ‬
‫   ‪   ،‬اُن      س آ    ‪ ،‬ا      اُن    ے ‬ ‫ ‬ ‫ے   ‬
‫  ف   ا    ر  وا  اُن          ‪  ،‬وہ  ا   َ ّ    ‬ ‫دے    د      ‬
‫  ا  د  ‬ ‫ ا‬ ‫     ‬ ‫  دى  ‬ ‫ ‪  ،‬ا  دن    اُ‬ ‫ ‬ ‫رات   ارا  ‬
‫  رى   دے    ‪ ،‬اور ‬ ‫       اﷲ ك   ى   ں  ‬ ‫  ى ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‪     :‬‬ ‫   ‪   ،‬اُ ں   ‬ ‫اس  ت    ے اور اﷲ  ك    ا       ‬
‫ ‪   :‬وہ  ا ‬ ‫         ا ار     ‬ ‫  ں   ۔ ‬ ‫ ‪   ،‬‬ ‫ا  ل ‬
‫ د    ‪    ،‬و   ا ‬ ‫    ض ‬ ‫  رى  ‬ ‫  ں          ں ‬
‫ اﷲ  ك     د      ۔          ا و   ڑ     آ  ‪ ،‬‬ ‫ں     ‬
‫   دن   ر        ‬ ‫    ا   د  ‪  ،‬‬ ‫اور    وا ں      آ    ا‬
‫ ‬ ‫ا ں    وہ   ا      ۔     ق    ا       ل        ﻏ ُاﷲ‬
‫  !) ‪ (1‬‬ ‫  ل ‬ ‫     اﷲ  ك ا    ‬
‫ن     د د‬
‫   ‪ ،‬گ  اس        ‬ ‫  ا  در‬ ‫   ا  ‬ ‫ل       ‬
‫ آ     ں ‬ ‫ ‬ ‫   د    ‬ ‫   و ں     ر   ا    ا‬ ‫ ۔ا  ‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬اﻻﺑﺮﻳﺰ‪،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺜﺎﻟﺚ ﰱ ذﮐﺮ اﻟﻈﻼم‪...‬اﱁ‪۴۸۱/۱،‬۔‬
‫‪24‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪25‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ‪،‬ا  ‬ ‫   ‬ ‫ وہ  ڑا     اس در‬ ‫ﻏ اﷲ    دت    ر    ۔‬

‫   ‪    :‬ں    ر    ؟ ‬ ‫ آ  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا ِ‬ ‫ن   دود  اس    ‬ ‫ ‬
‫   ۔    ‬ ‫    گ  دت ‬ ‫   ر   ں ‬ ‫   ‬ ‫اب د  ‪   :‬اس در‬
‫   ‬ ‫   دو وں    اس  در‬ ‫ ‬ ‫    دت  ‬ ‫  ُ  اس  در‬ ‫ن    ‪  :‬‬ ‫ ‬
‫  ؤں  ۔ ‬ ‫ وا  ‬ ‫     ‪   :‬‬ ‫ ؟اس ‬ ‫ن د‬ ‫دت       ‬
‫ن   ا    د        ‪ :‬ا   ُ  اس در     ٹ   دے       اس ‬
‫  ۔ ا  رہ       اس در       ٹ‪ ،‬ا   ُ ا      ‬ ‫    ہ ‬
‫  ‪  :‬ن  ے ‬ ‫ ‬ ‫   ۔وہ ‬ ‫روزا    ا          دو د ر   ‬
‫ ‬ ‫ن   اِن ‬ ‫ ‬ ‫وں   ۔وہ ‬ ‫ن     ‪   :‬ر‬ ‫ ۔‬ ‫ دو د ر ر  ‬
‫  ارادہ  ك   اور ‬ ‫ ‬ ‫   اس   در‬ ‫ى  ں   آ اور دود ر   ‬
‫ دو  د ر ‬ ‫    ار ا    اس    د        ‬ ‫وا     ٹ  آ ۔    ‬
‫  ا ‬ ‫‪،‬ا‬ ‫د   ‬ ‫ و ں  د ر  ‬ ‫ ا‬ ‫ اس    ‬ ‫۔دو ى    ‬ ‫د ‬
‫   اس   ‬ ‫ن  ا ن   ‬
‫ آ  اور  ڑ اا      در     ۔‬
‫س آ  اور  ‪  :‬ں   ارادہ  ؟     ‪  َ  :‬اس در       ر   ں     ‬
‫گ  دت    ‪ ،‬ن    ‪:‬اب  ُ    اس در       ٹ   ‬
‫ ‬ ‫ن    اس  ‬ ‫۔ ‬ ‫  وع ‬ ‫   در ن  ‬ ‫ن اور  اس  ‬ ‫ ‬ ‫۔‬
‫    ت  وا    ‬ ‫     اس  ‬ ‫  ى  ح   ڑد  اور  اس      د      ‪،‬‬
‫ ‬ ‫  ں اور ‬ ‫ن   ‪   :‬ا‬
‫ ‬ ‫۔اس    ن    ‪   ُ  :‬ن  ؟ ‬

‫‪25‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪26‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫س‬
‫ ا  ‬ ‫ رو    ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫اس و‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ در‬ ‫ ‬ ‫ُ‬
‫ ا  ‬
‫ب‬ ‫  ڑ     ‪ ،‬‬ ‫ اﷲ  ك       ‪ ،‬اس      ا   ‬ ‫  ا ‬ ‫و‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ اﷲ   ك   ‬ ‫ اب   ا‬ ‫ آ    ں ‬ ‫ ‬ ‫     اس  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫     ۔ ‬ ‫ ‬ ‫د روں         و     ۔  ا اب    ا ‬
‫ ‬ ‫  ے  وا‬ ‫ ‬ ‫ا   ‬
‫) ‪(2‬‬
‫     ا  ‬ ‫   ا ِ ص    ا    ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫       ?…‬ ‫ !  ن   ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ وہ   م ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  م   ‬ ‫?…‬ ‫ ‬ ‫   ?…  ا  ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ?…  از  ا  ور  ‬ ‫   ‬ ‫   اور ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ا    ‬ ‫      م   ر‬ ‫ ?…ز  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ۔ ‬ ‫ ‬ ‫  ب  ب ‬ ‫  ن ‬ ‫   ۔ اﷲ   ‬
‫ك‬ ‫   ا  ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫  ٔ  د ت  ا‬ ‫ ا  ا  ‬ ‫ !    ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎﺗُ ُ ُﻢاﻟ َْﻌﺎﻟ ِ َﻴ    ‬ ‫ ا   ل    ا س   ر   درى ر ى  ‬ ‫ ‬ ‫ت ‬
‫ں   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫ اور  ‬ ‫  ں ‬ ‫ ‬ ‫ آ‬ ‫ دور  ‬ ‫اس    ‬
‫ ‬ ‫ ا ت‘‘ ر   ا ت    ‬ ‫  م  ’’‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ و  ‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬ﻋﻴﻮن اﳊ ﺎﻳﺎت ‪ ،‬اﳊ ﺎﻳﺔ اﻟﻌﺎﺷﺮة ﺑﻌﺪ اﳌﺎﺋﺔ ‪ ،‬ص ‪۱۲۹‬۔‬

‫‪ ……2‬و     َ َّ ‪،‬ص‪١٠٥‬۔‬
‫‪26‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪27‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫ت  )ا‬ ‫ ا‬ ‫ درج  ذ    ‪:‬۔  )‪(1‬۔۔۔‪72‬‬ ‫   ‬ ‫ ۔  ‬

‫ت‬
‫ ‬ ‫ ا‬ ‫  ں     (  ۔)‪(3‬۔۔۔‪92‬‬ ‫ت  )ا‬ ‫ ا‬ ‫(۔  )‪  (2‬۔۔۔‪63‬‬
‫ ا ت  ) ت     (۔  )‪(5‬۔۔۔‪  40‬‬ ‫ (۔  )‪(4‬۔۔۔‪83‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫)‬
‫    ت   ‬ ‫ت )‬ ‫ ا‬ ‫ں   (۔  )‪(6‬۔۔۔‪52‬‬
‫ا ت  )   ں اور     ‬
‫ں    (۔  )‪(8‬۔۔۔  ‪    19‬‬ ‫ ‬ ‫  ا‬ ‫ت  )‬ ‫ ا‬ ‫(۔  )‪(7‬۔۔۔‪27‬‬
‫(۔ ‬ ‫ت ) ا    و   ‬ ‫ ا‬ ‫(۔ )‪(9‬۔۔۔‪19‬‬ ‫ا ت ) ا   ہ و  ‬
‫    ض   ‬ ‫ ‬ ‫ اور   ں     اب    ‬ ‫‘‘    م  ‬ ‫’’ ن  ‬
‫   وہ     ‪  ’’ :‬‬ ‫ ا م   آپ     ‬ ‫     ‬ ‫ ا ت   ‬ ‫ان  ‬
‫ ؟      از    دو    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫   ا‬ ‫  ں ‬ ‫آج  آپ          ‬
‫ د ‘‘۔ ‬ ‫اس   ‬
‫ وہ         ‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫د ا  اَ ِ  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ت   ‬ ‫ن ر ل   ‬ ‫ ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫  ا ہ     ‬ ‫ ‪ ،‬‬ ‫ ‬
‫ د    ۔   ں     آپ    ں    ‬ ‫ ا‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫رہ  و ہ  ‬
‫ ‬ ‫ اور  ‬ ‫ آو اں  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   آپ  ‬ ‫ د  ‬ ‫  رٹ  ‬ ‫ ا‬
‫   اور ‬ ‫ ‬ ‫ آپ  اس   رٹ     ھ    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ا ے   ‬
‫  ا ے   ‬ ‫ آپ  ‬ ‫   ‪  ،‬ا    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ا ے ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫  ل ا‬ ‫     وہ   ‬ ‫ د‬ ‫     ‬ ‫ اور  ‬
‫  م ’’ اب ‬ ‫ ۔ اس    وہ آپ   ا  ر‬ ‫  ھ ‬ ‫  اب   ‬ ‫ ‬

‫‪27‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪28‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ ‪ 72‬وں    ‬ ‫   آپ    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫    ‘‘  ‬

‫   وہ   اس ‬ ‫   د ارى ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ذ        ا  ا‬
‫   ۔   ں    آپ     ں    ‬ ‫ د    ‬ ‫  م   ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ر‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا‬ ‫   ‪   ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   ۔ ‬ ‫ں   آو اں   ‬ ‫د ن ‪  ،‬ن ود  ‬
‫ ‪  ،‬د     ر ‬ ‫اب   ف  ورت  اس  ت        ا  ذ   زى    ‬
‫  وں   اور دو وں     ‬ ‫    ن ‬ ‫   ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َءاﷲ    د   ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ذر  د ت ا‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ د ؤں   ۔  اور ان  ‬ ‫اس    ‬
‫  ا ہ   ‬ ‫ اور  ‬ ‫ ا ت   ‬ ‫  ل   ‬ ‫ ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ل   وا‬
‫ ا ِ ْن‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   اور  ان  ‬ ‫   ذ  ‬ ‫ ‬ ‫ت ‬ ‫ں   ے ا‬
‫ ۔ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ن ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫َﺷ ٓﺎ َءاﷲ  ن ‬
‫    ں  ‬ ‫  ے  ‬ ‫اﷲ   م  ا‬
‫ ‬ ‫  ى  د م  ‬ ‫اے  د ت  ا‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ِﻣ ْ ﺑ ِ َﺠﺎہ ِاﻟﻨ ِ ْاﻻ َ ِﻣ ْ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪28‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪29‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ﻓﯿﻀﺎنﻧﻤﺎز‬
‫ِ‬ ‫)‪(2‬‬
‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب ا ْﻟ ٰﻌ َﻠﻤ ِ ْ َواﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِ اﻟ ُْﻤ ْﺮ َﺳﻠ ِ ْ‬
‫اَﻣﺎ َ ْﻌ ُﺪ َﻓﺎَﻋُ ْﻮذُ ﺑِﺎﷲِ ِﻣ َﻦ اﻟﺸ ْﻴ ٰﻄ ِﻦ اﻟﺮ ِﺟ ْﻴﻢ ِ ْﺴ ِﻢ اﷲِ اﻟﺮ ْﺣ ٰﻤ ِﻦ اﻟﺮﺣ ِْﻴﻢ‬
‫اَﻟﺼﻠٰﻮ ُة َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ َﻳﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َوا َْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ َﺣ ِ ْﻴ َﺐ اﷲ‬
‫َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َوا َْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ ﻧ ُْﻮ َر اﷲ‬ ‫اَﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ ﻳَﺎ ﻧ َ ِ اﷲ‬
‫اﻻ ْﻋﺘ ِ َﺎف‬
‫ﻧ َ َﻮ ْﻳ ُﺖ ُﺳﻨ َﺖ ْ ِ‬
‫  ں   د آ    ا ف ‬ ‫ دا ِ ‬ ‫ ‬ ‫ ! ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ر    ا ف     اب    ر    ۔    ‬ ‫   ‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫  ں     آب ‬ ‫ ‪  ،   ،‬ى ‪ ،‬ا رى ‬ ‫   ا ر ‬ ‫  د ر    ‬
‫ ‬ ‫ ا  ا ف    ‬ ‫   ۔  ‬ ‫ ا زت  ‬ ‫     ‬ ‫زم  زم    دم     ا    ‬
‫ ‪ ،‬‬ ‫  ف ‬ ‫ ا ف   ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫      رى ‬
‫ ۔ ‬ ‫       ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ر‬ ‫         ‬ ‫  ‬
‫   ‬ ‫درود ‬
‫ت ‬ ‫ٔ   ذِ ِ َّ    ‬
‫  ا ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ دوران   ا‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫ ا  در وں       ‪ ،‬آپ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫     ﻋﺒﺪ اﷲ   ِذ‬ ‫ِّ ُ ا ا‬
‫  ا    درود   ك ‬ ‫‪،‬آپ   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ‬ ‫   ا   ن    ف  ‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫ر  ‬ ‫ ‬ ‫         ‬ ‫  وع   د  ‪   ،‬و  اس  روا‬

‫ ‬ ‫  زل  ‬ ‫   اﷲ ك اس    دس  ر‬ ‫ درود   ك  ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬

‫‪29‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪30‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ د  درد     ‬ ‫   اس ‬ ‫   اﷲ ك ر  ‬ ‫ ۔اور ‬

‫) ‪(1‬‬
‫ں   ت     ۔ ‬
‫ آپ   در و  ‬ ‫درود  ك   ‬
‫   ‪ :‬‬ ‫ت  َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬ ‫ا  ‬
‫ آس‬ ‫  رى  ‬ ‫  س  ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫آس  ‬
‫  وروں  درود‬ ‫ ‬ ‫ آ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  ں ‬ ‫ ‬ ‫  ں  ں ‬ ‫  ں ‬ ‫ ‬ ‫ں  ں ‬
‫)‪( 2‬‬
‫  وروں  درود  ‬ ‫ ‬ ‫  ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫‪ :‬ﻧ ِّﻴ ُﺔ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣ ِﻦ َﺧ ْ ٌ ﻣ ْﻦ َﻋ َﻤﻠ ِ ٖ ۔    ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ن ‬
‫       ۔)‪ (3‬‬ ‫ اس   ‬ ‫ن   ‬
‫ ز دہ ا   اب   ز دہ ۔ ‬ ‫ ا  ‬ ‫‪ 1‬ا   ‪:‬‬
‫ ‬ ‫ اور   اب  ‬ ‫ !  اﷲ   ك    رِ  ‬ ‫ !  آ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ن       ا  ا  ‬
‫ن     ‬
‫   ‬ ‫     ‬ ‫      ب   ن       ن   ں   ?…‬ ‫?…‬

‫‪ ……1‬اﻟﻘﻮل اﻟﺒﺪﻳﻊ‪،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺜﺎﱏ ﰱ ﺛﻮاب اﻟﺼﻠﻮةﻋ  رﺳﻮل اﷲ‪،‬ص‪۲۶۰‬۔‬
‫‪  ……2‬ا    ‪ ،‬ص ‪٢٧٠-٢٦٧‬۔ ‬
‫‪ ……3‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪،۱۸۵/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۹۴۲:‬۔ ‬
‫‪30‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪31‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ِ ْ ِ  د         ِ   ں        دو  زا   ں   ?… َ َور   ِ َ  ‬

‫َك   دو ے        دہ  وں  ?… َد َّ  و ہ      وں  ? …‬
‫ اور ُا     ں   ?…’’ َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ ا ْﻟ َﺤ ِ ْﻴ ِﺐ‘‘’’اُذْ ُ ُ وا اﻟﻠـ ‘‘’’ ‬ ‫ر ‪ِ،‬‬
‫ﺗُﻮﺑُ ْﻮا ا ِ َ اﻟﻠـ ‘‘و ہ       اب    اور   ا    وا ں    دل        ‬
‫ آواز    اب  دوں    ?…   ن       د  آ   ھ     م  و   ُ َ َ  اور ‬
‫  وں  ۔‬ ‫ا ِ ْ ادى ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫    ز   ‬ ‫ر ا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫ﻌ ‪،‬ﺑَ ْﺪر اﻟ ﻘ  ‬ ‫ﺪر اﻟ‬
‫ ‪َ  ،‬ﺻ ُ‬ ‫ُ َ ّ ِ   ر ‬
‫ ‬ ‫  َ  ‬ ‫  ر ‬ ‫  ر ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ا‬ ‫ ا    ا‬
‫ں        رى  ‪،‬دو َ َ         رى   اور  ْ    ر ‪  ِ  ،‬‬
‫      ِ   ‪ُ   ،‬ر  ا َّ   َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲ ِ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫    ُا‬
‫ و      ‬ ‫ ‪   :‬و    ؟ ‬ ‫ ‬ ‫       در‬ ‫  ش آ    ‬ ‫   ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫  ‪،‬اب      َو  ‬ ‫   ‬ ‫    ض      ا‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫ ؟  ِ  ‬

‫ ۔ ِ     َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ ِ‬ ‫ آ   رى  ‬ ‫۔        ا  اَ ِذ َّ  ‬
‫   آ  ‬
‫   ؟ ‪   ُ َ ):‬ى  (‬ ‫   در    ‪ ُ :‬ر      درد    ؟  ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫          ز   َ   ۔ ِ     َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ     ض    ‪ ُ :‬ر ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ُ ا َ َ ہ)‬ ‫   ‬ ‫  ز   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪،‬‬ ‫ش ‬

‫‪31‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪32‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫‪:‬آپ   ُ ا َ َ ہ     ت   ر    و ِ   ُ َ رہ    در رِ  ا    ا  ‬ ‫ ۔‬ ‫(‬

‫) ‪(1‬‬
‫ى      وم ر ۔  ‬
‫   ا  ‬ ‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫ ! د  آپ   ! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫   و     ز ِ‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ر‬ ‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ   ز    ‬ ‫ ا‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬اس   وہ  گ درس ‬ ‫ى‬
‫    آ ں   آ   ر  ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫  ‪،‬اﷲ ك    ‬ ‫ن     ش ‬ ‫    ز   ڑ  اور  ‬ ‫   ‬
‫   و  دو وں      اس       ر ‬ ‫ ‬ ‫ے   ں   د   زوں    ‬
‫   ۔‬ ‫ د‬
‫ ا   ل    ‬ ‫ ‬ ‫  ت ‬ ‫  ٔ  د ت  ا‬ ‫ ا  ا  ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫ دور    آ‬ ‫   اس    ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫ا س   ر   درى  ر ى  ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ و  ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫ اور  ‬ ‫ں ‬
‫ درج ذ  ‬ ‫   ‬ ‫   ۔  ‬ ‫ ا ت‘‘ ر   ا ت    ‬ ‫  م  ’’‬
‫ ‬ ‫ں     (۔  )‪  (2‬۔۔۔‪63‬‬ ‫ ‬ ‫ت  )ا‬ ‫ ا‬ ‫ ‪:‬۔  )‪(1‬۔۔۔‪72‬‬
‫ (  ۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ت  )‬ ‫ ا‬ ‫ (  ۔)‪(3‬۔۔۔‪92‬‬ ‫ ‬ ‫  ں ‬ ‫ت  )ا‬ ‫ا‬
‫ں‬
‫   ‬ ‫ت  )‬ ‫ ا‬ ‫ ا ت  ) ت    (۔  )‪(5‬۔۔۔‪40‬‬ ‫)‪(4‬۔۔۔‪83‬‬
‫  ت     (۔ ‬ ‫ ‬ ‫ت  )‬ ‫ ا‬ ‫  ں     (۔  )‪(6‬۔۔۔‪52‬‬ ‫اور  ‬
‫ ‬ ‫ں     (۔  )‪(8‬۔۔۔  ‪  19‬‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫ت  )‬ ‫ ا‬ ‫)‪(7‬۔۔۔‪27‬‬

‫‪،‬ص‪٣٠‬۔ ‬ ‫ٔہ  ر ا‬ ‫‪ ……1‬‬

‫‪32‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪33‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫(۔‬ ‫ت ) ا    و   ‬ ‫ ا‬ ‫(۔ )‪(9‬۔۔۔‪19‬‬ ‫ت ) ا   ہ و  ‬ ‫ا‬

‫      ر    ‪،‬آپ  د  ‬ ‫    زوں  ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢاﻟ َْﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫ا ا  ‬
‫ ‪  ،‬ا  و    ‬ ‫ ا     ار    ‬ ‫ن   ز   ھ    ر‬ ‫     ‬ ‫ا‬
‫   ‪ ،‬‬ ‫     ا م     ‬ ‫    ز  ‬ ‫ ا ت    م ر‬ ‫آپ   ‬
‫ ا م    ‪    :    02‬آ  ج  آپ    ‬ ‫   ‬ ‫ ا ت     م  ر‬ ‫ ‬
‫ ؟     ‬ ‫ ادا  ‬ ‫  ‬ ‫ او    ‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫ں  ز  ‬
‫ ا ت وا  ‬ ‫ ؟  ‪72‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ر   ا    ا  ‬
‫ ا م    ‬ ‫   ‬ ‫ ر‬ ‫ ا ت  وا‬ ‫ ا م    ‪18‬اور  ‪83‬‬ ‫   ‬ ‫ر‬
‫ ا م   ‪  :      31‬آج ‬ ‫   ‬ ‫‪  92‬ا ت وا  ر‬
‫‪22‬اس    وہ   ‬
‫ں ‬ ‫    (   ‬ ‫  وع ‬ ‫ )‬ ‫ ‬ ‫ اور      ‬ ‫آپ      ‪  ،    ،‬‬
‫ ؟‬ ‫   وا   ا  ادا ‬
‫       ‬ ‫ض ‬
‫ز د  ا م   وہ  ِ‬ ‫!‬ ‫ ‬ ‫  رے  رے  ا‬
‫   ‪:‬‬ ‫ن   دن     و  ادا    زم  ۔اﷲ  ‬
‫ك اٰن     ار  د‬
‫  ز ا ن وا ں ‬ ‫’’اِن اﻟﺼﻠٰﻮ َة َﺎﻧ َ ْﺖ َﻋ َ اﻟ ُْﻤ ْﺆ ِﻣﻨ ِ ْ َ ﻛ ِ ٰ ًﺒﺎ ﺗﺮﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰاﻻﻳﻤﺎن‪  :‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ا  ۔‬ ‫  ض   و  ‬ ‫ﻣ ْﻮﻗ ُْﻮ ًﺗﺎ ‘‘  ‬
‫ار َﺻ اﷲُﻋَﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو‬ ‫ر ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ روا‬ ‫ت   ّ ِ ُ ا   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬
‫ِ‬
‫ ‬ ‫      ے    ز    ب   ‬ ‫   دن ‬ ‫َﺳﻠﻢ  ار د  ‪’’ :‬‬

‫‪ ……1‬پ‪ ، ۵‬اﻟ ﺴﺎء‪۱۰۳:‬۔ ‬
‫‪33‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪34‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫    اور ا  اس    ا  آ   وہ ‬ ‫  ت ‬ ‫   وہ ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬ا    در‬

‫  ۔) ‪ (1‬‬ ‫ہ و  د ‬
‫ ‬ ‫  زوں    ا    ‬ ‫ زار ‬ ‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫دہ ز‬
‫   ‬ ‫ں   ‬ ‫ں   ‬ ‫   ‬ ‫ز دہ   اب    ‪    ،‬و    در ر    و  ‬
‫  رے دل ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫        دت ‬ ‫ر    ۔ آ   ز   ‬
‫   ذ    ‬ ‫ ا م   ‪02‬اور ‪   18‬‬ ‫ ‬ ‫   اور‬ ‫ ا‬ ‫   و   ز   ا‬
‫ ‬ ‫ ۔ ‬
‫)‪ 5  (1‬ز     اب  س‪50‬‬
‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ‬ ‫ر ‬ ‫‪:‬‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ    ‬
‫ت ِ   ّ ِ ُ  اَ‬
‫ ‬ ‫    س  ‪   50‬ز   ض ‬ ‫ن     اﷲ ك    ى  اُ‬ ‫ِن  ‬
‫     ‬ ‫ ) َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم(     س   َ ٹ    آ   اُ ں    در‬ ‫   ُ‬ ‫۔ ‬
‫اﷲ ك   آپ   اُ َّ       ض    ؟     ا ِ     اﷲ ك     ‬
‫  س  ز   ض       آپ    ‪  :‬ا  رب    س  َ ٹ      ۔ ‬
‫آپ   اُ َّ  ا ِ      ر  ۔    ٹ   اﷲ ك    س  ۔ اِن     ‬
‫    ُ ٰ ) َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم(    س  ٹ   آ  ۔   اُ ں     ‬ ‫    د   ۔ ‬
‫ ‬ ‫  م   ‬ ‫‪  :‬ا   ‪    5‬اور   س  ‪  50‬‬ ‫  َ  د  ۔اﷲ ك    ‬
‫ ) َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم(   س  ٹ    آ  ۔‬ ‫ ُ‬ ‫۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫رے  ل ‬

‫‪ ……1‬ﻣﻌﺠﻢ اوﺳﻂ‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﻌﲔ‪ ،‬ﻣﻦ اﲰﻪ ﻋ ‪ ،۳۲/۳ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۳۷۸۲ :‬۔ ‬
‫‪34‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪35‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ۔      اب د     ا  رب ‬ ‫اُ ں    ‪   :‬اﷲ ك    س  ٹ ‬

‫) ‪(1‬‬
‫    ۔  ‬ ‫  م  س ‬
‫  َﻠ ِ ْﻴ ُﻢاﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ‬ ‫  ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ  ‬ ‫  رے  رے ا ِ   !د  آپ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫اﻟﺴ َﻼم    ا  و ت  ى   ڈ   ار ل    اُ       د  ‬
‫      ز    ‬ ‫    اد  ‪،‬اﷲ  ك ‬ ‫  اج    س  زوں   ‬
‫ ‬ ‫ ‪  ،‬‬ ‫    ر ‬ ‫ ‬ ‫   دو   روں    ذر‬ ‫ر    ‪     ،‬س   ر  ‬
‫ و ‬ ‫ وا     اب ‪     ،        50‬اﷲ ك   ‬ ‫        د    ‪5‬‬
‫  ا  ۔    اب ‬ ‫ ‬ ‫ اس     ب َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ذر‬ ‫م     ‬
‫   !‬ ‫ہ ‬ ‫  ‬ ‫     ‬ ‫  ف ‪5‬و     ز ادا ‬ ‫‪  50‬‬
‫ ‬
‫)‪ (2‬ز د     ن ‬
‫    ر  ہ ِ‬ ‫ ‬ ‫  ‪:‬ا‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬ ‫  روق  ا‬ ‫ِ‬
‫ت  ِّ ُ‬
‫اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ!  ا م    ‬ ‫ل اﷲ َﺻ‬
‫ ‪  :‬ﻳﺎ رﺳﻮ َ‬ ‫  ض ‬ ‫     ‬ ‫ر‬
‫    ز ‬ ‫‪:‬و‬ ‫ ز دہ   ب       ؟  ار د  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  د‬ ‫اﷲ ك  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ ‪ ،‬اور  ز د     ن  ۔   ‬ ‫     ز ڑى اس     د  ‬ ‫‪،‬‬
‫ں     ‬ ‫ز ‬
‫ ‪    :‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ‬ ‫ ا   ر   ن  ‬ ‫  ت ‬ ‫ ا ُ‬

‫‪ ……1‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻗﺎﻣﺔ اﻟﺼﻠﻮة ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎ ﺟﺎء ﰱ ﻓﺮض اﻟﺼﻠﻮات …اﱁ‪ ،۱۶۶/۲ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۳۹۹ :‬۔ ‬
‫‪ ……2‬ﺷﻌﺐ اﻻﳝﺎن‪ ،‬ﺑﺎب ﰱ اﻟﺼﻠﻮات‪،۳۹/۳ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۲۸۰۷ :‬۔ ‬
‫‪35‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪36‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫ں    وں        ح ‬ ‫      ز   و  ‬ ‫ن   ‬

‫     ‬ ‫ ۔ ‬ ‫رو  ‪ ،‬رو  اور  رئ  ز ‪ ،‬وت   آواز     ے     ‬
‫ ‪ ،‬ار    ‬ ‫ ‪،‬‬ ‫ن   ‪   ،‬دى   ہ  اور    اور  ‬ ‫ ‬ ‫ رو        وہ    ‬
‫ں   ز      ‪    ،‬‬ ‫ رو  ‬ ‫   ‬ ‫    ‬ ‫   ‪  ،‬‬ ‫    ر   ‬ ‫رو‬
‫   ‬ ‫ اور      رو    ۔  آپ  ) َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ (  اور      ‬ ‫ق   ‬
‫   ‪ ،‬اذان     ‬ ‫ ‬ ‫          ے   رو  اور و     رى و ہ   ‬
‫           ۔) ‪ (1‬‬ ‫  ‬ ‫ و  اذان ‬ ‫ ‪ ،‬‬ ‫ ا م ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫!د  آپ   !   زِ   ِ   او ى   ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا ِ‬
‫‪18‬‬
‫ ا م   ‪02‬اور    ‬ ‫‪  ،‬ا  ‬ ‫     اس     رے     ال  ‬ ‫ دن  ‬
‫ ا ت    ‬ ‫ اور  ‬ ‫   ‬ ‫ى   ‬ ‫  ز   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫ ‪ ،‬‬ ‫ل ‬ ‫ ا   ں   ذ  دار     وا      ‬ ‫ى     ‬ ‫ ‬ ‫ر‬
‫ى ‬ ‫  زوں    ‬ ‫!ا   م   ں  ‬ ‫ ‪ ،  ،‬د  ر‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲا‬
‫   ۔   ال     ا    ‬ ‫ى    ذ      ‬ ‫   ‬ ‫ د    و ں  ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ں   ورى    ؟اس   ال     اب  د‬ ‫  ز ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫   د  ‬ ‫   ‪ :‬‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ا   ر   ن ‬ ‫  ت ‬ ‫ ا ُ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‪:‬۔  …☜‬ ‫   ‬ ‫  ۔  د وى  ‬ ‫   ‬ ‫و  د ى  ‬

‫  ا  ‪،‬ص‪٢٥‬۔ ‬ ‫ ا   ر  ن ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫‪  ……1‬ت ز‬

‫‪36‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪37‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ن ا     م     ا م    ح  ر اور ا    ‬ ‫ ر      ‬ ‫م   ‬

‫ آ    ‬ ‫ ‬ ‫ى  ا م    …☜‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا    ا  ا‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫   …☜روزا     ر    ت اور د   م دل    اوت دور ‬ ‫ا ق ‬
‫   دوڑ  ‬ ‫  گ و  ‬ ‫     ‬ ‫ئ او ت    دت ‬ ‫…☜ م   ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫    ور         ں   د ہ   ‬ ‫   ‬ ‫ … ☜‬ ‫آ  ‬
‫ﻮري  ‪   ،‬ں        ‬ ‫…‬
‫ا         ☜     رى    ‪      ،‬دا ُر اﻟﺸ ٰ‬
‫   ا    ‬ ‫   ۔ د   ے        …☜ا  ‬ ‫ن  ا   رہ  ‬
‫ں    و   ر ہ  ا  ‬ ‫     ‬ ‫  …☜‬ ‫    ل ‬ ‫   ‬ ‫ز   ل ‬
‫ و    ز دہ  ا ام ‬ ‫    ں     ‬ ‫     ‬ ‫   ‪،‬اور  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   ا م   ذر   ض   و‬ ‫ى   و‬ ‫   ا ن رب   ‬ ‫ … ☜‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫    ف  آ  ‬ ‫ …☜‬ ‫    ت    وزن   ھ   ‬ ‫وض  ا    ‬
‫  ‬ ‫ آد    د   ا   ء  ‬ ‫ ‬ ‫ …☜‬ ‫    م    دس   ں    ‬
‫     ۔) ‪ (1‬‬ ‫ادب ‬
‫   ا‬ ‫ز   ‬
‫   ‬ ‫  ‪  :‬‬ ‫ ‬ ‫ى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬
‫ت     ّ ِ   د  ا  ر‬
‫   ‪،‬اور    ُ ر ا   ر ‬ ‫ وا‬ ‫    ز ‬ ‫ّ)  آزاد( اور  در  ن   ‬
‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫  ‪ ُ :‬ر   ّ ِ ِ ‬ ‫ ‬ ‫  ا    ۔‬ ‫  ڑ  وا   ر‪  ،‬‬

‫م ‪ ،‬ص ‪١٣‬۔‬ ‫‪ ……1‬ا ار ا‬

‫‪37‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪38‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ا ِ َّ        ‬ ‫ ادا  ‬ ‫َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ   ُ            آپ   ض   ز  ‬

‫رى   آ ۔   ٔ  ام)  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ ْﻢ(     ا        ۔اور    َ َ ِى   ‬
‫ت   َ َّ ب    اَ ِ ) َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  (‬
‫ِ‬ ‫اس    ا    ا ازہ  اس            ‬
‫    َ َ ِى        ر   ‪ ،‬ا       ‪:‬اے اَ   !  ا     !‬
‫ آ  ‬ ‫   ‬ ‫    ز     ‬ ‫اً ‬ ‫ ‬ ‫         ‬ ‫ا        ‬
‫   اس    دن  ردوں  ۔) ‪ (1‬‬
‫    ز ِ‬ ‫ان ‬
‫ِ‬
‫ ‬ ‫ ادا      ‬ ‫!د  آپ    ! ز  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ا م ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ِن ر ل ا‬ ‫ ‬ ‫   ‪ ،‬اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ‬ ‫ن  د   وا‬ ‫و  ‬
‫  ز  ادا ‬ ‫ اول    ‬ ‫ ‬ ‫ او    ‬ ‫ ‬ ‫   ‪  ،‬ا‬ ‫ ‬ ‫ ‪    2‬‬
‫   دو    ‬ ‫ اور اس   ا‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫    دت   ‪ ،‬اس   ‬
‫    ل ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ا ازہ اس  ت     ‬ ‫   ا‬ ‫   ۔ ‬
‫ر    ‬ ‫   اور   ت   وں    ‬ ‫ن   ‬ ‫  ں  د ں     ر    ‪  ،‬‬
‫ د  ‪    ،‬اس   رت    ‬ ‫   ا زت  ‬ ‫  ز ‬ ‫ ا‬ ‫   د  ا م  ا‬
‫ ‪ ،‬اس ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‪  ،‬ا  اس    ‬ ‫   ادا    ‬ ‫   ‬ ‫  ز ‬
‫     روا ت ‬ ‫   ‬ ‫   ا‬ ‫ز   ’’ زِ  ف‘‘      ۔ ) ‪(2‬آ  ‬

‫‪  ……1‬ض ا رى‪٢٩٩-٢٩٧/٣،‬۔‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫ ‪٤‬ص ‪  ٧٩٨  ٧٩٥‬‬ ‫   ‪١‬‬ ‫  ر ‬ ‫   ‬ ‫‪  ……2‬ز  ف   ‬
‫‪38‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪39‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫و وا ت ‬

‫   ‪08‬روا ت‬ ‫   ا‬
‫ل اﷲ َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ‬
‫رﺳﻮ ُ‬ ‫رِوا َ  ‬ ‫َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫)‪ (1‬ت   َ ّ ِ ُ ا اُ‬
‫     ز‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫     رہ  ‬ ‫َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ  ار د ‪:‬ا   ز ِ  ‬
‫  ۔) ‪ (1‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫      ‬ ‫   آ      ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  َﺻ‬ ‫          رے    آ‬ ‫ت   ّ ِ ُ ﻋﺒﺪ اﷲ       َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬ ‫ِ‬ ‫)‪(2‬‬
‫ وا ں     ب ‬ ‫  ز ‬ ‫         اﷲ ك  ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ‬
‫      رے ‬ ‫ت   ّ ِ ُ ا َ ِ ُ ْ رِى   َر ِ َ اﷲُ ﻋَﻨْ ُ   ن  ‬ ‫ِ‬ ‫ ۔) ‪(3)  (2‬‬ ‫ر‬
‫   اﷲ ك ‬ ‫  ز ‬ ‫  ہ   ‬ ‫‪:‬‬ ‫آ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ار د  ‬
‫ ‬ ‫      ہ ‬ ‫   ‬ ‫    ال   ے    اﷲ ك  اس   ت  ‬ ‫ ا  ‬
‫۔)‪ (4)  (3‬رے  آ   َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ‬ ‫ وا   ٹ  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫رى ‬
‫۔)‪ (4‬‬ ‫  َدر   ھ  ‬ ‫   ‬ ‫ َ  ‬ ‫ن   ن    ‪   :‬ز  ‬
‫ت   ّ ِ ُ  اَ       َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ    رِوا َ       رِ     َﺻ اﷲُ‬
‫ِ‬ ‫)‪( 5‬‬
‫َ‬
‫       ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    اِر د   ‪:‬اے   ُ ن!     ْ     ز    ‬

‫‪ ……1‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪،‬ﻋ  ﺑﻦ زﻳﺪ‪،۲۲۴/۸،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۷۸۸۶:‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻣﺴﻨﺪ اﲪﺪ ‪،‬ﻣﺴﻨﺪ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﳋﻄﺎب‪،۳۰۹/۲،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۱۱۲:‬۔‬
‫‪ ……3‬ﺣﻠﻴﺔ اﻻوﻟﻴﺎء‪،‬ﻣﺴﻌﺮ ﺑﻦ ﮐﺪام ‪،۲۹۹/۷ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۰۵۹۱:‬۔‬
‫‪ ……4‬ﲞﺎری‪،‬ﮐﺘﺎب اﻻذان ‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﻀﻞ ﺻﻠﻮٰت اﳉﻤﺎﻋﺔ ‪،۲۳۲/۱،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۶۴۵:‬۔‬
‫‪39‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪40‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ا َدوس    ‬ ‫ ‬ ‫ اس    ‬ ‫ ر       رج   ُ ع  ‬ ‫ اﷲ ك    ذِ  ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫َ ‪َ   70‬در   ں   ‪    ،‬دو   َدر ں    در ن  ا  ‬
‫ ‬
‫َ‬
‫   ُ ْ  ‬ ‫   ر ر  ُ ہ      ڑا  َ ّ   ل    َ َ        ۔ اور ‬
‫  ں   ‪  ،‬دو ‬ ‫   اس      َ ْ ن    ں    س ‪ 50‬در‬ ‫ز   ‬
‫     ر ر   ہ       ڑا ‬ ‫َد َر ں    در ن  ا        ا  ‬
‫   اس ‬ ‫  ز   ‬ ‫س   ل     َ َ       ۔  اور      ‬
‫   ﺑَ ْﻴ ُﺖ اﷲ‬ ‫    اب  ‬
‫     ا  آ  ‪ 8‬م آزاد  ‬ ‫   اَو دِ ا ِ‬
‫   اس    ‬ ‫ د   ل    وا   ں۔  اور      َ ْ ِب     ز   ‬
‫َ‬
‫ ‬ ‫    َ ُ ل    اور   ل   ے     اب   ۔  اور           ز    ‬
‫ِ ‬
‫ت‬ ‫ اس     ﻟ َْﻴ َﻠ ُﺔ ا ْﻟ َﻘ ْﺪر   ِ م      ا   اب    ۔) ‪(6) (1‬‬
‫ ڈا    اس ‬ ‫  ا ‬ ‫  ‪:‬ا ِ  آدم     ن    ‬ ‫ہ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬
‫ِّ ُ ا‬
‫ ز دہ        وہ  اﷲ ك     ُ دى     ا      ا   ل     ے)  ‬
‫ت   ّ ِ َ ُ     ِ ّ ِ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ َﺎ ‬
‫ِ‬ ‫ ‬ ‫        (۔) ‪(7)    (2‬اُ ُّ م  ا‬
‫        (    اس    ‬ ‫  ‪  :‬اذان      اس     اب    دے)  ‬
‫ِ‬
‫ت ‬ ‫    ۔)‪(8)  (3‬‬ ‫   ارادہ  ‬ ‫ ‬ ‫     اس   ‬ ‫   ارادہ ‬

‫‪ ……1‬ﺷﻌﺐ اﻻﳝﺎن‪ ،‬ﺑﺎب ﰱ اﻟﺼﱪ ﻋ  اﳌﺼﺎﺋﺐ ‪ ،۱۳۷/۷ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۹۷۶۱:‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻣﺼﻨﻒ اﺑﻦ اﰉ ﺷ ﺒﻪ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻼة ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﻦ ﻗﺎل اذا ﲰﻊ اﳌﻨﺎدی ﻓﻠﻴﺠﺐ‪،۳۸۰/۱  ،‬رﻗﻢ ‪۴:‬۔‬
‫‪ ……3‬ﻣﺼﻨﻒ اﺑﻦ اﰉ ﺷ ﺒﻪ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻼة ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﻦ ﻗﺎل اذا ﲰﻊ اﳌﻨﺎدی ﻓﻠﻴﺠﺐ‪،۳۸۰/۱  ،‬رﻗﻢ ‪۵:‬۔‬
‫‪40‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪41‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫    ُ ر ا  س     اب ‬ ‫  ‪  :‬اذان  ‬ ‫ ‬ ‫د َر ِ َ ا ُ‬

‫ﷲ َﻋ ْﻨ‬ ‫ّ ِ ُ ﻋﺒﺪ اﷲ  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔ ‬ ‫    (  اس      ز ‬ ‫   ‬ ‫ دے)  ‬
‫ آ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫زوں  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫رﺳﻮل  اﷲ‬
‫    َ‬ ‫ ‬ ‫ں  ز‬ ‫ں ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋﻨْ ُ   ا  ‬ ‫ت  ّ ِ ُ   ُ َ ِ‬
‫روق اَ‬ ‫ِ‬ ‫ ‬ ‫ل      ا ا‬
‫  ا  ‪،‬آپ   َر ِ َ اﷲُ‬ ‫    زِ               ُا   م   ا ‪  ،‬وہ    ‬
‫ ‬ ‫؟اُس     ض    ‪   :‬ر   ‪ ،‬ا  آپ    ‬ ‫‪     :‬ں ‬ ‫ ‬ ‫َﻋ ْﻨ ُ    در‬
‫‪:‬ا      اور     س ‬ ‫    ‪،‬آپ    ار د ‬ ‫ے   س   آ        ‬
‫) ‪(3‬‬
‫      و۔  ‬ ‫آ     ز   ‬
‫ وا  ‪   ،‬رى     ورت     را ‬ ‫!دو   ں    ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ اور    ا  ‬ ‫ر  ا  در ر    ‬ ‫  ا   وا  ا  ‬ ‫ ‪  5‬و‬ ‫ وا  رب  ‬
‫ ا  ‪   Message‬‬ ‫ دو‬ ‫  را ‬ ‫ ‬ ‫ ا   را ‬ ‫    ں ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫و‬
‫  ى ‬ ‫ ‪      ،‬‬ ‫ اور            و ں    ‬ ‫    م   ‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬ﻣﺼﻨﻒ اﺑﻦ اﰉ ﺷ ﺒﻪ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻼة ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﻦ ﻗﺎل اذا ﲰﻊ اﳌﻨﺎدی ﻓﻠﻴﺠﺐ‪،۳۸۰/۱  ،‬رﻗﻢ ‪۶:‬۔‬

‫‪ ……2‬و    ) (‪ ،‬ص ‪٣٣١‬۔‬
‫‪ ……3‬ﻣﺼﻨﻒ اﺑﻦ اﰉ ﺷ ﺒﻪ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻼة ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﻦ ﻗﺎل اذا ﲰﻊ اﳌﻨﺎدی ﻓﻠﻴﺠﺐ‪،۳۷۹/۱،‬رﻗﻢ ‪۱:‬۔‬
‫‪41‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪42‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫     ۔‬ ‫ ‬ ‫و  اور آ ت    ے  اب   ‬

‫ل  واد‬
‫   ‬ ‫ز   ‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ا   ر   ت   ِّ       ا‬
‫   و  ‬ ‫ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫   َ‬ ‫ِ‬
‫ت  ِّ ُ  ‬ ‫ ۔  اُ ِذ   م  ‬ ‫   ‬
‫ل ار    ‬
‫‪   :‬‬ ‫   ر   ۔  پ   ‬
‫ ‪  :‬اُس  َو   ں   ‬ ‫ ‬
‫ د   !اور اس  ت      ِ    آپ   وا   م    دى ‪،‬اُ  ‬
‫ں‬ ‫ز   ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫  ُا   َو‬ ‫ا  د‬ ‫ ا   ص  آد    ‬
‫ن   ل  ُ وا      دو ى  ت   ۔) ‪ (1‬‬
‫         اُ  ‬
‫   ‬ ‫ا    ‬
‫ آ      ‬ ‫  رے  ‬ ‫ ‬ ‫َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫  ُﺳ َﻠ ِ‬ ‫ ا‬ ‫ِ‬
‫ت  ِّ ُ ا‬
‫   آپ ‬ ‫        ۔) ‪   (2‬ف   ‬ ‫آپ   رى        ا    ‬
‫ت  ّ ِ ُ  ‬ ‫ِ‬ ‫ ‬ ‫ ۔‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   آپ    ‬ ‫رش    دن    ا ار  ‬
‫  ُﺳﻠَ ِ َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ ِ‬ ‫ ا‬ ‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ ا‬ ‫   ‪  :‬‬ ‫َ ْ     ُ َ ْ َ ہ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ   ن  ‬
‫ ا  ‬ ‫َﻋﻠ َْﻴ  ا   رى   دوران   اور  رش    و د ا ُ ر َ َ ء     د    ا‬
‫ ۔)‪ (3‬‬ ‫     ‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬ﺳﲑة و ﻣﻨﺎﻗﺐ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﻳﺰ ﻻﺑﻦ اﳉﻮزی‪،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺜﺎﻟﺚ ‪ ،‬ص‪۱۳‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻣﺼﻨﻒ اﺑﻦ اﰉ ﺷ ﺒﻪ ‪ ، ۳۸۶/۱ ،‬رﻗﻢ ‪۲:‬۔‬
‫‪ ……3‬اﻟﺰﻫﺪ ﻻﺑﻦ ﻣﺒﺎرک‪،‬ﺑﺎب ﻓﻀﻞ اﳌ  اﱃ اﻟﺼﻼة…اﱁ ‪ ،‬ص‪ ،۱۴۱‬رﻗﻢ‪۴۱۹:‬۔‬
‫‪42‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪43‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   دوران ا ل  ا‬
‫ِ‬
‫ت ‬ ‫ ‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ز     ّام َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬
‫ِ‬ ‫ٔ  ر ل  ‬
‫ ‬ ‫        ب    اذان   وع  ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ   ن      ‬ ‫ِّ ُ‬
‫  و  !)اور      ؤ(   ض      ‪:‬آپ   ر ‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫‪،‬آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ    ‬
‫ں  اور   ل     وں!)  ا    ‬ ‫‪  :‬اﷲ ك     وے    ‬ ‫‪،‬ار د  ‬
‫ آ  اورآپ ‬ ‫ ‬ ‫  م   ‬ ‫  گ  آپ    ‬ ‫    (‬ ‫ ‬ ‫ى   دا‬
‫   آپ    ‬ ‫ ‬ ‫   ادا  ‬ ‫‪،‬ا  ا  ر‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ب   ‬
‫ ۔) ‪ (1‬‬ ‫ى    واز ‬ ‫ِ ‬ ‫ُروح ‬
‫ ‬ ‫  ع    ز   ‬
‫  ‪ِ ِ ّ :‬ى      ‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ا م  ُا َ ب  َ ا   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬
‫ِ‬
‫    ڑ   ‪   ،‬‬ ‫    و د ‬ ‫ِ َ ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ     ر  ‬
‫ آ  ۔آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ    و ت    و      ‬ ‫       ‬
‫   آپ ‬ ‫ ‪،‬آپ      ِ ع        ا م      اُس  و    ‬
‫       آد      روح       اور ا روں    ز   ‪   ،‬‬
‫م   ا      آپ      د ‪،‬آپ        آ  آواز        ‬
‫       آپ        ‬ ‫‪،‬روح    و  آپ        آ ى  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫    ل  ۔‬

‫‪ ……1‬ﺳﲑ ا ﻼم اﻟ ﺒﻼء‪ ،‬ﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ اﻟﺰﺑﲑ ﺑﻦ اﻟﻌﻮام ‪۵۲/۶ ،‬۔‬

‫‪ ……2‬ﻟﻮاﻗﺢ اﻻﻧﻮار اﻟﻘﺪﺳﻴﺔ‪،‬اﳌﻨﻬﻴﺎت ‪  ،‬ﺪم اﻟﺘﻬﺎون ﺑﺼﻼة اﳉﻤﺎﻋﺔ ‪ ،‬ص‪۴۹۰‬۔ ‬

‫‪43‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪44‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ آ    ؟ ‬ ‫ ‬ ‫   آ    ‪ ،‬‬ ‫! ت     ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے  ا‬

‫ ا  ‬ ‫م  ۔   ا   ت  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ل    آ    ؟    ‬ ‫ں  آ    ؟  ‬
‫   ! ‬ ‫  ار     ر ‬ ‫   ز‬ ‫   ‬ ‫   ‬
‫ز   اور رات      دت‬
‫     ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ت  ّ ِ ُ   ُ َ ِ‬
‫روق اَ‬ ‫ِ‬ ‫ا    اَ ِﻣ ْ ُ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣﻨ ِ ْ‬
‫ ‬ ‫ د ۔ زار  ‬ ‫ت   ّ ِ ُ   ن   ا   َﺣ ْﺜ َﻤ َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ    ‬ ‫ِ‬ ‫ز   ‬
‫ ‬ ‫   اور ‬ ‫ ‬ ‫  ‪  ،‬را    ان      ‪  ،‬اُن    وا ہ     س  ‬
‫  ز)  ‬ ‫ آ !  ا ں     ض    ‪:‬رات  ‬ ‫ ‬ ‫ن ‬ ‫ ‬ ‫    ز   ‬
‫‪      :‬ز‬ ‫ ‬ ‫ آپ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ ر      آ ۔      ‬ ‫َ ا ( ‬
‫(   ‬ ‫ )   ا  ‬ ‫  م ‬ ‫ رات  ‬ ‫ں    ے  د‬ ‫ ‬ ‫َ  ‬
‫ز دہ     ۔) ‪ (1‬‬
‫  د  و ہ    ‬ ‫ت  ‪  ،‬‬ ‫ د  ا‬ ‫!‬ ‫ ‬ ‫ر  ے   رے  ا‬
‫ ا      ‬ ‫ اور  ر‬ ‫  دت      و ں   ر ں    ذ    ‬ ‫   ‬
‫ت ‬ ‫ ادا        ض   ‪  ،‬ا ان ا‬ ‫  ز   ‬ ‫   ‪ ،‬‬ ‫ت ‬ ‫ ‬
‫     ۔ ‬ ‫    ز   ‬ ‫ اس ا از     ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫و ‬
‫ى‬ ‫   ‬ ‫    د ‬
‫ آ      آپ    ‬ ‫    رے ‬ ‫  ُﺧ َﺜ ْﻴﻢ َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ِ‬
‫ت  ِّ ُ ر  ‬

‫ﻮﻃﺎ اﻣﺎم ﻣﺎﻟﮏ ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺻﻼة اﳉﻤﺎﻋﺔ ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎ ﺟﺎء ﰱ اﻟﻌﺘﻤﺔ واﻟﺼﺒﺢ ‪،۱۳۴/۱،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۳۰۰:‬۔‬
‫‪ ……1‬ﻣ ّ‬
‫‪44‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪45‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‬ ‫ دو  آد ں     رے  ‬ ‫د  آپ َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ و‬ ‫   اس  ‬ ‫ ‬

‫  ض         ُ ر  آپ   ور ‬ ‫‪،‬آپ  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ز  ‬
‫ں  او  ر‬ ‫    ذن   َ ﻋَ َ اﻟﺼ َﻼة‪َ َ ،‬ﻋ َ ا ْﻟﻔ ََﻼح  ‬ ‫‪:‬‬ ‫‪،‬ار د  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫        اہ    ا  ۔  ‬ ‫    ز ‬ ‫ اذان   ا  ‬
‫ى‬ ‫   ‬ ‫ُ گ رات     ‬
‫دى   رات  ار  ‬ ‫ن َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ت  ّ ِ ُ َ رِث    ‬
‫ِ‬ ‫ٔ  ر ل ‬
‫  آپ   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫      ز ‬ ‫   ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ز      (  ‬ ‫ض     ‪:‬آپ  ) ‬
‫‪ :‬‬ ‫ار د  ‬ ‫؟آپ َر ِ َاﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫   آ ز    ‬ ‫ اِز ِدوا  ز‬ ‫ ا‬ ‫آپ  ‬
‫      ور  وہ    ‬
‫ى‬ ‫ رو‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  زِ‬ ‫  رت  ‬ ‫واﷲ!ا  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫۔  ‬ ‫رت ‬
‫ ‬ ‫ ! م   ر     گ   دى       ز      ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ و      ر    آ    ‪   ،‬ان   د  ا اد اور ‬ ‫    ا    ‬ ‫ادا‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫          ز     ‬ ‫       د  ‬ ‫  ر   ا  ‬ ‫دو‬
‫  ں     م  و      آڑ      ‬ ‫   ‪         ،‬ھ    ‪  ،‬اور  دو‬ ‫  ورت  ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ڑ    ‬ ‫   ‪  ،‬د ر  ! ‬ ‫    د ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫……ﺷﺮح ﺻﺤﻴﺢ اﻟﺒﺨﺎری ﻻﺑﻦ ﺑﻄﺎل‪،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻮاﻗﻴﺖ اﻟﺼﻠﻮة وﻓﻀﻠﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎب ﺣﺪ اﳌﺮﻳﺾ …اﱁ ‪۲۹۰/۲ ،‬۔ ‬
‫‪  1‬‬
‫‪ ……2‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪،‬اﳊﺎرث ﺑﻦ ﺣﺴﺎن اﻟﺒﮑﺮی ‪،۲۵۳/۳ ،‬رﻗﻢ‪۳۳۲۴:‬۔ ‬
‫‪45‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪46‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫   !اﷲ ك  ‬ ‫ ا زت  ‬ ‫      دى      ‬ ‫   ا زت  ‬

‫ ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫    ا‬ ‫ و   ز ‬
‫   ر  ‬ ‫ل              و     ز    ‬
‫  ‪:‬۔ )‪(1‬اس    َ ْ  دور  ے  )‪ (2‬‬ ‫اﷲ ك اُس     ‪  َ   5‬‬
‫   دن اُس    ٔ  اَ ل اُس   ‬ ‫اب   َ ْ    اُ   َ ُ ظ ر   )‪(3‬‬
‫ِ‬
‫     د     )‪ ِ   (4‬اط     اُڑ  وا   ے    ح  ر ‬
‫ ‬ ‫  )‪ ِ       (5‬ب و  ِ ب دا    ۔اور      َ   َو   ز ‬
‫    ے اﷲ ك اُس    رہ ‪ َ 12‬ا ں    َ   ے  ‪  3  ،‬اب د  ‬
‫   دن  ۔ ُد وى    ‬ ‫   و ‪    ْ َ 3   ،‬اور   ‪  3‬‬ ‫  ‪ 3‬‬
‫اب    ‪:‬۔)‪(1‬اُس        َ  اُ     )‪(2‬اُس    ے     ‬
‫اور   َ ى     َ َ       )‪ (3‬ں    د ں    اُس       َ ت  اور ‬
‫َ‬
‫َ ا َوت  ا  ۔اور     و     اب    ‪:‬۔)‪    (1‬و    ‬
‫  ۔  َ ْ       اب    ‪:‬۔ ‬ ‫(روح   و    ‬ ‫ )‪ُ 3)      (2‬‬
‫)‪ُ (1‬ﻣﻨ َ ﻧ ِﻜ     ال        )‪     ْ َ (2‬ر    )‪       ْ َ (3‬۔ ‬
‫      اب    ‪:‬۔ )‪ ِ (1‬ب           )‪(2‬اﷲ ك   اُس   ‬
‫اب  اُس    ِ َّ ت    ۔ ) ‪ (1‬‬ ‫ِ َ   َ َ   )‪  ِ (3‬‬

‫‪ ……1‬ﺗﻨ ﻴﻪ اﻟﻐﺎﻓﻠﲔ‪،‬ﺑﺎب اﻟﺼﻠﻮات اﳋﻤﺲ ‪  ،‬ص‪۱۵۱‬۔ ‬
‫‪46‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪47‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫   ‬ ‫    ز ‬ ‫ !آپ        ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬

‫ اب    ‬ ‫ت    ‪  ،‬آ‬ ‫  ے ‬ ‫   ‬ ‫  وم  ر‬ ‫   ‪  ،‬اور  اس  ‬
‫    د ں   ‬ ‫   دو ‬ ‫ِ ا ّول    ا        ‪ ،‬‬ ‫ او  اور ‬
‫ ‬ ‫ ‪ ،‬‬ ‫ل      ح   ‬
‫ر اور  ق   آزادى‬
‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو‬ ‫ت   ّ ِ ُ   َا   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ    رِوا َ       ْ ارِ  ‬
‫ِ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ دن  ِ اُو    ‬ ‫ك    ‬ ‫   ‪     :‬اﷲ  ‬ ‫َﺳﻠﻢاِر د ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ‪ ،‬ا   ر   دو ى  ِ ق   ۔   ‬ ‫ ‬ ‫س    دو آزاد ں ‬
‫ اُ  ‬ ‫ز ‬
‫ ‬ ‫ِ  ك   ‬ ‫ُ  ا ُْ َّ    تِ    ا   ر   ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  اِس  ‬
‫   اَ ل     ظ  ر  ‬ ‫ د    ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫   ‪  :‬اس  ‬
‫  ۔ ل  ر  ‬ ‫‪  ،‬و آ ت    اب     ت  ‬ ‫ ‬ ‫‪،‬ا  ا ِ ص  ‬
‫ ‬ ‫‪،‬‬ ‫   ‪ 40‬دن ‬ ‫  ‪   ،‬ں   ‬ ‫‪    40‬‬ ‫ں ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬
‫  ل   ‬ ‫    ا(  ر    ‪ ،‬‬ ‫)  ‬ ‫ روز  اور   ر ٔہ  ‬ ‫دن   ن‪  ،‬‬
‫   ‪ :‬‬ ‫ ‬ ‫    د   ر   ا۔‬ ‫  ں   ‬ ‫   ‪،‬اس  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫    ت  ت روز    گ ‬ ‫  ٹ ‬ ‫ ‬ ‫   ا  ‬ ‫ ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ آ ۔  ‬

‫‪ ……1‬ﺗﺮﻣﺬی‪،‬اﺑﻮاب اﻟﺼﻼة ‪،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎء ﰱ ﻓﻀﻞ… اﱁ ‪ ،۲۷۴/۱،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪۲۴۱ :‬۔‬
‫‪ٰ  ……2‬اۃ ا ‪٢١١/٢،‬۔‬
‫‪47‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪48‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ہ آ ں وا  ‪100‬او ں‬

‫‪     :‬رے ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ٔ  ر ل   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ    ا‬ ‫  رى  ‬ ‫ا‬
‫‪    :‬‬ ‫ ؟     ض  ‪   :‬ں!آپ     ‬ ‫(   ز ‬ ‫ )  ‬
‫     ‬ ‫  ز     ‬ ‫‪:‬‬ ‫!ار د  ‬ ‫ِ  اُو    ؟     ض   ‪:‬‬
‫ وہ  ہ آ ں وا   ‪ 100‬او ں      ۔ ) ‪ (1‬‬ ‫ت ‬
‫ى‬ ‫ او    ‬ ‫ اور ‬
‫  ل    ى ‬ ‫  ‪:‬‬ ‫ت  ّ ِ ُ   َ     ُ َ ِّ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬
‫ِ‬
‫ ‬ ‫  ل   ‬ ‫  ت         ى     ں     ُ ّ ِى     ى  )  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ او       ى   (۔   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ى‬ ‫ او    ‬ ‫‪ 70‬ل   ‬
‫ت   ّ ِ ُ َا ْ َ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ‬
‫ِ‬ ‫ ‬ ‫  ‪:‬‬ ‫ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬
‫ِ‬
‫ت  ِّ ُ و‬
‫ د    آپ   ‬ ‫   ‬ ‫  ر  ں‬ ‫     دو‪  2‬ل   ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ    ‬
‫۔)‪ (3‬‬ ‫ ‬ ‫ِ اُو   ت ‬ ‫‪  70‬ل   آپ   ‬ ‫    ‪،‬اور‬ ‫ ر‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫را      ر  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫  ر  د‬ ‫ او    ‬ ‫ُﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ!  ‬

‫‪ ……1‬ﻣﺼﻨﻒ ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق‪،‬ﺑﺎب ﻓﻀﻞ اﻟﺼﻼة ﰱ ﲨﺎﻋﺔ ‪،۳۹۱/۱ ،‬رﻗﻢ‪۲۰۲۵:‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻃﺒﻘﺎت ﮐﱪی ﻻﺑﻦ ﺳﻌﺪ‪،‬ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ اﳌﺴﻴﺐ ‪۹۹/۵ ،‬۔‬
‫‪ ……3‬ﺬﻳﺐ اﻟﺘﻬﺬﻳﺐ‪ ،‬ﺣﺮف اﻟﺴﲔ ‪ ،‬ﺳﻠﻴﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻬﺮان اﻻﺳﺪی اﻟ ﺎﻫ  ‪۵۰۸/۳،‬۔ ‬
‫‪48‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪49‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‬ ‫   ‬ ‫  ے  !۔آ‬ ‫   ‬ ‫ اور   ق    آزادى   ‪،‬اﷲ ك  ‬

‫ ‬ ‫     ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا  آ  اور ا  ‬ ‫   ‬ ‫ا‬
‫ٔ ‬ ‫ اور ‬ ‫ ‬
‫   ‪َ ’’  :‬و َﻟ َﻘ ْﺪ َﻋﻠ ِ ْﻤ َﻨﺎ اﻟ ُْﻤ ْﺴ َﺘ ْﻘﺪِﻣِ ْ َ ِﻣﻨْﻜُ ْﻢ‬ ‫اﷲ ك   اٰن      ار د  ‬
‫م         آ  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫َو َﻟ َﻘ ْﺪ َﻋﻠ ِ ْﻤ َﻨﺎ اﻟ ُْﻤ ْﺴ َﺘﺎْ ِ ِ ﻳْ َﻦ ‘‘) ‪)(1‬ﺗﺮﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰُاﻻﻳﻤﺎن‪:‬اور ‬
‫ اور      م           ر (  ۔‬
‫ت       ّ ِ      ا ّ   اد  آ دى   َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ  ‬ ‫ِ‬ ‫ُر  ا ِ  ‬
‫    ‪   :‬ت  ا ِ   س   َر ِ َاﷲُﻋَﻨْ ُﻤﺎ ‬ ‫ ‬ ‫اِس  آ   ِن   ُ ول   ن  ‬
‫ ‬ ‫ِ اَ َّول   ‬ ‫ِ  ز   ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ   ‬ ‫  وى        ‬
‫ اور اُن   اِزْ ِد م ‬ ‫  ں ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ِ اَ َّول ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫ن ‬
‫ ‬ ‫ وہ ا   ن     ‬ ‫   دور ‬ ‫ ‬ ‫   اور    ات    ن ‬
‫  وم    ں ۔) ‪ (2‬‬ ‫ِ اَ َّو  ‬
‫ل        ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   آ دہ ‬ ‫ن ‬
‫ ا ازى‬ ‫ َ      ‬
‫  َﺻ اﷲُﻋَﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫رِ  ‬ ‫ ‬‫ت   ّ ِ ُ  ا َ ْ َہ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  رِوا َ  ‬
‫   ‬ ‫َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ار د ‪  :‬ا   گ      اذان  اور   َ ِ  اَ ّول     ‬

‫‪ ……1‬پ ‪ ،۱۴‬اﳊﺠﺮ‪۲۴:‬۔‬
‫ ا ٰ  ‪ ،٢٤ :‬ص ‪٤٩٢‬۔‬ ‫‪  ……2‬ا  ا ن‪ ،‬پ ‪  ، ١٤‬رۃ ا  ‪ ،‬‬
‫‪49‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪50‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ڈا ۔) ‪ (1‬‬ ‫  ‬ ‫ ڈا  ا    ‬

‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫  ‪ :‬‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫اﻟﺪﻳﻦ   د   َﻋ ْﻴ‬
‫ﺑﺪ ُر ّ‬
‫رح   رى   ت    ْ‬
‫ِ‬
‫ او   زم   ض    ‬ ‫  ‪(1):‬آد  ا‬ ‫ د      ‬ ‫ِ  اَ َّول    ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   دا‬ ‫   ‬ ‫)‪  (2‬‬ ‫    ى ‬ ‫َ‬
‫ )اَ ِل ‬ ‫  )‪(5‬ا م  ‬ ‫)‪(3‬ا م   ب      )‪(4‬ا م     اء  ت    ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫   و  ا م   ُ  دے     )‪(7‬‬ ‫ز(     )‪(6‬‬
‫  )‪ (8‬ں ‬ ‫ ‬ ‫      ا‬ ‫ ا م اس   ‬ ‫   ‬ ‫ آ‬ ‫ ‬
‫ اس ‬ ‫   ‬ ‫ وا ں      د‬ ‫   دور ر   )‪(9‬ا  ‬ ‫ وا  ‬ ‫ ‬
‫      ز ں    دا  ‬ ‫   )‪  (10‬اس     ہ  ‬ ‫ت   ظ  ر‬ ‫ ‬
‫) ‪(2‬‬
‫   ر   ۔  ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ او  ‬ ‫ ‬ ‫  ح   ض  ز  ‬ ‫ !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫  دت   ‪  ،‬ا   ح   و   زوں    ‬ ‫     ا ّول    ادا    ‬
‫َﻗ ْﺒﻠ ِﻴ و َ ْﻌﺪِﻳ  )   ز      اور       (  وِ ْ  و   ا  ادا       ش ‬
‫ں    ا    زوال     ۔  و      ا  ا     َدا َﻣ ْﺖﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢاﻟْ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ    ‬

‫‪ ……1‬ﲞﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻذان ‪ ،‬ﺑﺎب اﻻﺳﺘﻬﺎم ﰱ اﻻذان ‪ ،۲۲۴/۱،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۶۱۵ :‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻋﻤﺪة اﻟﻘﺎری‪،‬ﮐﺘﺎب اﻻذان ‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺼﻒ اﻻول ‪۳۵۶/۴ ،‬۔ ‬
‫‪50‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪51‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ و  ‬ ‫ د    ۔ آپ    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا م    ‪    18‬‬

‫ ‬ ‫  ں ‪ ،‬‬ ‫ آپ    ش  ار ‬ ‫     ‬
‫    اب‬ ‫ہ ‬ ‫ ‬ ‫ى   ‬
‫ر ‬ ‫         ‬ ‫ت   َ ّ ِ َ ُ  اُم َﺣ ِ ْ َﺒ‬
‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ َ ﺎ‬ ‫ِ‬ ‫ا ُُّما ْ ٔ  ‬
‫ ادا   ے  ‪  ،‬اس ‬ ‫      ‪  :‬روزا   رہ  ر‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ‬
‫     ‬ ‫    ‪ :‬۔( ر  ر‬ ‫  ‪)،‬وہ  رہ ر‬ ‫   ا      ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫       اور دو ‬ ‫  ب     ‪،‬دو ر‬ ‫   ‪،‬دو ر‬ ‫ ‬ ‫ ‪ ،‬دو ر‬
‫      ۔) ‪ (1‬‬ ‫ر‬
‫    اب‬ ‫ ادا ‬ ‫   ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ت   َ ّ ِ َ ُ     ِ ّ ِ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ َﺎ  ‬
‫ روا‬ ‫ِ‬ ‫ا ُُّم  ا ْ ٔ  ‬
‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ            دو  ر  د  اور      اس ‬ ‫ارِ  ر‬
‫  رى ‬ ‫ ‬ ‫         دو  ر‬ ‫      ۔اورا  روا‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫د‬
‫) ‪(2‬‬
‫د    ز دہ  ب  ۔  ‬
‫    اب‬ ‫ ادا ‬ ‫ اور‬ ‫ ‬
‫ر ِ‬ ‫         ‬ ‫ت  َ ّ ِ َ ُ  اُم َﺣ ِ ْ َﺒ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ َﺎ  ‬
‫ِ‬ ‫ا ُُّم  ا ْ ٔ  ‬
‫       اور ‬ ‫          ى   ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ‬

‫‪ ……1‬ﺗﺮﻣﺬی‪ ،‬أﺑﻮاب اﻟﺼﻼة‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎء ﻓﻴﻤﻦ ﺻ  ﰲ ﻳﻮم‪ ...‬إﱁ‪،۴۲۴/۱،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۴۱۵ :‬۔‬
‫……ﻣﺴﻠﻢ ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺻﻠﻮة اﳌﺴﺎﻓﺮﻳﻦ ‪ ،‬ﺑﺎب اﺳﺘﺤﺒﺎ ب رﮐﻌﱴ ﺳﻨﺔ اﻟﻔﺠﺮ‪...‬اﱁ ‪،‬ص ‪ ،۳۶۵‬ﺣﺪﻳﺚ‪۷۲۵ :‬۔ ‬
‫‪  2‬‬

‫‪51‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪52‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ اﷲ ك اُ  آگ    ام  دے   ۔) ‪ (1‬‬ ‫ ادا ‬ ‫    ر  ر ر‬

‫      ر ر ں    اب‬
‫     ‬ ‫ روا‬ ‫ت   َ ّ ِ ُ      اَ ِ   ِ َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬
‫ِ‬ ‫ ‬ ‫ا ُا‬
‫ ان   ر ‬ ‫ ‬ ‫ر  ار   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ     ‪  :‬ى ا      ‬
‫ت   دى ‬ ‫ ‬ ‫ ر     ں      اس  د      اس    ‬ ‫ر ں    ادا  ‬
‫  ۔) ‪ (2‬‬
‫ ‬ ‫ِ  ب   ‬
‫ ‬ ‫ دو ر‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ِ   ب  م  ‬ ‫   ‪  :‬‬ ‫ ‬ ‫ روا‬ ‫ا‬
‫           ‬ ‫ اور  روا‬ ‫  ۔  ا‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬اُس     ز ﻋ ِﻠﻴ ْ    ا‬
‫) ‪(3‬‬
‫  ۔  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   وہ  ض   ‬ ‫   ‬ ‫ب       دو ں ر‬
‫زِ و     اب‬
‫  رے آ   َﺻ اﷲُ‬ ‫     ا‬ ‫ﷲ َﻋ ْﻨ ُ  ‬
‫ت  َ ّ ِ ُ   ِر َ     َا َ   َر ِ َ ا ُ‬
‫ِ‬
‫ اﷲ ك    رى  د ا  ‬ ‫   اور  ‪:‬‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ  رے   ں ‬
‫      رے      خ اُو ں       اور   ‬ ‫ا   ز   ذر    ‬

‫‪ ……1‬ﻣﺴﻨﺪ اﲪﺪ ‪،‬ﺣﺪﻳﺚ ام ﺣﺒ ﺒﻪ ﺑﻨﺖ اﰉ ﺳﻔﻴﺎن ‪،۲۳۲/۱۰،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۲۶۸۲۵:‬۔ ‬
‫‪ ……2‬ﻣﻌﺠﻢ اوﺳﻂ ‪ ،‬ﺑﺎب اﳌﻴﻢ‪،‬ﻣﻦ اﲰﻪ   ﳏﻤﺪ‪،۳۸/۴،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۱۳۱ :‬۔‬
‫‪ ……3‬ﻣﺸ ﺎة اﳌﺼﺎﺑﻴﺢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻼة‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺴﻨﻦ و ﻓﻀﺎﺋﻠﻬﺎ‪،۳۴۵/۱ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۱۸۵،۱۱۸۴:‬۔ ‬
‫‪52‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪53‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫۔) ‪ (1‬‬ ‫ز وِ ْ    اور ا   رے        ع     در ن ر‬

‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫     آ‬ ‫  رے   رے ‬ ‫ !ا‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫     ‬
‫ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َءاﷲ‬ ‫ ‬ ‫ى ‬ ‫آج   ا       ض  زوں   ‬
‫ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َءاﷲ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ض  ز    رت     ‬
‫ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َءاﷲ‬ ‫ ‬ ‫ ادا ‬ ‫   ‬ ‫  ض  ز ‬
‫ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َءاﷲ‬ ‫ ‬ ‫ او     دت ‬
‫ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َءاﷲ‬ ‫  ڑ  ‬ ‫ اول ‬
‫ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َءاﷲ‬ ‫ ‬ ‫ى   ادا ‬ ‫وِ ْ    ‬
‫ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َءاﷲ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ز     اور     ‬
‫ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َءاﷲ‬ ‫ ‬ ‫ا      ا م ‬
‫  اور  ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َءاﷲ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  وں   ا‬ ‫اور ان ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا ت   ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫  ٔ  د ت  ا‬ ‫ ا  ا  ‬ ‫ !    ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎﺗُ ُ ُﻢاﻟْ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ    ‬ ‫ ا   ل    ا س   ر   درى ر ى  ‬ ‫ ‬ ‫ت ‬
‫ ‬ ‫   ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫  ب  م ’’ ز   ا م‘‘   ‬ ‫ع   ا  ‬ ‫ز   ‬

‫‪ ……1‬اﺑﻮ داود ‪،‬ﮐﺘﺎ ب اﻟﻮﺗﺮ ‪،‬ﺑﺎب اﺳﺘﺤﺒﺎ ب اﻟﻮﺗﺮ ‪ ،۸۸/۲،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۴۱۸ :‬۔ ‬
‫‪53‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪54‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫ ‪   ،‬ز   زہ    ‬ ‫ ‪ ،‬اذان ‪   ،‬ز‪   ،‬و‬ ‫ آپ    و  ‪  ،‬‬
‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ‬ ‫  ۔   د  ا  ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪12‬ر‬ ‫ ‬ ‫ت    ا‬
‫  س     آپ   ا   دى وا  رات ‬ ‫ى    ا    ا‬ ‫  ز   ‬ ‫اﻟ َْﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬

‫ ‬ ‫   اور آپ     ‬ ‫ ‬ ‫   آ       ز    ا‬ ‫      ن ‬

‫   ‬ ‫  َﺣﻔِ َﻈ ُاﷲ‬ ‫ ا ج  ا  اُ َ   ُ َ  ر   رى  ا‬ ‫   آپ    ‬ ‫ ‬
‫ اور آپ ‬ ‫   ۔   آپ   رو  ‬ ‫ا   دى وا  رات        دت ‬
‫  زوں    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ آپ  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا ت    ‬ ‫    دہ  ‬
‫  ‬ ‫    زوں   ‬ ‫ ‬ ‫ى        ا    ‪ ،‬آ  آپ   ان ‬
‫ ‬ ‫   ‪ ،‬‬ ‫       اس دار      چ ‬
‫ٔ  ز‬ ‫ رو ٔ ر ل   ‬
‫ق‬
‫     ‬ ‫ رو ٔ ر ل  ‬ ‫م   ان  ‬ ‫ ‬ ‫  رى ‬ ‫ى ‬
‫  ‪ ،‬اس    و د ‬ ‫   ‬ ‫   و    ‬ ‫رى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ا   َ‬
‫  د  آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ ِ‬ ‫ ‬ ‫۔‬ ‫    ز  ادا‬ ‫  ز    و  آ   ے  ‬
‫ ‬ ‫۔‬ ‫ ‬ ‫  ار   َ دا‬ ‫ ‬ ‫ آپ   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫    راد‬ ‫َﻋﻠ َْﻴ‬

‫۔آ ى   ز    ‬ ‫  ز  ادا  ‬ ‫    ر اور   ے‬ ‫آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫دوا اد  آپ‬ ‫   ‬ ‫ں  ادا‬

‫) ‪(1‬‬
‫۔  ‬ ‫ز ادا   ر‬ ‫اور آپ  َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ   ے ‬

‫‪  ……1‬ر را‪،‬ص‪١٣٢‬۔‬
‫‪54‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪55‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ا م‬ ‫  ‬ ‫ٔ د ت ا‬

‫ ‬ ‫رى     م ُ ر   ُ ْ ٔ  د ِ‬
‫ت  ا ِ‬ ‫ِ  ٰ‬ ‫ى ‬ ‫   ‬ ‫د ِ‬
‫ت  ا‬
‫      روق  رِى  ا     َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬ ‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫ا ج  اَ ِ  اَ رى ‬
‫  ‬ ‫ ا   ب      ‬ ‫ ‬ ‫۔    ر ‬ ‫ ز دہ  ا م  ‬ ‫  زوں    ‬
‫۔ ‬ ‫  ز     ادا ‬ ‫ ‬ ‫  ا     ر آ د        ‬ ‫ب ا‬
‫   ‬ ‫ ادا ‬ ‫      ز ‬ ‫ ‬ ‫ہ ‬ ‫    ‬ ‫ ‬ ‫ آ    ‬ ‫ا  ‬
‫۔ان ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ادا  ‬ ‫ ‬ ‫    ز ‬ ‫۔ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫    روق  ا رى  ا‬ ‫  ُﻣﺪﻇِﻠ ُ ا ْﻟ َﻌﺎ ِ     ن      ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ر  ‬
‫ ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫      ‪  ،‬ا ت        ۔  ا   ُو  ر  ‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫ د  ۔ ُ  ‬ ‫د   ر  ا   ُو       ا  ) َﺗﺤِﻴ ُﺔ اﻟ ُﻮ ُﺿﻮ(ادا  ‬ ‫   ‬

‫  ُو      اور      اذان            اور ُ    ‬ ‫ ‬ ‫اذان  ‬
‫‪    ،‬ان         ر‪   4‬ل  ر        ان    ‬ ‫ز ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ۔) ‪ (1‬‬ ‫ د‬ ‫ ‬ ‫ ِاُو   ت ‬
‫ ا ت      ز‬ ‫ار ‬
‫ زم  زم  ر  ‬ ‫ ا ت  ‬ ‫ارِ  ‬ ‫م  ر ‪  ،‬‬ ‫  رى    ‬ ‫ى ‬
‫ ‬ ‫ ‪   ،‬ں      ‬ ‫ ‬ ‫ ا م    ‬ ‫   ‬ ‫رى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ   ز    ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ز ‬ ‫    رت ‬ ‫ ‬ ‫ دا‬ ‫ ا ل ‬ ‫رى   ‬

‫ ‪ ،‬ص ‪٥٢‬۔ ‬ ‫ٔ د ت ا‬ ‫‪ ……1‬‬

‫‪55‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪56‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   رات   ان   د   ل   ‬ ‫    ن   ‪ :‬ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ۔ ا  ا‬ ‫د  ‬

‫  ۔    ‬ ‫      ز    ا  د‬ ‫ ‪ :‬‬ ‫د         ‬ ‫  َا ل    ‬
‫َ‬
‫ اور    ‬ ‫   آواز    ا  ‬ ‫  ْ    اذان      آپ    آواز  دى    ا‬
‫  ۔    ‬ ‫  ز     ‬ ‫  !آپ    ‬ ‫اک اﷲُ َﺧ ْ ًا‪  ،‬‬
‫  ‪َ   :‬ﺟﺰَ َ‬
‫       آپ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫    و د  آپ  ‬ ‫  ر ‬ ‫   د    ‬
‫َ ُ‬
‫ او  را ِ روں    ز ‬ ‫ ا      اُ  ر    اُس    َ ّ  ‬ ‫       ‬
‫ زم  زم  ر   رى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ     رى ‬ ‫ د    ‬ ‫۔     ‬ ‫ ‬ ‫ادا  ‬
‫    ۔) ‪ (1‬‬ ‫ ا ر  ش و اس          ز ‬
‫ ا م   ‪ 02‬اور ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ! آ  !‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ اور  ز ‬ ‫ ‪  ،‬ز   ‬ ‫  ز   ‬ ‫   ‬ ‫   ‪ ،‬اس   ‬ ‫ ‬ ‫‪    18‬ور ‬
‫ ۔ ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء  ‬
‫اﷲ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬
‫ﷲ َ َﻌﺎ ٰ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪  ……1‬ب  ر   ‪  ١٢٢‬ت ‪ ،‬ص ‪٣٦‬۔‬
‫‪56‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪57‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫َّ‬ ‫َ َ ّ‬ ‫ٔ‬
‫ﻓﯿﻀﺎن ﺷﺠﺮہﻗﺎدرﯾﮧرﺿ ِﻮﯾﮧ ِﺿﯿﺎﺋﯿﮧ ﻋﻄﺎرﯾﮧ‬
‫ِ‬ ‫)‪(3‬‬
‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب ا ْﻟ ٰﻌ َﻠﻤ ِ ْ َواﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِ اﻟ ُْﻤ ْﺮ َﺳﻠ ِ ْ‬
‫اَﻣﺎ َ ْﻌ ُﺪ َﻓﺎَﻋُ ْﻮذُ ﺑِﺎﷲِ ِﻣ َﻦ اﻟﺸ ْﻴ ٰﻄ ِﻦ اﻟﺮ ِﺟ ْﻴﻢ ِ ْﺴ ِﻢ اﷲِ اﻟﺮ ْﺣ ٰﻤ ِﻦ اﻟﺮﺣ ِْﻴﻢ‬
‫اَﻟﺼﻠ ٰﻮ ُة َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ َﻠ ْﻴ َ َﻳﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َواَ ْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ َﺣ ِ ْﻴ َﺐ اﷲ‬
‫َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َواَ ْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ ﻧ ُ ْﻮ َر اﷲ‬ ‫اَﻟﺼﻠ ٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ َﻠ ْﻴ َ ﻳَﺎ ﻧ َ ِ اﷲ‬
‫اﻻ ْﻋﺘ ِ َﺎف‬
‫ﻧ َ َﻮ ْﻳ ُﺖ ُﺳﻨ َﺖ ْ ِ‬
‫  ں   د  آ    ا ف ‬ ‫ دا ِ ‬ ‫ ‬ ‫ !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫           ر    ا ف    اب   ر    ۔     ‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫  ں      آب  زم ‬ ‫ ‪ َ َ   ،   ،‬ى ‪  ،‬ا رى ‬ ‫   ا ر  ‬ ‫د  ر    ‬
‫  ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ا ف   ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ ا زت ‬ ‫زم   دم    ا         ‬
‫ ‪     ،‬‬ ‫  ف ‬ ‫ ا ف   ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  رى ‬
‫ ۔ ‬ ‫       ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ر‬ ‫         ‬
‫   ‬ ‫درود ‬
‫اﻟﻤﺒﻠﻐِ ‪،‬‬
‫ﺳﻴ ُﺪ ُ‬
‫  ّ‬ ‫ ‬ ‫    ُ َ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ   روا‬ ‫ت  ِّ ُ   ُ‬
‫ِ‬
‫   ا  آد  آ ‪  ،‬اُس ‬ ‫ ‬ ‫رﺣﻤﺔ ٌﻟ ْﻠ ٰﻌ َﻠﻤ ِ َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ  )   (‬
‫  ز  اور اِن   ت   د ‪:‬اَﻟﻠ ُﻬﻢ اﻏْ ِ ْ ِ ْ َو ْار َﺣ ْﻤ ِ ْ‪  ،‬اےاﷲ!  ‬
‫ دےاور      ر   !       َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ     ‪  :‬اے   زى !‬
‫ اس ‬ ‫ ) (  اﷲ   ك    ا    ‬ ‫    ز ھ ‬ ‫ى  !  ‬

‫‪57‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪58‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫!۔  راوى ‬‫  ‪َ   ،‬و َﺻﻞ َﻋ !  اور      درود  ھ!‪    ،‬اس     د  ‬

‫ ا  اور    آ   ز   ‪  ،‬اﷲ   ك        ‬ ‫   اِس  ‬
‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ ‬ ‫ آپ َﺻ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   درود  ‬ ‫َﺻ‬ ‫اور رے  آ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔‬ ‫ل ‬ ‫‪ :‬اے زى !  د‬ ‫ار د ‬
‫ِ            ز    ‬ ‫درودِ     َ ْ ٔ    ‬
‫   و ر     ُدرود‬ ‫ا     ر     ُد ؤں        ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫‪ :‬ﻧ ِّﻴ ُﺔ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣ ِﻦ َﺧ ْ ٌ ﻣ ْﻦ َﻋ َﻤﻠ ِ ٖ ۔    ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ن ‬
‫) ‪(2‬‬
‫       ۔ ‬ ‫ اس   ‬ ‫ن   ‬
‫ ز دہ ا   اب   ز دہ ۔ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ا  ا   ‪:‬‬
‫ ‬ ‫ اور   اب  ‬ ‫ !  اﷲ   ك    رِ  ‬ ‫ !  آ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ن       ا  ا  ‬
‫ن     ‬
‫   ‬ ‫?…       ب   ن       ن   ں   ?…      ‬
‫  ِ ْ ِ  د         ِ   ں        دو  زا   ں   ?… َ َور   ِ َ  ‬
‫َك   دو ے        دہ  وں  ?… َد َّ  و ہ      وں  ? …‬

‫‪ ……1‬ﺗﺮﻣﺬی‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺪﻋﻮات‪،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎء ﰱ ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺪﻋﻮات‪...‬اﱁ‪ ،۲۹۰/۵ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۳۴۸۷:‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪ ،۱۸۵/۶ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۹۴۲:‬۔‬
‫‪58‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪59‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ اوراُ     ں   ?…’’ َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ ا ْﻟ َﺤ ِ ْﻴ ِﺐ‘‘’’اُذْ ُ ُ وا اﻟﻠـ ‘‘’’ ‬ ‫ر ‪ِ،‬‬

‫ﺗُﻮﺑُ ْﻮا ا ِ َ اﻟﻠـ ‘‘و ہ       اب    اور   ا    وا ں    دل        ‬
‫ آواز    اب  دوں    ?…   ن       د  آ   ھ     م  و   ُ َ َ  اور ‬
‫  وں  ۔‬ ‫ا ِ ْ ادى ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫ !  را  ہ وا   دے!‬

‫  ت     ّ ِ  ا ب     َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ     ن    ‪      10  9  :‬و  ‬
‫‪   ،‬اور  ادرم)   ے  (  َ َ         م  ر      ا  ‬
‫ش ‬ ‫ ا   ف ‬ ‫ اور  م ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ادے ‬ ‫ان ‬
‫ وا   ں  ۔ ‬ ‫‘‘    ر‬ ‫ ‪’’  :‬‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫   در‬ ‫  ۔     ں    دو‬
‫؟)    آ   ا؟(  اس      ا ر  رو   ‪   ،‬ر   ر ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪ :‬‬ ‫ ‬
‫ر ‬ ‫     ‬ ‫ ا ِ ار     ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫         ا ف   ‬ ‫در‬
‫  از    ‬ ‫ت  ا  ‬ ‫  ں۔ا ِ ْ ل  )  ا ِس  ل(‬ ‫ ‬ ‫ت ‬ ‫ا  ‬
‫  ں     ‬ ‫  م   س   ا‪  ،‬‬ ‫ى    ا ق   ا‪  ،‬ا   ُ رگ  ‬ ‫س   ‬
‫ ‬ ‫ى   ‬ ‫ؤ!      ‪:‬ا   ت   ‬ ‫ ‬ ‫   ‪   :‬ا ِن  رگ   ‬
‫   ‬ ‫  ‪  ،‬ں   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں‪  ،‬ا ں     ‪:‬و ں    ‬
‫ و ں    ‬ ‫ ۔  ‬ ‫ ‬ ‫ اُن   رگ    ‬ ‫ ‬ ‫    ؤ!    اُن   ں    ‬
‫ت‬
‫ ‬ ‫ ‪    ،‬د   ں    ا  ‬ ‫ ‬ ‫آ   ود   ہ  )  ا   م  ہ(  آرام    ‪  ،‬‬

‫‪59‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪60‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫‪ ! ’’:‬را   ہ ‬ ‫ ‬ ‫‪ٔ   ،‬ہ  اَ ر     ل   ں    ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫    م   ‬ ‫  ى ‬ ‫  ‪  ،‬اُس  روز ‬ ‫   آ  ‬ ‫وا   دے!‘‘  ا‬
‫     د ر  ‬ ‫   وہ    ڑ د  ‪   ،‬و  دل   ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬ا ل   ‬
‫  ‪  :‬آپ ‬ ‫ ‬ ‫ د‬ ‫ ‬ ‫)  د ڑ ( ر   ر     ب  روؤں  ‪   ،‬ں    اُ‬
‫  ‪    ،‬ز  ض  د      ‬ ‫ ‬ ‫ر ‬ ‫!     و  ‬ ‫ا  ‬
‫  ا   ں۔        اُن      ‬ ‫ ‬ ‫(   ‬ ‫)     ے   ‬ ‫ِ ‬
‫ت   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ ِ‬ ‫ر)ا  ‬ ‫ل ‬ ‫  ف ‬ ‫ د    ا  و‬ ‫ ‬ ‫ن   ا۔       ا‬
‫ آ ؟    ‬ ‫‪  :‬آپ  ‬ ‫ ‬ ‫ادے  ‬ ‫   آ  اور  اُن  ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ (    ‬
‫   ‬ ‫  ا‪ ،‬ا ِس      ِ‬
‫دت ‬ ‫ں      ا ظ     ا   ُ )   ڑا  (  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪  :‬آپ    ‬ ‫ ‬ ‫      َ َوارِد  )    آوا    (  در‬
‫    َ ُ  )   ا (رو    ‬ ‫ ‬ ‫ت   در‬ ‫ادے   ‬ ‫؟اُن ‬
‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪  :‬رو  ‬ ‫ر     ‬ ‫  اب    د ۔   ڑى د      ‬
‫‪   :‬ے ‬ ‫!  ا ِس    اُ ں     را  وا   ن    ‪          ،‬ار د  ‬ ‫ ‬
‫    ں   ‬ ‫ اور    ‬ ‫ادے    رو  ‬ ‫ آ   ؟وہ  ‬ ‫ ‬ ‫س ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ر   ‬ ‫۔ اس     ‬ ‫  أت   ‬ ‫   اُ‬ ‫   اُس   ‬
‫  ‪ :‬‬ ‫ ں      ان  ‬ ‫  ۔   ‬ ‫ ‬ ‫  م    ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫آپ   م  ‬
‫     ‬ ‫      ض  د ۔‬ ‫ِ ‬ ‫ اور  زِ     و  ‬ ‫آپ ڈر  ‬
‫  َ َ ْ ى ‬ ‫ر  اُس  و‬ ‫  ض   د  ‪،‬‬ ‫   ‬ ‫ِ ‬ ‫  ز ِ  اُ ں    ‬

‫‪60‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪61‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ آپ  و ں  ‬ ‫‪   :‬‬ ‫ ‪  ،‬ار د  ‬ ‫ ‬ ‫(  ‬ ‫)ا      ‬

‫  ر   ا ‪،‬‬ ‫ر  !  ‬ ‫        ں       ؟  اُ ں    ض     ‬
‫ر     ‬ ‫   آ   ۔  اس   ‬ ‫  ں‪   ،‬ں    ‬ ‫ ‬ ‫ا   ر   ‬
‫        گ ‬ ‫    ق ‬ ‫ ‬ ‫  !   ‬ ‫!  چ  ! ‬ ‫    ب  ر ‬
‫   آج  اِس  دروازہ     ے   ‪    ،‬اُس ‬ ‫     ر ‪    ،‬‬ ‫ ‬ ‫ا ِط  ‬
‫ِ َُ ِ‬
‫    و!(۔  اُ ں      ‬ ‫دروازہ   ‪َ   َ ،‬د ْر   ْ   )  ا  در  و   ‬
‫ڑ     ض   ‪ :‬ر! ا      ‪  ،‬اب  ﻟ ِﻠ )  اﷲ   ك    وا (   ا ‬
‫ُ ر ف    د !  اس       ر  )ا   ت  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ (  دا ِ  ِ ْ ِ  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫    ۔‬ ‫ اورو  ہ ِ ْ ادے اُ  روز ش  ش ا   ن وا  ‬
‫ ‬ ‫ اور‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں  آ  ‬
‫   ‬ ‫ ر‬ ‫  َﻣ ْﺠ َﻤ ُﻊ اﻟ َْﺒ ْ َ ْﻳﻦ  ا‬ ‫ ‬
‫  ا   ‬ ‫      ں  ا  س  ‬ ‫رى   ن  ‬
‫   ‬ ‫ ر‬ ‫ ا‬ ‫ں  اے  ‬ ‫ِ   ِم  ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫  را  ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ !   رہ  ‬
‫رے   رے  ا‬ ‫ ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫   ‬ ‫    و!(  ‘‘۔  اس  ‬ ‫ ‪َ   َ ’’  :‬د ْر     ُ ْ َ   )  ا  در   و    ‬
‫       دو ے ‬ ‫ ا    د ى   ت      د‬ ‫ ر  ‬

‫ت ‪١٩٥/٣،‬۔‬ ‫‪  ……1‬ت ا  ‬
‫‪61‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪62‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ے    ا  ‬ ‫ ‬ ‫ د    ا‬ ‫د‬ ‫ ‬ ‫ت ر  وا      دو ى  ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ہ     ے  ا‬ ‫   ‬ ‫ اور  ا‬ ‫   ‬ ‫   ‪      ،‬د  ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫      رے  رگ  اس  ‬ ‫   !  ۔  آپ       ‬ ‫ا  ‬
‫ و ‬ ‫   ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ر  اور ‬ ‫ را    ‬ ‫  گ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ت ‬ ‫ ۔    اس  وا    آپ        ا  ‬ ‫ ‬ ‫    ار    ‬
‫ ‬ ‫ ‪  !  ’’ :‬را  ہ وا   دے‘‘۔ ‬ ‫   ‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ     اب   ‬
‫   ؟   آ   ے ‬ ‫   آپ    ِذ       ا ل  ا  ر       ہ   ‬
‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ہ   ‬
‫    ں  درج ‬ ‫ر   ُا ں     َ َّ  ’’اُردو  ‘‘     ے    ‬
‫        م   وار درج  ں ) ُ  ‬ ‫ ‪:‬وہ          ٔ ‬
‫   ‬ ‫ وا   رے  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     د      ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ (۔‬ ‫   ‬ ‫ر ں   وا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫م  ا   ا  ‬ ‫   ‬ ‫ !  رہ ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫  ا  رے آ  ‬ ‫ وار  ر ں   ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫   ا ر   ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫  ح   ٔہ  ‬ ‫ ‬ ‫   ‪  ،‬‬ ‫  ہ ‬ ‫ اُ‬ ‫ ‬ ‫ﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬
‫َﺻ ا ُ‬
‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ  آدم  َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴﻼَ م   ‬ ‫ ‬ ‫  ا  را ‬ ‫    پ ‪ ،‬دادا ‪  ،‬دادا   ‬

‫ ‪٥١٥/١٢ ،‬۔‬ ‫‪ ……1‬اردو ‬
‫‪62‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪63‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫پ‬
‫      آ  ‬ ‫   ‬ ‫     ا  آپ    ‬ ‫   ‬ ‫ ‪ ،‬ا ِ   ح   ٔہ  ‬
‫ ‬ ‫ٔ ‬ ‫  ا  آپ    ‬ ‫ ‬ ‫  ر ں ‬ ‫   ‪    ،‬آپ    دادا    اور  ‬
‫       ۔ ‬ ‫ﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬
‫  َﺻ ا ُ‬ ‫ر ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ر‬ ‫ ‬ ‫ٔہ  در  ر‬
‫ ‪ٔ    ،‬‬ ‫ ‪  ،‬ا  ا  ‬ ‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟ ِﻠ !     رى  ش          ‬
‫  َدا َﻣ ْﺖ‬ ‫د ت  ا   ت      ا   ل    ا س   ر   درى   َر َ ى  ‬
‫ اور   ث  ا   َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲِﻋَﻠَ ْﻴ    ‬ ‫ﺑَ َﺮ َﺎﺗُ ُﻬ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ   ٔ     در      ‬
‫   ا   ہ   م  ’’ ٔہ   در   َر َ  ‬ ‫     ۔  آپ    ا  ‬
‫ِ   ّ ر ‘‘          ‪     ،‬ا ِس       م      م   رت ‬
‫د  ا ر  د   ۔ ‬
‫ت   ا   !‬ ‫   ‬ ‫ہ ‬
‫ ‬ ‫ٔہ در  ر     ر     رى  ُ ُ ِ َّ ت   ‬
‫   ۔ ‬
‫          ا  ذ  ‬ ‫     اس     ن  دہ  اورادوو‬ ‫آپ    ‬
‫ر   ‬ ‫ ‬ ‫ دا )‪ (2‬ہ   ف‪،‬ا‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ۔  )‪(1‬‬ ‫ ‬
‫  ظ ر    ‬ ‫)‪  (4‬‬ ‫       و‬ ‫ و‬ ‫ں )‪(3‬‬ ‫گ    ا‬
‫  ‬ ‫)‪  (6‬‬ ‫   و‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬و ہ  ذ ت     ہ  ‬ ‫)‪( 5‬‬ ‫و‬
‫ ر   اور  ا  ا  ‬ ‫ر‬ ‫ ا‬ ‫       ‪ 70‬ار ‬ ‫م    اور  م  ‬

‫‪63‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪64‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ )‪  (8‬د  ‪  ،‬ا ن ‬ ‫ و‬ ‫ ا ن    ‬ ‫ )‪(7‬‬ ‫ ‬ ‫دن   ے  ‬
‫  ‬ ‫  ظ  ر‬ ‫وں  ‬ ‫ن  اور  اس    ‬ ‫)‪(9‬‬ ‫   و‬ ‫‪ ،‬ن‪ ،‬ل  ‪ ،‬ظ  ر‬
‫)‪(11‬د          ‪  ،‬‬ ‫ و‬ ‫)‪  (10‬وا      اور  ض  ادا ‬ ‫و‬
‫ اور ‬ ‫  ت و‬ ‫    ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ )‪(12‬‬ ‫    ‪      ،‬ا‬ ‫ و‬
‫  ر    ‬ ‫ ‬ ‫ٔ  در  ر‬ ‫ ‬ ‫ اورآ‬ ‫   و‬ ‫د     ب ‬
‫ ا ر ذ        ۔‬ ‫  رت د‬ ‫  ٔہ ‬ ‫‪َ َ ُ 41‬رك  َ ْ ِ ں   ‬
‫؟‬ ‫   ‬ ‫ٔہ  ِ    ا ر ‬
‫ ا ِ ِ ا ‪18‬اَ ر  اور َ ْ َ ْ  ‬ ‫   ۔  ا ِس  ‬ ‫ٔہ   ِ   ُ ‪23‬ا ر‬
‫ ا ہ ا ِ م ا  ر   ن  َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ ِ‬ ‫)  آ ى   ( ا ِ م ِاَ   ‪ ،‬ا   ت   ‬
‫ ‬ ‫    ا ّ   رى  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲ ِﻋَﻠَ ْﻴ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ     دہ   ۔  ا ُ َ ء ‬
‫َْ‬
‫ ‪ :‬ا   ت   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ     ٔہ   ر    اُردو           ‪     ،‬‬
‫ٔہ   َر     ں     َ َ    ا  ا     َ ْ  ا ظ          و  ‬
‫ او  ر‬ ‫ )  ‬ ‫ى  اور   ِّ  ‬ ‫    ص   ر     ِن  ‬ ‫  وہ   ہ   م  ‬
‫ ذ  ‬ ‫   ا ا  ‪  18‬ا ر  اور ‬ ‫ى   ں(        َ    ۔  ہ  ‬
‫   ‪     :‬گ  ُ َ َ ِّ ِ   ر ہِ َ ر َ ِ َّ  ‪،‬ا   ت   َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ  ‬ ‫     ‬
‫َْ‬
‫     اَ   ت        اور  اِس ‬ ‫  ت     ا ِ   ح   ‬
‫       ‬ ‫ب  )   ِت  ا   ت(   َد ْرج    اور   َ ْ َ    ‬
‫ ‬ ‫ِ   و ِ     ت    ا  ر ن  ‬ ‫او ا)  اے   ا(‬

‫‪64‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪65‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‬ ‫ )‪ (5) ْ َ (4‬ں  )‪(6‬‬ ‫ ‪(3)  (2) ِ (1):‬‬ ‫  ں     ‬

‫ت  ) َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ (   و  ‬
‫ل‬ ‫ ‪    ٢٥‬روزِ     ر  ‪١٣٤٠‬ھ    ا  ‬ ‫ ۔‬
‫ِ  اَ )   ے ‬ ‫ ‬ ‫ ر   ن  ‬ ‫  ہ ‬ ‫ا  اور  ت  ﺣُﺠﺔ اﻻﺳﻼم‬
‫   ا   ِ ْ )  ا اں( ُ ا ں    ا   ت ‬ ‫ ‬ ‫( ا   ت   ‬
‫  ‪:‬‬ ‫) َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ (    ِم     ا ِ‬
‫ ‬ ‫ ا ِ  ‬ ‫ رِ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬
‫ وا‬ ‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت  اَ َر‬ ‫ ‬ ‫ے  ‬
‫   ‪:‬‬ ‫’’ ا ر  ‘‘’’ا ِس    ا ‘‘ د اور اُس   ا ِس  ح ‬ ‫اور  َ ْ َ    ‬
‫ِ‬
‫َ ْ  اِن  اَ ں    دے     ‪    ،ّ ِ   ،‬و‬
‫ِ ) ‪(1‬‬
‫َ ْ و   ں‪،   ،‬اِس     ا    وا  ‬
‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ َﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ     ‪:‬‬ ‫ت ‪ ،‬ا  ا  ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ‪20‬اور ‪22‬‬ ‫ ‬
‫ اے  ‬ ‫ا  ہ َ ْ  ‬ ‫  ء ‬
‫ وا ِ  ‬ ‫  ِ   َ  ‬ ‫    َ ْ    ءُا‬
‫اور۔۔۔‬
‫َِ‬
‫    ِ     زِ  ‬ ‫ ‬ ‫ِ  اَ  ‬
‫ وا ِ‬ ‫ ر  ‬ ‫ُ ا  ا ِ س    اَ‬
‫‪  21‬‬

‫ت ‪٥٦-٥٤/ ٣‬۔‬ ‫‪ِ  ……1‬‬

‫ت ا  ‬
‫‪65‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪66‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫اَ ْﺣ ِ َﻨﺎ ِ اﻟﺪ ْﻳ ِﻦ َواﻟﺪﻧ ْ َﻴﺎ َﺳ َﻼ ٌم ﺑِﺎﻟﺴ َﻼم‬

‫ وا‬ ‫ ا م   ش  ادا  ‬ ‫درى  ‬
‫         ۔‬ ‫م   ‬ ‫  رے    َ ْ   ر ‬
‫ ا ر   ا  ‬ ‫د‬
‫ا ِن   ُد  ا ر    ا             ِ ْ َع     ں     ُ ُ رگ    ‬
‫ و       ر ہِ  ا    د  ‬ ‫ ‬ ‫ِم   َرك    اُن     ر   َو    ذ  ‬
‫   اﷲ ك             ‬ ‫     و  اُس  م   ا ظ   ‬
‫ ‪:‬‬ ‫   ا ر    اد       ‬ ‫  م  َرك   ‬ ‫اور ‬
‫ وا ِ‬ ‫ ُ    ‬ ‫      ‬ ‫ ‬
‫ر  و   وف ‬ ‫‪     ،‬ا   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ    ‬
‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ    ا‬ ‫ ‬ ‫ا ِس   ِ ْ َع  ‬
‫ آ ن     د        ‬ ‫ اﷲ  ك   ‬ ‫ ‘‘   ذ  ‬ ‫ ُ‬ ‫’’ ‬
‫َو‬
‫ ‘‘   ا ظ   ا ل   وا  ‬ ‫ ’’    ُ  ‘‘اور ’’‬ ‫ ‬ ‫۔ اس   ‬
‫ ا ظ    ‬ ‫ ا    ‪  ،‬‬ ‫     ان    ‬ ‫وف  )ش ‪،‬ك ‪،‬ل (      ‬
‫‪:‬‬ ‫   ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ظ   اس  ح ‬
‫ وا ِ‬ ‫ ‬ ‫ِ  ‬ ‫ ر ّد  ‬
‫  ‬ ‫ِ ‬ ‫‘‘     او  ر ‪  ،‬ں ‬ ‫   ‪ ،‬اور’’‬ ‫َ ر ّد‘‘  ‬ ‫ا ِس  ِ ْ َع  ’’‬
‫ اس  ا ا  ز      ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫وا  دے     ؤں    ‬
‫   ۔‬ ‫ ‬ ‫ دو ں   ‬ ‫       ‬ ‫‘‘   ‬ ‫ دو ں  ں  ’’‬

‫‪66‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪67‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫   ‬ ‫  در    ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ! ا  آپ ا‬ ‫ ‬ ‫رے  رے  ا‬
‫ ‬ ‫  در    ا  ا  ‬ ‫     آپ     َ َ  ا ِ          ‬
‫ٔ ‬
‫   ‬ ‫  ا    ‬ ‫ اور  ا    ‬ ‫َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ َﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ    ذر    ‬
‫ ‬ ‫  در    ‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬ ‫   ذر‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ َﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫     ا  ا  ‬
‫   و  ا   ہ          ‬ ‫ اس     ں  د     ر  ‬ ‫‪ ،‬‬
‫ ‬ ‫ ا  ا  ‬ ‫   ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫  ر    ‬ ‫ ‬ ‫آپ  ہ  در  ر‬
‫ ‬ ‫      ہ ‬ ‫ ‬ ‫ اور  ا‬ ‫ ‬ ‫   اس  ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ َﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬

‫! ‬ ‫ ‬ ‫   دا   ں  ۔  اور  ‬ ‫  در  ر‬ ‫ٔ ‬ ‫   ا زت      ‬

‫   ۔‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ہ ‬
‫    ے‬ ‫ ‬ ‫ہ ‬
‫   ‪ :‬‬ ‫ ‪  ،‬ا ہ  ا ِ م  ا  ر   ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬ ‫ت  ‪  ،‬ا ِم  اَ  ‬ ‫ا  ‬
‫ل ا  ﷲ َﺻ اﷲُ‬
‫ُ‬ ‫ہ   ا    )   ہ      ( ُ َ َ َّ د   ا   ‪  :‬ا ّول  ‪:‬۔ر‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫  ر  ر ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ا  ا ِ ّ ِ َ ل     َ َ   ِ ْ )   ہ  ‬
‫ ‬ ‫   ‪   ،‬ں   رے  دل    ان  ‬ ‫   وہ   د  ‬ ‫ ‬ ‫ر ‬ ‫   ‬ ‫ٔ ‬ ‫ ا  ‬
‫  ك   آ    ‪’’:‬اَﻟ َْﻤﺮْ ُء َﻣ َﻊ َﻣ ْﻦ اَ َﺣﺐ‘‘  آد  اُ    ‬ ‫ ‪ ،‬اور ‬ ‫  ا ‬ ‫ر ں   ‬

‫‪67‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪68‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ذِ ْ  ‬ ‫  (‬ ‫ ‬ ‫  (  ۔) ‪ُ   (1‬د ُوم  ‪:‬۔) ہ  ‬ ‫ ‬ ‫ وہ  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  ں   ‬ ‫ ‪:‬‬ ‫   آ‬ ‫ ‬ ‫)‬ ‫ ‬ ‫ِ( ُ ِ‬
‫ول  ر‬ ‫) (   ُ ِ ِ  )  ‬
‫ ‬ ‫َ ر‬ ‫  ں    ذِ ْ    و‬ ‫     ‪  :‬‬ ‫ِذ ْ   ں       رہ   ۔) ‪  (2‬ا  روا‬
‫   ا ِل ‬ ‫  ( م   م  ا  آ ِن  ‬ ‫ ‬ ‫  (۔ )‪ُ   (3‬م‪:‬۔  ) ہ ‬ ‫زل ‬
‫ رو  ز‬ ‫ ‬ ‫)‬ ‫ ‬ ‫ِ(  ِ  ‬ ‫ ُ ْ ِ ِ)  ‬ ‫اب) (    اُن     ر ہ  ‬
‫   ‬ ‫     وہ اِس    ش  ں   ‪ ،‬اور ‬ ‫ ‬ ‫  ھ    ر ں    اب ‬ ‫ہ ‬
‫ ا ِن   م ‬ ‫( ‬ ‫ ‬ ‫ )‬ ‫   او ِ‬
‫ت ‬ ‫  (۔   ُرم‪:‬۔  ‬ ‫م ‬
‫) ‪(4‬‬
‫( ں  ۔  ‬ ‫)   د ر‬ ‫   اس   د‬ ‫ار    وہ او ِ‬
‫ت ‬
‫   ‬ ‫ہ ‬
‫    ہ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ٰ  ا‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫ت ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‪ :‬ہ ‬ ‫ ا   م   ‬ ‫ ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫  ھ      ان ‬ ‫ ر  اور روزا  ا   ر   ہ  ‬ ‫ ‬ ‫  ا ت     ور ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ر  ا ِ ْن َﺷﺂ َء اﷲ  د  و  د    ‬ ‫  ھ    ا ل   اب  ‬ ‫ِ ر   ‬
‫) ‪(5‬‬
‫ں  ۔  ‬

‫‪ ……1‬ﲞﺎری‪،‬ﮐﺘﺎب اﻻدب‪،۱۴۷/۴،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۶۱۶۸ :‬۔‬
‫‪ ……2‬ﮐﺸﻒ اﳋﻔﺎء‪ ،۳۷۱/۱ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۳۴۳:‬۔‬
‫‪ ……3‬ﮐﺸﻒ اﳋﻔﺎء ‪،۶۵ /۲‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۷۷۰:‬۔‬
‫‪  ……4‬وىٰ  ر ‪٥٩٠/٢٦ ،‬۔‬
‫‪      ……5‬ات‪ ،‬ص ‪١٩٤‬۔‬
‫‪68‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪69‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫!  ا           ہ  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‪         ،‬‬ ‫ ‬ ‫   د  ‬ ‫   ‬ ‫ ‪ ،‬اور  رے ا ف اس   ‬
‫ ‪  ،‬آ  ‬ ‫    ر ں    ا ل   اب      ‬ ‫      ہ   ھ   ا  ‬
‫         ۔ ‬ ‫  ‬ ‫ہ  ھ   ا ِل  اب ‬
‫  ‬ ‫ہ  ھ   ا ل  اب ‬
‫   ‪ٔ :‬ہ  َر    ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬
‫ت       ا   ٰا‬
‫ ‬ ‫  ت  ر‪ ،‬اَ ْﻟ َﺤ ْﻤﺪ ‬ ‫روز    ز   ا   ر  ھ     ‪،‬ا ِس      ُدرو ِد‬
‫)   ر ٔہ  ا ِ ص( ‬ ‫  ر‪ُ   ،‬ﻗ ْﻞ ﻫُ َﻮاﷲ  ‬ ‫ ا‬ ‫  ر‪  ،‬آ  ا‬ ‫)   ر ٔہ   (ا‬
‫ِ   ام    اَ ِ‬
‫رواح ‬ ‫  ر ھ    ا ِس     اب  اُن   م  ‬ ‫ ‬ ‫ت   ر‪ُ   ،‬درودِ  ‬
‫ ‬ ‫ د‬ ‫     ا  وہ  ز ہ      ان    ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫    ر ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔‬ ‫     ‬ ‫ِ ‬ ‫ ور  ان    م   ‬ ‫ ‬ ‫ و ‬
‫ !          آپ   چ  ر   ں    ز ہ ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ا  روا     ح ‬ ‫         ؟   آ  اس ‬ ‫   ا ل  اب ‬
‫   ‪  ،‬اس     رے   ال     اب      اور  د  ‬ ‫ ‬ ‫    دت  ‬

‫ ز ر‪ ،‬ص ‪ ٦٦٣‬۔‬ ‫‪ ……1‬‬

‫‪69‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪70‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ل     ۔ ‬
‫ز ہ    ا ل  اب‬
‫       ‬ ‫  ‪     :‬‬ ‫ ا ِ  در   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ  ‬
‫      ”اُﺑ ُ ّﻠ “  ‬ ‫ر      ا      ‪،‬اُس    ‪         :‬‬
‫     ‬ ‫ ؟       ‪  :‬ں!     اُس       ‪     :‬ن اس   ‬
‫  ھ دے  اور   دے      ز ‬ ‫ ‪  4    2‬ر‬ ‫  ے ‬ ‫ِ   َ ّ ر“‬ ‫ ”‬
‫) ‪(1‬‬
‫ہ     ۔‬ ‫ا‬
‫‪  :‬اس ‬ ‫ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ا   ر ن  ‬ ‫ت ‬ ‫  ‬ ‫ُ  ا‬
‫    ز  ادا    ‬ ‫  م  ‪ :‬ا       ُﻣ َﺘ َ ک و ُﻣ َﻘﺪس ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫    س  ار ‬ ‫ ا   ‪ َ َ   ِ ،‬ى   ا    دو ى  ‬ ‫دو ى  زوں ‬
‫ ‬ ‫ د  در‬ ‫  ا   ۔  دو ے       ز     اب  دو ے    ‬ ‫ں ‬
‫  ے   ۔ ‬ ‫ وہ     د   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬ں       ف    ز ِ ض  ‬
‫    ا  !ا ِس    ‬ ‫   دو ے    ا ِس   ح   اب ‬ ‫   ‬ ‫ے     ‬
‫ ‬ ‫ و ہ ‬ ‫ِ     ‪ ،‬ا    َ َّو  ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اب  ں     ‬
‫     ‬ ‫ہ   اب      ا ظ   ر   ۔‬ ‫ِ‬
‫ت  ا‬ ‫  ‪  ،‬د  !‬ ‫در‬
‫ب‬
‫  ‪،‬د  ! ِ  ‬ ‫    ن   ‬ ‫ وہ  ‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫  ے     اب ‬ ‫ا  ‬

‫‪ ……1‬ﻣﺸ ﺎة اﳌﺼﺎﺑﻴﺢ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻔﱳ ‪ ،‬ﺑﺎب اﳌﻼﺣﻢ‪۲۸۹/۲،‬۔‬
‫‪70‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪71‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ا ِل   اب     دے  ر   ۔   ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫   اور ‬ ‫ہ ‬ ‫ا‬

‫) ‪(1‬‬
‫  ۔‬ ‫ د  ‬ ‫   ا م      ‪  ،‬ز ہ   ز ہ    اب ‬ ‫ ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ا م‬ ‫  ‬ ‫ ‬ ‫ہ ‬
‫ ‬ ‫  ٔ  د ت  ا‬ ‫ ا  ا  ‬ ‫ !    ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎﺗُ ُ ُﻢاﻟ َْﻌﺎﻟ ِ َﻴ    ‬ ‫ ا   ل    ا س   ر   درى ر ى  ‬ ‫ ‬ ‫ت ‬
‫ں   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫ اور  ‬ ‫  ں ‬ ‫ ‬ ‫ آ‬ ‫ دور  ‬ ‫اس    ‬
‫ ‬ ‫ ا ت‘‘ ر   ا ت    ‬ ‫  م  ’’‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ و  ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫   ‪ ،‬‬ ‫ ا م      ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ۔  اور  اس    آپ     ہ  ‬
‫ ا م    ‪  05‬ار د ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا ت ‬ ‫ں      دہ ‪72‬‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫   ‪    :‬آج  آپ    ا   ے          اوراد  اور    از    ‪ 313‬ر ‬
‫   و م  اور    و  ‬ ‫ ‬ ‫ آپ     ہ  ‬ ‫ ؟  ‬ ‫  ھ ‬ ‫درود  ‬
‫ ‬ ‫ اوراد و اذ ر  ‬ ‫       ‬ ‫زوں      اورد  او ت   ‬
‫   ‪    :‬آج ‬ ‫ ا م    ‪  03‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ د‬ ‫  ا  ان      ‬
‫‪   ،‬رۃ ‬ ‫  ر  آ  ا‬ ‫ ا‬ ‫   از    ا‬ ‫و‬ ‫       ‬ ‫آپ     ز  ‬
‫  ھ      ؟‬ ‫ ؟   رات    رۃ ا‬ ‫ ‬ ‫ِ ‬ ‫ص ‪ ،‬‬ ‫ا‬
‫  َدا َﻣ ْﺖ‬ ‫ !  ا  ا  ‬ ‫   ‬ ‫!  د‬ ‫ ‬ ‫ُﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ!   رے   رے  ا‬

‫‪٢٥٠/٧،‬۔‬ ‫‪  ……1‬اٰ ۃ ا‬
‫‪71‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪72‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‬ ‫ و  ا ل     ز  ‬ ‫     !    ‬ ‫ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ    اُ ّﻣﺖِ ُﻣ ْﺴﻠ ِ َﻤ    ‬

‫ ذ  و  اذ ر  ود  اوراد ‬ ‫ ‬ ‫ ا ل    ‬ ‫   درس  د    ‪  ،‬اور  ‬
‫ ‬ ‫    دہ  ‬ ‫ آپ  ‬ ‫   ۔  در ‬ ‫     ذ  د‬ ‫ ا  ز ن    ر‬
‫  ‬ ‫      اٰن  ‪ ،‬‬ ‫   ‪   ،‬ا   وں   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ا ت ‬
‫ ‬ ‫   و  ‬ ‫ ‬ ‫  ر    ‪   ،‬ا   ا  ان  اَ ل    ‬ ‫ں ‬ ‫ر ں   ‬
‫ د    ۔‬ ‫   ‬
‫ر ں    ں   ‬
‫ ا ر ‬ ‫  ر   رت  د‬ ‫ ا‬ ‫  ر ں ‬ ‫ ‬ ‫  ہ ‬
‫   روا ت ‬ ‫ں   ‬ ‫   ‪ ،‬اس   آ   ر ں    ں   ‬ ‫ ‬
‫ وا  ‬ ‫      ہ ‬ ‫ ‬ ‫   ‪ ،‬اس   ذر    ‬ ‫ ‬ ‫و وا ت ‬
‫   ۔  ا ِ ْن‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا ت      ‬ ‫ د  ‬ ‫ ‬ ‫ ا م    اور  ‬
‫َﺷﺂ َء اﷲ ۔‬
‫ب  َ ْ     ں    ‬
‫اَ ْ ِ‬
‫ر   ٔ  ر ل ‪   ّ   ،‬آن   ت  ّ ِ ُ  ﻋﺒﺪ اﷲ     س  َر ِ َاﷲُﻋَﻨْ ُ َﻤﺎ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ب   َ ْ ‘‘     رك   ں        ‬ ‫  وى      ’’اَ ِ‬
‫   ‪:‬۔ …☜ان     م   ھ                    …☜       ‬
‫    ے   ‬ ‫   ‬ ‫    … ☜  آ گ  ‬ ‫   وہ دور ‬ ‫د    د    ‬
‫   …☜   رو      ‬ ‫   آگ   ‬ ‫ان    م     وہ  ا آگ   ڈال د  ‬

‫‪72‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪73‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ …  ‬
‫☜‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ر  د‬ ‫       ‬ ‫ان     م      ‬
‫          ى   او   ھ    و  ہ‬ ‫ ان     م    ‬ ‫   ‬ ‫   ‬
‫   ‪ ،‬ان  ں   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ‬ ‫   در ن    ڑ دى ‬ ‫ى ‬
‫ …  ‬
‫☜‬ ‫  …☜  درد    دور  ‬ ‫ …☜   رى     ر    ا‬ ‫ دور  ‬ ‫…☜‬
‫   ۔  ان  ں   ‬ ‫ل   ‬ ‫ … ☜   ت    ‬ ‫ ‬ ‫اور   ارى   ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫رى  ‬ ‫ …☜  ‬ ‫ ‬ ‫ …☜ ل    ‬ ‫ ‬
‫      ت     ۔) ‪ (1‬‬ ‫…☜اور   ‬
‫ب  َ ْ     م‬
‫ا ِ‬
‫‪ ،‬‬ ‫  ى     ل       وہ   ت   ات ‬ ‫ب  َ ْ    ‬ ‫َا ِ‬
‫  ت ﻋﺒﺪ اﷲ     س   َر ِ َ‬ ‫ا  ان     ں       ر  ا ف   ‪  ،‬‬
‫اﷲ َﻋ ْﻨ ُ َﻤﺎ   روا       َ زِن     اُن    م     ‪َ (1) :‬ﻣﻜْ ِﺴﻠْﻤ ِ ْ َﻨﺎ )‪ (2‬ﻳَ ْﻤﻠ ِ ْﻴ َﺨﺎ‬
‫)‪َ (3‬ﻣﺮْﻃ ُ ْﻮﻧ َ ْﺲ  )‪  (4‬ﺑَ ْﻨُ ْﻮﻧ ُ ْﺲ  )‪َ  (5‬ﺳﺎرِﻳْﻨُ ْﻮﻧ ُ ْﺲ )‪  (6‬ذُ ْو ﻧ َ َﻮاﻧ ِ ْﺲ )‪َ  (7‬ﻛ ْﺸ َﻔ ْﻴ َﻄ ْﻄﻨُ ْﻮﻧ َ ْﺲ  ۔ ‬
‫) ‪(2‬‬
‫اور اُن        م’’ﻗ ِ ْﻄﻤِ ْ  ‘‘  ۔‬
‫  ں   ‬ ‫ُ ّ ى او‬
‫   ‪ :‬‬ ‫ ‪  ،‬ا ہ  ا م  ا  ر   ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ  ‬ ‫ا   ت  ‪  ،‬ا م  ا  ‬
‫ ‬ ‫  ُوہ  اَو‬ ‫  ُوہ   ت   ‪  ،‬‬ ‫ب   َ ْ   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴﻬِ ْﻢ‬ ‫ اَ ِ‬ ‫ ا‬

‫‪ ……1‬ﺗﻔﺴﲑ ﻏﺮاﺋﺐ اﻟﻘﺮآن  ‪،‬پ‪ ، ۱۵‬اﻟﮑﻬﻒ‪ ،‬ﲢﺖ اﻵﻳﺔ‪ ۴۱۲/۴ ،۲۲:‬ﻣﻔﻬﻮﻣﺎ ً۔‬
‫‪ ……2‬ﺗﻔﺴﲑﺧﺎزن ‪ ،‬اﻟﮑﻬﻒ ‪ ،‬ﲢﺖ اﻵﻳﺔ‪۲۰۷/۳ ،۲۲:‬۔ اط ا ن‪٥٤١/٥ ،‬۔‬
‫‪73‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪74‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫     او ء   ُﻣ َﺤﻤﺪِﻳ ْ‬ ‫   او (  ‬ ‫  َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم   اُ‬ ‫ِ‬

‫ت ‬ ‫ﻋ ِ ْﻴ ْﺴﻮ ِﻳ ْ  )  ‬
‫    ر ‬ ‫  ام    ‬ ‫    !  ا ِن    اَ‬ ‫ او ( َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴﻬِ ْﻢ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫)  ا‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ‬ ‫ آ !‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ُدم د     گ  ا  ا‬
‫     ‬ ‫  ا  ا‬ ‫ ‬ ‫   ‪  :‬ا‬ ‫ت   ّ ِ ُ   َﺳ ِﻔ ْﻨ‬
‫ِ‬ ‫  َر ِ َ ا ُ‬
‫ﷲ َﻋ ْﻨ‬

‫   (‬ ‫ر   ا         ا  را  روك    ‪  :        ،‬اے  ا   رِث )      ‬

‫ں  ‪   ،‬ا               َ  ‬ ‫م   َﺳ ِﻔ ْﻨ‬ ‫ﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ  ‬
‫  َﺻ ا ُ‬ ‫   ‬
‫     وا  ‬ ‫   ‪  :‬‬ ‫ ‬ ‫  ُﻣ ْﻨﻜَﺪِر   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬
‫ِ‬
‫ت  ِّ ُ    ‬ ‫دوڑ   ا۔  ‬
‫ت  ّ ِ ُ    ا          ا   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َﻤﺎ    ن     وہ       ‪:‬‬ ‫ِ‬
‫ اِس      ز دہ     ِ ّ     ؤں  ؟  )وہ       (ا      ا  ذِ  ‬ ‫ ‬
‫)  ا        د  وا  (        ‪ِ ،‬ذ        ا  ‬
‫  دى ‪ ،‬اب  وہ   ‬ ‫ر   ‬ ‫ ‬ ‫   اور          ‬ ‫ر   ‬
‫ ‬ ‫   د  ‬ ‫         آ    ا   ں ‪ ،‬‬ ‫    ے اُس   ا ر ‬
‫       ‪  :‬اے    !         ہ     ں    اﷲ    ‬ ‫ ذ        ‬
‫) ‪(2‬‬
‫         ا ظ    ُدم د     گ  ا ۔ ‬ ‫ر ل  ‪ ،‬‬

‫‪  ……1‬وىٰ  ر ‪١٣٢/٩،‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻣﺴﻨﺪ روﻳﺎﱏ ‪،‬اﺣﺎدﻳﺚ ﺳﻔ ﻨﺔ ﻣﻮﱃ رﺳﻮل اﷲ‪۴۳۷/۱ ،‬۔‬
‫‪74‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪75‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ     ہ    ‬ ‫    رے  آ  و  ‬ ‫ ا‬ ‫ُﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ  !‬

‫ وا  ‬ ‫   ‪     ،‬اُن   ا    اُن   ا ن ‬ ‫ ‬ ‫   ا   ن   ا ن ‬ ‫آ‬
‫   ‬ ‫ر   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ‬ ‫ ‬ ‫ وا    اس     وز  ‬ ‫اور  اُن    ‬
‫ !‬ ‫   ‬ ‫ت ں ‬
‫     ‬
‫ اور     ‬
‫     ‬ ‫    ار ‬ ‫  م  ح    ن آ      ‬ ‫ل     ‬
‫ ‪      :‬دو ں   ‬ ‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ   ح   َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم   ‬ ‫ اور     آ    ‪ ،‬‬
‫ اور  آز          ۔ وہ  ض  ار ‬ ‫   ‬ ‫ار    وں   ‪  ،‬‬
‫   اُ  ‬ ‫ د          آپ     م  ‬ ‫ !    ‬ ‫  ار  ‬ ‫ ‪  :‬‬
‫ ‪       ،‬ف    وہ    آ  ‬ ‫     ‬
‫   ۔   ا  ‬ ‫ ‬ ‫ن   ‬
‫ھ    ‪َ ’’  :‬ﺳﻠ ٰ ٌﻢ َﻋ ٰ ﻧ ُ ْﻮ ٍح ِ ْ ا ْﻟ َﻌﺎ َﻟﻤ ِ ْ ‘‘  ) ‪) (1‬ﺗﺮﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن ‪  :‬ح    م    ں وا ں ‬
‫) ‪(2‬‬
‫   ۔‬ ‫(     ا     ن   ‬
‫ت دا ل اور  اں ‬
‫   ‪ :‬‬ ‫ت   ّ ِ ُ   ُّ  ا َ ٰ ‪     ،‬ا   َر ِ َ اﷲُ ﻋَﻨْ ُ  ‬
‫ِ‬ ‫ت‪  ،‬‬
‫     ا         ں   در وں    ف        ت     ‪’’ :‬اَﻋُ ْﻮذُ‬
‫ل َوﺑ ِﺎﻟْ ُﺠﺐ ِﻣ ْﻦ َ ْاﻻ َ َﺳﺪِ‘‘) ‪           :‬ت  دا ل   َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم ‬ ‫اﻧﻴﺎ ِ‬
‫ﺑ ِ َﺪ َ‬

‫‪ ……1‬پ‪ ، ۲۳‬اﻟﺼﺎﻓﺎت ‪۷۹ :‬۔‬
‫‪ ……2‬اﳉﺎﻣﻊ ﻻﺣ ﺎم اﻟﻘﺮآن ‪ ،‬پ‪ ، ۱۲‬ﻫﻮد‪ ،‬ﲢﺖ اﻵﻳﺔ‪۲۴/۵ ،۳۸ :‬۔‬
‫‪75‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪76‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫    ہ   آ   ں(۔ ‬ ‫اور ان   ‬
‫   در ے‬
‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  روا       ت   ّ ِ ُ  ‬ ‫ِ   رگ   ت   ّ ِ ُ  ‬
‫    وا    اُس      ا ر  در وں    ‬ ‫دا  ل   َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم    ا     ے   ُ‬
‫ ‬ ‫اورا   ُد ں    ‬ ‫  ر د    ( آپ    ‬ ‫       وہ در  ے)‬ ‫ڈ اد‬
‫) ‪(2‬‬
‫۔‬ ‫ ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫م    ے ‬
‫ ‬ ‫   ‪ :‬ت  ‬ ‫ ‬ ‫ى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ   ل  ا ّ     َد ْ‬
‫ ا  اُن    م         ‬ ‫ ‬ ‫    ا ‬ ‫ ‬ ‫ام   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴﻬِ ْﻢ  ‬
‫  م   اَ ج    ر    اُس   ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  م   اَ ج   ر  ‬
‫ے      ۔)‪ (3‬‬
‫  َر     ‪:‬۔  )‪(  1‬‬ ‫ ا‬ ‫اُن   ت   ُ َ   ام َرﺣ َِﻤ ُ ُﻢ اﷲ ُ اﻟﺴ َﻼم  ‬
‫ت  َ ّ ِ ُ    ‬
‫ِ‬ ‫ت  َ ّ ِ ُ   وہ   زُ )‪( 3‬‬
‫ِ‬ ‫ )‪(2‬‬ ‫   ‬ ‫ت  َ ّ ِ ُ  ‬
‫ِ‬
‫ِ ‬
‫ت‬ ‫    رِث  )‪  (5‬‬ ‫ت   َ ّ ِ ُ  ا       ا‬
‫ِ‬ ‫     اَ   )‪(4‬‬

‫‪ ……1‬ﻋﻤﻞ اﻟﻴﻮم واﻟﻴﻠﺔ ﻻﺑﻦ اﻟﺴﲎ‪،‬ﺑﺎب ﻣﺎ ﻳﻘﻮل اذا ﺧﺎف اﻟﺴﺒﺎع ‪  ،‬ص ‪ ،۱۵۵‬رﻗﻢ ‪۳۴۸ :‬۔‬
‫‪ ……2‬ﺷﻌﺐ اﻻﳝﺎن‪،‬ﺑﺎب اﻟﺘﻮ ﻞ واﻟ ﺴﻠﻴﻢ‪،۱۱۶/۲،‬رﻗﻢ‪۱۳۳۸:‬۔‬
‫‪ ……3‬ﺣﻴﺎة اﳊﻴﻮان‪۵۳/۲،‬۔‬
‫‪76‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪77‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫  ‬ ‫ت   َ ّ ِ ُ   رِ    ز‬

‫ِ‬ ‫َ ّ ِ ُ  ﻋ ﻴﺪاﷲ  ﺑﻦ  ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋُ َْﺒ  )‪(6‬‬
‫رﺣﻤ ُﺔ اﷲُ ﻋﻠَﻴ ﻢ اَﺟﻤ ِﻌ ْ ) ‪(1‬‬
‫ت  َ ّ ِ ُ   ُﺳ َﻠ ْ َ ن    َ َ ر َ ْ َ َ ْ ِ ْ ْ َ ۔‬
‫ِ‬ ‫)‪(7‬‬
‫ وا   رك  َ َ‬ ‫   دور ‬
‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ  ا ِ م    ‬
‫ِ‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ا ِ م       َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ     ادے  ‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ  ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ‪ ،‬دو  ُ ّ ِظ  ‬ ‫ﷲ َﻋ ْﻨ  ا     ِ ْ َ ر‬
‫َر   َر ِ َ ا ُ‬
‫ت   ّ ِ ُ      اَ     َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴﻬِ َﻤﺎ  ا     ر   دوں ‬
‫ِ‬ ‫ُذ ْر َ  رازى  اور  ‬
‫ ‬ ‫ ‪ ،‬آپ    ۂ  ر    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ﷲ َﻋ ْﻨ    ‬
‫  اہ آپ  َر ِ َ ا ُ‬
‫ا    ض      ‬ ‫   آپ     ر ہ    ‬ ‫  دہ    ‪  ،‬ا ِن  دو ں   ّ ِظ  ‬ ‫ا‬
‫  وى    ‬ ‫   ز رت     وا  اور  ا  آ ؤ  ا اد  ‬ ‫ا   ل   رك    ‬
‫ِ  ا    ‬ ‫ ‪ ،‬‬ ‫ں      د     دہ ‬ ‫ﷲ َﻋ ْﻨ    ‬
‫ ‪  ،‬آپ   َر ِ َ ا ُ‬ ‫   ‬
‫ ‪ ،‬‬ ‫ٔ   ر     م  ر  ‬ ‫ ‬ ‫ ‪  ،‬دو  ‬ ‫ى ‬ ‫  ل   رك  د    ‬ ‫آ‬
‫  ك   ‬ ‫ رو    ‪  ،‬‬ ‫   ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ِ   ا    وہ  ‬ ‫   ‬ ‫دہ  ‬
‫   ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫   ‪ ،‬ا‬ ‫س    ُ  )   ؤں(‬ ‫  ارى  ‬ ‫   ‪ ،‬‬
‫   ‪ ،‬آپ ‬ ‫ ا ِ   وا    در ا‬ ‫   ‬ ‫ش  وا  ‪ ،‬اور دو ں  ّ ِظ ‬
‫  ن   ‪َ ’’  :‬ﺣﺪﺛَ ِ ْ أَ ِ ْ ُﻣ ْﻮ َ اﻟْ َﺎﻇ ِ ِﻢ َﻋ ْﻦ أَﺑ ِ ْﻴ ِ َﺟ ْﻌ َ ِ‬ ‫ﷲ َﻋ ْﻨ     ں  ‬ ‫َر ِ َ ا ُ‬
‫اﻟﺼﺎد ِ ِق َﻋ ْﻦ أَﺑ ِ ْﻴ ِ ُﻣ َﺤﻤﺪِ ا ْﻟ َﺒﺎ ِ ِ َﻋ ْﻦ أَﺑ ِ ْﻴ ِ َزﻳْ ِﻦ ا ْﻟ َﻌﺎﺑ ِﺪِﻳْ َﻦ َﻋ ْﻦ أَﺑ ِ ْﻴ ِ اﻟْ ُﺤ َﺴ ْ ِ َﻋﻦ أَﺑِﻴ ِ‬
‫ل اﷲِ ﺻ اﷲُﻋَﻠ َْﻴ ِ‬
‫ْ َر ُﺳ ْﻮ ُ‬ ‫اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ ْﻢ ﻗَﺎ َل َﺣﺪﺛَ ِ ْ َﺣ ِ ْﻴ ِ ْ َو ُ ةُ َﻋ ْﻴ ِ‬ ‫َر ِ‬ ‫َﻋ ِ ّ ﺑْ ِﻦ أَ ِ ْ ﻃَﺎﻟ ِﺐٍ‬

‫‪ ……1‬ﺣﻠﻴﺔ اﻻوﻟﻴﺎء‪،‬ﻃﺒﻘﺔاﻫﻞ اﳌﺪﻳﻨﺔ‪۱۸۴/۲،‬۔‬
‫‪77‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪78‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َو َﺳﻠ َﻢ ﻗَﺎ َل َﺣﺪﺛَ ِ ِﺟ ْ ِﻳْ ُﻞ ﻗَﺎ َل َﺳﻤِ ْﻌ ُﺖ َرب اﻟْﻌِﺰة ِ َ ُﻘﻮ ُل َﻻ إِﻟ ٰ َ إِﻻ اﷲُ ﺣ ِ ْﺼ ِ ْ ﻓ ََﻤ ْﻦ ﻗَﺎﻟَ َﺎ‬
‫ﻞ ﺣ ِ ْﺼ ِ ْ أ َ ِﻣ َﻦ ِﻣ ْﻦ َﻋ َﺬا ِ ْ ‘‘  )  ‪  :‬ا م    ر          ‬ ‫َد َﺧ َﻞ ﺣ ِ ْﺼ ِ ْ َو َﻣ ْﻦ َد َﺧ َ‬
‫ِ‬
‫ ‬ ‫  دق ‬ ‫  ن    ‪ ،‬ے وا    ا  وا  ا م ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ے وا  ا ِ م ا  ‬
‫ روا   ‪ ،‬ا م     ا  ‬ ‫  دق   ا  وا  ا م     ‬ ‫ روا    ‪ ،‬ا م ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ وا  ا م  ‬ ‫   ا‬ ‫   ‪  ،‬ا م  ز  ا‬ ‫ روا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫وا  ا م  ز  ا‬

‫ِ  ا  َر ِ َ‬ ‫ ‪ ،‬‬ ‫     ا‬ ‫ ‬ ‫   ا  وا  ‬ ‫ روا     َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ ْﻢ‪  ،‬ا م ‬
‫          ے  رے ‪ ،‬‬ ‫ﷲ َﻋ ْﻨ  ‬
‫ روا    ‪ ،‬اور  ت    َر ِ َ ا ُ‬ ‫اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ    ‬
‫     ِ ِْ      ‬ ‫ك ر ُل  اﷲ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ار د ‬ ‫ں   ‬ ‫ى آ‬
‫     ‬ ‫   ‪ ،‬‬ ‫  ‪َ ’’  :‬ﻻ ا ِﻟ ٰ َ ا ِﻻ اﷲ‘‘    ا‬ ‫ن           اﷲ  ُّ‬
‫رب ا ِ َّت   ‬
‫ وہ  ے   اب    ‬ ‫   دا  ‬ ‫ ‪  ،‬اور     ے  ‬ ‫   دا  ‬ ‫   وہ   ے  ‬
‫   ‬ ‫      دہ  دو رہ   د    اور  آپ  ‬ ‫  ن ‬ ‫ (  روا‬ ‫ظ ‬
‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ  ‬ ‫   وا ں    ر       وہ    ار   زا   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪ ،‬‬
‫       ‬ ‫   ‪  :‬ا    )او   ن  دہ(  ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬ ‫ا ِ  م  اَ    ‬
‫) ‪(1‬‬
‫   ۔‬ ‫       ‬ ‫ں    ور اُ  ‬ ‫   ‬
‫    رے   ر ں    ‬ ‫ ‬ ‫ !  آپ    ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫     ‪ ،‬‬ ‫ ر      در وں   ‬ ‫ں     اﷲ ك    ا  ‬
‫    ‬ ‫  رى ‬ ‫     ‬ ‫ اور ا      ‬ ‫ ‬ ‫ا ج      ے ‬

‫‪ ……1‬اﻟﺼﻮاﻋﻖ اﳌﺤﺮﻗﺔ ‪،‬اﳌﻘﺼﺪ اﳋﺎﻣﺲ ‪ ،‬اﻟﻔﺼﻞ اﻟﺜﺎﻟﺚ ‪۲۰۵ ،‬۔‬
‫‪78‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪79‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫   ا‬ ‫  ہ ‬ ‫   ۔  ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫رك   م  اس  ‬

‫ ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ر ں    و‬ ‫  ر ہ  ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ذ  ‬ ‫ر  ‬
‫ ‬ ‫ و‬ ‫ !  ر ں ‬ ‫ آ‬ ‫   ‪،‬اس  ‬ ‫ د    ‬ ‫   ‬ ‫ت  رى ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ر  اور    روا ت  ‬ ‫ آ‬ ‫  ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫ ا‬ ‫   ‬ ‫ں       ٹ   اور  رے دل     ہ  ‬ ‫رےو‬
‫ ‬ ‫ ۔ ‬ ‫ا‬
‫و‬ ‫ ڈ‬ ‫و‬
‫  ‪ ’’:‬ﻳﺎَﻳ َ ﺎ اﻟ ِﺬﻳْ َﻦ َﻣﻨُﻮا ا ُﻘﻮا ا َ‬
‫ﷲ‬ ‫ ا ِر د  ‬ ‫ ‬ ‫اﷲ   ك   آن  ‬
‫َواﺑْ َﺘ ُﻐﻮا اِﻟ َْﻴ ِ اﻟ َْﻮﺳ ِْﻴ َﻠ َﺔ  ‘‘) ‪) (1‬ﺗﺮ َﺟﻤ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪ :‬اے ا ن وا ! اﷲ   ڈرو اور اس    ف ‬
‫و  ڈ و(۔‬
‫ر   و‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‪:‬ا‬ ‫روا‬ ‫ت   ِّ ُ   ن     ُ َ‬
‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ِ‬
‫ آ  اور آپ ‬ ‫     ا    ‬ ‫ر ُل  اﷲ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ     ر ہ    ‬
‫      ِّ   ُ ر َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ‬ ‫   ‬ ‫ ا  ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ  ‬ ‫َﺻ‬

‫     ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫ وا  ‬ ‫ را  ‬ ‫  ‪ ،‬ض    ‪  :‬‬ ‫  (‬ ‫‪)  :‬اس  ‬ ‫ار د  ‬
‫  ز ‬ ‫دو  ر‬ ‫ ‪    :‬و  ‬ ‫ ار د ‬ ‫ ‪،‬آپ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ د   ! اَﻟﻠ ُﻢ ا ِ ّ ْ ا َْﺳﺌَﻠُ َ َواَ َﺗ َﻮﺟ ُ اِﻟ َْﻴ َ ﺑ ِ َﻨ ِ َﻨﺎ ُﻣ َﺤﻤﺪٍ‬ ‫ادا و!  اِن  ا ظ   ‬

‫‪ ……1‬پ‪ ، ۶‬اﳌﺎﺋﺪة‪۳۵:‬۔‬
‫‪79‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪80‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ ‪:‬اے اﷲ‬ ‫ِ ْ ﺣَﺎ َﺟ ِ ْ ۔)‬ ‫ﻧ َ ِ اﻟﺮ ْﺣ َﻤﺔِ ‪،‬ﻳَﺎ ُﻣ َﺤﻤ ُﺪ ا ِ ْ اَ َﺗ َﻮﺟ ُ ﺑ ِ َ ا ِ ٰ َر ّ ْ َﻓ ُﺘ ْﻘ ٰ‬
‫      َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   ‬ ‫ وا‬ ‫  ں  اور   ى   ف   رے  ر‬ ‫ال  ‬ ‫ ‬
‫   ا  ‬ ‫رﺳﻮل  اﷲ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ!    آپ    و‬
‫َ‬ ‫ں۔  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫وا‬
‫ِ‬
‫ت  ِّ ُ   ن   ‬ ‫    ں     ى     رى   (  ‬ ‫رب     ر ہ     ف  ‬
‫‪  :‬ا    و        و      اس   ل    ‬ ‫ ‬ ‫  َر ِ َ اﷲ ُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫َُ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫آ    ‬
‫   ا ِ ْ ِ َ‬ ‫ر ہِ ر‬
‫ٔہ   َ ْ    ‬ ‫‪ :‬‬ ‫ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ ِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ  ا ا     زوق  َ‬
‫   ز وں ‬ ‫ ں    ر    اُ  ‬ ‫   وزْ  ‬ ‫ر     ُ اس    ‬ ‫ آد  ‬ ‫ا‬
‫ ” ﻳَﺎ‬ ‫ ‬ ‫   ا ِ ْ ِ َ َ  ‬ ‫ ‬ ‫ وہ   ر ہ ر‬ ‫ ‬ ‫  ھ  د    ‪،‬اس  ‬
‫  ر    ‪:‬ا  ر ل ‬ ‫  ۔د ں    دار   اس   ‬ ‫َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ“   ‬
‫   آ  اُس  ى ‬ ‫ ا  ‬ ‫  ر  ‬ ‫    ے!‬ ‫       ‬
‫   اور ا َْﺷ َ ُﺪ اَن ُﻣ َﺤﻤ ًﺪا‬ ‫ وہ  اذان  د‬ ‫ڑ   ‪:‬ا  !اور  اذان  دے!‬ ‫ ‬
‫   اور ا  ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫ر ُﺳ ْﻮ ُل اﷲ       اُس      ز   اور  رى ‬
‫ ا   غ   آ وہ اُس       ‪،‬ا    ا  و  و دہ را  د  ‬ ‫ا  ‬

‫‪ ……1‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪،‬ﺑﺎب ﻣﻦ اﲰ  ﻋﺜﻤﺎن‪۳۰/۹،‬۔‬
‫‪80‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪81‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫    ۔‬ ‫ٔہ د‬ ‫وہ اس   دا   ا    ا  و  ‬
‫   ‬ ‫ ر ز‬ ‫ ‬ ‫را ‬
‫  ‪ْ  ْ   :‬‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ا  ﻋﺒ ُﺪاﷲ         َر‬
‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲﻋَﻠ َْﻴ‬ ‫ِ‬
‫ں   ‬ ‫ر  ‬ ‫  م     ‪ ،‬و ں        رى     آ ز   ‪    ،‬‬
‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫  راً    ‬ ‫ ‬ ‫ ‪،‬‬ ‫      ق ‬ ‫  ‪ ،‬‬
‫اﷲ‬
‫    ت ز ن   آ    ‬ ‫  ض   ” ﻳَﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ“‬ ‫ ‬ ‫اِ ْ ِ َ َ  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ى          اُس     را      اور  ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ك    ف ‬
‫   اﷲ  ‬
‫ك‬ ‫اِ ْ ِ َ َ    ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫‪  ،‬ں   ٔ ‬ ‫رے  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫۔‬ ‫    ت ‬ ‫    َ ْ ق ‬
‫  ھ     ‪ :‬‬ ‫    ‬ ‫    ہ ‬ ‫آ  ان وا ت   ‬
‫ وا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ر‬ ‫ ا‬
‫ وا‬ ‫  ا ‬ ‫ رﺳﻮل َاﷲ   م  ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   و‬ ‫اَ  ِ‬
‫ ا ر ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋﻠ َْﻴ اَ ِ  ‬ ‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ  ا م  ‬ ‫ں      ا ‬
‫   ‪:‬۔‬ ‫    ں  ض ‬ ‫َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ ْﻢ اَ ْﺟ َﻤ ِﻌ ْ  و  ‬

‫‪ ……1‬ﺷﻮاﻫﺪ اﳊﻖ ﰱ اﻻﺳﺘﻐﺎﺛﺔ ﺑﺴﻴﺪاﳋﻠﻖ‪،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺴﺎدس‪،‬اﻟﻔﺼﻞ اﻟﺜﺎﱏ‪،‬ص‪۲۲۶‬۔‬
‫‪ ……2‬ﺷﻮاﻫﺪ اﳊﻖ ﰱ اﻻﺳﺘﻐﺎﺛﺔ ﺑﺴﻴﺪاﳋﻠﻖ‪،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺴﺎدس‪،‬اﻟﻔﺼﻞ اﻟﺜﺎﱏ‪،‬ص‪۲۳۲‬۔‬
‫‪81‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪82‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َوﻫ ُْﻢ اِﻟ َْﻴ ِ َوﺳ ِْﻴ َﻠ ِ ْ‬ ‫ٓا ُل اﻟﻨ ِ ذَرِ َْﻌ ِ ْ‬
‫اَ ْر ُﺟ ْﻮ ﺑ ِ ِ ْﻢ اُ ْﻋ ِﻄ َﻲ ﻏ ًَﺪا ﺑ ِ َﻴ ِﺪ اﻟ َْﻴﻤِ ْ ِ َﺻﺤ ِْﻴ َﻔ ِ ْ‬
‫ ‬ ‫  ا ذر  اور  و‬ ‫  ر ہِ  ا  ‬ ‫ر  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ ْﻢ  اَ ْﺟ َﻤ ِﻌ ْ‬ ‫  ا‬ ‫‪:‬اَ ِ  ‬
‫   ‬ ‫  ا  ٔ ا ل   ‬ ‫وز ‬ ‫ ‬ ‫۔   ا      ا ِن   و‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔‬ ‫ ‬
‫  ھ     ‪:‬‬ ‫   ا  ‬ ‫  ہ ‬ ‫   ‬ ‫ ا ر   ‬ ‫آ  ا  ‬
‫ ‬ ‫ دے  اٰ ِل    ‬ ‫ُ ِّ   َا ْ ِ  ‬
‫ وا‬ ‫‪  ،‬ہ  ا ‬ ‫ِ ‬ ‫ ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   دروازہ‬ ‫  رى ‬
‫  رے    ‬ ‫دق َر ِ َ اﷲُ َﻋﻨْ ُﻬ َﻤﺎ‬ ‫ ‬ ‫   ا م  ‬ ‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ  ا م  ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ﺎب اﻟْ َﺤ َﻮا‪ِ Ò‬ﺞ‘‘    اﷲ   ك   ر ہ   ‬‫ل      اَ ْ ِ   اق    آپ    ’’ﺑَ ُ‬
‫) ‪(2‬‬
‫رى     دروازہ      ۔‬
‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ  ا ِ م      اور  اُن    ‬
‫ِ‬ ‫     ‬ ‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟ ِﻠ !   ہ  ‬
‫   و‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ا م    دق   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُﻬ َﻤﺎ  ذ    ۔  آ        ‬ ‫ِ‬ ‫وا  ‬
‫    ھ     ‪:‬‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ر‬

‫‪ ……1‬اﻟﺼﻮاﻋﻖ اﳌﺤﺮﻗﺔ‪،‬اﻟﺒﺎب اﳊﺎدی ﻋﺸﺮ‪،‬اﻟﻔﺼﻞ اﻻول‪،‬اﳌﻘﺼﺪ اﳋﺎﻣﺲ‪،‬ص‪۱۸۰‬۔‬
‫‪ ……2‬اﻟﺼﻮاﻋﻖ اﳌﺤﺮﻗﺔ‪،‬اﻟﺒﺎب اﳊﺎدی ﻋﺸﺮ‪،‬اﻟﻔﺼﻞ اﻟﺜﺎﻟﺚ ‪،‬ص‪۲۰۳‬۔‬
‫‪82‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪83‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫م ‬ ‫ق  ُ‬
‫دق  ا‬ ‫ِ ْ ِق   دق    ‬
‫ وا‬ ‫ اور  ر  ‬ ‫   ‬ ‫ را‬ ‫ ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫واہ    ت  ث ا‬
‫  ‪َ   :‬ﻣ ْﻦ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ار د  ‬ ‫ت   ّ ِ ُ      ا ِدر  ‬ ‫ِ‬
‫ﺎث ِ ْ ِ ْ ُ َ ﺑَ ٍﺔ ُﻛ ِﺸ َﻔ ْﺖ َﻋ ْﻨ ُ َو َﻣ ْﻦ ﻧ َﺎ َدا ِ ْ ﺑ ِﺎ ِ ْﺳ ِ ْ ِ ْ ِﺷﺪة ٍ ُ ِ َﺟ ْﺖ َﻋ ْﻨ ُ َو َﻣ ْﻦ َﺗ َﻮﺳ َﻞ‬
‫ا ِ ْﺳ َﺘ َﻐ َ‬
‫ د  ‬ ‫        د  ے وہ ‬ ‫ﷲ ِ ْ َﺣﺎ َﺟ ٍﺔ ُﻗ ِﻀ َﻴ ْﺖ َﻟ ۔      ‬ ‫ِ ْ اِ َ ا ِ‬
‫   ‬ ‫    ا  ے  وہ    دور    ‪،‬اور     ‬ ‫    ا   م ‬ ‫‪،‬اور     ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  رى  ۔  ‬ ‫  ے وہ ‬ ‫اﷲ  ك    ف     و‬
‫  رے ا از   ذ    ‪:‬‬ ‫ن   ‬ ‫   ا ِس ‬ ‫ہ ‬
‫ ا‬ ‫درى   ‪   ،‬درى  ر ‪   ،‬در ں  ‬
‫ وا‬ ‫ ‬ ‫ ا در   رت  ‬ ‫ر  ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫       ? ر ں    ‬ ‫ ! آج    ن   ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫         ا ِ )   ّ ِ   َد َوا(     َد َر  ر  ‬ ‫ا   ر     ت و  ‬
‫ ? ُ ُر ں    و      ا د  و  روا ت      اور     رى   ں ‬
‫  ھ     ر ں    ا ل   اب    ‬ ‫  ل    ذر    ?روزا   ہ  ‬

‫‪ ……1‬ﺑﻬﺠﺔ اﻻﺳﺮار‪  ،‬ذﮐﺮ ﻓﻀﻞ اﺻﺤﺎﺑ  وﺑﺸﺮاﻫﻢ  ﻣﺼﻄ ‪ ،‬ص‪۱۹۷‬۔‬

‫‪83‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪84‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ۔ ‬ ‫          ہ ‬ ‫ د      ‬ ‫د ں       ? ہ ‬

‫      دہ    ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫     ا  ا  ‬ ‫آ    ‬
‫  ھ   اس    اب  ر ں ‬ ‫ روزا   ہ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ا ت   ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ن   دہ  اوراد  و  اذ ر      ‬ ‫   ‪  ،‬اور  اس  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   ۔ ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء  ‬
‫اﷲ‬ ‫ ‬
‫  ں  ‬ ‫ ‬ ‫  ے  ‬ ‫اﷲ   م  ا‬
‫ ‬ ‫  ى  د م  ‬ ‫اے  د ِ‬
‫ت  ا‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ِﻣ ْ ﺑ ِ َﺠﺎہ ِاﻟﻨ ِ ْاﻻ َ ِﻣ ْ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪84‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪85‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫)‪ِ (4‬ا ِ‬
‫ﺣﺘﺮامﻣﺴﻠﻢ‬
‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب ا ْﻟ ٰﻌ َﻠﻤ ِ ْ َواﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِ اﻟ ُْﻤ ْﺮ َﺳﻠ ِ ْ‬
‫اَﻣﺎ َ ْﻌ ُﺪ َﻓﺎَﻋُ ْﻮذُ ﺑِﺎﷲِ ِﻣ َﻦ اﻟﺸ ْﻴ ٰﻄ ِﻦ اﻟﺮ ِﺟ ْﻴﻢ ِ ْﺴ ِﻢ اﷲِ اﻟﺮ ْﺣ ٰﻤ ِﻦ اﻟﺮﺣ ِْﻴﻢ‬
‫اَﻟﺼﻠ ٰﻮ ُة َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ َﻠ ْﻴ َ َﻳﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َواَ ْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ َﺣ ِ ْﻴ َﺐ اﷲ‬
‫َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َواَ ْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ ﻧ ُ ْﻮ َر اﷲ‬ ‫اَﻟﺼﻠ ٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ َﻠ ْﻴ َ ﻳَﺎ ﻧ َ ِ اﷲ‬
‫اﻻ ْﻋﺘ ِ َﺎف‬
‫ﻧ َ َﻮ ْﻳ ُﺖ ُﺳﻨ َﺖ ْ ِ‬
‫  ں   د  آ    ا ف ‬ ‫ دا ِ ‬ ‫ ‬ ‫ !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫         ‪            ،‬ر    ا ف     اب    ر    ۔    ‬
‫ ‪ َ َ  ،   ،‬ى ‪ ،‬ا رى    ں     آب ‬ ‫  د ر        ا ر ‬
‫ ‬ ‫ ا  ا ف    ‬ ‫   ۔  ‬ ‫ ا زت  ‬ ‫     ‬ ‫زم  زم    دم     ا    ‬
‫ ‪ ،‬‬ ‫  ف ‬ ‫ ا ف   ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫      رى ‬
‫ ۔ ‬ ‫       ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ر‬ ‫         ‬ ‫  ‬
‫   ‬ ‫ُد ُرود ‬
‫  َﺻ اﷲُﻋَﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو‬ ‫  رے  آ‬ ‫ ‬ ‫ت   ّ ِ ُ   َا َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ   روا‬
‫ِ‬
‫ ‬ ‫ دو   ے  ‬ ‫ وا‬ ‫ ر‬ ‫ ار د    ‪ :‬اﷲ   ك      آ    ‬ ‫َﺳﻠﻢ‬

‫  ‬ ‫ اور     َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ  )   (    درود  ‬ ‫ ‬ ‫آ     م  و  ‬

‫   ۔ ) ‪ (1‬‬ ‫ د  ‬ ‫  ہ ‬ ‫     دو ں   ا  اور ‬ ‫ان    ا ‬

‫‪ ……1‬ﻣﺴﻨﺪ اﺑﻮ ﻳﻌ  ‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ،۹۵/۳ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪۲۹۵۱:‬۔‬
‫‪85‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪86‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ِ  ا ار  ‬ ‫ُ دہ   د  اے   ِ ُ !  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ‬ ‫ ذات   ا   َ َّ ر  ‬
‫ ! ِ‬ ‫َ ْ ِ َ  اے  ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫‪ :‬ﻧ ِّﻴ ُﺔ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣ ِﻦ َﺧ ْ ٌ ﻣ ْﻦ َﻋ َﻤﻠ ِ ٖ ۔    ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ن ‬
‫) ‪(2‬‬
‫       ۔   ‬ ‫ اس   ‬ ‫ن   ‬
‫ ز دہ ا   اب   ز دہ ۔ ‬ ‫ ا  ‬ ‫‪ 1‬ا   ‪:‬‬
‫ ‬ ‫ اور   اب  ‬ ‫ !  اﷲ   ك    رِ  ‬ ‫ !  آ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ن       ا  ا  ‬
‫ن     ‬
‫   ‬ ‫  ب   ن       ن   ں   ?…      ‬ ‫   ‬ ‫?…‬
‫ِ   ں        دو  زا   ں   ?… َ َور   ِ َ  ‬ ‫   ‬ ‫  ِ ْ ِ  د    ‬
‫  دہ  وں  ?… َد َّ  و ہ      وں  ? …‬ ‫َك   دو ے     ‬
‫  ں   ?…’’ َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ ا ْﻟ َﺤ ِ ْﻴ ِﺐ‘‘’’اُذْ ُ ُ وا اﻟﻠـ ‘‘’’ ‬ ‫ اوراُ  ‬ ‫ر ‪ِ،‬‬
‫ُﺗﻮﺑ ُ ْﻮا ا ِ َ اﻟﻠـ ‘‘و ہ       اب    اور   ا    وا ں    دل        ‬
‫ آواز    اب  دوں    ?…   ن       د  آ   ھ     م  و   ُ َ َ  اور ‬
‫  وں  ۔‬ ‫ا ِ ْ ادى ‬

‫‪  ……1‬ا    ‪ ،‬ص ‪١٧٦‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪،۱۸۵/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۹۴۲:‬۔‬
‫‪86‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪87‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫ د ر وا   د‬
‫ ا ر  رگ  ‪ ،‬د ارى   ‬ ‫ِر   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ت  ّ ِ ُ      ‬ ‫ِ‬
‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫  س         ے ‬ ‫ ۔آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ ِ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫ ‬
‫د ‬ ‫د    آپ   ‬ ‫    م ‬ ‫ر۔آپ َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ ِ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫دس  د ر        د‬
‫  د  ۔‬ ‫(   و‬ ‫ اَ ا  )  د‬ ‫ وا   ا  دس  د ر    ا‬ ‫   د ر  ‬
‫ اور  ا ِس   ت         را  دن  اَ ا     ش ‬ ‫ ‬ ‫ آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫  ۔ ‬ ‫   ‬ ‫ ز دہ  ‬ ‫ د ر ‬ ‫‪ :‬وہ   ا ‬ ‫ وہ     ‬ ‫ ر ۔ آ  ‬

‫۔  آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ‬ ‫ا ‬ ‫ وہ   ا  دس د ر   ‬ ‫         ‬ ‫ا ا     ‪ :‬‬
‫ن     ‬ ‫ دو ے    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫‪   :‬‬ ‫   ‬ ‫اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬
‫َ‬
‫   ( ‬ ‫ )   ا وا   دو اور  رى ‬ ‫       ْ ‬ ‫‪،‬اس  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫    ا  دے  دوں۔ ‬ ‫ آؤ    دس  د ر    ‬ ‫   !   ے  ‬ ‫ د ر  وا  ‬
‫ں‬
‫ ‬ ‫  ؟ ‬ ‫   ‪   :‬ن ‬ ‫اَ ا      د ر وا            در‬
‫ ‬ ‫  رش  ‬ ‫     ‬ ‫   ‪ُ :‬ﺳ ْﺒ ٰﺤﻦ اﷲ!  وہ  ‬ ‫ِر    ‬ ‫  ‪       :‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫     ۔‬ ‫  ان       ا ِن    م         ‬ ‫ ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫! د  آپ   ! رے  ر ن د    ا ام ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬

‫  م ‪٣٣٣ /١ ،‬۔‬ ‫ت ‪ ،‬ا‬ ‫  دت ‪ ،‬ر  دوم در ‬ ‫‪ ……1‬‬

‫‪87‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪88‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ن   ‬ ‫     ان   ذات     ‬ ‫ ‬ ‫   ‪ ،‬ان   ‬ ‫    ‬

‫ ‪      ،‬رہ ‬ ‫ ‬ ‫    راً اس   ‬
‫      ‬ ‫    اور   ا‬ ‫ن ‬
‫ت   ّ ِ ُ ُﻣ ْﻨﻜَﺪِر   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ                 دم    ‬
‫ِ‬ ‫وا    ‬
‫ ‬ ‫ اور  اُس  ‬ ‫ د ر  وا   ا  دس  د ر     و   د        ‬
‫ اُس      د ر  وا   د ‪ ،‬اے   ش!  رے  ا ر    ‬ ‫    ش ‬ ‫وا‬
‫ن    س  ل     ۔‬ ‫ ‪  ،‬رى ذات     ‬ ‫  ا ‬ ‫  ‬ ‫ا ا م ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ت ‬ ‫  ٔ د ِ‬
‫ت  ا‬ ‫ ا  ا  ‬ ‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟ ِﻠ !    ‬
‫     ر  ‬ ‫ ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎﺗُ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ  اُ‬ ‫ا   ل    ا س   ر  درى  ر ى  ‬
‫ ا ا ت    ‬ ‫ے    د   ا ں    روك   م    ‬ ‫ ‪  ،‬آپ     ں  ‬
‫     ‪،‬آپ اس     ا ازہ اس ‬ ‫    وغ د      ‬ ‫ و ں ا ام ‬
‫ ‬ ‫  ت  ں   ‬ ‫ ‬ ‫  ل ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   د ت  ا‬ ‫ ‬ ‫ت ‬
‫‘‘      ں ‬ ‫ ‬ ‫   ’’ رے   رے  ا‬ ‫  ب ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ا‬
‫ د  ‬ ‫ن   ‬ ‫ ‬ ‫    ں  ا‬ ‫   ‪ُ   ،‬ﺳﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ  !  ا ِس  ‬ ‫  ب ‬
‫     ا ر ‬ ‫   ‬ ‫ن ‬ ‫   ذ    و ں  ا  ‬ ‫ ر‬ ‫  رے   ‬
‫  ا وں  اور ا  ‬ ‫ ا   ت‪  ،‬‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ‬ ‫ ا  ا  ‬ ‫ ۔ ا    ‬
‫   ‪    ،‬و      ‬ ‫ ر‬ ‫ د‬ ‫   ‬ ‫ں          ا ام  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں  ‬
‫ ‬ ‫ں       ‬ ‫ اور ‬ ‫    ں ‬ ‫آپ   آ‬
‫ ا م ‬ ‫ ‘‘    ‬ ‫ ا ت‘‘      ’’ا ِ ام  ‬ ‫  م  ’’‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫و ‬

‫‪88‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪89‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ۔‬ ‫ ‬
‫ ا م    ‪  7‬‬ ‫ ا ت    ‬ ‫ں       دہ  ‪72‬‬ ‫ ‬ ‫ ا‬
‫  ے     وا ہ )او  ر‬ ‫   ‪ :‬آج آپ   )    اور     (  ‬ ‫ار د ‬
‫     آپ      ؟    ا  ‬ ‫ا      ا   ں اور ان   ا (     ُ      ‬
‫  اب   (  ۔‬ ‫   ؟  )آپ   ‪     ،‬در‬ ‫        ت       ‬ ‫ دوران  ‬
‫   ‪  :‬آج آپ    دو ے     ت ‬ ‫ ‬ ‫ ا م   ‪34‬‬ ‫  وہ  ‬ ‫اس  ‬
‫  دى ؟ ‬ ‫ ا   ت    وع ‬ ‫ اس    ت  ٹ   ‬ ‫ن       ‬ ‫ا‬
‫ ‪  :‬؟   ؟     ؟  ل     ا و    ے   ‬ ‫    و د   ‬ ‫ ‬ ‫  ت ‬
‫ دى ؟  ا   ح ‬ ‫   ‬ ‫ا رے    دو وں     ا اہ  ا   ت  د ا    ز‬
‫ى ‪ ،‬‬ ‫   ‪    :‬آج  آپ    )    اور  (   اق  ‪  ،‬‬ ‫ ا م    ‪    48‬‬
‫   ؟ ) د ر    !‬ ‫ )         (       ‬ ‫ ‬ ‫ ‪  ،‬دل آزارى  اور ‬
‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫  ت    ا‬ ‫ ‬ ‫ن   دل د   ہ  ہ  (۔  ا   ح  ‬ ‫ ‬
‫   ‪ :‬آج آپ       ‬ ‫ ا م   ‪   40‬‬ ‫ ا ت   ‬ ‫  دہ ‪52‬‬
‫   ؟  ں ‬ ‫   ‬ ‫    ل    ز ر ‬ ‫   ؟   ‬ ‫ ا  ‬ ‫  چ ‪  ،‬ا  ‬
‫   ‪     :‬‬ ‫ ا م   ‪  06‬‬ ‫ ا ت   ‬ ‫  ں      دہ ‪40‬‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‪    ،‬و ہ   ‬ ‫(   ‪ ،‬‬ ‫   )  ا زت ‬ ‫م  ڑ     اٰ     ف  ۔ ‬
‫ ؟ ‬ ‫  ‪  :‬ا ا   ر    دت   ‬ ‫     ا م   ‪  08‬‬ ‫ ؟ ا ِ‬
‫ ‬ ‫        ‬ ‫  ں  ‪  ،‬‬ ‫اہ  ا  دن          اس    آپ      ‬

‫‪89‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪90‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ و ہ ۔ ‬ ‫ ‪   ،‬ز  آ  ‪ ،‬ز          ز  آ  ‪ ،‬ز    ‬ ‫ا ل ‬

‫ ا از    ‬ ‫ آ      ‬ ‫ ‬ ‫ ا ت    د       ت  ‬ ‫ ‬ ‫ا ِن  ‬
‫   ا ام ‬ ‫ ‬ ‫ وہ         ڑ  ‪   ،‬د       رت ‪ ،‬‬ ‫ن ‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫      دت ‬ ‫ ۔  آ   اٰن     ‪ 1‬آ   ر  اور ‪3‬‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ن    ت و  ن   ‬ ‫م     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‪ ،‬‬
‫  ت وا  ‬
‫َ  ‘‘)پ‪،۲۸‬اﻟ ٰﻤﻨﻔﻘﻮن‪:‬‬ ‫   ‪َ ’’  :‬و ا ْﻟﻌِﺰةُ َو ﻟ َِﺮ ُﺳ ْﻮﻟ ِ ٖ َو ﻟِﻠ ُْﻤ ْﺆ ِﻣﻨ ِ ْ‬ ‫اﷲ ك  ار د ‬
‫ں        (۔‬ ‫‪)(۸‬ﺗﺮﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪ :‬اور  ت   اﷲ اور اس   ر ل اور ‬
‫ ‬ ‫ ا   ر ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  اس آ   ر  ‬ ‫  ت ‬ ‫ُ  ا ُ‬
‫  ت وا  ‬ ‫       ‬ ‫‪:‬۔  )‪ (1‬ا‬ ‫م ‬ ‫ ‬ ‫‪:‬ا ِس  ‬
‫   ‬ ‫ام    )‪  (2‬دو ے      ‬ ‫ ‬ ‫  اُ‬ ‫ ‬ ‫‪     ،‬م    ذ‬
‫   ‬ ‫ے     ‬ ‫ )‪  (3‬‬ ‫ ‬ ‫‪،‬رو    ‬ ‫ ا ل  ‬ ‫ت  ا ن  و  ‬
‫ اور       ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‪،‬اس  ‬ ‫وا (‬ ‫ )  ‬ ‫ت  دا    ‪،‬‬
‫ ذ  ‬ ‫  د‬ ‫   ذ   وہ اﷲ  ‬ ‫     ‬ ‫ت   )‪(4‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ۔ ‬ ‫‪ ،‬ا  ر  ‬ ‫  ت وا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪،‬‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫ن‪ ،‬ص‪٨٨٦‬۔‬ ‫‪  ……1‬ر ا‬
‫‪90‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪91‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ن    ت  و!‬ ‫) ‪(1‬‬

‫  ن   ‪ُ  :‬ﻞ اﻟ ُْﻤ ْﺴﻠ ِ ِﻢ َﻋ َ‬ ‫رِ  ك   َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ      ِن  ‬
‫ن    ن ‪ ،‬ل اور  ت دو ے ‬ ‫اﻟ ُْﻤ ْﺴﻠ ِ ِﻢ َ َ ٌام َد ُﻣ ‪َ ،‬و َﻣﺎﻟُ ‪َ ،‬و ِ ْ ُﺿ ‪     ،‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ن    ام    ۔‬
‫ ‬ ‫ِ  ك   ‬ ‫ُ  ا ُْ َّ    تِ   ا   ر   ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  اِس ‬
‫ن    ن    ل   اس   ا زت     ‪     ،‬آ ور ى ‬ ‫ ‬ ‫   ‪ :‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫ن     اور  ُ ً       ے ‪  ْ         ،‬م  ۔ ‬ ‫  ے ‪   ،‬‬
‫   !    ‬ ‫ن        دل    ‬ ‫  ‪ :‬‬ ‫ ا  اور   م    ‬ ‫ ‬
‫اُ   رت    ا ظ     رو !     ے   َ َ     د   و  !    اس     اق   ؤ  !  آج    ‬
‫         ‪  ،‬ں ‪ ُ َ َ  ،‬ں ‪  ْ ُ    ،‬و ا ِ س   و     ن       ‬
‫ى ‪ ،‬ا م      رے  ق   ‬ ‫ ‪ ،‬وہ ‬ ‫ ‪ ،‬وہ ‬ ‫   ‪ ،‬وہ ‬ ‫     وہ ‬
‫    ۔ ں ‬ ‫ں   رس  س        ُان    م   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫د ۔     ‬
‫) ‪(3‬‬
‫    ُ رو  ! ۔‬ ‫ ‪،‬‬ ‫ن ا  ‬ ‫ ‬ ‫ر   دا        ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫دا ِ  ‬
‫ اُس    ز  ‬ ‫ر ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬ﻣﺴﻠﻢ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﱪ واﻟﺼﻠﺔ‪،‬ﺑﺎب ﲢﺮﻳﻢ ﻇﻠﻢ اﳌﺴﻠﻢ…اﱁ‪،‬ص‪،۱۳۸۶‬ﺣﺪﻳﺚ‪۲۵۶۴:‬۔‬
‫‪  ……2‬اٰۃا ‪٥٥٣/٦،‬۔‬
‫‪ٰ  ……3‬اۃ ا  ‪٥٥٢ /٦ ،‬۔‬
‫‪91‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪92‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ز دہ‬ ‫    ت ‬ ‫)‪( 2‬‬

‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ     ن   ن    ‪’’  :‬اَﻟ ُْﻤ ْﺆﻣِ ُﻦأ َ ْ َ ُم َﻋ َ‬ ‫   ‬
‫ اﷲ ك     د     ں    ز دہ ‬ ‫ﷲ ِﻣ ْﻦ َ ْﻌ ِﺾ َﻣ َﻼ‪ِÒ‬ﻜَﺘِ ٖ ‘‘  ‬
‫ا ِ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ت وا    ۔   ‬
‫ ‬ ‫  ك   ‬ ‫ ا   ر   ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  اس ‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫   ا ُ‬
‫   ‬ ‫ ا‬ ‫ ‪  ،‬اور   ص  ‬ ‫ں ‬ ‫    م ‬ ‫ ا‬ ‫   ‪   :‬م  ‬
‫  اد   ات  ا ء  و ‬ ‫ ‬ ‫ں   ۔     ل  ر     ص  ‬ ‫ص ‬
‫ و ‬ ‫  اد     ت  ‬ ‫ ‬ ‫ ) َﻋ َﻠ ْﻴ ِ ُﻢاﻟﺴ َﻼم(   ‪    ،‬اور   اص ‬ ‫ُر ُ  و ‬
‫ ‬ ‫  اد    ‬ ‫ ‬ ‫ ) َﻋ َﻠ ْﻴ ِ ُﻢاﻟﺴ َﻼم(‪  ،‬اور   ام  ‬ ‫ و ہ  ا ِ‬
‫اف  ‬
‫ِ‬
‫ات ‬ ‫ او ءاﷲ   اد   ‪   ،‬ا  ‬ ‫ ‪   ،‬ص   ص  ‬ ‫    ء  را‬ ‫ُﻣﺘﻘ ِ  ‬
‫ں     ‬ ‫) َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُﻢ(  م ‬ ‫ ا‬ ‫ر   ث  ك‪،‬ا م ا‬ ‫ ‪،‬‬ ‫ء را‬
‫) ‪(2‬‬
‫(    ۔‬ ‫ ‬ ‫َﻣ َﻠﻜِﻴﺖ)  ‬ ‫ ‬ ‫ )  ا ن  (ا‬ ‫) (۔ ں ا‬ ‫ا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اس  ‬ ‫وى َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫  ا ءوف   َ‬ ‫ِ‬
‫ت   ِّ ُ    ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ وا   ت  اور‬ ‫  ‪   :‬ں     ا     ف ‬
‫  ا ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ن  اور  ‬ ‫ وا   ت  ‪  ،‬‬ ‫   ڈا‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫‪،‬‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ا )ان     رہ   وں    و   (  ‬ ‫ اَ رہ ُﻣ َﺴﻠ ْﻂ  ‬ ‫ ‬ ‫د‬

‫‪ ……1‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻔﱳ ‪ ،‬ﺑﺎب اﳌﺴﻠﻤﻮن ﰱ ذﻣﺔ اﷲ ‪ ،۳۲۶/۴ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪۳۹۴۷ :‬۔‬
‫‪ٰ  ……2‬اۃ ا  ‪٦٠٥/٧ ،‬۔‬
‫‪92‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪93‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫)  ‬ ‫   ‬ ‫ اوراَ ْ و   ر     ار  ‬ ‫ ر‬ ‫ں   ‬ ‫ں  اور  ‬

‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ ِ َﻋﻠ َْﻴ  ‬ ‫ِ‬
‫ت   ِّ ُ  ‬ ‫ ز دہ‪  ،‬ا     اب  ز دہ(۔‬ ‫ اور  ‬
‫ ‬ ‫ ر‬ ‫  ہ      ت    ے    ح  واز ‬ ‫   ‪ :‬ا  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ا ِ   اس   ‬
‫ت  روك د ۔ ‬ ‫ں ‬ ‫اﷲ  ك   ‬
‫   ز دہ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫)‪( 3‬‬
‫ ‪   ُ :‬د ‬ ‫     ار د  ‬ ‫ہِ     َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ‬
‫   ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ وا    اور  ى  ت و ‬ ‫اور  ى     ا   ‪    ُ  ،‬‬
‫   ) َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ(    ‬ ‫ٔ   رت  ‬ ‫   ‬ ‫‪  ،‬اُس  ذات    ك      ‬
‫   ‬ ‫ ا   ن  ر‬ ‫    ن  و ل  اور  اُس  ‬ ‫ن   !  اﷲ   ك     د  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫     ز د  ہ ۔ ‬ ‫  ى ‬ ‫ت و ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   ‬ ‫ِ  ن   ‬ ‫ن   ر‬ ‫! د  آپ   ! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ ‬ ‫      ھ     ۔  د ر  !  ں  اٰن و ‬ ‫  ٔ ‬ ‫ اس    ت و ‬
‫    ن    و  اس     ت        ا از     ل ‬ ‫ن     ت و  ‬ ‫ ‬
‫ و ہ         ذ  ‬ ‫ ‪  ،‬اق اڑا  ‪  ،‬ر  ‬ ‫ ‪ ،‬اس   دل آزارى ‬
‫ ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪02‬آ ت اور ان   و‬
‫     ‬ ‫ ۔ آ  اس ‬

‫‪ ……1‬ﻓﻴﺾ اﻟﻘﺪﻳﺮ ‪ ،‬ﺣﺮف اﳌﻴﻢ ‪ ، ۳۳۲/۶ ،‬ﲢﺖ اﳊﺪﻳﺚ ‪۹۱۵۵ :‬۔‬
‫‪ ……2‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬اﺑﻮاب اﻟﻔﱳ‪ ،‬ﺑﺎب ﺣﺮﻣﺔ دم اﳌﺆﻣﻦ وﻣﺎﻟﻪ‪ ،۳۱۹ /۴،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۳۹۳۲:‬۔‬
‫‪93‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪94‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ن    اق اڑا    ‬ ‫) ‪(1‬‬

‫اﷲ   ك  ار د      ‪ ’’  :‬ﻳﺎَﻳ َ ﺎ اﻟ ِﺬﻳْ َﻦ َﻣﻨُ ْﻮا َﻻ َْﺴ َ ْ ﻗ َْﻮ ٌم ﻣ ْﻦ ﻗ َْﻮمٍ َﻋ‬
‫ا َْن ﻳﻜُ ْﻮﻧ ُْﻮا َﺧ ْ ًا ﻣﻨْ ُ ْﻢ َو َﻻ َِﺴ ٓﺎ ٌء ﻣ ْﻦ َﺴ ٓﺎ ٍء َﻋ ا َْن ﻳﻜُﻦ َﺧ ْ ًا ﻣﻨْ ُﻦۚ َو َﻻ َﺗ ْﻠﻤِﺰُوا‬
‫اَ ْﻔ َُﺴﻜُ ْﻢ َو َﻻ َﺗ َﻨﺎﺑَﺰ ُ ْوا ﺑ ِ ْﺎﻻَﻟْ ٰﻘ ِﺐؕ ﺑِﺌ َْﺲ ِاﻻ ْﺳ ُﻢ ا ْﻟﻔ ُُﺴ ْﻮ ُق َ ْﻌ َﺪ ْ ِ‬
‫اﻻ ْﻳ ٰﻤ ِﻦۚ َو َﻣ ْﻦ ﻟ ْﻢ َﻳﺘ ُْﺐ‬
‫َﻓﺎُوﻟ ِ َ ُ ُﻢ اﻟﻈﻠ ِ ُﻤ ْﻮ َن‘‘)پ‪ ، ۲۶‬اﻟﺤﺠﺮات‪)(۱۱:‬ﺗﺮﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪  :‬اے  ا ن  وا  !   د ‬
‫ وا ں      ں ‪،‬اور    ر   ر ں   !دور ‬ ‫   وہ ان ‬ ‫ ‬ ‫ !‬ ‫دوں   ‬
‫    و!  اور  ا  دو ے     ے ‬ ‫    ں‪،‬اور  آ    ‬ ‫ وا ں  ‬ ‫   وہ  ان  ‬
‫   و     (۔‬ ‫اور       ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ن ‬ ‫م   ر !      ا  م   ‬
‫ان‬
‫ ‬ ‫‪    :‬آ ”ﺑَ ِ ﺗﻤﻴﻢ“  ‬ ‫م  ﺿ ّﺤﺎک   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا‬
‫ِ ‬
‫ت‬ ‫ِ‬
‫ت   ل‪  ،‬‬ ‫ِ‬
‫ت   ّ ب‪،‬‬ ‫ِ‬
‫ت   ر‪،‬‬ ‫ ‬ ‫رے   زل  ‬ ‫ا اد  ‬
‫  ام    ‬ ‫ ‬ ‫ہ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ ْﻢ‬ ‫ و‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫ِ‬
‫ت   ن  اور  ‬ ‫ُﺻ َ ﻴﺐ  ‪،‬‬
‫ اور ‬ ‫  ز  ل  ‬ ‫رے    آ‬ ‫‪،‬ان  ‬ ‫ د    ان     اق اڑا‬
‫ وا دو ے ‬ ‫ں   ‪   ،‬‬ ‫‪   ،‬ل دار ‬ ‫ ‬ ‫      د  دوں ‬
‫   آ    ‬ ‫ ا   اور  آ  وا اس  اق   اڑا  ‬ ‫ وا ں    ‪ ،‬ر‬
‫) ‪(1‬‬
‫ق اور ا ص      ں۔   ‬ ‫   وہ ان   وا ں ‬ ‫  ‪،‬‬
‫    ر ں    ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ذ  اس  ‬ ‫  ر     ر ں    ا‬ ‫ٹ‪  :‬آ‬
‫   ‪  ،‬‬ ‫ ز دہ  ‬ ‫    دت  ‬ ‫دو ے   اق  اڑا اور  ا  آپ     ا  ‬

‫‪ ……1‬ﺧﺎزن‪،‬پ ‪،۲۶‬اﳊﺠﺮات‪،‬ﲢﺖ اﻵﻳﺔ‪۱۶۹/۴ ،۱۱:‬۔‬
‫‪94‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪95‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫    رت آ       اق ‬ ‫  ر‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫آ ِ‬

‫ت  ر      ‬
‫   ا  ‬ ‫‪،‬‬ ‫ ان   آ        اق    ‬ ‫ ‬ ‫‪     ،‬‬
‫‪ ):‬ر ں   ا  دو ے (     ‬ ‫ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔا ِ‬
‫ﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬ ‫ت  ا م  ا  ر‬
‫ ‪  ،‬و  ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫ ‪   ،‬وں    اد  ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫  ‪  ،‬ا‬ ‫   ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ۔ ‬ ‫ر ں ‬ ‫ ‪  ،‬اس    ت ا  ‬ ‫ ‬ ‫و  ‬
‫ ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫  م  ذ‬ ‫ں   ‬ ‫‪:‬۔  )‪  (1‬‬ ‫م ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اس  آ‬
‫رى   ‬ ‫  ى و ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  دارو ار ‬ ‫ )‪ (2‬‬ ‫  ت وا‬
‫   آج      رى ‬ ‫ں ‬ ‫ د   ام اور ‬ ‫     ‬ ‫ن ‬ ‫  )‪  ( 3‬‬
‫ ‬ ‫    رى   ر ں    ز دہ   ‪  ،‬ا‬ ‫ ‬ ‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫ں    م ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ن       ۔ ‬
‫م  ر ہ ا      ‬ ‫‪   ،‬‬ ‫   ‬ ‫آ    ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  م ‬ ‫ ن   اذ  د  ‬ ‫)‪( 2‬‬
‫اﷲ   ك   اٰن      ار د      ‪َ ’’:‬واﻟ ِﺬ ْﻳ َﻦ ﻳُ ْﺆذ ُ ْو َن اﻟ ُْﻤ ْﺆ ِﻣﻨ ِ ْ َ َو‬
‫اﻟ ُْﻤ ْﺆ ِﻣ ٰﻨﺖِ ِ َﻐ ْ ِ َﻣﺎ ْﻛ َﺘ َﺴ ُﺒ ْﻮا َﻓ َﻘﺪِ ا ْﺣ َﺘ َﻤﻠ ُْﻮا ﺑ ُ ْ ٰ ًﻨﺎ و اِﺛ ْ ًﻤﺎ ﻣ ِ ْ ًﻨﺎ‘‘ )پ‪ ،۲۲‬اﻻﺣﺰاب ‪(۵۸ :‬‬

‫   ا ں   ‬ ‫ ‬ ‫  دوں  اور   ر ں     ‬ ‫)ﺗﺮﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن  ‪ :‬اور    ا ن وا‬

‫ن اور    ہ ا     (۔‬

‫‪  ……1‬وى ر ‪١٩٤/٢٣ ،‬۔ اط ا ن‪،‬پ‪٤٢٦/٩‬۔‬

‫‪  ……2‬اط ا ن‪٤٣٢/٩،‬۔‬
‫‪95‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪96‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ت      ّ ِ      ا ّ   اد آ دى  َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ  ‬ ‫ِ‬ ‫  ُر ا ِ  ‬

‫   ‬ ‫اِس  آ        ’’ ا  ا ن‘‘        ‪    :‬آ  اُن  ‬
‫    زل       ت     ٰ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ    ا ا  د    اور  ان      ‬
‫ ‬ ‫     اور  ر     ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ    ‬ ‫ ۔  ت ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ‬ ‫  م  ۔ ‬ ‫ت   ا ا د     ر ‬ ‫ و ‬ ‫ ‪   ،‬‬ ‫ا ا د   ل ‬
‫ن    س اور ‬ ‫ !   ‬ ‫!ان آ ت    ر ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫   ‬ ‫ ‪   ،‬ے  ‬ ‫ ا ا  د‬ ‫رب   ت  ا‬
‫            د   ِّ‬ ‫اس    ‬
‫ ‬ ‫ اب  ‪  05‬وہ  ا د  ‬ ‫ و ہ       ر  ۔  آ‬ ‫ ز  ‬ ‫ر  ‪  ،‬‬
‫ و ہ ‬ ‫ د  ‪ ،‬‬ ‫ ا  ‬ ‫ن    ت    س ر  ‬ ‫       ‬
‫ ‬ ‫         ۔ ‬
‫) ‪   (5‬ا  ‬
‫  ا  ہ  ہ   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ن   ‬ ‫   ‬ ‫)‪    (1‬‬
‫      ا  ہ  ۔ )‪    (3)(3‬‬ ‫د ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ن   ‬ ‫) ‪ (2) (2‬‬
‫  ف     ‬ ‫ روزِ‬ ‫   اﷲ ك  ا‬ ‫  ر    د‬ ‫ن    ڈرا    ‬
‫) ‪(4‬‬
‫  ۔ ‬

‫‪  ……1‬ا  ا ن ‪ ،‬ص ‪٧٨٩‬۔‬
‫‪ ……2‬اﺑﻮ داؤد‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻدب ‪ ،‬ﺑﺎب ﰱ اﻟﻐ ﺒﺔ ‪،۳۵۳ /۴، ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۴۸۷۷:‬۔‬
‫‪ ……3‬اﺑﻮ داؤد‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻدب ‪ ،‬ﺑﺎب ﰱ اﻟﻐ ﺒﺔ ‪،۳۵۳ /۴، ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۴۸۷۶:‬۔‬
‫‪ ……4‬ﺷﻌﺐ اﻻﳝﺎن‪،‬ﺑﺎب ﰱ ﻃﺎﻋﺔ اوﱃ اﻻﻣﺮ‪،‬ﻓﺼﻞ ﰱ ذﮐﺮ…اﱁ‪،۵۰/۶ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۷۴۶۸ :‬۔‬
‫‪96‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪97‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ِ  ك   ‬ ‫ُ  ا ُْ َّ    تِ    ا   ر   ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  اِس  ‬

‫    ن    ُ ر      ‬ ‫   ‪     :‬اد   ن        ‬
‫س‬
‫    ‪(:‬ا  ‬ ‫۔  )‬ ‫  ر    ڈرا ۔  ور   ر     ر  ڈرا   ورى  ‬
‫       د   اب      اﷲ‬ ‫   ر‬ ‫ن ‬ ‫م  ا   ‬ ‫ ا ر ًۃ  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫       د   ۔ ‬ ‫ﻌﺎ ٰ ُا   ك اُ  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ن ‬ ‫ ‪  :‬‬ ‫ ار د ‬ ‫َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫ )‪ (4‬رِ‬
‫   ۔‬ ‫   ‬ ‫ن    ف آ    اِس  ح ا رہ  ے ‬ ‫ دو  ے ‬
‫) ‪(3‬‬
‫دہ  ے۔ ‬ ‫ن   ‬ ‫   وہ   ‬ ‫ن     ‬ ‫) ‪   (5)(2‬‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫         ‬ ‫ ‬ ‫    رو   ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫   ۔ آ  اب ‬ ‫ب ‬ ‫ اور اس    ت    س ر    ‬ ‫ن  ا ام ‬
‫ ‬
‫ ‬ ‫         ۔‬ ‫دات        دت ‬ ‫  ر ں   ‬ ‫‪04‬‬
‫ ‬
‫ ‬ ‫ں    ا ‬ ‫) ‪(1‬‬
‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫   ‪ :‬‬ ‫ت   ّ ِ ُ   َ دہ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬
‫  رگ  ِ‬
‫) ‪(4‬‬
‫  ۔   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫د      !  اﷲ  ك ان         اور ان   ‬

‫‪  ……1‬اٰۃ ا ‪٣٦٩/٥،‬۔‬
‫‪ ……2‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم ‪،‬ﮐﺘﺎب آداب اﻻﻟﻔﺔ…اﱁ‪،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺜﺎﻟﺚ‪۲۴۳/۲،‬۔‬
‫‪ ……3‬اﺑﻮداود‪،‬ﮐﺘﺎب اﻻدب‪،‬ﺑﺎب ﻣﻦ ﻳﺎﺧﺬ…اﱁ‪ ،۳۹۱/۴ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۰۰۴:‬۔‬
‫‪ ……4‬اﻟﺪراﳌ ﺜﻮر ‪،‬اﻻﺣﺰاب ‪ ،‬ﲢﺖ اﻻٰﻳﺔ ‪۶۵۷ /۶ ،۵۸ :‬۔‬
‫‪97‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪98‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ د     اب‬ ‫ں   ‬ ‫)‪( 2‬‬

‫      رش ‬ ‫ں    ا‬ ‫   ‪  :‬‬ ‫ ‬ ‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ِ‬
‫ت  ِّ ُ  ‬
‫    ں     اُن ‬ ‫   و    وہ ا   ں ‬ ‫ُﻣ َﺴﻠﻂ   دى     ‪ ،‬‬
‫   ‪ :‬اے  ں !     اِس   و  ‬ ‫      ا   ‬ ‫   ‬ ‫        ى ‬
‫      ‬ ‫   ‪    :‬اُس    ‬ ‫   ‪   :‬ں  !     دى  ‬ ‫   ر    ؟    وہ  ‬ ‫ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ د   ۔ ‬ ‫ں   ‬
‫  د‬ ‫)‪ (3‬ت    ار ‬
‫   ‬ ‫ن ‬ ‫  ‪ :‬‬ ‫ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ا   ت  ا م  ا  ر‬
‫   ‪:‬ا م     ت     ا  ‬ ‫ ‬ ‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫دو ں   ن     ت  ‬
‫ ‪   ،‬‬ ‫اور    ت  ‪ ،‬ا ِس  )  ا م(    ا ِ  )   ت  (اور     ر    ‬
‫ن    د    ‬ ‫ن     ‬ ‫(   ‬ ‫  ر  )  ‬ ‫  د ‪  ،‬ا  ‬ ‫ار  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ ۔‬ ‫ ‬ ‫  ام   وہ  را د  ‬ ‫اُ   رت    ہ   د   ام اور ‬
‫  ا م ‬ ‫ ‬ ‫ن   ‬ ‫) ‪(4‬‬
‫   ‬ ‫ اور ‬ ‫‪  :‬ا ِ‬ ‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬ ‫ ٰا‬ ‫ت   ّ    ا‬
‫ اس ‬ ‫ن    اق اڑا   ام و  ہ  ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫ز ن   ا رات‪     ،‬اور ‬
‫   ‬ ‫ن   ‬ ‫   اور   ‬ ‫ ‬ ‫ اور اُس   ا ا ء ر‬ ‫ن   ‬ ‫ ا  ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم ‪،‬ﮐﺘﺎب آداب اﻻﻟﻔﺔ‪۲۴۲/۲،‬۔‬
‫‪  ……2‬وى ٰر ‪٧١٩/١١،‬۔‬
‫‪98‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪99‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ اور    م‬ ‫ وا   م   ۔  ) ‪(1‬ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ام  اور  ‬ ‫اورد  د  ‬

‫ اس    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ اور  اس   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫‪      :‬ذ‬
‫  ر     ر د    اس ‬ ‫ ا ر  اس   ‬ ‫   ‪،‬اس    اق اڑا ‪،‬اس   ‬ ‫ں   ‬
‫ ‬ ‫   اس    ے  ے  ا ب    د   اور اس      اڑا    آج     ‬ ‫ ‬
‫ وا     ں     و ذ      اور   ‬ ‫ آپ      ُ َ ء ‬ ‫د ا‬
‫       ان  َﺗ َﻤ ْﺴ ُ اور ا ِ اء   اور  اق اڑا  ر    اور       ‬ ‫ِ‬
‫ّ‬
‫   ‬ ‫  ر د‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ز  ‬ ‫ ‬ ‫ ر   ۔ ‬ ‫دل آزار  َا ب    د ‬
‫ں   ‬ ‫ وا   م  ۔   ا ان ‬ ‫     ‬ ‫  ام و  ہ اور ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ں اور  اروں    دت ‬ ‫  ۔ ا   ح ‬ ‫ ‬ ‫  زم  ‪ ،‬ور     گ ‬
‫ ‬ ‫ اور  ‬ ‫ آ  ا ب    ان     ر  د‬ ‫ اور  ا‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫   وہ  ‬
‫ں ‬ ‫   ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ر    اور  ح  ح   ان    اق اڑا  ‬ ‫ز  ‬
‫  اروں    ‬ ‫   و  ‬ ‫ اور  ‬ ‫ ر   ۔    وہ  ا  ‬ ‫ دل  آزارى  ‬
‫ ان ‬ ‫   ا  وہ  ا‬ ‫ آ   ‬ ‫  ر  ۔ ان  ارو ں    ش ‬ ‫ دم ‬
‫ر       ‬ ‫  ر   ‬ ‫  ز    آ      وہ     ر و  ‬ ‫ں     ‬
‫ں   آ     او ى    ب     ان ‬ ‫   اور د    ان ‬ ‫  اوار ‬
‫) ‪(2‬‬
‫  ۔ ‬ ‫ح    ‬
‫ك    ‬
‫ ‬ ‫ و ‬ ‫اروں    ت   ‬

‫ات‪ ،‬ص ‪١٧٣‬۔‬ ‫ ‬ ‫‪ ……1‬‬

‫ات‪،‬ص‪١٧٥،‬۔‬ ‫ ‬ ‫‪ ……2‬‬

‫‪99‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪100‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫رے  رےا   !آپ    ر ِن د     دات    ‪ ،‬‬
‫ں    وا ت       ‪   ،‬ا ا  م         ار   ۔ ‬
‫آ   ر  ‬
‫ دوں ‬ ‫ن   د  ‬
‫    َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ‬
‫ََ‬ ‫ِ‬
‫ ’’ ّ‘‘  )ا   ( ‬ ‫  دا ں   ا‬ ‫ت   ّ ِ ُ   ى ‬
‫ اس      ‬ ‫ ) روز   ب       ب  (  ‬ ‫‪  60‬د ر     ا  اور  ا  روز‬
‫ د ر   د  ‪ُ      ،‬ا ں     دس د ر    ف آد  د ر        ل ‬
‫ ۔      د ں     دا ں    ا  ’’ ّ‘‘‪  90‬د ر        ۔   َد ّ ل  )  ‬
‫ا ‪  (Commission Agent/‬آ  اور  اس     دام      ‪  ،‬آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ  ‬
‫   ‪  !      :‬۔  اُس      ‪      :‬؟    ‪  63  :‬د ر    ۔  د ّ ل      ‬
‫ ۔ آپ  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ‬ ‫ں       ‪ ،‬اس     ‪ :‬اس و     دام ‪90‬د ر       ‬
‫  ڑ   ‪   ،‬ا    ‬ ‫اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ      ‪     :‬ا        ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ا ‪  63‬د ر       و   وں    ۔  َد ّ ل     اب  د ‪        :‬ا  اور ‬
‫ د وں  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ن    د‬ ‫ ا ِس   ت       ر        ‬ ‫اﷲ ك    ‬
‫) ‪(1‬‬
‫وں   ۔ ‬ ‫اس     آپ      دام‪90‬د ر     ‬
‫ !!‬ ‫ا      رت     ‬
‫   ارادہ      اُن    ‬ ‫  رگ    ا  زو     ق  د‬ ‫ل      ا‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء  اﻟﻌﻠﻮم ‪۱۰۲/۲ ،‬۔‬
‫‪100‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪101‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‪ :‬‬ ‫   ڈا  ؟  اُ ں    ‬ ‫     ‬ ‫   ‪  :‬زو     رے    آپ    ‬

‫ں  اُس  رت    ق ‬
‫ اُ  ‬ ‫ ۔ ‬ ‫ ‬ ‫  آد  ا   ى    دہ  َدرِى ‬
‫ ‪  :‬ا      رت   ‬ ‫   ‪ :‬آپ   اُ   ق  ں دى ؟ ‬ ‫ ‬ ‫دے دى ‬
‫) ‪(1‬‬
‫!! )     ں   ا   رت    رے      ں( ۔‬ ‫ ‬
‫  ے  د     ‬ ‫ُﺳﺒ ٰﺤﻦ اﷲ  !       چ      ر      ‬
‫       ا   ن ‬ ‫  ت    د    د  د  ‪  ،‬اور  ر    ‬
‫ ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ك    ‬ ‫ظ ر  ۔ اﷲ   ‬ ‫رت    دار   ‬
‫ر   ‬ ‫ہ    ت   ‪ ،‬‬
‫    س   ‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ا   َد ْرداء   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ    ا  ‬
‫ِ‬ ‫وى     ‬
‫ ۔  آپ   َر ِ َاﷲُ‬ ‫ر   ا         ہ      اور   گ  ا        ر  ‬
‫    ا ‬ ‫ ‪  :‬را    ل   ا    اس آد      ‬ ‫َﻋ ْﻨ ُ    ں   ار د ‬
‫     ‬ ‫ ‪    :‬ا  ‬ ‫   ۔  ‬ ‫ ‬ ‫ ‪  :‬‬ ‫ ؟  وہ  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫د    ا‬
‫  ظ ‬ ‫ اس   ہ  ‬ ‫  و  !  اور  اﷲ   ك       ن   و    اس    ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫  ف  اس    ‬ ‫ ‪ :‬‬ ‫ آر  ؟ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪    :‬آپ    اس    ‬ ‫ر  !  وہ ‬
‫) ‪(2‬‬
‫   ۔‬ ‫  ڑ دے        ا ‬ ‫   وہ ‬ ‫ )  د (  ۔ ‬
‫   ‬ ‫     ‬ ‫ا ح ‬
‫ت  ّ ِ ُ  ﺻِ ﻠَﺔ ﺑﻦ اَ ْﺷ َﻴﻢ ‬
‫ِ‬ ‫  ا   ر      ‬ ‫ ز    ‬ ‫ا   ن ا  ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم ‪۷۳/۲ ،‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻣﻨﻬﺎج اﻟﻘﺎﺻﺪﻳﻦ ‪،‬رﺑﻊ اﻟﻌﺎدات ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﻣﺮﺑﺎﳌﻌﺮوف واﻟﻨ  ﻋﻦ اﳌﻨﮑﺮ‪۵۲۴/۱،‬۔‬
‫‪101‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪102‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‪:‬‬ ‫ ‬ ‫ ۔  آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ‬ ‫  ز    ‬ ‫ں    اُ‬ ‫   ‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫ !      ‬ ‫ ‪  :‬اے ‬ ‫ر  دو !  را     م      د   ں ۔    اس   ان   ‬

‫ !۔ ‬ ‫  ں     ا   ار او  ‬ ‫ ‪   :‬‬ ‫ ا   م   ۔ وہ   ‪ !   :‬وہ   ؟ ‬
‫ ‪  ،‬آپ          ا از     ت      ۔        اس    ا  ‬ ‫وہ    ‪     :‬ں  ‬
‫   اس ‬ ‫ ‪      :‬‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫ ۔  آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ار  او  ‬
‫ ‬ ‫ د    وہ   ‬ ‫ اور ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ا    اس     ‬ ‫     ۔ ‬
‫ں د  ۔ ) ‪ (1‬‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   ‬ ‫ن    ا ح  ‬ ‫م   ا    ا    ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے ا‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫  ر ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ذ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬
‫ن   ا ام ‬ ‫ ‬ ‫ ‪ ،‬اور ‬ ‫ن ‬ ‫    را   ‬ ‫ر     ر   ‬ ‫ وہ ‬
‫ ا ال و ا ل  ر ن د      ‬ ‫  ‬ ‫   اور اس     ‬ ‫    اٰن و ‬
‫ن     دار      اس    ‬ ‫ ‬ ‫  ح  ا‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ۔ ں     ت    ‬
‫ ‬ ‫ن     ‬ ‫ ‬ ‫        زم    ا   ح  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ت   ‬
‫  رت   اس    د      ورى  ۔ ‬ ‫ د     رت ‬
‫    ت ‬ ‫ا  ‬
‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ‬ ‫رِ  ‬ ‫     ‬ ‫ روا‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ا َد ْر َداء   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬
‫ِ‬

‫‪ ……1‬ﻣﻨﻬﺎج اﻟﻘﺎﺻﺪﻳﻦ ‪،‬رﺑﻊ اﻟﻌﺎدات ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﻣﺮﺑﺎﳌﻌﺮوف واﻟﻨ  ﻋﻦ اﳌﻨﮑﺮ‪۵۲۵/۱،‬۔‬
‫‪102‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪103‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   دن اس   ‬ ‫   اﷲ  ك ‬ ‫    ت ‬ ‫‪  ’’:‬ا  ‬ ‫و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   ‬

‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫     ‪  :‬‬ ‫ روا‬ ‫ دور   دے    ۔‘‘  ا‬ ‫ ‬ ‫ے   ‬
‫   دن  اس   ا   اب  دور  دے   ۔    رﺳﻮ ُل‬ ‫ت    اﷲ   ك  ‬
‫ﺎن َﺣﻘﺎ َﻋﻠَ ْ َﻨﺎ َ ْ ُ‬
‫اﷲ   َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ      آ   ر   وت  ‪َ ’’:‬و َ َ‬
‫ں   ‬ ‫اﻟ ُْﻤ ْﺆ ِﻣﻨ ِ ْ َ  ‘‘)پ‪،۲۱،‬اﻟﺮوم‪)  (۴۷:‬ﺗﺮﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰاﻻﻳﻤﺎن‪  :‬اور   رے  ذ   م      ‬
‫) ‪(1‬‬
‫د  (۔ ‬
‫  ؟‬ ‫         رو  ‬
‫       ‬ ‫    ذ َر ِ َ اﷲُ َﻋﻨْ ُ ا  وا    روا  ‬ ‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ  ‬
‫   اﷲ   ك ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫‪ :‬‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ‬
‫   ‬ ‫   اور‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫   دن اس   ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ا  ‬
‫       روك ‬ ‫  ت   اﷲ   ك  ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ن   ُ ر ا  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫  ۔ ‬ ‫    ں     وہ ا       ا ‬
‫ن    د   ‬
‫ت   ّ ِ ُ  ا    ا رى   َر ِ َ اﷲُﻋَﻨْ ُﻤﺎ ‬
‫ِ‬ ‫ت   ّ ِ ُ      ﻋﺒﺪاﷲ  اور  ‬ ‫ِ‬
‫ ‬
‫ن‬ ‫      رِ   ك   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ      ‪   :‬ن    ‬ ‫ روا‬
‫  ں  دى ‬ ‫ ا     د     ے   ں  اُس     ت   ل     ر    اور  ا‬

‫‪ ……1‬اﻟﱰ ﻏﻴﺐ واﻟﱰ ﻫﻴﺐ ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻻدب ‪ ،‬اﻟﱰ ﻴﺐ ﻣﻦ اﻟﻐ ﺒﺔ ‪...‬اﱁ‪، ۳۳۴/۳،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪۴۳۷۱ :‬۔‬

‫‪ ……2‬اﺑﻮ داؤد‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻدب ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﻦ رد ﻋﻦ ﻣﺴﻠﻢ   ﺒﺔ ‪،۳۵۴ /۴، ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۴۸۸۳:‬۔‬
‫‪103‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪104‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫  ر ‬ ‫ر   ں   اﷲ  ك ا  ا    ر ا  ے   ں وہ ا   د   ‬

‫  ں  دى   ر   ں ‬ ‫ن    ا     د   ے   ں  ا‬ ‫ن   ‬ ‫اور    ‬
‫    ں  وہ ‬ ‫اور  اس     ت   ل     ر      اﷲ   ك  اس    ا     د ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ۔ ‬ ‫  ر ‬ ‫ا   د   ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫  ‬ ‫ن    ت و ‬ ‫  ح د    ‬ ‫ ! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬

‫ ‬ ‫       اس     ‬ ‫ن   ‬ ‫س ر       زم   ا   ح ‬
‫ ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ت‬
‫ ا ز  ‬ ‫     ‬
‫ د    ‬ ‫ن     ‬ ‫دہ ‬
‫     ‬
‫ى‬ ‫ن (‬ ‫ ‪) :‬‬ ‫ن ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ     ِن  ‬ ‫َﺻ‬ ‫رے  آ‬
‫) ‪(2‬‬
‫   اس    ى  ڑ     ح  ۔ ‬ ‫ڑ  ز‬
‫  ك     ح ‬ ‫ت   ّ ِ ُ   ّ    ا ّءوف   َ َ وى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ اس  ‬
‫ِ‬
‫  ح ‬ ‫ ‬ ‫ ا     م ‬ ‫‪    :‬ن  ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫م  ا    ‬ ‫ ‪ :‬‬ ‫ ‬ ‫ﺣﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬
‫َر َ‬ ‫  م  ۔   ّ  ا  ِ‬ ‫ ‬ ‫ز‬
‫) ‪(3‬‬
‫    ۔ ‬ ‫  ح ز‬ ‫   ا      ر  ‬ ‫  ت ‬ ‫ت و ‬

‫‪ ……1‬اﺑﻮ داؤد‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻدب ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﻦ رد ﻋﻦ ﻣﺴﻠﻢ   ﺒﺔ ‪،۳۵۵ /۴، ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۴۸۸۴:‬۔‬
‫‪ ……2‬اﺑﻮ داؤد‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﳉﻨﺎﺋﺰ ‪ ،‬ﺑﺎب ﰱ اﳊ ّﻔﺎرﳚﺪ اﻟﻌﻈﻢ۔۔اﱁ‪،۲۸۴/۳،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۳۲۰۷:‬۔‬
‫‪ ……3‬ﻓﻴﺾ اﻟﻘﺪﻳﺮ‪،‬ﺣﺮف اﻟ ﺎف‪،۷۲۰/۴،‬ﲢﺖ  اﳊﺪﻳﺚ‪۶۲۳۲:‬۔‬
‫‪104‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪105‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ن  اور   وں  ‬ ‫ ‬ ‫ !آ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬

‫ ‬ ‫ اور  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ د‬ ‫ں    اذ‬ ‫  ت  ہ  ‬ ‫ ‬ ‫   ‪  ،‬‬ ‫ ‬
‫ب  ں ۔ ‬ ‫   ‬ ‫     ان   ا ام ‬
‫ن اور  وں     ا م‬
‫   ‬ ‫ادب)‬ ‫ ‬ ‫اس  ‬ ‫ ‬ ‫ او ”ا   “  ‬ ‫)‪  ْ َ   (1‬‬
‫ ‬ ‫  ( ‬ ‫  ( ں  ا  )‬ ‫ ‬ ‫  ِّ    ‬ ‫)اور  اس  ‬ ‫ ‬ ‫اد (اور    ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫    و ں ‬ ‫  س ‬ ‫ (  ‬ ‫ )  ‬ ‫ ‬ ‫( ‬ ‫)‬
‫) ‪(1‬‬
‫ہ(  ۔ ‬ ‫ب)  ‬
‫)‪ َ   ْ َ  (2‬اغ  م   و ہ   ر      آگ  ‪،‬اور    آگ ر  ‬
‫ رو  ‬ ‫ت  راہ   وا ں   ‬
‫  ‪ ،‬ں را  ‬ ‫(‬ ‫  ِّ   اَ ِذ َّ )  ‬
‫   ز     م    اغ ر     ۔‬ ‫د  ‪      ،‬ا  ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬ں ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اس   م  را‬ ‫ن ‬ ‫)‪( 3‬‬
‫ا  اُس       ۔” َر ُّدا ر“   ‪ :‬‬ ‫‪ ،‬را    ‬ ‫   ‬ ‫ں   ‬
‫) ‪(2‬‬
‫   را  ‬ ‫ام  ۔ ‬ ‫ اس   ‬ ‫  ٹ  (     را    ‬ ‫ن   ‬ ‫)‬
‫) ‪( 3‬‬
‫ِ‬
‫ارات  او  ‬ ‫ ‬ ‫ و ہ   ۔  ‬ ‫ اس      ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ف  ن  ‬

‫‪  ……1‬وى ر ‪ ٤٨٢-٥٢٥/٩،‬۔‬
‫‪ ……2‬رداﳌﺤﺘﺎر‪۶۱۲/۱ ،‬۔‬
‫‪ ……3‬درﳐﺘﺎر‪۱۸۳/۳،‬۔‬
‫‪105‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪106‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ِ ر)   ڑ  ڑ( ‬ ‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ زا‬ ‫د‬

‫‪،‬ا   ش    ‪ ، ،‬ا ‪ ،‬وت اور ذ واذ ر  ‬ ‫  ش  د‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ھ   ۔  ‬ ‫ام ‪،‬دور     ‬
‫و ہ   ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ !  آج     ن       ں  ا ام  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‪ ،‬‬ ‫   ذ  ‬ ‫ ‬ ‫ ا ت   ‬ ‫   و  ‬ ‫ ‬
‫  اٰن و ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫  وں   ‬ ‫ا ت  رت   ا ت  اُ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا ت    ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫     د      ‪    ،‬آ‬
‫ ‬ ‫ ‬
‫ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ‬ ‫ ‬ ‫  ل ر‬ ‫    ‬ ‫ا ِ‬
‫ام ‬
‫ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ‬ ‫ آ  ‬ ‫  ت و ا ا  م  ‬ ‫ن   ‬ ‫ ‬
‫ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ‬ ‫ د  ‬ ‫ ‬ ‫ن   ‬ ‫ا  ا ال و ا ل     ‬
‫ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ‬ ‫  ر  ‬ ‫ب  ‬
‫ے ا  ‬
‫ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ‬ ‫ د  ‬ ‫ ‬ ‫ و  م     ‬ ‫   ‬ ‫ر  و ‬
‫ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ‬ ‫ ‬ ‫ د‬ ‫   ‬ ‫دو وں     ا ا  م‬
‫ ‬ ‫ں    ا ام  ‬ ‫ ‬ ‫ ر  ‬ ‫   ا   ں    ‬ ‫اﷲ   ك    ‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ل دل   ‬ ‫ ا‬ ‫ ۔ آ  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫‪  ……1‬ارات او     ت‪ ،‬ص ‪٤٢-٤٠‬۔‬
‫‪106‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪107‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ں ‬ ‫‘‘۔  اس  ‬ ‫  ش    اور   ش  ر‬ ‫ ‬ ‫ن     ‬ ‫ ’’  ‬

‫ اس ‬ ‫  ں    ‪  ،‬آ‬ ‫   ‬ ‫      ار      و  ڈ وں  ‬ ‫ا ام  ‬
‫ ‬ ‫ ۔ ‬ ‫ ‬ ‫   ا  روا    ‬
‫ ‬ ‫  ا ‬ ‫   ‬ ‫ن   ‬
‫ن     ن   دل    ‬
‫ش‬ ‫  ‪   :‬‬ ‫رِ  ا ر   َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ ‬
‫   اﷲ ك  َﺗ ْﻤﺠ ِ  ‬
‫ﻴﺪ‬ ‫اﷲ   ك اس     ا     ا ‬
‫ اس     س ‬ ‫ ‪  ،‬وہ   ن  ا  ‬
‫   ‬ ‫ ) ن(‬ ‫(  و‬ ‫)‬
‫ ؟      وہ     ں ‬ ‫       ؟وہ   ن         ن ‬ ‫آ  ‬
‫  ى و  ‬ ‫  ا   ‬ ‫      ں  ن   دل   دا     ‪ ،‬آج ‬
‫ ” ﻧ َ ِﻜ َ ﻳﻦ  “)     ا ت ‬
‫دور وں    ‪       ،‬ى     ؤں    ‪    ،‬‬
‫م  ر ں    ‪  َ َ       ،‬‬
‫ں (   اب       ت      ‬ ‫وا‬
‫  وں   ‪  ،‬اور      ‬ ‫ رب     ر   ى  ‬ ‫    ؤں   ‪     ،‬ے ّ‬
‫) ‪(1‬‬
‫    ا  ن د ؤں  ۔ ‬
‫رے  رے  ا    ! ا ام             ت ‬
‫ ‬ ‫ ر  ’’ا ام  ‘‘اور  ب ’’‬ ‫  ‬ ‫         ا‬
‫ ۔  د      اﷲ   ك      ا ت      ‬ ‫ ‬ ‫ د ‘‘     ور  ‬
‫ اور  ا   ے     وغ  د        ‬ ‫ ا ام    ‬ ‫ ‬
‫ﻣ ْ َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫  ۔ ِﻣ ْ ﺑ ِ َﺠﺎہ ِاﻟﻨ ِ ْاﻻَ ِ‬

‫‪ ……1‬ﻣﻮﺳﻮﻋﺔ اﻻﻣﺎم اﺑﻦ اﰉ اﻟﺪﻧﻴﺎ‪،‬ﮐﺘﺎب ﻗﻀﺎء اﳊﻮاﺋﺞ ‪،۲۱۴/۴،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۱۵ :‬۔‬
‫‪107‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪108‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫)‪(5‬اﺣﺘﺮام اذان‬
‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب ا ْﻟ ٰﻌ َﻠﻤ ِ ْ َواﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِ اﻟ ُْﻤ ْﺮ َﺳﻠ ِ ْ‬
‫اَﻣﺎ َ ْﻌ ُﺪ َﻓﺎَﻋُ ْﻮذُ ﺑِﺎﷲِ ِﻣ َﻦ اﻟﺸ ْﻴ ٰﻄ ِﻦ اﻟﺮ ِﺟ ْﻴﻢ ِ ْﺴ ِﻢ اﷲِ اﻟﺮ ْﺣ ٰﻤ ِﻦ اﻟﺮﺣ ِْﻴﻢ‬
‫اَﻟﺼﻠ ٰﻮ ُة َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ َﻠ ْﻴ َ َﻳﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َواَ ْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ َﺣ ِ ْﻴ َﺐ اﷲ‬
‫َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َواَ ْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ ﻧ ُ ْﻮ َر اﷲ‬ ‫اَﻟﺼﻠ ٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ َﻠ ْﻴ َ ﻳَﺎ ﻧ َ ِ اﷲ‬
‫اﻻ ْﻋﺘ ِ َﺎف‬
‫ﻧ َ َﻮ ْﻳ ُﺖ ُﺳﻨ َﺖ ْ ِ‬
‫  ں   د  آ    ا ف ‬ ‫ دا ِ  ‬ ‫ ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ر    ا ف    اب    ر    ۔   د ‬ ‫   ‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫‪،‬آب  زم  زم    دم     ا      ‬
‫ِ‬ ‫ ‪   ،   ،‬و ا ر‬ ‫   ا ر  ‬ ‫ر ! ‬
‫  ں   ‬ ‫ ً  ان  ‬ ‫   ‬ ‫۔ا  ا ف  ‬ ‫ ا زت  ‬ ‫   ‬ ‫اور  ‬
‫  ف ‬ ‫    ورى     ا ف   ‬ ‫   ۔  ں    ت   ‬ ‫ا زت ‬
‫   ‬ ‫۔ ‬ ‫   ‬ ‫‪   ،‬اب    ‬ ‫     ‬ ‫ و ہ    ‬ ‫  ‬ ‫ ‪،‬‬
‫ ‪    ،‬د  ‬ ‫ ‬ ‫   ا ف    ‬ ‫ ‬ ‫ ‪      ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪’’:‬ا  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫               (۔‘‘ ‬ ‫  ے )  اب ‬ ‫ذ ِ ْ ُ اﷲ   ے     ‬
‫ُدرودِ  ك   ‬
‫    ذن    اذان ‬ ‫ن    ‪:‬‬ ‫ آ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ     ِن  ‬ ‫ ‬
‫       ‬ ‫ ‬ ‫     ا   ح   )  اذان    اب دو(       درودِ   ك ‬

‫(ص‪٢٣٦‬۔‬ ‫ن)‬ ‫‪ِ  ……1‬ن ر‬

‫‪108‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪109‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ا    درودِ   ك     اﷲ   ك  اس    ‪10‬ر   زل     ‪   ،‬اﷲ‬

‫ك    ے   و     ا ل  و‪ ،‬و      ا       م   اور وہاﷲ ‬
‫ ا      وہ ‬ ‫ك     وں     ا     ے     ِن   ن    اور ‬
‫    ال   ے  اس    ‬ ‫ و‬ ‫  ے ‬ ‫ك‬ ‫ہ       ں‪   ،‬ا    اﷲ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ور    ( ۔‬ ‫  )  ا   ى ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ى ‬
‫   ‬ ‫‪  ،‬اذاں‪   ،‬ز‪   ،‬دت  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ذ     ور       ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫‪ :‬ﻧ ِّﻴ ُﺔ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣ ِﻦ َﺧ ْ ٌ ﻣ ْﻦ َﻋ َﻤﻠ ِ ٖ ۔    ‬ ‫ﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬
‫  َﺻ ا ُ‬ ‫ِن  ‬
‫) ‪(3‬‬
‫       ۔   ‬ ‫ اس   ‬ ‫ن   ‬
‫ ز دہ ا   اب   ز دہ ۔ ‬ ‫ ا  ‬ ‫‪ 1‬ا    ‪:‬‬
‫ ‬ ‫ اور   اب  ‬ ‫ !  اﷲ   ك    رِ  ‬ ‫ !  آ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ن       ا  ا  ‬
‫ن     ‬
‫   ‬ ‫     ‬ ‫      ب   ن       ن   ں   ?…‬ ‫?…‬

‫‪ ……1‬ﻧﺴﺎﺋﻰ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻵذان ‪،‬ﺑﺎب اﻟﺼﻼة ﻋ  اﻟﻨﱮ۔۔۔اﱁ‪ ،‬ص‪ ،۱۱۷‬ﺣﺪﻳﺚ‪۶۷۹:‬۔‬
‫‪ ……2‬و   ) (‪ ،‬ص‪٢١١‬۔‬
‫‪ ……3‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪،۱۸۵/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۹۴۲:‬۔‬
‫‪109‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪110‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ِ ْ ِ  د         ِ   ں        دو  زا   ں   ?… َ َور   ِ َ  ‬

‫َك   دو ے        دہ  وں  ?… َد َّ  و ہ      وں  ? …‬
‫ اور ُا     ں   ?…’’ َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ ا ْﻟ َﺤ ِ ْﻴ ِﺐ‘‘’’اُذْ ُ ُ وا اﻟﻠـ ‘‘’’ ‬ ‫ر ‪ِ،‬‬
‫ﺗُﻮﺑ ُ ْﻮا ا ِ َ اﻟﻠـ ‘‘و ہ       اب    اور   ا    وا ں    دل        ‬
‫ آواز    اب  دوں    ?…   ن       د  آ   ھ     م  و   ُ َ َ  اور ‬
‫  وں  ۔‬ ‫ا ِ ْ ادى ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫َ َ ڑ   اذان    اب آ‬
‫ ‬ ‫َر ِ َاﷲُﻋَﻨْ    ‬
‫روق  ا‬
‫  ت  ِّ ُ     ِ‬ ‫وى      ا ا‬
‫  ر   ت   ّ ِ ُ      ا  و ص َر ِ َ اﷲُ َﻋﻨْ     ن      ت     ‬
‫       روا    ‬ ‫و   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ     ن     اق       ان    ‬
‫َر ِ َ‬ ‫  ت   ّ ِ ُ      ا  و ص   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ     ت   ّ ِ ُ  ‬ ‫‪ ،‬‬
‫ں     ‬ ‫   ‪ 300‬ار دے   روا   ‪ ،‬وہ  ان   اور    ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫اﷲُ َﻋ ْﻨ‬

‫  ن  اور ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ‬ ‫   آ ۔   ت   ّ ِ ُ  ‬ ‫  ‪    ،‬ل  ر ‬

‫‪  ،‬رج  وب ‬ ‫ وا  آر      را     زِ     ا  و  ‬ ‫ ‬
‫     ‬ ‫ اور  ز ‬ ‫   دا ِ  ہ   ‬ ‫  ۔ آپ    ں اور  ِل ‬
‫  ڑ     ‬ ‫اَذان  د   وع   ‪      ،‬آپ     ‪’’  :‬اَﷲُ َ ْﻛ َ ُ اَﷲُ َ ْﻛ َ ُ‘‘    ا‬
‫ آپ    ‬ ‫  ن  ۔ ‬ ‫!          اﷲ   ك     ب  ‬ ‫آواز  آ ‪  :‬اے  ‬

‫‪110‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪111‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  َﺻ اﷲُﻋَﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫ دو رہ  آواز  آ ‪    :‬و  ‬ ‫‪’’  :‬ا َْﺷ َﻬ ُﺪاَن ُﻣ َﺤﻤ ًﺪا ر ُﺳ ْﻮ ُل اﷲِ‘‘     ڑ  ‬
‫   اور  ا    ‬ ‫  َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم  دے  ‬ ‫َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ         رت   ت   ّ ِ ُ  ‬
‫     )    آ ى  ر ل   (۔  آپ     ‪ َ ’’  :‬ﻋَ َ‬ ‫ا    ‬
‫ف      اور اس    ى  ۔‬ ‫ ‬ ‫اﻟﺼ َﻼة ِ‘‘   آواز آ ‪  :‬رك   ا     ز   ‬
‫ آپ    ‪ َ ’’ :‬ﻋَ َ ا ْﻟﻔ ََﻼحِ‘‘   آواز آ ‪    :‬ا   ن   وہ وا   ب ‬
‫ﷲ َ ْﻛ َ ُ َﻻ اِﻟ ٰ َ اِﻻ ا ُ‬
‫ﷲ‘‘    آواز  آ  ‪:‬‬ ‫ﷲ َ ْﻛ َ ُ اَ ُ‬
‫۔  آ      آپ     ‪’’  :‬اَ ُ‬
‫   آگ ‬ ‫       ‬ ‫ اور اﷲ ‬ ‫!     ا ِ ص    م  زل   ‬ ‫اے ‬
‫ں ‬ ‫ اور  آپ    ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ‬ ‫  ت  ِّ ُ  ‬ ‫ام   دى۔  اذان    ‬
‫ اﷲ    ‬ ‫؟     ‬ ‫    ‬ ‫  ‪   :‬ن   ؟    اﷲ   ك      ر   ے‪  ،‬‬
‫     ‬ ‫   اب  ا   ہ    د ؤ۔ راوى  ‬ ‫ہ   ہ۔   رى آواز      ‬
‫    ‪ ،‬‬ ‫   اور اس     ا  ‬ ‫          ح ‬ ‫  ڑ   ‬ ‫ا‬
‫    ر   ۔ ‬ ‫اس     اور داڑ         ‪ ،‬اس   اون    س ز‬
‫اس    آ     م   ‪’’  :‬اَﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴﻜُ ْﻢ َو َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َوﺑَ َﺮ َﺎﺗُ ُ‘‘   ں     ا  ‬
‫ب‬
‫ن‬
‫‪  ،‬آپ    ‬ ‫د ‪َ ’’  :‬و َﻋﻠ َْﻴﻜ ُ ُﻢ اﻟﺴ َﻼ ُم َو َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َوﺑَ َﺮ َﺎﺗُ ُ‘‘اﷲ  ر  آپ    ر  ‬
‫  ہ  ے   ت ‬ ‫  ں۔  اﷲ   ك ‬ ‫   ‬ ‫ زر‬ ‫  ‪ :‬‬ ‫؟  وہ  ‬
‫ا    اور آ ں    ا  ‬ ‫ اس   ڑ    ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َﻤﺎ اﻟﺴ َﻼم    ‬ ‫   ‬ ‫ِّ ُ‬
‫ ‬ ‫ ا  ا ٔ‬ ‫   د     ‪  ،‬آپ   گ  ‬ ‫  ے  ز ہ ر‬ ‫دو رہ   ول  ‬
‫  ا   م ‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ‬ ‫روق  ا‬
‫ت  ّ ِ ُ     ِ‬

‫‪111‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪112‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ا  ‬ ‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ      وا   ت  ّ ِ ُ  ‬ ‫ض  ۔ ‬
‫روق ‬
‫         د  اور  ا ں   ت   ّ ِ ُ   ِ‬ ‫و ص   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ    ‬
‫روق  ا َر ِ َاﷲُﻋَﻨْ    ‬‫ا   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ     ف   ۔   اب     ت   ّ ِ ُ   ِ‬
‫ و ا ر ‬ ‫ ‬ ‫     د    وہ ا  ‬ ‫ص   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ‬ ‫   ا  و‬ ‫ت  ّ ِ ُ  ‬
‫  ا   م ‬ ‫ دو رہ      ا‬ ‫ اور  ا  وہ  ‬ ‫   اس   ڑ    ‬ ‫ٔ   ام    ‬
‫ و  ا ر ‬ ‫  ر  ار  ‬ ‫ص  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ‬ ‫   ا  و‬ ‫  ت  ّ ِ ُ  ‬ ‫۔ ‬
‫ اذان  د  ر    ‬ ‫ دن   ‬ ‫ اور ‬ ‫     اُس   ڑ    ‬ ‫   ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ دو ا  اب آ ۔ ‬ ‫ آواز   اور     ‬ ‫ا   ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ د  ‬ ‫ ﻋَﻠَ ْﻴ ِاﻟﺴ َﻼم‬ ‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫!  آپ   ! ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   آپ   َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم دو رہ ‬ ‫ اور ‬ ‫   ز ہ  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ان    ‬
‫اﷲ‬
‫   ‬ ‫ وہ   ں     ت  ر   ۔   ُﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ!  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اس  د    ‬
‫ن ‬ ‫       ان   ز ِن   ‬ ‫ت   ‬ ‫ں   ا  ا رات و ‬ ‫ا  ‬
‫  َر ِ َ‬ ‫روق ا‬
‫  ِ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫ ‬ ‫   وہ     ر   ۔ ا ِس وا    ا  ا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  َﻋ َﻠ ْﻴ ِاﻟﺴ َﻼم‬ ‫ ‬ ‫     آپ     ت  ‬ ‫م ‬ ‫    ن   ‬ ‫اﷲُ َﻋ ْﻨ‬

‫   ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫د  رگ    اذان  د‬ ‫  م    ۔             ڑ    ‬

‫ اذان ‬ ‫م   ۔ اس وا    ا  ا  ‬ ‫ ر    ان    م   ‬ ‫ ‬ ‫   دور ‬

‫‪ ……1‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻐﺪاد‪،‬ﻣﻦ اﲰ  ﻋﺒﺪاﻟﺮﲪﻦ‪،۲۵۵/۱۰،‬ﻣﻠﺘﻘﻄﺎ ً۔‬

‫‪112‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪113‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ اذان    ت   و  و  ‬ ‫ ‬ ‫د  رگ ‬ ‫  اب د     ‪  ،‬ڑ   ‬

‫ ‬ ‫ اس ا‬ ‫ ان  رگ   ‬ ‫ ‬ ‫اب   د  ر ۔      ت    ر ‬
‫       ا ں   ا  ا ر   اذان    اب د ۔   اس   اذان   ‬ ‫ ‬
‫ !‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ۔ اذان   ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫   ‬ ‫ا‬
‫اذان   ‬
‫   ا ن    اذان ‬ ‫ ا ر‬ ‫ى  )‪  (Dictionary‬‬ ‫ ڈ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ص ا ظ  ذر ا ِ ن ‬ ‫   او ِ‬
‫ت  ز   ‬ ‫ ‬ ‫۔ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ۔   ‬ ‫ اذان ‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫! اذان   د  ا م   ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫   ذر   ۔   ا س! آج  ں ‬ ‫ ر   ز     ‬ ‫اذان ا م   ا  ‬
‫  ر   ۔ اذان ‬ ‫ں   د    دورى  ھ ر    اذان   ا ام   ذ    ‬
‫ او  آواز ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ د ‪  ،‬‬ ‫ ڈرا‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ دوران  ‬
‫اور ‬ ‫    اق  اڑا ‪   ،‬ارى     ر    ا ر  ‬ ‫  ‪   ،‬ذن    آواز  اور  ‬
‫   ‬ ‫ و ہ     رے   م   ۔  ا ض  اذان      ‬ ‫ ر‬ ‫م   ج   ‬
‫ں   را   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ر  ‬
‫ِن  رى ‬
‫  ‪َ ’’  :‬و اِذَا ﻧَﺎدَﻳْﺘ ُْﻢ ا ِ َ اﻟﺼﻠٰﻮة ِاﺗ َﺨ ُﺬ ْو َﺎ‬ ‫اﷲ   ك   آن      ار د  ‬

‫‪ ……1‬اﻟﺘﻌﺮﻳﻔﺎت ﻟﻠﺠﺮﺟﺎﱏ‪،‬ص‪۱۶‬۔‬
‫‪113‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪114‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‬ ‫ٔ  ُا ِ ن‪ :‬اور ‬ ‫ُﺰ ُ ًوا وﻟَ ِﻌ ًﺒﺎؕ ذٰﻟ ِ َ ﺑِﺎَﻧ ُ ْﻢ ﻗ َْﻮ ٌم ﻻ َْﻌﻘِﻠ ُْﻮ َن‘‘)پ‪،۶‬اﻟﻤﺎﺋﺪۃ‪) (۵۸:‬‬
‫ ‬ ‫     وہ  ‬ ‫  ۔    اس ‬ ‫ ‬ ‫ اذان  د        اس       اق  اور‬ ‫ز   ‬
‫  گ  (۔‬ ‫ ‬

‫َﺻ اﷲُ‬ ‫رِ دو ‬ ‫ ‬ ‫  اط  ا ن‘‘     ‪ :‬‬ ‫ ’’‬ ‫   ‬ ‫اس  آ‬

‫ ‬ ‫ اور  ‬ ‫    د ى  ‬ ‫ن  ا‬ ‫ اذان    اور ‬ ‫  ُ ٔ ذن   ز    ‬ ‫َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ َو َﺳﻠ َﻢ‬

‫‪ (1) :‬ز    ‬ ‫م ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫۔ اس  آ    ‬ ‫‪ ،‬اس     آ   زل ‬

‫    ۔  )‪(2‬د    ‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬اذان     ت  اس  آ‬ ‫ ‬ ‫ اذان  ‬ ‫   ‬
‫   اﷲ  ك   اذان    اق اڑا  وا ں      ار ‬ ‫      اق اڑا      ‬
‫          اق اڑا     ۔ ‬ ‫‪  ،    ،‬ز‪ ،‬روزہ و‬ ‫۔ ا      ‪ ،‬‬ ‫د‬
‫ ‬ ‫     ا َﺳﻔِﻴ ﺎﻧ  اور  ‬ ‫ و    ‬ ‫)‪(3‬د   وں     اق  اڑا  وا  ا‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ۔   ‬ ‫ت ‬
‫ رد   ۔  ا س ‬ ‫   د   وں     اق  اڑا  وا ں      ‬ ‫اس  آ‬
‫ وا ں    آ  ‬ ‫ن ‬ ‫ و   م  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫    م   دى  اور  ‬
‫‪   ،‬ر ‪  ،‬دوزخ‪  ،‬اس     اب‪ ،‬‬ ‫‪ ،‬‬
‫ر   ۔   ز‪  ،‬روزہ‪  ،   ،‬ز ۃ‪  ،‬‬
‫‪   ،‬ر ‪ ،‬‬ ‫‪ ،‬داڑ ‪  ،‬‬ ‫آ  آ ت‪  ،‬ا د ِ  َ ى‪  ،‬د   ں‪  ،‬د   َ ‪ ،‬‬
‫       ‬ ‫ ‬ ‫د ار  آد ‪  ،‬د   س‪  ،‬د   ‪   ،‬س  ت  ا ض  وہ  ‬
‫  ا  ڈرا ں‪   ،‬م   ل ‬ ‫  م   ں‪  ،‬ڈرا ں‪  ،‬‬ ‫   ‬ ‫   اِس  ز‬

‫ ا ٰ ‪٤٥٦/٥٨،٢:‬۔‬ ‫ۃ‪ ،‬‬ ‫‪  ……1‬اط ا ن‪ ،‬رۃ ا‬

‫‪114‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪115‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں  اور ‬ ‫  اق    ‬ ‫وں‪  ،‬‬ ‫ں‪  ،‬د وى ‬ ‫ل‪ ،‬دو ں    ‬

‫ وا  ا م    اق اڑا  ‬ ‫ن ‬ ‫ اُڑا   ۔ ا س   ‬ ‫    اق ‬
‫ن ‬ ‫  ت  ۔ ‬ ‫ ُ  ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ وا ں    داڑ ‪  ،‬‬ ‫ن ‬ ‫۔ ‬
‫  ا  ‬ ‫ ا‬ ‫   ‬ ‫  ۔   آن  و‬ ‫ ‬ ‫   اذان      ‬ ‫ وا‬
‫) ‪(1‬‬
‫   د   َ ِ     اق اڑا     ۔‬ ‫    ۔  د ر‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   ‬ ‫ن  ں   ‬
‫        ٔ ّذن اذان  ’’ا َْﺷ َﻬ ُﺪ ا َْن ﻻ ۤاِﻟ ٰ َ اِﻻ اﷲُ‘‘ اور ’’ اَ ْﺷ َﻬ ُﺪ اَن‬
‫ُﻣ َﺤﻤ ًﺪا ر ُﺳ ْﻮ ُل اﷲِ‘‘     ا   ا          ’’      ‘‘ ا  رات اس ‬
‫  دم آ گ   وہ اور اس        گ  ر    آگ   ا   ارہ اُڑا اور ‬
‫) ‪(2‬‬
‫وہ  ا  اور اس        گ اور  م      ۔ ‬
‫رے  رے ا   ! د  آپ  ! اذان         وا  ‬
‫    ك  ا م   ا۔            اذان     را  م   م  ج   ڑ    ‬
‫اذان     اب د  اور   ز     رى   ۔ اذان     اب  د           ت   ! ‬
‫‪ 03‬روا     ! ‬
‫   دا‬ ‫) ‪(1‬‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫        ر ہ  ر‬ ‫ہ   َر ِ َ اﷲُ َﻋﻨْ ُ‬ ‫ ا‬ ‫ِ‬
‫ت ‬

‫‪  ……1‬اط ا ن‪ ،‬رۃ ا ۃ‪   ،‬ا ٰ ‪٤٥٧/٥٨،٢:‬۔‬

‫‪ ……2‬ﺧﺎزن ‪ ،‬ﺳﻮرة اﳌﺎﺋﺪہ ‪ ،‬ﲢﺖ اﻻﻳﺔ‪۵۰۷/۱ ،۵۸ :‬۔‬
‫‪115‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪116‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ‬ ‫ وہ  اذان  دے  ‬ ‫    ت   ل   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ    اذان  د   وع   ۔  ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ل   ‬ ‫‪    :‬اس   ذن  ‬ ‫ ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ  ‬ ‫رِ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ۔‬ ‫   دا  ‬ ‫     ‬ ‫ اس   ‬
‫؟‬ ‫  اب   ‬ ‫ ‬ ‫)‪( 2‬‬
‫  ت   ُ ُ َ   روق  ا   َر ِ َ اﷲُ َﻋﻨْ ُ  رِ َوا        ٔ‬ ‫ا  ُا‬
‫  َﺻ ا ُﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   ار د  ‪ِ ّ    :‬ذن اَﷲُ َ ْﻛ َ ُاَﷲُ َ ْﻛ َ ُ    اور     ‬
‫ﷲ    اوروہ   ‬ ‫ﷲ َ ْﻛ َ ُ   ‪ِ    ،‬ذّن ا َْﺷ َﻬ ُﺪ ا َْن ﻵ اِﻟ ٰ َ اِﻻا ُ‬
‫ﷲ َ ْﻛ َ ُ اَ ُ‬
‫   اَ ُ‬
‫ ‬ ‫ اور  وہ  ‬ ‫ﷲ   ‪ِ ّ   ،‬ذن  ا َْﺷ َﻬ ُﺪ اَن ُﻣ َﺤﻤ ًﺪا ر ُﺳ ْﻮ ُل اﷲِ  ‬
‫ا َْﺷ َﻬ ُﺪ ا َْن ﻻ ۤاِﻟ ٰ َ اِﻻ ا ُ‬
‫َﻻ َﺣ ْﻮ َل َو َﻻ‬ ‫ا َْﺷ َﻬ ُﺪ اَن ُﻣ َﺤﻤ ًﺪار ُﺳ ْﻮ ُل اﷲِ  ‪ِ     ،‬ذّن َ َﻋ َ اﻟﺼﻠٰﻮة  ِ  اور  وہ  ‬
‫ا ْﻟ َﻔﻼَحِ  اور  وہ     َﻻ َﺣ ْﻮ َل َو َﻻﻗُﻮ َة اِﻻ ﺑِﺎﷲِ ‪ ،‬‬ ‫ﻗُﻮ َة اِﻻ ﺑِﺎﷲِ ‪ِ     ،‬ذّن َ َﻋ َ‬
‫ﷲ َ ْﻛ َ ُ   اور    ّ ِذن ﻻَ‬ ‫ﷲ َ ْﻛ َ ُاَ ُ‬
‫ اور وہ   اَ ُ‬ ‫ﷲ َ ْﻛ َ ُ ‬
‫ﷲ َ ْﻛ َ ُا ُ‬
‫  ّ ِذن اَ ُ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ﷲ     َ ّ    دا   ۔ ‬ ‫ل َﻻاِﻟ ٰ َ اِﻻا ُ‬‫ﷲ  اور      ِد  ‬ ‫اِﻟ ٰ َ اِﻻا  ُ‬
‫رے  رے ا   !    ذن    را َْﺷ َﻬ ُﺪ اَن ُﻣ َﺤﻤ ًﺪا ر ُﺳ ْﻮ ُلاﷲ‬
‫ اور  دو ى    ‬ ‫ ‬ ‫   درود  ‬ ‫ ‬ ‫   وا‬
‫آ ں    ر    ‬ ‫   دو ں  ا‬ ‫   اس  و   ُ ةُ َﻋ ْﻴ ِ ْ ﺑ ِ َ َﻳﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲِ‬
‫ر ِ‬ ‫ ‬ ‫ہ   ‬ ‫  ‪ :‬اَﻟﻠ ُﻬﻢ َﻣﺘ ْﻌ ِ ْ ﺑِﺎ ﻟﺴ ْﻤ ِﻊ َواﻟ َْﺒ َ ِ ۔  اس   ح  ‬

‫‪ ……1‬ﻧﺴﺎﺋﻰ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻذان‪ ،‬ﺛﻮاب ذﻟﮏ‪،‬ص‪ ،۱۱۷‬ﺣﺪﻳﺚ‪۶۷۱ :‬۔‬
‫……ﻣﺴﻠﻢ ‪ ،‬ﮐﺘﺎ ب اﻟﺼﻠﻮة ‪ ،‬ﺑﺎب اﺳﺘﺠﺎب اﻟﻘﻮل ﻣﺜﻞ ﻗﻮل اﳌﻮذن ۔۔۔اﱁ‪ ،‬ص ‪،۱۶۳‬ﺣﺪﻳﺚ‪۸۵۰:‬۔‬
‫‪  2‬‬

‫‪116‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪117‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ۔ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ا ر َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ ُ ا‬
‫)‪ (3‬دوں     د   اب‬
‫   ‬ ‫    ار َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ا   ر ‪  :‬اے   َر !  ‬
‫         اﷲ ر   رے ‬ ‫          ح وہ ‬ ‫ل  اذان وا ِ‬
‫   ‬ ‫ ا     ں      اور  ا   ار   َد َر ت   ُ  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫ ‪،‬‬ ‫  ۔  ا           ض  ‪َ     :‬ر ں ‬ ‫اورا   ار ہ ‬
‫) ‪(2‬‬
‫  ُد  ۔ ‬ ‫‪  :‬دوں ‬ ‫؟‬ ‫ ‬ ‫دوں ‬
‫  ! اﷲ  ك   ر     ن! اس    رے   ‬ ‫رے   رے ا‬
‫  ر  آ ن   د   ۔    ا س  ! ‬ ‫ں   ‪  ،‬ا  در ت   ا  اور   ہ   ا  ‬
‫  رك    ‬ ‫  دہ  ‬ ‫    ر  ر   ۔  ‬ ‫ں     و د     ‬ ‫ا ِ  آ‬
‫‪:‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫   اس   ‬ ‫  ن ‬
‫اب اذان و ا‬
‫ﷲ َ ْﻛ َ ُ‘‘  دو  ت  ‪ ،‬اس  ح  رى اذان    ‪   15‬‬
‫ت‬ ‫ﷲ َ ْﻛ َ ُ اَ ُ‬
‫’’اَ ُ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ا  اذان     اب  دے     ٔذن  ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ۔  ا  ‬
‫  ۔ ‪  15‬ار در ت   ‬ ‫   اس   ‪    15‬ں ‬ ‫   دو ا  ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫   اور  ا   ں           ُد   ۔ ‬ ‫ اور  ‪   15‬ار   ہ   ف  ‬
‫   اذان    دو    اَ ّﻟﺼﻠ ٰﻮةُ َﺧ ْ ٌﻣ َﻦ اﻟ ّﻨﻮم       ں      اذان      ‬
‫‪17‬‬

‫‪ ……1‬اﻟﺮداﳌﺤﺘﺎرﻣﻊ اﻟﺪراﳌﺨﺘﺎر‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻠ ٰﻮة‪،‬ﻣﻄﻠﺐ ﰱ ﮐﺮا ﻴﺔ ﺗﮑﺮاراﳉﻤﺎﻋﺔ ﰱ اﳌﺴﺠﺪ‪۸۴/۲ ،‬۔‬

‫‪ ……2‬ﺗﺎرﻳﺦ دﻣﺸﻖ ﻻﺑﻦ ﻋﺴﺎﮐﺮ‪۷۵/۵۵،‬۔‬
‫‪117‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪118‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ں‪   17  ،‬ار ‬ ‫ ‪  17‬‬ ‫ اور  اس   ح      اذان     اب  ‬ ‫ت ‬

‫ ‬ ‫  ں       ُد ۔  ا‬ ‫     اور  ا‬ ‫ں   ‬ ‫در ت    اور  ‪   17‬ار ‬
‫  ‬ ‫     ‪   17‬ت  ‬ ‫اﻟﺼﻠ ٰﻮة‬
‫ دو     َﻗ ْﺪ َﻗﺎ َﻣﺖِ ّ‬
‫  ‪   ،‬ں  ا‬
‫   ا    ‬ ‫    اب     اب        اذان     اب     ا۔  ا‬ ‫ا‬
‫ں   ‬ ‫ں  ا‬ ‫ں   زوں    اذا ں  اور  ‬ ‫ روزا  ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫   ‬ ‫  ں ‬ ‫  وڑ  ‪  62‬‬ ‫ روزا  ا‬ ‫   ا‬ ‫ب ‬ ‫   ‬ ‫اب  د‬
‫ ‪  62‬ار  ہ  ف  ں   ‬ ‫ ‪  62‬ار در ت    ں    اور ا  ‬ ‫‪،‬ا  ‬
‫  ‪  24   3 ،‬ار در ت ‬ ‫  ں ‬ ‫اور ا   ں    ُد    ‪  3‬وڑ  ‪ 24‬‬
‫‪ 24‬ار  ہ  ف  ں  ۔‬‫  ں   اور ‪     3‬‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  !  اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ !  ‬
‫ن  ر ل    ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫‪  ،‬ا  ا   ‪   ،‬ت      ا   ل    ‬ ‫    ‪   ،‬‬ ‫د ِ‬
‫ت  ا‬
‫ ‬
‫ے‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎﺗُ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ  ا   ُ ُ  و ر ‪  ،‬ں ‬ ‫ا س   ر   درى  ر ى  ‬
‫  ب  ب  ں ‬ ‫  ا وں   ذر  ‬ ‫      ر ‬ ‫ت اور   و ‬
‫ اور ‬ ‫ دور     ں  ‬ ‫  ۔  آپ    اس    ‬ ‫    چ  ا  ‬
‫ ‬ ‫  م  ’’‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ و  ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬
‫ں       دہ  ‪ 72‬‬ ‫ ‬ ‫  ۔  ا‬ ‫   ‬ ‫ا ت‘‘   رت   ا ت    ‬
‫  ‪ :‬‬ ‫ ا م   ‪   4‬‬ ‫   ‬ ‫ ا ت   ر‬

‫‪118‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪119‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫‪  ،‬ر ‬ ‫‪ ،‬ا‬ ‫  ت‪ ،‬ا  ر ‪  ،‬ن   ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ت ‬ ‫ آج آپ ‬

‫    اب د   ؟)ا          ‬ ‫ اذان  وا‬ ‫ف ‬ ‫  و ہ   م  م   ج  ‬
‫    رى ر     (‬ ‫  ‬ ‫ر   ں  اور اذان  وع ‬
‫   ا  ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ا م   !  ا  وا    اس  ‬ ‫ُﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ!     را  ‬
‫ ‬ ‫    ! دن     ‬ ‫   ۔ ‬ ‫‪   24‬ں ‬
‫   روزا   ‪ 3‬وڑ   ‬ ‫ل ‬
‫  ں   اور   رے    ‬ ‫  رى  ز ن    ‬ ‫ں  ى  ‬ ‫  ل  اور  ‬ ‫ ‬
‫ ا  آ ت    ى ‬ ‫ ‬ ‫    ‪ ،‬ا     ف  ا ‬ ‫   ا‬ ‫ا ل   ‬
‫   روزا  ‪ 3‬وڑ ‬ ‫  وع  د     ف  اس  ا  ‬ ‫ ا م   ‬ ‫ اس  ‬ ‫ ‬
‫   ‪   97‬وڑ  ‪  20‬‬ ‫  ۔   ں  ا  ‬ ‫ب ‬ ‫ ‬ ‫  ں ‬ ‫‪  24‬‬
‫  ں  ۔ اور  ض ‬ ‫ ‬ ‫اور ا   ل   ‪ 11‬ارب ‪  66‬وڑ ‪    40‬ں ‬
‫  ل   وا     اس ‬ ‫   ‬ ‫ ‪ 30‬ل        د ت  ا‬ ‫ ‬ ‫ ا‬
‫   اور  او    ‪ 60‬ل    ز ہ  ر       ف  اس ‬ ‫  ا ‬ ‫ ا م    ‬
‫ اس     ٔ  ا ل    ‪   3‬ب  ‪  49‬ارب  ‪   92‬وڑ ‬ ‫   ذر‬ ‫ ا م    ‬ ‫ا  ‬
‫ ر  اس    ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ اس  ‬ ‫  ۔  اور    اس    ز دہ  ‬ ‫   ‬ ‫ں    ا‬
‫    رت    ‬ ‫ ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫اب  اور  ز دہ   ۔  اور       ف  ا‬
‫   اس    ں ‬ ‫ ا ت   ‬ ‫ ‪ 72‬‬ ‫ ‬ ‫ وا   ں  ۔    ا‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ل    وا  ‬ ‫   ‬ ‫م  ا    د ت  ا‬ ‫! ‬ ‫    ر ‬
‫      ر  و    ا   ا   ۔    آ !  د ت ‬ ‫ل ‬ ‫   ا  ‬ ‫ا ت   ‬

‫‪119‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪120‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫! اور ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫   ا  ز‬ ‫!   ا ت   ‬ ‫  ل   آ‬ ‫   ‬ ‫ا‬

‫!  ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ!  آپ    د  و  آ ت  دو ں   ر ‬ ‫ن ‬ ‫اہ    ‬ ‫ں   ‬
‫ ‬ ‫    ں۔ ‬ ‫   ‬ ‫ب   ت آپ   ‬
‫  ۔ آ ! ا  ‬
‫   ‪  8‬ت‬ ‫’’ ِ‬
‫اب اذان‘‘   ‪  8‬وف   ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  اب   ‬ ‫     اور   ‪،‬‬ ‫)‪(1‬اذان    اب ‬
‫     اذان    ‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫۔  ) ‪(2)  (1‬‬ ‫  اب   ت  اذان    د ا‬ ‫‪،‬‬
‫ وا  ‬ ‫   وا ‪  ،‬ز  زہ ‬ ‫ و  س وا   رت  ‪ ،‬‬ ‫ب    ں ا  ‬
‫ ‬ ‫   ا   ح  ‬ ‫اب  ‬ ‫ل      اس  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫اور   ع    ‬
‫) ‪( 2‬‬
‫  ۔ ‬ ‫  اب  ‬ ‫   ‬ ‫ وا‬ ‫ اور  ‬ ‫ وا ‪    ،‬‬ ‫وا ‪  ،‬‬
‫   اور  اب ‬ ‫ ر      اَذان   آواز  آ    ا  د   ا   ‬ ‫)‪(3‬را  ‬
‫    وت   اذان   آواز آ     وت روك دے ‬ ‫دے۔ )‪ (4)(3‬آن ‬
‫    اس       ‬ ‫اذا‬ ‫اور اذان    ر     اور  اب دے۔ )‪(5)  (4‬ا‬
‫    اب    اذان ‬ ‫  ۔  ا‬ ‫    اب  د  ‬ ‫اب   ۔  ) ‪(6)  (5‬ا‬
‫ﻠﻮةُ    اب ‬
‫    َﻗ ْﺪ ﻗَﺎ َﻣﺖِ اﻟﺼ ٰ‬ ‫ح ۔ ا   ق     ا‬
‫    اب     ‬

‫‪  ……1‬اٰۃا ‪٣٨٥/١ ،‬۔‬
‫‪ ……2‬در ﳐﺘﺎر‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻠﻮة‪ ،‬ﺑﺎب اﻻذان‪۸۱/۲ ،‬۔‬
‫……اﻟﻔﺘﺎوی اﳍﻨﺪﻳﺔ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻠﻮة‪ ،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺜﺎﱏ‪ ،‬اﻟﻔﺼﻞ اﻟﺜﺎﱏ ‪۵۷/۱،‬۔‬
‫‪  3‬‬

‫‪ ……4‬اﻟﻔﺘﺎوی اﳍﻨﺪﻳﺔ ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻼة ‪ ،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺜﺎﱏ ‪۵۷/۱ ،‬۔‬
‫‪ ……5‬درﳐﺘﺎرﻣﻊ رداﳌﺤﺘﺎر‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻼةﻣﻄﻠﺐ ﰱ ﮐﺮاﻫﻴﺔ ﺗﮑﺮاراﳉﻤﺎﻋﺔ۔۔اﱁ‪۸۲/۲،‬۔‬
‫‪120‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪121‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‬ ‫   ‬ ‫ اَﻗَﺎ َﻣ َﻬﺎاﷲُ َواَ َدا َﻣ َﻬﺎ َﻣﺎ َدا َﻣﺖِ اﻟﺴ ٰﻤ َﻮاتُ َو ْاﻻَ ُض   ۔  ) ‪  (7)  (1‬‬
‫ ادا  ‬ ‫ل   اب د    ز ن   ‬
‫ں      ۔ ں د  ‬ ‫اذان    اب د  ‬
‫  ۔  ) ‪ (2‬‬ ‫    اب  د  ‬ ‫   ز ن  ‬ ‫۔  ا م    ‬
‫   اس     ج  ‬
‫) ‪(3‬‬
‫    ۔ ‬ ‫)‪(8‬اذان  َ ِ  ا م       ۔     ِ رِ ا  م  ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ا م  )  ا م ‬ ‫!  آپ    ا      اذان  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ى   اور   د  ‬ ‫  زك  ۔  اق ‬ ‫ں(      ۔   ز   ت ‬ ‫ ‬
‫  گ  ز ن    ا  ‬ ‫   و    ‬ ‫   ذ    ‬ ‫ دورى    ز ن    ‬
‫ت   ل  د            اور     ر ں    ا ن  دا ٔہ  ا م    ‬
‫ ۔  آ !    ‬ ‫ ‬ ‫  ۔  اﷲ   ك        ا ن    ‬ ‫رج    ‬
‫    ں ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ آپ   ‬ ‫  ت   ‬ ‫     ‬ ‫اذان   ‬
‫   ‪ 8‬‬ ‫ اذان‘‘   ‪ 8‬وف   ‬ ‫’’‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫)‪  (1‬اذان     اق اڑا  وہ     ۔  )‪(2)  (4‬اذان    ‬
‫      ۔)‪  (3‬اذان ‬ ‫ ز دہ  ا‬ ‫   ‬ ‫   آواز   ز    ا ع  د‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬اﻟﻔﺘﺎوی اﳍﻨﺪﻳﺔ ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻠﻮة‪ ،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺜﺎﱏ‪ ،‬اﻟﻔﺼﻞ اﻟﺜﺎﱏ ‪۵۷/۱،‬۔‬
‫‪  ……2‬وى ر ‪ ٣٠١/٨ ،‬۔‬
‫‪    ……3‬ت  رے   ال  اب‪،‬ص‪٣٥٩‬۔‬
‫‪  ……4‬وى ر ‪١٠٢/٥‬۔‬
‫‪121‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪122‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫۔ ) ‪(4) (1‬‬ ‫   ‬ ‫  ٹ  ‪ :‬ا  ‬ ‫     ‬ ‫ وا    اذان د‬ ‫د‬

‫    ذن     رے    اذان     اق     ر     ‪     :‬ن   وم      ‬
‫  ‬ ‫  وف    آواز  ‬ ‫  ‪:‬‬ ‫  رے  ‬ ‫ ر   ؟    )‪(5‬اذان  ‬ ‫اذان  ‬
‫ ‬
‫رت(‬ ‫ )‬ ‫    ر ‬ ‫ں   آواز  ‪    ،‬م ا ال    ۔   ‬ ‫‪(6):‬ا‬
‫ دو رہ اذان      اس ‬ ‫۔ ) ‪(7)  (2‬ا    اذان   ‪  ،‬دو ا   اق اڑا    ‬
‫       ۔)‪(8) (3‬اذان        ‪    :‬ر   ر   ! ا     ل  د اذان     ‬
‫) ‪(4‬‬
‫   و             ۔ ‬ ‫ ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫اذان    اب د  وا   دہ‬
‫  ‪ :‬ا   ر        ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬ ‫     ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬
‫ وہ           ا    ‬ ‫ د‬ ‫   ‬ ‫     ان  وں       ‬
‫  ذن ‬ ‫   ‬ ‫  ا    اور ا    ا  د‬ ‫ ‬ ‫  ا    آواز   ‬
‫) ‪(5‬‬
‫اذان د      وا      اذان    اب د ۔   ‬
‫   د      ‬ ‫ ‬ ‫ اذان    اب د   ‪     ،‬وہ ‬ ‫ُﺳﺒ ٰﺤﻦ اﷲ!  دہ ‬

‫‪ ……1‬ﻓﺘﺎوی ﻗﺎ  ﺧﺎن‪۴۶۷/۴،‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻣﻨﺢ اﻟﺮوض اﻻزﻫﺮ ﻟﻠﻘﺎری‪،‬ص‪۴۹۵‬۔‬
‫‪ ……3‬ﳎﻤﻊ اﻻ‪‬ﺮ‪۵۰۹/۲‬۔‬
‫‪  ……4‬ﺎﳌﮕﲑی‪۲۶۹/۲‬۔‬
‫‪ ……5‬ﺷﺮح اﺻﻮل اﻋﺘﻘﺎد اﻫﻞ ﺳﻨﺔ‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺸﻔﺎﻋﺔ ﻻﻫﻞ اﻟﮑﺒﺎﺋﺮ‪ ،۹۷۳/۲ ،‬رﻗﻢ‪۲۱۵۳:‬۔‬
‫‪122‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪123‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫     اذان     ت  اد  ا‬ ‫    !   ‬ ‫ى    اذان     اب  د   ‪  ،‬‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫  اب    ‬ ‫   ز ن     رى    ا‬ ‫    ا  ‬ ‫ و  ر‬ ‫ر   ‬
‫! ‬ ‫ل ‬ ‫   ا  ‬ ‫ ا م   ‬ ‫    اب د  وا‬ ‫! اس   اذان و ا‬
‫      اب        ظ ر   ۔  د ر ! ‬ ‫اﷲ  ك       اس   ‬
‫ ‬ ‫ب  د‬
‫  ن       و ں  ا  ‬ ‫    اب د    ‬ ‫ں اذان و ا‬
‫   ۔‬ ‫ ‬ ‫   ‪03‬روا‬ ‫    ن      ۔ اس ‬
‫ل  اﷲ   َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ‬
‫ رﺳﻮ ُ‬ ‫  وى    ‬ ‫ہ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ ا  ‬ ‫)‪ِ (1‬‬
‫ت ‬
‫  ۔ ‬ ‫ اذان   اور اس    اب   دےاس    ا‬ ‫‪   :‬‬ ‫و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   ار د ‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫ وا   روا‬ ‫) ‪ِ (2)(1‬‬
‫ت   ُ   َﺳ ْﻞ     ذ َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ َﻤﺎا‬
‫   ‬ ‫ و   ادى    ‬ ‫   ‬ ‫ر  ا م َﺻ ا ُﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   ار د ‪  :‬‬
‫    ّذن         اور ا ِ     ے۔ ) ‪ (3) (2‬ت  ّ ِ ُ  ا‬
‫ہ َر ِ َ‬
‫س‬
‫  ‪  :‬ا  ا  آدم     ن              د        ا  ‬ ‫اﷲُ َﻋ ْﻨ‬
‫) ‪(3‬‬
‫   اس         وہ اذان   اور  اب   دے۔ ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫ ‪  04‬وا ت   ن  ‬ ‫ ‬ ‫!  اب  آپ  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬

‫‪ ……1‬ﮐﺘﺎب اﻟﺪ ﺎء‪۱۶۵،‬رﻗﻢ‪۴۸۱:‬۔‬
‫‪ ……2‬اﳌﻌﺠﻢ اﻟﮑﺒﲑ ﻟﻠﻄﱪاﱐ‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۸۳/۲۰ ،۳۹۶ :‬۔‬
‫‪ ……3‬اﳌﺼﻨﻒ ﻻﺑﻦ اﰉ ﺷ ﺒﺔ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻼة‪ ،‬ﻣﻦ ﻗﺎل اذاﲰﻊ اﳌﻨﺎدی ﻓﻠﻴﺠﺐ‪ ،‬اﳊﺪﻳﺚ‪۳۸۰/۱ ،۴:‬۔‬
‫‪123‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪124‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫    اب  د‬ ‫     اذان  و  ا‬ ‫ں۔  ‬

‫ذ     ۔ ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ ۔ ‬
‫)‪(1‬اذان    اب د  وا      ‬
‫     ا   ِ       ِ      ‬ ‫ہ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬ ‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ ا‬
‫ َ  ‬ ‫َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ  ﻢ‬ ‫   رﺳﻮ ُل  اﷲ‬ ‫َ ُ   ا         ‪  ،‬وہ   ت  ‬
‫م     اﷲ  ر    ا  ‬ ‫ ‬ ‫‪   :‬‬ ‫ام   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ ْﻢ     َد    ‬
‫   ‬ ‫  ا‬ ‫  ِ  ان   ‬ ‫  ا ‬ ‫   دا ِ   د   ۔ اس  ں   ‬
‫   اُن      ‬ ‫۔   ِ  ا   َ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ اُن        اوران     ہ   ‬
‫م ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ص       ‪   ،‬اُ ں     اب  د ‪  :‬اور   ص   ا‬
‫‪  :‬وہ     ؟ ُ اس   رت ‬ ‫  ‪،‬اُن    ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫‪   ،‬ں  ان  ‬
‫   وہ اذان    اب  َ ورد   ۔ ) ‪ (1‬‬ ‫اب د ‪ :‬دن   رات‪ ،‬‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ وہ  اذان     اب  د   ۔ ‬ ‫     و   ن  ‬ ‫ ‬ ‫  ك   ‬ ‫رہ  ‬
‫د   ۔     ‬ ‫      ‬ ‫  رى ‬ ‫د  اور ‬ ‫   ‬ ‫َﻣﺎ َﺷﺎء اﷲ!  ‬
‫    اب د  وا  ‬ ‫   اذان و ا‬ ‫ ‬ ‫  ت  ! آج   ا    ‬ ‫د  ‬
‫  ۔ ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ا م    ور ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪ ……1‬ﺗﺎرﻳﺦ دﻣﺸﻖ ﻻﺑﻦ ﻋﺴﺎﮐﺮ‪۴۱۲ / ۴۰ ،‬۔‬
‫‪124‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪125‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ت    وا‬ ‫)‪(2‬اذان   ادب اور ‬

‫ت   َ ُ  زُ َ ہ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲﻋَﻠ َْﻴ ِﺎ    ‬
‫ِ‬ ‫  رون  ر    زو  ‬ ‫ ‬ ‫ل ‬
‫اﷲ   ك   آپ ‬ ‫اب    د     ‪َ   :‬ﻣﺎﻓ ََﻌ َﻞ اﷲُ ﺑ ِ َ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫‪ :‬‬ ‫  ؟   اب    د ‪   :‬ى   ت   ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫  ‪  ،‬ے س  وس      ر  ‬ ‫ ‬ ‫؟  اب د ‪ :‬ا   ر   ‬
‫ش ‬ ‫      ذن    آواز      ان   ر ں    ‬ ‫‪  ،‬ا‬ ‫  ھ  ر  ‬ ‫ ‬
‫  ى ‬ ‫   و  ‬ ‫‪  ،‬اس  ‬ ‫ (    اذان    ‬ ‫ش ‬ ‫ ‪ )،‬وہ  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔   ‬ ‫ت ‬
‫!  د  آپ   !   د    اذان    ادب    اور ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اذان    ادب    ا س  د‬ ‫ ‬ ‫دو وں          د ت  د‬
‫  ں اذان    اب ‬ ‫    ۔ اس وا     رے ‬ ‫ت   ‬ ‫ش  ا  ‬
‫د    و ں      درس ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ اور اذان    دوران   م   ج   ڑ د‬ ‫د‬
‫ د  ‬ ‫   ‬ ‫   دو وں          د ت  دے    اذان    ادب  ‬
‫     اذان ‬ ‫د ‬ ‫   ‬ ‫ں  اور  دو ں    ‬ ‫۔    او ت    ‬
‫ اور           ‬ ‫    د    اذان     اب د‬ ‫  ‪ ،‬ا  و‬ ‫وع  ‬
‫   ذ  ‬ ‫ ا ر  ‬ ‫     از  ا  د  ‬ ‫د ت  دے    اذان     اب  د‬
‫   ‬ ‫د !  ا  آپ    اس      د ت        ذ      اور  وہ آ ہ ز‬

‫‪ ……1‬اﻟﺮوﺿﺔ اﻟﻔﻴﺤﺎء ﰲ أ ﻼم اﻟ ﺴﺎء‪،‬ص‪۷۶‬۔‬

‫‪125‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪126‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ۔‬ ‫    اب   ر  ‬ ‫       آپ    ‬ ‫ل ‬ ‫اذان      ا ام    ‬

‫  ! ‬ ‫ ‬ ‫   ا  ‬ ‫اس ‬
‫   اذان    اب د ا‬
‫  ‬ ‫ ‬ ‫  م ‬ ‫ ‬ ‫ل   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ ‬ ‫ذ ِّن  ر ل   ِ‬
‫ت ‬
‫د ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ آپ  َر ِ َ اﷲُﻋَﻨْ ُ‬ ‫ ‬ ‫ اذان ‬ ‫   آ   ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫ا  ‬
‫‪ :‬اذان    ت      ذن  ا  ر  ا       ‪  ،‬ا   وہ     ‬ ‫   ‬
‫ اس   اذان    اب د   وع  د ۔   آپ   ا  ا      ‬ ‫    ‪ ،‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫   اذان    اب د ( ۔  ‬ ‫    ت  ‪  ) ،‬‬
‫ں‬ ‫  ں ‬ ‫د ‬ ‫   ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫)‪  (3‬ادب   ‬
‫ ا ل    ا س   ر ‬ ‫ ‬ ‫ت ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫‪  ،‬ا  ِاَ ِ  ‬ ‫ِ ‬
‫    ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ‪  :‬ا‬ ‫ ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ‬ ‫درى  ر ى  ‬
‫        وس   ا   رگ    آر   ‪      ،‬و   ‪ ،‬اُ ں   آ  ‬
‫ اذان    آواز  آر  ‬ ‫   درا‬ ‫‪  ،‬اور  اس    و     ں   ن ‬ ‫   د  ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا      ‬ ‫ اور    ب  اور و     ‪ ،‬اس       ‬
‫    ب      ں‪ ،‬ا ِس    ُ ر  ر ۔ ‬ ‫ اﷲ    ك  م    د    ‬

‫‪ ……1‬ﮐﺘﺎب اﻟﺪ ﺎء ﻟﻠﻄﱪاﱏ‪،‬اﻟﻘﻮل ﮐﻤﺎ ﻳﻘﻮل اﳌﺆذن‪،‬ص‪۱۶۰‬رﻗﻢ‪۴۶۲:‬۔‬
‫‪126‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪127‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ں    ى  دت  ۔ ) ‪ (1‬‬ ‫ ان  رگ     اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ !  ‬

‫! ‬ ‫!    ادب  ‬ ‫رے   رےا   !     ‪    :‬ادب    ‬
‫! ان  رگ      ں     ‬ ‫   ا   ل  ۔  ر   ‬ ‫رہ وا  اس ‬
‫ل      وہ  اذان     اب  د  اور    ا   ت  ا م  د ۔  اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟ ِﻠ ! ‬
‫    اب  د    ‬ ‫‪  ،‬ا  ا     َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ  اذان  و  ا‬ ‫د   ‬
‫ى ‬ ‫  ا ہ‪ ،‬‬ ‫ں ا  ن     ‬
‫ ‬ ‫  ۔ آپ    ر  د      ‬ ‫ ‬ ‫ز د‬
‫ رو ‬ ‫  ھ   ‬ ‫    را  ‬ ‫   اذان ‬ ‫  رہ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫و‬
‫   ‬ ‫ اور اذان     اب  د   ‪        ،‬د      آپ   ا  و‬
‫ اس  دور    ‬ ‫ اذا ں     اب  د ۔  ‬ ‫وں    ‬ ‫ ‬ ‫ وا  ‬ ‫ در  ‬
‫  ۔ آپ   ‬ ‫ ر‬ ‫ا ام اذان    ا    آپ   ذات ا   ل   ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ ا م    ‬ ‫ وا  ‬ ‫    اب  د‬ ‫   اذان  و  ا‬
‫   ‬ ‫   ا ر ‬ ‫  ں۔   آ !     ا  ‬ ‫ ‬ ‫اس    ب  ب ‬
‫ ‬ ‫    اب   ور  د   ۔  ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ  ۔  آ !  اس  ‬ ‫ اذان  و  ا‬ ‫ آج  ‬
‫ ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫ں   ا از ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫ت‬ ‫ں    رك ‬ ‫رك ‬
‫ ‬ ‫)اور  ت ‬ ‫ اذان    ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ﺎ‬ ‫ ‬ ‫ُ ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬
‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫۔    ا   ح    ‬ ‫ ر  د  ‬ ‫(   ‬ ‫   ر  ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫اہ   ‪٢٧٥‬۔‬ ‫ ‬ ‫‪ ……1‬‬

‫‪127‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪128‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ا   ڑا  ا  ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ     رے    آ      آپ  اذان  ‬ ‫ا ا  ‬

‫ وا     ا  ‬ ‫  گ اذان   دوران  ُ  ‬ ‫۔   ں   ‬ ‫ف ر  د  ‬
‫   ‬ ‫  وى      ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫۔    ت ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ل ‬
‫ ‪  :‬رك   ؤ!  اذان ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ڑوں   روك  اور ‬ ‫   ا‬ ‫د ہ  اذان  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ر  ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ُ رے‬ ‫ك ‬ ‫) ‪(4‬‬
‫ آ  اور ‬ ‫ار  ا اد   ا  ‬ ‫ِ          ا   ِ      ‬
‫  ‪  ،‬آپ ‬ ‫ ‬ ‫ز ں       ‪   :‬رے   ں   ِ ّ      اور   ا  ‬
‫  ان   رت    ‬ ‫   ا‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ات   ا   م  آ  د   د ۔  ‬
‫   اور  اُس     روں   ف   ے   ے   ك   ر  ے ‬ ‫ش   ہ    ر‬
‫ّ‬
‫  ك    د   رے   ف         ِ  ‬ ‫  !    و‬ ‫ ‬ ‫َ ہ ‬
‫َ‬
‫ب‬‫  رے    ل    (‪     ،‬ار   ْ     ‪     ّ ِ     :‬ا  ‬ ‫ھ    )  ڈر‬
‫  ۔ ‬ ‫  رى   ت     ِ       !  آؤ      ا ِ ر  ‬ ‫   ‬ ‫م ‬
‫  ِ ِ ا   اور رورو     د    د   ۔ ‬ ‫     و ا ِ ر ‬ ‫   ‬ ‫ِ ‬
‫َ‬
‫۔ ‬ ‫ُ ر ے ش    اؤ  ڑ   ا   ف       ‬ ‫ك ‬ ‫ِ  وہ ‬
‫  ۔   زِ   زہ         ِ ّ     َ ْ  ‬ ‫     و      ‬ ‫ڈر  ڈر   ِ ّ‬

‫‪ ……1‬اﻟﺒﺤﺮ اﻟﺮاﺋﻖ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻠﻮة‪،‬ﺑﺎب اﻻذان‪۴۵۲/۱،‬۔‬
‫‪128‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪129‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫َ‬ ‫ََ‬
‫   د  ‬ ‫     ‬ ‫  ُا را      َ ُ   رے  ك  ر ے  ْ    ا  ‬
‫  گ  و ں    ‬ ‫  ں     ف  و  اس     ‪   ،‬ں   ں   َ ْ    ‬
‫       اُس ‬ ‫ در‬
‫  ِ ّ     ں   اُس   ‬ ‫     ‬ ‫ ۔  ‬ ‫ ‬ ‫ُر‬
‫  ۔  ا  دن  ‪   T.V‬و ام    اس    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ‪T.V    :‬د‬
‫    ‪  !   :‬اذان    ا ِ ام  و اور ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ہ    آر      اَذان   وع  ‬
‫ ا ر    د    ا !  اذان    ‬ ‫ ‬ ‫‪     T.V‬دو۔  اُس          ‪    T.V‬‬
‫     ‬ ‫م ‬ ‫        و ام  اور     ں  روز  روز  آ   ‪  ،‬ا  ‬ ‫روزا  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫    ُ ا۔   ‬ ‫اس      اب ا ِ  ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫! اَ ْﻻَ َﻣﺎن َواﻟْ َﺤ ِﻔ ْﻴﻆ! اﷲ   ك   ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے  ا‬
‫ ‬ ‫ ا      ‬ ‫‪    ،‬اس  وا     ت     ت   ‪  ،‬آج  ‬ ‫ ‬
‫اﷲ‬
‫  َﻣﻌﺎذَ  ‬ ‫  ‪  ،‬ا  ‬ ‫    ف     ‬ ‫ آ‬ ‫را    ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬
‫  !  اب    ‬ ‫    را    ‬ ‫  را       ل  ‬ ‫   ‬ ‫اذان    ا ام    ‬
‫ ‬ ‫ ر    اب   ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬ا  آج     ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬
‫ وا  ‬ ‫    اب  د‬ ‫ اذان  و  ا‬ ‫   آج  ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫  ۔ ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ  ۔‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫   ا  ز‬ ‫ ا م   ‬
‫ے    ِ     ف‬
‫   ا    ا‬ ‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫ﺑﺪر اﻟ ﻘ  ‬
‫ﻌ ‪ُ  ،‬‬ ‫ﺻﺪر اﻟ‬
‫ُ‬

‫‪    T.V ……1‬ہ  ر ں ‪،‬ص‪٢‬۔‬
‫‪129‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪130‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ اُس  ‬ ‫ل  ر‬ ‫ ‬ ‫  ں ‬ ‫ و‬ ‫  ‪    :‬اذان  ‬ ‫ ‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫    ف  ۔ ) ‪ (1‬‬ ‫  ا ‬ ‫َﻣﻌﺎذَاﷲ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   ‬ ‫ د ت  ا‬ ‫ آ  ‬ ‫!آ !   ن  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫  ں۔ ‬ ‫  ر آپ    ش  ار ‬ ‫  ل   ا  ‬
‫    ل ‬ ‫ت ‬
‫ ‬ ‫    ن   ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫وا  )   ال‪   ،‬ب   ن(  ‬
‫ ‬ ‫   د‬ ‫ وه  ‬ ‫   ‬ ‫ وا  ‬ ‫  ل ‬ ‫   ‬ ‫   د ِ‬
‫ت  ا‬
‫ ‬ ‫ د  اور  ‬ ‫ ڈرا‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬ہ  داڑ  ‬ ‫ ‬
‫   و    ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ اُ  ‬ ‫ہ  ں   ‬ ‫ل  ‪  ،‬‬ ‫   ان   ‬
‫ا ل   ‬ ‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ د ِ‬
‫ت ا‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫    ر ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫   د ِ‬
‫ت ا‬ ‫   ‬ ‫   د ن  ‪ ،‬‬ ‫ ا   ؤں   ان   و‬
‫ ‬ ‫ ان    س ‬ ‫ ‬ ‫۔ ا   ر وہ ا‬ ‫ ‬ ‫  م ‬ ‫ ‬ ‫وا  ا  ا‬
‫  ‪ ،‬اس ‬ ‫     وار  ّ ں  ا ا ع ‬ ‫ال     د ِ‬
‫ت ا‬ ‫ اور ‪ :‬‬
‫ ‬
‫ال ‬ ‫  ‪ ،‬را    ‬ ‫ و    ‬ ‫ات   دن  ‪ ،‬ا‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫       ا ع    ‬ ‫    چ     ‬ ‫   ا ار    و  ‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬ا‬
‫ وار   ّ ں   ے  ا ع    ‬ ‫      ر ‬ ‫ؤں   ‪  ،‬ز‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ‪٤٧٣/١، ٣‬۔‬ ‫  ‪،١‬‬ ‫‪  ……1‬ر ‬

‫‪130‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪131‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫‪   ،‬‬ ‫  ّ ں  ا   ن  ر  ‬ ‫ ا   ِ  د ِ‬

‫ت  ا‬ ‫‪  ،‬اس  و‬ ‫ ‬
‫       ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ‪ ،‬دورا ِن  ن ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ن     ‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫ اور  اذان     اب  د‬ ‫ش ‬ ‫  راً‬ ‫ ‬ ‫اذان    آواز  آ   ِ  ا‬
‫ ا ں    اذان    ا  ‬ ‫‪  ،‬آج    ‬ ‫  ٔ  ‬
‫ اذان        د      ‬
‫‪ ،‬‬ ‫ روا  ‬ ‫ادب    د ‪ ّ   ،‬ں   ے  ا ع    ا م          ‬
‫ وا   ے  ادب  وا  ‬ ‫  ض      د ِ‬
‫ت ا‬ ‫ ‬ ‫   وا  ‬ ‫   ‬
‫  ۔    د ں    د ِ  ‬
‫ت‬ ‫   اور    ّ ں  ے  ا ع    وہ  ‬
‫ ‬
‫  م ‬ ‫     ا ا   ّ ں  ے ا ع   آ   ۔ ان   د ن   ‬ ‫ا‬
‫   د ت  دى‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ان     س  آ  اور  ا ع  ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ وا‬
‫ روا  ‬ ‫ ‬ ‫ ا زت    اور  ا ع  ‬ ‫   وا ں ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ا ں   ‬
‫ ‬ ‫ د    آ‬ ‫   و ں    روح   ور  ‬ ‫ ا ع   ہ    دا  ‬ ‫۔ ‬
‫    ِ ‬ ‫ دو ے  دن       ز  ‬ ‫‪  ،‬ا ع  ‬ ‫ رہ  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ت ‬
‫ں   ا ن         ان   دل ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ َﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫‪ ،‬ا ِا  ‬
‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ داڑ  ‬ ‫ں ‬ ‫ د     ل  ‪ ،‬ا ں    ‬
‫   ‬ ‫ ذ  دار  ‬ ‫ ‬ ‫‪ِ  ،‬‬
‫دم  ‬ ‫ وا  ‬ ‫  ل ‬ ‫   ‬ ‫د ِ‬
‫ت ا‬
‫   ر   ۔‬ ‫    دت ‬ ‫ ‬ ‫   د    ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫! آج    ن   ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬

‫‪131‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪132‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   …☜اذان     اق اڑا      …☜اذان    ‬ ‫…☜اذان   آن        ‬

‫ں   زوں    اذان    و‬ ‫ …☜‬ ‫    رت  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫اب  د‬
‫ ‬ ‫   …☜‬ ‫  ں ‬ ‫  د    روزا  ‪   3‬وڑ  ‪  24‬‬ ‫ وا‬ ‫    اب د‬ ‫ا‬
‫دے    اذان     اب  د    …☜ ُ ر ِن  د   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠَ ْﻴﻬِ ْﻢ دوران اذان   م‬
‫ …☜اذان    دوران   ں    ‬ ‫ ‬ ‫ف      اذان     اب  د  ‬ ‫ج ‬
‫    ف  ۔ ‬ ‫  ا ‬ ‫  ‬ ‫ل ر  وا  ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪132‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪133‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫)‪(6‬ﻓﯿﻀﺎندرودوﺳﻼم‬
‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب ا ْﻟ ٰﻌ َﻠﻤ ِ ْ َواﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِ اﻟ ُْﻤ ْﺮ َﺳﻠ ِ ْ‬
‫اَﻣﺎ َ ْﻌ ُﺪ َﻓﺎَﻋُ ْﻮذُ ﺑِﺎﷲِ ِﻣ َﻦ اﻟﺸ ْﻴ ٰﻄ ِﻦ اﻟﺮ ِﺟ ْﻴﻢ ِ ْﺴ ِﻢ اﷲِ اﻟﺮ ْﺣ ٰﻤ ِﻦ اﻟﺮﺣ ِْﻴﻢ‬
‫اَﻟﺼﻠٰﻮ ُة َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ َﻳﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َواَ ْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ َﻳﺎ َﺣ ِ ْﻴ َﺐ اﷲ‬
‫اَﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ َﻳﺎ ﻧ َ ِ اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َواَ ْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ ﻧ ُْﻮ َر اﷲ‬
‫اﻻ ْﻋﺘِ َﺎف‬
‫ﻧ َ َﻮ ْﻳﺖُ ُﺳﻨ َﺖ ْ ِ‬
‫  ں  د  آ    ا ف ‬ ‫ دا ِ ‬ ‫ ‬ ‫ !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ر    ا ف    اب    ر    ۔   د ‬ ‫   ‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫‪،‬آب  زم  زم    دم     ا      ‬
‫ِ‬ ‫ ‪   ،   ،‬و ا ر‬ ‫   ا ر  ‬ ‫ر ! ‬
‫  ں   ‬ ‫ ً  ان  ‬ ‫     ‬ ‫ ۔  ا  ا ف    ‬ ‫ ا زت  ‬ ‫   ‬ ‫اور  ‬
‫  ف ‬ ‫    ورى     ا ف   ‬ ‫   ۔  ں    ت   ‬ ‫ا زت ‬
‫ و ہ           ‪   ،‬اب         ۔     ‬ ‫  ‬ ‫ ‪،‬‬
‫ ‪   ،‬د  ذ ِ ْ ُ‬ ‫     ‪            ،‬ا ف      ‬ ‫ ‬ ‫ ‪’’  :‬ا  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫               (۔‘‘‬ ‫  ے )  اب ‬ ‫اﷲ ے     ‬
‫   ‬ ‫ُدرود ‬
‫ ‬ ‫ا   َر ِ َاﷲُﻋَﻨْ ُ  ‬ ‫  ت‪  ُّ   ،‬ا َ ٰ ‪    ،‬‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫ ‬ ‫ا ا ٔ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫  ا ‬ ‫     ا   َدر‬ ‫   ‬ ‫     اﷲ  ‬ ‫رِوا‬

‫‪ِ  ……1‬ن ر ن‪ ،‬ص‪٢٣٦‬۔‬

‫‪133‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪134‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ زِ دہ   ْ ُ دار ‬ ‫ ‬ ‫  اور ُ‬ ‫ ‬ ‫  م‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫‪،‬‬ ‫ ‬ ‫  ا‪  ،‬اَ ر  ‬
‫   اور   َ ّ  زَ َ     ‪ ،‬‬ ‫    ں   ‪   ،‬‬ ‫۔  اُس   َدر    ‬
‫ ‬
‫ت‬ ‫اُس   َدر       ِ ف  و         رے آ   َﺻ اﷲُﻋَﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ ‬
‫  ۔) ‪ (1‬‬ ‫  ُد ُرو ِد ك ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫‪ :‬ﻧ ِّﻴ ُﺔ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣ ِﻦ َﺧ ْ ٌ ﻣ ْﻦ َﻋ َﻤﻠ ِ ٖ ۔    ‬ ‫ﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬
‫  َﺻ ا ُ‬ ‫ِن  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫       ۔‬ ‫ اس   ‬ ‫ن   ‬
‫ ز دہ ا   اب   ز دہ ۔ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ا  ا    ‪:‬‬
‫ ‬ ‫ اور   اب  ‬ ‫ !  اﷲ   ك    رِ  ‬ ‫ !  آ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ن       ا  ا  ‬
‫ن     ‬
‫   ‬ ‫?…      ‬ ‫?…       ب   ن       ن   ں  ‬
‫ں   ?… َ َور   ِ َ  ‬ ‫  ِ ْ ِ  د         ِ   ں        دو  زا  ‬
‫َّ  و ہ      وں   ‬ ‫َك    دو ے         دہ   وں   ?… َد‬
‫ اوراُ     ں   ?…’’ َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟْ َﺤ ِ ْﻴ ِﺐ‘‘  ’’اُذْ ُ ُ وا‬ ‫?… ر ‪ِ ،‬‬
‫اﻟﻠـ ‘‘  ’’  ﺗُﻮﺑ ُ ْﻮا ا ِ َ اﻟﻠـ ‘‘  و ہ       اب    اور   ا    وا ں    دل    ‬

‫ ﻟﻠﻔﺘﺎوی ﻟﻠﺴﻴﻮ ‪۴۸/۲ ،‬۔‬
‫ٰ‬ ‫‪ ……1‬اﳊﺎوی‬
‫‪ ……2‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪،۱۸۵/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۹۴۲:‬۔‬
‫‪134‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪135‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫     آواز    اب دوں   ?…  ن      د آ   ھ    م و  ُ َ َ  ‬

‫  وں  ۔‬ ‫اور ا ِ ْ ادى ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫اد    ُدرود  اں ‬
‫  ا ‬ ‫ ر   ‪ ،‬دور دور   اُس    رو ر )‪ (Business‬‬ ‫اد   ا  ‬
‫ دن ‬ ‫  ۔  ا‬ ‫ ‬ ‫ اور‬ ‫ اُس     رو ر    ‬ ‫ آ‬ ‫‪  ،‬ا ّ ق   آ‬
‫  ‪ :‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   آ ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫  ض   اہ   ض  ‬ ‫ا‬
‫ ‬ ‫ا   ے س     ‬ ‫ ‬ ‫ د‬ ‫    و! ‬ ‫ا  ا   ں ‬
‫ ‬ ‫  ۔‬ ‫   در ر   ‬ ‫   ‬ ‫  ض  اہ    ا      اور  ‬ ‫۔‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ‪   ،‬‬ ‫د‬ ‫ ‬ ‫ دو  ور  ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ :‬ض    اد‬
‫ د    اُس  ‬ ‫ ‬ ‫   ڈا‬ ‫ ‬ ‫ اُ‬ ‫   ‬ ‫    ر   ا‪،‬‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫ رات  ا    وا ں     س  ر‬ ‫ دے  ا‬ ‫اﷲ   ك   وا‬
‫  ر   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ رات    ‬ ‫‪    ،‬ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اس  ‬
‫ار  َﺻ اﷲُﻋَﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ے ‬ ‫    ‪  :‬ا  رات  ‬ ‫ا‪،‬‬
‫ن د  ‬ ‫   اس  ت  ن    اور ں  وہ ا   آ ۔  ى ‬ ‫َو َﺳﻠﻢ  ۔ ‬
‫    ّ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫  ى ‬ ‫  را   ا   د ‪   ،‬ش  ‬ ‫ اس  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ن ‬ ‫ ‬ ‫اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ  ں  وہ ‬ ‫َﺻ‬ ‫ر ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ‪ :‬‬ ‫د‬
‫ ‬ ‫ا  اور  درود ك  ‬ ‫‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫!       ‬ ‫رہ  ‬

‫‪135‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪136‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ر آ  ‬ ‫ ‪ ،‬اب   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬دل   آ‬ ‫     ‬ ‫ى آ‬ ‫۔ ‬

‫‪  ،‬ا ظ      ‬
‫ں‬ ‫ ‬ ‫  ر    ‬ ‫ آ ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬

‫ اﷲ‬ ‫  ‪ :‬‬ ‫  و!     د ہ    وز     س   اور  اُ‬ ‫‪   :‬‬ ‫ ‬

‫    ى   ف ‬ ‫اور      ‬ ‫ر ل  َﺻ اﷲُﻋَﻠَﻴْ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ     م ‬
‫    ‪ :‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ادا  دو‪ ،‬وہ   رى   ت     ‬ ‫ ‪500‬د ر  ‬
‫اﷲ ُﻋَﻠَﻴْ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ      ‬ ‫َﺻ‬ ‫ ‬ ‫       آپ  ‬ ‫   ‬ ‫ى  ت     ‬
‫   ‬ ‫ رات  آپ  ‬ ‫ ‬ ‫‪،‬‬ ‫ درود   ك  ‬ ‫رات   ار  ‪1000‬‬
‫   ‬ ‫  ۔       اُ‬ ‫  اد  رى ‬ ‫ ‬ ‫    ار د   ا  ‬
‫  ش   ‪   ،‬زِ   ادا ‬ ‫  ار  ا    ‬ ‫    ۔ ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ  ‬ ‫َﺻ‬ ‫وا‬
‫‪ ،‬‬ ‫ر  ے  ‬ ‫ دروازے ‬ ‫ ‬ ‫      ‪ ،‬وہ ‬ ‫وز  ‬
‫‪ :‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫م   اب  د‬ ‫م   ‪  ،‬ا ں  ‬ ‫ ‬ ‫ وز  ‬ ‫   ‬
‫  ‪   :‬اﷲ  ر ل   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ ‬ ‫ آ   ؟  ‬ ‫ اور   ں  ‬ ‫ن ‬
‫ ‬ ‫  د ‪ ،‬وز  ‬ ‫را‬ ‫  ا‬ ‫   وز  ‬ ‫‪   ،‬‬ ‫ ‬
‫َﺻ اﷲُ ﻋَﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ‬ ‫رے  آ‬ ‫ ‬ ‫  ن  و! ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫  ‪  :‬ا‬
‫اور رہ   اد ‬ ‫ ‬ ‫   درود  ‬ ‫   وز  ‬ ‫َو َﺳﻠ َﻢ    وہ   ن   د  ‬
‫    ن    ا ر    ‬ ‫ ‬ ‫   وز‬ ‫    ذ   ‪  ،‬ن ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  ے  آ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ‪  :‬ا‬ ‫   ‬ ‫ اور  ‬
‫  ‪  ،‬اس    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   وز  ‬ ‫ دو رہ  ‬ ‫ ‬ ‫م   دو!  ‬

‫‪136‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪137‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ا  ‬ ‫   ‪  500‬‬ ‫  ‪2500‬د رد اور   ‪  :‬‬ ‫  ا‬ ‫وز  ‬

‫   ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫    رے ں  ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫رى  زو  ‬ ‫ض  ادا ‪    ،‬‬
‫     ‬ ‫         آ اور      اس ‬ ‫اس        ے  س ‬
‫س   اور   ‪ :‬‬ ‫ض   اہ  ‬ ‫ ر  ‬ ‫ ‬ ‫اب   ۔  ‬
‫ در ر       ‬ ‫ !‬ ‫ و ل ‬ ‫    ا    اور ا  ‬ ‫ ‬ ‫ے ‬
‫ رات اَ  ِ‬ ‫  م       ‪ :‬‬ ‫ اور ادب  ‬ ‫  ا ‬ ‫ ‬ ‫ان   د‬
‫‪ :‬اس ‬ ‫اور  ار د  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ر   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   ے اب  ‬
‫     اور  ‬ ‫     د ر  دے  دو  اور  ا‬ ‫    ض  ا ر    ‬ ‫وض  ‬
‫  ف   اور    ‬ ‫ ا  ‬ ‫ دے  دو!         ض   اہ   ‪    :‬‬ ‫اُ‬
‫  َﺻ اﷲُﻋَﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫ر  دو  ‬ ‫    اب    ‬ ‫ ‬ ‫ں‪،‬‬ ‫ ‬ ‫     د ر  ‬ ‫ا‬
‫ درودِ   ك   ‬ ‫۔  اس   ح  وہ  وض  ‬ ‫ں      ار د  ‬ ‫و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬

‫۔) ‪ (1‬‬ ‫ ا    روا  ‬ ‫ ‬ ‫    ر ار ‪4000‬د ر    ‬ ‫َ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫ ا    ‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫!  آپ    ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫   ‬ ‫   اور درود  ك    ا  ‬ ‫ ا  ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫     ‬
‫ ‬ ‫     اور و  ہ‬ ‫   ‪ 4000‬د ر ‬ ‫   اُ ا‪ ،‬‬ ‫‪500‬د ر   ‬
‫    م  ا!   ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ آپ  َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫ِ  دو  ں  ‬ ‫     ‬ ‫۔ ‬ ‫   ا  ‬

‫‪ ……1‬ﺳﻌﺎدة اﻟﺪارﻳﻦ‪،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺮاﺑﻊ‪،‬اﻟﻠﻄﻴﻔﺔاﻟﻌﺸﺮون ﺑﻌﺪ اﳌﺎﺋﺔ‪ ،‬ص‪ ۱۶۱‬ﻣﻠﺨﺼﺎ ً۔‬
‫‪137‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪138‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ى‬
‫ د و  ‬ ‫   د  و  ا ن    دو          ‬ ‫دو  ں    ‪  ،‬آپ    ‬
‫   د  و ‬ ‫   درود  و   م  ‬ ‫  ۔  در ر  ر‬ ‫ ‬ ‫ل  و  ا ب    ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ذر  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫آ ت      ر ‬
‫ ‬ ‫آ     ۔ ‬
‫    آ  ‬ ‫درود و م ‬
‫  ‪ :‬‬ ‫ ار د ‬ ‫اﷲ ‬
‫ ‬ ‫ اﷲ اور اس   ‬ ‫ﷲ َو َﻣﻠ ِﻜَ َﺘ ٗ َُﺼﻠ ْﻮ َن ﻋَ َ اﻟﻨ ِ ؕ ﺗﺮﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰاﻻﻳﻤﺎن‪:‬‬
‫اِن ا َ‬
‫ ) (    ‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫     اس  ‬ ‫ﻳﺎَﻳ َ ﺎ اﻟ ِﺬﻳْ َﻦ َﻣﻨُ ْﻮا َﺻﻠ ْﻮا َﻋﻠ َْﻴ ِ َو َﺳﻠ ُﻤ ْﻮا درود  ‬
‫۔‬ ‫اے ا ن وا  ان   درود اور  ب  م ‬ ‫َ ْﺴﻠ ِ ْ ً                        )پ‪،۲۲‬اﻻﺣﺰاب‪(۵۶:‬‬

‫  ‪   :‬رہ  آ  ‬ ‫ن   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ت   ُ ْ  ا   ر  ‬

‫ِ‬ ‫ُ  ا ُ َّ ‪  ،‬‬
‫  ۔  اِس    ا ِ ن  وا ں     رے ‬ ‫اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ     َ ِ  ‬ ‫رِ  ‬ ‫َﺻ‬ ‫ ‬
‫     د     ۔  ُ     ت      ‬ ‫ٰ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ     ُد ُرود  و   م  ‬
‫‪    ،‬ز‪ ،‬روزہ‪ ،  ،‬‬ ‫آن         اَ ت   ِدر  ‬ ‫اﷲ ك    ِ‬
‫  ‪   ،‬رے ‬ ‫      م     ‬ ‫  ‬ ‫و ہ  و ہ  ‪        ،‬اِر د  ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫   اور  ا ِ ن  وا !   ُ       و‪   ،‬ف   ُد ُرود‬ ‫   ‬ ‫ِ‬
‫    ُ ا     ‬ ‫  م   ا  ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫    ۔ اس   و  ‬ ‫ا  ‬
‫ ‬ ‫ اور   رے   ں  ‬ ‫ اور   ے     ۔    اﷲ ك     م    ‬
‫  ‬
‫  ں ‬ ‫   ‬ ‫اﷲ ُ َ  و     ۔  ا     م  ا      اﷲ ك       ‪َ   ،‬‬

‫‪138‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪139‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ دو َ ں  َﺻ اﷲُ‬ ‫ وہ   ِ ف  اور ف آ‬ ‫ں      اُس      د    ‬ ‫اور  ‬

‫ ‬ ‫   ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ ُد ُرود     ۔    ح     ‬
‫   ‬ ‫   ‬
‫ ا ِ   ح  َ         رى  َ ُ ق   اور  د         ۔) ‪ (1‬‬
‫ ‬ ‫  ‪ :‬ں    ا   ال     ا          اﷲ    َر‬ ‫ ‬
‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫  َ ر       ُد  ‬ ‫ ‬ ‫  ُد ُرود  ‬ ‫زِل   ر      ‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫    ‪ ،‬‬ ‫         ‬ ‫ وہ    ‬ ‫ ‬ ‫د   ر   ؟ ‬
‫  ا    ‬ ‫      ں؟  اِس     اب        ‬ ‫   اُ  ر   ‪      ،‬‬ ‫َر‬
‫  ا ‬ ‫ ‬
‫         وا     ل  و  اَو د         ُد‬ ‫َدروازے    ‬
‫ ر !   آ د  ر ! و ہ  و ہ‪  ،‬ا ن ‬ ‫‪        ،‬زِ ہ  ر !  ل  ‬
‫رے ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫رى   ‪  ،‬‬ ‫ وا‬ ‫       ‬ ‫د ؤں     وا‬
‫ وا ش            ا دے  د  ‬ ‫ ر   ‪  ،‬اس   ح  ‬ ‫ں     ‬
‫      ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ں    د   ‪  :‬اے ا ِ ن  وا ! ‬ ‫۔ ‬
‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‪ ،‬‬ ‫َﺻ‬ ‫ٰ ‬ ‫  ‪   ،‬‬ ‫  را  ‬ ‫  ك   ں‪     ،‬ا  ا‬ ‫اَو د  ‬
‫‪  ،‬اُن    ‬ ‫ ‬ ‫   اور  اُس    اَ ب      ‬ ‫‪  ،‬اُس     َا ِ  ‬ ‫ ‬ ‫اُس  ‬
‫ ‬ ‫ُد   د    آؤ     َ ر ں    اُن     رِش  ر    اُس         ‬
‫ڈال د     ۔) ‪ (2‬‬

‫‪ ،‬ص‪ ،١٨٣‬۔‬ ‫ ا‬ ‫‪ِ  ……1‬ن ‬

‫‪،‬ص‪ ،١٨٤‬۔‬ ‫ ا‬ ‫‪  ……2‬ن ‬
‫‪139‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪140‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫  ں   ‬ ‫ ‬ ‫م   ا    درود   ك  ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫  ۔     ر ہ  ا    ا  ‬ ‫ت   ‬ ‫   و ں  ر ں    ‬ ‫ ‬ ‫آ    ‬
‫ ر   ۔ آج    ل ‬ ‫   ‬ ‫ت    آورى     درود و  م ا  ا‬
‫     ‬ ‫   ‬ ‫  د‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ں      ا  و‬ ‫  َﻣﻌﺎذَ اﷲ!  ‬
‫  رى ز ن   رواں ‬ ‫    ُدرود و  م   ‬ ‫   ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫  راض ‬ ‫اﷲ ‬
‫ ‬ ‫  ‪   ،‬ر     !  ’’ َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو َﺳﻠ َﻢ‘‘    ’’ َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‘‘  ‬
‫   ‬ ‫   و     ! ا     ل  ں       وا  و   ر ہِ ر‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا  و  ر‬ ‫   ر‬ ‫    ف ‬ ‫ ‬ ‫درود و   م     را  ‬
‫  ۔ ‬ ‫ں  ر‬ ‫  د  و د    ڈ وں ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫  ا  ‬ ‫ں  ‬ ‫ ‬ ‫  م  ان    ‬ ‫درود  ان    ‬
‫ ‬ ‫    ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫   ز دہ  ب آ‬
‫  َﺻ اﷲُﻋَ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ِ ‬ ‫   ر‬ ‫ درود   زل  ‬ ‫   آ‬ ‫ل     ‬
‫ ‬ ‫‪    :‬ر د ‬ ‫   اور آپ   ار د ‬ ‫ ‬ ‫  ٔہ اَ ر     ُ ر   ‬
‫” ُدﻧْﻴﺎ َوﻣﺎ ﻓ ِْﻴ ﺎ“ )  د  اور     ‬ ‫  ر            ‬ ‫   وہ آ‬ ‫و ‬
‫اس    (  زِ د  ہ َ ب  ۔) ‪ (1‬‬

‫‪ ……1‬ﺗﻔﺴﲑ روح اﻟ ﻴﺎن‪ ،‬پ‪ ،۲۲‬اﻻﺣﺰاب‪ ،‬ﲢﺖ اﻵﻳﺔ‪۲۲۳/۷ ،۵۶:‬۔‬
‫‪140‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪141‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫  ں؟‬ ‫ا ن وا ں  ُد ُرود ‬
‫ ‬ ‫  ‪ :‬اﷲ  ك   ‬ ‫  ّ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬
‫‪  ،‬اس    ‬ ‫ ار د‬ ‫ ‬ ‫ر   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ   درود‬ ‫ں   ‬ ‫ں  اور  ا‬
‫    ااس ‬ ‫ان   د ِ‬
‫ت   ‬ ‫ر   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ ‬ ‫ و    ‬ ‫ا‬
‫ر   َﺻ اﷲُﻋَﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو‬ ‫ا  ا ن  ‬ ‫ ‬ ‫   ادا‬ ‫ ‬ ‫د ت    ق   ‬
‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ‬ ‫  رے  آ‬ ‫  ج   ‪  ،‬دو ى  ت   ‬ ‫ ‬ ‫َﺳﻠﻢ    درود ‬
‫ ‬ ‫ آپ    ا  ا ن    ‬ ‫  پ    اور  ‬ ‫ رو‬ ‫ اَ  ا ن  ‬ ‫َو َﺳﻠ َﻢ  ‬
‫ و ‬ ‫ ز دہ ر‬ ‫ ان   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا از   ا‬ ‫ اور ا‬
‫    ورى   ا  ا  ا ن  آپ   َﺻ اﷲُﻋَﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ‬ ‫‪  ،‬اس  و  ‬ ‫ ‬
‫     وہ  ا  ا د  اور     ‬ ‫د   ز م ‬ ‫‪  ،‬اور    و      ‬ ‫درود  ‬
‫  ے۔‬ ‫     وہ ا   پ   ‬ ‫زم ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا س  ت           ا‬ ‫  ‪ :‬درود  ك ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ا ن    روز  ‬ ‫ ‬ ‫      ۔    درود  ‬ ‫   ا‬ ‫ ‬
‫ (‬ ‫)‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ درود  ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫       ادا  ‬ ‫ وا  ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ادا   د  ‬ ‫ )درود    رت  (  ‬ ‫ ‬ ‫‪،‬ا  ا ن  د‬
‫  ۔) ‪ (1‬‬ ‫ ‬ ‫(‬ ‫)  ‬ ‫ اس ‬

‫‪ ……1‬ﺗﻔﺴﲑ روح اﻟ ﻴﺎن‪،‬پ‪ ،۲۲‬اﻻﺣﺰاب‪ ،‬ﲢﺖ اﻵﻳﺔ‪۲۲۳/۷ ،۵۶:‬۔‬
‫‪141‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪142‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫    ق ‬ ‫م  ا   درود و  م ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬

‫م   ا    درود  و م     ان     ‬ ‫     اور      زم  ‪      ،‬‬
‫ ا    ‬ ‫  ‪    ،‬درود و  م  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ں      وا  ‬ ‫ش ‬
‫    ار  ں  ۔  ُﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ!   ا ں      ر  م  از ں     ‬
‫   ‬ ‫   ان  ‬ ‫  ن   دى      ‬ ‫ں     رے  ‬ ‫   ‬ ‫ان  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ان  ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫      د  ‬ ‫ ‬
‫  ۔ ‬ ‫   اس    ا  ر ‬
‫  ط ا د!  اے  ر       وڑوں  درود‬ ‫ ‬ ‫آہ  وہ  راہ   اط   وں  ‬
‫آ ں     ا       وڑوں درود ) ‪ (1‬‬ ‫ روز  ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   دا‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   ز دہ  ب‬ ‫   دن ‬
‫رِ   َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ   ِن   ن   ‪’’  :‬اَ ْو َ اﻟﻨﺎ ِ‬
‫س ِ ﻳَ ْﻮ َم‬
‫   دن   ں         ِز دہ   ے ‬ ‫اﻟﻘ ِ َﻴﺎ َﻣﺔِ َ ْﻛ َ ُ ُ ْﻢ َﻋ َ َﺻ َﻼ ًة‘‘    ‬
‫     ۔) ‪ (2‬‬ ‫ و  ہ          زِ دہ      ُد ُرود ‬
‫    ح   ‬ ‫  ُ  ا ّءو  ف   وى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ا  س  ‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ  ‬
‫  ‬ ‫ اور  ى ‬ ‫   ز دہ ‬ ‫    ے ‬ ‫  ‪   :‬‬ ‫اِر د ‬

‫‪  ……1‬ا   ‪ ،‬ص‪٢٦٧‬۔‬
‫‪ ……2‬ﺗﺮﻣﺬی‪،‬أﺑﻮاب اﻟﻮﺗﺮ‪،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎء ﰱ ﻓﻀﻞ اﻟﺼﻼة ﻋ  اﻟﻨﱮ ‪،۲۷/۲،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۴۸۴:‬۔‬
‫‪142‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪143‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‬ ‫  ‪  ،‬اس  ‬ ‫ ز دہ  درود  ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫   د  ‬ ‫ ‬ ‫ار  وہ  ‬

‫   ‬ ‫ط ‬ ‫ اور‬ ‫   ‬ ‫  ُدرود     ت  آپ ‬ ‫ر َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬

‫  ‬ ‫ر  َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ  ‬ ‫  ں   ‬ ‫  ۔  اروزِ‬ ‫ ‬ ‫د‬

‫۔) ‪ (1‬‬
‫دور   درو ِد  ك    ار      ز د    ا ر  ‬
‫ ِ ك    ‬ ‫ت    اَ   ر   ن     َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  اس  ‬
‫ِ‬ ‫ُ  ا ُ َّ  ‬
‫       آرام      وہ       ُ ُ ر      ‬ ‫   ‪  :‬‬ ‫َ  ار د  ‬
‫    ت   ‪  ،‬اس    ‬ ‫     ذر   ُدرود‬ ‫ر    َ ا  ‬ ‫ر  اور‬
‫        م   ں     َ َّ      اور  اس ‬ ‫ ‬ ‫م   ا     ُد ُرود  ‬
‫  ِم  َ َّ     ُدو   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو َﺳﻠﻢ۔) ‪ (2‬‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫!  د  آپ   !  درود   ك     ت  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ‪ ،‬‬ ‫  ى ‬ ‫ ‬ ‫ ۔     ب  ‬ ‫ ‬ ‫     ا م  ‬ ‫وا ں    روز ‬
‫  ز ‬ ‫  ‪  ،‬ان  ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ا اد  ‬ ‫ وا‬ ‫آج    د وى   ہ  و ‬
‫       ان ‬ ‫ ‬ ‫  ض وہ ‬ ‫‪ ،‬آؤ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫       ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫د وى  اؤں    ب ‬
‫ ‬ ‫  ‪   ،‬ن   رى  ‬ ‫      ن   رى   د  ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ روز  ‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬اﻟﺘ ﺴﲑ ﺑﺸﺮح اﳉﺎﻣﻊ اﻟﺼﻐﲑ‪، ۳۱۶ /۱ ،‬ﲢﺖ اﳊﺪﻳﺚ‪ :‬ان اوﱃ اﻟﻨﺎس ﰉ‪...‬اﱁ۔‬
‫‪  ……2‬اٰۃا ‪١٠٠/٢،‬۔‬
‫‪143‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪144‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ى‬
‫   ‬ ‫  ‪   ،‬د  ر !  ‬ ‫ ‬ ‫ك  اب ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ے  ‪  ،‬ن ‬
‫  ‪   ،‬ا  آج   درود و  م   ‬ ‫ ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫رے آ  و ‬
‫   ‬ ‫       ‬ ‫ درود     ت ‬ ‫   ‬ ‫  ‪   ،‬‬ ‫ے  ور ‬
‫     ‬ ‫  ۔  ا  آج      ‬ ‫  ب ‬ ‫   ‬ ‫ز دہ   ز دہ  ب ‬
‫   آ   ۔ ‬ ‫وے    ا   ‬ ‫   ‬
‫ ان  ‬ ‫ ان     ہ  آج   د  ‬ ‫آج  ‬
‫   ا   ن    )‪ (1‬‬ ‫       ‬
‫    ت   ‬ ‫ں     ال   ا        روزا      درود  ‬
‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫   اس   اب          اس     ا‬ ‫  ر ‬ ‫ درود  ‬
‫  ۔) ‪   (2‬ا  ا    ‬ ‫  ط   ل‪313‬‬ ‫  ‪  ،‬ا‬ ‫ ‬ ‫ ا ال   ن  ‬
‫   وہ  ت   درود  ك ‬ ‫ل ‬ ‫ ‬ ‫ درود  ك ‬ ‫روزا    از  ‪313‬‬
‫۔‬ ‫ وا ں    ر ‬
‫‪  ٔ   ،‬د  ‬
‫ت‬ ‫‪  ،‬ا  ا  ‬ ‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ !  اس    ‬
‫   ‬ ‫ دور  ‬
‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎﺗُ ُ ُﻢ‬ ‫  ت      ا   ل    ا س   ر   درى  ر ى  ‬ ‫ا‬
‫ ‬ ‫ و ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ں       ‬ ‫ اور ‬ ‫ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ     ں ‬
‫ں     ‬ ‫ ‬ ‫  ۔  ا‬ ‫ ا ت  رت  ا ت   ‬ ‫  م ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫‪  ……1‬ا   ‪ ،‬ص‪٥٦‬۔‬
‫‪ ……2‬ﺳﻌﺎدة اﻟﺪارﻳﻦ‪ ،‬اﳌﺴﺄﻟﺔ اﻟﺴﺎﺑﻌﺔ ﰱ اﻗﻞ اﻻﮐﺜﺎرﻣﻦ اﻟﺼﻼة  ﻠﻴ ‪ ،‬ص‪۵۴‬۔‬
‫‪144‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪145‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ‪    :‬آج  آپ ‬ ‫ ا م    ‪   5‬‬ ‫   ‬ ‫ ا ت    ر‬ ‫دہ  ‪  72‬‬
‫  ھ  ؟‬ ‫   از   ‪  313‬ر درود ‬
‫ وا ں   ‬ ‫    ت   درود ‬ ‫   ‬ ‫ ا م   ‬ ‫ا    اس ‬
‫ں‬
‫ں     را   ر    ‬ ‫   اور  ا ِ ْن َﺷﺂ َء اﷲ د  و  د    ڈ وں  ‬ ‫ر ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ روا ت ‬ ‫    ا     ر‪ 4‬‬ ‫۔ آ !  ت   درود ‬
‫۔ ‬
‫ اور ِ‬
‫ت درود‬ ‫)‪(1‬اَ ْ‬
‫   آ َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ِن   ُ ر   ر   ‪ُ       :‬د ُرودِ   ك    ‬
‫وزِ   ِ     ِ اط     ر     ُ ر   ‪  ،‬اور           ِ    دن ‬
‫  ُا           ت  ُد ُرود  ۔ ) ‪ (1‬‬ ‫ُا  اَ ْ            د  ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫)‪     ْ َ (2‬س اور ِ‬
‫ت درود‬
‫ت  َ ّ ِ ُ  ‬
‫ِ‬ ‫  ‪ :‬اﷲ    ‬ ‫َ ْ ر   َر ِ َاﷲُﻋَﻨْ ُ  ‬ ‫ت   َ ّ ِ ُ   َ ْ ُ  ا‬ ‫ِ‬
‫     ‬ ‫ار د ‪  :‬اے   ُ !          ‬ ‫  ﻠﻴﻢ اﷲ   َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم‬

‫س    ؟  ض  ‪ :‬اے  ے  ورد ر!  ں    ‬ ‫  س ‬ ‫ِ    دن ‬

‫‪    :‬ا   و         َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ   ت ‬ ‫      ں۔  ار د  ‬
‫  ُد ُرودِ  ك     و۔) ‪ (2‬‬

‫‪ ……1‬اﻟﻘﻮل اﻟﺒﺪﻳﻊ‪،‬اﻟﺒﺎب اﻻول ﰱ اﻻﺣﺎدﻳﺚ اﻻﻣﺮ ﺑﺎﻟﺼﻼة ﻋ  اﻟﻨﱮ ‪،‬ص‪۱۱۸‬۔‬
‫‪ ……2‬اﻟﻘﻮل اﻟﺒﺪﻳﻊ‪،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺜﺎﱏ ﰱ ﺛﻮاب اﻟﺼﻼة واﻟﺴﻼم ﻋ  رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ص‪۲۶۴‬۔‬
‫‪145‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪146‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  م ‬ ‫  ‪  ،‬‬ ‫ آ‬ ‫ ز‬ ‫  ور‬ ‫اَ ْ ں!   م   ‪ ،‬س     ت  ‬

‫) ‪(1‬‬
‫ ‬ ‫ﺻﻠﻮةُ اﷲ ﻋﻠﻴ‬
‫ﺳﻼم ﻋﻠﻴ ‪ٰ ،‬‬
‫ﻳﺎ ﺣ ﻴﺐ ٌ‬ ‫ﺳﻼم ﻋﻠﻴ‬
‫ﺳﻼم ﻋﻠﻴ ‪ ،‬ﻳﺎ رﺳﻮل ٌ‬
‫ٌ‬ ‫ﻳﺎﻧ‬
‫ اور ِ‬
‫ت درود‬ ‫ )‪ َ (3‬ش   ‬
‫  َﺻ‬ ‫ار  ‬ ‫     ‬ ‫ روا‬ ‫ت   ّ ِ ُ َا    ‬
‫  َر ِ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ ‬ ‫ِ‬
‫  ش ‬ ‫ دن  اﷲ   ك  ‬ ‫ ‬ ‫  د ‪ :‬‬ ‫ِن  ‬ ‫اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ  ‬
‫ ‬ ‫  ں   ‪(1)  :‬‬ ‫ اس  ‬ ‫ ‬ ‫‪،‬‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫وہ  ‬
‫  ز ہ   اور  )‪  (3‬وہ ‬ ‫    ى ‬ ‫ دور )‪(2‬‬ ‫  ے    ا    ‬
‫۔) ‪ (2‬‬ ‫ت  درود  ك ‬
‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫   ا  ‬ ‫ )‪(4‬ا  ‬
‫   ‪:‬‬ ‫ِ َاﷲ َﻋﻨْ ُﻢ ‬ ‫ ‬
‫َر‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫ت   َ ّ ِ ُ  ا م  ز  ا‬
‫ِ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫َﻋ َﻼ َﻣ ُﺔ اَﻫْ ِﻞ اﻟﺴﻨﺔِ َﻛ ْ َةُاﻟﺼ َﻼة ِ ﻋَ ٰ َر ُﺳ ْﻮ ِلاﷲ  ر ُﺳﻮ ُلاﷲ‬
‫ت    ُد ُرود   اَ ِ  ُ َّ        ۔ )‪ (3‬‬
‫ درود‬ ‫  ر‬ ‫  ا‬ ‫ ا‬ ‫‪ ،‬‬ ‫‪  ،‬ا ‪  ،‬‬
‫  ر  درود  ) ‪ (4‬‬ ‫   اے   دوں  ‬ ‫   اس   ح  ‬ ‫ن ‬

‫‪ ……1‬و   ‪ ،‬ص‪٦١٧‬۔‬
‫‪ ……2‬ﺷﺮح اﻟﺰرﻗﺎﱏ ﻋ  ﻣﺆﻃﺎ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺸﻌﺮ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎء ﰱ اﳌﺘﺤﺎﺑﲔ ﰱ اﷲ‪ ،۴۶۹/۴ ،‬ﲢﺖ اﳊﺪﻳﺚ‪۱۸۴۱:‬۔‬
‫‪ ……3‬اﻟﻘﻮل اﻟﺒﺪﻳﻊ‪،‬اﻟﺒﺎب اﻻول ﰱ اﻻﻣﺮ ﺑﺎﻟﺼﻼة ﻋ  رﺳﻮل اﷲ…اﱁ‪ ،‬ص‪۱۳۱‬۔‬
‫‪ ……4‬ذوق  ‪ ،‬ص‪٨٦‬۔‬
‫‪146‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪147‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫ ‬ ‫    ت    درود  ‬ ‫ ‬ ‫!  آپ    ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   دورى    ‬ ‫  رج   ا  ‬ ‫   ‬ ‫  ‪   ،‬ان  ‬ ‫  ر  ا و   اب    ‬
‫  س ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫ وا   ش    ‬ ‫    ت    درود ‬ ‫ ر  ‬ ‫آگ  ‬
‫ وا   س ‬ ‫  ت   درود ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫  رے آد  ‬
‫ ‬ ‫    ت   درود ‬ ‫  ان   ا ل   وزن    ر  ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫  ظ ‬
‫ ‬ ‫۔ ‬ ‫  ے  د     ش  ر  ‬ ‫   ا  و   اب   ا  ‬ ‫وا  درود  ‬
‫  ر    درود ‬ ‫ں       ٹ      ا‬ ‫  ‪  ،‬ا  ‬ ‫!  آج   رے   س  و‬
‫ ‬ ‫     روزا    از  ‪ 313‬‬ ‫ ‬ ‫    ۔  ا  ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫     درود ‬ ‫  ۔ ا ِ ْن َﺷﺂ َء اﷲ۔ آ ! آپ   ‬ ‫درود  ور ‬
‫ ‬ ‫  ں۔ ‬ ‫  روا ت آپ    ش  ار ‬ ‫ت   ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫)‪(1‬درود ‬
‫  ر ہ   ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫رے  آ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ل ‬
‫ اس ‬ ‫‪  ،‬ا‬ ‫  ا‬ ‫    ا  او‬ ‫  ں ‬ ‫اس   ت   د ى ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ) ر‬ ‫ر   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ  ‬ ‫‪،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫د ے    اس     اہ  ‬
‫    رى    ا ام        ‪،‬‬ ‫    ُﻣﺪ ٰ َﻋﻠ َْﻴ  )  ‬ ‫   ارادہ  ‬ ‫ ‬ ‫ا( ُ اس    ‬
‫  ! ‬ ‫  ا   ‬ ‫اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ!  اس  او‬ ‫ل اﷲ َﺻ‬
‫‪  :‬ﻳﺎرﺳﻮ َ‬ ‫ض ‬ ‫اس( ‬
‫  ى   أت ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ت ‬ ‫ ا‬ ‫ ا     اﷲ‬
‫‪147‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪148‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ او      ‬ ‫    ا ‪ ،‬‬ ‫ اس  او‬ ‫َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫‪ ،‬رےآ‬ ‫ا ر‬
‫ن‬
‫‪     :‬ن   ں؟  او   ِ  ‬ ‫ ار د  ‬ ‫ﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   اس  ‬
‫   آپ   َﺻ ا ُ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ر ل   َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   ‪  ،‬آپ  اس  ‬ ‫  ‪  :‬آپ  اﷲ‬
‫  اور ‬ ‫ د‬ ‫ ‬ ‫  ‪  ،‬ان   ں    اِس  ‬‫ُﻣﺪ ِ ْ  اور   اہ  ‬ ‫‪ ،‬‬
‫            (   رے  آ   َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫‪ ) ،‬ں  اس  ‬ ‫آپ  ‬
‫  ت ‬ ‫اس  ‬ ‫ اﷲ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫‪  :‬ن ‬ ‫ُﻣﺪ ٰ َﻋﻠ َْﻴ  ‬
‫ ‬
‫   ا  ا   ور      ‬ ‫ ‬ ‫  ا   ا ‬ ‫  ؟ ُ اس     ض   ‪  :‬اور  ‬
‫ ر   ں‪   ،‬رےآ   َﺻ اﷲُ‬ ‫ﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    درود  ‬
‫ آپ   َﺻ ا ُ‬ ‫ ‬ ‫ اُ‬
‫  ح اس   ‬ ‫   رى  ر    ‬ ‫‪  :‬ا  درود  وا    ‬ ‫ار د ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬

‫   درود    ‬ ‫     اس   ح   وز  ‬ ‫ ‬ ‫ آج  د     ا  ‬ ‫ ‬

‫) ‪(1‬‬
‫۔  ‬ ‫   آگ     ‬
‫ ‬ ‫ ان    ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ان    ‬
‫  َﺻﻞ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤ ّﻤﺪ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں  ‬ ‫وِ ْرد  ‬
‫  ل   ‬ ‫   ‬ ‫!  ا  او     د   ا  د‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫  ر ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫          ت    درود  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫اور ان  ‬
‫    ت  ا ن    ا ِ ْن َﺷﺂ َء اﷲ‬ ‫م   ا    درود  ‬ ‫‪  ،‬اس  وا        ‬
‫  ‪ ،‬اور ا   ں             درود و   م‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫     ‬

‫‪ ……1‬ﺳﻌﺎدة اﻟﺪارﻳﻦ‪ ،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺮاﺑﻊ ‪،‬اﻟﻠﻄﻴﻔﺔ اﻟﺘﺎﺳﻌﺔ واﻟ ﺴﻌﻮن‪ ،‬ص‪۱۵۲‬۔‬
‫‪148‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪149‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫    ۔  ا  ى  ! ‬ ‫ ‬ ‫اﷲ ر    ‬ ‫   ا‬ ‫  ے  ور ‬

‫!  اس    ‬ ‫ل ‬ ‫ ا م    ا  ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫اور    از    ‪  313‬ر  درود  ‬
‫  ۔ ا ِ ْن َﺷﺂ َء اﷲ‬ ‫   ر‬ ‫ دور اور آ ت   ‬ ‫   د وى ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ۔۔۔!‬ ‫)‪(2‬درود    ت     ‬
‫   ‪      :‬اﷲ ك ‬ ‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬
‫ت   ّ ِ ُ    ا  ا   ِ ْ َ ِ‬
‫۔  ى  ُد  ‬ ‫  ر ہ    ُد         َ اب    ا     ُ ٔ ّ ِذن    ِز رت   ‬
‫    د ۔ ‬ ‫ل   ‪   ،‬ا  رات      ان   َ اب     ى ا  ‬
‫ ۔ اُ ں    ‬ ‫   اُن   در   ‪  :‬اے  ا   !  ا   ں        د‬
‫اب  د ‪’’  :‬ﻳﺎاَﺑَﺎ َﺣ َﺴﻦ! ُﻛ ْﻨ ُﺖ ِﻣ َﻦ ا ْﻟ َ ﺎ ِ ِﻜ ْ َ ﻟ َْﻮ َﻻ َﻛ ْ َ ُ َﺻ َﻼ ِ ْ َﻋ ٰ َر ُﺳ ْﻮ ِ‬
‫لاﷲ َﺻ ا ُ‬
‫ﷲ‬
‫ ‬ ‫ ‬
‫ار َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫رِ  ‬ ‫    ‬ ‫!  ا  ‬ ‫ اے  ا ا‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‪  ،‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔‬ ‫      ك ‬ ‫ُد ُرو ِد  ك    ت     ‬
‫  ار  درور‬ ‫  اغ  ‬ ‫   م‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ر ‬
‫) ‪(2‬‬
‫  ں      ر  ر درود    ‬ ‫ ‬ ‫  ب   م  آ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ درود  ‬ ‫!  د  آپ   !   ت  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫س ت     ‬
‫‪ ،‬ا  ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ں آ‬ ‫    م آ  اور     ‬

‫‪ ……1‬اﻟﻘﻮل اﻟﺒﺪﻳﻊ‪،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺜﺎﱏ ﰱ ﺛﻮاب اﻟﺼﻼة ﻋ  رﺳﻮل اﷲ… اﱁ ‪،‬ص‪۲۶۰‬۔‬
‫‪ ……2‬ذوق  ‪ ،‬ص ‪٨٧‬۔‬
‫‪149‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪150‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ر  ‬ ‫  ‪ ،‬اور ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  رے ‬ ‫         ا ل    وہ ‬

‫‪ ،‬‬ ‫      ‬ ‫! وہ و  ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫      ال  اب ‬ ‫ دو ‬
‫  رت        ا   ‬ ‫ آ   ‪        ،‬اب د‬ ‫    رى  د   ‬
‫ آج      ‬ ‫‪    ،‬ں   ‬ ‫ ا وز    ‬ ‫   دو  ر   ‬ ‫ ‬ ‫ا      اس ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫  ‪       ،‬‬ ‫ں     ‬ ‫ت  ‪ ،‬‬
‫  ت   ‬ ‫ ‬ ‫ ا ت   ‬ ‫‪ ،‬د  ‬ ‫ن ‬ ‫‪     ،‬را    ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫‪    ،‬آج  ا      ‬ ‫   ‬ ‫ط ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫درود  ‬
‫  م  زل ‬ ‫  ى ا              ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ر‬ ‫ب ‬
‫ آ   َﺻ اﷲُﻋَﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   اور    درود  و   م  ‬ ‫آ ن ‬
‫  ۔ ا ِ ْن َﺷﺂ َء اﷲ‬ ‫   دا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫)‪ (3‬اب    اب دور ‬
‫ اور  ے ‬ ‫ر  ‪  ،‬وہ ا        د ‪    ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا   رت  ‬
‫ں   ‬ ‫ آ  اور وہ ‬ ‫ اس   ‬ ‫ )  وہ  ز   آ ( آ ر ‬ ‫ں     ‬
‫    ۔ اس ‬ ‫  ا    اس          ‬ ‫ ‬ ‫      ۔  اس     ں    ‬
‫       ا   ا ب   د ۔ ا  د  اس    اب   ا       ا ب ‬
‫     ت     اس   دو رہ ا    ‬ ‫    ۔ ‬ ‫ ‬ ‫   د   وہ ‬
‫ ‪:‬‬ ‫ ‬ ‫  ش   ۔  اس    ا    ‬ ‫ اور  وہ  ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ اس    ‬ ‫د‬

‫‪150‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪151‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ؟  اس     اب  د ‪ :‬‬ ‫ و م  ‬ ‫  اب      د   ‪    ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ن     را‪  ،‬اس    وں     ف د  اور دو رہ ‬ ‫  رے  ‬ ‫ا   ر ‬
‫  ‪ ،‬ا   ش ‬ ‫   ‬ ‫  رو   ۔  دوں   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ز ہ ا‬
‫ ‬ ‫       اب  وہ  ‬ ‫اﷲ ر     ر ہ  ‬ ‫ رو  اور  ا   ؤں     دم  ‬
‫ اور ‬ ‫  ش ‬ ‫ ‬ ‫ آ  ن    ‬ ‫ں     ف       ۔  اس      ‬
‫      ب        ۔‬ ‫   ا  رب    ‬ ‫  ‪ُ   :‬ﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ!  اس  ‬
‫ اس              اﷲ   ك    اس       ل     ‪    ،‬اس      ‬
‫ اور ‬ ‫  ُدرودِ   ك  ‬ ‫ ‬ ‫ اور   رےآ   َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ‬ ‫آن    ‬
‫ِ‬
‫     ‬ ‫   ‬ ‫  ۔ اس    اب     ‬ ‫ن وا ں ‬ ‫ ‬ ‫اس    اب   ‬
‫ د  اور    وہ  م       ‬ ‫     ‬ ‫اﷲ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫اس    ‬
‫  َﺻ اﷲُﻋَﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ‬ ‫ وا  آ‬ ‫   ر   ۔ اے ا   ن  !  د  ر !  ‬ ‫ آپ  ‬
‫ں     رہ  اور  ز  وں  اور   دوں      ‬ ‫ د ں     ر‪  ،‬‬ ‫َو َﺳﻠﻢ     ُدرود ك  ‬
‫  ۔) ‪ (1‬‬ ‫ر‬
‫  ھ   ا   دوں   ‬ ‫م  ا   درود ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اور را‬ ‫ ا     اب دور ‬ ‫   ر‬ ‫ا ل  اب   ‬
‫ ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫ درود   ك  ‬ ‫     از    ‪  313‬‬ ‫   ‬
‫ وا  ‬ ‫ اور  اس     اب   ت  ‬ ‫  ب  درود   ك     ت  ‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬اﻟﺮوض اﻟﻔﺎﺋﻖ‪،‬اﳌﺠﻠﺲ اﻻول‪،‬ﰱ ﻓﻀﻞ اﻟﺼﻼة ﻋ  اﻟﻨﱮ‪،‬ص‪۸‬۔‬
‫‪151‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪152‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ں   ‬ ‫    م ‬ ‫ ا ب‪  ،‬ر  دار‪  ،‬ا د‪    ،‬‬ ‫‪  ،‬دو‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ا  ‬
‫     اور ‬ ‫   درود   و    را‬ ‫ آپ   ‬ ‫‪ ،‬اس  ح ا‬ ‫ا ل ‬
‫۔‬ ‫‪   ،‬آپ    اب             ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫    ا‬ ‫ت    ُر  ‬ ‫) ‪(4‬‬
‫  ى  وا ہ ‬ ‫  ‪  :‬ا  ‬ ‫  دى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ار د  ‬
‫ت  َ ّ ِ‬
‫َ ہ       ان   وا ِ   )   ے     ن(       م   ا ں    ‬
‫   ‬ ‫ اور     دے        ‬ ‫و َّ           ا ا ِ ل  ‬
‫َ‬
‫ے      ا   َ  ر   ُ ر   ے           ’’ﻫٰ ِﺬ ٖہ ﺑَ َﺮا َء ةُ ُﻣ َ‬
‫ﺤﻤﺪ ِنِ‬

‫اﻟﻌﺎﻟ ِِﻢ ِ ِﻌ ْﻠﻤ ِ ٖ ِﻣ َﻦ اﻟﻨﺎر‘‘       ِ    اس    اس              ‬ ‫َ‬

‫را       ۔  اُس   ُر     ے   َ      ر  د  ۔         ُ ر  ‬
‫ا‪     ،‬ں     ُر   ھ          ا  ان       ر  د  ۔اُس   ُر  ‬
‫  ا  ‬ ‫ ‬ ‫   او  ‬ ‫ ‬ ‫  ح  ا‬ ‫   ‬ ‫  ص  ت   ‬ ‫   ا‬
‫     ‬ ‫ح                ۔      ا  وا ہ  ہ    ‬
‫ﺎن َ ْﻛ َ ُ َﻋ َﻤﻠ ِ ٖ َد َو َام اﻟﺬ ْ ِ َﻣ َﻊ َﻛ ْ َة ِاﻟﺼﻠٰﻮة ِ‬
‫ن         ؟  اَ   ن     ‪َ َ ’’  :‬‬
‫َﻋ َ اﻟﻨ ِ ‘‘    اُن          وہ     ِذ ُاﷲ           ُد ُرو ِد ك ‬
‫  ت        ۔) ‪ (1‬‬

‫‪ ……1‬ﺳﻌﺎدة اﻟﺪارﻳﻦ‪ ،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺮاﺑﻊ ‪،‬اﻟﻠﻄﻴﻔﺔ اﻟﺴﺎدﺳﺔ واﻟ ﺴﻌﻮن‪ ،‬ص‪۱۵۲‬۔‬
‫‪152‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪153‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‬ ‫!  د  آپ   !  ذ ِ ْ ُ اﷲ  اور  درود  ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے  ا‬

‫   آزادى     وا     ‪ُ   ،‬ﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ‬ ‫   ا م   ا    د      ‬ ‫ت   ‬
‫ وا    ‬ ‫ ‬ ‫ اور درود  ‬ ‫اﷲ! اے   ش!       ت   ذ ِ ْ ُ اﷲ ‬
‫   ‬ ‫ اور  رى ز ن  ِذ ِ  ا و  ِذ ِ ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫‪  ،‬رى  ل ‬
‫ ا      ‬ ‫م   ا    ان  رگ    ‬ ‫ ر ۔  ن  دہ  وا        ‬
‫   ‬ ‫    ے    ا‬ ‫ ا  ر  ‬ ‫        ت     وا    ‬
‫    ۔‬ ‫ ر   ۔     ذ ِ ْ ُ اﷲ اور درود  ك    ت   ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫  ں۔ ‬ ‫  ر  آپ    ش  ار‬ ‫ں ا  ‬
‫ت   د  اور آ‬
‫ل اﷲ   َﺻ اﷲُﻋَﻠ َْﻴ ِ‬
‫‪  :‬ﻳﺎر ُﺳﻮ َ‬ ‫  ض ‬ ‫ام   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ ْﻢ‬ ‫  َ ٔ ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫ﷲ َو َﻣﻠ ِ َﻜ َﺘ ٗ َُﺼﻠ ْﻮ َن َﻋ َ اﻟﻨ ِ “  ‬
‫) ‪( 1‬‬
‫َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ!  آپ  اﷲ  ك    اس   ن  ”اِن ا َ‬
‫  رے      را   ؟   ِّ  اَ  َم َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ‪       :‬‬
‫  ‬ ‫  ت    ا     گ      اِس   رے     ال    ‬ ‫ہ  ِ ْ    ‬
‫  ُ ّر   د  ‬ ‫      ۔      اﷲ ك     ے    دو  ‬ ‫ ‬
‫  ا   ِذ      اور  وہ       ُد ُرود   ‪    ،‬وہ  دو  ‬
‫ں‬ ‫‪ ُ    ،‬ن   ‬
‫ اوراﷲ  اور  اس     ِ  ا  ‬
‫ن‬ ‫    ‪ :‬اﷲ   ك ى   ت ‬

‫‪ ……1‬پ‪،۲۲‬اﻻﺣﺰاب‪۵۶:‬۔‬
‫‪153‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪154‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ۔) ‪ (1‬‬ ‫  ( ‬ ‫ )  ا‬ ‫  اب    آ‬

‫  ر   ُدرود ‬ ‫ ا‬ ‫  ‪   :‬‬ ‫ ‬ ‫!   ر ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے  ا‬
‫‪   ،‬اہ   د    م‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫ٔ  ذ     ُدرود  ‬ ‫  ض    اور    ‬ ‫ ‬
‫      ر  ذ  آ       ر   ُدرود ‬ ‫   اور  ا  ا  ‬ ‫   دو ے  ‬ ‫ا س ‬
‫     ‬ ‫   ‬ ‫ اس  و‬ ‫‪  ،‬ا   م  ا س        اور   ُدرود  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫) ‪(2‬‬
‫    ھ  ۔  ‬ ‫دو ے و    اس   ‬
‫ ‬ ‫ درود   ز  ‬ ‫ ذ  ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ آ‬ ‫     ‬ ‫ا ‬
‫ ز دہ    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫اور  اس     وہ    درود  ‬
‫۔ ‬ ‫ں   د     ا  ر  ‬ ‫م ‬ ‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ز دہ درود ‬
‫ دم   ى  ز ں    درود  و   م  ‬
‫    دت   ل  دو‬ ‫ى  ل ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ روزا    از  ‪   313‬ر ‬ ‫!  آ !  آپ    ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫    ر ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ا‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫درود  ‬
‫ ‬ ‫  ‬ ‫ ‬ ‫ ا م   ‬ ‫   اس ‬ ‫  ں‪ ،‬ا    اس   ‬ ‫ش   ا ر ‬
‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪ ،‬ام اﻧ ﺲ ﺑﻨﺖ اﳊﺴﻦ ﺑﻦ ﻋ  ﻋﻦ اﺑﻴﻬﺎ‪ ،۸۹/۳ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۲۷۵۳ :‬۔‬

‫‪٣:  ،٥٣٣/١ ،‬۔‬ ‫‪  ……2‬ر ‬
‫‪154‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪155‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   د ار‬ ‫ اور ‬
‫     ‬ ‫         اس     ُ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ا‬ ‫‪( ،‬‬ ‫رہ)‬
‫    دت   ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫  ك  درس   ا  دن  ا‬ ‫ وا‬ ‫   ا ر‬
‫     ‬ ‫   ا  د ِ‬
‫ت ا‬ ‫ ‬ ‫ ا  ا‬ ‫ ‬
‫درس     ‬ ‫ت ‬
‫‪  ،‬و ں ‬ ‫ وہ ا  ِ ع     ِ  ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫وار   ّ ں   ے  ا ع    د ت  ‬
‫‪  ،‬اس     ا  ا   ا    ‬ ‫  ن    ر  ‬ ‫ د ِ‬
‫ت ا   ُد ُرود   ك    ‬
‫ل    ۔     دِ ں   ا  ‬ ‫  ‬ ‫ا ں   روزا  ‪ُ    313‬د ُرود  ك ‬
‫ ‬ ‫ ا ا       گ ا ‪  ،‬اب   د‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫ وہ ‬ ‫رات ‬
‫    ۔     ‬ ‫َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ  ‬ ‫   ر   ‪ ُ   :‬ں       رِ  ‬
‫ وہ   ِ  د ا    ز رت        دوڑے    آ   ں    ا   ُ ُ م   ‪ ،‬‬
‫  ر    ر   ‪  ،‬وہ   ُاس    دا ِ      و ں ‬ ‫      ف  وا ِ  ا  ‬
‫  ت‪  ُّ   ،‬ا َ ٰ ‪   ِ   ،‬ا   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫ ‬ ‫د    ا ُا‬
‫رِدو   ں َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ ‬ ‫  ض  ‪ :‬‬ ‫‪  ،‬اُ ں   ُ ان ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫‪  ،‬وہ  ‬ ‫   ا رہ  ‬ ‫ ا ر  ‬ ‫ ا‬ ‫؟  آپ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫   ‬ ‫ں ‬
‫ر َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫ روزِ  ‬ ‫ں     دار‪،‬‬‫ا ر     ف     ‪ ،‬اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ !  ر‬
‫ ‬ ‫ب ر‬ ‫و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ  ا       ہ ا وز  ۔ ا ں     م  ض   ‪ ،‬‬
‫‪  ،‬آپ   َﺻ‬ ‫ ‬ ‫ب َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ     اب  ار د     اوران     َ َ  ‬
‫ٔہ  ا ر      ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ     ہ   رك   ب     ل     ح     ا    اور ‬

‫‪155‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪156‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ وہ  د ِ  ‬
‫ت‬ ‫ ‬ ‫ر    ر    وہ   رے      رو    ر   ۔ اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ !  اُس   َو‬
‫ا    وا    اور  َ َ   ل    َ   ٹ ر   ۔‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   روزا    از ‬ ‫ ‬ ‫! آج   ا      ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ درود   ك    د  و  د  ‬ ‫  ۔  اﷲ   ك  ‬ ‫  ور  ‬ ‫ ‪   313‬ر  درود  ‬
‫ ا   رگ ‬ ‫۔ آ ! آ    آپ   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫دو ں    ب ‬
‫ ‬ ‫  ں۔ ‬ ‫  ن ‬ ‫  وى درود  ك     ‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫َ ِ‬
‫ت درود‬
‫  ‪ُ ☜…  :‬د ُرو  د‬ ‫ى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬
‫ت  ّ ِ ُ     ا   ُ ّ ِ ِ‬
‫ث  د‬ ‫ِ‬
‫   …☜ ف   ُدو  ر‬ ‫ ‬ ‫     … ☜ ر ں      ‬ ‫   ‬
‫َْ‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫     …☜ ُد ں   ‬ ‫ …☜     َ ت  ‬
‫ ‬ ‫ …☜‬ ‫ ‬ ‫     اور دل   اُس  َﻣ َﺤﺒﺖ  ا ‬ ‫…☜اﷲ  رِ  ‬
‫   …☜دل  و   ن‪  ،‬ا ب  و   ل    ‬ ‫ ‬ ‫   …☜اَ ل    ‬ ‫اُس     ِذ  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ …☜ َ‬ ‫ل ‬ ‫ وا‬ ‫ … ☜‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫ …☜اَو د َدر اَو د  ر  ں     َ  ر    …☜ ُد ُرود ‬
‫ ‬
‫     …☜ َ َ َ ات ِ ت   آ    ‬ ‫ں     َ ت ‬ ‫ِ    ‬
‫  ُدور      …☜  ‬ ‫ …☜ ُد     َ ہ   رِ ں     َ ت     …☜‬
‫ وا        ‬ ‫    د  آ    …☜ َ   ُد ُرود   ك  ‬ ‫ ‬

‫‪156‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪157‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  اور ‬ ‫ ‬ ‫    ِ اط    ُ رے      ُ  ر‬ ‫ وا  ‬ ‫ ‬ ‫…☜ ُد ُرود ‬

‫ ‬ ‫    َ دت      ‬ ‫   …☜‬ ‫وہ   ِ   م       َ       َ ت    ‬
‫ وا     م   ُ ُ ر   ا   ُ ر   َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ   ر ہ      ‬ ‫ ‬ ‫ُد ُرود  ‬
‫ …☜ ارِ     َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ        …☜ َ ِ ِ   َ َ  ‬ ‫ ‬
‫آپ َﺻ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ت ُد ُرود ‬ ‫َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ دل    َ        …☜  ِ‬
‫ ‬
‫ ِ‬ ‫   …☜ ش  ں     َد َر ٔ ‬ ‫ ‬ ‫  ُر   ِذ    ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ وﺳﻠﻢ‬

‫   …☜ َ اب     ر  َﺻ اﷲُﻋَﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫ ‬ ‫ِى    َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ  ‬ ‫ُْ‬

‫ار    َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ‬ ‫ َ َ  ‬ ‫   …☜روزِ‬ ‫ ‬ ‫ِ  آ ر  ‬ ‫  ِد ارِ  ‬ ‫َو ﻟ ِ ٖ وﺳﻠﻢ‬

‫   اور َﻣ َﺤﺒﺖ‬ ‫ ‬ ‫ … ☜‬ ‫ ‬ ‫  ُ َ     َدت  ‬ ‫َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ ‬

‫ں     ى    ں      ‬ ‫   َ‬ ‫ اُس     ُد ُرود    ‬ ‫ر    …☜‬

‫ْ ِن   َ ّ ِ  )ز        ‬ ‫   …☜‬ ‫اور   ُاس       ُد   ت  ‬
‫اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ   ر ہِ    َ  ‬ ‫ ر َﺻ‬ ‫    َ  ‬ ‫وا   ِ (  اُس     ُد ُرود  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ۔  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ وا  اور اس    پ    م   ‬ ‫ہ   ‬
‫۔‬ ‫   ‬ ‫ں   ‬ ‫ن م ‬
‫ ا  ‬ ‫اﷲ  ك ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ِﻣ ْ ﺑ ِ َﺠﺎہ ِاﻟﻨ ِ ْاﻻ َ ِﻣ ْ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪ ……1‬ﺟﺬب اﻟﻘﻠﻮب‪ ،‬ﺑﺎب ﻫﻔﺪﻫﻢ در ذﮐﺮ ﻓﻀﺎﺋﻞ و آداب ﺻﻠﻮت ﺑﺮ ﺳﻴﺪ  ﺎﺋﻨﺎت‪ ،‬ص‪۲۲۹‬۔‬
‫‪157‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪158‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫)‪(7‬ﻓﯿﻀﺎن ﺳﻼم‬
‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب ا ْﻟ ٰﻌ َﻠﻤ ِ ْ َواﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِ اﻟ ُْﻤ ْﺮ َﺳﻠ ِ ْ‬
‫اَﻣﺎ َ ْﻌ ُﺪ َﻓﺎَﻋُ ْﻮذُ ﺑِﺎﷲِ ِﻣ َﻦ اﻟﺸ ْﻴ ٰﻄ ِﻦ اﻟﺮ ِﺟ ْﻴﻢ ِ ْﺴ ِﻢ اﷲِ اﻟﺮ ْﺣ ٰﻤ ِﻦ اﻟﺮﺣ ِْﻴﻢ‬
‫اَﻟﺼﻠٰﻮ ُة َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ َﻳﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َوا َْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ َﺣ ِ ْﻴ َﺐ اﷲ‬
‫َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َوا َْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ ﻧ ُْﻮ َر اﷲ‬ ‫اَﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ ﻳَﺎ ﻧ َ ِ اﷲ‬
‫اﻻ ْﻋﺘ ِ َﺎف‬
‫ﻧ َ َﻮ ْﻳ ُﺖ ُﺳﻨ َﺖ ْ ِ‬
‫  ں   د  آ    ا ف    ‬ ‫ دا ِ  ‬ ‫ ‬ ‫ !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ر    ا ف     اب   ر    ۔       د ‬ ‫   ‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫     ‬
‫ آب زم زم   دم ‬
‫ِ‬ ‫  ں   ‬ ‫ ‪  ،   ،‬ى ‪ ،‬ا رى ‬ ‫   ا ر ‬ ‫ر    ‬
‫      رى ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ا ف    ‬ ‫   ۔  ‬ ‫ ا زت  ‬ ‫     ‬ ‫  ا   ‬
‫   ‬ ‫  ‬ ‫ ‪  ،‬‬ ‫  ف ‬ ‫ ا ف    ‬ ‫   ۔  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫۔ ‬ ‫       ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ر‬ ‫     ‬
‫   ‬ ‫ُدرود ‬
‫  رے  آ  ‬ ‫   ‪  :‬ا  ‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ﻋﺒ ُﺪ اﷲ    ا  ‬
‫ٰ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ِ‬
‫   آپ     رك   ے ‬ ‫ ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ رے   س  اس   ل    ‬ ‫َﺻ‬

‫  َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم    آ   ض   ‪ :‬‬ ‫ ‪   :‬ے   س   ِ‬ ‫ ‪  ،‬آپ    ‬ ‫   آ ر  ‬ ‫ ‬
‫رب     ‪:‬اے   ّ ) َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ(!   آپ  اِس   ت    را      آپ    ‬
‫ّ‬
‫اُ َّ  آپ   ا   ر  ُد ُرود  ‪  ،‬اُس   دس  َر   زل  وں اور آپ   اُ ّ  آپ   ‬
‫َ‬

‫‪158‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪159‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ں !‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ‪  ،‬اُس   دس  ر م ‬ ‫ا   ر م ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ك ‬ ‫ر ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ اِس  ‬ ‫ ا‬ ‫ِ‬
‫ ت  ‬ ‫ ‬ ‫ُ  ا ُْ َّ‬
‫م       اد  )      (     ر    ا   م   ا  ‬ ‫  ‪ :‬رب  ‬
‫ ر  ) اد  ( ۔ ُ ر    ‬ ‫ں   ‬ ‫   ) م   وا   (آ ں  اور  ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   را‬ ‫ دى     آپ   ا  ا‬ ‫ى اس ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ ‬ ‫  ۔‬
‫ ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫ا  ا‬
‫ ‬ ‫ رِ‬ ‫ ‬ ‫ُ ا  ‬ ‫ دو  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ رِ‬ ‫ُ ا  ‬
‫  ) ‪ ( 3‬‬ ‫ ‬ ‫  ا‬ ‫ ‬ ‫ُ ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫َ ر ْ  ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫ن ‬ ‫‪ :‬ﻧ ِّﻴ ُﺔ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣ ِﻦ َﺧ ْ ٌ ﻣ ْﻦ ﻋَ َﻤﻠ ِ ٖ ۔    ‬ ‫ﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬
‫  َﺻ ا ُ‬ ‫ِن  ‬
‫       ۔  ‬
‫) ‪(4‬‬
‫ اس   ‬ ‫ ‬
‫ ز دہ ا   اب   ز دہ ۔ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ا  ا    ‪:‬۔ )‪(1‬‬
‫   ‬ ‫ اور   اب  ‬ ‫ !اﷲ ك    رِ  ‬ ‫ !  آ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ن      ا  ا  ‬
‫   ‬

‫……ﺳﻨﻦ ﮐﱪی ﻟﻠ ﺴﺎﺋﻰ ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺻﻔﺔ اﻟﺼﻠﻮة ‪ ،۳۸۴/۱ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪ .۱۲۱۸ :‬‬
‫‪  1‬‬
‫…… اٰۃ ا  ‪١٠٢/٢،‬۔ ‬‫‪  2‬‬
‫…… ا   ‪ ،‬ص ‪٦٥‬۔ ‬ ‫‪  3‬‬
‫……ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪،۱۸۵/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۹۴۲:‬۔ ‬ ‫‪  4‬‬

‫‪159‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪160‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ن     ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫?…       ب   ن       ن   ں  ?…‬
‫ِ ْ ِ  د         ِ   ں       دو  زا   ں  ?… َ َور   ِ َ   َك    ‬
‫دو ے         دہ   وں   ?… َد َّ  و ہ       وں   ?… ‬
‫ اور ُا     ں   ?…’’ َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ ا ْﻟ َﺤ ِ ْﻴ ِﺐ‘‘’’اُ ْذ ُ ُ وا اﻟﻠـ ‘‘  ’’  ﺗُﻮﺑُ ْﻮا ا ِ َ‬ ‫ر ‪ِ،‬‬
‫       آواز    اب ‬ ‫اﻟﻠـ ‘‘و ہ      اب   اور  ا   وا ں   دل ‬
‫  وں  ۔‬ ‫ن     د آ    ھ   م و  ُ َ َ  اور ا ِ ْ اد  ‬
‫ى‬ ‫دوں   ? …  ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟْ َﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ا‬
‫ت   ّ ِ ُ   َا ْ َ    ‬ ‫ِ‬ ‫ت   ّ ِ ُ اَ ﺑَ ْﺨ َ ي َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ   وى     ‬ ‫ِ‬
‫ْ‬
‫َ  اور   ِ   ُاﷲ   َ َ ِ َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َﻤﺎ   ر  ٔ ر ل ‪ُ َ  ،‬ن ا َ  ‪  ،‬ت  ّ ِ ُ  ‬
‫ن   ر َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ   ت         اُ  ’’ َ ا ‘‘     د  و   َ اح    ‬
‫ن  ر  آپ     ‬ ‫  م  ض   ‪ :     ،‬‬ ‫ى     ‪ ،‬‬ ‫ا  ‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ‪   :‬‬ ‫ ر ل   ؟  ‬ ‫ ‪  :‬آپ  ‬ ‫ ‪     :‬ں  !  اُ ں    ‬ ‫؟‬
‫ ‬ ‫ ‪  :‬‬ ‫ ‬ ‫ اور‬ ‫   ‬ ‫ ۔       دو ں   ات  ‬ ‫  ں   ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪    :‬‬ ‫   ‬ ‫ ۔ آپ  َر ِ َ اﷲُ َﻋﻨْ‬ ‫     وہ   ‬ ‫   ‬
‫ ‪ ،‬‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    زِ رت    ْف ‬ ‫ل اﷲ َﺻ‬
‫ و   ں۔      رﺳﻮ ُ‬
‫   وہ     ‬ ‫  ( ‬ ‫‪  ،‬اور )‬ ‫ ر  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ِ ‬ ‫اوراُن    ‬

‫‪160‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪161‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫‪    :‬‬ ‫ ۔ ا ِ ِ ْ ر‬ ‫   دا  ‬ ‫ ‬ ‫رےآ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ‬

‫    س   آ  ‬ ‫ِ   م  آپ   ‬ ‫م   آ    ؟اُ ں    ض   ‪   :‬‬
‫َد ْر َداء  َر ِ َ اﷲُ‬ ‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ  ا‬ ‫ ۔  آپ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ        ‪  :‬وہ   ن    ؟   ض   ‪ :‬‬
‫ وہ   ں    ؟  ض    ‪ُ  :‬ا ں    ‬ ‫     ‪ :‬اُ ں     ے       ‬ ‫َﻋ ْﻨ‬

‫   ‬ ‫ ادا  و !   ‬ ‫ ‪:‬اﷲ ك   ڈرو ! اور ا‬ ‫   ۔‬ ‫   ‬ ‫آپ     ‬

‫   ‬ ‫ ‪  :‬آپ      ‬ ‫ اُن          ۔  ‬ ‫ آ    وہ   ے  ‬ ‫اُن     س  ‬
‫ ۔   آپ   َر ِ َ‬ ‫ ! ا  آپ      ورت       اُ  ا   ل    را   د  ‬
‫   اُ ں ‬ ‫  وہ    ‬ ‫ ‪  ،‬‬ ‫  ورت  ‬ ‫ ‪   ”:‬رے   ل    ‬ ‫ ‬ ‫اﷲُ َﻋ ْﻨ‬

‫   ‬ ‫  رے       ۔“ اُ ں    ض   ‪:‬اﷲ ك     !ا ُ ں   ‬

‫د   ‬ ‫ ‬ ‫ ‪     :‬ا  ا  ‬ ‫ دے        ا  اِس     اُ ں   ‬
‫ ‬ ‫ آپ   َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫   ‬ ‫   وہ  رﺳﻮ ُل اﷲ َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ     اہ  ‬
‫      ۔  ا     اُن    س  ؤ    ا ’’ َ م‘‘   ! ‬ ‫ دو ے   ‬
‫ت   ّ ِ ُ َ ْ ن   ر َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ    ‪     :‬وہ                ُ َ  ‬
‫ِ‬
‫ ؟   ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ر    ‪  ،‬اور  ا   ن      ’’ م‘‘  ا   ن  ‬
‫ہ   ۔‬
‫) ‪(1‬‬
‫اﷲ   س    َرك و ‬
‫ ‪  ،‬‬ ‫د‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   ‪  ،‬ر ‬ ‫ وا  ‬ ‫ اور‬ ‫!د  ا ِ م  ا‬ ‫ ‬ ‫رے  رے   ا‬

‫……ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ ‪، ۲۱۹ /۶ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪۶۰۵۸ :‬۔‬
‫‪  1‬‬

‫‪161‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪162‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫دہ ‬ ‫ ‬ ‫ ا ِ م      ‬ ‫   ‬ ‫ ‪   ،‬ردى  و  د‬ ‫ ‪  ْ َ   ،‬ودر   ر  ‪  ،‬ا ر  و  ‬
‫  ى   ا ازہ ا ِ   ت         دو ا اد    َ  ‬ ‫   ۔ د ِ ا ِ م   ا‬
‫ آ  ‬ ‫ د ِ  ا ِ م  ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ت ‬ ‫ اُن  ‬ ‫ت ‬
‫   درس د    ۔ ‬ ‫ ’’ م‘‘ ‬
‫م‪  ،‬م     ‬
‫ ‪’’  :‬اَﻟﺴ َﻼ ُم ﻗ َْﺒ َﻞ‬ ‫ن ‬ ‫  ن ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫رے  آ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ا ْ ﻜَﻼم‘‘  م ‪ ،‬م       ۔‬
‫    ُ وع ‬ ‫ا  ت ‬ ‫ !  ُ   ا  ‬ ‫ُﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ !    را ا از   ۔  ر   ‬
‫   ‪ ،‬د ِ ا م ‬ ‫   و  رت  ى    ت   ‬ ‫ ‬ ‫   ‪ ،‬اور   آ  ‬
‫ دو ے     م     ! ‬ ‫ ا‬ ‫ ر      ‬ ‫    م   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ت ‬
‫ اور ‬ ‫   ‬ ‫ے ‬ ‫    ُد  دے   !    ا   ت   و!  اِس   ح   ا  ‬
‫ و ‬ ‫   اِس    ا‬ ‫ے    ا     ل  ر    ۔اور     م         ہ  ‬
‫ا ن      رت  ا        م ا            آپ  ُد     رت ‬
‫       ‬ ‫   ‪      ،‬آپ     ن   دہ  ‬ ‫ ا   ن        ‬
‫ دو ے    ‬ ‫ وہ    ا‬ ‫   ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫  م  ا‬ ‫  د‬ ‫َ ٔ   ام   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُﻢ  ‬
‫ا ۔آ  اب آپ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪ ،‬دور  ر  وا ں     م    ‬ ‫    م ‬ ‫ت ‬
‫م      اِس ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ں  ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫  َ َ   ل ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  م ‬ ‫ ‬

‫……ﺗﺮﻣﺬی ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﺳ ﺌﺬان واﻵداب ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎء ﰱ اﻟﺴﻼم ﻗﺒﻞ اﻟ ﻼم‪ ،۳۲۱/۴ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪۲۷۰۸ :‬۔ ‬

‫‪  1‬‬

‫‪162‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪163‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ہ   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ا  د‬

‫      م ا ِ  ‬ ‫  ا ‬
‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو‬ ‫      رے   ٖآ‬ ‫روا‬ ‫ہ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ت   َ ّ ِ ُ  ا  ‬
‫ِ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا ن     آؤ ‪،‬اور   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪       :‬دا  ‬ ‫َﺳﻠﻢ   ‬
‫   ‬ ‫ ا       ؤں    ‬ ‫     آ           ۔      ‬
‫ا   و   آ       ا   ؟  ار د  ‪”:‬اَﻓ ُْﺸﻮا اﻟﺴ َﻼ َم ﺑَ ْ َﻨﻜُ ْﻢ ‘‘  آ    ‬
‫م    م  و!  ‬
‫) ‪(1‬‬

‫   ‪ِ   :‬ل  ا ن ‬ ‫ن     َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ا   ر  ‬ ‫ِ‬

‫ت ‬ ‫ ‪  ،‬‬ ‫ُ  ا ُ‬
‫ ‬ ‫    ہ   ‬ ‫  ‪،‬آ     او  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ں   آ    ‬
‫ن    م  ے!  ن  ن وا      ‬ ‫   ‪ :‬‬ ‫ ‬ ‫  ۔‬ ‫   ُ ِ  ‬
‫  ا ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ں   د ں    اوت ‬ ‫         ‬ ‫ا ن۔  ‬
‫(  ۔  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  َ م  ُ َ  ا  ا ِ  )  ‬ ‫   ‬
‫ ر‬
‫َﺻ اﷲُﻋَﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫ت   ّ ِ ُ   اء     زِب َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ   روا       رے  آ‬
‫ِ‬
‫ ر ۔“) ‪ (3‬‬ ‫و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ       ” م    م  و‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫……ﻣﺴﻠﻢ ‪،‬ﮐﺘﺎ ب اﻻﳝﺎن ‪،‬ﺑﺎ ب ﺑﻴﺎن اﻧﻪ ﻻﻳﺪﺧﻞ اﳉﻨﺔ اﻻ اﳌ ٔﻮﻣﻨﻮن‪ ،‬ص‪،۵۱‬ﺣﺪﻳﺚ  ‪۱۹۴ :‬۔ ‬

‫‪  1‬‬
‫‪  2‬‬
‫…… اٰۃ ا  ‪٣١٦/٦ ،‬۔ ‬
‫……ﺻﺤﻴﺢ اﺑﻦ ﺣﺒﺎن‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﱪ واﻻﺣﺴﺎن ‪،‬ﺑﺎب اﻓﺸﺎء اﻟﺴﻼم‪...‬اﱁ‪ ،۳۵۷ /۱،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪۴۹۱ :‬۔ ‬ ‫‪  3‬‬

‫‪163‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪164‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫      ‪ ،‬‬ ‫  ا ‬ ‫ !    د  آپ    !   م  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬

‫ن     ‬ ‫ ‬ ‫ اس   ت  ‬ ‫   ذر    ۔  آج   رى  ا‬ ‫   ‬ ‫م   ‬
‫     ‬ ‫ اُ‬ ‫   او د  ‬ ‫  ر   ‪  ،‬وا‬ ‫   ‬ ‫ ا  دو ے    ‬ ‫د ں ‬
‫   ‬ ‫   و دار ‪ ،‬‬ ‫ ا   ى  َ روادا ر      ى ا  ‬ ‫ ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫او د   وا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫دار  ‪  ،‬د ار  ‬ ‫   ‬ ‫  ردى       زم  ‬ ‫زم  ‬
‫   وہ      ‬ ‫    ح  ا   ے    د  ‬ ‫ا  ر    ۔ ا ِ   ح  ا  ‬
‫  وں ‬ ‫ں    س            ِ ّ ں    ظ ‪ ،‬‬ ‫   ‪     ،‬‬ ‫  اہ ‬
‫ ‬ ‫ ‪      ،‬‬ ‫  ار    اور   ے  ں     ن  ۔     َ     ص   َ‬
‫َ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ود      ‪  ْ َ         ،‬ا ِ     رى  و رى    ‪  ،‬اِس  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     وہ       ر ہِ  ر‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ِ‬
‫رت   ل      ‬
‫   ‬ ‫ وہ     ‬ ‫ے      ْد ‬ ‫ ! ا  ‬ ‫ ‬ ‫م    رت    ِ    ‪ ،‬‬
‫   ‬ ‫ن ‬ ‫ہ    ا  ا  ‬ ‫ہ    ‪       ،‬م    ‬ ‫   ‬ ‫وا    ‪      ،‬‬
‫ و  ا ن  ‪   ،‬ر ‬ ‫ہ  ا‬ ‫   آ ز   ے    ‬ ‫    م   ے  اور    ‬ ‫ت    و‬
‫ اب   م ‬ ‫ آپ    ‬ ‫      ‪  ،‬آ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ و  ‬ ‫ اور  ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫   اِس  ‬ ‫        م ‬ ‫   ‬ ‫  ں  ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫    اب       ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  م   ‬ ‫ ‪ ،‬اِس  ح ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫م ‬
‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ‬ ‫   ا    ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫ﺻﺪر اﻟ ّ ﻌ ‪ُ ،‬‬
‫ﺑﺪر اﻟ ّ ﻘ ‪  ،‬‬ ‫ُ‬

‫‪164‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪165‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ وا (    ت ‬ ‫     اِس)   م ‬ ‫     ‬ ‫   ‪   :‬م  ‬ ‫اﷲِ َ َﻌﺎ ٰ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ‬

‫ ‬ ‫ )  ‬ ‫  َ َ ُّ ض ‬ ‫  ‪ ،‬ان   وں  ‬ ‫ ‬ ‫   اس   ‬ ‫و آ و  اور   ل ‬

‫( ام  ۔ ) ‪ (1‬‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ر    ‬ ‫   ‬ ‫ وا   ن  دہ ‬ ‫ ! ا     م ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫  م    ا  و ہ ‬ ‫ ۔  اور  در  ‬ ‫    ر  آ‬ ‫ و  ‬ ‫م   ے       ف  ا‬
‫ آپ    ‬ ‫ ‬ ‫   ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ن ‬ ‫   آپ  دو ے          ‬
‫   و ہ  دے    اس ‬ ‫ ‬ ‫     اب  آپ  ا‬ ‫  م ‬ ‫   ‬ ‫ن   دہ  ‬
‫ !  اس ‬ ‫   ۔  آ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫   آپ    ذات  ‬ ‫ ‬ ‫ت   ‬
‫ ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫  ر  اور اس    ح ‬ ‫   ا  ‬
‫ د      ‬ ‫’’ م‘‘ ا ن اور ‬
‫ن ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫  وى  ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا   س   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُﻤﺎ  ‬
‫   ‬ ‫ن    ذ  ا‬ ‫ دو ے ‬ ‫ ‬ ‫     اس ‬ ‫ن     م ‬ ‫دو ے‬
‫    ۔) ‪ (2‬‬ ‫  (  ا  م‬ ‫)   ا    ‬
‫ ‬ ‫ن    م   ‬ ‫ ‬ ‫   ا ّءوف  وى  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬ ‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ  ‬
‫ ‬ ‫ ار د‬ ‫ ‬ ‫   و   ن ‬ ‫    ام  ‬ ‫ ‬ ‫اس    ذ   ا    ‬

‫ ‪٤٥٩/٣ ،‬۔ ‬ ‫‪  1‬‬

‫…… ر ‬
‫……ﻓﺮدوس اﻻﺧﺒﺎر‪،‬ﺑﺎب اﻟﺴﲔ‪۴۴۹/۱،‬۔ ‬
‫‪  2‬‬

‫‪165‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪166‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ن      ا ن  دى   اور ‬ ‫  ) م    ذر (دو ے  ‬ ‫ وا‬ ‫  م ‬ ‫‪ :‬‬

‫ن     م‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا ن    ڑ  ‬ ‫ )ا  دى  ‬ ‫   ذ      ‪،‬‬ ‫د  اس    ‬
‫ و ر ا    ۔ ‬ ‫    ا   ‬ ‫ ‪ ،‬اور د‬ ‫ ‬ ‫ ذ    د‬ ‫ اس  ( ا    ‬
‫ ‬ ‫   و ہ  ‬ ‫ اور   م    ذر‬ ‫ن  (ا ن  د‬ ‫ن  !)دو ے‬ ‫ اے‬
‫ ا  ‬ ‫!اوراس   ت    ) (  !     ى   ف  ‬ ‫ ‬ ‫   و ہ    ‬
‫   ‪    ،‬ے دل   اس         ‪)   ،‬ا      ا   ( ُ  و ہ  ڑ  ‬
‫ ۔) ‪ (1‬‬ ‫  ا  ر ‬ ‫   ‪ ،‬اور  و  اور ‬ ‫وا    ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫‪  ٔ   ،‬د ِ‬
‫ت ‬ ‫ ا ِ اَ  ‬ ‫ ! اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﷲ!    ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا ِ‬
‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ َﺎﺗُ ُﻬ ُﻢاﻟْ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ  ‬ ‫ت      ا   ل    ا س   ّ ر   درى َ ر َ ى ‬
‫ِ‬ ‫ا  ‪ ،‬‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ اور   ں   ‬ ‫ اِس     ِ  دور   آ     ں  ‬
‫ ‬ ‫ں       دہ  ‪  72‬‬ ‫ ‬ ‫   ۔ا‬ ‫ ا ت  ‘‘   رت  ا ت   ‬ ‫م  ’’‬
‫   ‪   :‬آج آپ     ‪ ،‬د  ‪   ،‬‬ ‫ ا م   ‪  06‬آپ ار د ‬ ‫ا ت   ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ راہ     ے    ‬ ‫  ر  ‬ ‫ اور   ں  ‬ ‫ و ہ    آ  ‬
‫ ار د ‬ ‫ ا م    ‪  09‬‬ ‫ ‬ ‫ ا ت ‬ ‫ں     م    ؟  ا ِ   ح  ‪72‬‬
‫    را ا  ‬ ‫ وا    اَﻟْ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﷲ ‬ ‫   ‪   :‬آج آپ    م    اب اور ‬
‫ﷲ    دو ں       ؟ ‬
‫آواز    ا ً ﻳَﺮْ َﺣ ُﻤ َ ا  ‬

‫……ﻓﻴﺾ اﻟﻘﺪﻳﺮ‪،۱۹۹/۴،‬ﲢﺖ اﳊﺪﻳﺚ‪۴۷۴۸:‬۔ ‬
‫‪  1‬‬

‫‪166‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪167‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫     ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ َﺎﺗُ ُﻬ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ‬ ‫ !  ا  ا  ‬ ‫ !   ر  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ اور د  ‬ ‫ ‪  ،‬‬ ‫    ں   ‬ ‫ ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫     ا‬ ‫ ‬ ‫ت ‪   ،‬م ا‬ ‫ں   ‬
‫   ‬ ‫   ‪   ،‬ں  ‬ ‫ ا م    ‬ ‫    م   ‬ ‫ ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫  وم  ‬
‫  م     ‬ ‫ د    ۔ ا    ‬ ‫ں      م   ‬ ‫ ‬ ‫ں     ا‬
‫ و ‬ ‫ہ  ا‬ ‫      ى  ا       را  ‬ ‫   ‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫ ا م    ‬ ‫دہ  ‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫   ۔  ا ِ ْن َﺷﺎ َء اﷲ ۔  آ   م   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫آ    ‬
‫ ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫دت ‬
‫م  ُ ن     ‬
‫ل َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ‬ ‫ر‬ ‫اﷲ‬
‫ت   ّ ِ ُ  ا   ہ  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ   روا‬
‫ِ‬ ‫ ‬
‫ ار د  ‪  :‬ن    ن        ‪:‬۔)‪  (1‬م    اب د  )‪ (2‬ر ‬ ‫َو َﺳﻠ َﻢ‬
‫) ‪(1‬‬
‫    اب د ۔ ‬ ‫   )‪(4‬د ت  ل   )‪(5‬‬ ‫  دت   )‪ (3‬زوں   ‬
‫ ‬ ‫    ح ‬ ‫ اِس  ‬ ‫ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ت   ُ  ا   ر  ‬
‫ِ‬ ‫ ‪  ،‬‬ ‫ُ  ا ُ‬
‫ ‬ ‫  ‪       ،‬‬ ‫   ا ِ ِ م  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‪         :‬اد  ‬ ‫ ‬
‫     ز دہ  ق ‬ ‫ اُن  ا د     ف  ‬ ‫ار اور   ورى    ‪   ،‬ا    ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫    ‬ ‫ن ‬ ‫  ق   ‪ ،‬‬ ‫۔  ل ر      ا‬ ‫ن ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ ۔‬ ‫‪  ،‬وں   اِن         ‬ ‫وے   ‬

‫……ﲞﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﳉﻨﺎﺋﺰ ‪ ،‬ﺑﺎب اﻻﻣﺮ ﺑﺎﺗﺒﺎع اﳉﻨﺎﺋﺰ ‪ ،۴۲۱/۱ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪۱۲۴۰ :‬۔ ‬
‫‪  1‬‬
‫…… ٰاۃ ا ‪ ٤٠٣/٢،‬۔‬ ‫‪  2‬‬

‫‪167‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪168‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫م    م  و   !‬
‫  وى         دا ِ ِ  ر  و  َ ل‪ ،‬‬ ‫ہ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬ ‫ت   َ ّ ِ ُ  ا‬
‫ ا س     ض  ‪    :‬ا   م    ‬ ‫ ِ دو   ال َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ‬
‫‪ :‬‬ ‫ ار د  ‬ ‫ؤں!  آپ َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫ دا    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  گ    ر   ں   ز ‬ ‫ ‬‫م     م   و  !     ؤ!   ِ ٔ  ر   و!  اور  رات  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫         دا     ؤ !۔‬ ‫) (ادا    و!  ‬
‫  ر     ں   م   م ‬ ‫!د    آپ   !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫       ‬ ‫   ا  ‬ ‫   دا‬ ‫     و  ا  ‬ ‫ ار د  ‬ ‫   ‬
‫ ۔‬ ‫   دا     ن   ‬ ‫ ‬ ‫ن    م  م ‬ ‫ ۔  ا ‬
‫ د      د     ت   آ ز     ‬ ‫ ! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫   ‪ ،‬د ِ ا  م   ت   آ ز    م     د      ‪،‬اور  را ‬ ‫ت  ‬
‫ ‬
‫ ‬ ‫ں     اور ا    ۔ ‬ ‫  م   اد ن    م ‬
‫     ‬ ‫  م ‬ ‫اِ‬
‫ ‬ ‫  ‪:‬‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ ار د ‬ ‫ ا   ر   ن ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫ ‬ ‫ُ  ا ُ‬
‫ ‬ ‫   ‪  ،‬‬ ‫  ر   ‬ ‫ ا ظ  و‬ ‫ت ‬ ‫م  ا  ‬ ‫د    ‬
‫  ‪ :‬‬ ‫ﺎک اﷲُ ) (اﷲ   ز ہ ر ! و ‬
‫‪ :‬ﺣَ َﻴ َ‬ ‫ ‬ ‫   اَ ِ  ب ‬ ‫ز ٔ ‬

‫……ﻣﺴﺘﺪرک ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﱪ واﻟﺼﻠﺔ ‪ ،‬ﺑﺎب ارﲪﻮا اﻫﻞ اﻻرض۔۔اﱁ‪ ، ۲۲۱/۵،‬ﺣﺪﻳﺚ‪ ،۷۳۶۰:‬‬
‫‪  1‬‬

‫‪168‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪169‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ‪ ُ  :‬ر ِ  ‬ ‫ ‬ ‫۔‬ ‫  ‪ :‬‬ ‫رام رام۔   اب د   ‪   :‬رام۔آر  ‬

‫ ر  د    ۔ ‬ ‫  ف     ‬ ‫)‪(Good Morning‬۔ ِ     ‪     :‬و۔‬
‫  د۔ ‬ ‫  ‪:‬‬ ‫ وا‬ ‫ن ‬ ‫  دان  ‬ ‫  ۔‬ ‫ر      ا  ا د‬
‫  ۔ ‬ ‫ اِن   م   ں  اور   ں    ا ِ   م       زوں  اور  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ﺎک اﷲُ     ف  ز    د    اَﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴﻜ ُ ْﻢ    د  ود‬
‫َﺣ َﻴ َ‬
‫   ‬ ‫  اورز دہ  ا‬ ‫ ز دہ  ‬ ‫   د  ‬ ‫   د ز‬ ‫     ‬ ‫ د ۔اور  ‬
‫   ‬ ‫  آ‬ ‫ ‪  ،   ،    ،‬‬ ‫ و‬ ‫  ‪    :‬د    اور  ‬ ‫ اِس    ‬
‫  ۔) ‪ (1‬‬ ‫  اب ‬ ‫  ز‬ ‫ ر !     ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   ہ‬ ‫  م ‬ ‫   دا  ‬
‫  ‪،‬ر ِ   ‪  ،‬ر   ‬ ‫ ‬ ‫ت   ّ ِ ُ َ ْ ن   ر َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  رِوا‬
‫ِ‬
‫ ‬ ‫  ن اُ   س     ‬ ‫   ‬ ‫َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    اِر د  ‪     ِ :‬ت ‬
‫  ا             ‬ ‫ار‬ ‫ ‪ ،‬اور     رات  ‬ ‫       ‪     ،‬‬
‫۔) ‪  (2‬ا  روا       ں ‬ ‫ھ ‬ ‫  ِ ْﺴ ِﻢ اﷲ  ‬ ‫دا ِ     م   ے  اور  ‬
‫م       رے  اور رے ‬ ‫ں ‬ ‫ار د    ‪ :‬را  ا      دا       وا‬
‫     ۔  ‬
‫) ‪(3‬‬
‫ وا ں     ‬

‫‪٢٧٤/٥،‬۔ ‬ ‫‪  1‬‬

‫……‬
‫……ﳎﻤﻊ اﻟﺰواﺋﺪ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻻدب ‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺴﻼم ﻋﻨﺪ دﺧﻮل اﳌ ل‪،۷۷/۸ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۲۷۷۳:‬۔ ‬ ‫‪  2‬‬
‫……ﺗﺮﻣﺬی‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﺳ ﺌﺬان ‪،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎء ﰱ اﻟ ﺴﻠﻴﻢ اذا دﺧﻞ ﺑ ﺘﻪ ‪ ، ۳۲۰/۴،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۲۷۰۷ :‬۔ ‬
‫‪  3‬‬

‫‪169‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪170‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ‬ ‫ ا     ارہ ‬

‫ دا  ‬ ‫   ‬ ‫  ‪  :‬‬ ‫ ‬ ‫ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ا   ر ‬ ‫ ‬ ‫ُ ا‬
‫  ے  ‪      ،‬‬ ‫ دا‬ ‫ دروازہ  ‬ ‫  رى’’ ِ ْﺴ ِﻢ اﷲ‘‘   ھ    دا   م  ‬ ‫ و‬
‫وا ں     م     ا      آ  ‪  ،‬ا          ’’اَﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ اَﻳ َ ﺎ اﻟﻨ ِ َو َر ْﺣ َﻤ ُﺔ‬
‫اﷲِ َوﺑَ َﺮ َﺎﺗُ ٗ ‘‘    دے  ۔     ر ں    د      ا ّول  دن         ر      ‬
‫)دا (     ’’ ِ ْﺴ ِﻢ اﷲ‘‘ اور’’ ُﻗ ْﻞ ُ َﻮاﷲ‘‘ )   ر ٔہ ا ص( ھ     ‪   ،‬اس   ‬
‫    ۔  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫   ا ِ ّ ق   ر    اور رِزْ ق   ‬
‫ ‪ ،‬‬ ‫ د    ‬ ‫  م ‬ ‫ !  ‬ ‫!رب     م  د‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫ اور  ‬ ‫ ‪   ،‬م    ا  ‬ ‫  م      ‪  ،‬ا    ‬ ‫رت  اور  ‬ ‫د    ‬
‫    م ‬ ‫   ‬ ‫       ۔ ‬ ‫       دل  غ  غ    غ ‬ ‫ ‬
‫ ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫  م   ‬ ‫ ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫      ر ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫وا‬
‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ !   م     ا‬ ‫   ۔  آ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫   اور  ڈ وں  ‬
‫ ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ل ‬ ‫  ‬ ‫ ا ر ‬
‫      زا ر ‬ ‫ں    م ‬
‫ ٔ‬ ‫ر ‬ ‫     وہ  ‬ ‫ ‬ ‫ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ   روا‬ ‫َر‬ ‫   ا  ‬ ‫ت َ ِّ ُ‬
‫ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُﻤﺎ     س  آ     ت ﻋﺒﺪاﷲ    ‬ ‫َر‬ ‫ت   ّ ِ ُ   ﻋﺒ ُﺪ  اﷲ  ‬
‫ِ‬ ‫ر ل ‬
‫  َر ِ َاﷲُ‬ ‫ ‪   ،‬ت  ﻋﺒﺪاﷲ‬ ‫ ‬ ‫زار‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُﻤﺎ   ُا‬ ‫َر‬

‫ ‪٩/٦،‬۔ ‬ ‫‪  1‬‬

‫…… اٰۃ ا‬
‫‪170‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪171‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫    س ‬ ‫ و ہ ‬ ‫ وا  اور ‬ ‫ار  رت ‬ ‫ وا  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫َﻋ ْﻨ ُﻤﺎ‬

‫     ا  دن    ت ‬ ‫َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ ‬ ‫۔ ت ‬ ‫اُ   م  ‬ ‫  ر‬

‫  س      آپ         زار         ‪ :      ،‬‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُﻤﺎ‬ ‫ﻋﺒﺪاﷲ  ‬
‫   ‪   ،‬ن    رے ‬ ‫    ے ‬ ‫ و و‬ ‫     ؟    ‬ ‫آپ  زار   ‬
‫  ‪   ،‬رے ‬ ‫ں   ‬ ‫   ‪   ،‬زار   ‬ ‫  ‪   ،‬اُس    ؤ ‬ ‫ ‬ ‫  در‬
‫  َر ِ َاﷲُﻋَﻨْ ُﻤﺎ‬ ‫  ۔ ت ﻋﺒﺪاﷲ  ‬ ‫ ‬ ‫   آ    ‬ ‫  ں     ‬
‫۔   ‬
‫) ‪(1‬‬
‫   ا   م ‬ ‫       ‬ ‫‪   :‬م   ‬ ‫ ‬
‫ ”   م      ‬ ‫ ا   ر   ن   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ اِس ‬ ‫  ت ‬ ‫ُ ا ُ‬
‫   ‬ ‫‪   :‬را   زار       دت    ‪    ،‬و ں ‬ ‫ ‬ ‫  “‬
‫    دت  ڈا ۔ ‬ ‫   ‪ ،‬ں     م  ‬ ‫  ) ( م    ا ِ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  دت   ۔ ء  ا   ں     س ‬ ‫    دى      ‬ ‫م  ا    ں   ‬
‫     ‬ ‫     اور  ں     ‬ ‫   ا   ‪  ،‬‬ ‫  ‬ ‫   ‬ ‫ اُ‬
‫) ‪(2‬‬
‫   ۔‬ ‫دو ں   ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫     ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫!  د  آپ   !  م     م    ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   وہ ‬ ‫ ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫  م    م ‬ ‫ا    ش ‬

‫……ﺷﻌﺐ اﻻﳝﺎن‪،‬ﺑﺎب ﰱ ﻣﻘﺎرﺑﺔ اﻫﻞ اﻟﺪﻳﻦ …اﱁ‪،۴۳۴/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۸۷۹۰:‬۔ ‬
‫‪  1‬‬
‫…… اٰۃا ‪٣٤٤/٦،‬۔‬ ‫‪  2‬‬

‫‪171‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪172‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ا م    ‬ ‫ د  اور  ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫     ۔      ‬ ‫ د    ا  ‬ ‫ ‬

‫   ۔  ا ِ ْن َﺷﺎ َء‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫    ب  ب   م  ‬ ‫  م   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫ اس   رے    ‬ ‫ ؟  آ‬ ‫ ‬ ‫اﷲ ۔   م     ر     ا    ؟  اور   م    ا ا  ‬
‫ ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫  ر  ‬ ‫ا  ‬
‫او دِ آدم    م‬
‫  َﺻ اﷲُ ﻋَﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ‬ ‫  وى        رے آ‬ ‫ہ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬
‫ت   َ ّ ِ ُ  ا‬
‫   د    ‬ ‫   اُ‬ ‫ِ‬
‫ت  آدم   َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم     ا  ‬ ‫  ‪  :‬اﷲ ك    ‬ ‫َو َﺳﻠ َﻢ‬

‫   ‬ ‫    م  و!  اور  ر     !    وہ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ں    اِس  ‬ ‫ؤ! او ر‬

‫ت  آدمﻋَﻠَﻴْ ِاﻟﺴ َﻼم ‬ ‫ و   را  اور   رى  او د     م    ۔  ‬ ‫اب  د    ۔  ‬
‫  ں     ‪  :‬اَﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴﻜ ُ ْﻢ  ا ں     اب  د  ‪”:‬اَﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ َو َر ْﺣ َﻤ ُﺔ‬
‫۔) ‪ (1‬‬ ‫اﷲِ“اُ ں  ” َو َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ“  ا ظ زا‬
‫َﻋﻠ َْﻴ َ ۔۔۔ ۔۔۔ َﻋﻠ َْﻴﻜ ُ ْﻢ‬
‫ل ‬ ‫ آد     ے   ’’ َﻋﻠ َْﻴﻜُﻢ‘‘  ‬
‫ِ  ا‬ ‫ ا‬ ‫    م  ا‬ ‫َُ‬
‫‪  ِ ِ   ،‬ا ل)  ا ل    وا (اور ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ے    ‬ ‫ ‬
‫۔‬
‫) ‪(2‬‬
‫ِ  ‪( )،‬اِن      م ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫……ﲞﺎری ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻻﺳ ﺌﺬان ‪،‬ﺑﺎب ﺑﺪء اﻟﺴﻼم‪،۱۶۴/۴،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۶۲۲۷:‬۔ ‬
‫‪  1‬‬
‫‪٢٧٥/٥،‬۔ ‬ ‫‪  2‬‬
‫……‬

‫‪172‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪173‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫   ا   ت آپ    ش  ار ‬ ‫ ‬ ‫!ا‬ ‫ ‬ ‫رے  رے  ا‬

‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫       ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں    م    ن  دہ  م ‬
‫      م ‬ ‫   ۔     ں  !  آج   رى  ا‬ ‫  م ‬ ‫   ‬ ‫ اور  اد‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫     آ  ۔  ا   م                  وہ    اس   ح  ‬
‫ ‪َ   ?  :‬ﺳ ْﺎم اَﻟ َْﻴﻜ ُ ْﻢ ? َﺳ َﻼ ُﻣ ْﻮ ﻟ ِْﻴﻜُ ْﻢ? َﺳ َﻼﻟ ِْﻴﻜ ُ ْﻢ ?اَﻟﺴ َﻼ ُم اَﻟ َْﻴﻜُ ْﻢ ۔   م    ‬
‫در  ا ظ      ‪ :‬اَﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴﻜ ُ ْﻢ ۔  آ  !    د ا        ‪  :‬اَﻟﺴ َﻼ ُم  ۔۔۔ َﻋﻠ َْﻴﻜُ ْﻢ ‬
‫۔۔۔اَﻟﺴ َﻼ ُم ۔۔۔ َﻋﻠ َْﻴﻜ ُ ْﻢ ۔۔۔ اَﻟﺴ َﻼ ُم ۔۔۔ َﻋﻠ َْﻴﻜُ ْﻢ۔ َﺟﺰَ ُﻛ ُﻢ اﷲُ َﺧ ْ ًا‬
‫ہ       اٰن    ‪ ،‬‬ ‫ ‪  ،‬‬ ‫ن  د‬ ‫!  م     ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫  ل   ‬ ‫   ‬ ‫ د ت ا‬ ‫  رج   ‬ ‫ اور در‬ ‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﷲ !  ‬
‫  ز  روزہ       ورى ‬ ‫ ‬ ‫ اور  ‬ ‫  اٰن  ‬ ‫  ‪  ،‬ا  آپ    در‬
‫  ن   ‬ ‫  ر  ا‬ ‫   ‬ ‫     ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   آ‬
‫ ‬ ‫  ‬ ‫   ‬ ‫  ورى ‬ ‫   ‬ ‫ ۔ آپ      و   اٰن ‬ ‫ ‬
‫  ن   ‬ ‫   ا  ‬ ‫  ر      ‬ ‫   ۔ ا ِ ْن َﺷﺎ َء اﷲ ۔آ  اب ا  ‬
‫  ں         ۔‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  م ‬ ‫     ا  ‬
‫ا    و     ِ   ں‬
‫      رے  آ َﺻ اﷲُﻋَﻠ َْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ ‬ ‫ت   َ ّ ِ ُ  ا   ہ  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬
‫ِ‬
‫   ا    و ں    را   اُس  اَﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴﻜ ُ ْﻢ  ‪،‬آپ ‬ ‫ ‬ ‫ا    ‬
‫  را   اُس    ض   ‪:‬‬ ‫‪:‬دس   ں  ۔  ا  دو ا  ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ‬ ‫َﺻ‬

‫‪173‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪174‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  را   اُس     ض ‬ ‫ اور  ‬ ‫  ں  ۔  ا‬ ‫‪:‬‬ ‫اَﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴﻜُ ْﻢ َو َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ‪،‬‬

‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ں  ۔ ا  ‬ ‫‪ :‬‬ ‫‪ :‬اَﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴﻜُ ْﻢ َو َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َوﺑَ َﺮ َﺎﺗُ ‪،‬‬
‫‪   :‬را   ر    ‬ ‫         رﺳﻮ ُل اﷲ َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ‬ ‫اور م  ‬
‫م   ے    ا  ‬ ‫ آ  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ى  ل  ‪،‬‬
‫  م    آ  ‬ ‫ ‬ ‫     م   ے  ‪،‬‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ اور  ا  ‬ ‫     ‬
‫۔  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ‬ ‫   ز دہ ا‬ ‫  م ‬
‫  ‪  )    :‬وا    ‬ ‫ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ا   ر  ‬ ‫  ت ‬ ‫ُ ا ُ‬
‫  ۔) ‪ (2‬‬ ‫  ‪ ،‬اس    اب د  ‬ ‫م  (  ِم  َوداع ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ !  اور ‬ ‫ !   ب   ب   م     م  ‬ ‫! ر ‬ ‫ ‬ ‫  رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ اور   م     اب  د‬ ‫  م ‬ ‫  ن   دہ  ا ظ    ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ آپ    ٔ ا ل ‬ ‫   ذر‬ ‫ ‬ ‫ ۔  ‪   30‬ں  وہ    ف ا‬
‫ ا    ‬ ‫ !   ‪ ،‬د ‪  ،‬زار ‪  ،‬ر  ‪ ،‬ا ل ‪    ،‬و ہ   ا اد ‬ ‫   ۔  ر ‬
‫ ‪ ،‬اور وہ ‬ ‫    ں       ‬ ‫   ‬ ‫ت ‬ ‫ روزا    از  ‪26‬ا اد   ‬
‫   اور ‬ ‫    م ‬ ‫ ان  ‪26‬ا اد      ‬ ‫   ‬ ‫    ن  دہ  ‬
‫ ‬ ‫ وا    ‬ ‫  ف  م   ذر ‪  780‬ں ‬ ‫    اب د      وہ ‬

‫……ﺻﺤﻴﺢ اﺑﻦ ﺣﺒﺎن‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﱪ واﻻﺣﺴﺎن ‪،‬ﺑﺎب اﻓﺸﺎء اﻟﺴﻼم ‪ ، ۳۵۷ /۱،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۴۹۳ :‬۔ ‬
‫‪  1‬‬
‫…… ٰاۃ ا  ‪ً ٣٣٠/٦ ،‬۔ ‬ ‫‪  2‬‬

‫‪174‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪175‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫       ‬ ‫  ف  ا‬ ‫  دا    !   د  ر     وز  ‬ ‫ ۔   ُﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ  !    ‬
‫  ف ا    ‬ ‫ دو ے    دور‪ ُ   ،‬اس     ں   پ    ا‬ ‫ا ن   را   را  ے   ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫ !  م     م ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ں   ۔  ا اِس و‬ ‫    ر ‬ ‫د‬
‫   ۔  ا ِ ْن َﺷﺎ َء اﷲ آ !   م    ‬ ‫ب ‬ ‫   ‬ ‫  ا  ‬ ‫ !   اب    ‬
‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ آداب اور   ا م      دت ‬ ‫   ‬
‫ اور آداب     ا م‬ ‫م   ‬
‫   ‬ ‫ ا ظ    ‪:‬اَﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴﻜُ ْﻢ َو َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َوﺑَﺮَ َﺎﺗُ ٗ      ‬ ‫)‪ (1‬م   ‬
‫  زل  ں ۔ ) ‪ (1‬‬ ‫اور اﷲ ك     ف   ر  اور ‬
‫  ‪َ ’’:‬و‬ ‫ ۔اﷲ ك  ار د  ‬ ‫ وا    اس       اب  د  ‬ ‫)‪   (2‬م  ‬
‫اِذَا ُﺣ ْﺘ ُْﻢ ﺑ ِ َﺘﺤِﻴ ٍﺔ َﻓ َﺤﻴ ْﻮا ﺑِﺎَ ْﺣ َﺴ َﻦ ِﻣ ْﻨ َ ۤﺎ اَ ْو ُرد ْو َﺎ ‘‘) ‪)  (2‬ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪ :‬اور       ‬
‫      م  ے     اس      اب       و    دو(۔‬
‫ ا  ظ     ‪َ :‬و َﻋﻠ َْﻴﻜُ ُﻢ اﻟﺴ َﻼ ُم َو َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َوﺑَﺮَ َﺎﺗُ ٗ  اور        ‬ ‫ اور اب    ‬
‫  زل  ں۔) ‪ (3‬‬ ‫ اور ‬ ‫  اوراﷲ ك     ف   ر‬
‫ ‬ ‫  ں  ۔‬ ‫   ں      ‬ ‫ ‬ ‫  اہ    اُ‬ ‫ن    م   ‬ ‫ )‪(3‬‬
‫  وى      ا  آد     رے آ  ‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ﻋﺒﺪاﷲ   َ ْ  و   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ َﻤﺎ  ‬
‫ِ‬

‫‪  ٤٠٩/٢٢،‬ذ   اً۔ ‬ ‫‪  ……1‬وىٰ  ر‬

‫……پ ‪،۵‬اﻟ ﺴﺎ‪ ۸۶:‬۔‬
‫‪  2‬‬
‫…… وىٰ  ر  ‪  ٤٠٩/٢٢،‬ذ اً۔ ‬‫‪  3‬‬

‫‪175‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪176‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫ آپ َﺻ اﷲُ‬ ‫      ؟ ‬ ‫  ض    ‪  :‬ا م     ن      ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ  ‬ ‫َﺻ‬

‫    م  و  !  اہ   ‬ ‫ن(  ‬ ‫  ؤ  !  اور  )‬ ‫ ‪      :‬‬ ‫َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ‬

‫ ۔) ‪ (1‬‬ ‫    ‬ ‫اُ‬
‫ ‬ ‫م ‬ ‫   ‪   ،‬ڑے  ز دہ    اور   ار   ل  ‬ ‫ ‬ ‫  ے    ‪    ،‬وا  ‬ ‫ )‪(4‬‬
‫ن  ‪  :‬ار  ل   ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ن ‬ ‫   ر‬ ‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   ‪،‬اور  ڑ ے  گ ز دہ   ۔‬
‫) ‪(2‬‬
‫ ‬ ‫م  ے ‪   ،‬وا  ‬
‫ )‪    (5‬آ  وا  آ  وا     م  ے ۔) ‪ (3‬‬
‫   ‪   :‬از   ‬ ‫)‪(6‬ا   ت ‪ ،‬ا ِ ِم اَ ِ   ‪،‬ا ہ ا م اَ  ر   ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬
‫اَﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴﻜ ُ ْﻢ اوراِس     َو َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ    اور       َوﺑَ َﺮ ﺎﺗُ      او  ر‬
‫ وا      ا ظ     م       اب    ‬ ‫م ‬ ‫اِس     ِز َدت   ۔  ‬
‫ﻼم َﻋﻠ َْﻴﻜ ُ ْ  ﻢ‬
‫ا    ا ِ دہ    َ ور   اور ا         اب   ز دہ  ۔ اُس   اَﻟﺴ ُ‬
‫    َو َﻋﻠ َْﻴﻜُ ُﻢ اﻟﺴ َﻼم َو َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ ۔ اورا    ُاس    اَﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴﻜُ ْﻢ َو َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ      ‬
‫ﺣﻤ ُﺔ اﷲِ َوﺑَ َﺮ ﺎﺗُ ٗ  اورا  اس    وﺑَﺮَ ﺎﺗُ          ا    ‬ ‫َو َﻋﻠ َْﻴﻜُ ُﻢ اﻟﺴ َﻼ ُم َو َر َ‬
‫ ۔) ‪ (4‬‬ ‫   اس   زِ َدت ‬

‫……ﲞﺎری ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻻﺳ ﺌﺬان‪،‬ﺑﺎب اﻟﺴﻼم ﻟﻠﻤﻌﺮﻓﺔ  وﻏﲑ اﳌﻌﺮﻓﺔ‪،۱۶۷/۴،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۶۲۳۶:‬۔ ‬ ‫‪  1‬‬

‫……ﻣﺴﻠﻢ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺴﻼم‪،‬ﺑﺎب ﻳﺴﻠﻢ اﻟﺮاﮐﺐ ﻋ  اﳌﺎ  واﻟﻘﻠﻴﻞ ﻋ  اﻟﮑﺜﲑ ‪،‬ص‪،۹۱۸‬ﺣﺪﻳﺚ‪۲۱۶۰‬۔ ‬ ‫‪  2‬‬
‫اﻟﻔﺘﺎوی اﳍﻨﺪﻳﺔ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﮑﺮاﻫﻴﺔ‪،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺴﺎﺑﻊ ﰱ اﻟﺴﻼم وﺗﺸﻤﻴﺖ اﻟﻌﺎﻃﺲ‪۳۲۵/۵ ،‬۔ ‬
‫ٰ‬ ‫‪  3‬‬
‫……‬
‫…… ٰوى ر ‪٤٠٩/٢٢ ،‬۔ ‬ ‫‪  4‬‬

‫‪176‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪177‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ا رے    م     ‬ ‫  ف اُ ں ‬ ‫   ‬ ‫)‪(7‬ز ن    م ‬

‫ روا  ‬ ‫ دادا‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ   ا ٔ وا  ا‬ ‫ت  َ ِّ ُ َ ْ و  ‬ ‫ِ‬ ‫ ‬ ‫۔‬
‫  ا ‬ ‫ ‪   :‬رے      ‬ ‫      ٔ     َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ار د  ‬
‫    !   د ں     م  ا ں    ‬ ‫رى    ‬
‫ ‪   ،‬د  و ٰ‬ ‫ ‬ ‫ وا      ‬
‫ں   ا رے   ۔‬
‫) ‪(1‬‬
‫ں    م ‬ ‫ا رے     اور ‬
‫    م      وہ     ‪  ،‬اور  ا  ا  آواز        ‬ ‫ )‪ (8‬م  ا  آواز        ‬
‫ وا      اور ‬ ‫اب   م      ا  آواز      م ‬
‫‪ِ  ،‬‬ ‫ ‬ ‫اب  د  وا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ا اور ا  وہ  ا    اُس   ‬ ‫ ‬ ‫     وہ         وا‬ ‫ا  آ‬
‫    اب       ‬ ‫    اب دے د  ۔‬ ‫   آ‬ ‫ دے   اُس   ‬ ‫ ‬
‫) ‪(2‬‬
‫  ۔‬
‫ دو ں          ُ  ‬
‫ن‬ ‫ اورا‬ ‫    ت    م ‬ ‫ دو ا‬ ‫)‪(9‬‬
‫ دو رہ   م    ۔  ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ار  و ہ    ‬ ‫   د‬ ‫‪    ،‬در‬
‫  َﺻ اﷲُ ﻋَﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ‬ ‫ر    ارِ‬ ‫   ‬ ‫ہ  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ     و  ى  ‬ ‫ ا  ‬ ‫ِ‬
‫ت  ِّ ُ‬
‫       اُس    م  ے ‬ ‫ ‬ ‫           ا  ا‬ ‫ ‪ :‬‬ ‫َو َﺳﻠ َﻢ   ‬
‫ اوروہ   اُس       ‬ ‫ ‬ ‫ن در  د ار     و ہ ‬ ‫ در‬ ‫اور ا  اُن ‬
‫) ‪(3‬‬
‫ے۔‬ ‫ م‬ ‫دو رہ اُس   ‬

‫……ﺗﺮﻣﺬی‪،‬ﮐﺘﺎب اﻻﺳ ﺌﺬان‪،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎء ﰱ ﮐﺮاﻫﻴﺔ اﺷﺎرة اﻟﻴﺪ ﺑﺎﻟﺴﻼم ‪،۳۱۹/۴،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۲۷۰۴:‬۔ ‬
‫‪  1‬‬
‫ ‪٤٦٤/٣،‬۔ ‬ ‫……اﻟﺒﺰازﻳﺔ”ﻫﺎﻣﺶ ﻋ  اﻟﻔﺘﺎوی اﳍﻨﺪﻳﺔ“ﮐﺘﺎب اﻟﮑﺮاﻫﻴﺔ‪۳۵۵/۶،‬۔ ر ‬ ‫‪  2‬‬
‫……اﺑﻮ داؤد ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻻدب ‪،‬ﺑﺎب ﰱ اﻟﺮﺟﻞ ﻳﻔﺎرق اﻟﺮﺟﻞ‪...‬اﱁ‪،۴۵۰/۴،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۲۰۰ :‬۔ ‬
‫‪  3‬‬

‫‪177‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪178‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   اور  ں  اب دو  ح ‬ ‫   اس      اب د  وا‬ ‫ )‪     (10‬م   ‬

‫  اب دے‪  ،‬دو ى  رت        م     اب    ‬ ‫  ‪ ،‬ا      ز ن ‬
‫   او   ر  ا   ا   راً ‬ ‫   ‬ ‫اب   م  راًد  وا‬
‫  ِ‬ ‫ ‬ ‫) ‪(1‬‬
‫۔‬ ‫ ‬
‫      اہ  اہ ‬ ‫          اب  راً   ‬ ‫ ً  ‬ ‫ى  اب         ‬
‫    ہ    ۔ا   ت ‬ ‫ ‬ ‫     ز ن    اب  راً دے دے‪ ،‬‬ ‫ د  ‬
‫   اُس     اب ‬ ‫        اَﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴﻜ ُ ْﻢ    ‬ ‫ ﻗُﺪ َس ِ ہ        ‬
‫۔  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ز ن   دے        ن ‬
‫  اب   دے ‬ ‫ )‪(11‬ا      آپ     ‪  :‬ں     ا  م  ‪    ،‬آپ  د  اُ  و‬
‫    ں   آپ    م    ۔‬ ‫    رے       اُس   ‬ ‫د  ۔   ‬
‫ وا  ‬ ‫      ں    آپ    م     ‪،‬ا   م  ‬ ‫)‪(12‬ا      آپ  ‬
‫اور  وا  دو   ں   د ں     ں    ‪َ  :‬ﻋﻠ َْﻴ َ َو َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم ۔ا  دو ں   ر  ‬
‫ وا   د  اور    وا   رت   ‪ :‬ﻋَﻠ َْﻴ َ‬ ‫ں     ‪َ  :‬ﻋﻠ َْﻴ ِ َو َﻋﻠ َْﻴ َ ﺎ اﻟﺴ َﻼم۔ا  ‬
‫َو َﻋﻠ َْﻴ َ ﺎ اﻟﺴ َﻼم۔ا      وا   رت   اور    وا   د  ‪َ :‬ﻋﻠ َْﻴ ِ َو َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم ۔ ‬
‫)ان          ‪        :‬م   او ر اُس    (۔‬
‫ و         ‪      ،‬ا   َ ّ ِ ُر ع        ‬ ‫)‪   (13‬گ   م  ‬
‫    ج   ‬ ‫ام   اور اِس          و  ہ ۔ ) ‪ (3‬ا     ُ ُ رگ     ‬

‫……درﳐﺘﺎر و رداﳌﺤﺘﺎر‪،‬ﮐﺘﺎب اﳊﻈﺮ واﻹﺑﺎﺣﺔ‪۶۸۵/۹ ،‬۔ ‬
‫‪  1‬‬
‫‪٤٦٣/٣،‬۔ ‬ ‫‪  2‬‬
‫…… ر ‬
‫‪٤٦٤/٣،‬۔ ‬ ‫‪  3‬‬
‫…… ر ‬
‫‪178‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪179‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ‬ ‫‪  ،‬ں  ورت   ۔‬ ‫ ‬ ‫  اب   ‪،‬اور       ‬
‫م    اب د  ‬
‫      ر  ا‪،‬اور    ہ ‬ ‫ر ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫)‪ (1‬م    اب  راً د  وا‬
‫) ‪(2‬‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫‪     ،‬‬ ‫اب د    د  )   (  ‬
‫   ‬ ‫    س آ  اور      م       ‬ ‫ دو ى ‬ ‫ )‪(2‬ا  ‬
‫  ى ‬ ‫ ا     م        ‬ ‫   ا ام    اور  ا  اُن    ‬ ‫    ك  ‪ ،‬‬
‫ ا  ان          اب   د  ‬ ‫۔ ‬ ‫    م ‬ ‫       ‬ ‫ اور ا‬
‫       ‬ ‫ اور ا‬ ‫  ى ‬ ‫ اور ا  ا     اب دے د    ‬ ‫   ر‬ ‫ ‬
‫  اب د ۔) ‪ (3‬‬
‫ ا م ‬ ‫   ‬ ‫!       وع     م   اب د‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫م  ا    م   ‬ ‫   ‪  ،‬‬ ‫      م     اب  د  وا‬ ‫   ‪  ،‬اورا      ‬
‫    م   ‬ ‫ ‬ ‫   ذر‬ ‫ روز    ‬ ‫    زم    ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫اب  د     رے  ‬
‫ں  ‬
‫   ر    ‪ ،‬اور   ‬ ‫      رى اس      ف ‬ ‫ ا م ‬ ‫اب د    ‬
‫   ۔ آ  ! اب آپ   ‬ ‫ وا    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا م   ذر    ‬
‫ ‬ ‫  ں  ں  م       ۔ ‬ ‫ ا     ت  ن ‬

‫‪  1‬‬
‫……  اور آداب ‪ ،‬ص ‪١٩‬۔ ‬
‫‪٤٦٠/١٦،٣‬۔ ‬ ‫‪،‬‬ ‫……درﳐﺘﺎرورداﳌﺤﺘﺎر‪،‬ﮐﺘﺎب اﳊﻈﺮ واﻹﺑﺎﺣﺔ‪۶۸۳/۹،‬۔  ر‬
‫‪  2‬‬
‫‪٤٦٠/١٦،٣ ،‬۔ ‬ ‫‪  3‬‬
‫…… ر‬
‫‪179‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪180‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ا‬ ‫م   ‬
‫وت   آن‪ِ   ،‬ذ و ُدرود    ‬
‫  ِ‬ ‫ ‬ ‫  ں  اور  ا‬ ‫ دا‬ ‫ ‬ ‫ آپ  ‬ ‫)‪(1‬‬
‫ ‪  ،‬اُن ‬ ‫ ‬ ‫ل  ں  ا  رِ  ز      ں اُن    م     ۔    م   ‬
‫ ا  ر ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ ِ‬ ‫  اب  وا    ۔) ‪  (1‬ا ِ ِم  اَ ِ    ‪ِّ   ،‬دِد  و  ا ّ ہ  ‬
‫   ‪:‬ذا  )  ذ    وا (   م    ً      اور ‬ ‫وى َ ر َ    ‬
‫َﻋ َﻠ ْﻴ   ٰ‬
‫ا     ے   ذا   ا ر      اب دے     دے۔  ں ا       م     ‬
‫ِ‬
‫م     اب   د  اُس    دل      ُ ِ )   (      اب دے‪     ،‬ن   ‬
‫) ‪(2‬‬
‫د ارى و     ت       اَ َ  وا   ۔‬
‫ ۔   ‬
‫) ‪(3‬‬
‫  م   ‬ ‫ں ُا‬
‫    ار    وف   ‬‫درس و ر  ‪  ،‬‬‫)‪  ْ (2‬‬
‫ ‬
‫) ‪(4‬‬
‫(دوران ا ِ ع    گ   ‬
‫ن  ر   ں     آ  وا   م    ے۔‬ ‫ِ‬ ‫ )‪3‬‬
‫    اب    ‬ ‫ ‬ ‫    اب  دے  ‬ ‫ )‪  (4‬ر     م     ے  اور  وہ   م  ‬
‫ف” َﻋﻠ َْﻴﻜ ُ ْﻢ “ ۔  ‬
‫) ‪(5‬‬

‫ آ     م    ے اور     ذا  ‬ ‫ل   اس    س   ‬ ‫ ذ    ‬ ‫)‪   (5‬‬

‫ﻓﺘﺎوی ﻫﻨﺪﻳﺔ ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﮑﺮاﻫﻴﺔ‪،‬ﺑﺎب اﻟﺴﺎﺑﻊ ﰱ اﻟﺴﻼم وﺗﺸﻤﻴﺖ اﻟﻌﺎﻃﺲ‪۲۲۵/۵،‬۔ ‬
‫…… ٰ‬ ‫‪  1‬‬
‫…… وى ر ‪٣٩٩/٢٣،‬۔ ‬ ‫‪  2‬‬
‫‪ ،٤٦٢/٣،‬۔ ‬ ‫…… ر ‬‫‪  3‬‬
‫‪ ،٤٦٢/٣،‬۔ ‬ ‫…… ر ‬‫‪  4‬‬
‫‪٤٦١/١٦،٣   ،‬۔ ‬ ‫…… ر ‬‫‪  5‬‬

‫‪180‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪181‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ۔  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ‬ ‫  اب وا‬
‫   آ     م     ے اور  م     ‬ ‫ل  ‪  ،‬‬ ‫  ِ د    ‬ ‫)‪ ِ  (6‬د  ‬
‫ ۔) ‪ (2‬‬ ‫ ‬ ‫اس    اب د  وا‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  م   ‬ ‫   ‬ ‫َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ َﺎﺗُ ُﻬ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ‬ ‫!  ا  ا  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫    اب   ‬ ‫اب د  وا    ا م       وا    ’’ اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ  ‘‘ ‬
‫  ل ‬ ‫   ‬ ‫   د    ‪  ،‬آ  !  اس   ا  ‬ ‫را’’   َﻳ ْﺮ َﺣ ُﻤ َ اﷲ‘‘      ‬
‫ ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ ‬
‫    اب د‬
‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲ ِ‬ ‫   ا    ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫ ‪  ،‬‬ ‫ ‪ُ   ،‬ر  ا ّ‬ ‫ُر  ا ّ‬

‫    اب  د  وا   ‪      ،‬وا  ”اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟ ِﻠ “    ‬ ‫   ‪(1)  :‬‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫اور  اس     اب     راً  د  اور  اس   ح   اب  د    وہ     ‪  ،‬وا   ۔    ‬

‫ ‬ ‫ وا‬ ‫    اب ا  ‬ ‫ح   م     اب      ں     ۔) ‪(2)  (3‬‬
‫‪   ،‬‬ ‫ ‬ ‫ آ  اور اس   ” اَﻟْ َﺤ ْﻤ ُﺪ  ﻟ ِﻠ “     دو رہ  اب وا‬ ‫‪ ،‬دو رہ  ‬

‫ ‪٤٦٢/١٦،٣  ،‬۔ ‬ ‫‪  1‬‬

‫…… ر ‬
‫‪٤٦٢/١٦،٣  ،‬۔ ‬ ‫‪  2‬‬
‫…… ر ‬
‫……درﳐﺘﺎر ورداﳌﺤﺘﺎر‪،‬ﮐﺘﺎب اﳊﻈﺮ واﻹﺑﺎﺣﺔ‪ ،‬ﻓﺼﻞ ﰲ اﻟ ﻴﻊ‪۶۸۳/۹ ،‬۔ ‬
‫‪  3‬‬

‫‪181‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪182‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ اور        ‬ ‫ آ  ا ” اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟ ِﻠ “  ‬ ‫  ۔) ‪    (3)  (1‬‬

‫اﻟﻌﺎ َﻟﻤِ ْ َ   ۔   اس  ” اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟ ِﻠ “       وا    اس    اب ‬
‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب َ‬
‫ آ    ‬ ‫د  وا    او  ر     ے    اب  ۔ ا              ‬
‫ف     ر   اب د   ‪ ،‬اس     ا  ا ر      اب دے     دے۔) ‪ (2‬‬
‫ آ  وہ      اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب اﻟ َْﻌﺎ َﻟﻤِ ْ َ ۔ اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َﻋ ٰ ﻞ َﺣﺎل  ۔اور ‬ ‫)‪    (4‬‬
‫ﷲ َﻟ َﻨﺎ َو َﻜُ ْﻢ  ‬
‫ﷲ     وا       َ ْﻐ ِ ُ ا ُ‬ ‫اس    اب   دو ا    ں    َﻳ ْﺮ َﺣ ُﻤ َ ا ُ‬
‫ﷲ َو ُْﺼﻠ ِﺢُ ﺑَﺎ َ ﻜُ ْ  ﻢاس    ا دو ى  ت    ۔ )‪ (3‬‬
‫  َﻳ ْﻬﺪِ ْﻳﻜ ُ ُﻢا ُ‬
‫ ‬ ‫ا  دِر    ‬
‫ن   ‬ ‫ِ‬
‫ت  ِّ ُ  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ر   ب ” ُ َ ِ   َا  داود“  ‬ ‫   ‬
‫    ر  ‬ ‫ ‬ ‫    ار  ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫اَ ْ َ   َﺳﺠِ ْﺴﺘﺎ   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ا‬
‫     اور”اَﻟْ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟ ِﻠ “    ‬ ‫د  ا  ‬ ‫  رے    ‬ ‫ آپ َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ‬
‫ ا  در     ا      اور ‬ ‫ ‬ ‫د  ا‬ ‫   ‬ ‫    راً  ‬ ‫ ‪  ،‬آپ   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫    اب  د  )  ” َﻳﺮْ َﺣ ُﻤ َ اﷲ “   (  ‪    ،‬‬ ‫ اور  اُس    ‬ ‫    س  آ‬ ‫ وا‬

‫……ﻓﺘﺎوی ﻫﻨﺪﻳﺔ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﮑﺮاﻫﻴﺔ‪ ،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺴﺎﺑﻊ ﰲ اﻟﺴﻼم‪۳۲۶/۵،‬۔ ‬
‫‪  1‬‬
‫……اﻟﺒﺰازﻳﺔ‪،‬ﻫﺎﻣﺶ ﻋ  اﻟﻔﺘﺎوی اﳍﻨﺪﻳﺔ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﮑﺮاﻫﻴﺔ‪ ،‬ﻧﻮع ﰲ اﻟﺴﻼم‪۳۵۵/۶ ،‬۔‬
‫‪  2‬‬
‫‪ ،‬‬ ‫‪……3‬ﻓﺘﺎوی  ﻫﻨﺪﻳﺔ‪ ،‬ﮐﺘﺎب  اﻟﮑﺮاﻫﻴﺔ‪  ،‬اﻟﺒﺎب  اﻟﺴﺎﺑﻊ  ﰲ  اﻟﺴﻼم‪۳۲۶/۵  ،‬۔   ر  ‬
‫‪٤٧٧-٤٧٦/٣،٣‬۔‬
‫‪182‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪183‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫   ‪  :‬‬ ‫   اُ ں           ا  د‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫ٹ  آ  ۔  رات  ‬
‫   ۔‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ‬ ‫ اﷲ ك   ‬ ‫وا  ! ا  داود   ا  دِر    ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ل   رت ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫! ن ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ہ   ‬ ‫  ‪،‬ا   ُد اور   رك    و‬ ‫  ‪ ☜ …:‬م  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ُ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫…☜ م  آ       ا  ‬ ‫  م ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫…☜ ت  ‬
‫  …☜ م   ت  ‪،‬آ واور   ل ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫م     م ‬ ‫ …☜‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫ دا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ذر   …☜ م    ‬ ‫ ‬
‫ و  ‬ ‫ ‬ ‫  …☜    دا‬ ‫   ‬ ‫…☜ وا ں     م        ‬
‫ ‬ ‫  م   ‬ ‫ ا ت    ‬ ‫…☜‬ ‫ر ‬ ‫   ا  ‬ ‫ن   ‬ ‫م   ‬
‫ ذر   ۔‬ ‫  ‬ ‫ ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫……ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻدب ‪۵۱۴/۱۱ ،‬۔ ‬
‫‪  1‬‬

‫‪183‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪184‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫ﻓﯿﻀﺎندﻋﺎ‬
‫ِ‬ ‫)‪(8‬‬
‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب ا ْﻟ ٰﻌ َﻠﻤ ِ ْ َواﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِ اﻟ ُْﻤ ْﺮ َﺳﻠ ِ ْ‬
‫اَﻣﺎ َ ْﻌ ُﺪ َﻓﺎَﻋُ ْﻮذُ ﺑِﺎﷲِ ِﻣ َﻦ اﻟﺸ ْﻴ ٰﻄ ِﻦ اﻟﺮ ِﺟ ْﻴﻢ ِ ْﺴ ِﻢ اﷲِ اﻟﺮ ْﺣ ٰﻤ ِﻦ اﻟﺮﺣ ِْﻴﻢ‬
‫اَﻟﺼﻠٰﻮ ُة َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ َﻳﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َوا َْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ َﺣ ِ ْﻴ َﺐ اﷲ‬
‫َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َوا َْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ ﻧ ُْﻮ َر اﷲ‬ ‫اَﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ ﻳَﺎ ﻧ َ ِ اﷲ‬
‫اﻻ ْﻋﺘ ِ َﺎف‬
‫ﻧ َ َﻮ ْﻳ ُﺖ ُﺳﻨ َﺖ ْ ِ‬
‫  ں  د  آ    ا ف ‬ ‫ دا ِ ‬ ‫ ‬ ‫ !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ر    ا ف    اب    ر    ۔   د ‬ ‫   ‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫‪،‬آب  زم  زم    دم     ا      ‬
‫ِ‬ ‫ ‪   ،   ،‬و ا ر‬ ‫   ا ر  ‬ ‫ر ! ‬
‫  ں   ‬ ‫ ً  ان  ‬ ‫     ‬ ‫ ۔  ا  ا ف    ‬ ‫ ا زت  ‬ ‫   ‬ ‫اور  ‬
‫  ف ‬ ‫    ورى     ا ف   ‬ ‫   ۔  ں    ت   ‬ ‫ا زت ‬
‫   ‬ ‫۔ ‬ ‫   ‬ ‫‪   ،‬اب    ‬ ‫     ‬ ‫ و ہ    ‬ ‫  ‬ ‫ ‪،‬‬
‫ ‪    ،‬د  ‬ ‫ ‬ ‫   ا ف    ‬ ‫ ‬ ‫ ‪      ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪’’:‬ا  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫               (۔‘‘ ‬ ‫  ے )  اب ‬ ‫ذ ِ ْ ُ اﷲ   ے     ‬
‫ُدرودِ  ك   ‬
‫ٔ ُﻣ َﻨﻮرہ   َﺻ‬ ‫رِ  ﻣﺪﻳﻨ‬ ‫  وى      ‬ ‫ہ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ت   َ ّ ِ ُ  ا‬
‫ِ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫  َ ّ ح  )‬ ‫ ‬ ‫ك ‬ ‫  ن   ‪  :‬اﷲ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ     ِن  ‬

‫(ص‪٢٣٦‬۔‬ ‫‪ِ  ……1‬ن ر ن)‬

‫‪184‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪185‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫ دو ے    ‬ ‫  ر      ا‬ ‫ ذِ     س  ‬ ‫ وہ  ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫وا ( ‬
‫ اُ  ‬
‫ن‬ ‫     ‬ ‫ ذا  )   ِذ    وا (  ُد  ‬ ‫  ‪ ) :‬ں(   !‪  ،‬‬
‫      ُد ُرود ‬ ‫   اُن   ‬ ‫    ‬ ‫ وہ  ُد ُرود ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ د  اٰ‬
‫ ا  دو ے ‬ ‫  ‪   ،‬‬ ‫    ّٰ    وہ   ُﻣ ْﻨ َﺘ ِ )  اِد  اُد (  ‬
‫ وا    ‬ ‫ت   ‬ ‫ى     ‬ ‫     ا ِن   ش   ں      ‬ ‫ ‬
‫ر    ۔) ‪ (1‬‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫‪ :‬ﻧ ِّﻴ ُﺔ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣ ِﻦ َﺧ ْ ٌ ﻣ ْﻦ َﻋ َﻤﻠ ِ ٖ ۔    ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ٰ‬ ‫ِن  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫      ۔   ‬ ‫ اس   ‬ ‫ن   ‬
‫ ز دہ ا   اب   ز دہ ۔ ‬ ‫ ا  ‬ ‫‪ 1‬ا   ‪ :‬‬
‫ ‬ ‫ اور   اب  ‬ ‫ !  اﷲ   ك    رِ  ‬ ‫ !آ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ن       ا  ا  ‬
‫ن     ‬
‫   ‬ ‫?…       ب   ن       ن   ں   ?…      ‬
‫  ِ ْ ِ  د         ِ   ں        دو  زا   ں   ?… َ َور   ِ َ  ‬
‫َك   دو ے        دہ  وں  ?… َد َّ  و ہ      وں  ? …‬

‫‪ ……1‬ﲨﻊ اﳉﻮاﻣﻊ ﻟﻠﺴﻴﻮ ‪ ،۱۲۵ /۳ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۷۷۵۰ :‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪،۱۸۵/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۹۴۲:‬۔‬
‫‪185‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪186‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫ اوراُ     ں   ?…’’ َﺻﻠ ْﻮا ﻋَ َ اﻟْ َﺤ ِ ْﻴ ِﺐ‘‘’’اُذْ ُ ُ وا اﻟﻠـ ‘‘ ‬ ‫ر ‪ِ،‬‬
‫’’ﺗُﻮﺑ ُ ْﻮا ا ِ َ اﻟﻠـ ‘‘و ہ      اب    اور   ا    وا ں    دل       ‬
‫ آواز    اب  دوں    ?…   ن       د  آ   ھ     م  و   ُ َ َ  اور ‬
‫  وں  ۔‬ ‫ا ِ ْ ادى ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ں   د    ا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ روا‬ ‫ وا  ‬ ‫   ا   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ا‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ   ُا ّ‬ ‫ ‬
‫ت   ُ ﺑَ ِ ّ ﺑﻦ َﻣ ْﺨﻠَﺪ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِﻋَﻠَ ْﻴ    ‬
‫ِ‬ ‫   ا    ا   ڑ   رت  ‬
‫ر ہ       او ر  ے   ا از    ں  ض  ار  ‪ ُ  :‬ر!  ے ‬
‫   او  روہ  ز وں     ا  ا  اُن      و    ‬ ‫ان      رو ں      ‬
‫ دے    اُ  آزاد    ا ں‪ ،‬‬ ‫     ‬ ‫   ر   ‪   ،‬ے   س ا ِ  ر  ‬
‫ِ   ‬ ‫  ‪ ،‬ا  ‬ ‫               ‬ ‫     ف ا  ‬ ‫ى ‬
‫ ا    ‬ ‫  ا         ے  دن     ن  اور  را ں      اُڑا  دى   ‪  ،‬‬
‫ ‬ ‫‪  ،‬ا  آپ    ‬ ‫ِ  زار    ر  ‬ ‫‪   ،‬ا  را!   ى  ‬ ‫ن   ُﻣ َﻴ‬
‫ دے    ے     آزاد  ا    اور اِس   ح ‬ ‫     د      وہ ‬
‫ آپ   َرﺣْ َﻤ ُﺔ‬ ‫   ‬ ‫  ۔اُس   ڑ   ں         ى  ‬ ‫ ‬ ‫  ار  ‬
‫  و  ر !  وہ   ور   م ‬ ‫! اﷲ‬ ‫‪:‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ّ  د‬ ‫   اُ‬ ‫اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫   ‬ ‫  ں‪  ،‬آپ  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ آپ  ‬ ‫  ‪ ،‬‬

‫‪186‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪187‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫ د  ‬ ‫  ُ ِ    د‬ ‫ وا    ‬ ‫ د رى   ں    ڈ َرس  ‬ ‫‪ ،‬‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫ُ ر‬
‫     ‬ ‫  ڑ   رت       آپ  َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲ َﻋﻠَ ْﻴ  ‬ ‫     ‬ ‫راوى  ‬
‫   اُس  م     ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ اور    ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫‪،‬آپ    رك ‬
‫   و  ‬ ‫ ر ۔    ‬ ‫ ‬ ‫ ا ِ  ‬ ‫ د  ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫ ‬
‫ اور  ض   ‪:‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ آپ    ‬ ‫ڑ   رت ا   ان     ‬
‫    ے     اﷲ   ك        رِ     دى  ۔ ‬ ‫ُ ر!  آپ      ‬
‫  ۔ ‬ ‫  ن     ‬ ‫  ‪    ،‬د ا  رِ    وا  آپ   ‬ ‫ا ِس   وا   ا ‬
‫   رو ں         د  ‬ ‫اس      ان   ا  وا     ں  ن  ‪ :‬‬
‫‪   ،‬دن ‬ ‫ وا   م   وا‬ ‫ ‬ ‫   د ‪ ،‬وہ     ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬
‫   ‬ ‫  ہ دار    س   د   ‪ ،‬اُس   ‬ ‫ں   ا   ے ‬ ‫     ‬
‫ں ‬ ‫  ‪ ،‬وہ  رے  ؤں   ‬ ‫  ‬ ‫  ى ‬ ‫ اور وہ ‬ ‫  رے  ت ‬
‫‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ں    ا    ا    ت اور   ں    م ‬ ‫ڈال   ‬
‫    م    وا  ‬ ‫  روں      ح   م  ‬ ‫را  دن  ز و  ں     ے  ‬
‫   ڈال د   ۔‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫     ف    ر      ا‬ ‫ وا    ‬ ‫  م   ‬ ‫ دن  ‬ ‫ا‬
‫ ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫    ط   ں   د   د    ٹ    ز    آ‬ ‫ے   ؤں    ‬
‫ں ‬ ‫    ‪    ُ  :‬‬ ‫   وہ   ى    ف  دوڑے  او  ر  ‬ ‫ں   ‬

‫‪187‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪188‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ں  د   د  ٹ     ‪        ،‬ا ِ‬ ‫ں   ڑ  ڈا ؟        ‪:‬‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  !       ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫ آ    دو   ے  ‬ ‫ ‬ ‫  ‪  ،‬ا  ‬
‫ ا  ا      وا     ‪ ،‬وہ    ان  ااور اُس   ‬ ‫ او راُ ں   ‬ ‫ان ‬
‫ں   ر   و‪   ،‬ر ‬ ‫ط ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫راًا    ر      اور   ‪:‬ا ِس   ان    ‬
‫م     ‬ ‫ں   ‬ ‫‪ ،‬ا    اُن ‬ ‫ں  ر ‬ ‫ط ‬ ‫ں   ‬ ‫   ‬
‫  ان ‬ ‫ د    وہ  ‬ ‫‪   ،‬‬ ‫ں      وہ     د   د   ٹ    ز      ‬
‫  رى   ر ل    ‬ ‫ ا  را ِ      اور  اُ‬ ‫  رہ  ‬ ‫‪  ،‬اُ ں    ‬
‫‪  :‬اے   ان!     رى  وا ِ ہ ‬ ‫ ‬ ‫       ‬ ‫آ ہ   ‪  ،‬را ِ     رى  ‬
‫ز ہ   ؟       ‪   :‬ں‪،‬اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ ! ى  وا ِ ہ  ز ہ   ۔        را ِ  اُن ‬
‫ں      ‪ :‬ا ِس  ان   وا ِ ہ   ا ِس     د      اوراﷲ ك   ‬
‫ا ِس     ں     ُد   ُ  ل     ‪  ،‬اب      ا ِ       ط  ز وں      ‬
‫و        آزاد       ‪ ٰ ِ   ،‬ا    ى ا ِ        ا ِ  آزاد   دو!      ‬
‫  ڑ   ۔  را ِ       ت     اُن ‬ ‫   ‬ ‫  ں  اُس    ‬ ‫  ں    د‬
‫        ڑ  ۔‬ ‫رو ں     آزاد  د  اور ا ِ‬
‫   ‬ ‫ اس   وہ دن اور و  ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ان   رِ    ‬
‫ِ ‬
‫ت‬ ‫ اس   ان     ں    ‬ ‫  وہ  و  دن    ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫ اس    ‬
‫  ض     ‬ ‫  ُد    ‬ ‫ ‬ ‫    ر ہ   ‬ ‫ّ ﺑﻦ َﻣ ْﺨ َﻠﺪ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ُ ﺑَ ِ‬

‫‪188‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪189‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫اور آپ َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ    اُس         د     ۔ ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ں   ‬ ‫    ں  او د      ‬ ‫!  ا ِس  وا‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ا ر   ‪   ،‬در !  د  ا‬ ‫د     َ     ِذ    و   ُد    اَ‬
‫ ‬ ‫د   ت    د  ‬ ‫دت‪  ِ   ،‬او ى  اور   ِ  ٰ   ‪ٰ   ،‬ان      ‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ت  ُ َّ  ‬
‫    ‪ ،‬آ ! ‪2‬آ ِ‬ ‫ ار  د‬ ‫ ‬
‫ ‪02‬آ ِ‬
‫ت  َر‬ ‫ُد    ‬
‫اﷲ  ك ا ِر د    ‪:‬‬
‫ﺐ َ ﻜ ُ ْﻢؕ ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪:‬اور   رے  رب    ‬
‫َو ﻗَﺎ َل َرﺑﻜ ُ ُﻢ ادْﻋُ ْﻮ ِ ا َْﺳ َﺘﺠِ ْ‬
‫‪     :‬د   و    ل  وں۔‬ ‫)پ‪،۲۴‬اﻟﻤﻮﻣﻦ‪(۶۰:‬‬
‫       ا   ادآ دى   َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ا ِس ‬ ‫  ت ‬ ‫ُرا‬
‫  ‪ :‬اﷲ   ك   وں    د  ا َ ر    ‬ ‫   ا ِر د‬ ‫آ   َر  ‬
‫  ‪  :‬ا  ا ِ ص   ُد   ‪ ،‬‬ ‫     ‬ ‫ اور   ُان     ُ ل  ‬ ‫ُ ل   ‬
‫    ف   ل     ‪   ،‬ے      وہ  د  ‬ ‫     )  دل(  ‬ ‫دو ے    ‬
‫     اﷲ  ‬
‫ك‬ ‫    ‪ ،‬‬ ‫    (  ‬ ‫ ‬ ‫ ا ِ   ع  )  ا   م   ‬
‫    ے         ُد     ُ ل    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ر      ر   ‪  ،‬‬
‫    ُ ل     ۔) ‪ (2‬‬ ‫‪   ،‬ا ِن  ں    ُد    ‬

‫‪ ……1‬ﻋﻴﻮن اﳊ ﺎﻳﺎت‪،‬اﳊ ﺎﻳﺔ اﻟﺜﺎﻣﻨﺔ واﻻرﺑﻌﻮن ﺑﻌﺪ اﳌﺎﺋﺔ‪،‬ص‪۱۶۶‬۔‬

‫‪  ……2‬ا  ا ن‪ ،‬ص‪٨٧٣‬۔‬
‫‪189‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪190‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫‪:‬‬ ‫ا ِ   ح ا  اور  م   ا ِر د ‬
‫ﺐ َدﻋْ َﻮ َة اﻟﺪا ِع اِذَا دَ َﻋﺎ ِن ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪:‬د   ل  ‬
‫ﻻ‬
‫  ں ‬ ‫اُ ِﺟ ْﻴ ُ‬
‫    رے۔‬ ‫ر  وا    ‬ ‫)پ‪،۲‬اﻟﺒﻘﺮۃ‪(۱۸۶:‬‬
‫ا ِس ‬ ‫دى   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫  اآ‬ ‫       ا‬ ‫  ت ‬ ‫را‬
‫ )  ‬ ‫   اور  ا ِ‬ ‫ض ‬
‫  ‪ُ   :‬د   ِ‬ ‫آ   َر      ار د‬
‫ے‬
‫ ‬ ‫(         ورد ر ا   ے     ُد   ’’   َﻟ ْﻴ َ َﻋ ْﺒﺪ ِْي‘‘  )  اے  ‬
‫ے!      ں(     ‪   ،‬اد  )       ہ د    ر   (      دو ى ‬
‫ ‬ ‫  ُ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ اُس    م     ا ر )   راً  ُ ل( ‬ ‫  ‪ ،‬وہ   ‬
‫ ‬ ‫  ے   ‬ ‫  ) ل    (‪  ،‬‬ ‫(  ‬ ‫ ‬ ‫ )    ‬
‫  ے     ‬ ‫ آ ت   ‪  ،‬‬ ‫)اور(‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫د   َ ر َوا  )   رى(  ‬
‫ ‬ ‫   اُس    ‬ ‫  ہ  ب ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ وہ      ‬ ‫دو ى      ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ل ر ۔ ‬ ‫    ُد    ‬ ‫     وہ ‬ ‫َروا    ا ِس   د    ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   رو    ‬ ‫!  ذ   دہ  آ ت  اور  ا ِن    ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا ِ‬
‫   اور  د   ل    ‬ ‫      ‬ ‫ك ا   ے    د  ‬ ‫م  ا   اﷲ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ع اور د     م آداب   ر‬ ‫    ع ‬ ‫   ‬ ‫  ‪ ،‬‬
‫   د    ‬ ‫ ‬ ‫۔ ‬ ‫    رى د   ور  ل ‬ ‫ ر‬ ‫‪ ،‬اور   ‬ ‫د    ‬

‫ن‪ ،‬ص‪٦١‬۔‬ ‫‪  ……1‬ا  ا‬

‫‪190‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪191‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫      ر  ا‬ ‫ ا  ‬ ‫اور ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا ر ا اد   ‬
‫ د  ‬ ‫ و   ت ‬ ‫      دہ  ‬
‫        رى   ت    ‬ ‫م ‬ ‫  ‪ ،‬‬
‫  ا  رے  ُ َ   رے    ‪  ،‬د اُس    ر ہ    رى  ُ ا    ‬
‫ں‬
‫   ‬ ‫       ‬ ‫‪  ،‬رى  اد   ں    رى  ں  ۔ اﷲ  ك   ‬ ‫ ‬
‫ دل ‬ ‫  ‬ ‫۔ آ ! د‬ ‫ وا  ‬ ‫  ال  دراز  ‬ ‫   ا   ر ہ    د‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ‪02‬اَ د ِ  َر  ‬ ‫ ‬
‫ال‬ ‫ رب ‬
‫ّ‬ ‫ ‬ ‫) ‪  (1‬‬
‫رب ‬
‫ّ‬ ‫   ا‬ ‫   ‬ ‫‪  :‬‬ ‫ﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ   ار د  ‬
‫رِ  ا ر   َﺻ ا ُ‬
‫   اُس      ‬ ‫  ٹ ‬ ‫ال   ے      ‬ ‫ ‬
‫  ا ل  ے۔ ) ‪ (1‬‬
‫ِ  ك      ‬ ‫ ت    ا   ر   ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ اِس  ‬ ‫ِ‬ ‫ُ  ا ُْ َّ  ‬
‫  ‪   :‬ہ     ل    ے    ا   ے آ           ں    ‬
‫          ى‪،‬ا  اس     ى      ‬ ‫  ں   ‪  ،  ،‬‬ ‫ى ‬
‫    ؤ    ں      ن   دروازہ  ‪ ،‬م ا  آ            ‬
‫ رب       َ      رو     ا      ‬ ‫ّ‬ ‫   د     َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم  ‬
‫ض   ‪َ ’’:‬رب ا ِ ﻟ َِﻤ ۤﺎ اَﻧْﺰَﻟ َْﺖ ا ِ َ ِﻣ ْﻦ َﺧ ْ ٍ َﻓﻘ ِ ْ ٌ‘‘)پ‪،۲۰‬اﻟﻘﺼﺺ‪) (۲۴:‬ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪ :‬‬

‫‪ ……1‬ﺗﺮﻣﺬی‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺪﻋﻮات ‪،۳۴۹/۵،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۳۶۲۴:‬۔‬
‫‪191‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪192‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ‬ ‫        ے   ا رے  ج  ں (۔ ‬ ‫اے  ے رب   اس ‬
‫ُاو    وا‬
‫    ‪،‬اُس   رت ‬ ‫ ا   رت    او     گ  ‬ ‫ل ‬
‫   اَ َ  ‬ ‫‪   :‬د    وہ اُ ڈ   ‪ ،‬رت  ‪   :‬اُ‬
‫ )  ‬ ‫اب  د ‪:‬وہ  د‬ ‫؟   رت  ‬ ‫ ‪:‬وہ  ‬ ‫  روك      ‪ ،‬ں  ‬
‫  او  اُس ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  (۔‬ ‫ ‬ ‫ ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ‬ ‫ ‬ ‫ر ہ ا    د‬
‫    ۔ ) ‪ (2‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫)‪ (2‬دت   ‬
‫ ﺻ اﷲ‬ ‫ و ل    ‬ ‫     ‬ ‫ روا‬ ‫ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬ ‫َر‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا‬
‫و ﻟ ٖ وﺳﻠّﻢ   ‪’’:‬اَﻟﺪ َﻋﺎ ُء ُﻣﺦ ا ْﻟﻌ َِﺒﺎ َدة ِ‘‘  ُد   دت       ۔)‪ (3‬‬ ‫ﻋﻠﻴ‬

‫ ‬ ‫ِ  ك   ‬ ‫ ت    ا   ر   ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ ا ِس  ‬

‫ِ‬ ‫ُ  ا ُْ َّ  ‬
‫        ى   ‪ ،‬دے    ‬ ‫  ‪ُ   :‬د   دت   ُ ر ِ  ا   ‪  ،‬‬
‫ ‬ ‫رب  ‬
‫‪ّ  ،‬‬ ‫  ر ‬ ‫        ر    ا    د       دت    ‬
‫ى)اور(  ّ‬
‫رب ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ :‬دت  م   ا  ا‬ ‫ ‬ ‫۔‬ ‫     ‬

‫‪  ……1‬اٰۃ ا ‪٣٠١/٣،‬۔‬
‫‪ ……2‬آدب اﻟﺪ ﺎء‪،‬ص‪۱۷۱‬۔‬
‫‪ ……3‬ﺗﺮﻣﺬی ‪،‬ﮐﺘﺎ ب اﻟﺪﻋﻮات‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎء ﰱ ﻓﻀﻞ اﻟﺪ ﺎء‪، ۲۴۳ /۵ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۳۳۸۲:‬۔‬
‫‪192‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪193‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫د   ‬ ‫   ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ا ر  ‪ُ  ،‬د      دو ں ‬ ‫   ا  ‬
‫   ‬ ‫      ‪  ،‬ا ِس  ‬ ‫ ا ِس     ہ  ا ار             ‪  ،‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ‬ ‫ آ   ں۔ ‬ ‫ے دروازہ     ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫  ر ا‬ ‫! آپ       د  ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫  ‪ ،‬ا  د  درد ‬ ‫ ‬ ‫    ر ہ ا    ا   د ‬ ‫   ذر‬ ‫ وہ     ‬
‫    ں ‬ ‫ ا    ‬ ‫!   ر ہ  ا     وہ  ‬ ‫ ‬ ‫  ‪  ،‬اور  ‬ ‫ن ‬
‫۔ ‬ ‫   ز دہ   ز دہ  اس ذر     ہ ا‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫رى  د ر  ‬
‫ ‬ ‫   اُس    آداب    اُ   ر  اَ َ  ‬ ‫  ر  ا  ‬ ‫د  ر !     دت  ‬
‫     ‬ ‫ں   ‬ ‫   ر    وہ د    ‬ ‫ اُن آداب   ‬ ‫‪   ،‬ش ‬
‫   و     ل ‬ ‫    و د ‬ ‫ ‬ ‫     وا‬ ‫ ‬ ‫  وا‬ ‫اور   آداب  ‬
‫   ‬ ‫  ب ‬ ‫ں   ‬ ‫  وم  ر   ‪   ،‬ا  د    ‬ ‫ں ‬ ‫ ر  وہ  ‬
‫ اور   اس     آداب    ۔ ‬ ‫ د    ‬ ‫   آ‬
‫ُد    ‬
‫) ‪(2‬‬
‫  ۔ ‬ ‫    ُد  ‬ ‫ اور اُس    د ‬ ‫ے   اﷲ  ك     ‬

‫‪  ……1‬اٰۃ ا  ‪٤٥٦ /٣ ،‬۔‬
‫‪ ……2‬اﻟﻠّﺒﺎب ﰱ  ﻠﻮم اﻟﮑﺘﺎب‪،‬پ‪،۲‬اﻟﺒﻘﺮة‪،‬ﲢﺖ اﻵﻳﺔ‪۲۹۶/۱۸۶،۳ :‬۔‬
‫‪193‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪194‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫ آداب‬ ‫ُد‬
‫( ‬ ‫ ‬ ‫ )  ‬ ‫    ِ ‬ ‫ُد      آداب     ‪ُ …?  :‬د  ‬
‫ ‬
‫     ‬ ‫  ? …  د  ‬ ‫ے     ا       َر  ا ِس     ف  ‬
‫ں      ے ?…  ُد    و   ُو ‪  ِ  ،‬رو‪َّ  ،‬دب )  ادب( دو زا    ‬
‫  ں      ا  ?…  ُد      ا ّول وآ   ِا ِ        اﷲ ك  ‬
‫ اور     ر ‬ ‫ را  ‬ ‫‪  ،‬ڑى      ‬ ‫ وا  ‬ ‫ ر‬
‫ز دہ    ا      دو‬
‫  ?…  ا ّول  وآ     َﺻ‬
‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ  اور اُن    آل  وا ب     ُدرود ‬ ‫ ‬
‫    ُدرود اﷲ  ك    ر ہ    ل  ?… اﷲ  ك     ر ں  ‪   ،‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ہ   ۔  ‬ ‫ ر ‪  ،‬د     ‬ ‫ُو د  ہ‪ ،‬اس    ل   ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ‬ ‫د      اُ‬
‫    ھ ‬ ‫    ھ    ر    ‬ ‫   ‬ ‫ اس   ح  ا‬
‫ُد    ‬
‫ى   آ  ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ر     ے    ھ   ر  ‪   ،‬ا    ‬
‫      ُد      آ ن  ۔ ) ‪ (2‬‬ ‫ں  ُ رخ آ ن   ‬ ‫‪ ،‬‬
‫ د  ‬ ‫!ا     ن   دہ  آداب    ظ ر  ‬ ‫رے  رے ا  ‬
‫  ں  ‪     ،‬ذ    ر  ‬ ‫    ر  ا  ‬ ‫     ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ‬

‫ً۔‬ ‫ ِد ‪،‬ص ‪،٧٠ ٥٩‬‬ ‫‪ ……1‬‬

‫ د ‪ ،‬ص‪ ٧٥‬۔‬ ‫‪ ……2‬‬

‫‪194‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪195‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫  ‬ ‫ وا‬ ‫ د  ا   دت   ‪   ،‬ں  د  ‬ ‫ د   ات   د  ا   ہ   ‪  ،‬‬
‫   ‬ ‫ر   دت   وا ں       ‪  ،‬ں    د       ُ ِ  ا ِ      ‬
‫ رب ‬ ‫ ‬ ‫ و  زارى    د‬ ‫  ‪     ،‬رى  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫   ‬ ‫‪ ،‬‬
‫  ۔ ‬ ‫ اور  ادوں    را ‬ ‫     ‬ ‫  رے  ل   ر‬
‫ ‬ ‫‪  ،‬ت  ‬ ‫‪  ٔ   ،‬د ت ا‬ ‫ ‪  ،‬ا ا  ‬ ‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟ ِﻠ !   ‬
‫ ا ِس      ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ‬ ‫ ا   ل    ا ِ س   ر   دِرى َ ر َ ى   ِ‬
‫ ا از    ‬ ‫ں    ا‬ ‫ت   ‬ ‫دور     ں  د د  ود ى   دات  و‬
‫       ‬ ‫ و‬ ‫ وا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  و  د     ا‬ ‫ ‬ ‫ر‬
‫   ‬ ‫ اور  دل  ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ن  ر ل    د ں    د    ا‬ ‫ اور  ‬
‫       ‬ ‫ آپ    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫ا  رب   ر ہ    د‬
‫ ا  م‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫ ا ت  ‘‘   رت   ا ت     ُد     ا‬ ‫م  ’’‬
‫     ‬ ‫ت  ر‬
‫ ‬ ‫ ا‬ ‫دہ ‪ 72‬‬ ‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫  ۔‬ ‫ ‬
‫ع ‬ ‫  ‪  ’’:‬آج  آپ     ز  اور  د    دوران   ع  و‬ ‫ا م    ‪  44‬‬
‫   آداب    ظ ر ‘‘۔‬ ‫   اُ‬ ‫ ؟   د‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ا ‬
‫       ‬ ‫ د‬ ‫    ف  د    ‬ ‫ ا م ‬ ‫ُﺳﺒ ٰﺤﻦ اﷲ!  ا ِس  ‬
‫ ان ‬ ‫ ‬ ‫ د     ‪  ،‬‬ ‫ ذِ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ُ ع   ُ ع  اور  آداب    ر‬
‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ں  د       ر  ہ ا  ‬
‫و  ‬

‫‪195‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪196‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫ دل   د   ل ‬
‫  َﺻ اﷲُﻋَﻠ َْﻴ ِو ﻟ ٖ‬ ‫       ‬ ‫ہ َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ   روا‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫  ‬ ‫ ‬ ‫و   ‬ ‫‪ :‬اﷲ   ك   ا ِس   ل   د‬ ‫ار د  ‬ ‫َو َﺳﻠ َﻢ‬

‫ ۔) ‪ (1‬‬ ‫ ‬ ‫ل‬

‫ ‬ ‫ل دل    ُد‬ ‫   ‬ ‫ اور ‬ ‫ك ‬ ‫اور  ن     اﷲ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ل دل   ‬ ‫   ‬ ‫ اور ‬ ‫م  ا   ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ و‬ ‫‪   ،‬ا  د  ‬ ‫ ‬ ‫د   ل ‬
‫  اور ‬ ‫  ورى  ‪ ،‬در  !  ں    و  د    ‬ ‫     ا‬ ‫اور د  ‬
‫د       ‬ ‫     ا د ِ   َر    ا  او ت     ن ‬ ‫ِ    و‬
‫ ‬ ‫    ۔ ‬ ‫  َر  ‬ ‫ل   ‪،‬ا  ‬ ‫ا  د            ‬
‫ د و‬
‫  َﺻ اﷲُﻋَﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ‬ ‫     ‬ ‫  وى  ‬ ‫ہ  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا  ‬
‫   اﷲ ك  آ ِن  د    ا  ‬ ‫ رات       َ َ  ‬ ‫ ِ‬ ‫‪ :‬‬ ‫ار د  ‬ ‫َو َﺳﻠ َﻢ‬

‫ے    ‬‫‪    :‬د ہ  ں‪ُ        ،‬د    ‬ ‫ اور ‬ ‫  ُ ول ‬ ‫ن ‬

‫        ال  ے     اُ   وں   ‪ ،‬‬ ‫ل   وں   ‪      ،‬‬ ‫اُس    د‬
‫ ر    ‬ ‫ت   وں   ‪    ،‬ا ِر د  ‬ ‫     اُس    ‬ ‫ت ‬ ‫   ‬

‫‪ ……1‬ﺗﺮﻣﺬی‪ ،‬ﮐﺘﺎب  اﻟﺪﻋﻮات‪۲۹۲/۵ ،‬۔‬
‫‪196‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪197‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔ ‬ ‫ں         و   وع ‬
‫رے  رے ا   !  رے  ے   رات       او  ر‬
‫       رواج    ر   ‪ ،‬اور             رت   ‬ ‫دن ‬
‫     اور   ل     ‪  ،‬ور      وہ  ا اد          را    وى ‬
‫   ا ل  ‪ ،‬‬ ‫   ‪ ،  Chatting‬‬ ‫د ‪ ،      ،‬ا‬
‫      ہ ا           ں    ر   ‪  ،‬ر ‬ ‫اور ‬
‫       را   گ     ار ‪    ،‬ذ  اﷲ    ‬ ‫  !     ف  ا  ‬
‫   ‬ ‫ز و د   ‪    ،‬دى    ا دے ر   ‪        ،‬ار   ا  ‬
‫ُد ُر       ؟       ‪  ،‬د ر !   ا          و     ر ہ ا  ‬
‫   ر     ار      وہ  و   ل   ں     ار    و    ‬
‫ اور     ف    ا س    رہ   ‪  ،‬اس   ‬ ‫  رى    ‬ ‫  وز ‬
‫گ  ا  !    و       دہ  ا ر    اور          آج    ا  را  ‬
‫  ز  و  د    ‬ ‫ ‬ ‫   ا م      ‬ ‫   ‬ ‫ل  ں     ‬
‫اروں  ۔ ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ ۔‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   د‬ ‫ے   ‬
‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫ار  ‬ ‫  وى     ‬ ‫ہ  َر ِ َ ا ُﷲ َﻋ ْﻨ ُ  ‬
‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ  ا‬
‫ ‬ ‫ رب    ز دہ  ‬ ‫   ا‬ ‫  ن  ن   ‪  :‬ہ  ے   ‬ ‫و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬

‫‪ ……1‬ﺗﺮﻣﺬی‪،‬اﺑﻮاب اﻟﺼﻼة‪ ،‬ﺑﺎب ﰱ ﻧﺰول رب ‪ ،۴۴۴/۱،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۴۴۶ :‬۔‬
‫‪197‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪198‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ‪  ،‬ا ا ِس و   ت   د     و۔ ‬
‫ے     ر    رو‬
‫  ‪       :‬ں ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ﺎ‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫ت  َ ِّ َ ُ‬
‫ِ‬
‫ ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُﻋَﻨْ ُ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ        ا‬ ‫ د    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬
‫  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ز دہ  ا  رب   ڈر   ۔آپ   َر ِ َ ا ُﷲ َﻋ ْﻨ ُ)رات   و ( ‬
‫ ‬ ‫ آپ َر ِ َ اﷲُﻋَﻨْ ُ‬ ‫  ں     ‬ ‫ ر‬ ‫ے      ر    رو  اور  د  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ ۔‬ ‫   ا ِ   ح ‬ ‫  ار ‬ ‫ اور رات     ‬ ‫ آ‬ ‫آ ں   ‬
‫ى و ا رى ز دہ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫!   ے   ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے  ا‬
‫ ‬ ‫  ے   ‬ ‫  ‪  ،‬اس  ‬ ‫ ‬ ‫ع    ز دہ  ‬ ‫  ‪   ،‬ع ‬ ‫ ‬
‫   رب ‬ ‫  ‪  ،‬آ !       ے    ‬ ‫   ز دہ  ‬ ‫ ‬ ‫ د  ‬
‫  ‪   ،‬اے  ش!   رات   ا        ادا   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬
‫‪  ،‬ا ِ ْن‬ ‫  ے      ر    د    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ اور    ‬
‫  ں  ۔‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫    و  د  و د    ڈ وں ‬ ‫َﺷ ٓﺎ َءاﷲ ۔ اس ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ے‬ ‫ُد    ‬
‫ے‬
‫ن  ا  د    ‬ ‫  ‪  :‬‬ ‫ب   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫ ‬ ‫اﷲ  ‬

‫‪ ……1‬ﻣﺴﻠﻢ ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻼة ‪،‬ﺑﺎب ﻣﺎ ﻳﻘﺎل ﰱ اﻟﺮﮐﻮع واﻟﺴﺠﻮد‪ ،‬ص‪ ،۱۹۸‬ﺣﺪﻳﺚ ‪۱۰۸۳:‬۔‬
‫‪ ……2‬ﺣﻠﻴﺔ اﻻوﻟﻴﺎء ‪،‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﻳﺰ‪ ،۲۹۴/۵ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۷۱۷۴ :‬۔‬
‫‪198‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪199‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫  وں    ‬ ‫ ‬ ‫ اﷲ   ك  اُ‬ ‫   ‬ ‫  ت ‬
‫    ہ  اور     َر    ‬
‫   ‬ ‫     اُس    ز‬ ‫   ا   ور       ‪  (1)  :‬اُس    د    ‬
‫  ُدور د   ۔  )‪ (3‬‬ ‫ اُس   ے  ‬ ‫ ‬ ‫  ۔)‪  (2‬اﷲ   ك  ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫    ہ)‬ ‫   ‬ ‫  ۔  ا  روا‬ ‫اُس      آ ِ ت     َ      ‬
‫آ ِ ت   ا     ل  ُد ؤں    اب د   (     ے   ‪ :‬ش  !   ُد     ى    ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ُد   َ ل     ۔‬
‫رے   رے  ا   !       گ        د       رى ‬
‫ ‬ ‫‪ ،‬اور ر  ر  ا   گ د       ڑد    اور ‬ ‫ ‬ ‫  ل ‬ ‫د‬
‫   ‬ ‫ ا    ‬ ‫  ‪ ،‬اب   ‬ ‫  ‪  ،‬د ر ! د   ور  ل ‬ ‫  ر ‬
‫    ہ   ال   ‬ ‫  ‪ ،‬آ  و    د    ‬ ‫ ا از     ل  ‬ ‫   د  ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫  ‪       ،‬د  ‬ ‫ دور ‬ ‫ ‬ ‫ اس   ‬ ‫ر   ‪   ،‬اس د    ‬
‫   ‬ ‫ ا   ے    س ‬ ‫!   او ت     ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫ن ‬ ‫  ‪  ،‬اﷲ   ك   رے    ‬ ‫ن ‬ ‫ اس     ا  ‬
‫ ‬ ‫    رى د  ‬ ‫ ر  ‬ ‫       آ      ‬ ‫ د    ا  ‬ ‫‪ ،‬‬
‫ ‬ ‫ ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ د      اور   س  ‬ ‫ہ   ور  دے   ‪  ،‬اس  ‬
‫ آ ت    ‬ ‫ ر !  د    د   ل      ‬ ‫ د  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا م   ‬
‫ﺠﺎب‬
‫    ُﻣ ْﺴ َﺘ ُ‬ ‫    و‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ۔ آ !  ا  ‬ ‫  ور  ذ ہ  ‬

‫‪ ……1‬ﻣﺴﺘﺪرک‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺪ ﺎ۔۔اﱁ‪۱۶۳/۲ ،‬۔‪ ،۱۶۵‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۸۵۹:‬۔‪۱۸۶۲‬۔‬
‫‪199‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪200‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫ ز دہ اور     ل  ں‪ ،‬ا (      ۔ ‬ ‫ ‬ ‫اﻟﺪﻋﻮات)   رى د‬
‫ّ‬
‫ا     ل  !‬
‫ﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ‬
‫ر َﺻ ا ُ‬ ‫رِ  ا‬ ‫ ‬ ‫وى  ‬ ‫س َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا  ‬
‫ ا ِس آ     وت    ‪:‬‬ ‫َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬

‫ﻳﺎَﻳ َ ﺎ اﻟﻨ ُ‬
‫ﺎس ُﻠ ُْﻮا ِﻣﻤﺎ ِ ْاﻻ َ ْ ِ‬
‫ض َﺣﻠ ٰ ًﻼ ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪  :‬اے   !   ؤ      ‬
‫ز     ل  ہ ‬ ‫ۖ‬
‫ﻃ َ ًﺒ۫ﺎ ۔)پ‪،۲‬اﻟﺒﻘﺮۃ‪(۱۶۸:‬‬

‫ض   ‪ :‬‬ ‫ے‬ ‫   ا  و  ص   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬ ‫ِ‬

‫ت  ُ  ‬
‫ﺠﺎب اﻟ ّﺪﻋﻮات‬
‫      ُﻣ ْﺴ َﺘ ُ‬ ‫ د‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ!اﷲ   ك  ‬ ‫َﺻ‬ ‫رﺳﻮ َلاﷲ‬
‫  ل    !‬ ‫‪  :‬اے !  ا  ‬ ‫ ار د‬ ‫ﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ  ‬
‫  ؤں!  آپ َﺻ ا ُ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔ ‬ ‫اﻟﺪﻋﻮات  ‬
‫ﺠﺎب ّ‬
‫ُﻣ ْﺴ َﺘ ُ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ك   ‬ ‫! رے  اَ ف   ن   دہ  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ اور ‬ ‫  ل ‬ ‫ ‪ ،‬‬ ‫    ے  ط ر  ‬ ‫   ‬ ‫‪،‬وہ ‬ ‫ِ ا ق ‬
‫   دور ‬ ‫   اس  ‬ ‫   ‬ ‫    ل     ام  ‬ ‫ ‬ ‫ام     ام‪  ،‬‬
‫  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ وہ  ر ہ  ا    د    ‬ ‫۔   و      ‬ ‫ر  ‬
‫ ‬ ‫ اور ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫    ل ‬ ‫ ‬ ‫    ف     ‪ ،‬اﷲ ‬ ‫ان    د  ‬
‫ ‬ ‫ د ؤں    ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴﻬِ ْﻢ‬ ‫ اب   ُ ر ِن  د‬ ‫۔  آ‬ ‫ ‬ ‫  دت  ‬

‫‪ ……1‬ﻣﻌﺠﻢ اوﺳﻂ‪،‬ﻣﻦ اﲰ  ﳏﻤﺪ‪،۳۴/۵،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۶۴۹۵:‬۔‬
‫‪200‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪201‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ وا ت      دت ‬ ‫  ا   ‪02‬‬
‫  م   د‬ ‫)‪( 1‬‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ :‬‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ﻋﺒ ُﺪاﷲ   َرك   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠَـ ْﻴ  ‬
‫ِ‬
‫ا‪   ،‬گ   رِش    د    ‬ ‫   ا ّ م    ﻣﺪﻳﻨ ٔ ُﻣﻨﻮرہ  زَ ا َد َﺎ اﷲُ َ َ ﻓًﺎو َ ْﻌ ِﻈ ْ ً  ‬
‫  م آ  اور  ے  س ‬ ‫         اُن      ۔ ا ِس دوران ا  ‬
‫  ھ ر    اور دو ى اوڑ  ‬ ‫ ا    ‬ ‫    ‪ ،‬اُس    س دو در  ‬
‫  ‪  :‬اے  اﷲ   ك!‬ ‫  ۔         وہ   ر ہِ   او ى     ں   ُد‬
‫۔ اس و  ‬ ‫ت  ہ        ے  ى  ر ہ  ُ ر ا ‬ ‫ےا ل اور  ِ‬
‫ وا ! ‬ ‫    رش  روك      ا   وں        ر   ۔  اے   د رى  ‬
‫ے   وں        ا  اور       اُ ّ    ر   ۔     ى  ر ہ ‬
‫  ض    ں    ا ِن   ا ِ  و   ِرش     دے۔ وہ     ر ‪ :‬اَﻟﺴﺎ َﻋ َﺔ‪،‬‬
‫     اور    ف ‬ ‫ ا ِ  و ۔      آ ن  د ں  ‬ ‫اَﻟﺴﺎ َﻋﺔ‪  ،‬ا ِ  و‬
‫) ‪(1‬‬
‫رِش    ۔   ‬
‫  ل   وں    ‬ ‫ اﷲ   ك‬ ‫ ‬ ‫!  ا ِس  وا‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫     ان   اﷲ‬ ‫ ‬ ‫     وہ   م   ں     ح  ‬ ‫  ب   ں ‬
‫   ‪  ،‬و      ا             ر ہ  او ى ‬ ‫ ‬ ‫ك    ص ‬
‫  ۔ ‬ ‫    ر  اًد   ل ‬ ‫  ض ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻذ ﺎر واﻟﺪﻋﻮت‪،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺜﺎﱏ‪۴۰۸/۱ ،‬۔‬
‫‪201‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪202‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ دور ‬ ‫)‪ (2‬ن  َﻗ ْﺤﻂ‬
‫  ن ‬ ‫   ‬ ‫    َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬
‫ث  ا‬‫ت  ُ   ِ‬‫    ُا دِر‬
‫ِ‬
‫  ا ت و ّ   ۔ا  ‬ ‫ت   َ ُ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ﺎ ى   ہ  زا ِ ہ اور ‬
‫ِ‬
‫ ”   ن“       ‪  ،‬ں    ز ا ِﺳﺘِ ْﺴﻘﺎء       رش   ‬
‫   ‪،‬‬ ‫ د    در ا‬ ‫   آ  اور   رش    ‬ ‫گ  آپ   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ﺎ‬ ‫‪ ،‬‬
‫ اور  ز     ڑو  دے   د  ‬ ‫آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ﺎ         ف  ‬
‫ ‬
‫‪َ ’’  :‬رب اَﻧَﺎ َﻛ َﻨ ْﺴ ُﺖ‪ُ َ ،‬ش اَﻧ ْ َﺖ‘‘    اے   ورد ر!       ڑو  دے  دى    ‪،‬‬
‫    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اب      ؤ   دے!     د    آ ن   اس  ر  رش ‬
‫   ‬ ‫    م    م    ‬ ‫‪   ،‬گ  ا   وں    اس   ل    ‬ ‫ل  د  ‬
‫۔ ) ‪ (1‬‬ ‫ دو  ر‬ ‫‪  ،‬ں  ن     ‬
‫   ‬ ‫  وا  ‬ ‫ت ‬ ‫!  ں    ا  ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے  ا‬
‫   ‬ ‫ل   ۔  د ت  ا‬ ‫ں  ا  ‬ ‫   ‬ ‫ر ن  د     ر ہ   ‬
‫  اط  ا ن‘‘     ‪  :‬اﷲ  ‬ ‫  ب  ’’‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا‬ ‫ ادارے  ‬ ‫ا‬
‫   ا ر  د    اور  اُس ا ِ ر        اُن ‬ ‫ك  ا   وں    دو وں     د  ‬
‫وں    د   اﷲ  ك      د      ‪    ،‬و ٔہ  ر    ں   آ  ‬
‫ٔ   ام   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ ْﻢ   د   ‪    ،‬اﷲ   ك   ار د  ‪َ ’’:‬و َﻟ َﻘ ْﺪ َ َ َ ُﻛ ُﻢ اﷲُ‬

‫‪ ……1‬ﺑﻬﺠﺔ اﻻﺳﺮار‪،‬ذﮐﺮ ﻧﺴﺒﻪ وﺻﻔﺘﻪ‪،‬ص‪۱۷۳‬۔‬
‫‪202‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪203‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫ اﷲ     ر   ‬ ‫اَذ ِﻟ ٌﺔ‘‘  )پ‪ٰ ،۴‬ال ﻋﻤﺮان‪)  (۱۲۳:‬ﺗﺮﺟﻤ  ﻛﻨﺰاﻟﻌﺮﻓﺎن‪:‬اور  ‬ ‫ﺑ ِ َﺒ ْﺪ ٍر واَ‬
‫ں     د    اﷲ   ك       د ‬ ‫     و  ن  (۔ ں  ‬ ‫   ‬ ‫رى  د   ‬
‫   ‬ ‫   ا ِ ر  اﷲ   ك    د‬ ‫ں     د ‬ ‫  ‪  ،‬اِس    و        ‬
‫ ا  ء   ام   َﻋﻠ َْﻴ ِ ُﻢ اﻟﺴ َﻼم  اور  او  ء‬ ‫۔   ‬ ‫   اﷲ ك       د  ‬ ‫   ‬
‫اﷲ‬
‫ وہ  د   ‬ ‫   اور ‬ ‫     وہ اﷲ ك       د ‬ ‫م  َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ ْﻢ‬ ‫ِ‬
‫   ‬ ‫ت  آ‬ ‫ وز  ‬ ‫ ا‬ ‫ن   َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ك   ‬
‫  د ۔ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ اور ا ں     ‬ ‫  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬

‫‪َ ٰ ’’:‬ﺬا ِﻣ ْﻦ ﻓ َْﻀ ِ‬

‫ﻞ َر ْ ‘‘  )پ‪ ،۱۹‬اﻟﻨﻤﻞ‪)  (۴۰:‬ﺗﺮﺟﻤ  ﻛﻨﺰاﻟﻌﺮﻓﺎن‪  :‬‬ ‫اس    ا ں    ‬
‫    ( ۔) ‪ (1‬‬ ‫ے رب   ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   ‬ ‫ ا م    ا‬ ‫ ‬ ‫!  آ !  اب  د    وا‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا ِ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ا ر  ‬ ‫ اور  ا‬ ‫   ا ال  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫  ۔ ‬
‫   ‪ 3‬ا ال‬ ‫’’ ُد ‘‘   ‪  3‬وف   ‬
‫  ُو  ‬ ‫  ُد‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ا ذر رى َر ِ َ ا ُﷲ َﻋ ْﻨ ُ‪   :‬د ں  ‬
‫ِ‬ ‫)‪ (1‬ن  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫         ۔‬ ‫     ‬

‫‪  ……1‬اط ا ن‪٥٠/١ ،‬۔‬
‫‪ ……2‬ﺗﻨ ﻴﻪ اﻟﻐﺎﻓﻠﲔ‪ ،‬ص‪،۲۱۶‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۷۷ :‬۔‬
‫‪203‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪204‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫    َ‬ ‫)‪ِ (2‬ن ا   ت ا م ا  ر   ن  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ ‪ :‬‬
‫   ‬ ‫ں        د    ‬ ‫  َﻣﺠﻤ ِﻊ ُﻣﺴﻠِﻤ  اَ ْ ب   َ ُﻘﺒﻮل  )  ‬ ‫اور  د‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ‬ ‫    ( ۔‬
‫ت   ّ ِ ُ    اﺑﻮ اﻟﻠﻴﺚ     ى   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ‪  :‬آ َد  ‬
‫ں‬ ‫ِ‬ ‫)‪ِ (3‬ن  ‬
‫  ُد   َ ل    ‪ِ   (1)  :‬ل  ام      )‪    (2‬ت       )‪    (3‬‬
‫ں     ر    ۔) ‪ (2‬‬
‫ ز    ‬ ‫ ‬ ‫  ح ‬ ‫م  ا ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے  ا‬
‫م  ا    ‬ ‫۔     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‪  ،‬ا   ح  د   رى   دت     ز  ‬
‫ِن ‬ ‫  ‪  ،‬اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ‬ ‫     و ں د     ل ‬ ‫ ‬ ‫ں     ‬
‫ وار   ّ ں   ے ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ د ت  ا‬ ‫ ‬ ‫ر ل   ‬
‫ن ر ل  ں   ‬ ‫ں   ‬ ‫ وا  ‬ ‫ ‬ ‫  ا وں اور و  ‬ ‫ت‪ ،‬‬ ‫ا‬
‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫   و  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ دل     ‬ ‫  ل ا‬ ‫د    ‬
‫ ان ‬ ‫  ‪  ،‬اس  ‬ ‫    دت  ‬ ‫   ‬ ‫ د  ‬ ‫در ن       ر ہِ  ا  ‬
‫ ‪ ،‬‬ ‫ ر     ام  ‬ ‫  ۔    ت  ذ  ‬ ‫   ا ازہ    ‬ ‫ت    ا‬ ‫ا‬
‫ ‪   ،‬ا  ا ِن   ب ‬ ‫ ‬ ‫ د   ل  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫   اور  ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ اور  د   ان     اور دو وں   ‬ ‫ ‬ ‫ت ‬ ‫  رے   ‬

‫‪ٰ  ……1‬وى ر ‪١٨٤/ ٢٤،‬۔‬

‫‪ ……2‬ﺗﻨ ﻴﻪ اﻟﻐﺎﻓﻠﲔ‪ ،‬ص‪۹۵‬۔‬
‫‪204‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪205‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫!  ا ِ ْن‬ ‫ وا  ‬ ‫  ل ‬ ‫ر ‬ ‫   ‬ ‫ د ت  ا‬ ‫   ‬ ‫ ذ  ‬
‫ص ‬
‫ آ    و   ِ‬ ‫  ں    د     ا  آپ   ‬ ‫ ‬ ‫َﺷ ٓﺎ َء اﷲ  اس    ‬
‫ وا  د  ‬ ‫   ‬ ‫‪   ،‬در !  ا ص  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ د  ‬ ‫دل  ‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫   ‬
‫ و  رت       اور  ں  دى ‬ ‫  ر ں   ‬ ‫ل     ا  ‬
‫ وہ   ر ں    ‬ ‫ و ں    ‪،‬ا  دن  ا ق ‬ ‫   ‬ ‫  ر‬ ‫  گ    و  ‬
‫    ں     ر      دروازہ ‬ ‫  رى  ‬ ‫     و ں     رت    ا  ‬
‫  ں      اس ‬ ‫ ر  ‬ ‫ ‬ ‫   ‪،‬وہ  ا  ا    ‬ ‫  دو        ‬
‫ ‬ ‫   ا ص    ‬ ‫ ا   رت     رى  آ ‪،‬اس  ‬ ‫   اور  اس    ‬
‫ ا    م‬ ‫آ ہ ‬ ‫ر ہِ ا    د   ‪:‬اے اﷲ!ا آج   اس ُ ر ا      ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫  وں  ۔  وہ   اس  رت    س    آ    ‪   ،‬‬
‫ں‬
‫ ر ا        ۔) ‪ (1‬‬ ‫ وا  د     و  وہ ‬ ‫   ‬ ‫اور ا ص   ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ل ‬ ‫ر ‬ ‫   ‬ ‫رے  رے ا   !  َا ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ ! د ِ‬
‫ت ا‬
‫ ‬ ‫ د‬ ‫ ا  ‬ ‫ وا   ّ ں   ے  ا ت  اور     ں    ر‬ ‫ ‬
‫  ں۔‬ ‫ ‬ ‫     ا     ر ‬ ‫  ۔ آ ! آپ   ‬ ‫ل ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎءاﻟﻌﻠﻮم ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟ ﻴﺔ وا ﻻﺧﻼص واﻟﺼﺪق‪،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺜﺎﱏ‪۱۰۶/۵،‬۔‬
‫‪205‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪206‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫    ت   ‬ ‫ا‬
‫ ان    ‬ ‫ ‬ ‫    ن  ُ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ ) ا (  ‬ ‫ب  ا‬
‫ُ‬
‫ دہ  ض ا ِ  )‪ ،      (Eczema‬ا ِس  رى ‬ ‫ ‬ ‫َ ِ ہ ‪  6‬ل   ا‬
‫خ     اوراس  خ  ر   ر  رِ  وا   ُ ْ ِ ں ‬ ‫    ؤں   ‬ ‫ ‬
‫  ج   وا    ‬ ‫ ر   ۔  ‬ ‫ ‬ ‫ اور‬ ‫ ‬ ‫   اور  ان    ‬ ‫ا‬
‫  ۔ ا ِ  ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫  م     ‪  ،‬ں روز  وز ‬ ‫  رى     ‬
‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ د ِ‬
‫ت  ا‬ ‫   ا  ‬ ‫ت  ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫دوران  ا‬
‫    ر  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫   ذ        د ت ا‬ ‫ا ِ ں    ا  ‬
‫ ‬ ‫  ں   ‬ ‫ ا‬ ‫ ا‬ ‫ ا    ‬ ‫ن  ر‬ ‫       ‬ ‫ ‬ ‫ن ‬
‫ں اور ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫ ڈ وں ‬ ‫   ا‬ ‫راہِ  ا     ‬
‫ِن ‬ ‫  ت     ‪   ،‬ا  آپ    ‬ ‫   اور   ر ں  ‬ ‫ں  دور  ‬ ‫د  ‬
‫! ‬ ‫ د  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ر ل ‬
‫   ا     ن   آ    اور ا ں   ‬ ‫    َ ت ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا ں   ‬
‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫ں                   ۔  اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ !  اس    ‬
‫   اﷲ ‬ ‫   ان     دن  ن    ب     اور     ‬ ‫ں ‬
‫    ت    ۔‬ ‫  ا   ذى  ض ا‬ ‫ ‪ 6‬‬ ‫ و م   ا‬ ‫ك   ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ اور ‬ ‫    ق ‬ ‫ ! آپ   ا  ا ر د‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬

‫‪206‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪207‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫ں     ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫     د ت ا‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫د ؤں   ‬
‫  ‪:‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫! آ ! آ     ن   ‬ ‫     ‬
‫  ظ  ر  ‬ ‫ں ‬ ‫      ں    د   ں  وہ  ‬ ‫?…  ‬
‫    رت ‬ ‫۔  ?…اﷲ   ك    د          ار د      اور  ‬
‫  ھ    د    ‬ ‫   ?…   ز        و   ء  اور  درود  ‬ ‫ ‬
‫ال   ۔?…  د دت      ‬ ‫ ‬ ‫۔  ?…رب  ‬
‫  ?…  د    آ ت و ‬ ‫  ں     ‬ ‫۔?…  د      ‬
‫    ۔?…  اﷲ ك    اور      ‬ ‫َ ّ ِ ّ ت دور     اور  د ‬
‫   اﷲ ك    ‬ ‫ل  دل    د ل     ۔?…   ہ   ے    ‬
‫۔?…   ہ    ‬ ‫    ‪   ،‬ا اس  و   ت    د    ‬ ‫ز دہ ‬
‫  اب د       ے      ش د      د  ‬ ‫ل د ؤں ‬ ‫آ ت   ا  ‬
‫    ? …‬ ‫   ‬ ‫     د    ‬ ‫ں ‬ ‫ل     ۔  ?…‬
‫ اور ‬ ‫        ۔ ?… ام ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫د ں    ُد   ُو  ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫  ۔  ?…د    ‬ ‫   د   ل  ‬ ‫ وا‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ل ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ذر   ۔  ?…د ت  ا‬ ‫ا ت  ا  ‬
‫ل   ۔‬ ‫ت  ر  ا    د    ‬
‫ ‬ ‫وا  ا‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬

‫‪207‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪208‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫)‪(9‬ﻓﯿﻀﺎنﻣﻄﺎﻟﻌﮧ‬
‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب ا ْﻟ ٰﻌ َﻠﻤ ِ ْ َواﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِ اﻟ ُْﻤ ْﺮ َﺳﻠ ِ ْ‬
‫اَﻣﺎ َ ْﻌ ُﺪ َﻓﺎَﻋُ ْﻮذُ ﺑِﺎﷲِ ِﻣ َﻦ اﻟﺸ ْﻴ ٰﻄ ِﻦ اﻟﺮ ِﺟ ْﻴﻢ ِ ْﺴ ِﻢ اﷲِ اﻟﺮ ْﺣ ٰﻤ ِﻦ اﻟﺮﺣ ِْﻴﻢ‬
‫اَﻟﺼﻠٰﻮ ُة َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ َﻳﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َوا َْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ َﺣ ِ ْﻴ َﺐ اﷲ‬
‫َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َوا َْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ ﻧ ُْﻮ َر اﷲ‬ ‫اَﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ ﻳَﺎ ﻧ َ ِ اﷲ‬
‫اﻻ ْﻋﺘ ِ َﺎف‬
‫ﻧ َ َﻮ ْﻳ ُﺖ ُﺳﻨ َﺖ ْ ِ‬
‫  ں  د  آ    ا ف ‬ ‫ دا ِ ‬ ‫ ‬ ‫ !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ر    ا ف    اب    ر    ۔   د ‬ ‫   ‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫‪،‬آب  زم  زم    دم     ا      ‬
‫ِ‬ ‫ ‪   ،   ،‬و ا ر‬ ‫   ا ر  ‬ ‫ر ! ‬
‫  ں   ‬ ‫ ً  ان  ‬ ‫     ‬ ‫ ۔  ا  ا ف    ‬ ‫ ا زت  ‬ ‫   ‬ ‫اور  ‬
‫  ف ‬ ‫    ورى     ا ف   ‬ ‫   ۔  ں    ت   ‬ ‫ا زت ‬
‫   ‬ ‫۔ ‬ ‫   ‬ ‫‪   ،‬اب    ‬ ‫     ‬ ‫ و ہ    ‬ ‫  ‬ ‫ ‪،‬‬
‫ ‪    ،‬د  ‬ ‫ ‬ ‫   ا ف    ‬ ‫ ‬ ‫ ‪      ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪’’:‬ا  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫               (۔‘‘ ‬ ‫  ے )  اب ‬ ‫ذ ِ ْ ُ اﷲ   ے     ‬
‫   ‬ ‫ُدرود ‬
‫َﺻ‬ ‫ف   َّر‬
‫ ‪َ   ،‬رء ُ ْو ٌ‬ ‫‪  ِّ   :‬‬ ‫ِ َ اﷲ َﻋ ْﻨ ُ  ‬ ‫َر‬ ‫ِ  ا‬ ‫ت  ّ ِ ُ  ‬
‫گ‬
‫       آ  ‬ ‫ں    اِس   َر    ‬ ‫ ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ   ُد ُرو ِد   ك  ‬

‫(ص‪٢٣٦‬۔‬ ‫‪ِ  ……1‬ن ر ن)‬

‫‪208‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪209‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫ں ‬ ‫)  ‬ ‫د‬ ‫  م ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫اور‬ ‫ ‬ ‫ اُ   ى  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ۔ ‬ ‫   ا‬ ‫(آزاد ‬
‫ذ  و   ُدرود     ى  وِر ِد  ز ں  ر‬
‫وﺳﺎﺋﻞ ﲞﺸﺶ(‬
‫  دت   ل  دو ) ِ‬ ‫ ‬ ‫ى  ل ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫‪ :‬ﻧ ِّﻴ ُﺔ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣ ِﻦ َﺧ ْ ٌ ﻣ ْﻦ َﻋ َﻤﻠ ِ ٖ ۔    ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ِن  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫       ۔   ‬ ‫ اس   ‬ ‫ن   ‬
‫ ز دہ ا   اب   ز دہ ۔ ‬ ‫ ا  ‬ ‫‪ 1‬ا   ‪ :‬‬
‫ ‬ ‫ اور   اب  ‬ ‫ !آ !  اﷲ   ك    رِ  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ن       ا  ا  ‬
‫ن     ‬
‫   ‬ ‫  ب   ن       ن   ں   ?…      ‬ ‫   ‬ ‫?…‬
‫ِ   ں        دو  زا   ں   ?… َ َور   ِ َ  ‬ ‫   ‬ ‫  ِ ْ ِ  د    ‬
‫  دہ  وں  ?… َد َّ  و ہ      وں  ? …‬ ‫َك   دو ے     ‬
‫  ں   ?…’’ َﺻﻠ ْﻮا ﻋَ َ اﻟْ َﺤ ِ ْﻴ ِﺐ‘‘’’اُذْ ُ ُ وا اﻟﻠـ ‘‘ ‬ ‫ اوراُ  ‬ ‫ر ‪ِ،‬‬
‫     ‬ ‫ وا ں    دل ‬ ‫ اور   ا  ‬ ‫’’ﺗُﻮﺑ ُ ْﻮا ا ِ َ اﻟﻠـ ‘‘و ہ      اب  ‬

‫‪ ……1‬ﺗﺎرﻳ ِﺦ ﺑﻐﺪاد‪۱۷۲ /  ۷،‬۔‬

‫‪ ……2‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪،۱۸۵/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۹۴۲:‬۔‬
‫‪209‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪210‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫  اب  دوں    ?…   ن       د  آ   ھ     م  و   ُ َ َ  اور ‬ ‫ آواز ‬
‫  وں  ۔‬ ‫ا ِ ْ ادى ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫      ِق ‬ ‫ ‬ ‫ا  ‬
‫   ‪:‬‬ ‫ ر   ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ اِر د  ‬ ‫ ‬ ‫ت ‬ ‫   ‬ ‫ُ  ٔ  ا‬
‫  دار  ا   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِﻋَﻠَ ْﻴ    د  ‬ ‫        ُ َ ّ ث ِ  ا   ن   ت  ‬
‫   ‬ ‫   آ     ب ‬ ‫ ‬ ‫ د ۔  ر    ‪ ،‬م  ہ  ‪    ّٰ  ،‬‬
‫  وف ‬ ‫ ‬ ‫ُ‬ ‫د  اذ رواوراد‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫۔ا‬
‫ ز ِ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫م“‬ ‫ ’’ َ ا‬ ‫ آپ َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ‬ ‫۔ وع  ‬
‫ اور        ا     دا ان      آ  ‬ ‫ و ں      ‬ ‫‪    ،‬اس  و‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  رہ  ا‬ ‫ آپ َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ ِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ رات    ‬ ‫۔د  ‬
‫۔ ) ‪ (1‬‬ ‫ُ َ  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫    ت‬
‫ ِ‬ ‫ام   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴﻬِ ْﻢ‬ ‫!  وا   رےاَ ف ِ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫    ہ ‬ ‫ل    آ  وا    ‬ ‫ اور  اس    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫د  ‬
‫ وہ   ت    ‬ ‫   ا‬ ‫   ‬ ‫‪  ِ ،‬د    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  دا‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫   ان   ‬ ‫  ل  ر‬ ‫ ‬ ‫  دہ  ‬ ‫ د  ‬ ‫ آج  ا‬

‫‪ ،‬ص‪ ،٣٦‬۔‬ ‫‪  ……1‬ت  ث ا‬

‫‪210‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪211‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫  ن ‬ ‫ ‬ ‫  وزاں    ‪  ،‬ان  ‬ ‫ د ں  ‬ ‫ں ‬ ‫ ‬ ‫و ن      آج  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  اب   ر    اور  ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ‬ ‫آج        ‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   آد    وہ   م  و‬ ‫ر   ‪ ،‬در !    د    ‬
‫     ‪،‬آ ت  وروا ت     ِ ‬ ‫ ‬ ‫دو ‪   ،‬وت  اور  ا  و ل     ت  ‬
‫ رب ‬
‫  ن        آ    وا ں     ن     رے    ّ‬ ‫د      ‬
‫‪:‬‬ ‫ر    ار د ‬
‫ﻳَﺮْ َﻓ ِﻊ اﷲُ اﻟ ِﺬ ْﻳ َﻦ َﻣﻨُ ْﻮا ِﻣ ْﻨﻜ ُ ْﻢ ۙ َو ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪:‬اﷲ رے ‬
‫ا ن وا ں   اور ان       ‬ ‫اﻟ ِﺬﻳْ َﻦ اُ ْوﺗُﻮا ا ْﻟ ِﻌﻠ َْﻢ َد َر ٰﺟ ٍﺖؕ‬
‫  ۔‬ ‫   ‬ ‫ د    در‬ ‫)پ ‪،۲۸‬اﻟﻤﺠﺎدﻟﮧ‪(۱۱:‬‬
‫ ا د  ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫! رےآ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ِل ‬ ‫ و ن  ن        ‪  ،‬آ  ا ا ر ‬ ‫ر        و     ى ‬
‫  ك ‬ ‫ ‬ ‫ ۔‬ ‫  ر  ‬ ‫    ا  ‬ ‫ِ  د     ق  ا  ‬
‫ك  اس   و    ‬ ‫   را         ش       اﷲ‬ ‫‪  :‬‬ ‫ ‬
‫ِ      ش    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   را  آ ن  د   ‪    ،‬‬ ‫ ‬ ‫اس    ‬
‫   ں ‬ ‫ ز  وآ ن  وا‬ ‫ ا      د   ‪  ِ ِ   ،‬د    ‬ ‫ اس    ‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫  ‪          ،‬ا  ‬ ‫ر ‬ ‫ں   ا‬ ‫       ‬
‫ وارث   ‪،‬ا در  ‬ ‫ام  َﻋ َﻠ ْﻴ ِ ُﻢ اﻟﺴ َﻼم‬ ‫ ‬ ‫   د   روں  ‪ َ ُ   ،‬ا‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫     ‬ ‫  ‪  ،‬ا ‬ ‫   وارث ‬ ‫   وہ ‬ ‫ ‬ ‫ود ر  وارث ‬

‫‪211‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪212‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫    ۔ ‬ ‫اس    را ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ُ ِل     ذرا‬
‫ُﻣ َﺘ َﻌﺪ ْدذرا    ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫!   ِ  د  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫      دت ‬ ‫    ت ذر‬ ‫آ ! ﺴﻢ اﷲ    ت  وف   ‬
‫   ۔‬
‫    ت ذر‬ ‫ ‬ ‫ د  ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ دا‬ ‫ ‬ ‫ا‬ ‫ )‪(2‬‬ ‫ ا ر  ‬ ‫ام    ‬ ‫)‪(1‬‬
‫  ام ‬ ‫ )‪(4‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ )‪(3‬د  ‬ ‫ ‬ ‫ہ   ر      د  ‬
‫   )‪ (5‬‬ ‫  ا وں    ‬ ‫ت  اور‬ ‫َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ‬ ‫ا ِ  ا ِ  ‬
‫ت‬
‫ا  ‬ ‫ )‪   (6‬‬ ‫ں   ‬ ‫ وا‬ ‫ن ِ ر ل    راہِ  ا      ‬
‫ ‬ ‫   )‪(7‬‬ ‫ ‬ ‫ وار  ں  ے  ا ع ‬ ‫ وا‬ ‫  ں ‬ ‫ ا‬
‫  ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲا    ر‬ ‫ ا‬ ‫ د ۔اِن  ذرا          ز دہ  ذر‬
‫ں  ا  ‬ ‫  ‪  ،‬در !   رے ُ ر ں  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫رے      ا‬
‫    ب   د     ت ‬ ‫   و  ‬ ‫ں    ُ َ  ‬ ‫ د  ‬ ‫ا ِ ہ ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫‪  ،‬اور  آ ن ِ     َد َر ْ َ ْ َ ہ   رے       ‪،‬آ !  اس ‬
‫ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫……اﺑﻦ ﻣﺎﺟﺔ ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺴﻨﺔ‪،‬ﺑﺎب ﻓﻀﻞ اﻟﻌﻠﻤﺎء ۔۔۔اﱁ‪ ،۱۴۶/۱ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪۲۲۳:‬۔‬
‫‪  1‬‬

‫‪212‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪213‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫   ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫‪      :‬اس ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ُ    ‬
‫ ‬ ‫    اد  ‬ ‫  ‬ ‫ ‬ ‫ح    ر  ‬ ‫ ا‬ ‫ د ۔  ) ‪  (1‬‬ ‫ض ‬
‫  ۔ ) ‪ (2‬‬ ‫ ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ‪ ،‬ت   ‬ ‫!ُ َ        ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫س   ن اس   رو  اور   د    ‪ ،‬‬‫ا  ‬ ‫ن ِ ِ   ‬
‫ا   اورا  ‬
‫ ‬ ‫ ‪،‬اس    دت ‬ ‫ ‬ ‫    ق دل   ا‬ ‫آ  ا  ا   ں     ‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫     ا  ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫اور اس   ا‬
‫    ے‬ ‫ُ َ  ‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا ن    ‬ ‫ ‬ ‫‪ُ  :‬‬ ‫?…  ‪:‬ا ن    ‬
‫   ‬ ‫      ر ں     ‬ ‫ں   ‬ ‫   ‬ ‫ع   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫ ا ن         و      ر    ?…‪   :‬‬ ‫ ‬ ‫اور ا ن  ط ‬
‫   ۔ د  ر            آ    ‪،‬اس    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‪  :‬‬ ‫ ‬
‫  ‪:‬اِﻧ َﻤﺎ ا ْﻟ ِﻌ ْﻠ ُﻢ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ۔  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ل ‬

‫‪ ……1‬اردو  ‪٢١٥/١٨ ،‬۔‬
‫‪ ……2‬ا  ا م‪٢١٨/١ ،‬۔‬
‫‪213‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪214‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫ ذر  ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ آ   ۔  ) ‪(1‬اور  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫‪  :‬‬ ‫ﺑِﺎﻟﺘ َﻌﻠﻢ  ‬
‫ ‬ ‫ و ر    ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪ :‬‬ ‫ و ُ ر    ا‬ ‫    ۔?…‪:‬‬
‫   ‬ ‫   اور    ر   ‬ ‫ ‬ ‫ں اور‬ ‫ ‬ ‫ر ا ن ‬ ‫  ۔‬
‫ہ ‬ ‫ا    وذ  آ    ۔ ا   ر     ارى     ں  د   ا    ‬
‫      ۔?…‪  :‬ذ  ‬ ‫    دى  ‬ ‫   و  ‬ ‫و   دار  ادا  ‬
‫ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ں     ى اور  ذ  ود غ     ز    ‬ ‫ ‬ ‫ط ا  ور ز  ‪ :‬‬
‫  ت اور  ت   ڈا  وا  ‬ ‫  ں‪،‬د‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ح ا  ا  دو‬
‫  ا ‬ ‫   ا    روح  اور    ‬ ‫ ‬ ‫     ’’ و زہ  ‘‘ د    ‬
‫    دار  ادا    ‬ ‫   ا   ح   ب    ا  ا  ر  و‬
‫      ق دم  ڑ     ر    ‪     ،‬و    ‬ ‫۔ا س! د      ‬
‫  م   ۔  دورِ ِ      ورو  ‬ ‫  رے ے  د  ا ر‬
‫ ا   ل   ا س  ر  درى ‬ ‫ ‬ ‫ت‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ا  ‬ ‫ ‪  ،‬‬
‫ او  ر‬ ‫  ں ‬ ‫ ‬ ‫ دور    آ‬ ‫ اس    ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫ر ى ‬
‫ ‬ ‫  م  ’’  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ و  ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬
‫ ا ت ‬ ‫ں      دہ ‪72‬‬ ‫ ‬ ‫   ‪،‬ا‬ ‫ا ت‘‘ رت  ا ت   ‬
‫   ‪  :‬‬ ‫ ار د ‬ ‫ ‬ ‫ د‬ ‫   ‬ ‫     ا م   ‪  14‬‬
‫وا (    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫)‬ ‫   ‬ ‫آج  آپ    ‪    َ ِ 12‬ا‬

‫‪ ……1‬ﮐ اﻟﻌﻤﺎل‪،۱۰۴/۱۰،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۲۹۲۵۲ :‬۔‬
‫‪214‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪215‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫ وار  از     ر ت)درس    وہ(  ھ‬ ‫   ‬ ‫  ب  اور   ن  ‬ ‫ا‬
‫ وا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ ا م    ‪65‬‬ ‫  ؟۔ا   ح  ‬
‫ ‬ ‫م  (‬ ‫ ) آپ    ‬ ‫ ر‬ ‫(  م ‬ ‫َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫)ا  ا  ‬
‫ ‬ ‫ )‬ ‫ ‬ ‫ آپ َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ‬ ‫ ا م   ‪66‬‬ ‫  ۔ ‬ ‫   ار د  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  م ‬ ‫ں ‬ ‫ ‬ ‫وا (  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫ ا م   ‪   ،14‬ا م   ‪   ،65‬ا م   ‪   66‬‬ ‫  ۔اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ‬ ‫ار د ‬
‫    دت ‬ ‫ ‬ ‫ ا      ا‬ ‫ ‬ ‫ روزا  ‬ ‫ ‬ ‫ وا  ا‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ اوراس   ا‬ ‫    دت ‬ ‫   ‪ ،‬آپ   ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫     ‪،‬ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ اس   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا ت   ‬ ‫  رہ  ‬ ‫ ‬
‫ اب ‬ ‫‪  ،‬آ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ا ِ ِ‬ ‫ ‬ ‫    ف  آپ        ا‬
‫ ‬ ‫ اور  ا‬ ‫ ‬ ‫ ا ت    ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫ اور  ‬ ‫ ‬ ‫ ذوق  ‬
‫ِ‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫      ر ں   ار دات اور وا ت ‬
‫ُ ُر ن د    ار دات‬
‫رى‬
‫   ‬ ‫ت   ُ  ا م  ا  ﻋﺒﺪ اﷲ    ا‬
‫ِ‬ ‫)‪(1‬اَ ِﻣ ْ ُ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣﻨ ِ ْ ِ ْ ا ْﻟ َﺤﺪِ ْﻳﺚ  ‬
‫‪:‬‬ ‫  ار د  ‬ ‫؟  آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ دوا  ‬ ‫‪:‬‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫( د وا    ۔‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ر  ) ‬ ‫ ‬ ‫  ‬
‫   !‬ ‫  ‪  :‬اے‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ت   ُ  ا ِ م   ُن  ا ّ  زر‬
‫ِ‬ ‫ )‪(2‬‬

‫‪ ……1‬ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻴﺎن اﻟﻌﻠﻢ ‪،‬وﻓﻀﻠﻪ‪،‬ﺑﺎب ﰱ اﻟﻨﻈﺮ ﰱ اﻟﮑﺘﺐ‪،‬ص‪۵۰۱‬۔‬
‫‪215‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪216‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ا    !  ‬ ‫    وف رہ! اس   ‬ ‫ درس و ‬ ‫ ‬
‫   ۔) ‪    (1‬‬ ‫         ‬
‫)‪  (3‬دا     ل    ‪َ :‬ﻣﻦ ْﻟ َْﻢ ﻳَﻜُ ْﻦ َﻟ ٗ َد ْﻓ َ ٌ ِ ُﻛﻤ ٖ ﻟ َْﻢ َﺗ ْﺜ ُﺒﺖِ اﻟْﺤِﻜْ َﻤ ُﺔ ِ َﻗ ْﻠﺒ ِ ٖ ۔    ‬
‫ ‬ ‫ ودا  را  ‬ ‫ ‬ ‫ دل  ‬ ‫  ب      ‪،‬اس  ‬ ‫  و‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫) ‪(2‬‬
‫۔ ‬
‫   ”ﻗ ِ ُ‬
‫ﻴﺎم‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ام   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴﻬِ ْﻢ‬ ‫)‪َ ُ (4‬‬
‫  ۔ )‪ (3‬‬ ‫ ( ‬ ‫  ز‬ ‫اﻟﻠ ْﻴﻞ‘‘ )  رات   ‬
‫ان  ار دا  ‬
‫ت‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ﻢ‬ ‫ !   ر ن د‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫     ‬ ‫    ا‬ ‫  ‪ ،‬ا     ‬ ‫   ا ازہ    ‬ ‫   ا‬ ‫   ‬
‫      ‬ ‫َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗ ُ ُ ُﻢاﻟْ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫ ‪  ،‬ا ا  ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ اور  ا‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫    دت  ‬ ‫ ‬ ‫ ُ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا ت    ‬ ‫دہ  ‬
‫   ‬ ‫ں    ل  ‬ ‫   ‬ ‫  اور ‬ ‫ ‬ ‫ ا ت   ‬ ‫دو وں     ‬
‫    ق ‬ ‫ ‬ ‫ ‪  ،‬آ‬ ‫ٔ   ر     ن   ‬ ‫ ا    ‬ ‫ د‬ ‫ر ‬
‫     ‬ ‫  ق ِ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِﻋَﻠَ ْﻴﻬ ِ ْﻢ‬ ‫  ر ن  د‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ دل   ا‬
‫ ‬ ‫۔‬ ‫ت‬
‫وا  ‬

‫‪ ……1‬ﺗﻌﻠﻴﻢ اﳌﺘﻌﻠﻢ ﻃﺮﻳﻖ اﻟﺘﻌﻠﻢ‪،‬ص ‪۵۹‬۔‬
‫‪ ……2‬ﺗﻌﻠﻴﻢ اﳌﺘﻌﻠﻢ ﺑﻄﺮﻳﻖ اﻟﺘﻌﻠﻢ‪،‬ﻓﺼﻞ ﰱ اﻟﻮرع ﰱ ﺣﺎل  اﻟﺘﻌﻠﻢ‪،‬ص ‪۱۱۶‬۔‬
‫اﻟﺪ ّر اﳌُﺨﺘﺎر‪۱۰۱/۱،‬۔‬
‫‪ُ  ……3‬‬
‫‪216‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪217‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫ں   ز دہ  رى!!‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  ِق ‬ ‫ ‬ ‫ى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ا   ب  زُ‬ ‫ر   ُ َ ّ ِث  ا م      ‬
‫  وف ‬ ‫ُ َ           ”   ں    ا ر       اِس  ح  ُ َ  ‬
‫  رات  اِن    ا ر    ‬ ‫   آس   س        ر  ۔اِن    زو  ‬
‫ ر     ى   ف     ں      آپ   ر   ُ َ     وف ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫‪ :‬ا    !  ‬ ‫ ‬ ‫ آ   ‬ ‫ ‬ ‫ر ۔ آ  ا  دن وہ  ‬
‫ ز دہ  رى   ۔) ‪ (1‬‬ ‫ں ‬
‫ ‬ ‫     ‬
‫د         ‬ ‫‪ :‬‬ ‫ ا  ِ زى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬ ‫  ُ  ا ّ‬ ‫َّ‬
‫ ‬ ‫ ) ر (  دا   ا۔ ت  ل   ا          ‬ ‫ل       ‬
‫   ‬ ‫ہ  ز ‬ ‫۔و ں     ارى  ‬ ‫ ‬ ‫  ان    ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫  ُ َ ّ ِْث   درس ‬
‫وہ  ‬ ‫ ‬ ‫ے    د    ‬‫ ‬
‫۔  آ  اس        دو ے ‬ ‫‪ ،‬ت     ت   وہ    ز   د‬
‫ق‬
‫  ب   اورا  ‬ ‫ ‬ ‫ اور‬ ‫ ‬ ‫  رے  ‬ ‫ ‬ ‫(د‬ ‫)در‬
‫۔  ‬ ‫ل ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  اور  ا  ‬ ‫  ف ‬
‫ ‬ ‫ دوڑ  ‬ ‫ اس  ر  ى ‬ ‫ى  د‬ ‫ں   ‬ ‫اَ َ ِ َ ہ  اور ُ ُ خ ‬
‫ ‬ ‫   و م  اس   ح   ر    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ى ‬ ‫و  ‬

‫ت ‪،‬ص‪  ٢٧‬۔‬ ‫ ‬ ‫‪ ……1‬رو‬

‫‪217‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪218‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ا م      ۔‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫ ‬ ‫ ‪ :‬ى  ‬ ‫ ‬ ‫آپ َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ ِ  ‬
‫   ‬ ‫     ا   س  ‬ ‫ ‬ ‫      ب ‬ ‫ ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫ح   ‬
‫  ا         ۔ ) ‪ (2‬‬
‫ ‬ ‫(   ں      ز ٔ ‬ ‫ ‬ ‫      ن ‬ ‫ )ا  ‬ ‫ا  ‬
‫ ‪  ،‬ان ‬ ‫ اس      ز دہ ‬ ‫  ا‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫   ‪  20‬ار ‬
‫ ‪  ،‬ذوق ‬ ‫ت  وا ق  ‪،‬ان        ‪ ،‬ت  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬
‫) ‪(3‬‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں‬
‫ ‬ ‫  ا  ان ‬ ‫دت اور  ِم  درہ   ا    ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ا از‬ ‫     و  ‬
‫ر    اور   َ َ  ‬ ‫  ى  ى ‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ  ‬ ‫ت  ا  ‬
‫     ا س  اور    ‬ ‫    ر  و‬ ‫ ان    و‬ ‫‪  ،‬اﷲ   ك  ‬ ‫ ‬ ‫ا  ‬
‫   ا      ‬ ‫‪  :‬ا  ز‬ ‫  ‪ ،‬د ‬ ‫  ق ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫و‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ى ز ن ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‪ ،‬ں     ‬ ‫    ارا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  اب  د‬ ‫آ‬ ‫ ‬ ‫اور  ‬

‫‪   ……1‬اور  ء   ا ‪،‬ص‪٢٨‬۔‬

‫‪ ……2‬ﻗﻴﻤﺔ اﻟﺰﻣﻦ ﻋﻨﺪ اﻟﻌﻠﻤﺎء‪ ،‬ص‪۶۱‬۔‬
‫‪ ……3‬ﻗﻴﻤﺔ اﻟﺰﻣﻦ ﻋﻨﺪ اﻟﻌﻠﻤﺎء‪ ،‬ص‪۶۲‬۔‬
‫‪218‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪219‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫  ےا ر    و  ہ‬ ‫ق     ‬ ‫  ل         ‬ ‫ں‪،‬‬ ‫ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫   اب   ا ‪  80‬ل    ں۔ ‬ ‫ اِس و    ز دہ     ‬
‫   ‬ ‫ و‬ ‫     ‬ ‫  ں   ‬ ‫ ‬ ‫‪  :‬‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ں‪  ،‬‬ ‫ل ‬ ‫ا‬ ‫ ‬ ‫رے  ‬ ‫ ا  او ت   رو    ‬
‫)رو  ‬ ‫  ق ‬ ‫ظ ‬ ‫  ف ‬ ‫ در ن  و‬ ‫دو ں  ‬
‫   ‬ ‫   و‬ ‫ل ‬ ‫ ا‬ ‫    رے    ‬ ‫‪،‬‬ ‫   ‬ ‫   و‬ ‫اور‬
‫) ‪(2‬‬
‫ ۔ ‬ ‫   و    آ‬ ‫ و ہ   ‬ ‫(اس  ح ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ و  ‬ ‫ ‬ ‫ ! ر    ! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫‪ ،‬آج ‬ ‫ ‬ ‫ ا ل ‬ ‫‪    ،‬رے      ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫رو     ارا  ‬
‫  ‪    ،‬ب ‬ ‫          ن ‬ ‫   ا  و  و‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫رى ا‬
‫۔ا  ‬ ‫ ‬ ‫  ‪  ،‬رغ و      ‬ ‫ ‬ ‫  ‪  ،‬و‬ ‫! و    ‬ ‫ ‬
‫ روزا    از    ‬ ‫ ا م  ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫   ‬ ‫  ض ‬ ‫ ‬ ‫ا اد    ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ د     ‪     ،‬رے   س  ‪12‬‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪12‬‬
‫  ! ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫   د  ‬ ‫     ‬ ‫ ا م   ‬ ‫وا  ‬
‫  ور ‬ ‫ ‪   4‬ت    ‬ ‫     از      ‬ ‫ن  ر ل!‪  12‬‬ ‫اے  ‬
‫ ‪   1440‬ت      ‬ ‫  ل ‬ ‫ ‪ 120‬ت  اور  ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‪   ،‬ں  ا‬

‫‪ ……1‬ﻗﻴﻤﺔ اﻟﺰﻣﻦ ﻋﻨﺪ اﻟﻌﻠﻤﺎء‪ ،‬ص‪،۵۳‬ﻣﻠﺘﻘﻄﺎ۔‬
‫‪ ……2‬ﻗﻴﻤﺔ اﻟﺰﻣﻦ ﻋﻨﺪ اﻟﻌﻠﻤﺎء‪ ،‬ص‪،۵۴‬ﻣﻠﺨﺼﺎ ً۔‬
‫‪219‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪220‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫     ‪ 65‬ل   اور  وہ  ا  ‬ ‫! ا    ‬ ‫  ‪  ،‬ض ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫آ‬
‫ے ‪ ،‬‬
‫   ‬ ‫  وع  ے   وہ ‪  40‬ل ‬ ‫ ‪ 25‬ل       ‬ ‫  رغ ‬
‫  ون ‬ ‫   ذر‬ ‫   ‪ 4‬ت    ‬ ‫اور  اس   ت   وہ روز   ف  ‪  12‬‬
‫ ا  ‬ ‫  ‪  ،‬اورا  او‬ ‫ب ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ار      )‪ (57600‬ت  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫   ا   ت   ‪ 576‬‬ ‫ب   ‪  100‬ت  ر   ‬
‫ ‬ ‫  ‬ ‫ و ‬ ‫ ‬ ‫     اس   ‬ ‫ں   ‬ ‫   ا  ‬ ‫ ‬ ‫۔ اور ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫! ‬ ‫  ‪    ،‬ر ‬ ‫ا ازہ    ‬
‫    وع   د !  ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ!   ِ  د    ‬ ‫ ‬ ‫ روزا    از  ‪  12‬‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫ڈ وں ڈ   ا  ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ط‬ ‫   ‬ ‫د ت  ل ‬
‫َﺐ َ ْ ِى  َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲ ِ‬
‫وف   َ ْﻌﻠ ْ‬ ‫اﻣﺎم ُاﻟﻨ ْﺤﻮ ت  ُ ا ا س ا     ٰ ا‬
‫     ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫  ُ َ  و  ادب  ا م   ‪  ،‬ں     ن        ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫      ‬ ‫ِق  ‬ ‫‪،‬ا ٓپ َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲ ِﻋَﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫ف  دل  ود غ     ْ   ْ        ‬

‫ د ت    ‬ ‫    ط   ور  ‬ ‫ د ت  د     ل  ‬ ‫   ا  ‬
‫ و ں  ر اور ‬ ‫۔  آپ  ا  ‬ ‫   ا م ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ے ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔ ‬ ‫ل   ‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬اﳊﺚ ﻋ  ﻃﻠﺐ اﻟﻌﻠﻢ واﻻﺟﺘﻬﺎد ﰲ ﲨﻌﻪ‪۷۷/۱،‬۔‬
‫‪220‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪221‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا م  ا ا س َ ْﻌﻠ َْﺐ   َ ْ ى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ‪ 91‬س    ‬
‫   ‬ ‫     ‬ ‫ دن  ‬ ‫   ا‬ ‫ں ‬ ‫ ا   ان  ‬ ‫ ذوق  ‬
‫ِ‬ ‫‪،‬‬
‫    ۔ ب   اس   ر َ ْ ِ َّ ْ  ‬ ‫  ب د‬ ‫ن      ۔را  ‬
‫  ش    ز     ے۔ گ ‬ ‫ ‬ ‫    ڑے   د ّ   ‪،‬اس  ‬
‫َ‬
‫    ورى  ( د  م‬ ‫‪ ْ ِ   ِ ْ ُ ،‬ى)  ‬ ‫  ن   ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔ ‬ ‫   ا ل ‬ ‫ د  ۔آ  ا  ‬ ‫   ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ٔ‬ ‫ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴﻬِ ْﻢ‬ ‫  ر ن  د‬ ‫!آپ  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ‬ ‫‪        ،‬ر ‪   ،‬ت       ت ‪ ،‬ان  ات    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  ‪ ،‬ان    ‬ ‫  د ‬ ‫   و    آج   د  ا‬ ‫  ‪ ،‬ان    ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ان    ‬ ‫ د        د    ا   ا  ‬ ‫   اور  د‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫       آداب   ‪    ،‬‬ ‫ ‬ ‫      ۔د   وں     ح ‬ ‫ذر‬
‫ ‬ ‫ ا م   ‬ ‫ وا  ‬ ‫  ‪   ،‬‬ ‫ ‬ ‫      ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ر‬
‫   ۔‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬آ !   آداب ‬ ‫ ‬ ‫     آ‬
‫  ‪14‬آداب‬ ‫ُ َ  ‬
‫  ُ َ   )‪  َ ُ (2‬‬ ‫)‪(1‬اﷲ   ك    رِ  اور   ُ ِل   اب      ‬
‫)‪   (3‬و   ُ َ  ‬ ‫    دت  ‬ ‫   و     ۃ  ‬ ‫وع  ‬

‫د   آداب‪،‬ص‪٦٧‬۔ وﻓﻴّﺎت اﻻﻋﻴﺎن‪،۵۹/۱،‬رﻗﻢ‪۴۳:‬۔‬ ‫‪ ……1‬ا دو‬

‫‪221‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪222‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫اور ذِ  ز دہ  م     ‬ ‫ ‬ ‫      ‬ ‫    ں    ُ ً  اس و‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫زى   ‬ ‫ )‪(5‬ا  ‬ ‫ن          ُ َ  ‬ ‫ )‪  (4‬ر  و   دور  ‬
‫  اِ  ‬ ‫ر‬ ‫اور آپ ‬ ‫ آپ    رر‬ ‫  ‪   ،‬‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫    ر    ا  و    آپ   ذ   م ‬ ‫ ‬ ‫  اور آپ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ا ا از  ‬ ‫ ‬ ‫)‪  (6‬‬ ‫   ا ِ ن   ھ  ‬ ‫  ے  اور    ‬
‫  ڑى ‬ ‫آ ں    زور   ے        ز دہ    رو          ‬
‫ُ ِ ّ) ن دہ ( )‪ (7‬‬ ‫   آ ں  ‬ ‫  ب       ‬ ‫  ‬
‫     رو  او       آر    ‪   ،‬ف   آ      ‬
‫ ن  دہ ‬ ‫ ‬ ‫ آ  آ ں  ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ج ‬
‫)‪   (9‬ف ‬ ‫ ‬ ‫  و زہ  ‬ ‫ اور    ‬ ‫ ‬ ‫ ذ‬ ‫و‬ ‫ ‬ ‫)‪  (8‬‬
‫     اس   ح   د  ر ز دہ  آ ن    ‬ ‫ ‬ ‫   ز ن  ‬ ‫ ں  ‬ ‫آ‬
‫ ‬ ‫   د    ‬ ‫ ‬ ‫ آ ں  اور   دن    ورزش ‬ ‫)‪(10‬و و‬
‫ او ت   دن    د  ‬ ‫ اور  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  آ‬ ‫ر‬ ‫     د‬ ‫ا‬
‫   ‬ ‫ د ار  ‬ ‫ن   درہ    ‬ ‫را‬ ‫ ‬ ‫  ر ‬ ‫  )‪(11‬ا‬
‫ ‬ ‫    ر ر ‬ ‫ و ر‬ ‫  ور  ! ا  د  ‬ ‫ ‬ ‫  ور  اور  ‬ ‫ ‬ ‫ز  ‬
‫     آ      ا    ‬ ‫   ‬ ‫  ت  ب   ر  و ض  ‬ ‫)‪(12‬ا  ‬
‫ آ       رے ‬ ‫  ر  ا  ‬ ‫  ۔  ) ‪(13)(1‬دوران  ‬ ‫ ‬

‫  ل‪،‬ص ‪  ٧٦-٧٢‬ذاً۔‬ ‫  ‪ 125‬‬ ‫‪   ……1‬و‬

‫‪222‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪223‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫   ‪،‬اس     ‬ ‫   ‬ ‫  ‬ ‫ ا   د دا‬ ‫   اور   ا‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ اس   ت     ظ  ‬ ‫   ‬ ‫ ا ظ      ‬ ‫ اور‬ ‫ ا  ر‬ ‫ا‬
‫ ان    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ہ      ‪،‬ا   ح   ب   ا ا  اوراق    ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ‬ ‫ )‪(14‬‬ ‫۔ ‬ ‫  ظ   ‬ ‫       ‬ ‫     ‬ ‫   ‬
‫   ‬ ‫ د‬ ‫   ‬ ‫ ا   رت    ‬ ‫وا   اد  ز دہ  ‬ ‫او ت   د  ‬
‫ ذ  ‬ ‫ اس ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ب ‬ ‫‪،‬ا   ح ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫      ار ‬ ‫اد     د  دا‬ ‫   اس   ح  ‬ ‫ب ‬ ‫  ظ  ر    ‬
‫رى  ر  ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫     ا‬ ‫ روزا   ڑا   ڑا  ‬ ‫ر‬
‫) ‪(2‬‬
‫ ‬ ‫   ۔‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ددا‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   اور ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫آ ! ‬
‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ وا ت ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴﻬِ ْﻢ‬ ‫ر ن د‬
‫ا ِ م  ّ   ق  ُ َ‬
‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ارى  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا م  ‬
‫ ا      ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ر  ‬ ‫     ‬ ‫آپ َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ     س ‬
‫ آپ َر ْﺣ َﻤ ُﺔ‬ ‫ ۔     ل   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   دو ے     ‬

‫ط  ؟‪،‬ص‪١٠٩:‬۔‬ ‫ ‬ ‫‪ ……1‬‬

‫ط  ؟‪،‬ص‪١٠٧:‬۔‬ ‫ ‬ ‫‪ ……2‬‬

‫‪223‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪224‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫ دے ‬ ‫             ‬ ‫    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ  ا   س    ر  ‬
‫ے     ‬ ‫    ا ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اور  ‬ ‫     دور  ‬
‫دور  و ۔ ) ‪ (1‬‬
‫ ‪،‬ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا   ق      رات    ‬ ‫ آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋﻠ َْﻴ‬

‫ ۔ ‬ ‫ ‬ ‫   آرام  ‬ ‫ ‬ ‫ اور    ا‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫    دت  ‪  ،‬ا‬

‫  ‪  30‬ار در    ‬ ‫  ‪   ”:‬ا  وا     اث  ‬ ‫ ‬ ‫آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ ِ َﻋﻠ َْﻴ‬

‫ و ‬ ‫ و ہ    ‬ ‫ و  ادب اور  ‬ ‫    ِ  ‪،‬‬ ‫ ‪   15‬ار ‬ ‫ ‬ ‫ ان ‬

‫) ‪(2‬‬
‫  ۔“ ‬ ‫ و     ‬ ‫  چ   اور ‪  15‬ار ‬ ‫ ‬
‫ وروز  ُ‬
‫اﻻﻃْ َﻼق‪ِ   ،‬‬
‫ى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬
‫ت  ُ   ہ  ا‬ ‫ُﻣ َﺤﻘ ْﻖ َﻋ َ ْ ِ‬
‫  ُ َ ّ ث  د‬
‫  ‪     ُ  :‬ا   وروز       ۔       ا    ل       ‬
‫ ‬ ‫   ؟      ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  د     ؟آرام  وآ‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫)اور ‬ ‫   وا  ِ   م ‬ ‫ آد  رات  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫؟ ر  ا   ا    ُ‬
‫      ٹ وا      اور         ‬ ‫(‪      !  :‬؟        راً ‬
‫ ۔  او ت ‬ ‫    وف ‬ ‫         ا    اور  ُ‬ ‫ں۔  وہ ‬
‫) ‪(3‬‬
‫ ‬ ‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ں    ا   دورانِ        ل او  ر  و ہ  اغ ‬

‫‪ ……1‬ﺗﻌﻠﻴﻢ اﳌﺘﻌﻠﻢ ﻃﺮﻳﻖ اﻟﺘﻌﻠﻢ ‪،‬ص‪۱۰‬۔‬
‫‪ ……2‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻐﺪاد‪۱۷۰/۲ ،‬۔‬
‫‪ ……3‬ا  ا ت‪ ،٧٤ ٧٢/١‬و ۔‬
‫‪224‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪225‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫دى   را ں    ُ َ‬
‫  آپ ‬ ‫  ل ‬ ‫وى   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ    ‬ ‫ِ‬
‫ت          ہ  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا  س   ر  ا ِ ك      ا  ‬ ‫( ‬ ‫ اور  ‬ ‫ﻌﻠﻴﻢ و َ َﻌﻠ ْﻢ )‬
‫۔  اور    ‬ ‫ د  ‬ ‫ ‬ ‫      ‬ ‫  َد َر  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫  ء     ز ‬ ‫ را‬ ‫ (  ‬ ‫) د ں   ‬ ‫او ت  ا       َ ِ  ‬
‫ ۔) ‪ (1‬‬ ‫       اذان ‬ ‫      ر   ّٰ    ا  ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫رى رات  ُ َ‬
‫   ‪ 18    :‬ل ‬ ‫  و ى  َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬ ‫ ا‬ ‫   ‬ ‫ت‬
‫ ‬
‫  م  د     َ ف    اور ‬ ‫(   ‬ ‫ ز دہ ‬ ‫  ل   ق  ر ى)  ‬ ‫ ‬
‫اق   ا      ا    دو   ل  ا         ز      ‬ ‫   ا‬ ‫اس   ر  ‬
‫ و   ر           ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫    ر   اور  ِ‬
‫ت ‬ ‫رى رات ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ ۔‬ ‫   اور ا    ‬ ‫     ا     ز   ‬ ‫اذان       ‬
‫ِ‬
‫       رو     ُ َ‬
‫رے  ‬ ‫ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ا   ر   ن  ‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫ُ  ا ُ‬
‫    (   ‬ ‫اغ ‬ ‫) ر     ف ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   رات   و‬ ‫آ‬

‫‪،  ِ  ……1‬ص‪٧٠‬۔‬
‫‪  ……2‬ن ِ  ا ر ‪،‬ص‪٦٢‬۔‬
‫‪225‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪226‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫    ِ‬
‫روان ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ِ ْ   َ ْ )  آد  رات(  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫اغ   ُ  ‬ ‫  ر‬ ‫ اس  ‬ ‫    آ   ھ ‬ ‫  ‬ ‫ق ‬
‫اور     َ ِ ّ )  ‬ ‫ آ‬ ‫َ  ‬ ‫ وہ   ر‬ ‫(‬ ‫  اغ   ُ ْ  ‬ ‫)‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ‬ ‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫رو (      ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ٔ‬ ‫رے  رے  ا   !  اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ آج   اس دور  ‬
‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬
‫ق‬ ‫    ار    ذر   ل    د  اور   وغ    د  ‬ ‫ اور  ‬
‫   ذ  ر  ‬ ‫  ف  د ‬ ‫د   ‬ ‫     ‬ ‫ر وا  ا  ا  ‬
‫      ۔  اس ‬ ‫  ذ      ا اد  ‬ ‫    و  ‬ ‫   اس ‬
‫ ا   ل    ا س ‬ ‫ ‬ ‫  ت ‬ ‫‪  ،‬ا  ا  ‬ ‫  اد    ‬ ‫ ‬
‫۔‬ ‫َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫ر  درى ر ى ‬
‫ اور ‬ ‫ا  ا  ‬
‫( ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫)‬ ‫اِس   ر ُﻣ ْﻨ َﻬﻤ ِ  ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ‬ ‫ ا ِا  ‬
‫ں ‬ ‫ ‬ ‫      ر  )   ( ا   ا    ب  ) َﻣﻜْ َﺘ ْﺐ(   ا‬ ‫ ‬
‫               آپ   َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ  ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   و    آپ   اس   ‬ ‫    وف ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫   ا  ‬ ‫ ‬ ‫ اور   د    ا ِ ّ   ہ  ا    اس ا‬ ‫آ          ‬

‫ ‪،‬ص‪٨٢‬۔‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫‪  ……1‬ت ز‬

‫‪226‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪227‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫ و  ُﻣ َﺘ َﻮﺳﻠ ِ ْ‬ ‫    ق ر      ا  ‬ ‫ض   ۔  آپ    ف  د ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ر   ۔ ‬ ‫ د‬ ‫   ‬ ‫و ُﻣﺤِﺒ ْ    د   ُ ُ ْ    ‬
‫  ام ‬ ‫  َُ‬ ‫ اور ا ‬ ‫  ِ‬
‫ت ‬ ‫!آپ   َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ‬
‫ِ   ْ  اور ف  واَ ق    ‬ ‫ ‬ ‫   (و  ‬ ‫ ‬ ‫   رہ     ِ د  ‬ ‫)‬
‫ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ ِ َﻋﻠَ ْﻴ‬ ‫   ا    ا‬ ‫ ‬ ‫  را‬ ‫   ۔   ُرا‬ ‫د س ‬
‫ آپ   َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫   ‬ ‫“   ارِ  ‬ ‫ ” رِ ‬ ‫ٔہ  آ ق ‬
‫ن   َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲ ِ‬ ‫ ا م  ا  ر‬ ‫  ق      دِ ْ   ‪  ،‬ا ِم  ا ِ    ‪ِ ّ َ ُ ،‬دِ  د  و‬
‫ آپ     ص   َ َ ِ ‬ ‫ ‬ ‫وى  ر ”  ‬ ‫ ” ٰ‬ ‫وى      ا ن  ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ   ٰ‬
‫ِْ‬
‫ص  ”ا ء ‬ ‫ ُ ُ ‪  ،‬‬ ‫ا   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ِ ْ   ۔  ﺣُ ّﺠ ُﺔ اﻻﺳﻼم  ا م  ‬
‫ ‬ ‫ اورا   ُﻣ َﺘ َﻮﺳﻠ  ‬ ‫ ر  ‬ ‫ا م“  آپ َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ ز ِ  ‬
‫  َدا َﻣ ْﺖ ُﻓ ُﻴ ُﻮﺿ ُﻬﻢ       ‬ ‫ ر    ‪،‬ان     وہ  د  ا‬ ‫     ‬
‫ ر   ۔ ُﻣﻨﺠِﻴﺎت) ت  د  وا   (   َ َ ً   ْ ‪ ، ُّ َ َ   ، ْ ُ   ،‬‬ ‫ِ ‬
‫   ڈا  وا  ‬ ‫ت  اور  ُﻣ ﻠ ِ ﺎت)‬ ‫ت و‬ ‫َ  اور ف  ورِ  و ہ    ‬
‫ ا ب  و ج  آ ن ‬ ‫ و ہ  ‬ ‫ اور‬ ‫(   َ َ ً   ٹ‪  ،   ،   ،‬‬
‫   ۔) ‪ (2‬‬ ‫ ‬ ‫ آپ  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ‬ ‫    ن ‬ ‫وَْ  ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪،‬ص ‪ ،23‬۔‬ ‫‪ ……1‬ا ن    رى ‬

‫‪ ،١٨،‬و ً۔‬ ‫‪  ……2‬رف ا ا‬
‫‪227‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪228‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫ ا م   ‬ ‫ وا  ‬ ‫     ‬ ‫!آپ    ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫ د   ‪  ،‬‬ ‫  ر ‬ ‫ ‬ ‫ وا  ذات     د ا   ق  ‬
‫   و ں ‬ ‫ و  ر    دو       ل  ‬ ‫ آ‬ ‫  ں ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫وا‬
‫ ‬ ‫  ‪ ،‬آ ! اب آپ   ‬ ‫ ‬ ‫    ر       ون ‬ ‫رى ‬
‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫  ں‪ ،‬‬ ‫   ذوق  و   ق   ن  ‬ ‫  رى    ‬ ‫م  ارا‬ ‫‪ 3‬‬
‫   ۔‬ ‫ ‬ ‫     آج وہ  رے  ‬ ‫ا ت   اس  ح ‬
‫ْ‬
‫ُ ُ ِ  رو ٔ ر ل  ِ‬
‫ذوق ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫رى  َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲ ِﻋَﻠَ ْﻴ‬ ‫م  ان  ُ ٰرى ‬
‫  ق ‬ ‫ُ ُ ِ  رو ٔ ر ل ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  َ َ   ۔ ِل      د    ‬ ‫ِ    د  ‬ ‫اور  ‬
‫    وف ‬ ‫     ‬
‫  در‬ ‫۔ ں      اَذان  وا ِ‬
‫ و‬
‫    ن     ُ ِّ   ُ َ ب) (   ‪    :‬ا    ‬ ‫ر ۔ا  ا‬
‫ ” ا ن“       ق   رى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ا ا    ز    دت   ‬
‫ ا   د ‬ ‫۔آپ َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫  ا  ‬ ‫ ِد  ‬ ‫۔آپ َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ر  ‬
‫۔ ) ‪ (1‬‬ ‫    وف ‬ ‫ ‬ ‫ اور  ب ا‬ ‫اذان د ُﺳﻨﺖِ ﻗ َْﺒﻠِﻴ ا  دا‬
‫ ر‬ ‫   د    ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ را‬ ‫ !‬ ‫ُﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ !    ‬
‫  ل       ‪   ،‬ش!      ا  ‬ ‫ و‬ ‫   ‬ ‫  اب      وہ  اس  ‬
‫ ‬ ‫     اور        ھ  ھ     د  ‬ ‫   ‬ ‫‪  ،‬را ‬ ‫    ر ‬ ‫و‬

‫‪  ……1‬ر  را‪،‬ص ‪٩‬۔‬
‫‪228‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪229‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫۔‬ ‫ وا    ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ِق ‬ ‫ د ِ‬
‫ت ا‬
‫    روق  رى ‬ ‫ ‬ ‫م ر ِ  رى  ت ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ د ِ‬
‫ت ا‬
‫     دو    ‬ ‫‪،‬ا  و ت  ‬ ‫ل  ر  ‬ ‫   ‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ا  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫وى  ر‬
‫۔آپ     ٰ‬ ‫   ر  ‬ ‫        ب   ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ﺑ ِ ْﺎﻻ ِْﺳ ِْﻴ َﻌﺎب)   وع   آ   (‬ ‫اور   ر  ‬
‫ ۔  ز  رِ‬ ‫ ‬ ‫     ر‬ ‫  ل ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫وى  ر‬
‫ٰ‬
‫۔ ) ‪  (1‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   آرا    وا    اردو  ٰوى     ‬
‫   ا  ا  ‬ ‫   ‬ ‫رے  رے ا   !د  آپ  !   ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   وہ ‬ ‫ د ت ا‬ ‫ ر    ‬ ‫ د‬ ‫ ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬

‫  ‪      ،‬ا  ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ‬ ‫ اور  ‬ ‫ ا  ذ   زى ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ر  ‬ ‫ان     ت    ‬
‫  ا    ‬ ‫ت   ‬ ‫ ر    ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫آ   ۔ ‬
‫ ا ت اور ‬ ‫ارِ ‬
‫ زم زم  رى ‬ ‫م ر   رى  ‪  ،‬ب  ر‬ ‫ ا ت‪ ،‬‬ ‫ار‬

‫‪،‬ص‪ ٤٣‬۔‬ ‫ د ت ا‬ ‫‪ ……1‬‬

‫‪229‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪230‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫ى‬
‫ آ  ‬ ‫   ا ل ‬ ‫ں ‬ ‫  َ َ ْ  ) ق(‬ ‫د  ‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ )‬ ‫“   ‬ ‫ ا‬ ‫  ” ‬ ‫ ‬ ‫د ں   ا رذرا  ‬
‫ ‬ ‫  ت    ُ‬ ‫  آ   ( ‬ ‫“) ا  د ں    ر ‬ ‫وا ( ب”‬
‫        ّ  ‬ ‫ ‬ ‫  ‪”:‬‬ ‫‪  ،‬اَ ْ ُ َدہ   ا   ں    ا    ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ۔“ ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   ‬ ‫  وٹ     ‬ ‫   درد‪     ،‬‬ ‫!‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ ‬ ‫       ‬ ‫  ق  اُ ے  اور  ‬ ‫ ‬ ‫      ‪ ،‬‬ ‫ دورى    ‬ ‫د  ‬
‫  رى ر   ‪ ،‬‬ ‫  ‬ ‫ ‬ ‫     د  ‬ ‫ض   ‪ ،‬ا ل   دا  ‬
‫ ا م ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫‪     ،‬‬ ‫ ا ت    ‬ ‫ار  ‬ ‫‪ ،‬آپ  ‬ ‫اور ا   ں   ‬
‫     ‬ ‫   ‬ ‫۔د  ‬ ‫     رول   ڈل   ں    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫ ا ن    ‬ ‫ د  وآ ت       ر  ‬ ‫ ‬ ‫ت       او ت  ان    ‬
‫  ۔‬ ‫   ا   ر ‬ ‫   ا  ‬ ‫ر   ‬
‫  ل دى‬ ‫   ‬
‫  َﺳﻠ َﻤ ُ‬
‫رى  َ َ‬ ‫   ‬ ‫  رى   ر  ‬ ‫ى ‬ ‫   ‬ ‫د ِ‬
‫ت ا‬
‫     وا َ  ‬ ‫    ش ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ا‬ ‫ ا ِ‬ ‫ ‬ ‫    ن ‬ ‫ا ْﻟ َﻐ ِ‬

‫   ‬ ‫ ا  ‬ ‫     ا‬ ‫۔اﷲ   ك     م  ‬ ‫ ‬ ‫ د    ‬

‫ت‪،‬ص‪٤١‬۔‬ ‫‪  ……1‬ب  ر   ‪122‬‬

‫‪230‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪231‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫۔   رى ‬ ‫ د ِ‬
‫ت  ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  اٰن  و‬ ‫ ‬ ‫ اور  وہ  ‬
‫ (‬ ‫  ر ‬ ‫  ى  ) ط ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫‪     1992‬ت      زِ   ‬
‫   ‬ ‫ وا‬ ‫  س   ‬ ‫  س ‬ ‫     ‬ ‫۔ ز ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫۔اُ ں   ا ِن   ا ادى ‬ ‫ں   ان     ت  ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫ ‬ ‫   د ت  ‬ ‫ وار   ّ ں   ے  ا ع    ‬ ‫   ‬ ‫ د ِ‬
‫ت  ا‬
‫  ڑى ‬ ‫   ‬ ‫ ا ع    ‬ ‫  ں ‬ ‫رہ      ‬ ‫ات  ‬ ‫   ‬ ‫۔‬
‫ ‬ ‫  ‪   ،‬ا  ا س  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ ُ  ‬ ‫      ڑى  ‬
‫   ‬ ‫م   ا    د ِ‬
‫ت  ا‬ ‫     ا   زى    ‬ ‫ ۔  ‬ ‫ وا َ  ‬
‫  ت      ا ل   ا س  ّ ؔر   درى ‬ ‫ ا ِ  ا  ‬ ‫‪  ِ  ،‬‬
‫    م    ا   ب    ۔ا ں    وہ  ب    ‬ ‫    ِن  ‬ ‫َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬

‫   ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ اﻟْ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫  وع   دى  ۔   ب     وع    ا ِ  ا  ‬ ‫اور  ‬

‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢاﻟْ َﻌﺎﻟ َِﻴ     ٰى ‬ ‫   ا ِ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ د    ‬ ‫  ِ‬
‫ت ز‬
‫ت  ا ‬ ‫   ان   دل   ‬ ‫د ‬ ‫ا      ذ  ‬ ‫  رى ‬ ‫و‬
‫ اﷲ  وا  ‬ ‫ دور      ا‬ ‫   اِس    ‬ ‫ آ   رى  ‬ ‫ اور  آ ں  ‬
‫   ۔‬ ‫ات   ور ا ع    ‬ ‫   آ ہ  ‬ ‫د   ۔ا ِ ں      ارادہ  ‬
‫ں ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ا   ات    ا ع           ڑى     ار  ‬
‫ٔ  ذ  اور ‬ ‫ ا ا   ۔ا ع     ّ ں   ے   ن  ‪  ،‬‬ ‫ا ِن     ر  ‬
‫     ‬ ‫۔   وہ دن  اورآج    دن  !      د ِ‬
‫ت ا‬ ‫  ب  ٔ‬ ‫  ُد   ا‬ ‫ا‬

‫‪231‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪232‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫  ‬ ‫  ھ    ان    دل      ‬ ‫   و    ‬ ‫ ‬ ‫ رہ   ۔   ِن  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ درس ‬
‫ِ‬ ‫  ان ‬ ‫     ا ُ   ‪  ،‬اان   وا ِ  ‬ ‫ق   ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫     د  وآ ت    ‬ ‫   ‬ ‫ ا زت  دےدى‪  ،‬اس   ح ‬
‫ ‬ ‫ ا ِ  ا  ‬ ‫۔ دم  ‬ ‫ب ‬ ‫   ‬ ‫    د    ا‬ ‫وا ں    ‬
‫رى ‬
‫ِ  ٰ‬ ‫ى ‬ ‫   ‬ ‫ د ِ‬
‫ت  ا‬ ‫ ‬ ‫    ہِ   م  ‬ ‫َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎﺗُ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ‬

‫ِ ‬ ‫ ‬ ‫‪،‬‬ ‫ء  وا‬ ‫ را  ‬ ‫ اَ ْﻟ َﻤﺪِ ْﻳ َﻨ ُﺔ ا ْﻟ ِﻌ ْﻠﻤِﻴﺔ  ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫ُر    ‬
‫ ‬ ‫ِ ‬ ‫ ) م     (‪،‬‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫  ا‬ ‫  و‬ ‫اوراق   ُ َّ ‪،‬‬
‫ِ‬
‫ ‬ ‫ د     دت  ‬ ‫  ‬ ‫ ‬ ‫  ان    ‬ ‫ِ‬
‫ارات  او‬ ‫ ‬ ‫اور‬
‫۔‬ ‫ر‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ت‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫ن   ‬
‫     ‬ ‫  ن    ‬ ‫!  آج  ‬ ‫رے   رے  ا‬‫ ‬
‫    د  ‬ ‫   ?… رےآ َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   ُدرود     ں  ‬
‫۔  ?…  ا                 اب     ۔?…  د    ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫۔?…د   ں ‬ ‫ ‬ ‫م ‬ ‫   آد      ‬
‫“       اور   و ر ‬ ‫ ذر   ۔?…”‬ ‫    ‬ ‫د  ‬
‫ ‬ ‫ ر      ‬ ‫ ‬ ‫  ۔?…د   ں   ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬
‫  ”ﻗ ِ َﻴ ُ‬
‫ﺎم اﻟﻠ ْﻴﻞ‘‘  )  رات ‬ ‫ دوا     م  د ۔?…   ِ ْ  ‬

‫‪232‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪233‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬
‫  ز ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ۔  ?… رے   ُ ر ں ‬ ‫ ‬ ‫  ز  (‬
‫ ر  ‬ ‫   ‬ ‫         اذا ں    ‬ ‫ ‬ ‫     ‬
‫  اور ‬ ‫ ا م   ‬ ‫ وا  ‬ ‫  ‬ ‫۔?… د ‬
‫وا  ‬ ‫ ور    ‬ ‫  م ‬ ‫وا‬ ‫  ۔?…‬ ‫ ‬ ‫ ر  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  ۔‬ ‫ں   ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫ ‬

‫‪233‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪234‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫)‪(10‬ﻓﯿﻀﺎ ِن ﺗﻮﺑﮧ‬
‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب ا ْﻟ ٰﻌ َﻠﻤ ِ ْ َواﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِ اﻟ ُْﻤ ْﺮ َﺳﻠ ِ ْ‬
‫اَﻣﺎ َ ْﻌ ُﺪ َﻓﺎَﻋُ ْﻮذُ ﺑِﺎﷲِ ِﻣ َﻦ اﻟﺸ ْﻴ ٰﻄ ِﻦ اﻟﺮ ِﺟ ْﻴﻢ ِ ْﺴ ِﻢ اﷲِ اﻟﺮ ْﺣ ٰﻤ ِﻦ اﻟﺮﺣ ِْﻴﻢ‬
‫َ َﻳﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َوا َْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ َﺣ ِ ْﻴ َﺐ اﷲ‬ ‫اَﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ‬
‫َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َوا َْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ ﻧ ُْﻮ َر اﷲ‬ ‫َ ﻳَﺎ ﻧ َ ِ اﷲ‬ ‫اَﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ‬
‫اﻻ ْﻋﺘ ِ َﺎف‬‫ﻧ َ َﻮ ْﻳ ُﺖ ُﺳﻨ َﺖ ْ ِ‬
‫  ں  د  آ    ا ف ‬ ‫ دا ِ ‬ ‫ ‬ ‫ !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ر    ا ف    اب    ر    ۔   د ‬ ‫   ‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫‪،‬آب  زم  زم    دم     ا      ‬
‫ِ‬ ‫ ‪   ،   ،‬و ا ر‬ ‫   ا ر  ‬ ‫ر ! ‬
‫  ں   ‬ ‫ ً  ان  ‬ ‫     ‬ ‫ ۔  ا  ا ف    ‬ ‫ ا زت  ‬ ‫   ‬ ‫اور  ‬
‫  ف ‬ ‫    ورى     ا ف   ‬ ‫   ۔  ں    ت   ‬ ‫ا زت ‬
‫   ‬ ‫۔ ‬ ‫   ‬ ‫‪   ،‬اب    ‬ ‫     ‬ ‫ و ہ    ‬ ‫  ‬ ‫ ‪،‬‬
‫ ‪    ،‬د  ‬ ‫ ‬ ‫   ا ف    ‬ ‫ ‪        ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪’’:‬ا  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫               (۔‘‘ ‬ ‫  ے )  اب ‬ ‫ذ ِ ْ ُ اﷲ   ے     ‬
‫   ‬ ‫ُدرود ‬
‫ !‬ ‫  ن     ‪    :‬درود  ‬ ‫  ِن  ر‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ِ ‬ ‫َر‬
‫  رت ‬ ‫رہ    اور  رے‬ ‫ں ‬ ‫  رے ‬ ‫      ُدرود ‬

‫‪ِ  ……1‬ن ر ن‪،‬ص‪٢٣٦‬۔‬

‫‪234‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪235‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ل‬
‫ ز  ‬ ‫ اﷲ   ك اس      دس  ر‬ ‫ درود  ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫‪،‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ۔‬

‫ذ  و  درود     ى  وِردِ  ز ں  ر‬

‫وﺳﺎﺋﻞ ﲞﺸﺶ(‬
‫  دت   ل  دو ) ِ‬ ‫ ‬ ‫ى  ل ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫‪ :‬ﻧ ِّﻴ ُﺔ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣ ِﻦ َﺧ ْ ٌ ﻣ ْﻦ َﻋ َﻤﻠ ِ ٖ ۔    ‬ ‫ﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬
‫  َﺻ ا ُ‬ ‫ٰ‬ ‫ِن  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫      ۔   ‬ ‫ اس   ‬ ‫ن   ‬
‫ ز دہ ا   اب   ز دہ ۔ ‬ ‫ ا  ‬ ‫‪ 1‬ا   ‪ :‬‬
‫ ‬ ‫ اور   اب  ‬ ‫ !  اﷲ   ك    رِ  ‬ ‫!  آ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ن       ا  ا  ‬
‫ن     ‬
‫   ‬ ‫  ب   ن       ن   ں   ?…      ‬ ‫   ‬ ‫?…‬
‫ِ   ں        دو  زا   ں   ?… َ َور   ِ َ  ‬ ‫   ‬ ‫  ِ ْ ِ  د    ‬
‫  دہ  وں  ?… َد َّ  و ہ      وں  ? …‬ ‫َك   دو ے     ‬
‫  ں   ?…’’ َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟْ َﺤ ِ ْﻴ ِﺐ‘‘’’اُذْ ُ ُ وا اﻟﻠـ ‘‘ ‬ ‫ اوراُ  ‬ ‫ر ‪ِ،‬‬

‫‪ ……1‬اﻟﻘﻮل اﻟﺒﺪﻳﻊ‪ ،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺜﺎﱏ ﰱ ﺛﻮاب اﻟﺼﻼة۔۔۔اﱁ‪،‬ص‪۳۴‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪،۱۸۵/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۹۴۲:‬۔‬
‫‪235‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪236‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ اور   ا    وا ں    دل       ‬ ‫’’ﺗُﻮﺑ ُ ْﻮا ا ِ َ اﻟﻠـ ‘‘و ہ      اب  ‬

‫ن       د  آ   ھ     م  و   ُ َ َ  اور ‬ ‫ آواز    اب  دوں    ?…  ‬
‫  وں  ۔‬ ‫ا ِ ْ ادى ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ا   د  ر   ‬
‫ )     (   ہ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ  ‬ ‫ِ   ِ   ُ ُ رگ  ‬
‫  ض   ‬ ‫  وض) ض    وا (  ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ د  ‬ ‫وا ں    د   ‬
‫‪ ،‬اور ا     رى   و    ‬ ‫ ‬ ‫      ض   وا    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ و ل ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا  و‬ ‫   اُس  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫وض   ض  ‬
‫د    ‪ ،‬اُس   ‬ ‫     وہ     ‬ ‫۔ا  دن      ں  ض و ل ‬
‫ د        ‬ ‫د   اور    ے  س ‬ ‫     ‬ ‫زو            ‬
‫           ا  ‬ ‫    م ‬ ‫ ذ      ‬ ‫  ‪ ،‬ا      آج ا  ‬
‫ اور ‬ ‫ آپ  ى       ‬ ‫   وہ دے    ں۔ ‬ ‫ى   رہ    ‪   ،‬‬
‫  !   ى   ‪      :‬ى     آ ‪ ،‬‬ ‫زو     ‪    :‬ى   د      ‪  ،‬ا‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ر   وں؟  آپ     ‪  :‬اِن  دو ں   وں    ا م     د  ‬ ‫ ‬
‫  ر        ا  ‬ ‫ ‬ ‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ دو ں  ‬ ‫ں‪   ،‬ں  آپ   د    ‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫   آ   ا  ‪ ،‬آپ    ‪   :‬د       رے  س   ‬
‫ ‬ ‫اور      دے    د    اس     ُ  دو             ُ    ‬

‫‪236‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪237‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ‬ ‫ ‬ ‫  ى   ‬ ‫  س     وا     ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫‪،‬‬

‫ ‬ ‫  ‪  ،‬ى   آپ   آواز دے    ‪ :‬د !  رى ‬ ‫  ن   ‬ ‫ ‬
‫ اور  ى    اہ   ‬ ‫ ‬ ‫        ؟ آپ     د     ت ‬ ‫ ‬ ‫اور   ‬
‫ ‬ ‫  ں‘‘       وض  ں   ا‬ ‫   ‪’’ :‬آج      ے  م     ‬
‫ آپ   ‬ ‫ ر  ‬ ‫ ‬ ‫  ۔را      ‬ ‫ر    اور  د       ‬
‫  د  ر آر    ‬ ‫  ؤ! ‬ ‫د     ں   آواز   َ   وع  د    دور ‬
‫۔ ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫ اور   اُس ‬
‫‪  ،‬اُس    ں    ك         ‬
‫ى   َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲ ِ‬ ‫ ‬ ‫ اور   ِ   ُ ُ رگ   ت ِ ُ  ‬ ‫     آپ    ر ہ  ‬
‫   ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫        ‪ ،‬اُ ں   آپ   ا  ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ    ‬
‫    ‬ ‫ آپ    د    ‬ ‫  وض ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫  ۔  وا  ‬ ‫ دو رہ  ‬
‫     ‬ ‫ ا   ر   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪،‬اب         ‬ ‫ ‬ ‫‪      :‬‬
‫   اُ   ں       وع  د    را  دے ‬ ‫ آپ آ  ‬ ‫۔ ‬ ‫   ‬
‫ ا         رے   وں     د  اس      ‬ ‫     آ  ر    ‬ ‫ ‬ ‫دو!  اب  ‬
‫ اور اﷲ  ك را  م  روں   درج     ۔آپ    ں      ل     ‬
‫     آج            اور ‬ ‫  ض   ‪   :‬ى   رت    ‬ ‫اﷲ َﻋﺰ َو َﺟﻞ  ‬
‫     ا ن  ا د ۔اس     آپ   ‬ ‫آج        ں   ز ن    ى ‬
‫ ۔اس ‬ ‫ ‬ ‫ اور   ل  وا  ‬ ‫  ا   وض    وہ  ا  ‬ ‫ا ن   وا      ‬
‫   ‬
‫ات‬ ‫ راہ ِ ا      دى  اور  در‬ ‫   ا   م  دو‬ ‫وہ  آپ   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ‬

‫‪237‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪238‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫‪  ،‬دن     ِ  د  ‬ ‫ل ‬ ‫  ‬ ‫  دت  ‬ ‫   ‬ ‫  رت  ‬ ‫  رے  ا‬

‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ى   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫  اٰن       َ ّ      ادا  ‬ ‫ل  ر ۔‬ ‫ رات     دت    ‬ ‫ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ا ِس   آ       ب دے د    ۔‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫ ا  ا ن  اور  ‬ ‫ ا‬ ‫!  د  ِا م  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ى ‬ ‫ ا  آپ   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ د   ‪ ،‬اور ا  ‬ ‫ن     ‬
‫ ‬ ‫ں    دور ر  ‬ ‫ ‪ ،‬‬ ‫  ارى  ‬ ‫ ز‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ا ں ‬ ‫و ‬
‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ے     ‬ ‫ ا س!   ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫  ارى ‬ ‫ں   ى  ز‬
‫ ‬ ‫ں       ‬ ‫  ت   و     گ ‬ ‫‪ ،‬اور ا‬ ‫ے دو ں   ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫       ‬ ‫ ا س ! ہ ‬ ‫‪ ،‬ا س ‬
‫ك ‬ ‫   اور اﷲ‬ ‫    ہ     ف ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   وہ ‬ ‫‪ ،‬‬
‫ ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‪02‬ا د  ‬ ‫  ‪ ،‬اس ‬ ‫ش   ‬
‫ر‬ ‫ ‬
‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ‬ ‫روا      رﺳﻮ ُلاﷲ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ    ا‬
‫   وہ   ‪  ،‬‬ ‫روں    ‬ ‫ر    اور‬ ‫ ‪ :‬رے  ا ن  ‬ ‫ار د  ‬ ‫َو َﺳﻠ َﻢ‬
‫) ‪(2‬‬
‫۔ ‬ ‫   ‬

‫‪ ……1‬ﺗﺬﮐﺮة اﻻوﻟﻴﺎء‪ ،‬ذﮐﺮ ﺣ ﻴﺐ ﻋﺠ  ‪۵۷-۵۶ /۱ ،‬۔‬

‫‪ ……2‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺰﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺎب ذﮐﺮ اﻟﺘﻮ ﺑﻪ‪،۴۹۱/۴ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۴۲۵۱:‬۔‬
‫‪238‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪239‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫   رب  ش ‬ ‫ ‬

‫ل  َﺻ‬ ‫  اﷲ   ر‬ ‫ت   َ ّ ِ ُ   اء   زب   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ   ن  ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ  ار د  ‪  :‬اس          ‬
‫   ا   و ان ‬ ‫ ‬ ‫) ك    ر (  ‬ ‫  ٹ  ا  ‬ ‫ ‬ ‫او  اس  ‬
‫     ‬ ‫   ‬ ‫  ‪،‬اُس ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ز      ‬
‫‪ ،‬وہ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اُس  اُو   َ ِى   ں  ‪،‬اور  وہ  اس او     ش  ‬
‫ ا  ‬ ‫ اس  ‬ ‫  رےاور  اس    ‬ ‫س ‬ ‫َ  ‬ ‫ ‬ ‫ در‬ ‫او  ا‬
‫؟۔     ض ‬ ‫   ‬ ‫ ا  ‬ ‫  ‬ ‫  وہ  او  اس  ‬ ‫اوراس   ‬
‫‪ ،   :‬‬ ‫ ‬ ‫‪،‬آپ  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫  ش ‬ ‫ ‬ ‫‪ :‬رﺳﻮ َلاﷲ!وہ ‬
‫   اﷲ  ك   ‬ ‫   ا   ارى       ‬ ‫ اس ‬ ‫ ‬ ‫اﷲ  ك     ‪،‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ا   ے      اس  ز دہ ‬
‫  ى‬ ‫ ‬ ‫ رب    ر‬ ‫ ‬
‫) ‪(2‬‬
‫  ى ‬ ‫ ور   ا  ‬ ‫ ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  اٰن      ‬ ‫!   رے  رے  اﷲ   ك‬ ‫ ‬ ‫رے  رے  ا‬
‫  ‪:‬‬ ‫ ار د ‬ ‫   د   ‪ ،‬‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬ﻣﺴﻠﻢ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺘﻮﺑﺔ‪،‬ﺑﺎب ﰱ اﳊﺾ ﻋ  اﻟﺘﻮب واﻟﻔﺮح ﺑﻬﺎ‪،‬ص ‪،۱۴۶۹‬ﺣﺪﻳﺚ‪۲۷۴۶:‬۔‬
‫‪ ……2‬و     ‪ ،‬ص ‪٧١٢‬۔‬
‫‪239‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪240‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ﻳﺎَﻳ َ ﺎ اﻟ ِﺬ ْﻳ َﻦ َﻣﻨُ ْﻮا ﺗُ ْﻮﺑُﻮا ا ِ َ اﷲِ َﺗ ْﻮﺑَ ًﺔ ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪:‬اے ا ن وا !اﷲ    ف ‬
‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ا      و  آ     ‬ ‫ُﺼ ْﻮ ًﺣﺎ)پ‪،۲۸‬اﻟﺘﺤﺮﯾﻢ‪(۸:‬‬

‫‪:‬‬ ‫ا   م    ں ار د ‬

‫َو ﺗُ ْﻮﺑُﻮا ا ِ َ اﷲِ َﺟﻤ ِ ْﻴ ًﻌﺎ اَﻳ َ اﻟ ُْﻤ ْﺆ ِﻣﻨُ ْﻮ َن ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪:‬اور  اﷲ     ف     و!  اے ‬
‫‪ ،‬اس ا         ح  ؤ۔‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ﻟ ََﻌﻠﻜُ ْﻢ‬
‫ُ ْﻔﻠ ِ ُﺤ ْﻮ َن)پ‪،۱۸‬اﻟﻨﻮر‪(۳۱:‬‬

‫   ا ر  ر   ‪  ،‬ا    ‬ ‫   ‬ ‫ان  آ ں     ر     !   ٰان    ‬

‫!  ہ     ‬ ‫     ر   ‪   ،‬ن  ‬ ‫   ‬ ‫    ح  و  ‬ ‫   ‬
‫     ‬ ‫ ر ع ‬ ‫ ا   ر ہ  ‬ ‫   و  رب‬ ‫ رب     ب  ‬
‫‘‘ ۔‬ ‫   ‬ ‫    م     ‬ ‫دے ر   ‪    ’’   ،‬‬
‫!  اور ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   دو  ‬ ‫!  ا  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ وا   م  از ں    ب   د  !‬ ‫رب      ہ  روں   ‬
‫ ر ں ‬ ‫  ل ‬
‫ُ ر   ر ‬ ‫       ‬ ‫رى   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ ُ‬ ‫ت   َ ِّ ُ ا  ‬‫ِ‬
‫  ى ‬ ‫  ‪:‬‬ ‫   اﷲ   ك  ‬ ‫   ‪  :‬ا ِ‬ ‫ ‬ ‫ﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ َو َﺳﻠﻢ      ‬
‫ا ُ‬ ‫َﺻ‬

‫ ‬ ‫  اہ  ‬ ‫   ‬ ‫    !   او ِد آدم   ان     ت    و‬ ‫ت  و ‬

‫     !  ‬ ‫ ا   ت  و ‬ ‫ ‪  :‬‬ ‫     ر ں   ‪  ،‬اﷲ   ك    ‬ ‫ ‬
‫ ر   ۔ ) ‪ (1‬‬ ‫ ‬ ‫   وہ     ‬ ‫ ر ں   ‬ ‫ا   وں      ل ‬

‫‪ ……1‬ﻣﺴﻨﺪ اﻣﺎم اﲪﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ اﰉ ﺳﻌﻴﺪ ﺧﺪری‪ ،۵۹/۴ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۱۲۴۴:‬۔‬
‫‪240‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪241‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ا ‬ ‫  م ‬ ‫د‬

‫ر   َﺻ اﷲُﻋَﻠ َْﻴ ِو ﻟ ٖ‬ ‫وى      ر ِل  ا‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا‬
‫ دن    ر   ‬ ‫   ‬ ‫ِ  م  رات    ‬ ‫‪  :‬اﷲ   ك ا  د‬ ‫َو َﺳﻠ َﻢ   ار د ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔   ‬ ‫     رات    ر   ‬ ‫ اور دن   ‬
‫!  ان   رے   رے  ا     ں    س ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫     ‬ ‫ د‬ ‫ں    د ل ‬ ‫ ‬ ‫ن ‬ ‫ و ‬ ‫  ف ‬ ‫! ا‬ ‫ ‬
‫    ى ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  را د‬ ‫ ‬ ‫ دو ى   ف  رب    ر‬ ‫  ‪ ،‬‬
‫ ‬ ‫  م  رے     و  ‬ ‫   دن  ‪ ،‬رب   د‬ ‫د  ‪   ،‬رات    ہ ‬
‫  د     ہ ‬ ‫    ر ‬ ‫  ت    ا ر   ‪     ،‬ں  ‬ ‫ ‬ ‫ا   ‪    ،‬اب  ‬
‫ د  ‬ ‫ ‬ ‫ب ‬ ‫ ‬ ‫ن   ‬ ‫‪   ،‬‬ ‫ ‬ ‫  ر   ‪ ،‬‬ ‫   ‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ‪    ،‬ا   ‬ ‫‪    ،‬اﷲ   ك     ر ہ      ‬
‫     ‬ ‫ ا      ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ   را  رب   رى   دوں     ور  ر‬ ‫اور  ‬
‫  ۔‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫آ !     ‬
‫   ‬
‫ ‬ ‫  ‪         :‬‬ ‫ ‬ ‫ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ت‪  ،‬ا م  ا  ر  ‬ ‫ا  ‬

‫‪ ……1‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺘﻮﺑﻪ‪،‬ﺑﺎب ﻗﺒﻮل اﻟﺘﻮﺑﻪ۔۔اﱁ‪،‬ص  ‪،۱۱۳۱‬ﺣﺪﻳﺚ‪۶۹۸۹:‬۔‬
‫‪241‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪242‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ن      را ً‬ ‫  دم و‬ ‫ ‬ ‫ رب    ‬ ‫   وہ  اُس ‬ ‫    ہ   ا ِس  ‬

‫     دل    را  م  ے‪   ،‬‬ ‫ اس  ہ    س   ‬ ‫ڑدے اور آ ہ ‬
‫  ك )  ‬ ‫‪     ،‬ز  روزے  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫ر ٔہ   ر  اُس   ‬
‫)   رى(‪  ،‬ر ت‪  ،‬رِ  )   د(    ‬ ‫(‪ ،‬‬ ‫)   ل ‬ ‫ڑ ( ‬
‫     ‬ ‫   اس    ‬ ‫ ا ِن   ا     ڑ  د    ‬ ‫ف  آ ہ    ‬ ‫ ‬
‫ ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ اُن       ے     ل  ‬ ‫ورى         ز  روزے    ‬
‫ا ‪ ،‬ر ت‪  ،‬د     ا  اور وہ   ر   ں   ان   وار ں  وا   دے ‬
‫  ف  ا ‪        ،‬ا    ل  َ َ ُّ ق )   ( دے اور دل     ر  ‬
‫ ا   س   اُ   )  وا  ‬ ‫ وہ  گ     ا َ َ ُّ ق  را    ‬
‫(دوں   ۔) ‪ (1‬‬
‫م   ا   ف         دان      ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‪،‬‬ ‫  ہ   ‬ ‫     ‬ ‫‪   ،‬‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫دو ں   ں    ‬
‫ََُ‬
‫      ورى  ۔ ز   ڑى    ‬ ‫    م  ّ  اور  اس   ہ    ‬ ‫آ ہ   ‬
‫‪ ،‬ز ۃ  ض   ‬ ‫‪    ،‬ض   اور           ‬ ‫ ‬ ‫روزہ  ڑا   ان     ‬
‫‪     ،‬‬ ‫     ا  وا    ‬ ‫ ‬ ‫ ‪     ،‬ل   ‬ ‫ ‬ ‫اور ادا       ادا ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬ا ض    وہ   رت  ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اس  ‬ ‫را‪    ،‬دى‪  ،‬دل  د‬
‫۔ ‬ ‫    ہ   ازا  ‬

‫‪١٢١/٢١،‬۔‬ ‫‪  ……1‬وىٰ  ر‬

‫‪242‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪243‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫روزا  ‪    100‬‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫وى      رﺳﻮ ُل اﷲ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ َﻤﺎ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا  ‬
‫   روزا  ‬ ‫  ر ہ       و  ‪،‬‬ ‫و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   ار د   ‪  :‬اے   !  اﷲ‬
‫ں۔ ) ‪ (1‬‬ ‫‪    100‬اﷲ     ر ہ     ‬
‫  ك     ح   ‬ ‫ اس  ‬ ‫ن   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ا   ر  ‬ ‫ ‬ ‫ُ  ا‬
‫ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫رِ  ا ر َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو َﺳﻠﻢ   رى  ‬ ‫‪ :‬‬
‫      اروں ‬ ‫         ‬ ‫ روزا     ر   ‬ ‫م ‬ ‫   ‬ ‫     ‬
‫ ر     و۔ ) ‪ (2‬‬
‫ دا ِ   ہِ   َ ك   ُ‬ ‫م ‬
‫    ك ُ  ‬
‫) ‪(3‬‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫!  آپ   !   ں     دار   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ك   ُان ‬
‫ں     ‬ ‫م اور ‬ ‫ آپ   ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫‪ 100‬ر     ‬
‫روزا    ‬
‫    ‪      ،‬آپ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ      ‬ ‫  ں     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ٰ َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ‬ ‫ روزا     ر       ‪  ،‬اﷲ   ك      ‬ ‫     ‬

‫‪ ……1‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺬﮐﺮ واﻟﺪ ﺎء۔۔۔اﱁ‪،‬ﺑﺎب اﺳﺘﺤﺒﺎب اﻻﺳﺘﻐﻔﺎر‪،‬ص  ‪،۱۱۱۱‬ﺣﺪﻳﺚ‪۶۸۹۵:‬۔‬

‫‪  ……2‬اٰ ة ا ‪٣٥٤/٣،‬۔‬
‫‪ ……3‬و   ‪،( َّ )،‬ص‪٦٥٦‬۔‬
‫‪243‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪244‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫۔ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ر ‬ ‫ ز دہ   ز دہ   و ا‬ ‫و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   ‬

‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ے   ‬ ‫ ‬ ‫ د ِ‬
‫ت  ا‬ ‫ ‬ ‫ِن  ر ل    ‬ ‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ !  ‬
‫اﷲُﻋَﻠ َْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ‬ ‫َﺻ‬ ‫ن  اور   ٰ  ‬ ‫ ا      ‬ ‫ں    ن   ‬
‫ ‪ ،‬‬ ‫‪   ،‬‬ ‫  ٔ  د ِ‬
‫ت  ا‬ ‫   ‬ ‫  ‪،‬اور  ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫  َدا َﻣ ْﺖ‬ ‫ ا ل    ا س   ر   درى  ر ى  ‬ ‫ ‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫ا  ِا ِ  ‬
‫ں       ‬ ‫ اور  ‬ ‫  ں ‬ ‫ ‬ ‫ دور    آ‬ ‫   اس    ‬ ‫ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬

‫ ‬ ‫ ا‬ ‫   ‬ ‫ ا ت‘‘   رت   ا ت    ‬ ‫  م  ’’‬ ‫ ا ن  ‬

‫ں       دہ  ‪    72‬ا ت        ا م    ‪  ”  :   16‬آپ ‬
‫   از    ا   ر  )           (  ُۃ  ا َّ   ھ   دن        ‬
‫    رت ‬ ‫؟    ا ا   ہ ‬ ‫ں     ‬ ‫وا   م ‬ ‫ ‬
‫      ؟“‬ ‫ آ ہ وہ  ہ   ‬ ‫  راً   ‬
‫ ا م      ‬ ‫ ا  اس  ‬ ‫ ا م   ‪  ،‬‬ ‫رت  ‬ ‫ُﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ !    ‬
‫           ‬ ‫را      ‪ ،‬‬ ‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫ں   ا    ‬
‫  ۔ ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ!‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫ ا م    ور ا  ز‬ ‫ ‬ ‫اس ‬
‫ ‬ ‫ﺻﻠﻮةُ اﻟ ّﺘﻮﺑ  ادا ‬
‫ٰ‬ ‫ ا م ‬ ‫ !  ن  دہ ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫  ر  اور  اس    ‬ ‫ ‬ ‫ اس     رے    ا‬ ‫ د     ‪    ،‬آ‬ ‫ ‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ح ‬

‫‪244‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪245‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ﺻﻠ ٰﻮةُ اﻟﺘﻮﺑ‬

‫  ہ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪:‬‬ ‫رے   رے  آ   َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ار د  ‬
‫ا  ‬ ‫اور  اﷲ  ‬ ‫  ز  ) (  ادا  ‬ ‫ ‬ ‫ اور   اُ      ‬
‫ر  ﻋَﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫‪،‬اس      ‬ ‫ د‬ ‫ اﷲ   ك اس   ے    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫اﻟﺴ َﻼم   آ   َر   و ت  ‪:‬‬
‫َواﻟ ِﺬﻳْ َﻦ اِذَا ﻓ ََﻌﻠ ُْﻮا ٰﻓﺤِﺸَ ًﺔ اَ ْو ﻇَ ﻠ َُﻤﻮا ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪:‬اور  وہ          ‬
‫   ا   ں          اﷲ      د‬ ‫ﷲ ﻓ ْ‬
‫َﺎﺳ َﺘ ْﻐ َ ُ ْوا‬ ‫اَ ْﻔ َُﺴ ُ ْﻢ ذَ َ ُ وا ا َ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ ا  ‬ ‫ِ ْﻢ)پ‪،ٰ ۴‬الﻋﻤﺮان‪(۱۳۵ :‬‬ ‫ﻟ ُِﺬﻧ ُْﻮﺑ ِ‬
‫ ‬ ‫ ‬
‫ِ   َر  ‬ ‫ُ  ا ُ    ا   ر   ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ا ِس  ‬
‫  ‪  :‬ا ِس   ز     م   زِ     ۔        ا ِس      ر    ﺳﻮر ٔہ‬
‫ﺳﻮرہ ا ِﺧﻼص       ر      آ   ‪:‬‬ ‫ٔ‬ ‫ﺎ ِ ون اور دو  ‬
‫ى‬
‫َواﻟ ِﺬﻳْ َﻦ اِذَا ﻓ ََﻌﻠ ُْﻮا ٰﻓﺤِﺸَ ًﺔ اَ ْو ﻇَ ﻠ َُﻤﻮا ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪  :‬اور وہ          ‬
‫   اﷲ     د ‬ ‫ ‬ ‫   ا   ں    ‬ ‫َﺎﺳ َﺘ ْﻐ َ ُ ْوا‬
‫ﷲ ﻓ ْ‬ ‫اَ ْﻔ َُﺴ ُ ْﻢ ذَ َ ُ وا ا َ‬
‫‪    ،‬اور   ہ ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ﷲ۟‬
‫۪‬ ‫۟ َو َﻣ ْﻦ ْﻐ ِ ُ اﻟﺬﻧ ُْﻮ َب اِﻻ ا ُ‬ ‫ﻟ ُِﺬﻧ ُْﻮﺑ ِ ِ ْﻢ‬
‫    ن ‬ ‫ ‬ ‫  ا اﷲ ‪ ،‬اور ا‬ ‫ن ‬ ‫َوﻟ َْﻢ ُ ِ ْوا ﻋَ ٰ َﻣﺎ ﻓ ََﻌﻠ ُْﻮا َو ُ ْﻢ َْﻌﻠ َُﻤ ْﻮ َن‬
‫۔‬ ‫   اَڑ   ‬ ‫)پ‪ٰ ،۴‬الﻋﻤﺮان‪(۱۳۵:‬‬
‫‪:‬‬ ‫     آ  ‬ ‫اور دو ى ر‬

‫‪ ……1‬ﺗﺮﻣﺬی‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻠﻮة‪،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎءﰱ اﻟﺼﻠﻮةﻋﻨﺪاﻟﺘﻮﺑﺔ‪،۴۱۵/۱،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۴۰۶:‬۔‬
‫‪245‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪246‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ا    ا  ‬ ‫ﻞ ُﺳﻮ ًءا اَ ْو ﻳَﻈْ ﻠ ِ ْﻢ َﻔ َْﺴ ٗ ﺛُﻢ ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪  :‬اور    ‬

‫َوﻣﻦ ْﻌ َﻤ ْ‬
‫  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ن       ے    اﷲ‬ ‫ﷲ ﻏَﻔ ُْﻮ ًرا رﺣ ِ ْ ً‬
‫ﷲ ﻳَﺠِﺪِ ا َ‬
‫َْﺴ َﺘ ْﻐ ِ ِ ا َ‬
‫  ۔‬ ‫ وا   ن ‬ ‫)پ‪،۵‬اﻟﻨﺴﺎء‪ (۱۱۰:‬اﷲ   ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬
‫ے‬ ‫ اور  ُد  ‬ ‫ ‬ ‫       ز    ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ہ ‬ ‫     ا  ‬ ‫!  رے   ا ِ    ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ ‬ ‫ ز‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫‪ ،‬ﺻﻠﻮةُ اﻟ ّﺘﻮﺑ  ادا ‬ ‫      را   ‬ ‫زد ‬
‫ٰ   ‬ ‫ ‬ ‫! ا‬ ‫ ‬ ‫ اس   د     چ    ے‪ ،‬‬ ‫ اور ‬ ‫  م ‬
‫ں    دم   ‬ ‫ر   اور ‬ ‫  را    دل   ا‬ ‫  ا  م ‬ ‫ اﷲ   ك  ‬
‫ ا   ن  د  ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ں ‬ ‫ ا ں    ‬ ‫  ر      ‪ ،‬‬
‫  ‪:‬‬ ‫ ار د  رى ‬
‫  ‪      ،‬ل    ۔‬
‫ وا  ‬ ‫َﻓﺘ ُْﻮﺑُﻮا ا ِ ٰ ﺑَﺎرِ‪ِÒ‬ﻜُ ْﻢ ﻓَﺎ ْﻗ ُﺘﻠُﻮا اَ ْﻔ َُﺴﻜ ُ ْﻢؕ ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪    :‬ا   ا  ‬
‫  ف  ر ع   ؤ    آ    ا  ‬ ‫ذٰ ِﻜُ ْﻢ َﺧ ْ ٌ ﻜُ ْﻢ ﻋِﻨْ َﺪ ﺑَﺎرِ‪ِÒ‬ﻜُ ْﻢ‬
‫ ‬ ‫  و     رے   ا  ‬ ‫)پ‪،۱‬اﻟﺒﻘﺮۃ‪ (۵۴:‬دو ے    ‬
‫وا     د   رے       ۔‬
‫ ‬ ‫ اور  رب     ام   ازى    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا س!    ‬ ‫ ‬
‫  ہ   ‬ ‫    ر  ‪  ،‬‬ ‫    و د       ‬ ‫   ا  آ ن  ذر  ‬

‫‪ ٣٠٣/٢،‬۔‬ ‫‪  ……1‬اٰۃا‬
‫‪246‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪247‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫‪     ،‬‬ ‫   ‬ ‫ دو آ     رى آ    ‬ ‫‪ِ  ،‬‬

‫ف  ا   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫ وا  ‬ ‫  ‪  ،‬رو  وا  آ ‪  ،‬اور  ‬ ‫ ر‬ ‫ د     ت   ‪  ،‬اﷲ   ك‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ں   ‬ ‫   وا    ا م   ‬ ‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫دل ‬
‫ ‬ ‫    دت ‬ ‫   وا ت ‬ ‫ ‬ ‫۔آ !  اب        ا‬ ‫ ‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫   وا    ا م   ‬ ‫  ‪ ،‬ا    ‬
‫ ‬ ‫)‪(1‬ز ۃ   د‬
‫ں ‬ ‫  ے   س    ت  ‬ ‫    ن  ‪  :‬ا  ‬ ‫رگ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ُ‬ ‫ا‬
‫  ے   س  آ ‪  ،‬اُس      ‬ ‫‪  ،‬ا  دن ا  ‬ ‫‪      ،‬ان    ز ۃ   د‬
‫    ‬ ‫ دےدى۔  رات  ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫  ن   ‪      ،‬ا‬ ‫ا  ‬
‫  ر  ر    اور    رو  ر  ‬ ‫   ‬ ‫ں   ‬ ‫اب    د     ى   م  ‬
‫ ‬ ‫   وہ  ‬ ‫ وا   ‪ ،‬ا‬ ‫  ى  د  ‬ ‫ں‪       ،‬گ     ں  اور    ‬
‫س‬
‫  ر  ر    ے   ‬ ‫ں   ‬ ‫    ‪  ،‬وہ  ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫آ  ‬
‫ وہ ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ آ‬ ‫   ٖ‬ ‫  اد    و    ‬ ‫ں  ا  ‬ ‫‪  ،‬‬
‫  ‪   ،‬ف   ‬ ‫    ى  آ  ‬ ‫   وا  ‬ ‫  ك ‬ ‫ں ‬ ‫  ‪،‬‬ ‫ا‬
‫ دل    ارادہ      ‬ ‫  ‪      ،‬ا  و‬ ‫   ‬ ‫رے   ے  دل    د‬
‫ں ‬ ‫ ‬ ‫  ا  ‬ ‫ ‬ ‫  وں   ‪،‬‬ ‫ ا‬ ‫ں ‬ ‫   ‬ ‫ور  اس  ‬
‫ ۔ ) ‪ (1‬‬ ‫  د  اور ز ۃ   د      ‬

‫‪ ……1‬ﻗﺮة اﻟﻌﻴﻮن‪ ،‬وﻣﻔﺮح اﻟﻘﻠﺐ اﳌﺤﺰون‪،‬ص ‪۳۹۷‬۔‬
‫‪247‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪248‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫ ‬ ‫    و د ز ۃ ادا     ‬ ‫!   ض ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ دور ‬ ‫ اور ‬ ‫ے   ‬ ‫ ز ۃ د    ا  ر   ‪،‬ز ۃ ‬ ‫ا  ہ  ‪ ،‬‬
‫ ‬ ‫   اس    ‬ ‫   ا  ذر   ‪ ،‬ز ۃ    و     ل    ف   ك  ‬
‫     ا   ل    ز ۃ   ور ‬ ‫    !    ا    ‬ ‫ ‬ ‫  ‪  ،‬اس  ‬ ‫ ‬
‫  رى آ ت    ى      ن ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ِ ا    ‬ ‫  ‪ ،‬‬
‫ ‬ ‫  ر    ‬ ‫ ا  ‬ ‫    اب    ‬ ‫‪ ،‬آ  ! ز ۃ  ادا   ‬
‫    ۔ ‬
‫ ‬ ‫ر  ُ ّ   د  ‬
‫ل اﷲ َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ‬
‫  َرﺳﻮ ُ‬ ‫  وى    ‬ ‫ہ  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬ ‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ    ا  ‬
‫   آگ    ‬ ‫  ے   اُس     ل    ‬ ‫َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ     ‪     :‬ار  ز ۃ  ادا  ‬
‫  ۔ اور   او  وا  او ں   ز ۃ ادا ‬ ‫   دا  ‬ ‫م     اُس     اور ‬
‫   اُس    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   اور  ا‬ ‫  ان      ‬ ‫  ے   اس    ‬
‫  ے ‬ ‫ں   ز ۃ ادا ‬ ‫ں وا  ‬ ‫  ۔ اور   ‬ ‫     اُ  رو‬ ‫او  ‬
‫ں ‬ ‫   اُس    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   اور  ا ِ‬ ‫  ان      ‬ ‫ اُس      ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ں    ر   ۔ ‬ ‫   اور ‬ ‫ں  رو‬
‫     اُ  ا   و  ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪ ……1‬ﻣﺴﻠﻢ ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺰ ﺎة‪ ،‬ﺑﺎب اﺛﻢ ﻣﺎﻧﻊ اﻟﺰ ﺎة‪ ،‬ص ‪ ،۳۸۳‬ﺣﺪﻳﺚ‪۲۲۹۲:‬ﻣﻠﺨﺼﺎ ً۔‬

‫‪248‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪249‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫)‪ (2‬ا        ا م‬
‫ا     ر    ن  ‪    :‬ا      دى   ا  و        اس ‬
‫س ‬ ‫  ا   اور  اس  ‬ ‫   ‬ ‫  ان  ‬ ‫‪،‬ا  ر    ا‬ ‫ ‬ ‫  ن ‬ ‫ و‬
‫  ‬ ‫د ‪    ،‬د       ى    وا  ‬ ‫دم  اور  ى  آ ں  وا   ر ‬
‫ ‪:‬‬ ‫ ؟    ‬ ‫ ‬ ‫  ں ‬ ‫   ‬ ‫‪ :‬‬ ‫  آواز  آ ‪  :‬اے  ‬ ‫ ‬
‫    ا  ‬ ‫‪    ،‬آواز  آ ‪  :‬ا ِس  ‬ ‫رت  ‬ ‫ ‬ ‫  ال  ‬ ‫اس  ‬
‫ ر  ‬ ‫اور  ر ن    روزے‬ ‫ز ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اور  ا‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫ ۔) ‪ (1‬‬
‫ د ے‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ ‬ ‫ارِ   َم    ا‬ ‫ ‬
‫     ‬ ‫ وا‬ ‫!  آپ   !   ا      ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ و   ر  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  از  د   ‪  ،‬‬ ‫ں ‬ ‫ ‬ ‫       ‬ ‫ ا‬ ‫ا م ‬
‫  ر         ‬ ‫   ‬ ‫  دم  اور  دل  ‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬ا‬ ‫ے    و  ‬
‫     ‬ ‫     ا‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ا  ا از  اور  رب    ا م   ‪      ،‬‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا م   ‬ ‫    ‪   ،‬آ !   وا  ‬ ‫  ‪  ،‬اب    ‪ ،‬و‬ ‫را‬
‫   ‬ ‫ اور  ر ن    روزے   ڑ       ہ  ‬ ‫  ز   ‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬ﺗﺬﮐﺮة اﻟﻮاﻋﻈﲔ‪،‬ص‪۶۱۴‬۔‬
‫‪ ……2‬و   ‪،( َّ )،‬ص‪١١٠‬۔‬
‫‪249‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪250‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ۔ ‬ ‫   ‬ ‫      ور  را‬ ‫!  ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ!   را     ن  رب  ‬

‫! ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   دو ا د  ‬ ‫   ‬ ‫ا      ‬
‫ب  ا     ذر‬
‫ِ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫  وى        ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا    ‬
‫ وا  اﷲ   ك     ب   ۔‬ ‫  ا      ‬ ‫‪   :‬‬ ‫َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ا ِر د  ‬
‫    ب  ر    ‬ ‫‪      :‬اﷲ   ك  اُس   ان  ‬ ‫   ار د  ‬ ‫ ‬ ‫) ‪(1‬ا‬
‫      دى  ۔ ) ‪ (2‬‬ ‫   ا   ا  اﷲ  ك   ا‬
‫  ں؟‬ ‫   ‬ ‫ا      ‬
‫ان    اور ‬ ‫  ‪:‬‬ ‫ت       ُﺷ َﻌ ْﻴﺐ َ ِ ﻔ ِْﻴﺶ َرﺣﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ  ‬‫ِ‬
‫  ات  و ات ‬ ‫‪    ،‬وہ  ا   ا  اور     ف  ‬ ‫    ح ‬ ‫ ‬
‫   ا  ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫  ا ‬ ‫ اوران    ر‬ ‫ اُ‬ ‫ ‬
‫ ا  ‬ ‫ ر‬ ‫  ‪،‬اس     و د ‬ ‫ ‬
‫    ُد  اس     ف  ‬ ‫و  ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   وہ ان  م  وں   ك   د      اﷲ   ك  ‬
‫) ‪(3‬‬
‫    ۔ ‬ ‫ں  اس    ر ‬
‫ل و  ‬
‫اوراس     ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪ ……1‬ﻣﻮﺳﻮﻋﺔ ﻟﻼﻣﺎم اﺑﻦ اﰉ اﻟﺪﻧﻴﺎ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺘﻮﺑﺔ‪۴۲۲/۳،‬۔‬
‫‪ ……2‬ﺣﻠﻴﺔ اﻻوﻟﻴﺎء‪ ،۳۹۴/۵ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۷۴۹۶ :‬۔‬
‫‪ ……3‬اﻟﺮوض اﻟﻔﺎﺋﻖ‪ ،‬اﳌﺠﻠﺲ اﻟﺮاﺑﻊ‪ ،‬ص‪۳۵‬۔‬
‫‪250‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪251‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫)‪(3‬رزق ا ن    ش ‬
‫ دن   ر    ‬ ‫)     (ا‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا ا    اد‬
‫ د   ان ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  م    ‪،‬اُن ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫را‬ ‫ارادے ‬
‫   ‬ ‫ آ ‪  ،‬اُس   ا  ‬ ‫ ا   َ ّ ا  ‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪،‬‬
‫ اُڑ   ‪،‬آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ َﻋﻠَ ْﻴ  ‬ ‫ ‬ ‫ اوراُ‬ ‫ رو  ا‬ ‫   د   ان   ا‬ ‫د ‬
‫    ں     وہ  َ ّ اا  ‬ ‫ اس   ‬ ‫  ڑے    ار ‬ ‫  ا‪،‬ا ‬
‫ دور   ا      ‬ ‫    ‪ ،‬اُس     ش     ڑ     ھ   اور  ا‬ ‫ڑ   ‬
‫     ‬ ‫ اُس    ‬ ‫‪،‬‬ ‫وہ  اُڑ  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اُس    ‬ ‫ا  د    ‪،‬‬
‫ ر ّ ِ ں ‬ ‫‪،‬آپ َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ا  ا‬ ‫ ‬ ‫ ر ِ ّ ں ‬ ‫ ‬ ‫     ا‬ ‫د‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪    :‬ا‬ ‫ ‬ ‫ اُس  ‬ ‫    رے    ‬ ‫ل   اُس    ا ِس  ‬
‫    ل   وہ     ‬ ‫          ‪ ،‬ے ‬ ‫   ڈا ؤں ‬ ‫ں ا  ‬
‫ اس    ‬ ‫ د  ‪،‬‬ ‫  ھ    ں ‬ ‫     ‬ ‫    ‪      ،‬د ‬
‫ او  ر ے         ا  ‬ ‫   روز    َ ّ اا  رو    آ‬ ‫ت دن  ر ‬
‫      ں ‬ ‫‪،‬‬ ‫   ذر  اُس    ے      ے     ر‬
‫ ‬ ‫ ر ‪،‬آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ا   ڑے     ار  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں  اﷲ   ك  ‬
‫۔اس   ‬ ‫  ے ‬ ‫ ‬ ‫ و ں   آ   ں آپ ‬ ‫اور اُ  ا  ‬
‫ں ‬ ‫   ‬ ‫ ز‬ ‫ ر ع   اور  )‬ ‫ رب    ‬ ‫ ا‬ ‫ آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫   ‪،‬آ ت)  را (   ‬ ‫  س ا ر اُون    س ‬ ‫‪،‬ا      ‬ ‫(   ‬

‫‪251‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪252‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‬ ‫   ‬ ‫  د ‪ ،‬‬ ‫اد    و‬ ‫   ‬ ‫ں    آزاد ‬ ‫ ‪،‬ا  ‬ ‫ا ر ‬

‫ ‬ ‫ روا  ‬ ‫ زا ِد  راہ  اور ارى  ‬ ‫ ‬ ‫َ َ ﻓًﺎ و ﻌﻈ ً    ‬ ‫ﻣ ّﻜ ٔ ُﻣ َ ﻣ  زَ ا َدﻫَﺎ ا ُ‬
‫ﷲ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ۔ ‬ ‫اورآ دم   )     ح  (زا ِ دراہ   ا م ‬
‫  ں  رب     رت     رہ ‬ ‫ ‬ ‫!اس  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫د  ‪،‬اس  ت   ‬ ‫  ل ‬ ‫ ‬ ‫     ا ر      ز د‬ ‫ و  ‬
‫ر   ‬ ‫ اڑ  وا اور  ‬ ‫ وا ‪   ،‬ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ز‬ ‫ ‬ ‫ ا ر  ‬
‫ وا  ذات   ف  اﷲ   ك      ‪،‬‬ ‫ار      رزق  د‬ ‫    ح   ‬ ‫ وا‬
‫ و   م   ‬ ‫    ح     ورت  ا    ‬ ‫ ‪ ،‬‬ ‫‪ ،   ،‬اوڑ‬ ‫رے  ‬
‫ ‬ ‫     ا   ہ    ا   ا     را   ر  ‬ ‫  ‪  ،‬اس    ‬ ‫  رى  ‬
‫ ا  رب   اور ‬ ‫ ‬ ‫ك  ت     ‬ ‫ اور ا‬ ‫ ‬ ‫  ‪       ،‬‬
‫   ا ا  ‬ ‫ و  ت   ز    ‬ ‫‪ ،‬ا       دہ ‬ ‫   ا    ‬
‫‪  ،‬وہ  دن  رات      ‬ ‫ اور  ا       دہ  ا ت     ف  ورزى    ‬
‫ اس     ر ہ    ‬ ‫   ‬ ‫ و‬ ‫  ف ‬ ‫ ‬ ‫   ر‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫      ل    ف ا  ‬ ‫‪  ،‬وہ   را  ل       ل     اوا  ر‬ ‫   ‬
‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ں    د    ‬ ‫ر  ا    ر      ز ۃ     رت        ‬
‫ د  ‪    ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ز‬ ‫ ر ل    ‬ ‫ن  اور  ‬ ‫ ‬ ‫ ‪      ،‬و  ا‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫   اور   ‬ ‫    آج   ا     ارى   ا ر ‬ ‫ا  اس ‬

‫‪ ……1‬ﻃﺒﻘﺎت اﻟﺼﻮﻓﻴﺔﻟﻠﻤﻨﺎوی‪،‬ﺣﺮف اﳍﻤﺰة‪۲۰۶/۱،‬۔‬
‫‪252‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪253‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫       ‬ ‫   ذر  رب   ‬ ‫ ا ت   ‬ ‫ آج       ‬

‫ اور  رب    ‬ ‫ى   ‬ ‫  ‪  ،‬ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ!  د  ا م     م  ا ت    ‬
‫  ۔ ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ ‬ ‫ ‬ ‫      ر ‬ ‫ ‬ ‫ر  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   و‬
‫) ‪(1‬‬
‫   ‬ ‫  او‬ ‫ ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫)‪    (4‬اور  وا  ٔ ت‬
‫َﻠﻴ ُﻢ اﷲ ﻋَﻠَ ْﻴ ِاﻟﺴﻼَ م    ‬
‫ف‬ ‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ  ‬ ‫  ل      اﷲ   ك    ‬
‫    ں  ز     ے  ا  و    ا ل          و ں      اُس    ‬ ‫و  ‬
‫    را ‬ ‫ اُس    د    دو    وہ  ‬ ‫ دو  اور  اُس     زِ زہ  ادا‬ ‫ و‬
‫   ‬ ‫  ‪  ،‬اس    ‬ ‫ ‬ ‫ِ‬
‫  َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم‬
‫ت  ّ ِ ُ  ‬ ‫و   ۔  ‬
‫        ‪  ،‬گ ‬ ‫دہ  ‪ ،‬اس    س      اور     د    اس   ‬
‫آپ‬
‫۔   ‬ ‫  ار  د  ر  ‬ ‫ اور         ہ    ‬ ‫اس     ا   ن   ر  ‬
‫ د    د ۔  ‬ ‫ اور  ا‬ ‫ دے    اس     ز   زہ  ‬ ‫ و  ‬ ‫ ‬ ‫َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم‬

‫  گ   اس ‬ ‫   ‬ ‫  ے   ‬ ‫   ‬
‫ رب !    اس ‬
‫ض  ‪ّ :‬‬
‫  ۔  اﷲ   ك    ا ِر د ‬ ‫ ‬ ‫   اور         ہ    ‬ ‫  ا   ن ‬
‫ ‬ ‫ں    وہ  ‬ ‫   وہ    ‬ ‫  ‪،‬‬ ‫!  ے  ے   ‬ ‫‪  :‬اے  ‬

‫‪،( َّ )،‬ص‪٧٥‬۔‬ ‫ ‬ ‫‪ ……1‬و‬

‫‪253‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪254‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ آ    اس      ‬ ‫ ‬ ‫ اس    و ت   و‬ ‫۔ ‬

‫  ن   ‬ ‫ت   دى۔  آپ   َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم     ض   ‪:‬وہ    ‬ ‫   ا ِس    ‬
‫   ‬ ‫    ‪ (1):‬اے  ے رب!   ‬ ‫! وہ   ‬ ‫؟ ار د  ا‪ :‬اے ‬
‫   ‬ ‫  ں۔)‪   (2‬رب!    ‬ ‫ ‬ ‫  د ‬ ‫  ں ا‬ ‫ ‬ ‫  ں   ‬
‫  ں ۔)‪   (3‬رب!  ا    ‬ ‫  د ‬ ‫ ‬ ‫ ر   ں ا‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ى ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ دا‬ ‫ ‬ ‫    ے ‬ ‫م   ‬
‫ ‬ ‫م ‬ ‫    ال    وں۔)‪  (4‬رب! ا    ‬ ‫          ‬ ‫آ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫        ‬ ‫   ا‬ ‫    ى ‬ ‫   دا  ‬ ‫  ے ‬
‫ى   ہ    ں۔)‪   (5‬رب!ا        ر     ے         ن   ے ؟۔اے ‬
‫ و ‬ ‫       اس    ‬ ‫ !    اُس    ر   ‪  ،‬اور     ے   م    ‬
‫ در ر   اور  اُس   ‬ ‫       اُس ‬ ‫ اُس      ت ‬ ‫    د ! ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ن ں۔ ‬
‫ ‬ ‫ وا  ‬ ‫ت  دى‪ ،‬او  ر    ‬
‫  ا‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫ِ    اؔ     ب      وہ  ا ِ  ‬
‫    ر ‬ ‫ اے   َ ُ   ے   َ       ب  ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫‪  ،‬را ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫!رب   ر‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ ‬ ‫ ان  ‬ ‫  ‪    ،‬وہ  ر‬ ‫    ر  ہ  ‬ ‫  ‪      ،‬ا‬ ‫رب   ا  ر  و  ‬

‫‪ ……1‬اﻟﺮوض اﻟﻔﺎﺋﻖ ‪،‬اﳌﺠﻠﺲ اﻟﺴﺎدس واﳋﻤﺴﻮن ‪،‬ص‪۳۳۶‬۔‬
‫‪254‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪255‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ‪  ،‬اس    ‬ ‫    ف   م ‬ ‫ اس    ر‬ ‫    در  ‪    ،‬‬ ‫ں   ‬

‫  ‪   ،‬د  ‬ ‫ں   ا ار       دل     ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ر ہ   ‬
‫  ۔ ‬ ‫ں    ف ‬ ‫  رے ‬ ‫وہ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬
‫   ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ    ‬ ‫     ا در  ‬ ‫   ا  ذر   ر ث  ا‬ ‫ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ے  ۔ ‬ ‫       ‬ ‫  ‪  :‬ا   ‬ ‫ آپ    ن دل ‬ ‫  ‪ ،‬‬
‫   ‬ ‫    ت ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ ‬ ‫   آپ         ث  ا‬
‫ ‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ !  اس  دور     ِ ا م    ‬
‫ر  و  وف ‬
‫  َدا َﻣ ْﺖ‬ ‫ا  ا   ‪   ،‬ت      ا   ل    ا س   ر   درى  ر ى  ‬
‫   ‬ ‫  ‪     ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ر  ث  ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬

‫  ت   !  آ ! ‬ ‫  ‪      ،‬د  ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬

‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ    ‬ ‫  ث  ا‬ ‫   ذر‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ‬ ‫   ا  ِا  ‬ ‫ ‬
‫  ل   ا   ‪   ،‬وار  ں ‬ ‫   ‬ ‫! د ت ا‬ ‫ ‬ ‫وں   ‬
‫ ‬ ‫ اور  ‬ ‫ ا ت    ‬ ‫ !  ‬ ‫ ‬ ‫  ا وں    ‬ ‫ت  اور  ‬ ‫ے  ا‬
‫  ر   ‬ ‫  در  ر‬ ‫ ‬ ‫!  د    ‬ ‫ل ‬ ‫ں        ا  ‬

‫……ﺑﻬﺠﺔ اﻻﺳﺮار‪ ،‬ص ‪۱۹۱‬۔‬
‫‪  1‬‬
‫‪ ……2‬و   ‪،( َّ )،‬ص‪٥٥٣‬۔‬
‫‪255‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪256‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ۔‬ ‫ ‬ ‫  ن آپ   ‬

‫  ل‬ ‫ دے    دوا  ‬ ‫ں  ‬ ‫ں!    آ   ں  ‬ ‫اے   ر  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ل ‬ ‫ں    دے     ا  ‬ ‫ آؤ‬ ‫  رو‬ ‫ ‬ ‫ آؤ‪،‬‬ ‫رو‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫  ل   ‬ ‫ر ‬ ‫   ‬ ‫آ !  د ِ‬
‫ت  ا‬
‫  ں۔ ‬ ‫    ر آپ    ش  ار ‬ ‫وا  ا   ش ‬
‫   ‬
‫ى   ن     ُ ِّ  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫   ‬ ‫  اچ  ‬ ‫ا    ‬
‫  ے ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ وا  ‬ ‫  ل ‬ ‫ُ ب     ں      وہ   ں   ے  ‬
‫  ف  و  اس ‬ ‫ف    ا    ‬ ‫‪   ،‬ل اور ‬ ‫    ر ‬ ‫ں   ‬
‫ ر  ان     دت    ‬ ‫  ت   ‬ ‫  ۔   س    اور  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬
‫ ‬ ‫ و  ا  ن    وا‬ ‫ ‬ ‫  ں د   گ ‬ ‫ں   ‬ ‫     ۔  ى ‬
‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   د‬ ‫   وہ ا  ن    ‬ ‫   اس   ر   ار  ‬ ‫ ‬ ‫اور  ‬
‫  ‬ ‫ ‪ ،‬ز‬ ‫ آ   م ‬ ‫ و ر   رر  ‬ ‫   ‬ ‫ا ض ! ا   ح ان   ز‬
‫ُرخ  ل        ں     ر ن ا رك   آ        دو  ا ادى ‬
‫ت  ا        وا    وار   ّ ں ‬ ‫ ا  ا   اہ  د ِ‬ ‫ ‬
‫ن‬
‫  ل     ا   ‬ ‫ب     ۔  و ں    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ے  ا ع    ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ا  ں   د ِ‬
‫ت ا‬ ‫   ‬ ‫ دل   ا ب    د ۔ ‬

‫(‪ ،‬ص‪٦٤٨‬۔‬ ‫)‬ ‫ ‬ ‫‪ ……1‬و‬

‫‪256‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪257‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ر ن  ا رك    ‬ ‫‪،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا ف    ‬ ‫ ‪30‬روزہ  ‬ ‫ وا‬

‫ ‬ ‫  اہ  ‬ ‫ِن  ر ل  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا  ‬ ‫آ  ‬
‫   ا   رب  ‬ ‫س‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں    ا‬ ‫  ل    و     ف ‬ ‫‪ ،‬ا‬
‫        ۔اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫  ا‬ ‫ ‬ ‫  س  ر ہ ‬
‫   ا ف     ‬ ‫ ‬ ‫  ل   و    اس ا‬ ‫ر ‬ ‫   ‬ ‫د ِ‬
‫ت ا‬
‫   ‬ ‫ اور  ا  وا‬ ‫  رس  ‬ ‫ وا  ‪63‬روزہ  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫د ت ا‬
‫   ۔ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ب ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ … ☜‬ ‫رے  رے ا   ! اس  ن       ‬
‫ر وہ       ‬ ‫  …☜       او ى  …☜  ‬ ‫ك  ش ‬ ‫اﷲ‬
‫  َﺻ اﷲُ‬ ‫ر ‬ ‫…☜‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ح ‬ ‫ وا‬ ‫…☜  ‬
‫ ‬ ‫ ا ں      ‬ ‫…☜‬ ‫ ‬ ‫ر   ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ  روزا  ‪   100‬ر  ا‬
‫ں   ‬ ‫ اور ‬ ‫  ا‬ ‫ ‬ ‫  …☜    ‬ ‫ن   ن   ‬ ‫ ‬
‫ب  …☜  ‬
‫ث‬ ‫ وا  اﷲ  ك ‬ ‫ازا     ورى  …☜ ا      ‬
‫ﺻﻠﻮةُاﻟ ّﺘﻮﺑ‬ ‫…‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ    ‬
‫  ☜ ٰ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫    ت ‬ ‫ا‬
‫     ‬ ‫ ا ت   ‬ ‫  …☜‬ ‫  ہ  ف ‬ ‫ ‬ ‫      ز ‬
‫   ‬ ‫ د ِ‬
‫ت ا‬ ‫ ‬ ‫ِن ر ل   ‬ ‫ ذر   ۔…☜‬ ‫  ‬ ‫ا‬
‫   ا  ذر   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫       ‬ ‫  ل   وا‬

‫‪257‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪258‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ ا‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ اور  ت   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬

‫  !‬ ‫ت‘‘   ‬ ‫  ب ’’    روا ت و ‬
‫ں ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ا ح  اور  ‬ ‫   ذر‬ ‫ ا ت    ‬ ‫ ‬ ‫اﷲ   ك  ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  رى  د     ں    ا ح    ‬ ‫     ذر‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫۔  ِﻣ ْ ﺑ ِ َﺠﺎہ ِاﻟﻨ ِ ْاﻻَ ِﻣ ْ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪258‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪259‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫ُ َ‬
‫)‪(11‬ﭼﻐﻞﺧﻮری‬
‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب ا ْﻟ ٰﻌ َﻠﻤ ِ ْ َواﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِ اﻟ ُْﻤ ْﺮ َﺳﻠ ِ ْ‬
‫اَﻣﺎ َ ْﻌ ُﺪ َﻓﺎَﻋُ ْﻮذُ ﺑِﺎﷲِ ِﻣ َﻦ اﻟﺸ ْﻴ ٰﻄ ِﻦ اﻟﺮ ِﺟ ْﻴﻢ ِ ْﺴ ِﻢ اﷲِ اﻟﺮ ْﺣ ٰﻤ ِﻦ اﻟﺮﺣ ِْﻴﻢ‬
‫اَﻟﺼﻠ ٰﻮ ُة َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ َﻠ ْﻴ َ َﻳﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َواَ ْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ َﺣ ِ ْﻴ َﺐ اﷲ‬
‫َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َواَ ْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ ﻧ ُ ْﻮ َر اﷲ‬ ‫اَﻟﺼﻠ ٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ َﻠ ْﻴ َ ﻳَﺎ ﻧ َ ِ اﷲ‬
‫اﻻ ْﻋﺘ ِ َﺎف‬
‫ﻧ َ َﻮ ْﻳ ُﺖ ُﺳﻨ َﺖ ْ ِ‬
‫  ں   د آ    ا ف ‬ ‫ دا ِ ‬ ‫ ‬ ‫ !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ر    ا ف    اب    ر    ۔   د ‬ ‫   ‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫‪،‬آب  زم  زم    دم     ا      ‬
‫ِ‬ ‫ ‪   ،   ،‬و ا ر‬ ‫   ا ر  ‬ ‫ر ! ‬
‫  ں   ‬ ‫ ً  ان  ‬ ‫   ‬ ‫۔ا  ا ف  ‬ ‫ ا زت  ‬ ‫   ‬ ‫اور  ‬
‫  ف ‬ ‫    ورى     ا ف   ‬ ‫   ۔  ں    ت   ‬ ‫ا زت ‬
‫   ‬ ‫۔ ‬ ‫   ‬ ‫‪   ،‬اب    ‬ ‫     ‬ ‫ و ہ    ‬ ‫  ‬ ‫ ‪،‬‬
‫ ‪    ،‬د  ‬ ‫ ‬ ‫   ا ف    ‬ ‫ ‬ ‫ ‪      ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪’’:‬ا  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫               (۔‘‘‬ ‫  ے )  اب ‬ ‫ذ ِ ْ ُ اﷲ  ے     ‬
‫ُد ُرودِ  ك   ‬
‫    ‪ ’’  :‬ا ا   ہ  ر  و   ‪     ،‬و  ‬ ‫رگ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ا  ‬

‫(ص‪٢٣٦‬۔‬ ‫‪ِ  ……1‬ن ر ن)‬

‫‪259‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪260‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫‪   ،‬‬ ‫ وہ  ل   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪   ،‬اُ  و  و‬ ‫ اُ    و  م       ‬
‫‪ ،‬اس   ا  ل         اس    اب     ‬ ‫ د    وہ     ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫   ا ِ از وا ِ ام    س  ۔     اُس   در‬ ‫ د ‪ ،‬اُس   ‬ ‫م ‬
‫ ِ‬ ‫  ؟اُس    اب د  ‪  :‬ا  دن ‬ ‫        م و‬ ‫  م   ‬ ‫‪ :‬‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ وا (   ‬ ‫  ن ‬ ‫  ُ َ ِّ ْ‬
‫ث  )  ‬ ‫   ا‬ ‫  ا ‬ ‫ذ    ‬
‫ ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ      آواز    درودِ   ك  ‬ ‫ر  ٔ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  زم     ۔    اُ ں     رے   رے  آ   َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ   ‬ ‫ ‬ ‫اس    ‬
‫ اور د  ‬ ‫   آواز   درو  دِ ك ‬ ‫‪       ،‬ان   ‬ ‫وازِ  درو ِد ك ‬
‫ت    ا   ‬ ‫ د   ۔ ‬ ‫   ‬ ‫ں     ا  آوازوں         اُ  دن   ‬
‫        ۔) ‪ (1‬‬ ‫(   َ‬ ‫ )  درو ِد  ك   ‬ ‫ اﷲ ك     اُس ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ن ‬ ‫‪ :‬ﻧ ِّﻴ ُﺔ اﻟ ُْﻤ ٔﻮﻣِ ِﻦ َﺧ ْ ٌ ﻣ ْﻦ ﻋَ َﻤﻠ ِ ٖ ۔    ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ِن  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫       ۔  ‬ ‫ اس   ‬ ‫ ‬
‫ ز دہ ا   اب   ز دہ ۔ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ا  ا    ‪:‬۔ )‪ (1‬‬
‫   ‬ ‫ اور  اب ‬ ‫ ! آ  ! اﷲ ك   رِ  ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬

‫‪ ……1‬اﻟﺮوض اﻟﻔﺎﺋﻖ ﰱ اﳌﻮاﻋﻆ اﻟﺮﻗﺎﺋﻖ ‪ ،‬اﳌﺠﻠﺲ  اﻻول ﰱ اﻟﺼﻼة ﻋ  اﻟﻨﱮ ‪ ،‬ص ‪۷‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪،۱۸۵/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۹۴۲:‬۔‬
‫‪260‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪261‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ن      ا  ا  ‬
‫   ‬
‫ن     ‬
‫   ‬ ‫      ب   ن       ن   ں   ?…      ‬ ‫?…‬
‫        ِ   ں        دو  زا   ں   ?… َ َور   ِ َ  ‬ ‫  ِ ْ ِ  د‬
‫ے        دہ  وں  ?… َد َّ  و ہ      وں  ?… ‬ ‫َك   دو‬
‫ اوراُ     ں   ?…’’ َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ ا ْﻟ َﺤ ِ ْﻴ ِﺐ‘‘’’اُذْ ُ ُ وا اﻟﻠـ ‘‘’’ ‬ ‫ر ‪ِ،‬‬
‫ اور   ا    وا ں    دل        ‬ ‫ﺗُﻮﺑ ُ ْﻮا ا ِ َ اﻟﻠـ ‘‘و ہ       اب  ‬
‫ن       د  آ   ھ     م  و   ُ َ َ  اور ‬ ‫ آواز    اب  دوں    ?…  ‬
‫  وں  ۔‬ ‫ا ِ ْ ادى ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟْ َﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ر  م‬
‫    م   ‬ ‫     ا  ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ  ‬
‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ   د    ‬
‫ ۔ ُ اس     ‪  ’’ :‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ار    ‪ :‬اس      رى    وہ ‬ ‫اور ‬
‫    ى   ‬ ‫ش ر    ا  ‬ ‫  ۔ م   دن   ‬ ‫ر  ‘‘اور اس  م   ‬
‫ آ    ر      ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ اور دو ى  رت   ‬ ‫ ‬ ‫   ‪  :‬ا آ      ‬
‫        وں  ‪،‬اِس  ح ‬ ‫   ‬ ‫ اُس    ُ ّ ى      ل ‬ ‫اُ ے   ‬
‫  ‪ :‬رى  ى ‬ ‫   ‬ ‫س  ‬
‫ف ُا  ‬
‫    ۔ اور دو ى   ‬ ‫ ‬ ‫وہ     ‬
‫ ‬ ‫  ‪   ،‬ٹ  ٹ       ‬ ‫   ر    او  ر      ‬ ‫     دو‬

‫‪261‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪262‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‬ ‫ِ   ل   م     ۔وہ     َ َ َو   ر       ‪   ،‬رت  اُ ا  ‬ ‫ ‬

‫ اُ          آ   ۔    وہ  ا  اور  ا   ى    ‬ ‫ ‬ ‫آ ‪  ،‬وہ  ‬
‫  رت     وا  آ    اُ ں   ا ِ      د  اور اِس  ح ‬ ‫   د ۔‬
‫) ‪(1‬‬
‫ں  در ن  ا   وع    ۔  ‬
‫ ‬ ‫  ر  م   و    دو ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  رى ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫   ر  ‬ ‫!اﷲ   ك    ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫    ٹ ‬ ‫ اور ن ‬ ‫  ا ‬ ‫د  ود       د اور د ں  ل د   ‪ ،‬د‬
‫  ر ‬ ‫     ‬ ‫   آپ   ‬ ‫    ن  دہ ‬ ‫ڈا    ذر     ۔ ‬
‫   ‬ ‫ اُس    آ    ا   ى     را  اور     ى    اَ ِ  ‬ ‫ ‬ ‫م    و  ‬
‫  ۔  ‬ ‫      ا    آگ  ‬ ‫ں     ف   د   ك   ا  اُن    ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ے    آ ہ  ‬ ‫د  ا   ا  ‬ ‫ آج    ‬ ‫   و  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ں   آگ ‬ ‫  رى    ِ‬
‫دت      ن  ا ‪  ،‬ور ں اور ‬ ‫‪،‬آ !  ‬
‫  ت ‬ ‫ں    ا ِس  ‬ ‫اور  اس      ‬ ‫    ارہ  ‬ ‫ ‪   ،‬وں    ‬
‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ت  ُ َّ  ‬
‫   ‪3‬آ ِ‬ ‫   ‬ ‫ دل   ‬ ‫  ‬ ‫د‬
‫ آ ت  ر‬ ‫   ‬ ‫  رى   ‬
‫‪:‬‬ ‫اﷲ ك ار د ‬
‫ وا  ‬ ‫د‬ ‫ ‬ ‫َﻤﺎزٍ ﻣﺸ ٓﺎء ﺑ ِ َﻨﻤ ِ ْﻴ ٍﻢ ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰاﻻﻳﻤﺎن‪:‬‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء  ﻠﻮم اﻟﺪﻳﻦ‪،‬ﮐﺘﺎب آﻓﺎت اﻟﻠﺴﺎن‪۱۹۵/۳ ،‬۔‬
‫‪262‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪263‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ اِد    اُد        وا  ‬ ‫ )پ ‪ ،۲۹‬اﻟﻘﻠﻢ‪ (۱۱:‬‬

‫  ‪:‬‬ ‫دو ے  م   ار د ‬

‫   ‬ ‫ ‬ ‫ اس  ‬ ‫ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪ :‬ا  ‬
‫  ى  ے ‬ ‫  ے   ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫)پ‪ ،۳۰‬اﳍﻤﺰة‪ (۱:‬‬

‫  ر  ۔ ‬ ‫ ‘‘   اد ‬ ‫          ’’‬ ‫ا ِس   ‬

‫ا  اور  ار د    ‪:‬‬
‫ﻞ َﻋ َ اﻟ ِﺬ ْﻳ َﻦ ﻳَﻈْ ﻠ ِ ُﻤ ْﻮ َن ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪   :‬ا ہ   اُ      ‬
‫اِﻧ َﻤﺎ اﻟﺴ ِ ْﻴ ُ‬
‫   اور ز      ‬ ‫ں     ‬ ‫ض ِ َﻐ ْ ِ‬ ‫ﺎس َو َﻳ ْﺒ ُﻐ ْﻮ َن ِ ْاﻻَ ْ ِ‬
‫اﻟﻨ َ‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫ا ْﻟﺤﻖ ◌ؕ ۔ )پ‪ ،۲۵‬اﻟﺸ ٰ‬
‫ﻮری‪(۴۲ :‬‬
‫َ‬
‫۔) ا  ا ن( ‬ ‫   د        دا ِ  ‬ ‫ ‬ ‫ر   اِس آ‬
‫  َﺻ اﷲُ‬
‫    ‪   ِ   ،‬رے    آ‬ ‫   ‬ ‫ِ  ر  ‬ ‫اور  اِس    ‬
‫  ں     وہ  گ   ے    ‬ ‫  د ‪  ،‬‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   ار دِ  ‬
‫)‪ (1‬‬
‫ن      و       ں۔‬
‫ اُ  ‬ ‫    گ ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   رو    ‬ ‫!   ِذ   دہ  آ ت  اور  ا ِن    ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫  ر ‬ ‫ وا   م   ‪    ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  رى   ام اور  ‬ ‫م  ا   ‬
‫     ا د ِ  َر  ‬ ‫   ‬ ‫ن و رے    ر  ں  ‪ ،‬‬ ‫آ ِ ت   ‬

‫‪ُ  ……1‬ﻣ َﺆﻃﺎاﻣﺎم ﻣﺎﻟﮏ‪،۴۰۳/۲ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۷۱۹ :‬۔‬

‫‪263‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪264‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫    َ وم‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫  ر ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ     ِن   ت   ن   ‪ :‬‬ ‫َﺻ‬ ‫رِ  ‬
‫)‪ (1‬‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ِ  ك   ‬ ‫ُ ا ُ ‪  ،‬ت   ا   ر  ن  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  اِس ‬
‫  ‬ ‫ ‬ ‫  ‪:‬ا      ا ن    ا       ا ّو ً          ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫      ا      و ں    وے   ۔ ل ر      دو ‬ ‫‪  ،‬ا‬
‫ُ ِ‬
‫ا  دے  وہ  ﻧ َ ّﻤﺎم  )     ر(     ۔ﻧ َ ّﻤﺎم وہ       ا  و   د ‬ ‫   ُ  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫  ت  ے۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫دوز   گ‬
‫ وا    اور    ‬ ‫  رى‬ ‫ ‬ ‫ِن   َ ٰ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ   ‪  :‬‬
‫ر  وا دوزخ     ۔)‪ (3‬‬
‫  ے اور  ے  ے‬
‫ِن   ن   ‪،‬اﷲ ك       ے ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ  ‬ ‫رِ  ‬
‫   اﷲ ك د آ  اور اﷲ ك    ے  ے وہ      ُ  ‬ ‫ د‬ ‫وہ   ‬

‫‪ ……1‬ﲞﺎری‪،‬ﮐﺘﺎب اﻻدب‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎﻳﮑﺮہ ﻣﻦ اﻟﻨﻤﻴﻤﺔ‪، ۱۱۵/۴  ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۶۰۵۶:‬۔‬
‫‪٣٤٣/٦،‬۔‬ ‫اٰۃ ا‬ ‫‪ ……2‬‬
‫اﻟﱰْ ِﻫ ﻴﺐ‪،۳۲۴/۳ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵:‬۔ ‬
‫‪ ……3‬ا َ َّﻟﱰْ ِﻏﻴْﺐ َ و َّ‬
‫‪264‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪265‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫)‪( 1‬‬
‫  ۔‬ ‫  ش ‬ ‫  ں   ‬ ‫‪ ،‬دو ں    ا  ڈا  اور ‬ ‫رى ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  رى          ‬ ‫!   َز  اُ !   ا    ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ں   ‬ ‫ ر ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ذر  ‬ ‫! ا  ا ِ   ح ‬ ‫!  ر   ‬
‫ ر  اور ا ِس  ام  م   و    ‬ ‫وا  ر ‪  ،‬ں  ى    ا     ن ‬
‫ روك  د   ‪    ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ں    دى ‬ ‫     آ گ    ‬
‫   !‬ ‫ ‬ ‫  ح   اب   دا‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ د        ‬ ‫  اب    ‬
‫ ر  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   اﷲ ك    اب    دا‬ ‫ً       ‬
‫   ا    ‬ ‫ں     ‬ ‫  ور   ‪   ،‬ا س!    د    را ں اور آ‬ ‫ ا ِ‬
‫ اور  د  ‬ ‫  ‪   ،‬در !  ا    د    ر ں      رِہ    ‬ ‫وآ ت     ل  ‬
‫ ‬ ‫ ر‬ ‫ د  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ر  اور  ‬ ‫ ا   ٔ  ا ل  آ دہ  ‬ ‫ا ں ‬
‫     ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ راض  ‬ ‫‪،‬اﷲ ك اور  اُس     رے  ‬
‫ں   ‬ ‫     ‬ ‫    ‪   ،‬ا   م!  ز‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫دہ   ا ت  ‬ ‫  ِذ‬
‫ !‬ ‫ا     ‬ ‫       اﷲ ك    س  ر ہ   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫  ڑ   ! ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲا ِس    ‬ ‫  ل    ا  ‬ ‫   ‬ ‫د ِ‬
‫ت  ا‬

‫‪ ……1‬ﻣﺴﻨﺪ اﻣﺎم اﲪﺪ‪، ۲۹۱ / ۶ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۸۰۲۰ :‬۔ ‬
‫‪265‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪266‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫۔‬ ‫ن ‬ ‫ دل   ‬ ‫  ‬ ‫را ‬ ‫ت  ‬

‫    د  ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫        ۔ ‬ ‫   ‬ ‫آ ! ‬
‫   ‬
‫ ا ل    ‬ ‫ ‬ ‫  ت ‬ ‫  ِ  د ِ‬
‫ت  ا‬ ‫ ا ِ  ا ِ  ‬ ‫ِ ‬
‫   ا ب‘‘    ‬ ‫ ’’ ے  ‬ ‫ا س   ر   درى َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ ا  رِ‬
‫َ‬
‫‪َ     :       9‬رﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ا ِ م   وى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِﻋَﻠَ ْﻴ          ‬
‫   ارادے   دو وں      ُ   ۔ )‪ ( 1‬‬ ‫    ت  َ ر )   ن (‬
‫ ‬ ‫   آج   ‬ ‫ں   ‬ ‫!ا س!  ا‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ا ع      ‬ ‫    ‬ ‫  َ ُ  ز دہ       ‪  ،‬دو ں    ‬ ‫   ‬ ‫و ‬
‫‪       ،‬ت      ن   ت‪ ،‬‬ ‫     ِ    ‬ ‫‪  ،‬دى    ‬
‫  س ‬ ‫ت ر  وا  ‬ ‫  رت   اور د  ‬ ‫   ا      ‬ ‫ ‬
‫ں  ے ‬ ‫ د  ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫‘‘ ے   ‬ ‫   ’’‬ ‫د ا  اُس ‬
‫!  را    ‬ ‫! ‬‫ا ظ        وہ  در ں  ’’ ُ ں‘‘     ِ   دے۔  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ِ  ك    ر    ‪   ُ ’’:‬ر     ‬ ‫  !!! ا   ر   اِس ‬
‫‪   ،‬ش!   َ ورت ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ِ ‬ ‫  ں    زَ ن    ‬ ‫ ‬ ‫‘‘   ش!  ‬

‫‪ ……1‬ﻋﻤﺪة اﻟﻘﺎری‪،۴۹۵ / ۲ ،‬ﲢﺖ اﳊﺪﻳﺚ‪۲۱۶ :‬۔ ‬
‫‪266‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪267‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫  ا     زَ ن      ‪ ،‬ز دہ   وا  اور  ُد ى دو ں    ُ‬

‫ ر  وا      اور   ص            د ار   ۔  آہ!  آہ!  آہ! ‬
‫ِ   ك     ‪        :‬ز دہ    اُس     َ َ ں    زِ دہ      ‬
‫اور     َ َ ں ز دہ  ں اُس    ہ ز د  ہ    اور      ہ ز دہ  ں ‬
‫َ‬
‫)‪ (1‬‬
‫وہ  ّ    ز دہ    ۔‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ُ     ا ر  وا  ‪03‬‬
‫‪ :‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   اُ ر    وا  ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫     ر    اُس    رے    ا ارادہ   )‪ …(٢‬‬ ‫   ‬ ‫)‪ …(١‬‬
‫  ش   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫   )‪   …(٣‬ل   ں    ‬ ‫ ‬ ‫     ر    اُس  ‬
‫ ’’ ں    ے ‬ ‫    ر    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫اِس    ج        ‬
‫‪…(١)  :‬وہ ‬ ‫رے           ے     ا   ۔‘‘  اُ  ‪ 6‬ں     ل  ر  ‬
‫   ا ِ ع   اور اﷲ  ‬
‫ك‬ ‫ ‬ ‫  ر   ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫اُس    ت       ‬
‫‪’’:‬ا ِ ْن َﺟ ٓﺎ َء ُﻛ ْﻢ ﻓَﺎﺳِﻖ ﺑ ِ َﻨ َﺒﺎ ٍ َﻓ َ َ ﻨُﻮا  ‘‘)‪)(2‬ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪:‬ا  ‬ ‫ن   ‬ ‫  ِن  ‬
‫ د  ‬ ‫ ‬ ‫ آ ہ  ‬ ‫  (  )‪  …(٢‬اُ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  رے   س  ‬ ‫ ‬
‫      ے   ‬ ‫    ے  )‪…(٣‬ا  وہ  ا‬ ‫اورد ى   ر    اُس   ى   دت  ‬

‫   ا ب‪ ،‬ص‪٩‬۔ ‬ ‫‪ ……1‬ﺣﻠﻴﺔاﻻوﻟﻴﺎء‪۸۷/ ۳ ،‬۔‪،  ۸۸‬رﻗﻢ ‪۳۲۷۸ :‬۔  ے ‬

‫‪ ……2‬پ‪ ،۲۶‬اﳊﺠﺮات‪۶:‬۔ ‬
‫‪267‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪268‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫       اُس    ‬ ‫   ‬ ‫ )‪…(٤‬‬ ‫  راض    ‬ ‫ اُس  ‬ ‫ ‬ ‫اﷲ ك‬

‫   اس ‬ ‫   ا  س     رے        اس     ت  ‬ ‫    ے ‬ ‫ ‬
‫ ا      اور )‪    …(٥‬ا ِ      اُس    ہ اور  ش      ے  ں   ‬
‫ن   ‪  :‬ﺗﺮﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰاﻻﻳﻤﺎن ‪:‬‬ ‫ اﷲ ك     ِن  ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫  د   ‬
‫۔ ‬ ‫   ڈ‬ ‫ اور  ‬ ‫ ‬ ‫  ن  ہ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  !‬ ‫  ں ‬
‫  ر       ر    وہ  ت ا         ے   اُس ‬ ‫  ت   ‬ ‫)‪…(٦‬‬
‫ ‬ ‫‘‘ ‬ ‫    ’’ ں        ت ‬ ‫ آ   ن    ے    ں   ‬ ‫ ‬
‫     ر     د  اُس    ‬ ‫   ‬ ‫ وا  اور  ‬ ‫ ‬ ‫  ر‪  ،‬‬ ‫اِس   ح      ‬
‫)‪ (1‬‬
‫  ۔‬ ‫ وا    ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫       ا‬ ‫  ر اور ‬
‫  رے     وى      ا  ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋﻨْ ُ‬
‫ت  ّ ِ ُ       ا‬ ‫ِ‬
‫  ت  ذ  ‬ ‫ اُن     س     ا  اور  اُس      دو ے     رے    ‬
‫‪ ،‬ا    ‬ ‫    ر ‬ ‫      رے ‬ ‫‪  :‬ا    ‬ ‫ ‬ ‫۔  آپ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬
‫  ِ اق     ‪’’:‬ا ِ ْن َﺟ ٓﺎ َء ُﻛ ْﻢ ﻓَﺎﺳِﻖ ﺑ ِ َﻨ َﺒﺎ ٍ‬ ‫ ‬ ‫   ا ِس  آ‬ ‫ ‬
‫َﻓ َ َ‬
‫) ‪(2‬‬
‫  (۔  ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫  رے   س  ‬ ‫ ‬ ‫ﻨُﻮا‘‘ )ﺗﺮﺟﻤ ﻛﻨﺰاﻻﻳﻤﺎن‪  :‬ا  ‬

‫‪ ……1‬اﻟﺰواﺟﺮ ﻋﻦ اﻗﱰاف اﻟﮑﺒﺎﺋﺮ‪۴۶ ،‬۔‬
‫‪ ……2‬پ‪ ،۲۶‬اﳊﺠ ٰﺮت‪۶:‬۔ ‬
‫‪268‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪269‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫اق     ؤ   ‪َ ’’  :‬ﻤﺎزٍ ﻣﺸ ٓﺎء ﺑ ِ َﻨﻤِ ْﻴ ٍﻢ ‬ ‫   ‬ ‫       ا ِس  آ‬ ‫اور  ا    ‬

‫ وا (   اور ا    ‬ ‫ ‬ ‫ اِد    اُد  ‬ ‫ وا  ‬ ‫ د‬ ‫ ‬ ‫‘‘)‪)(1‬ﺗﺮﺟﻤ ﻛﻨﺰاﻻﻳﻤﺎن‪  :‬‬
‫!   ف    د  !‬ ‫  ف    د ۔  اُس     ض   ‪  :‬ا ُ  ا‬ ‫     ‬
‫) ‪( 2‬‬
‫  وں  ۔‬ ‫آ ہ   ا  ‬
‫ِ‬
‫ت  ُ      ‬ ‫  ں ‬ ‫ ‬ ‫ !  ا ِس  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے   ا‬
‫   ذ    و ں   رے ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ا‬
‫   رو        ‬ ‫ ا ِ‬ ‫   ‬ ‫ وا‬ ‫   اور  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫ اور     ‬ ‫ ‬ ‫     آج     ‬ ‫   ارادہ ‬ ‫د   ۔آ !    ‬
‫  ۔ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ ۔‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ا   ل   ا س ‬ ‫ ‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ِاَ  ‬ ‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ !  ‬
‫ر ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫َ َّ ر درى َ ر َ ى   ِ َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ ا ِ ِح اُ  ‬
‫ں ‬ ‫ اور ‬ ‫     آپ   اُ ِ     آ     ں ‬ ‫‪،‬ا ِ  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ’’  ‬ ‫   ‬ ‫ ا ت‘‘    ‬ ‫ ’’‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫ں      ا  ۔‬ ‫ ‬ ‫ وا  ا ل ‘‘   ‬ ‫   ‬ ‫اور‬
‫ ا م ‬ ‫   ‬ ‫ ا ت    ر‬ ‫ں       دہ‪72‬‬ ‫ ‬ ‫ ا‬

‫‪ ……1‬پ‪،۲۹‬اﻟﻘﻠﻢ‪۱۱:‬۔   ‬
‫‪ ……2‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪،‬ﮐﺘﺎب آﻓﺎت اﻟﻠﺴﺎن‪۱۹۳/۳ ،‬۔ ‬
‫‪269‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪270‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   اُس     دہ ‬ ‫ن    ُ ب    ُ ّ  ‬ ‫ ‪  :     42‬آج  آپ      ‬

‫   راز    ت )  اُس   ‬ ‫  د ؟   ‬ ‫ ‬ ‫( اُ  ‬ ‫ ‬ ‫   )  ‬ ‫ ‬
‫   ؟‬ ‫  ‬ ‫ا زت ( دو وں       ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا ت    ‬ ‫ وا  ‬ ‫    ل ‬ ‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ !  د ت  ا‬
‫   اور ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫  د   ‬ ‫وا  ا    اور  ا  ‬
‫       ذ  د   ۔ آپ   ا  اور  رى د    ا ح ‬ ‫دو وں     ‬
‫! آپ  د   ا ب ‬ ‫   ذ  ‬ ‫ ا ت   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  س ‬
‫  ۔ ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ‬ ‫  س ‬ ‫ ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫آ  اب   ن   دہ    ا م    ا          ا د ِ   َر  ‬
‫     اس  ت     ‬ ‫    ں ‬ ‫آپ    ش  ار      دت ‬
‫   ‬ ‫ا ازہ          آج    ا ِس   ِ  دور    ا ِس    ا ِ م     م  ‬
‫ ‬ ‫ت ۔ ‬
‫  ر  ور  ‬
‫ر‬ ‫  ر  اب     ‬
‫      رے  آ   َﺻ اﷲُ‬ ‫  وى ‬ ‫ہ     َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا  ‬
‫  ا‪  ،‬آپ ‬ ‫    را   ر  دو   وں     س  ‬ ‫ ر  ‬ ‫ ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اور  آپ   َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ر   رك  ‬ ‫ ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ  ‬ ‫َﺻ‬

‫  ‪   ،‬‬ ‫ ‬ ‫  رك    آ‬ ‫   آپ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ‬ ‫  ں ‬

‫‪270‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪271‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫؟  آپ   َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ‬ ‫  ض   ‪  :‬ﻳَﺎ َر ُﺳﻮ َل اﷲ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ!    ا ‬
‫  اب    ر    وہ ‬ ‫‪  :‬اِن  دو ں  ا اد    اِن     وں    ‬ ‫َو َﺳﻠ َﻢ    اِر د  ‬
‫           اِس ‬ ‫ل   ‬ ‫۔ )  ان دو ں ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ہ    و  ‬ ‫ ا‬
‫؟  آپ   َﺻ اﷲُﻋَﻠ َْﻴ ِو ﻟ ٖ‬ ‫   ان     آ ن  (       ض   ‪  :‬وہ   ن     ہ  ‬
‫ ا   ب          اور دو ا  ا  ز ن    ‬ ‫‪ :‬ان    ‬ ‫َو َﺳﻠ َﻢ    ار د ‬
‫  ۔    آپ  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ     ر    دو ‬ ‫ ‬ ‫ د  اور  ‬ ‫ں   اذ‬
‫   ا      ا  ا    ر  دى‪       ،‬ض ‬ ‫ں   ا  اور  اُن    ‬
‫ ‪:‬‬ ‫   دے   ؟  اِر د  ‬ ‫‪ َ َ   :‬ر َل  اﷲ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ!        ان    ‬
‫)‪ (1‬‬
‫  ر   ۔‬ ‫ں !       دو ں  ں   ر    اِن    اب   ‬
‫ ‬ ‫  روں        ر ‬ ‫!  آپ  ! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ اور   ر  اور       ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫اب  ‪ ،‬ذرا  ر     ! ا    ‬
‫اب     ‬
‫        را      !  ً            ِ‬ ‫ ‬ ‫د    ر‬
‫دا          ر      آ   ں     و ن     وے   ‬
‫آ       رى    ذر  ا   ِ   اب       ُ     ‪   ،‬ارا!   ش ‬
‫!  ا ِ ْن‬ ‫ل ‬ ‫   ا  ‬ ‫ ا ت    ‬ ‫ آ !  اِس   ہ           !‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫را ‬ ‫    دت   ‬ ‫   ‬ ‫اﷲاِس   ‬
‫َﺷ ٓﺎ َء  ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪ ……1‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺮﻗﺎﺋﻖ‪ ،‬ﺑﺎب اﻷذ ﺎر‪،۹۶/۲ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۸۲۱ :‬۔ ‬
‫‪271‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪272‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫آ گ   دو ز‬
‫ ‬ ‫   دو  ز‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ     ِن   ت   ن   ‪:‬‬ ‫رِ  ‬
‫)‪ (1‬‬
‫   دے  ۔ ‬ ‫ اُس   آ گ   دوز‬ ‫ں   اﷲ  ‬
‫ك و  زِ‬
‫  ‪  :‬دو  ز ں ‬ ‫ اِر د  ‬ ‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬
‫ت   ّ ِ ُ  ا م         ا‬
‫   اور  وہ    ‬ ‫ د‬ ‫     ا  دوآد ں    در ن      ‬ ‫وا  وہ  ‬
‫  اوت ‬ ‫ا    اُس     ا   ت      اورا              دو‬
‫ر  وا ں    س   اور ا     ے ۔ وہ اِس      ُ َّ ِ      اور   ‬
‫) ‪( 2‬‬
‫  ِ ق  ۔ ‬
‫    َ  دار  خ‬
‫ت   ُ  ا  ا   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  روا      اﷲ ك   ‬
‫  َﺻ‬ ‫ِ‬
‫ رات   ے  س    دو   د  آ  اور   ے ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ار د   ‪   :‬‬
‫   ‬ ‫     ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ‪        ،‬وہ دو ں  ا   د    س  ‬
‫اور  ُ ا   ل ‬ ‫    ا   دار  ‪ ،‬وہ اُ  ا   د        دا  ‬ ‫خ   ‬
‫  وع   د  ‪،‬‬ ‫   وہ      ‬ ‫ڑ   ا  داڑ ں          وہ   ل    ‬
‫  ۔)‪ (3‬‬ ‫  رى ‬ ‫‪      :‬؟  اب د ‪   :‬وہ  گ     ‬ ‫   ‬

‫‪ ……1‬ﻣﻌﺠﻢ اوﺳﻂ‪ ۳۱۳/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۸۸۸۵:‬۔ ‬
‫‪ ……2‬اﻟﺰواﺟﺮ ﻋﻦ اﻗﱰاف اﻟﮑﺒﺎﺋﺮ‪۴۸ ،‬۔ ‬
‫‪ ……3‬ﻣﻮﺳﻮﻋﺔاﻻﻣﺎم اﺑﻦ اﰉ اﻟﺪﻧﻴﺎ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻐ ﺒﺔ واﻟﻨﻤﻴﻤﺔ‪، ۴۰۱/۴،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۲۹:‬۔ ‬

‫‪272‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪273‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫    ِ‬
‫دت    ‬ ‫! ‬ ‫!  ا   ورى     َس  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ اور  اس    ‬ ‫  ن   ا !   ِذ   دہ       اب     ر ر    ذ    ‬
‫  ے ‬ ‫ا  آپ   ڈرا     ا       َ  دار  َ خ  ے     دا  ‬
‫  ؤں    ‪ ،‬‬ ‫  دا‬ ‫  ح  ا ِس    ‬ ‫ل   ڑ         دِر   د      ‬
‫  ِ ‬
‫ت‬ ‫   آ‬ ‫  اش  ے ‬ ‫ ‬ ‫ى  ورى             ا  ‬
‫   اور ‬ ‫     اُس   ‬ ‫    ت ‬ ‫درد    پ اُ   ں  اور اُس ‬
‫  ں  ‪    ،‬‬ ‫  د ‬ ‫   دن        ‬ ‫ ‬ ‫  ں‪  ،‬‬ ‫ڈا وں    د‬
‫    ں   اور     ڈا    د   ں  ۔ اور    ل  ڑ     اب  ف ‬
‫    دت ‬ ‫    ف ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫۔  ا ِس   ح    ‬ ‫    ر   ر ‬ ‫ا   ر ‬
‫ ا ت   ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫    ن  ا    ذ        ا ِس   ا ِ‬
‫۔ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ ‬ ‫ ‬ ‫    چ   ‬ ‫ ‬
‫  ر  ر‬ ‫ں    ر!‬
‫ر  ‬ ‫!‬ ‫ ‬
‫َﻋﺰ َو َﺟﻞ‬ ‫ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ر   رے  ا ف   ام ‬ ‫ ‬ ‫!    آ ت  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬ان   ‬ ‫  ى  دت   دور ر  ‬ ‫ ‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴﻬِ ْﻢ‬

‫‪273‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪274‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ اور   ‬ ‫ ‬ ‫ آج ‬ ‫    ! ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ اور  ‬ ‫ ‬ ‫ن   ‬ ‫   ‬

‫  م   ‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ا ِس   ام  اور  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫  !!  آ !  ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫  د‬ ‫  ن   دہ   ا ت  ‬ ‫و  ‬
‫ر ‬ ‫ او  ر  دو وں   اس    ‬ ‫ ‬ ‫ ‪ ،‬اس    ا‬ ‫ ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫وا‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ر ن د      ا ل ‬ ‫   ‬ ‫ د‬
‫  ر    ت     رد  د‬
‫  ر   ‬ ‫  ‪   :‬‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ا‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ   ا ب ‬
‫    ں    ‪     ،‬‬ ‫    ز ‬ ‫ وہ ز‬ ‫    ت        ‪ ،‬‬
‫      ورت ‬ ‫     رد    د   ں‪  ،‬اور  اس     رے    ‬ ‫اس     ت  ‬
‫    گ ا  ‬ ‫ ‬ ‫  ا ا م  ۔   ‬ ‫ ‪   ،‬اﷲ ك       ‬ ‫ ‬ ‫س ‬
‫  ر     ت     رد  د ‪ ،‬ا  او ت   گ    اس    ت ‬ ‫     ‬
‫)‪ (1‬‬
‫  ۔‬ ‫     ا  رد ‬ ‫  رو  ‬
‫   ‬ ‫  ر    ت رد ‬
‫  ر     ت   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا ا  ا‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫     آپ  اس ‬ ‫   ‬ ‫ رد   د‬
‫۔) ‪ (2‬‬ ‫   ‬ ‫ اس   ‬

‫‪ ……1‬اﳌﻨﻦ اﻟﮑﱪی‪۵۴۰،‬۔ ‬
‫‪ ……2‬اﳌﻨﻦ اﻟﮑﱪی‪۵۴۰،‬۔ ‬
‫‪274‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪275‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  رت   ‬ ‫د‬
‫  رت   د    ‬ ‫ د‬ ‫   ا‬ ‫   ‪:‬‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫ ا م  ا‬
‫       اﷲ ك     ف ‬ ‫   ر   ‪  !   :‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا      ‬
‫   دو ‬ ‫ ر ! ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ں   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   اور ‬
‫     ہ  ‬ ‫ں  ‬
‫ ڈال د  اوردو   ں    ا  د   ۔     ‬ ‫ں   د‬
‫ؤ۔)‪ ( 1‬‬ ‫ دار   ‬ ‫     ‬ ‫ر     !   ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   د‬
‫ت ‬‫ِ‬ ‫‪       :‬‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ا‬ ‫ت   ُ   ُا ب  ‬ ‫ِ‬
‫  ر  ا      وہ   د    ‬ ‫  ‪ :‬‬ ‫ ‬ ‫ُ    ا اص   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ    ‬
‫    ۔ )‪ (2‬‬ ‫د       دو  ا   ل     ‬
‫ن   ‬
‫  ‬ ‫  ر    د‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا ا    اد‬
‫ ۔)‪ (3‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ن          ش آ‬ ‫ ‬
‫ت‬ ‫  رى   ‬
‫   ‬ ‫   اُ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  رى  دو  ‬ ‫ُن  ا ّ     ل   ‪  :‬‬

‫‪ ……1‬ﲝﺮاﻟﺪﻣﻮع‪۱۸۲،‬۔ ‬
‫‪ ……2‬اﳌﻨﻦ اﻟﮑﱪی‪۵۴۰،‬۔ ‬
‫‪ ……3‬اﳌﻨﻦ اﻟﮑﱪی‪۵۴۰،‬۔ ‬
‫‪275‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪276‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   اُ  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ا     د ‪ ،‬‬ ‫    س ‬ ‫د ‪ ،‬د‬

‫  ‪،‬دور ‬ ‫ر    اُس  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  رى     ا‬ ‫ ‬ ‫  د   ۔   ‬
‫)‪ (1‬‬
‫ر  اور اُس    و       ورى  ۔‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ں ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫  ر   ‬ ‫ !‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ اور ر  داروں   ‬ ‫‪ ،‬دو ں    ا  وا  ‬ ‫  ل ‬ ‫  ن  ‪،‬‬
‫   ‬ ‫ وا  ا  ‬ ‫ ‬ ‫ آ      اس    و      ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫ دى    اُ  ‬ ‫   ‬ ‫   ز‬ ‫ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫  ق ‬ ‫اور   ں  ى  ‬
‫  رى ‬ ‫  ر     ں     ن   د ے۔‬ ‫ ڈرے اور  ‬ ‫   اﷲ ك  ‬
‫  ں۔ ‬ ‫   آپ    ش  ار ‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫     آ  ‬ ‫دو وں   ‬
‫  ار ں    ‬ ‫ ا‬ ‫روح اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم‬
‫  ُ‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫  ں  د     ا    اُس     ا ‬ ‫    ا    اور    اُ‬ ‫ ‬ ‫  را  ‬ ‫‪ :‬‬
‫ اوراس ‬ ‫ د  ‬ ‫ ڈ‬ ‫د           و  ؟  اُ ں    ض   ‪   :‬اُ‬
‫    ت   دو ۔  اُ ں     ض ‬ ‫‪      ،‬اُ‬ ‫‪:‬‬ ‫دہ  ڈا   ۔‬
‫‪  :‬وہ   ں          ‬ ‫ ‬ ‫؟  آپ َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم‬ ‫ن  ا   ے‬ ‫‪ُ   :‬ﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ‬
‫ ‬ ‫ اُ  ‬ ‫ ‬ ‫    رے      ت       اُس   ا ِ‬ ‫ا  ا  ‬

‫‪ ……1‬اﳌﺴﺘﻄﺮف‪ ۱۵۲/۱،‬۔‬
‫‪276‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪277‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫)‪( 1‬‬
‫(    ا  ہ  ۔‬ ‫     اُس )        ‬
‫     آ  ‬ ‫ !  آپ   !  دو وں    ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ اس   ى ‬ ‫  ى   ‬ ‫ہ ‬ ‫ آج   را  ‬ ‫ ‬ ‫    ا  ہ  ‪   ،‬‬
‫  ‪  ،‬رے  ن ‬ ‫  ر   ‪   ،‬دو وں    ہ   ر    ‬ ‫دت     ‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫    ب  ر‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ’’ ص   ‘‘  ‬ ‫ ‬ ‫       ‬
‫ ا  اور   رى  د    ‬ ‫   ‬ ‫‪  ،‬رى  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ش!  ‬
‫ ان   ‬ ‫  ر ں   ‬ ‫‪  ،‬اے  ش!    ں    ‬ ‫ں    ا ح  ‬
‫     د ت  دے   د    ‬ ‫ ا‬ ‫   ‬ ‫ ا ازى ‬ ‫ د‬ ‫ت ‬
‫  ‪:‬‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬آ ! ‬ ‫ وا    ‬ ‫ف ‬
‫ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ‬
‫  ر‬ ‫  ر ‬ ‫ں    ر‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ر‬ ‫ اور ‬ ‫ا م ز  ا‬
‫ ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ﻤﺎ‬ ‫     ‬ ‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ  ا م  ز ُ  ا‬ ‫ا    ‬
‫    س   ‬ ‫‪   :‬اُس ‬ ‫س آ  اور       ‪ ،‬آپ   اُس  ار د ‬
‫!   ‬ ‫‪  :‬اے   ے ‬ ‫ )           (   ‬ ‫ آپ  اُس     س  ‬ ‫ؤ! ‬
‫ اور ا      ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ :‬ا        اﷲ ك  ى ‬ ‫      ے ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎءاﻟﻌﻠﻮم ‪۲۲۲/۲ ،‬۔ ‬
‫‪277‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪278‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫)‪ (1‬‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫ى‬ ‫  ت     اﷲ  ‬
‫ك ر  ‬ ‫ے  رے   ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُﻋَﻨْ‬ ‫ !آپ    ا ِ م  ز ُ  ا‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫    رے  ‬ ‫   ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ر     ت    رد  ‬
‫   ا  دن      اور   ب      ‬ ‫‪  ،‬‬ ‫   ‬ ‫ے    اس     ت    ‬
‫    را  را  ب  ‪ ،‬‬ ‫ ر   ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫    ‪ ،‬و ں    ت ‬ ‫ر ہ ا    ‬
‫ و  ‬ ‫    ‪ ،‬‬ ‫  ر     ت    ا د      ا  ‬ ‫      ورت      ‬
‫! ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا  ‬ ‫‪ ،‬آ ! ا  ‬ ‫و ہ   دروازہ ‬
‫دو ں  ف     ‬
‫ُ‬
‫ اُ وِرہ    ّ  ر  وا  ا  ‬ ‫ا       َﻋ ْﻤﺮو ﺑﻦ ﻋُ َ ْﻴﺪ       ‬
‫ ‬ ‫ ا       رى  ا ں    ۔  و        ‪    :‬اس   ‬
‫  دى  اور   ا      ادا        ‬ ‫     اُس     ت    ‬ ‫ ‬ ‫   ر‬
‫  ! ‬ ‫    ف       وہ  ت  دى              ں‪ ،‬‬ ‫ے ‬
‫ ‬ ‫ اُ    د     ت    دو ں    آ   ‪      ،‬دو ں    د    اور  ‬
‫ ‬ ‫  دے    اور  وہ  ‬ ‫ ‬ ‫  ں    اور  اﷲ ك   رے  ‬ ‫   دو ں  ا‬
‫) ‪ (2‬‬
‫ وا   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪ ……1‬اﻟﺰواﺟﺮ ﻋﻦ اﻗﱰاف اﻟﮑﺒﺎﺋﺮ‪۴۵ ،‬۔ ‬
‫‪ ……2‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪ ،‬ﮐﺘﺎب آﻓﺎت اﻟﻠﺴﺎن ‪۱۹۵/۳،‬۔ ‬
‫‪278‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪279‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫    ن ‬ ‫ش   ‬
‫ ‬ ‫    ش   ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫  ﻠﻴ ُﻢاﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم‬ ‫ِ‬
‫ت  ِّ ُ  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ :‬‬ ‫ آ ‪  ،‬‬ ‫ ر‬ ‫   ‬ ‫اس     م  و‬ ‫ د‬
‫ اﷲ ك     ر ہ    اُس   م ‬ ‫۔  آپ   َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم‬ ‫اﷲ ك     ں   ر  وا‬
‫    ں ‬ ‫ اِس   ‬ ‫‪   :‬‬ ‫  ض      اﷲ ك   اِر د  ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  وں    ا‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫( ‬ ‫    م ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫)‬
‫   ‬ ‫  اور  ا  وا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اُن    ‬ ‫     ‬
‫)‪ (1‬‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫     وا   ش  ‬ ‫!    آپ   !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫    ش   ‬ ‫‪   ،‬ا  آ    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ش   ‬
‫     وا   َ َ  ا م ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫       ﻋﺰم ِ ُﻣ َﺼﻤﻢ‬ ‫ ‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ُ‬
‫  َ َ     رب  ) ‪ (2‬‬ ‫ ‬ ‫ى ‬ ‫ و‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ُ ں   ‬
‫  ر    ا‬
‫ ‬ ‫   ا  ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ر   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ    و  د‬
‫ اُس    ‬ ‫     ‬ ‫ت    ر   ‪  ،‬وہ   ر  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ر    ‬

‫‪ ……1‬ﺣﻠﻴﺔ اﻻوﻟﻴﺎء ‪ ،۱۶۳/۴ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۱۲۱:‬۔ ‬
‫‪ ……2‬و ِ  ) َّ ( ‪،‬ص‪٧٨‬۔‬
‫‪279‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪280‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ اُ  ‬ ‫   ا م  ‪  ،‬‬ ‫ و ‬ ‫   ‬ ‫‪  ،‬اُس ‬ ‫ وہ ‬ ‫ردارى     ر ‪  ،‬‬

‫      ل  آ   ۔اُس    ‬ ‫ وا  آ     د  آ    وہ  ر    ا  ‬ ‫د  ‬
‫  ل  ‪،‬اس   ‬ ‫    د   ‬ ‫  ‪ ،‬دو ں   ‬ ‫    د ‬ ‫ا  ا  دو‬
‫  ل     ؟ ‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬ى ‬ ‫  ‪  :‬ذرا   !    د ں   ‬ ‫ ‬ ‫ ا    دو‬
‫  پ   ‬ ‫  د    و ں   آگ   ك ر   ‪  ،‬وہ  وا  ‬ ‫اُس        ‬
‫  اب   دت   ؟   ں     ‪   :‬ى ‬ ‫     ‬ ‫‪  :‬ى ‬ ‫ ‬ ‫آ  اور   ں  ‬
‫     ‬ ‫  ن      اُن    ‬ ‫   وہ   و ں    دروازوں  ‬ ‫    دت  ‬
‫) ‪( 1‬‬
‫  ۔‬ ‫ى  ‬
‫  ر  ‬ ‫اور ‬
‫   ‬ ‫ اور  ا‬ ‫ ‬ ‫     ا‬ ‫!  ا ِس ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ر ‬ ‫ ‬ ‫ ا       اب    ‬ ‫ ‬ ‫  رى  ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ت ‬
‫ ‬ ‫  ت   رے  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  !!  ا    ز ہ    ‬ ‫    را    ‬
‫ ‬ ‫  رى        ڑ  ! د ت ا‬ ‫! ‬ ‫آ ى  ‪  ،‬ا   از     ‬
‫ ‬ ‫!  اس    ‬ ‫   ‬ ‫ ا ت    ‬ ‫!‬ ‫ وا  ‬ ‫  ل ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫  ۔  ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ۔   د  ر    ‬ ‫  رى  د  و  آ ت  دو ں    ‬
‫ وا   م ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ام  اور  ‬ ‫   ‬ ‫       ا ِ‬
‫زت  ‬ ‫د  ‬
‫   را   !‬ ‫     دار ا  اَ ِ ‬ ‫ ‬ ‫۔‬
‫ ) ‪(2‬‬

‫……ﻣ ﺎﺷﻔﺔ اﻟﻘﻠﻮب‪۷۱،‬۔ ‬
‫‪  1‬‬
‫…… وى ر ‪٤٠٦/٩ ،‬۔ ‬ ‫‪  2‬‬

‫‪280‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪281‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫  ر ‬
‫   اُس     ‬ ‫    َ ّ د   ا   ُر ْ    ‬ ‫ا     ر  وز  ا ِ‬
‫ ‬ ‫  ل    ا ِ ع   دى   اور       ل           اُ       ُا‬
‫ وہ ‬ ‫  رى  ى    ‪ ،‬ا‬ ‫۔ وز     ُر    ‬ ‫   اِس    اب    ‪:‬‬
‫ت در      ں    ‪ ،‬ا      ر     ا    ارادے         اس ‬
‫  ا  ن   َ ْ    ز دہ   اور اِس  ت   اﷲ  ك    ہ           ‬
‫ اﷲ ك    ُ‬ ‫  !   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬اے   ن!  ‬ ‫  دہ  درى     ل  ‬
‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫  ے‪ ،‬اُس    ل   ا ِ‬ ‫  ‪،‬اﷲ ك      ل   در‬ ‫ا‬
‫)‪( 1‬‬
‫  ۔ ‬ ‫  ر   ‬
‫ وا ں    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا   !       ل  ‬
‫ﻇُ ﻠ ًْﻤﺎ اِﻧ َﻤﺎ َﻳﺎْ ُﻠ ُْﻮ َن ِ ْ‬ ‫ اﷲ ك  ار د     ‪’’  :‬اِن اﻟ ِﺬﻳْ َﻦ َﻳ ْﺎ ُﻠ ُْﻮ َن اَ ْﻣ َﻮا َل ا ْﻟ َ ٰﺘ ٰ‬
‫   وہ   ‬ ‫ ‬ ‫ں   ل ‬
‫ ‬ ‫ﺎراؕ َو َﺳ َﻴ ْﺼﻠ َْﻮ َن َﺳ ِﻌ ْ ًا‘‘)‪)  (2‬ﺗﺮﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰاﻻﻳﻤﺎن  ‪:‬وہ   ‬
‫ﺑ ُ ُﻄ ْﻮﻧ ِ ِ ْﻢ ﻧ َ ً‬
‫  (۔‬ ‫ے  ‬
‫ ‬ ‫ د‬ ‫   اور   دام       ‬ ‫    ِ ى آ  ‬
‫گ‬ ‫ا  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫!  ِ   اٰن  و  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے    ا‬
‫ ا ب    ‬ ‫   ‬ ‫      ں    ز‬ ‫  ل    وا‬ ‫   ‬ ‫د ِ‬
‫ت  ا‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪ ،‬ﮐﺘﺎب آﻓﺎت اﻟﻠﺴﺎن ‪۱۹۵/۳،‬۔ ‬
‫‪ ……2‬پ‪ ،۴‬اﻟ ﺴﺎء‪۱۰:‬۔ ‬
‫‪281‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪282‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ اور د ت ا‬ ‫  ل   وا‬ ‫  ر ں ‪ ،‬‬ ‫  ا ں  ں   ‬ ‫‪ ،‬ا‬ ‫د‬

‫  ‘‘    ‬ ‫ ‬ ‫ ا  اور   رى  د     ں    ا ح    ‬ ‫ ’’‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ِ ‬ ‫  ا ں ر‬ ‫     ‬ ‫ں     ‬ ‫ او  ر  ‬ ‫‪   ،‬ا ت   ‬ ‫ا‬
‫ ر ل       ۔  آ ! ‬ ‫ن  اور    ‬ ‫   اور  ا ن    ‬ ‫ دور  ‬ ‫ا  ‬
‫ ‬ ‫  ں۔ ‬ ‫ش ار ‬
‫     ا     ر آپ     ‬ ‫   و‬ ‫آپ   ‬
‫ ذ  دار   ‬ ‫ آرٹ     ‬ ‫ر‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ‪  :‬د ِ‬
‫ت ا‬ ‫    ن  ُ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ آ د  ‬
‫ ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫۔  ٹ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫  دار   ‬ ‫ل   آ      وہ   ے ‬
‫ ‬ ‫  ۔  ر‬ ‫ت   ‬ ‫   روز   ‬ ‫  ہ  ِ‬
‫ك ز ن   ر  اور ‬
‫ا  ل  ‪      ،‬‬ ‫  اہ   اہ  ‬ ‫    ں ‬ ‫     ‬ ‫  ا   ‬ ‫آرٹ  ‬
‫م   ‬ ‫       ‬ ‫ اس   ردورى  ‬ ‫  ا  ان    و ہ   ۔  آہ!   زوں  ‬
‫   در   ‬ ‫‪ ،‬ر‬ ‫ں   دن   ‬ ‫  ۔ آ ر ‬ ‫ ‬ ‫  ز     ر‬
‫        ِ   اٰن ‬ ‫ ‬ ‫ دو‬ ‫ت  ا‬ ‫ ‪  ،‬ان    ‬ ‫ اُ‬ ‫ ‬ ‫اور  ان    ‬
‫ ‬ ‫۔  دو‬ ‫ وا  ‬ ‫    ل ‬ ‫ د ِ‬
‫ت ا‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫و‬
‫   د ت  دى‪ ،‬‬ ‫     ‬ ‫ ا    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا ِ ادى  ‬
‫   دن             ۔      ِ ِن  ر ل ‬ ‫ں    ں  ‬
‫   ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫ں    ا‬ ‫   اور  ‬ ‫ آ‬ ‫ِ ت ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫   ا           ن   ‬ ‫ ‬ ‫  ‪   ،‬‬ ‫    دہ  ‬ ‫ ‬ ‫آ ں ‬
‫   وا    و    ان    رِ َّ  ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ رواں  ‬ ‫َ ِ  اَ‬ ‫آ ں ‬
‫‪282‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪283‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫   ز رت  ‬ ‫َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫ ا ِ  ا  ‬ ‫رى  ۔    د ں   ا‬

‫ں‬
‫ ‬ ‫    ‬ ‫   د ار   ‬ ‫ ا ں   ا   آ ں    ا  و ٔ ‬ ‫‪ ،‬‬
‫   ‬ ‫ اور  د ِ‬
‫ت  ا‬ ‫   ‬ ‫ں ‬ ‫۔  م ‬ ‫      رى  ‬ ‫ ‬
‫  ِذ َّ  ‬ ‫ ‬ ‫ ڈو ن    ‬ ‫ و‬ ‫  ار   ۔     ن  د‬ ‫ ز‬ ‫ل ‬
‫    وف  ۔‬ ‫ ‬ ‫   د     ں   د‬ ‫دار  ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ‪… ?:‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫رے   رے  ا‬ ‫!آ !   ن    ‬ ‫ ‬
‫ ُ    ‬ ‫   ارادے    دو وں    ‬ ‫    ت   َ ر  )   ن (‬
‫?…   رى   ں   ى     ا           ?… اٰن    اور ‬
‫  ن       ?…   ر    آگ    ‬ ‫ا د ِ   ّ       رى    ‬
‫   ?…    ‬ ‫ں       ?…   رى  ے ں    ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اﷲ ك     د‬
‫ وا  اور  دو ں     ا  ڈا‬ ‫رى  ‬ ‫ وا‬
‫      گ   ?…     رى  اور   ب     ں           د  ‬
‫   ذر    ?…   ر     ت    د ن    ر  ‬ ‫اب        ‬
‫   دن           ں   ?…   ر ‬ ‫ ?…   ر ‬
‫ن         ?…   ر  ں    ر    ۔‬
‫   اور  اِس    ‬ ‫  رى  ‬ ‫   ‬ ‫اﷲ   ك     ر ہ    د        ‬
‫۔‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫      َ َ  ا ت   ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ِﻣ ْ ﺑ ِ َﺠﺎہ ِاﻟﻨ ِ ْاﻻ َ ِﻣ ْ‬
‫‪283‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪284‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫)‪(12‬درسﻓﯿﻀﺎنﺳﻨﺖ‬
‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب ا ْﻟ ٰﻌ َﻠﻤ ِ ْ َواﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِ اﻟ ُْﻤ ْﺮ َﺳﻠ ِ ْ‬
‫اَﻣﺎ َ ْﻌ ُﺪ َﻓﺎَﻋُ ْﻮذُ ﺑِﺎﷲِ ِﻣ َﻦ اﻟﺸ ْﻴ ٰﻄ ِﻦ اﻟﺮ ِﺟ ْﻴﻢ ِ ْﺴ ِﻢ اﷲِ اﻟﺮ ْﺣ ٰﻤ ِﻦ اﻟﺮﺣ ِْﻴﻢ‬
‫ﻟ ِ َ َوا َْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ َﺣ ِ ْﻴ َﺐ اﷲ‬ ‫اَﻟﺼﻠٰﻮ ُة َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ َﻳﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ َو َﻋ ٰ‬
‫ﻟ ِ َ َوا َْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ ﻧ ُْﻮ َر اﷲ‬ ‫اَﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ ﻳَﺎ ﻧ َ ِ اﷲ َو َﻋ ٰ‬
‫اﻻ ْﻋﺘِ َﺎف‬
‫ﻧ َ َﻮ ْﻳ ُﺖ ُﺳﻨ َﺖ ْ ِ‬
‫  ں  د  آ    ا ف ‬ ‫ دا ِ ‬ ‫ ‬ ‫ !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ر    ا ف    اب    ر    ۔   د ‬ ‫   ‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫‪،‬آب  زم  زم    دم     ا      ‬
‫ِ‬ ‫ ‪   ،   ،‬و ا ر‬ ‫   ا ر  ‬ ‫ر ! ‬
‫  ں   ‬ ‫ ً  ان  ‬ ‫   ‬ ‫۔ا  ا ف  ‬ ‫ ا زت  ‬ ‫   ‬ ‫اور  ‬
‫  ف ‬ ‫    ورى     ا ف   ‬ ‫   ۔  ں    ت   ‬ ‫ا زت ‬
‫   ‬ ‫۔ ‬ ‫   ‬ ‫‪   ،‬اب    ‬ ‫     ‬ ‫ و ہ    ‬ ‫  ‬ ‫ ‪،‬‬
‫ ‪    ،‬د  ‬ ‫ ‬ ‫   ا ف    ‬ ‫ ‬ ‫ ‪      ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪’’:‬ا  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫               (۔‘‘‬ ‫  ے )  اب ‬ ‫ذ ِ ْ ُ اﷲ  ے     ‬
‫ ‬ ‫ُدرودِ  ك   ‬
‫ روا  ‬ ‫ وا   م ‬ ‫    ف   َر ِ َ اﷲُ َﻋﻨْ ُ ا‬ ‫   ا‬ ‫ِ‬
‫ت ‬
‫ٔ  ام   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ ْﻢ     س ‬ ‫     ا  دن   دار  ا   َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ  ‬

‫‪ِ  ……1‬ن ر ن‪ ،‬ص‪٢٣٦‬۔‬

‫‪284‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪285‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‪،‬آپ   َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ‬ ‫   آ ر ں  ‬ ‫‪ٔ   ،‬ہ  ا ر    ‬ ‫ ‬

‫ ا    ‬ ‫‪  :‬ا   ے   س  ‬ ‫ ار د  ‬ ‫    ش   ى  د  ‬ ‫ا  ‬
‫ ‬ ‫    اﷲ  ك اس   ر‬ ‫آ   ض    ‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮ َل اﷲ!   ا  آپ   درود  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ۔  ‬ ‫   اﷲ  ك اس    م ‬ ‫   اور   ا   آپ    م ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ن ‬ ‫‪ :‬ﻧ ِّﻴ ُﺔ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣ ِﻦ َﺧ ْ ٌ ﻣ ْﻦ َﻋ َﻤﻠ ِ ٖ ۔    ‬ ‫ﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬
‫  َﺻ ا ُ‬ ‫ِن  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫       ۔ ‬ ‫ اس   ‬ ‫ ‬
‫ ز دہ ا   اب   ز دہ ۔ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ا  ا   ‪ :‬‬
‫   ‬ ‫ اور  اب ‬ ‫ ! آ  ! اﷲ  ك   رِ  ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ن      ا  ا  ‬
‫   ‬
‫ن     ‬
‫   ‬ ‫ب  ن       ن   ں   ?…      ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫?…‬
‫ِ   ں        دو  زا   ں   ?… َ َور   ِ َ  ‬ ‫   ‬ ‫  ِ ْ ِ  د    ‬
‫  دہ  وں  ?… َد َّ  و ہ      وں  ? …‬ ‫َك   دو ے     ‬
‫  ں   ?…’’ َﺻﻠ ْﻮا ﻋَ َ اﻟْ َﺤ ِ ْﻴ ِﺐ‘‘’’اُذْ ُ ُ وا اﻟﻠـ ‘‘ ‬ ‫ اوراُ  ‬ ‫ر ‪ِ،‬‬
‫     ‬ ‫ وا ں    دل ‬ ‫ اور   ا  ‬ ‫’’ﺗُﻮﺑ ُ ْﻮا ا ِ َ اﻟﻠـ ‘‘و ہ      اب  ‬

‫‪ ……1‬اﻟﻘﻮل اﻟﺒﺪﻳﻊ‪ ،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺜﺎﱏ ﰱ ﺛﻮاب اﻟﺼﻼة ﻋ  رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ص ‪۲۳۸‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪،۱۸۵/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۹۴۲:‬۔‬
‫‪285‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪286‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  اب  دوں    ?…   ن       د  آ   ھ     م  و   ُ َ َ  اور ‬ ‫ آواز ‬

‫  وں  ۔‬ ‫ا ِ ْ ادى ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫س )‪  (50‬ل   درس د  ر‬
‫   ‬ ‫ ا   ب  ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫  رگ  ‬ ‫ ‬ ‫  ى  ى ‬
‫  گ  درس ‬ ‫ ‬ ‫‪   ،‬وع  ‬ ‫ ‬ ‫  ں    درس  د  ‬ ‫ رازى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫ وہ    آ    ا  ‬ ‫ اور  ا  و‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ آ‬ ‫   آ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫   ‬ ‫ آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫  ن ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ہ   درس  ‬
‫ ‬ ‫‪  ،‬ں   آپ   ا   و ‬ ‫     ا    درس  وع  د  ‬ ‫ا‬
‫ ا ِ    ‬ ‫ت    ذو  ا ُّ ن   ِ ْ ى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ     َ ْ         ف  رِ‬
‫    ۔ ا  دن دل    ل آ     گ   درس   آ  ‬ ‫  ں   ‬
‫  ڑ   رت ‬ ‫‪   ،‬ں    درس  د   ڑ دوں‪   ،‬ل  آ         ا‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ل  ! آپ ‬ ‫   ‬ ‫آوازدے    ‪ :‬آپ ا   و‬
‫ آ      آ ‪ ،‬آپ و  ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ا ِ    ‬ ‫ رِ‬ ‫ ‬ ‫ق   ‬
‫۔         آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ    درس   ڑ     ل دل    ل ‬ ‫ ‬
‫  رى ر ‪         ،‬آپ  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِﻋَﻠَ ْﻴ   س  ل   ‬ ‫  ‬ ‫د  اور درس د‬
‫ں اور  اؤں   درس د  ر ۔) ‪ (1‬‬ ‫  وں‪  ،‬ؤں‪ ،‬‬

‫۔‬ ‫(‪ ،‬ص‪٩٣‬‬ ‫ء)‬ ‫ ا‬ ‫‪ ……1‬‬

‫‪286‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪287‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‬ ‫ ا   ب ‬ ‫ِ‬

‫ت ‬ ‫!   آپ   ! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫‪   ،‬‬ ‫‪   ،‬ا   ں   ‬ ‫  ر  ا  ‬ ‫   ‬ ‫ رازى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  درس  د‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫ را‬ ‫ ر  اور   ق   ا    ‬ ‫    ؤں‪  ،‬آپ      درس  د‬
‫!  ا  ‬ ‫       ‬ ‫ ر ۔      د ت  د  اور   ا      ‬ ‫ ‬
‫! ‬ ‫ ‬ ‫  ر  ‬
‫خ اُو ں   ‬
‫   ‬ ‫  رے   َذرِ‬ ‫‪  :‬ا  اﷲ  ‬ ‫ آ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ‬ ‫ ‬
‫    رے  س ‬ ‫ اس    ا‬ ‫      رے  ‬ ‫  ا    ‬ ‫ا  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫خ اُو   ں۔ ‬
‫    ح     ‬ ‫ت         َف   َ َ وِى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  اِس  ‬‫ِ‬
‫ب  ا )  ‬ ‫‪ْ   :‬خ او  ا ِ   َ َ ب         ل       ‪ ،‬اِس     َ ُ‬
‫وت(   ر     خ  اُو ں     ِذ ْ     ۔اُ ْ َوى  اُ ر     ُد ْ ى   وں    ‬
‫  ِ          ر  وا  ‬ ‫       ور  ‬ ‫َ ْﺸ ِ ْﻴ  د   ِ ف  ‬
‫   ‬ ‫‪،‬اُن  ‬ ‫  ُر    ‬ ‫ د‬ ‫ ‬ ‫ ذرہ     ُد  اور  اِس  ‬
‫آ ِ ت    ا ّ‬
‫) ‪(2‬‬
‫  ۔  ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪ ……1‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻓﻀﺎﺋﻞ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﻦ ﻓﻀﺎﺋﻞ ﻋ  ﺑﻦ‪...‬اﱁ‪ ،‬ص‪ ،۱۰۰۷‬ﺣﺪﻳﺚ‪۶۲۲۳:‬۔‬
‫‪ ……2‬ﺷﺮح ﻣﺴﻠﻢ ﻟﻠﻨﻮوی‪۱۷۸/۱۵ ،‬۔‬
‫‪287‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪288‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ر‬ ‫درس د    ‬
‫ ‬ ‫ اور  ‬ ‫   د ت  د‬ ‫ درس  ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ذر   ۔   و      ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ن   دہ  ‬ ‫ر  ‬
‫ درس  د  ‬ ‫ ‬ ‫  ت    درس  د‬ ‫رے   ر ن  د   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ﻢ  ‬
‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫‪ ٔ  ،‬د ت ا‬ ‫‪ ،‬ا  اَ ِ ‬ ‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﷲ!   ‬
‫    ں  ا   ں ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫ا   ل    ا س   ر   درى  ر ى  ‬
‫ں ا اد   ‬ ‫  ا وں   ذر  ‬ ‫      ر ‬ ‫ے  ت اور   و ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫وں    ذر‬ ‫ ا ب        و ں  ا  ‬ ‫د ں   ‬
‫‘‘  اس ‬ ‫ ’’ ن  ‬ ‫ن     ‪  ،‬آپ      ا ا   ت    ‬ ‫ا ح ‬
‫   ‬ ‫ وا  وہ   ں   ى   ب    ‬ ‫ ‬ ‫ ز دہ  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ د  ‬ ‫و‬
‫   ‬ ‫  ۔  د ت  ا‬ ‫ن ‬ ‫   ‬ ‫ں   گ  راہ  را‬ ‫ ‬ ‫ اب  ‬ ‫ذر‬
‫ درس‘‘  ‬ ‫ ‬ ‫ ’’‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ں   ‬ ‫ زا  ‬ ‫ د    ‪  103‬‬
‫وں‪   ،‬وں‪  ،‬ں‪   ،‬زاروں اور ‬ ‫ ‬ ‫ د      ‬ ‫   ‬ ‫۔ اس ‬
‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫‘‘    ‬ ‫ں  و ہ    روزا     د    ’’درس   ن  ‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ل‬
‫ن ر  ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫   ں ‬ ‫ دور  ‬ ‫ اس    ‬ ‫ ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ‬ ‫ا  اَ ِ  ‬
‫ ‬ ‫       ‬ ‫ و  ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫   آ ن  ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫اور‬

‫‪288‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪289‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫‘‘  وا  ‬ ‫  ۔  اس    ’’درس   ن  ‬ ‫ ا ت   رت   ا ت    ‬ ‫م ‬

‫ ‬ ‫ ا ت    ر‬ ‫ں       دہ  ‪  72‬‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ا م     ۔  ‬
‫‪ ،  ،‬‬ ‫ دو  درس  )‬ ‫ ‬ ‫ ا م    ‪  ’’  :     12‬آج  آپ     ِن  ‬ ‫ ‬
‫  ( د     ؟ )دو         ا  درس  ورى  (‘‘‬ ‫د ن‪  ،‬زار و ہ  ں ‬
‫  ‪:‬۔ ‬ ‫ ‬ ‫  ر‬ ‫اِس   َ َ  ا م  ‬
‫   ‬ ‫ درس  د‬ ‫ ‬
‫ں ‬ ‫)‪    (1‬درس  د  )‪    (2‬درس  د  )‪  (3‬د ن‪  ،‬زار  دو ے‬
‫  رى   رى ‬ ‫   ‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫  ك  و ہ    درس  د ۔  آ !  ان  ‬
‫ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬
‫   درس د‬ ‫)‪(1‬‬
‫‪:‬‬ ‫اﷲ  ك  آن     ار د ‬
‫ و  آ د ‬ ‫اِﻧ َﻤﺎ َْﻌ ُﻤﺮُ َﻣ ٰﺴﺠ ِ َﺪ اﷲِ َﻣ ْﻦ َﻣ َﻦ ﺑِﺎﷲ ِ ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪:‬اﷲ    ‬
‫ ‬ ‫   ا ن  ‬ ‫     اﷲ  اور ‬ ‫َواﻟ َْﻴ ْﻮم ِ ْاﻻ ٰ ِ ِ َواَﻗ َ‬
‫َﺎم اﻟﺼﻠٰﻮ َة َو َ اﻟﺰﻛٰﻮةَ‬
‫۟ ﻓ ََﻌ اُوﻟ ِ َ ا َْن اور  ز       اور ز ۃ د    اور ‬ ‫َوﻟ َْﻢ ﻳَﺨ َْﺶ اِﻻ ا َ‬
‫ﷲ‬
‫   ‬ ‫اﷲ    ا       ڈر  ‬ ‫ﻳﻜُ ْﻮﻧ ُْﻮا ِﻣ َﻦ اﻟ ُْﻤ ْ َﺘﺪِﻳْ َﻦ ۔‬
‫    گ  ا  وا ں    ں۔‬ ‫ )پ‪،۱۰‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪(۱۸:‬‬

‫رى ‬ ‫ ‬ ‫رى َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬ ‫     ‬ ‫ت   ّ   ُم  ا ّ  ‬

‫  ‪  :‬درس ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫‪ :‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اس  آ‬

‫‪289‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪290‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ار اور  ا ں   رو   ۔‬ ‫    ف ‬ ‫د ‪  ،‬ڑو د ‪ ،‬‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫   درس د  ‬ ‫!   آپ  ! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫    رت   ۔ ‬ ‫  ا‬ ‫ وا ں   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  رت    اور  ‬ ‫ا‬
‫  ۔  ا  ‬ ‫ ‬ ‫   دروازے  ‬ ‫  ا‬ ‫ ‬ ‫   درس  د‬ ‫م  ا   ‬
‫ ‬ ‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ اور ا  روا    ‬
‫ وا ں    ن‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫ ا  ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫ ‬ ‫وى  ‬ ‫  ُ رى   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬ ‫ ا‬ ‫ِ‬
‫ت ‬
‫‪ :‬‬ ‫ ان ‬ ‫ ‬ ‫ا      ‬ ‫   ‬ ‫وِ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ ‬
‫‪      :‬گ    ‬ ‫‪،‬‬ ‫ض   ‪ :‬ذ ِ ْ ُ اﷲ  ‬ ‫؟  اُ ں  ‬ ‫ں  ں ‬
‫اب  د ‪    :‬‬ ‫؟  ا ں  ‬ ‫  ں ‬ ‫   اس ذ ِ ْ ُ اﷲ    ‬
‫‪ :‬‬ ‫۔اس   آپ  َر ِ َ اﷲُ َﻋﻨْ ُ    ار د  ‬ ‫ں ‬ ‫ ذ ِ ْ ُ اﷲ    ‬ ‫ں!  ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ٔ   ام   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ ْﻢ   ا‬ ‫ر   َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و َ ﻟ ِ ٖ َ‬
‫وﺳﻠ َﻢ‬ ‫ر  ا‬ ‫ ر‬ ‫ا‬
‫ض ‬ ‫ٔ   ام  ‬ ‫؟ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪    :‬ں ‬ ‫اورار د‬ ‫ ‬ ‫س ‬
‫   د  ‬ ‫   ر      اس  ‬ ‫ ‪   :‬ں      اﷲ   ك    ذ  اور  اس  ‬
‫ آپ َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫۔     ‬ ‫اور  آپ            ا ن  ‬ ‫ا م   را  د‬
‫ ؟‬ ‫ ‬ ‫      ں  ا  ‬ ‫ ‬ ‫‪:‬اس    ت    ‬ ‫و َ ﻟ ِ ٖ َوﺳﻠ َﻢ   ار د‬

‫‪ ……1‬ﻏﺮاﺋﺐ اﻟﻘﺮآن ور ﺎﺋﺐ اﻟﻔﺮﻗﺎن‪،‬پ‪،۱۰‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪،‬ﲢﺖ اﻵﻳﺔ‪۴۴۳/۱۸،۳،‬۔‬
‫‪290‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪291‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ آپ َﺻ اﷲُﻋَﻠ َْﻴ ِو َ ﻟ ِ ٖ‬ ‫‪     ،‬‬ ‫ ‬ ‫ض   ‪  :‬اﷲ   ك   !     ں  ا  ‬

‫‪ ،‬ا ں       د  ‬
‫ى‬ ‫ آ  ‬ ‫  ے  س ا  ‬ ‫‪:‬‬ ‫َوﺳﻠ َﻢ  ار د‬
‫) ‪(1‬‬
‫ں      ر   ۔‬ ‫ اﷲ  ك  رى و    ‬
‫   درس‬ ‫ ‬
‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ‬ ‫ د‬ ‫   ا  ‬ ‫   ‬ ‫  ى     رگ   ت  ‬ ‫د‬
‫ ‬ ‫ اُ َ ِى     ت  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  رے    آ      آپ  د‬ ‫اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬
‫) ‪(2‬‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫ب”اَﻟﺸﻔَﺎء“   درس د  ‬
‫   ‬ ‫  ض ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   ذ   ا اور ‬ ‫!    آپ  ! ‬ ‫ ‬ ‫ُﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ!   رے   رے  ا‬
‫  ا ا از  ۔ ا    ‬ ‫  ۔    ‬ ‫ وا ں   اﷲ  ك   ‬ ‫ ‬ ‫ذ  ‬
‫ درس ‬ ‫ وا‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     اس    ‬ ‫   ‬ ‫   ا از  ‬
‫   ذ   ا    ‬ ‫  ن ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫    ں   ‬ ‫ن ‬
‫ ا    دو درس ‬ ‫ ر ل  ۔ اس ‬ ‫  ‪   ،‬ا      اور ‬ ‫ اور ذ  ‬
‫ درس     ں ‬ ‫ وا‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫وا‬
‫ى  ا       را   ر    ان ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ر‬ ‫ل ‬ ‫   ا  ‬ ‫ ‬
‫  ۔ ‬ ‫   ‬ ‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫    رى  ‬ ‫   ‬ ‫ں   ‬ ‫ش ‬

‫‪ ……1‬ﻣﺴﻨﺪ اﻣﺎم  اﲪﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ اﻟﺸﺎﻣﻴﲔ‪ ،۱۴/۶ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۶۸۳۵:‬۔‬
‫‪ ……2‬اﻻ ﻼم‪۱۶۵/۶،‬۔‬
‫‪291‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪292‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫آ ! اب     درس    ا         دت ‬

‫)‪    (2‬درس د‬
‫اﷲ  ك  آن     ار د ‬
‫  ‪:‬‬
‫َﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰاﻻﻳﻤﺎن‪ :‬اے ا ن وا  ! ا  ‬ ‫ﻳﺎَﻳ َ ﺎ اﻟ ِﺬﻳْ َﻦ َﻣﻨُ ْﻮا ﻗُﻮا اَ ْﻔ َُﺴﻜُ ْﻢ َو‬
‫ں اور ا    وا ں   اُس آگ   ‬ ‫ﺎس َو ا ْﻟﺤِ َﺠ َﺎرةُ‬ ‫اَ ْﻠ ِ ْﻴﻜُ ْﻢ ﻧ َ ًﺎرا و ﻗ ُْﻮدُ َﺎ اﻟﻨ ُ‬
‫)پ‪ ،۲۸‬اﻟﺘﺤﺮﻳﻢ‪(۶:‬‬
‫َ‬
‫ آ َد  اور  ّ   ۔‬ ‫   ا‬ ‫ؤ‬
‫ ‬ ‫ل  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ   َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ ‬ ‫ ر‬ ‫ اے  ا ن  وا !  اﷲ   ك اور  ا  س  ‬
‫  ز رہ   ‪  ،‬ا    وا ں    ‬ ‫ں ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬د‬ ‫دارى ا ر ‬
‫  ا   ں  اور ‬ ‫   و ادب ‬ ‫ اور ا‬ ‫ ‬ ‫    ا  اور  ى   ‬
‫  ۔   ں    آد  ‬ ‫ آد  اور  ‬ ‫   ا‬ ‫ا    وا ں   اس  آگ     ؤ  ‬
‫   ‬ ‫   آگ  ‬ ‫       ‬ ‫ و ہ   اد      اور  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   اور  ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ح  د    آگ   ى  و ہ  ‬ ‫ارت  وا    اور  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫   ان  وں           ذ       ۔‬ ‫ ‬ ‫ح‬
‫آ گ اس   ‬
‫    زم ‬ ‫اَ      ‬
‫م ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‪  :‬اس  آ‬ ‫ ’’ اط  ا ن‘‘  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اِس  آ‬
‫ و ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫ن    ا  ا ح     ورى    و    ا ِ  ‬ ‫ا   ں ‬

‫‪  ……1‬ﺗﻔﺴﲑ  ﺧﺎزن‪ ،‬پ‪ ،۲۸‬اﻟﺘﺤﺮﻳﻢ‪ ،‬ﲢﺖ اﻵﻳﺔ‪۲۸۷/۴ ،۶:‬۔  ﺗﻔﺴﲑ  ﻣﺪارک‪  ،‬پ‪ ،۲۸‬اﻟﺘﺤﺮﻳﻢ‪ ،‬‬

‫ﲢﺖ اﻵﻳﺔ‪ ،۶:‬ص‪ ۱۲۵۸‬ﻣﻠﺘﻘﻄﺎ ً۔‬
‫‪292‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪293‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   وہ  ا   ى   ں   اور   ‬ ‫ن   ‬ ‫ اس     زم   ‪ ،‬ا    ‬ ‫ ‬

‫ دے   د ا  ‬ ‫ ا ت    ‬ ‫   ا‬ ‫   ان  ‬ ‫   ا اد  اس    ‬
‫   آگ ‬ ‫     ‬ ‫  ے ‬ ‫     ان    ‬ ‫ت   ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬
‫ اور  ان   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ں   ا ِ      ا‬ ‫   ‬‫  ظ ر  ۔‬
‫  ں‪:‬‬ ‫‪3‬اَ د  ‬ ‫      وا    ‬ ‫ا ِم ‬
‫ارِ  ر‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ روا‬ ‫َر ِ َ اﷲُ َﻋﻨْ ُ َﻤﺎ‬ ‫)‪ (1‬ت  ﻋﺒﺪاﷲ    ‬
‫  ن    اور    ا    ‬ ‫ ‬ ‫‪     :‬‬ ‫ ار د  ‬ ‫َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬

‫  ن   ‪،‬اس    ‬ ‫ ‬ ‫  ‪،‬‬ ‫ں     رے     ال    ‬ ‫اس    ‬

‫  ۔ آد  ا  ا ِ      ن  ‪ ،‬اس   ‬ ‫ ‬ ‫اس   ر     رے   ‬
‫        ن ‬ ‫  ۔ رت  ا  ‬ ‫اس    ا ِ       رے   ال   ‬
‫    ل     ن ‬ ‫  ‪   ،‬دم  ا  ‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬اس    ا  س     رے    ‬
‫‪ ،‬اس   اس    رے    ال    ‪،‬آد  ا  وا     ل    ن  ‪ ،‬‬
‫  ن   ‬ ‫   ‬ ‫  ‪  ،‬ا ض      ‬ ‫ ‬ ‫ اس     رے    ‬ ‫اس  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔‬ ‫ے   ال ‬
‫ں    ر  ‬ ‫اس   اس   ‬
‫  ‪ُ    ،‬‬ ‫ روا‬ ‫و َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ َﻤﺎ‬ ‫ ‬ ‫ت   َ ّ ِ ُ  ﻋﺒﺪاﷲ‬ ‫ِ‬ ‫ )‪(2‬‬
‫‪  :‬ا  او د     ت   ل        ‬ ‫َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ  ار د  ‬ ‫ا‬
‫ؤ اور ان ‬ ‫  ر    ز ‬ ‫   ا‬ ‫ وہ دس  ل     ‬ ‫     دو اور ‬ ‫ز ‬

‫‪ ……1‬ﲞﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﳉﻤﻌﺔ‪ ،‬ﺑﺎب اﳉﻤﻌﺔ ﰱ اﻟﻘﺮی واﳌﺪن‪ ،۳۰۹/۱ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۸۹۳ :‬۔‬
‫‪293‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪294‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫   ا    دو۔‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫  ‪  ،‬ر ِل  ‬ ‫ روا‬ ‫ہ َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫)‪ (3‬ت  ا  ‬
‫   رات    اُ     ز ‬ ‫   ر  ‬ ‫‪  :‬اﷲ   ك  اس  ‬ ‫ ار د  ‬ ‫َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬

‫   اس            ‬ ‫‪ ،‬ا  وہ    اُ‬ ‫ ) ز    ( ‬ ‫ اور  ا   ى    ‬

‫ ‬ ‫ز ‬ ‫   رات   و  ا‬ ‫  رے۔ اﷲ  ك اُس  رت   ر  ‬
‫  رے۔ ) ‪ (2‬‬ ‫‪ ،‬ا  وہ   ا    اس           ‬ ‫   ‬ ‫اور ا  ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ر    ا زت اُس  رت     ‬ ‫   ‬
‫      ۔)‪  (3‬اﷲ‬ ‫    رت      دو ے    ا  ‬ ‫    ش ‬ ‫ا  ‬
‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ و‬ ‫ ‬ ‫  ا  ا ِ       ا‬ ‫ك ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   وا‬ ‫اہ ‪ ،‬‬ ‫    ‬
‫      ت  ِّ ُ  ‬ ‫ت  ّ ِ ُ      را   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ   ن  ‬
‫ ‬ ‫  رے  س   ِ م ُﻣ َﺤﺼﺐ  ‬ ‫زَ ْ َ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ا  ا  و  ل  ‬
‫‪   ،‬ى    و    آواز    ‬ ‫۔  آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋﻠ َْﻴ  رات  د     ز ‬
‫؟       ‬ ‫ ‬ ‫ ر   ؟  ا‬ ‫ وا  !    رات    ‬ ‫ر  ‪  :‬اے  ‬

‫ داود‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻼة‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﱴ ﻳ ٔﻮﻣﺮ اﻟﻐﻼم‪ ،۲۰۸/۱ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۴۹۵ :‬۔‬
‫‪ ……1‬اﺑﻮ ٔ‬
‫ داود‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺘﻄ ّﻮع‪ ،‬ﺑﺎب ﻗﻴﺎم اﻟﻠﻴﻞ‪ ،۴۸/۲ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۳۰۸ :‬۔‬
‫‪ ……2‬اﺑﻮ ٔ‬
‫‪  ……3‬اط ا ن‪،‬پ ‪،٢٨‬ا ‪  ،‬ا ٓ ‪٢٢١/١٠ ،٦:‬۔‬
‫‪294‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪295‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ر  ‬ ‫ د  ‬ ‫ رو    آواز  آ    ‬ ‫ ‬ ‫ اور ‬ ‫  ى   ى  ا  ‬ ‫وا‬

‫) ‪(1‬‬
‫۔ ‬ ‫ و   ر‬ ‫ ‬ ‫  اور    آن  ك  ھ ر‬
‫ِ‬
‫دات ‬ ‫!  ش!   اس  ِن  او ى  اور ان ار‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫    ف   د ‪ ،‬‬ ‫ى   رو    ا  آل او د اور د    وا ں   د  ‬
‫ے         ‬ ‫ ا        ‬ ‫‪  ،‬ور  ‬ ‫     ‬ ‫ن ‬ ‫ان        ‬
‫      ڑے۔  ا اس  ب   ‬ ‫ ‬ ‫ اور ‬ ‫ب  رے        ُرخ ‬
‫    رت ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫‘‘   را   ‬ ‫ ’’درس  ن ‬ ‫     ‬ ‫آ    ‬
‫!   دو    رات   ‬ ‫ اور     درس  وع  وا ‪   ،‬و   ر ‬
‫   ‬ ‫‪    ،‬ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اور  اس      ‬ ‫ درس  د  ‬ ‫ ‬ ‫   و‬
‫ ‬ ‫ و ہ    ‬ ‫   ‬ ‫ درس    ‬ ‫     ‬ ‫ و ہ    ‬ ‫ز     ‬
‫  ے   ۔  ا    ‬ ‫  رى     ر  را‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫۔  ا ض!  اس  ‬ ‫ ‬
‫    ر  ذ    ر       ل   د   د ‬ ‫   دن   ا‬ ‫ اور  ‬ ‫آ ت ‬
‫ں      ظ‬ ‫ ‬ ‫  ۔  ا ِ ْن َﺷﺂ َء اﷲ ۔   د  ر !    درس      ‬ ‫آ ن ‬
‫     ‬ ‫‪  ،‬اس  ‬ ‫ ‬ ‫ ا زت  ‬ ‫ درس  ‬ ‫ں   ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا    زا  درس   ‬
‫ درس    ا‬
‫  ‪   :‬درس ‬ ‫  ا ے   ‬ ‫ ا  ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ‬ ‫اَ  اَ  ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪۱۴۷/۵ ،‬۔‬
‫‪295‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪296‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫    وں   ا   ل   ‬ ‫    ا ا س  ‪   ،‬درس ا       وع ‬

‫آن  ك ‬
‫    ِ‬ ‫ ‬ ‫  ۔   د            د ت د    ان   ‬
‫ ‬ ‫    ز   ‬ ‫  ‪  ،‬ا‬ ‫  ‪   ،‬رے    وا ں     رج    ‬
‫   وا  ‬ ‫ ا ت  ‬ ‫  ‪  ،‬ا ِ   ح  ‬ ‫       ‬ ‫  ‪  ،‬ا  ‬
‫!     درس د ‪    ،‬‬ ‫  ى   ورى   ۔  ز  ‬ ‫  ‪     ،‬رى  ‬ ‫ ‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫    م ‬ ‫  ‪  ،‬د ِ‬
‫ت ا‬ ‫ ان    ذ  ‬ ‫‪،‬اس  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫  ‪  ،‬ں   ‬ ‫          وع  ‬ ‫       ا زت  ‬ ‫آپ    ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ۔ ا ِ ْن َﺷﺂ َء اﷲ۔  ‬ ‫ ‬ ‫ ر‬ ‫م   آپ   ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫)‪ (3‬ك درس د‬
‫  م  ’’ ك ‬ ‫ ر‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ادارے  ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫د ت  ا‬
‫  م  ) ك‪   ،‬زار  ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫ اور       وہ  ‬ ‫   ‪  :     13‬‬ ‫درس‘‘    ‬
‫ح ‬ ‫   ا‬ ‫ د ت  ا‬ ‫   ا‬ ‫ا ل‪  ،   ،‬ادارے  و ہ(      درس  د  ‬
‫     ‬ ‫ ا  ا اد        د ت  ‬ ‫  ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ’’ ك  درس‘‘ ‬
‫ وا  ‬ ‫  ز ‬ ‫   آ  وا  اور ‬ ‫ وہ   ‬ ‫ آ  ‬ ‫   ‬
‫۔ ‬ ‫ن ‬ ‫   ‬ ‫  م   ل      راہ  ‬ ‫   ‬ ‫ اور  د ت  ا‬ ‫ ‬
‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ  ‬ ‫‪  ،‬ا  ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ د‬ ‫ك  درس    ‬

‫  ا ہ   ‪٢٢٠‬۔‬ ‫‪ ……1‬‬

‫‪296‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪297‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ا ِ ْن َﺷﺂ َء اﷲ   گ ‬ ‫  ‪  :‬ك درس د    اس   ‬

‫ آ   ۔) ‪ (1‬‬ ‫آ  وہ    ز ‬
‫  ‬ ‫  ں      د  ‬ ‫   ‬ ‫!  ا  و‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫  ‪   ،‬‬ ‫ ‬ ‫   د‬ ‫  ز ں   ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫  ا ‬ ‫   ‬
‫       د     ق    اور       ز    ذوق‪    ،‬و  ‬ ‫ا س!  آج   رى  ا‬
‫ ‬ ‫  ر   ۔ ان  ت   ‬ ‫ و  ارس   و ا     ى   ا‬ ‫   ‬
‫ن  زاور   د    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ا  ‬ ‫  ورت     ‬
‫   رخ  ۔ اس         اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟ ِﻠ ! ‬ ‫     ‬ ‫ں   ‬
‫    ك  درس     رت  ا ر    اور    ً‬ ‫ د ت  ا‬ ‫  و ‬
‫۔  َﻓﺎﻟْ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﷲ َﻋ ٰ ذٰﻟ ِ َ ۔‬ ‫  وع ‬ ‫وں  ت    ك درس   ‬
‫ك درس    ا‬
‫  ‬ ‫!   ك  درس   ں  )‪    (1‬د ت  د‬ ‫رے   رے  ا‬ ‫ ‬
‫‪  ،‬ا  ا  ‬ ‫   ‬ ‫ذر    و ں  )‪ (2‬ذ ِ ْ ُ اﷲ    ا   رت     ۔  ‬
‫   ‪ 12‬‬ ‫   روزا    ‬ ‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫  ‪:‬ا‬ ‫ ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ‬

‫ ‬ ‫  زار    درس  د ‪    ،‬د    درس  د    ا ِ ْن َﺷﺂ َء اﷲا  د  ‬

‫  ۔) ‪ (2‬‬ ‫    اب    ‬ ‫    وہ  ا   زار    ذ ِ ْ ُ اﷲ  ‬ ‫د  ‬

‫ ‪٢٠١٥‬۔‬ ‫    ا ہ‪  ٢٠ ،‬ا ل ا م‪ ١٦ ،‬ا‬ ‫‪ ……1‬‬

‫    ہ  ر ں‪ ،‬ص‪١٣٦‬۔‬ ‫‪ ……2‬‬

‫‪297‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪298‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ل‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫ وا‬ ‫   آ   ‪  :‬زار   ذ ِ ْ ُ اﷲ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔  ‬ ‫    ر ‬ ‫ ‬
‫     ا  ذر   ۔ ‬ ‫    م ‬ ‫ا   ح  ك درس )‪ (3‬م   ‬
‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫ ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُﻋَﻨْ ُ ‬ ‫   اُ َ    ‬ ‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫  وى      ‬
‫      زار     ف    ‬ ‫   وہ  ان    ‬ ‫ﻋﺒﺪ اﷲ       َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ     س  ‬
‫    س    ر    اس ‬ ‫‪  ،‬آپ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ   َ ر ّدى   وش‪  ،‬د ار   ‬
‫ت       َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ     ‪  :‬ا  دن    ان     س     ‬ ‫ِ‬ ‫م  ۔ ‬
‫  ؟ ‬ ‫   ‬ ‫    ‪       ،‬ض   ‪   :‬زار  ‬ ‫  زار  ‬ ‫آپ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ    ‬
‫ ‬ ‫      ؤ ‬ ‫ ‬ ‫ ر       ن ‬ ‫ارى ‬ ‫و ں آپ     ‬
‫  رے  س ‬ ‫  ‪  ،‬ى    ارش       ‬ ‫   ‬ ‫ اور      زار   ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫‪     :‬ف  م    ض ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫‪   ،‬‬ ‫ ر‬
‫) ‪(2‬‬
‫  ۔ ‬ ‫       اُس     م‬ ‫اور ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫و ت       ‬
‫ ‬ ‫ اس   ح   ن     ان   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ا‬ ‫ا    ‬
‫ ‬ ‫ ا‬ ‫    َُ  ‬ ‫   ‬ ‫    ز     ك  درس  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬ﺷﻌﺐ اﻻﳝﺎن‪ ،‬ﺑﺎب ﰱ ﳏﺒﺔ اﷲ‪ ،‬ﻓﺼﻞ ﰱ اداﻣﺔ ذﮐﺮ اﷲ‪ ،۴۱۲/۱ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪ ۵۶۷:‬ﻣﻠﺘﻘﻄﺎ ً۔‬
‫‪ ……2‬ﻣﻮﻃﺎ اﻣﺎم ﻣﺎﻟﮏ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺑﺎب ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ص‪ ،۵۰۷‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۸۴۴:‬۔‬
‫‪298‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪299‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ل  ِ    ك درس   ‬ ‫ِ ‬ ‫‪،‬ا  دن ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   د ت ‬ ‫د   ں   درس    ‬ ‫ ‬ ‫  ب  و ار‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ار ‬ ‫د‬ ‫ ‬ ‫   ر  ا‬ ‫   آ   ھ    ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫  ‪  ،‬ا‬
‫ت‬
‫‘‘  د  ‬ ‫  ‪  ،‬اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪﻟ ِﻠ ’’را  ‬ ‫   د ت ‬ ‫     درس    ‬ ‫را  ‬
‫ِ  د ِ  ‬
‫ت‬ ‫۔  درس    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ درس   ِ ن  ‬
‫ِ‬ ‫ ‬ ‫ل ‬
‫    وا  اور ‬ ‫ں ‬ ‫ ‬ ‫ درس  ‬ ‫ا     ِر  ا   ُد      ‬
‫    ٓوازِ  آ  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ُد‬ ‫    ت   ‬ ‫دوران   ُد  ‬
‫ِ‬
‫   ‬ ‫‪ ،‬را‬ ‫  ُد ُرو ِد ك ‬ ‫ درس    آواز  ‬ ‫ ‬ ‫ آ‬ ‫۔  ُد  ‬
‫   ٔ‬ ‫  م  آ ں     اور     آواز‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ُد ُرو ِد   ك ‬
‫ے۔  ا  ‬ ‫ﷲ ُﻣ َﺤﻤ ٌﺪ ر ُﺳﻮ ُل اﷲ‘‘ اور  ا ر  ز‬
‫ ‬ ‫   ’’ َ ٓﻻاِﻟ ٰ اِﻻ ا ُ‬
‫  ُا   اُن  ُ روح  ِ  ُ ى    واز     ۔‬ ‫ا        ‬
‫رے   رے  ا   !      د ت  ا     ن!   ك  درس    ‬
‫۔    ا      درس ‬ ‫ ‬ ‫ اور    ‬ ‫   د    ‬ ‫ ‬ ‫  ت ‬ ‫و‬
‫ ‬ ‫  ‬ ‫ درس   ا  ز‬ ‫ روزا  دو ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا م   ‬ ‫وا  ‬
‫   د  و د    ڈ وں ‬ ‫                ك       ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  ں  ۔ ا ِ ْن َﺷﺂ َء اﷲ۔‬ ‫ں ‬
‫ ‬ ‫ وا ں   د  د  ‬ ‫ روزا  دو  درس  د‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ‬ ‫ا  ا  ‬
‫   دو  درس د       ے اُ  ‬ ‫ روزا   ِن  ‬ ‫ رب  ُ َ ٰ !    ‬
‫  ‪ِّ   :‬‬

‫‪299‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪300‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    زِ رت‪ ،‬‬ ‫ا ن    ا ِ ‪ َ َ ،‬ات     و ِر   ِ رِ  ر‬

‫  ھ    ا ن    د    رِ ْ َ ‪  ،‬و   ْ    را  اور  ا  ر      ‬
‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ‬ ‫ب   ت     از     ُ  ا دوس    ا   َ َ  ‬
‫  ۔‬ ‫وس ‬
‫   ‬ ‫ درس   ِن  ‬
‫   ا‬ ‫ دو  ‬ ‫ دن  ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   درس دے    ؟‬
‫ ڈ وں ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫!   ں  درس  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ا  ‬ ‫ ‬ ‫  اب ‬ ‫ ذر   و ں درس د    ‬ ‫  ‬ ‫ں ‬
‫  ۔ ‬ ‫      ھ       ‬ ‫ ر‬ ‫   ‬ ‫رت   ۔  ا  آپ   د  ‬
‫ درس دے    ں؟    د ر ! ‬ ‫  ں ‪   ،‬‬ ‫        ‬ ‫ آپ ‬
‫ ا   ت‪  ،‬ا ِ م  اَ ِ ‬ ‫د  ۔ ‬ ‫  رت ‬ ‫   ‬ ‫ درس  د‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ )     (اُردو   اں  ا  ‬ ‫  ‪ :‬‬ ‫ ‬ ‫ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫‪  ،‬ا ہ  اَ  ر  ‬
‫   ‬ ‫   اس    ج  ‬ ‫  ھ   ‬ ‫ا   ف               ‬
‫ و  ‬ ‫ وا (   ۔  اور  ‬ ‫ ‬ ‫ )  ‬ ‫ ‬ ‫ )     (‬ ‫ وہ  ‬ ‫اس  و‬
‫۔) ‪ (1‬‬ ‫ ‬ ‫    ب ‬ ‫اس       ‬

‫‪٤٠٩/٢٣ ،‬۔‬ ‫‪  ……1‬وىٰ  ر‬

‫‪300‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪301‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫       اردو ‬ ‫ م ا   ا  ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬

‫ ‬ ‫    ‬ ‫ اور ا   ف       ‬ ‫   د     ھ   ‬ ‫ اور  ن ‬
‫  ‬ ‫ ‬ ‫      ں     دت     اب  ‬ ‫اس    درس  د     ف  در‬
‫ ‬ ‫۔ ‬ ‫ذر  ‬
‫ا    اور ا   ل    دت    اب‬
‫ﻠﻴ ُﻢ اﷲ   َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم     ر ہِ   ُ او ى    ‬ ‫ت  ِّ ُ   ُ‬
‫ِ‬ ‫ا   ر ‬
‫ رو  اس     َ ا    ‬ ‫ض   ‪    :‬اﷲ!    ا             ے  اور   ا  ‬
‫ ا  ا   ل    دت    اب ‬ ‫   ‬ ‫‪   :‬اُس     ‬ ‫؟ ار د ‬
‫) ‪(1‬‬
‫    ا د        آ   ۔‬ ‫  ں اور اُ  ‬
‫ ا   ل    ‬ ‫     ‬ ‫   ا   ت  ‬ ‫ُﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ!  ا        ‬
‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫ آپ روزا  دو  درس  وا‬ ‫   ‬ ‫دت     اب         ر  ‬
‫ آپ   ‬ ‫‘‘   َدرس د    اور  ض ‬ ‫ ’’ ِن ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫  درس ‬ ‫    ن ‬ ‫   و  ‬ ‫ ‬ ‫ اور ان    ا  ‬ ‫دو   َ َ ت   ھ    ‬
‫  ل   ‬ ‫ وا  ان      ے      ے آپ    ٔ ا ل   ا ِ ْن َﺷﺂ َء اﷲ‬
‫    وع   د  وہ ‬ ‫۔  اور  ا  آپ       اس    ‬ ‫دت     اب   ‬
‫ ر    آپ      ا  اس    اب   ر   اور ا  اس     ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫     ‬ ‫ وا‬ ‫   اس     اب  اس  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ُ  ‬ ‫ آپ  ‬ ‫اور  ‬

‫‪ ……1‬ﻣ ﺎﺷﻔﺔ اﻟﻘﻠﻮب‪  ،‬ص‪۴۸‬۔‬
‫‪301‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪302‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ۔ا  ‬ ‫   ‬ ‫   اور آپ    ۔ اس  ح ا ِ ْن َﺷﺂ َء اﷲ آپ    اب ‬

‫ ‬ ‫ وہ ‬ ‫  ‪  :‬اﷲ!   روزا  دو درس د    ‬ ‫ ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫اَ  ‬
‫۔‬ ‫ د‬ ‫   ‬
‫ درس   ِن  ‬
‫ دے  روز  دو ِ‬
‫ ‬ ‫ د   ں  اُس    د‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   ‬ ‫ن ‬
‫ ‬ ‫ د       ل  ‬ ‫رے   رے  ا   !  اَﻟْ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟ ِﻠ !   ن ‬
‫ں  ا اد        ‬ ‫ں      ا   ۔  اس   ب     ھ      اب    ‬
‫د ‬ ‫ وا ں     ر    ‬ ‫ ا م  ‬ ‫   اور  اس    و  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‪   1988‬ى ‬ ‫ ‪   1409‬ى  ‬ ‫ ‪    25‬ا‬ ‫     ا‬ ‫۔  ن ‬
‫ و ہ  ى ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ى‪  ،‬ى‪  ،‬ا ‪ ،‬‬ ‫‪ ،‬ا‬ ‫  ‬ ‫  ا ۔  ن ‬ ‫ ‬
‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫ ‪   2006‬اس   در ں  ا‬ ‫  ۔ ‬ ‫   ‬ ‫ز ں   ‬
‫    ر  ر ن ‬ ‫   ‬ ‫ )  اول(  ‬ ‫ ا‬ ‫ اس    ‬ ‫اد   ‪  ،‬‬
‫ ‬ ‫ ‪  1439‬ى ‬ ‫ ‪     ،    2006‬ا‬ ‫ ا‬ ‫ا رك ‪  1427‬ى ‬
‫ ‬ ‫  ن ‬ ‫    ۔‬ ‫ ‬ ‫ ‪   78‬ار     اد  ‬ ‫ ‪  2‬‬ ‫ ‪  2017‬‬
‫۔      اس    ‬ ‫ ‪   24895‬اد    ‬ ‫ ‬ ‫ ‪  2074‬‬ ‫او روزا  ‪  69‬‬
‫   ‬ ‫   دوم   دو ا اب ‬ ‫        ت  ۔ ا   ح  ن ‬

‫‪302‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪303‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ۔د  ‬ ‫   ‬ ‫ا  ‬ ‫ اور  ‬ ‫ ‬ ‫ہ   ر ں  اور      د ت    ‬

‫ ‬ ‫  ‬ ‫   ‬ ‫  را   ل     ن  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  رى  ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫  ام   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ﻢ     ن ‬ ‫رى  ر   ۔    ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫    دت ‬ ‫ا ‬ ‫  ۔  آ !  ‬ ‫ اور   ات     ‬
‫ ‬ ‫۔ ‬
‫      ات‬ ‫   ‬ ‫ن ‬
‫ت ‬ ‫ل  و ل  ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ء  وا‬ ‫)‪ (1‬ا ٔ    و ‪  ،‬ا ذا‬
‫   ‬ ‫  ‪  :‬د ت  ا‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا  ‬ ‫ ‬
‫ اول  )‪1427‬ھ( ‬ ‫ ‬ ‫  ن ‬ ‫ان   ‬ ‫ ‬ ‫ءوا‬ ‫ را  ‬
‫ اور ‬ ‫ ا‬ ‫      ےدل     ں  ‬ ‫ ‬ ‫ و‬ ‫  ض ‬ ‫ ا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ۔  ز ن  و ن    روا  اور   ز ‬ ‫ ‬ ‫  دا    ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ د ں ‬ ‫ آ ں اور‬ ‫ آ     گ ا‬ ‫    ب ‬
‫ اس ‬ ‫ا   ‬ ‫  د    اس  ب   ا  ‬ ‫۔   ۂ  ‬ ‫ ‬ ‫اور  اس    ‬
‫ر اور   ر ر ‬ ‫   ر    ‬ ‫ آ ں   ر‬ ‫     و  ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬
‫ اس          ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ر ۔    اس   ب    ا   ص اورا‬
‫   ‬ ‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫ د ت  ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫آن  ‬
‫ ‬ ‫ت ‬ ‫  ر   ۔    ى ‬ ‫ں    ا ن  ا وز  ر  ا  ‬
‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫ن ‬ ‫ اردو  ب      ‬ ‫   ‬ ‫ ا ر‬ ‫ ‬ ‫ ا‬
‫‪303‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪304‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫  گ  ا‬ ‫      ۔   ى ا  ‬ ‫ ‬ ‫ د‬ ‫   د‬ ‫د‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫  ں ‬ ‫ ‬ ‫ر‬ ‫  ق   ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬
‫   ‬ ‫۔  ‪      ،‬دى   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ر ۔ دو ں    ر   ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ب  ‬
‫ص ا   وت اس   ‬ ‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ر   اس  ب   ‬
‫ اور ‬ ‫ت  د ت  ا‬ ‫ و‬ ‫۔ م ‬ ‫ ‬ ‫ و‬ ‫ں ‬ ‫‪ ،‬ارس  اور  ‬
‫ ‪،‬د ن د ن‪   ،‬ر ں ‪ ،‬زاروں ‬ ‫ ‬ ‫ام  و اص   اس   درس      ‪،‬‬
‫۔‬ ‫ى‬
‫ں    ر  ‬ ‫اور‬
‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫  ف   درى‬ ‫    ا‬ ‫  ت ‬ ‫)‪ (2‬ف  ‬
‫   ا س  ر   درى ر ى ‬ ‫ ‬ ‫  ت ‬ ‫  ‪  :‬ا  د ت  ا‬
‫ں  ا اد    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ٔ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ اور  د ت  ا‬ ‫َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬

‫  ا ‬ ‫ر  دو     َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ     ں    ‬ ‫ف   زى          ‬

‫   ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫  ں   ت  ا  د ت  ا‬ ‫ ‬ ‫  ‪  ،‬اس  ‬
‫ ‬ ‫      ا‬ ‫   و ں   ن  ‬ ‫ت  د‬ ‫ں  اور  ان  ‬ ‫ وروز  ‬
‫ ‬ ‫   ز دہ ‬ ‫ن   ‬ ‫ ‬ ‫  ا ازے ‬ ‫ ‬ ‫د   ‪ ،‬ن ‬
‫  ۔‬ ‫ اور ‬ ‫وا   ب  ۔ اس   ز ن  م   او ا از‬
‫ ‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬ت ‬ ‫‪    ،‬ا‬ ‫ د ت  ا‬ ‫)‪( 3‬‬
‫ ‬ ‫  ‪   :‬ت   اس   ب   وہ ‬ ‫ ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ‬ ‫درى  ر ى  ‬

‫‪304‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪305‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫‪   ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ں ‬ ‫وں ‬ ‫  اد         ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ف  و‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ و‬ ‫ب ‬
‫  دہ آ ت  ا ‪ ،‬ا د  ‬ ‫ت   ‬ ‫  ۔اَﻟﻠ ُﻢ زِدْ ﻓَﺰ ِ ْد۔ در ں ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫  ت   اس  ب  ‬ ‫ د‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ى  وا ال  ا‬
‫ ‬ ‫ا   ت   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ وروا ت  اور‬ ‫  د   ۔  ا د‬ ‫ ا‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    د   ۔  اس   ت  ‬ ‫   ‬ ‫اس   ب      ‬
‫    ‪ ،‬‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ﻢ   ذ  ‬ ‫ ا  ‬ ‫د  ت   ا‬ ‫ت ‬
‫  ۔ اﷲ  ك اس  ب ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  وا‬ ‫  ان   ا   ء ا‬
‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫ن    اس  ‬ ‫اور    ‬ ‫از  ‬ ‫ ‬ ‫ ا   ر ہ    ‬
‫ دے۔‬ ‫ ‬ ‫َﺣ اﻟ ُْﻮ ْﺳﻊ اس   درس د‬
‫ ‬ ‫ى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ‬ ‫ ا  ا‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫)‪ (4‬ر ِِح   رى   ت  ‬
‫(وا  ِ‬ ‫ ‬ ‫  ‪)  :‬ا‬ ‫ ا ى  ‬ ‫ ا‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ادے   ت  ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ن ‬ ‫ت      ا‬ ‫ وا  آ      ‬ ‫   ‬ ‫ا  ‬
‫   ان    س  ۔ ‬ ‫    ن ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫    ۔ ‬
‫   دل   ‬ ‫ ‬ ‫  وع   د ۔  ں  ں ‬ ‫   اس   ‬ ‫     ‬
‫ ر ل   ‬ ‫   ‬ ‫          ل  ر ہ  ب   اور    ا‬ ‫  ت ا‬
‫   ر  د  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     اس  ب     ‬ ‫  ۔ ا    ‬
‫ ‬ ‫ )درس د ( ‬ ‫ اس   ‬ ‫   آپ    ز ‬ ‫    ارش ‬ ‫اور ا م ‬

‫‪305‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪306‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ۔‬ ‫  گ  ہ ا‬
‫‪ ،‬ل     ِن  ‬ ‫ رب َ ر‬
‫ د ِّ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ر‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ِ   ھ    ا‬ ‫  ِ‬ ‫ ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫!  ن    ا م     ف ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫  ں۔ ‬ ‫رى  ر آپ    ش  ار ‬
‫        ن ‬ ‫ث ا‬
‫          ُ ِّ  ‬ ‫ ر   ر   ن  ) ب  ن(    ا    ‬
‫     ذ      ‬ ‫ت  ا     َ َ   ل      ‬ ‫ُ ب        د ِ‬
‫ت  ا     ُﻣﺒﻠﻐِ   ِن         ں   َدرس ‬ ‫  َ َ ً ‪(1)  :‬د ِ‬ ‫َو‬
‫د   ؟  )‪(2‬ا ِاَ     َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ َﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ   ’’ا   ‘‘  ا        ‬
‫ ‬ ‫آ   ۔   )‪(3‬ا ِاَ     َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ َﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ     د        ا ن و ‬
‫   ر       ں؟ ا  رات       ‬ ‫ں دى    ؟ )‪  (4‬‬
‫ وا   ار  ۔  ا  ‬ ‫  اب د    ا     ى          ‬
‫   ‬ ‫ وا  د ِ‬
‫ت  ا‬ ‫   ‬ ‫     ا   اد  ‬ ‫ ا‬
‫ّ ں  ے ا ع   د ت    ۔          ار    ۔ د    د  ‬
‫   ‬ ‫ث   ك   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ     ار ِ  ا ار    ‬ ‫ آ  اور    ِ‬ ‫اد  ‬
‫ع رى  ۔    ف    ں ‬ ‫   ا  و   ان      اا  ‬ ‫۔ ‬
‫  ۔  ا ں    د    رو ٔ   ك    ‬ ‫  ر  ۔      ا ع   ہ    ‬

‫‪306‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪307‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ اور دو ے    ‬ ‫ث   ك   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ   ہ  ‬ ‫     ر   ۔  ا     ِ‬
‫  ہ   ‬ ‫ا ِ  اَ     َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ َﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ  اور ان    ا  وا        ‬
‫ََ‬
‫   ا   ن    ۔  ت ا   ر   ان    ّ     ن  ں  ا    ں ‬
‫ث  ك  َر ِ َ اﷲُﻋَﻨْ ُ   ‬‫    ج    ا    اور  ِ‬ ‫ر ں     وں      ‬
‫د ِ   رك     ن      اور  آپ   ن    ر   ۔   ن    ا م    ‬
‫     ا ن   ا۔ ‬ ‫ث   ك َر ِ َ اﷲُ َﻋﻨْ ُ     َد    ‬ ‫ا       ِ‬
‫ث   ك   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ    ا  ’’ ى َ ر ‘‘       َ ّ ِ  ہ     ‪ ،‬‬ ‫  رِ   ِ‬
‫ ا ں      م ر   ۔   ا ظ     ا ِ اَ  ‬ ‫اُس َ ر     م   ‬
‫     و    ا  ا ظ     ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ َﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ       ت  ادا  ‬
‫ اذان      ‬
‫ِ‬ ‫ث   ك   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ       وا ‪    ،‬ان    آ    اس و‬ ‫ِ‬
‫ر   ۔ اَﻟْ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟ ِﻠ !  م  َو ں    ٹ    ۔‬
‫   روزا  دو درس وا    ا م    ‬ ‫رے  رے  ا   !   ‬
‫    ك     ا        درس  ن     ‬ ‫         ‬
‫    ۔   ‬ ‫     ۔ا ِ ْن َﺷﺂ َء اﷲ۔ آ !  ن     ‬
‫ ذر    ?    درس  د      ‬ ‫?درس      د ت    ‬
‫   ا   رت    ?    ذ        وا ں    اﷲ   ك    ‬
‫   ?ا  ا ح      ا      ا ح       ورى    ?  ‬
‫ ذر    ? زار   ذ    وا      ‬ ‫درس        ل     ‬
‫ ذر   ۔‬ ‫     ر  ? ك درس   م م     ‬ ‫ل ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫‪307‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪308‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫)‪(13‬ﻓﯿﻀﺎن ﺷﮑﺮ‬
‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب ا ْﻟ ٰﻌ َﻠﻤ ِ ْ َواﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِ اﻟ ُْﻤ ْﺮ َﺳﻠ ِ ْ‬
‫اَﻣﺎ َ ْﻌ ُﺪ َﻓﺎَﻋُ ْﻮذُ ﺑِﺎﷲِ ِﻣ َﻦ اﻟﺸ ْﻴ ٰﻄ ِﻦ اﻟﺮ ِﺟ ْﻴﻢ ِ ْﺴ ِﻢ اﷲِ اﻟﺮ ْﺣ ٰﻤ ِﻦ اﻟﺮﺣ ِْﻴﻢ‬
‫اَﻟﺼﻠٰﻮ ُة َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ َﻳﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َوا َْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ َﺣ ِ ْﻴ َﺐ اﷲ‬
‫َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َوا َْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ ﻧ ُْﻮ َر اﷲ‬ ‫اَﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ ﻳَﺎ ﻧ َ ِ اﷲ‬
‫اﻻ ْﻋﺘ ِ َﺎف‬
‫ﻧ َ َﻮ ْﻳ ُﺖ ُﺳﻨ َﺖ ْ ِ‬
‫  ں   د آ    ا ف ‬ ‫ دا ِ ‬ ‫ ‬ ‫ !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ر    ا ف    اب    ر    ۔   د ‬ ‫   ‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫‪،‬آب  زم  زم    دم     ا      ‬
‫ِ‬ ‫ ‪   ،   ،‬و ا ر‬ ‫   ا ر  ‬ ‫ر ! ‬
‫  ں   ‬ ‫ ً  ان  ‬ ‫     ‬ ‫ ۔  ا  ا ف    ‬ ‫ ا زت  ‬ ‫   ‬ ‫اور  ‬
‫  ف ‬ ‫    ورى     ا ف   ‬ ‫   ۔  ں    ت   ‬ ‫ا زت ‬
‫   ‬ ‫۔ ‬ ‫   ‬ ‫‪   ،‬اب    ‬ ‫     ‬ ‫ و ہ    ‬ ‫  ‬ ‫ ‪،‬‬
‫ ‪    ،‬د  ‬ ‫ ‬ ‫   ا ف    ‬ ‫ ‬ ‫ ‪      ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪’’:‬ا  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫               (۔‘‘‬ ‫  ے )  اب ‬ ‫ذ ِ ْ ُ اﷲ   ے     ‬
‫   ‬ ‫درود ‬
‫  ‪َ   ’’   :‬ﺣﻤﺎم ‘‘  ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫   ا‬ ‫ا ّ‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ‬
‫ ‬ ‫     )درود  ك ‬ ‫  ج   ‪  ،‬رات    ا ِ  ‬ ‫ ‪  ،‬درد  و  ‬ ‫   ‬

‫‪  ِ  ……1‬‬
‫نر ن‪،‬ص‪٢٣٦‬۔ ‬

‫‪308‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪309‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫( ‪ ،‬اب     رے  آ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ز رت     ُ ّف   ا‪ ،‬‬

‫   ‬ ‫  ‪:‬ﻳﺎرﺳﻮ َل اﷲ َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ!  آپ‬ ‫ ‬ ‫  ا  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫(‬ ‫  (  ے  درود  ) ‬ ‫ِ ‬ ‫!  )‬ ‫‪  :‬اے   ے  ‬
‫  ‬ ‫    َد ْرد  او  ر‬ ‫اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ‬ ‫َﺻ‬ ‫    رےآ‬ ‫   ‬ ‫د۔‬
‫م و ن        ۔  ‬
‫) ‪(1‬‬

‫ھ   د  درود  و   م‬ ‫ د ؤں  ‬ ‫ ‬

‫  اك        درود  و   م‬ ‫ د  ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫‪ :‬ﻧ ِّﻴ ُﺔ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣ ِﻦ َﺧ ْ ٌ ﻣ ْﻦ َﻋ َﻤﻠ ِ ٖ ۔    ‬ ‫ﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬
‫  َﺻ ا ُ‬ ‫ِن  ‬
‫       ۔) ‪ (2‬‬ ‫ اس   ‬ ‫ن   ‬
‫ ز دہ ا   اب   ز دہ ۔ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ا  ا     ‪:‬‬
‫ ‬ ‫ اور   اب  ‬ ‫ !  اﷲ ك    رِ  ‬ ‫ !  آ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ن       ا  ا  ‬
‫ن     ‬
‫   ‬ ‫?…       ب   ن       ن   ں   ?…      ‬
‫  ِ ْ ِ  د         ِ   ں        دو  زا   ں   ?… َ َور   ِ َ  ‬

‫‪ ……1‬اﻟﻘﻮل اﻟﺒﺪﻳﻊ‪،‬ص‪۳۲۸‬ﻣﻠﺘﻘﻄﺎ ً۔ ‬
‫‪ ……2‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪،۱۸۵/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۹۴۲:‬۔ ‬
‫‪309‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪310‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫َك   دو ے        دہ  وں  ?… َد َّ  و ہ      وں  ? …‬
‫ اوراُ     ں   ?…’’ َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟْ َﺤ ِ ْﻴ ِﺐ‘‘’’اُذْ ُ ُ وا اﻟﻠـ ‘‘ ‬ ‫ر ‪ِ،‬‬
‫ اور   ا    وا ں    دل       ‬ ‫’’ﺗُﻮﺑ ُ ْﻮا ا ِ َ اﻟﻠـ ‘‘و ہ      اب  ‬
‫ن       د  آ   ھ     م  و   ُ َ َ  اور ‬ ‫ آواز    اب  دوں    ?…  ‬
‫  وں  ۔‬ ‫ا ِ ْ ادى ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫    ا ‬ ‫رو  ز    ‬
‫‪ :‬‬ ‫ ‬ ‫  َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم  ‬ ‫ِ‬
‫ت  ِّ ُ  ‬ ‫ت ّ ِ ُ   ُ   َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم    ‬
‫ِ‬
‫  ں۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ز         ے    )   دت   ار(    د‬ ‫ُ رو‬
‫   ‬ ‫    س ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ا‬ ‫  َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴﻼَم  آپ   َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم‬ ‫ِ‬
‫ت  ِّ ُ  ‬
‫ اور وہ زَ ن     ر  ‬ ‫    ا     ‬ ‫ں ام   و       َ‬ ‫     ؤ  ‬
‫   او  ر‬ ‫   ‬ ‫اور ‬ ‫  ہ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪’’  :‬ﻳﺎاﷲ !   ُ          اِن  اَ‬
‫ وا !   ا  ‬ ‫۔  اے  ے  ا  ‬ ‫ى  اُ ّ   ِ ف ا  ذات     ر‬
‫!   ‬ ‫‪  :‬اے  ‬ ‫ُ   َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم    ‬ ‫ت  ِّ ُ  ‬ ‫ِ‬ ‫د     ُ   ُ   ۔‘‘‬
‫  َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴﻼَ م   ‬ ‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ  ‬ ‫    ۔‬ ‫ آپ  زى روزہ  دار   د‬
‫َ‬
‫             ا     ‪ ،‬اب      ُ        ‬ ‫اب  د ‪ :‬اِس ‬
‫  َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم    ا رہ    ‬ ‫ِ‬
‫ت  ِّ ُ  ‬ ‫      ں ۔   ِ  ‬ ‫اِس    آ‬
‫    ‪        ،‬زَ ن    ُو   ت  ‪:‬ﻳﺎاﷲ!      ُ  ‬ ‫اوراُس    آ‬

‫‪310‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪311‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ۔ اے   ِ ! ‬ ‫   اِن آ ں      ہ   اور     ا ِ  وا  ‬

‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ  ‬ ‫۔ ‬ ‫د    ُ   ُ‬ ‫ى   ُا ّ   ہ   ِ ف  ا  ذات    ر  ‪   ،‬ا  ‬
‫   اﷲ ك        ‬ ‫  ‪:‬آؤ         ُد  ‬ ‫  َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم‬

‫  ۔       ‪ :‬‬ ‫ اور     ؤں    دے  اور         ح   دت  ‬ ‫آ‬

‫   ‬ ‫  َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم     ‪:‬آ ِ   ں  ‬
‫؟ ‬ ‫ِ‬
‫ت   ِّ ُ  ‬ ‫۔ ‬ ‫ ‬
‫ت ‬‫ِ‬ ‫ ۔  ‬ ‫ رب    رِ  ا ِ           ِ ّ    ‬ ‫ ‪     :‬ے ّ‬ ‫اب  د‬
‫  َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم     ‪:‬وا        اور    اِس     ھ        ‬ ‫  ُ‬
‫ِّ ُ‬
‫ ‬ ‫  َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم     ‪  :‬وہ  را       ِر    ا‬ ‫ت  ِّ ُ  ‬‫ِ‬ ‫د ۔ ‬
‫س      راہ   ۔  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ر    ا ِ  ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫رے  رے   ا   !  د آپ  !       اَ ! آ ِ   ن   ‬
‫ ا      اُن  ُ ُ رگ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ ِ     ُو د         ّٰ     ِ ِ  آ ں ‬
‫ ذرہ   ا   ق    آ ‪  ،‬و  ہ‬
‫ّ‬ ‫ ا ِ‬ ‫  َ اغ      د      اُن  ‬
‫   اﷲ ك    ‬ ‫ ‬ ‫  ِل    ‬ ‫ ا    اُس  ‬ ‫رگ َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ  رِ‬
‫ ‬ ‫ اﷲ ك     ر     ر  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫َ َ           ر ‬
‫       ‬ ‫       ا ن    ‬ ‫‪،‬آ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫      ُُر‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫    ہ و‬ ‫اﷲ     ‪،‬اس وا     َد ْرس      رى و‬

‫‪ ……1‬ﻋﻴﻮن اﳊ ﺎﻳﺎت‪ ،‬اﳊ ﺎﻳﺔ اﳊﺎدﻳﺔ  و اﻟ ﺴﻌﻮن‪،‬ص ‪۱۰۸‬۔ ‬

‫‪311‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪312‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫۔ ‬ ‫ ا و اب    ا   ‬ ‫   و  ‬

‫ و ‬ ‫   ا‬
‫ں    ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫! ے  وا‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ں   ‬ ‫  دت   ‪    ،‬‬ ‫ر ‪  ،‬ا  در‬ ‫     اد‬ ‫رگ  و  ‬
‫   ذر   ‪ ،‬‬ ‫   ر‬ ‫  ‪    ،‬اﷲ  وا ں     دت   ‪    ،‬‬ ‫زد    ‬
‫ٹ ۔‬
‫ں   ر و  ‬ ‫ اور ‬ ‫ِ ‬ ‫ى ‬ ‫ ‬ ‫  ‪،‬‬ ‫ رب   ا‬
‫اﷲ ك ار د ‬
‫  ‪:‬۔‬
‫ﻳﺎَﻳ َ ﺎ اﻟ ِﺬﻳْ َﻦ َﻣﻨُ ْﻮا ُﻠ ُْﻮا ِﻣ ْﻦ ﻃ َ ٰﺒﺖِ َﻣﺎ ﺗﺮﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰاﻻﻳﻤﺎن ‪:‬اے  ا ن  وا !   ؤ ‬
‫ اور  اﷲ    ‬ ‫َر َ ْﻗ ٰﻨﻜُ ْﻢ َوا ْﺷ ُ ُ ْوا ا ِ ْن ُﻛ ْﻨﺘ ُْﻢ اِﻳﺎہُ رى  دى     ى  ‬
‫ا ن   !ا    اُ       ۔‬ ‫َ ْﻌ ُﺒ ُﺪ ْو َن ) پ‪،۲‬اﻟﺒﻘﺮة‪(۱۷۲:‬‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ُ ا ّ   اد  آ دى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ اس    آ‬ ‫ ‬ ‫ُرا َ‬
‫  ۔  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ں     وا‬ ‫ م ا   اﷲ ك   ‬ ‫‪:‬اس آ    ‬ ‫ ‬
‫!  آپ   ! ں     ادا     ِ او ى ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے  ا‬
‫    اٰن   ك    اﷲ  ‬
‫ك‬ ‫     ‬ ‫   ا ازہ  اس  ‬ ‫ ‪  ،‬اس    ا‬
‫ دى    ‬ ‫ ا  ذ         ا  ذ   ار  د  اور   ں  ا  ذ    ‬
‫ ۔   ا   م    ‪:‬‬ ‫و ں اس               ار د ‬
‫َو َﻟ ِﺬ ْ ُ اﷲِ َ ْﻛ َ ُ )پ‪،۲۱‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪ (۴۵:‬ﺗﺮﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰاﻻﻳﻤﺎن‪:‬او  ر  اﷲ   ذ       ا۔‬

‫ن‪،‬ص‪٥٦‬۔ ‬ ‫‪  ……1‬ا  ا‬

‫‪312‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪313‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫‪:‬‬
‫اور دو ے  م   ار د‬
‫ﻓَﺎذْ ُ ُ ْو ِ اَذْ ُ ْ ُﻛ ْﻢ َو ْ‬
‫اﺷ ُ ُ ْوا ِ ْ ﺗﺮﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰاﻻﻳﻤﺎن‪ :‬ى   د   و!     را    ‬
‫وں   اور  ا   اور  ى  ى    و!۔‬ ‫ن )پ‪ ،۲‬اﻟﺒﻘﺮة‪(۱۵۲:‬‬ ‫َو َﻻ َﺗﻜْ ُ ُ ْو ِ‬
‫رے  رے  ا   !   ادا       ر         اﷲ  ‬
‫ك‬
‫ ا   ہ  م   ا  ذ           ن     اور اس    وہ   ‬
‫ ‬ ‫     ار د     ‪     ،‬وز ‬ ‫د  ت    ا   وں      ادا  ‬
‫   ۔   ‬ ‫       ا و اب   ‬ ‫ ‬
‫ ‪ :‬‬ ‫اﷲ ك ا ر د ‬
‫ﺗﺮﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰاﻻﻳﻤﺎن ‪:‬اور  ‬ ‫ﷲ اﻟﺸ ِ ِﻳْ َﻦ‬
‫َو َﺳ َﻴ ْﺠﺰِي ا ُ‬
‫ ) پ‪ ،۴‬اٰل ﻋﻤﺮان‪ (۱۴۴ :‬اﷲ   وا ں     دے  ۔‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫رے   رے  ا   !      ح  اٰن   ك      ادا        ‬
‫ ‬ ‫  اور  ‬ ‫ار د         ُا   ح ا د   ر          ‬
‫    ‪:‬‬ ‫د  ۔آ    روا ت   رو        ا  ‬
‫دو ا‬ ‫ادا‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ا  ‬ ‫رے  آ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ار د   ‪  :‬‬
‫ ‬ ‫ دو  ا    ‪،‬اور  ا ا‬ ‫ وہ  اس    اﷲ ك    اد ے    اس  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫     وہ اس      ے   اس     ا  ا   ۔‬

‫‪ ……1‬ﺷﻌﺐ اﻻﳝﺎن‪،‬ﮐﺘﺎب ﰱ اﻟﺼﱪﻋ  اﳌﺼﺎﺋﺐ‪،۱۸۹/۴ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۹۹۴۹ :‬۔ ‬
‫‪313‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪314‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫وا ں     ‬ ‫اﷲ ‬
‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ‬ ‫      رے  آ‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ا   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ َﻤﺎ  ‬
‫ روا‬ ‫ِ‬
‫ د    ‬ ‫َو َﺳﻠ َﻢ   ار د  ‪           :‬ے   ا  اس     دو! ا  ‬
‫ ‬ ‫ ادا د ‪ ،‬‬ ‫ وہ  ن         اس   ‬ ‫ ر    اس     د و! ‬
‫  ۔   ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ وا ں     ‬ ‫ وا  (  اور   ‬ ‫ )   ل ‬ ‫اﷲ  ‬
‫ك‬
‫  ّ     ار‬ ‫اُ‬
‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫وى       رے آ‬ ‫ درداء   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا‬
‫! ‬ ‫‪  :‬اے  ‬ ‫ ‬ ‫  َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫‪:‬اﷲ ك  ‬ ‫و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   ار د  ‬
‫ وا ں    ا ) ى   ف  (ان    ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ا‬ ‫ ا‬ ‫رے  ‬
‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫ آ   وہ  اس      او  ر   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ان    ‬
‫ )اس  ( ا  و‬ ‫ ‬ ‫ آ   اُ‬ ‫ ‬ ‫ اُ‬ ‫ ا‬ ‫ا ) ى   ف  (‬
‫وں   ۔) ‪ (2‬‬ ‫ اور       ‬ ‫ ا‬ ‫  ‪  ،‬ا ُ‬ ‫ ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ر        ‬ ‫!د  آپ    ا د‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫  ام   َﻋﻠَﻴ ِ ُﻢ اﻟﺴﻼم      ‬ ‫ ا‬ ‫  ‪  ،‬آ‬ ‫ ‬ ‫  ن ‬ ‫ ا ن  ‬ ‫ ‬
‫ ۔ ‬ ‫    ن ‬ ‫  رى ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  رك ا از ‬

‫‪ ……1‬ﻣﻌﺠﻢ اوﺳﻂ‪،۱۸/۱،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۲۹ :‬۔ ‬
‫‪ ……2‬ﻣﻮﺳﻮﻋﺔ  اﺑﻦِ  اﰉ دﻧﻴﺎ ‪۳۹/۴،‬۔‬
‫‪314‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪315‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫ت  ّ ِ ُ   ٰ   َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم   ا ازِ‬
‫ِ‬
‫ب  َﺻ‬ ‫  وى     اﷲ ك   ‬ ‫س   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ ا  ‬
‫رہ  روزہ ر  ‬ ‫    د     م ِ‬ ‫ ‬ ‫ٔ   رہ“‬ ‫ ”‬ ‫اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ  ‬
‫‪  :‬روزہ   ؟  ا ں     ض  ‪     :‬رك  دن ‬ ‫ ‬ ‫ ‪  ،‬ان  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ت‬
‫   ‬ ‫ں (‬ ‫ں)‬ ‫   ان    د‬ ‫ ‪،‬ا  دن    اﷲ ك     ا ا‬
‫ (  اس  دن    روزہ  ر ‪) ،‬اس   ‬ ‫ ) ا‬ ‫  َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم‬ ‫ِ‬
‫ت  ِّ ُ  ‬ ‫دى  ‬
‫‪     :‬‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   ار د  ‬ ‫َﺻ‬ ‫ر  ٔ ‬ ‫ (۔  اس    ‬ ‫   روزہ ر‬
‫ آپ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِو ﻟ ٖ‬ ‫  ار    ۔  ‬ ‫ ‬ ‫) َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم(  ‬ ‫ ز دہ  ‬
‫۔  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫َو َﺳﻠ َﻢ    د   روزہ ر  اور دو وں     روزہ ر      ‬
‫ت  ّ ِ ُ  داؤد  َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم   ا ازِ‬
‫ِ‬
‫ ‬ ‫ر ہ ِا ِ‬ ‫ت   ّ ِ ُ  داؤد   َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم   رے  آ     آپ ‬‫ِ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ض    ‪:‬اے اﷲ !     ا  ادا   وں؟       ا    ادا‬
‫ ‬ ‫وں  ‬ ‫    ات   د  ا      ‪          ،‬ادا  ‬ ‫   ر ‪  ،‬‬
‫ ‬ ‫رہ  ‬ ‫  وں   ‪    ،‬اس   ِ       ل    و    دو‬ ‫  ِ   ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ادا   ے   ‪ ،‬اور   دو رہ   ادا  وں            ِ   ‬
‫ ‬ ‫‪ :‬‬ ‫)اور   ں              (۔  اﷲ ك    آپ       ف  و  ‬
‫ا  ادا د ۔   ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ ‬ ‫اس  ت  ن ‬

‫‪ ……1‬ﲞﺎری‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻮم‪،‬ﺑﺎب ﺻﻮم ِﻳﻮم  ﺎﺷﻮراء‪،۶۵۶/۱،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۲۰۰۴:‬۔ ‬
‫‪ ……2‬ﻋﻮارف اﳌﻌﺎرف‪،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺴﺘﻮن ‪،‬ص‪۲۸۹‬۔ ‬
‫‪315‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪316‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ِ    ال‬ ‫ص  ر   ‬

‫  ض   ‪  :‬اے  اﷲ!    ‬ ‫ر ہِ ا ِ  ‬ ‫ن   َﻋﻠ َْﻴ ِاﻟﺴ َﻼم‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ  ‬
‫ ر ں ‬ ‫   ادا  ‬ ‫    ى   ں      ادا وں  ‪،‬او  ر‬ ‫ار  ہ(  ‬ ‫)ا‬
‫ل ۔ ) ‪ (1‬‬
‫ ِ   ا  ‬ ‫ص  ر  ‬ ‫ى    وں۔ ں آپ  َﻋﻠ َْﻴ ِاﻟﺴ َﻼم ‬ ‫ ‬ ‫اور‬
‫  ؟‬ ‫اٰن  ” ﻋَ ْﺒ ًﺪا َﺷﻜُ ْﻮ ًرا “‬
‫ِ‬
‫ت   ُ   ح ‬ ‫‪ :‬‬ ‫َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬
‫د  َ َ‬
‫ت  ُ   ْ    ‬ ‫ِ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ) اٰن   ك    (” َﻋ ْﺒ ًﺪا َﺷﻜُ ْﻮ ًرا“)     ار   ہ(  اس  ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم‬

‫۔  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ ‬ ‫ك   ‬ ‫     اﷲ  ‬ ‫آپ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم      ‬
‫رے آ   َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   ا ا ز ‬
‫اﷲُ ﻋَﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ‬ ‫ت   ُ   ُ ِ ہ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  روا       رے  آ   َﺻ‬ ‫ِ‬
‫ ‬ ‫   ‪،‬‬ ‫    ؤں   رك  ج ‬ ‫   ا   ز  ‬ ‫َو َﺳﻠ َﻢ  رات     م ‬
‫‪”:‬اَﻓ ََﻼ َ ُﻛ ْﻮ ُن‬ ‫ ار د‬ ‫  ( ض ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ام   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُﻢ )‬
‫َﻋ ْﺒ ًﺪا َﺷﻜُ ْﻮ ًرا“  )   ا  رب  (    ار  ہ    ں!۔) ‪ (3‬‬
‫َﺻ اﷲُ ﻋَﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ‬ ‫!    آپ   !   رے رے  آ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫و د   اس   ر  َ ّ   دا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫َو َﺳﻠ َﻢ   م   ق  ‬

‫‪ ……1‬اﻟﺒﺤﺮاﳌﺤﻴﻂ ‪،۶۱/۷،‬اﻟﻨﻤﻞ‪،‬ﲢﺖ اﻵﻳﺔ ‪ ۱۹:‬ﻣﻠﺨﺼﺎ ً۔ ‬
‫‪ ……2‬اﳌﻌﺠﻢ اﻟﮑﺒﲑ‪،۳۲/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۴۲۰:‬۔ ‬
‫‪ ……3‬ﲞﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺘﻬﺠﺪ‪ ،‬ﺑﺎب ﻗﻴﺎم اﻟﻨﱮ …اﱁ‪، ۳۸۴/۱ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۱۳۰:‬۔ ‬
‫‪316‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪317‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ ‬ ‫َﺻ‬ ‫  ار   ہ     ں!   رےآ‬ ‫ ا رب  ‬ ‫     ‬

‫ رب    ‬
‫ّ‬ ‫ ا‬ ‫م   ا       ت ِ دت  ‬ ‫ ‬ ‫اس  ا ازِ   رك  ‬
‫ ذر   ۔‬ ‫ا  ‬ ‫ادا‬
‫اُ َّ    وا  اور ِا‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ روا‬ ‫َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ َ ﺎ‬ ‫ ‬ ‫ت  َُ  ‬
‫ِ‬ ‫ ‬ ‫ا ُّم  ا‬
‫   ا   م   ج   ڑ ‬ ‫ آ ن    دل   دار  د‬ ‫رے  آ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ  ‬
‫   اور ‪’’:‬اَﻟﻠ ُﻬﻢ ا ِ ْ اَﻋُ ْﻮذُﺑ ِ َ ِﻣ ْﻦ َ َﻣﺎﻓ ِْﻴ ِ‘‘  ا  !      ‬ ‫ ‬ ‫د  اور  اد‬
‫اس      اس         ى   ہ     ں  !۔  ا دل     )اور  رش   ‬
‫  رش   !) ‪ (1‬‬ ‫    ‪ :‬ا   ا    ‬ ‫ اور ا   رش ‬ ‫(   اﷲ  ‬
‫ك   ‬
‫ِ  ك      ‬
‫ح‬ ‫ ا   ر ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ اس  ‬ ‫  ت ‬ ‫ُ  ا ُ‬
‫ ‬ ‫    رش    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  دل  ‬ ‫  ‪:‬ا     رش  ‬ ‫ ‬
‫ ‪  ،‬اب    ‬ ‫       د  ‬ ‫‪،‬اورا  ‬ ‫ ‬ ‫   آ‬ ‫   ‬
‫۔) ‪ (2‬‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ن‬
‫ اور ا  ‬ ‫ ‬ ‫ د‬ ‫ د‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫!  آپ   !   ادا    ں  ِ  او ى   ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫  ت ‬ ‫ ا  ِاَ  ‬ ‫   ‪،‬اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ !  ‬ ‫ِ ا‬ ‫و ں ‬

‫‪ ……1‬ﻣﺴﻨﺪ ِاﻻﻣﺎم اﻟﺸﺎﻓ ‪،‬ص‪۸۱‬۔ ‬
‫‪  ……2‬اٰۃا ‪٤٠٢/٢ ،‬۔ ‬
‫‪317‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪318‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا ِ ِح  اُ‬ ‫َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫ل    ا س   َ َّ ر درى َ ر َ ى   ِ‬

‫ ا ت‘‘    ‬ ‫   ’’‬ ‫ِ ‬ ‫ آپ   اُ‬ ‫   ‬ ‫    ر  ‪،‬ا  ‬
‫ں     ‬ ‫ ‬ ‫ وا  ا ل‘‘    ‬ ‫     ‬ ‫  ‪  ’’   ،‬‬ ‫   ‬
‫د  ۔ ‬ ‫    رے     ‬ ‫   ا   َ َ  ا م   ادا ‬ ‫ا   ‪ ،‬اِس  ‬
‫ ا م   ‪    8‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‪    72‬ا ت ) ا  ا   ں  (    رِ‬
‫ و  ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ‬ ‫ ‬ ‫ت   ‬ ‫‪  :‬آپ     ّ  ارادے      ‬
‫ ہ ‬ ‫   ‬ ‫  م ‬
‫    ؟اور     ف  ‬ ‫ہ   ‬ ‫ ‬
‫  اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َﻋ ٰ ُﻞ َﺣﺎل)     ل   اﷲ ك    (اور      ‬
‫ د   َﻣﺎ َﺷ ٓﺎ َء اﷲ)    اﷲ ك    ( ؟ د ر  !   ادا      دت   ‬
‫‪ ،       ،‬اور    ں اور  ں    ُ ل   ذر    ‪ ،‬ا     َ َ  ا  م  ‬
‫ وا  اور   ى      وا      ‬ ‫      ل     ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫ و  ‬ ‫ ‬ ‫   ‪  ،‬آ  ‬ ‫    ب ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫رِ‬
‫ ‬ ‫  ر ن  د      وا ت آپ    ش  ا  ر   ں   ۔‬
‫ا    ُْ‬
‫    ُد    ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ت  ِّ ُ   ن  ر‬‫ِ‬ ‫    ن ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ‬

‫    ں ‬ ‫دو       ازا   اور         ر    وہ اﷲ ك     و   ‬

‫ اﷲ ك   ‬ ‫ رہ     وہ ‬ ‫      ف ا  ‬ ‫   اُس    س ‬
‫  ‪  :‬اب    ‬ ‫ ‬ ‫ وا  ‬ ‫   ‬ ‫ و     وف  ر  ۔ا  دو ے   ار‬

‫‪318‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪319‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ؟اُس     ‪    :‬اِن   ں      اﷲ ك    ‬ ‫  ت    اﷲ ك      ادا  ‬

‫۔ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   دے  دوں   وہ  ‬ ‫ دو‬ ‫ ادا     ں    ا رى   ُد‬
‫ ‬ ‫ں  او  ر   ؤں    ‬ ‫ ا  آ ‪  ،‬ز ن‪  ،‬‬ ‫اُس     ‪  :‬وہ   ؟ اب  د ‪ :‬‬
‫  (؟  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ك      ى ‬ ‫ اﷲ‬ ‫)  ‬ ‫د‬
‫ ا  ‬ ‫  ل     ‬ ‫! ُﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ !    را ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫    ! اور      ‬ ‫  ‬ ‫      ں      رے ا‬ ‫رے   س  د  ‬
‫ ۔ ‬ ‫ ر  ‬ ‫     دا  ‬ ‫   ‪  ،‬ا ‬ ‫  ى ‬
‫را    رہ     ‬
‫ ‪  ،‬ڑ  ‬ ‫   د    ا‬ ‫وح اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم   ا  ‬
‫  ُر ُ‬ ‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ  ‬
‫     وہ     ‬ ‫ ‪ ،‬ؤں    ر ‬ ‫  ج اور ‬ ‫ ‪ ،‬اس    ن   دو ں ‬
‫        گ   ‬ ‫ر         ا        ا        ‬
‫  َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم   اس       ا           ُ  ‬ ‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ‬ ‫۔‬
‫  ؟اس     اب  د      اس      ز دہ       ں      دل ‬
‫  ۔ ) ‪ (2‬‬ ‫‪     :‬‬ ‫   ۔آپ  َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم   ‬ ‫ )ا ن(‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫دا  ‬
‫ آپ َر ِ َ‬ ‫ ‬ ‫ وا  دا  ‬ ‫ ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫و‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ  ا‬

‫‪ ……1‬ﻣﻮﺳﻮﻋﺔ اﺑﻦ اﰉ اﻟﺪﻧﻴﺎ ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺸﮑﺮ  ِ ‪،۴۹۵/۱،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۹۹:‬۔ ‬
‫  دت‪٩٨٨/٢،‬۔ ‬ ‫‪ ……2‬‬

‫‪319‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪320‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ   ‪”  :‬اَﻟْ َﺤ ْﻤ ُﺪ اﻟ ِﺬ ْي ﻟ َْﻢ ﻳَ ْﺬﻫَ ْﺐ َﺳ ْﻤ ِ ْ َو َﻻ َ َ ِ ي “  اﷲ ك      ‬

‫          ۔) ‪ (1‬‬ ‫   اس    ى   اور د‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   ‬ ‫ؤں ز  ‬
‫ ز        ‬ ‫   وا   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ     ؤں   ‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ‬ ‫ا  د  ‬
‫ ا     ‪:‬اﷲ ك     !   اس    و  ‬ ‫ دو ں    ‬ ‫آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋﻠ َْﻴ‬

‫ت   ُ      وا   َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ    اس ‬

‫ آپ   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ  ر  آ‬
‫ِ‬ ‫‪ ،‬‬
‫    ے       اﷲ ك   ‬ ‫  ‪ :‬اے دو  !ا   ُ       َ ّ  ‬
‫ ادا   !    ز   ى ز ن‪ ،‬آ ‪  ،‬ن ‪      ، ،‬ہ      ا۔ ) ‪ (2‬‬
‫  ‬ ‫!   آپ    رے  ر ن د      ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫   ‬ ‫  ڑ  ‬ ‫ ‬ ‫       دا‬ ‫   ‪  ،‬وہ     ‬ ‫  را  ا از   ا  ‬
‫ ‬ ‫      ى   ‬ ‫   ‬ ‫ ‪  ،‬ا ‬ ‫ ا و اب    ار   ‬ ‫ ‬
‫ل ‬ ‫   ا  ‬ ‫ ا ت   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫    دت   ا‬ ‫اور ‬
‫   ‬ ‫ى     رى       ب  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‪  ،‬ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲاس    ‬
‫ ‬ ‫ ‪،‬‬ ‫ت‬
‫     وا  ‬ ‫   ‪ ،‬آ  ‬ ‫ب ‬

‫‪ ……1‬ﺗﻨ ﻴﻪ اﳌُﻐْﱰﻳﻦ‪ ،‬ص‪۱۷۳‬۔ ‬
‫‪ ……2‬ﺗﻨ ﻴﻪ اﳌُﻐْﱰﻳﻦ‪ ،‬ص‪۱۷۵‬۔ ‬
‫‪320‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪321‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ وا   د ہ‬ ‫ ‬
‫ت  ّ ِ ُ  ا ا    اَد   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ”  َ  “   د ہ  ‪ ،‬‬
‫ آپ  َرﺣْ َﻤ ُﺔ‬ ‫ِ‬
‫  د   ْك       ى  ا ر       ‪ ،‬ل     ا  روز آ  ‬
‫پ‬ ‫اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫ اِس    ا    ‬ ‫ آپ   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫       ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋﻠ َْﻴ‬
‫َ‬
‫       ا ِ   ح  ‪َ   400‬ر ْ َ    زِ‬ ‫‪َ   400‬ر ْ َ   ْ ْ  ادا   ۔  دو ے  روز    ‬
‫    ر ہِ   او ى     ض   ‪:‬‬ ‫ا  ادا   ‪ ،‬ت  روز     ا‪ ،‬ورى  ‬
‫        م ‬ ‫   ‬ ‫ﻳﺎرب!  ى  دت    ت  ِ        ‬ ‫ّ‬
‫۔  اُ  و ْ  ا   ان     ِ       ض   ‪ ُ ُ   :‬ر!   رے    آپ   َرﺣْ َﻤ ُﺔ‬

‫ ‬ ‫اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ  د ت   ‪   ،‬م َ ر    د ۔آ  پ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ َﻋﻠَ ْﻴ اُس     اہ  ‬

‫  ۔    اُس   ان    آپ   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ   ر  د       ْ   ر  اُ  ‪:‬‬
‫ُ ُ ر!    آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ     ا   م   ں  اور       ے   س    وہ    ‬
‫‪        :‬آزاد    اور    ‬ ‫۔آپ  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫     ‬ ‫آپ  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫  رے   س    وہ         ۔  اُس    ا زت    آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ َﻋﻠَ ْﻴ و  ‬

‫ں‬
‫   اور   ر ہِ ا ٰ   ض   ‪:‬ﻳﺎاﷲ!    اب   ے   ا        ‬ ‫  ُر‬
‫ں    ‪ ْ ِ               ،‬ف  رو     ا      ‪      ،‬ا   رى  د  ‬
‫   دى۔ ) ‪ (1‬‬ ‫ے ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫ُۃ ا او ء ‪ ،‬ب  زد ‪،‬ص ‪٩٦‬۔ ‬ ‫‪ ……1‬‬

‫‪321‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪322‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫       ذ  د‬ ‫رى ‬
‫    تِ   ُ اﷲ ى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ     ض   ‪  :‬ر  ے ‬
‫    م  ل   ا       ۔آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ    ار د  ‪ِ      :‬م     ‬
‫ ا   ن  ا ا ن  ا          ُ       ؟ ) ‪ (1‬‬
‫ دو  ‬ ‫  ى  اور  ‬ ‫ ‬ ‫ن   ‬ ‫!  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫    رے  س   ‪ ،‬آہ ! آج د وى دو  ‬ ‫اس   ا ن   ‪ ،‬ا     ظ     ‬
‫   ‪   ،‬ش  !    دو  ‬ ‫   ‬ ‫      ى ‬ ‫ ‬ ‫ اور  اس    ‬ ‫ ‬
‫ ۔ ‬ ‫ وا    ‬ ‫ا ن     ‬
‫       ‬
‫ت   ُ     ف  ا ّ     اﷲ   ازى   ى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬
‫ِ‬
‫ك ‬ ‫    ٹ    اور ز      ‬ ‫  ‪ :‬ا   رگ    ؤں  رك   ‬
‫ ‬ ‫رت ا ر      ‪  ،‬گ  دت         اورا س   ا ر   ر  ‬
‫  َض ‬ ‫    ت        ِم         ‬ ‫   ‪    :‬‬ ‫ وہ ‬
‫۔‬
‫) ‪(2‬‬
‫ں    َض             ‬ ‫ِ ‪،‬ا    ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   ا ا ز ‬ ‫! آپ   ا ف     ادا ‬ ‫ ‬ ‫  رے  رے  ا‬

‫  دت‪٨٠٥/٢،‬۔ ‬ ‫‪ ……1‬‬
‫‪ِ  ……2‬ن  ى‪ ،‬ب‪،٢‬ص‪٦٠،‬۔ ‬
‫‪322‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪323‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ اور  اس    ‬ ‫    دت  ‬ ‫    ل      ادا  ‬ ‫ !  ‬ ‫  ‪  ،‬اب  آ‬

‫‪ ،‬‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫ وا   د رِ  ا ف  ‬ ‫ ا م  د‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫ ا   ل    ا س   ر   درى ‬ ‫ ‬ ‫  ت ‬ ‫‪  ٔ   ،‬د ت ا‬ ‫ا  ا  ‬
‫ ‬ ‫ ! ‬ ‫ ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ    ا ازِ     ‬ ‫ر ى ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫   ‬
‫ب ا رات    م   دوران    ‪٤‬ر  ا ث ؁‪١٤١٨‬ھ    م  ہ    َﻋ َ‬
‫ ا ِ  ا     َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎﺗُ ُ ُﻢاﻟْ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ  ‬ ‫اﻟﺼ ْﺒﺢ)   و (  ا ے      ِ‬
‫ ‬
‫ے‬ ‫ؤں  ا           ‪  ،‬اس    آپ   َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢاﻟْ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ   ؤں    ‬
‫اور  وہ    ‬ ‫    ب       م  ا‬ ‫ آپ َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫ ‬ ‫ ڈ   ر  د ‪  ،‬‬
‫ے) ‪Flying‬‬ ‫ دوا   ا‬ ‫   ر  ‬ ‫ اس ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫  ‪،‬ا‬ ‫ ر‬ ‫ ‬
‫ روك  د  ‬ ‫  را ً  اس    ‬ ‫ آپ  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫ ‪،‬‬ ‫‪  (Insect Killer‬ا‬
‫   ‬ ‫‪   ،‬ر ا             د  ‬ ‫‪ :‬اس    رى     ر‬ ‫اور ‬
‫‪ :‬‬ ‫ ؟    ‬ ‫ ڈ     ر    اور  ‬ ‫ؤں  ر  د ‪،‬اب  وہ  ا   ن  ‬
‫    د   ‪ِ       ،‬م        ‬ ‫اب   و ‬ ‫   ‬
‫       ڈ     ِ‬
‫! ) ‪ (1‬‬ ‫           ‪،‬ا  اس                   ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ا ا  ‬ ‫! ن   دہ  وا     ں   ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬

‫‪،‬ص‪٦٥‬۔ ‬ ‫‪  ……1‬رف ا  ا‬

‫‪323‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪324‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ اس ‬ ‫         و ں   رے  ‬ ‫  د ر  ا ف  ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬

‫   ‬ ‫    ا‬ ‫ ‪،‬آپ   َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ‬ ‫د ‬ ‫ ‬ ‫ر ‬ ‫   ‬ ‫   ‬

‫ر ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫  ظ ‬ ‫ ‬ ‫ى   ‬ ‫ہ ‬ ‫  را  ‬
‫   ‬ ‫ ا ت    ر‬ ‫ آپ  ‬ ‫   ‬ ‫‪   ،‬ا  ا   س  ‬
‫ ا م ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ا‬ ‫ رب    ر     ار  ‬ ‫   اور    ‬ ‫ ى  ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫               ا م   ‬ ‫ ‪ ،‬ا   م! ‬ ‫ ‬
‫   ۔ ا ِ ْن َﺷﺎ َء اﷲ! آ  اب     ‬ ‫ ‬ ‫    رى ‬ ‫ل     ا  ‬
‫ ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫  ر ن د     ‪ 9‬ا  ‬ ‫   ‬
‫‪  9‬ا   ر ن د‬
‫   ‪    :‬ہ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ َ ﺎ‬ ‫ ‬ ‫ت  َ ُ  ‬
‫ِ‬ ‫ ‬ ‫)‪  (1‬ا ُّم  ا‬
‫       ‬ ‫  )    (  دا   اور    ‬ ‫    اور  وہ    ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ آ ‪  ،‬اس      زم  ۔ ‬
‫”اﷲ ك  ا   ے ‬ ‫  ى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ  ‬ ‫)‪  (2‬‬
‫ (    ‬ ‫ اور وہ اس   ”اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟ ِﻠ “ )    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  ۔  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫   ا‬ ‫ اُس   ‬ ‫   ‬
‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫اﻟﺪﻳﻦ   ا در‬
‫    ُﻣ ْ ُ ّ‬ ‫ت  ُ   ِ‬
‫ث  ا‬ ‫ِ‬ ‫)‪(3‬‬

‫‪ ……1‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺪﻳﻨﻪ دﻣﺸﻖ‪ ،‬رﻗﻢ ‪ ۴۴۵:‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﳌﻠﮏ ‪۴۲/۷،‬۔ ‬
‫‪ ……2‬اﻟ ّﺸﮑﺮ ِ  ‪،‬ص‪،۱۲۲‬رﻗﻢ‪ ۱۱۰:‬۔‬
‫‪324‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪325‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ وا    ‬ ‫ د‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ى ‬ ‫       ‬ ‫‪     :‬‬ ‫ار د  ‬

‫ اور   ‬ ‫ اﷲ ك    ا ن  ‬ ‫ ‬ ‫ى ‬ ‫   ا ار    اورا   ح  ‬
‫۔  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫   ‬ ‫     وہ  ادا‬
‫)   ار  (‬ ‫ ‪  :‬‬ ‫    ذ رازى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬ ‫ِ‬
‫ ت   ّ ِ ُ‬ ‫)‪(4‬‬
‫  ‪   ،‬‬ ‫     اﷲ ك    ‬ ‫ر  ‪،‬‬ ‫   ادا‬ ‫( ‬ ‫ )ا‬ ‫ ‬
‫  ۔) ‪ (2‬‬ ‫اِس       ادا وا‬
‫      ہ د  و‬ ‫ ا‬ ‫‪ :‬‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ  ا  ا‬ ‫)‪( 5‬‬
‫   وہ  اﷲ ك    ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‪  ،‬ا  وہ  ‬ ‫ں    در ن   ك    ‬
‫۔ ) ‪ (3‬‬ ‫   وہ   ‬ ‫     ‪،‬دو  اوہ  ہ   ‬ ‫ ‬
‫   ہ  اﷲ  ‬
‫ك‬ ‫ ‪:‬‬ ‫ ‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫   ‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ  ‬ ‫) ‪(6‬‬
‫ اور  اس    ا      ‬ ‫ ‬ ‫   اﷲ ك  اس    ‬ ‫ں    م  ‬
‫ اﷲ ك  اس      ا ٰ   م    ‬ ‫‪  ،‬وہ  اﷲ ك      ادا‬ ‫ر‬
‫ ۔  ‬
‫) ‪(4‬‬

‫‪،‬روزہ ‬ ‫  ‪ :‬ز ‬ ‫ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫ اﻟ َﺤ ْﺒ‬ ‫ِ‬

‫ت   ُ    ا‬ ‫) ‪(7‬‬

‫‪ ……1‬ﺑﻬﺠﺔاﻻﺳﺮار‪،‬ذﮐﺮ  ﻣﻦ اﺟﻮﺑﺘﻪ ﳑﺎﻳﺪل ﻋ  ﻗﺪم راﺳﺦ‪،‬ص‪۲۳۴‬۔ ‬

‫‪ ……2‬ﻋﻮارف اﳌﻌﺎرف‪،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺴﺘﻮن ‪،‬ص‪۲۸۹‬۔ ‬
‫‪ ……3‬ﺷﻌﺐ اﻻﳝﺎن ‪،‬ﺑﺎب ﰱ ﺗﻌﺪﻳﺪ ﻧِﻌَﻢ اﷲ ‪،۱۲۲/۴،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۴۵۱۳:‬۔ ‬
‫‪ ……4‬ﺣﻠﻴﺔاﻻوﻟﻴﺎء‪ ،۱۷۰/۱۰،‬رﻗﻢ‪۱۴۸۴۷ :‬۔ ‬
‫‪325‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪326‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  وہ     ‪،‬اور ا    ”اَ ْﻟ َﺤ ْﻤﺪ“   ۔) ‪ (1‬‬ ‫ر اور  وہ  م   اﷲ ك‬

‫ ‪    :‬‬ ‫ ت   ُ  ا م   ن     ُﻋ َ ﻨ َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ ِ َﻋﻠ َْﻴ  ‬
‫ِ‬ ‫)‪( 8‬‬
‫       ز‬ ‫ں   ز   ھ     اس   )اُس دن( اﷲ ك     ادا  اور  ‬
‫     ادا ۔  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫  اس  ا وا‬ ‫د‬ ‫ ‬ ‫   ا وا‬
‫     ادا    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫َ ف   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫ت  ُ   ُ‬
‫ِ‬ ‫ ) ‪(9‬‬
‫ّ‬
‫ ز دہ    ۔  ‬
‫) ‪(3‬‬
‫   ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫!   ن   دہ  ا ف   ام    رو  ار دات ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‪   ،‬در  !  ں     ‬ ‫  ب  ں ‬ ‫       ا‬
‫   ادا    ‬ ‫  رك   ت    ‬ ‫اﷲ ك      ادا        اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ‬
‫ ر  ‬ ‫    ار  ‬ ‫ اس   رك  ‬ ‫  ت ‬ ‫ ‬ ‫   ‪  ،‬اس  ‬ ‫ز دہ  ا‬
‫ن‬
‫ں    ز  ‬ ‫ ‬ ‫ن  ر ل  ا‬ ‫ ‬ ‫ ا ت    ‬ ‫‪  ،‬اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ‬
‫       ‬ ‫   ‬ ‫ در‬ ‫   ان   ‬ ‫اس  رك       ر    ‪ ،‬‬
‫ اور ‬ ‫    دت ‬ ‫   ‪  ،‬ا ‬ ‫ ان   ز ن      رك    رى ‬
‫ ‬ ‫ِن  ر ل    ‬ ‫  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ر ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬ﺗﻔﺴﲑ اﺑﻦ اﰉ  ﺣﺎﺗﻢ ‪،‬اﻻﻋﺮاف‪ ،‬ﲢﺖ اﻵﻳﺔ‪ ،۵۹:‬ص‪۱۵۰۴‬۔ ‬
‫ﲑ  ُﻗﺮﻃﱮ ‪ ،‬ﻟﻘﻤﺎن‪،‬ﲢﺖ اﻵﻳﺔ‪۴۹/۷ ،۱۴:‬۔‬‫‪ ……2‬ﺗﻔﺴ ِ‬
‫‪ ……3‬ﺷﻌﺐ اﻻﳝﺎن‪،‬ﺑﺎب ﰱ ﺗﻌﺪﻳﺪ ﻧﻌﻢ اﷲ ‪،۱۰۶/۴،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۴۴۳۷:‬۔ ‬
‫‪326‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪327‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫     ذ  ‬ ‫   ‬ ‫ ‪    ،‬د‬ ‫ وا  ‬ ‫ر  ل  ‬ ‫   ‬ ‫د ت ِا‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫وا   ت اور   ادا  ‬ ‫   ادا ‬ ‫  ‪،‬آ  اب ‬
‫ ‬ ‫   ۔ ‬
‫رك  ت‬
‫ رِ‬ ‫     ‬ ‫َ َّ م َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ‬ ‫ت   ُ  ﻋﺒ ُﺪ اﷲ  ا  ‬
‫ِ‬ ‫ ر ل  ‬
‫   ان   ت       ‬ ‫   ‬ ‫‪ :‬‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   ار د‬
‫اس   ا  دن     ادا د او  ر      م  و      اس    ا  اس رات ‬
‫   ادا ‪)،‬وہ  ت     ‪  ”(:‬اَﻟﻠ ُﻬ ّﻢ َﻣﺎا َْﺻ َﺒﺢَ ِ ْ ِﻣ ْﻦ ْﻌ َﻤ ٍﺔ اَ ْوﺑ ِ َﺎ َﺣ ٍﺪ ﻣ ْﻦ َﺧ ْﻠﻘ ِ َ‬
‫ ‬
‫ى‬ ‫َﻓﻤ ِ ْﻨ َ َو ْﺣ َﺪ َک َﻻ َ ِ ْﻳ َ َﻟ َ َﻓ َﻠ َ ا ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َوﻟَ َ اﻟﺸ ْ ُ  “۔)  اے  اﷲ!    ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬ا‬ ‫   وہ  ى    ف    ‪،‬‬ ‫ق             ‬
‫) ‪(1‬‬
‫   اور  ا    (۔   ‬ ‫ اور  ے ‬
‫    ‬ ‫  ك     ادا ‬ ‫ !  آپ   ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫   ان   ت ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‪  ،‬آپ    آ‬ ‫ ‬ ‫ر  آ ن  و‬
‫ اور    و  م ‬ ‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   د ب   ‪ ،‬ا‬ ‫ ا‬
‫ ! ‬ ‫   ‬ ‫ں   ‬ ‫ وا   ش ‬ ‫ ا  ‬
‫ا    ذر      ادا    ‬
‫   ‪  :‬دل    ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ  ا م             ا‬

‫‪ ……1‬اﺑﻮ داؤد ‪،‬ﮐﺘﺎ ب اﻻدب ‪،‬ﺑﺎب ﻣﺎﻳﻘﻮل اذا اﺻﺒﺢ واذا اﻣ ‪،۴۱۳ / ۴  ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۰۷۳ :‬۔ ‬

‫‪327‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪328‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ اور  دل    ‬ ‫ ر‬ ‫ ‬ ‫   ادا          دل     م   ق    ‬ ‫ذر‬

‫    ۔ز ن    ادا       ‬ ‫ ر  اور اس   ‬ ‫اﷲ ك   ذ    ‬
‫وا   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ے  اﷲ ك       د‬ ‫  ہ   ز ن    ذر ا  ‬
‫   ‬ ‫   ادا           ہ  اﷲ ك     ں    اس    ا‬ ‫   ‬ ‫ا‬
‫     اور آ ں     ‬ ‫ل ‬ ‫ ا‬ ‫ وا   ں ‬ ‫ل  ے اور‬ ‫ا‬
‫ اور ان  آ ں    ‬ ‫   اس     دہ  ڈا‬ ‫ د‬ ‫ن   ‬ ‫ادا            ‬
‫    اس   ‬ ‫ن   ‬ ‫    ے اور  ں     ادا         ‬ ‫ ‬ ‫ذر‬
‫ت(    ۔   ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ف  ح)  ‬ ‫دہ ڈا  اور ں ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ آج  ر  ‬
‫ى‬ ‫ ‬ ‫ن د  ہ‬ ‫     ‬ ‫    !  ادا ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ں   ‬ ‫  ں ‬ ‫  د ت ا‬ ‫ن ر ل   ‬ ‫  وا   ‪  ،‬ا‬ ‫ا‬
‫ اور ذ  ‬ ‫ى   ‬ ‫ و ں ا  ‬ ‫    وزاں  ر  ‬ ‫ا اور     ‬ ‫ف ‬
‫ !  ا د  ‬ ‫ ‪   ،‬د  ر‬ ‫ا    ر  ‬ ‫ ادا       چ  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫دہ  ‬
‫   ذ  ‬ ‫   ادا ‬ ‫    وں ‬ ‫   ادا     ‬ ‫   اﷲ  ‬
‫ك‬ ‫ر  ‬
‫ ‬ ‫       !‬ ‫   دو ا د  ‬ ‫   ۔ آ  اس ‬ ‫ د  ‬
‫ ‬ ‫  وں     ادا ‬
‫ ‬ ‫‪   :‬ں     ادا  ‬ ‫رے  آ   َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   ار د  ‬

‫‪ ……1‬ﻟُﺒﺎب اﻻﺣﻴﺎء‪،‬ص‪۲۷۷‬۔ ‬
‫‪328‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪329‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫  ۔) ‪ (1‬‬ ‫ ‬ ‫ار‬ ‫ وہ اﷲ ك     ‬
‫    ا    ار‬
‫  َﺻ اﷲُ‬ ‫ روا       رے  آ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫   ز‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا‬
‫ ز دہ     ار   ہ  وہ      ‬ ‫ ‬ ‫ن    ‪  :‬اﷲ ك    ‬ ‫  ِن  ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َ  ﻢ‬

‫۔ ) ‪ (2‬‬ ‫ ادا ‬ ‫   ز د  ہ‬ ‫ں   ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   ‬ ‫ اور      ‬ ‫  رے   رے  ا   !  آپ        ‬
‫   ‪ ،‬آ   ى     و ل ‬ ‫ ا د   ر  و ا ال  ر ن د  ‬
‫ ۔   ‬ ‫         ‪    ،‬را     ادا    ذ  اور     ‬
‫ال ‬ ‫  رِ  ‬ ‫وزِ ‬
‫ ‬ ‫ ‪ِ   :‬ر    د      اور  ‬ ‫ُ  ا م   ِ َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ َﻋﻠ َْﻴ  ‬ ‫ِ‬
‫ ت  ‬
‫  ال  ‪  ،‬ا ں   )د  ‬ ‫ ‬ ‫ ان  ں ‬ ‫  ‪    ،‬وزِ‬
‫ادا   اوروہ  ِ ا   دت      وف ر ‪  ،‬‬ ‫رب    ‬ ‫(   ِّ‬
‫    اب  ۔) ‪ (3‬‬ ‫  اب       (  ‬ ‫ ‬ ‫)ان ‬ ‫ا‬
‫  ل د‬ ‫ ‬
‫ اﷲ ك  د    ‬ ‫   ‬ ‫وى  ‬ ‫َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ  ‬

‫‪ ……1‬اﺑﻮ داؤد‪،‬ﮐﺘﺎب اﻷدب‪ ،‬ﺑﺎب ﰲ ﺷﮑﺮ اﳌﻌﺮوف‪،۳۳۵/۴ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۴۸۱۱ :‬۔ ‬
‫‪ ……2‬اﳌﻌﺠﻢ اﻟﮑﺒﲑ‪،۱۷۱/۱ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۴۲۵ :‬۔ ‬
‫‪ ……3‬ﺗﻔﺴﲑِﺑَﻐَﻮی‪،‬پ‪،۳۰‬اﻟﺘ ﺎﺛﺮ‪،‬ﲢﺖ اﻵﻳﺔ‪۴۸۹/۴، ۸:‬۔ ‬
‫‪329‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪330‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫اور‬
‫ ‬ ‫اور وہ  ہ اس   اﷲ ك     ادا‬ ‫ ا م ‬ ‫  ے  ‬ ‫ا‬
‫ ‬ ‫ى ا ر‬ ‫( ‬ ‫ ‬ ‫  )‬ ‫   ‬ ‫اس ‬ ‫اﷲ ك   ر  ‬
‫   د    ‪ ،‬اورآ ت   اس   ‬ ‫   ‬ ‫  اس ‬ ‫ اس ‬ ‫اﷲ ك د‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اﷲ ك  ‬ ‫ د  ‬ ‫اوروہ   ہ  ‬ ‫د‬ ‫ در  ‬ ‫ ا‬
‫  ى   ا  ‬ ‫  اور    اﷲ ك   ‬ ‫ اس   اس     ادا ‬ ‫ ‬
‫او  راس      ‬ ‫      روك  د‬ ‫اس  ‬ ‫ اس  ‬ ‫ اﷲ ك  د‬
‫   اس     اب دے        ‬ ‫  اس ‬ ‫ ا  ‬ ‫  ل  د‬ ‫ ا  ‬
‫  ۔  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ( در ر ‬ ‫)ا  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ وا ں   ‬ ‫ ى ‬ ‫‪   :‬آپ   ! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫   ‬ ‫ در ت  ‬ ‫ وا ں    ‬ ‫   ادا  ‬ ‫  ل  د‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫ ‬ ‫ اور ‬ ‫ں   ‬ ‫   اس     ا  آپ   اور د  ‬ ‫   ۔ ا ‬
‫ ا ت ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ د‬ ‫   ‬ ‫ در ت     ى     ار    اور  ‬
‫ ‪   ،‬د     ح آپ    چ و  ان ‬ ‫   ‬ ‫  ل ا  دل   ‬
‫  ہ     ہ اور ‬ ‫ ‬ ‫ !   ‬ ‫  ‪ ،‬در‬ ‫      ُﻣ َﻌ ّ و ُﻣ َﻌ ْﻨ  ‬
‫         ‬ ‫    ت د  ‬ ‫ ‬ ‫ى    ن    ن   ‪  ،‬ا ‬
‫‪،‬اﷲ ك    ‬ ‫ ‬ ‫ن ‬ ‫ اور  ‬ ‫ آپ     ہ  ‬ ‫     وہ  ا‬ ‫   ‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫ت    ظ ‬ ‫ى   ‬ ‫ وا  ا ل اور ‬ ‫ ‬ ‫     ‬

‫‪ ……1‬ﻣﻮﺳﻮﻋﺔ اﺑﻦِ  اﰉ اﻟﺪﻧﻴﺎ ‪۵۵۵/۳،‬۔ ‬
‫‪330‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪331‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫ ا م ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫ !     ل      ا  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫  ت  ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ ‬ ‫   ‬ ‫د  ‪   (1) :‬ارادے   ‬ ‫    ت   ‬
‫   د   َﻣﺎ َﺷ ٓﺎ َء اﷲ )    اﷲ‬ ‫؟)‪ (2‬اور   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ہ ‬ ‫ ‬
‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ  اور َﻣﺎ َﺷ ٓﺎ َء اﷲ  ‬ ‫(   ؟آ‬ ‫ك   ‬
‫ ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ا  آپ   ‬
‫   ‬ ‫ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ ‬
‫دى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫  ُ  ا ّ   اد  آ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫ُرا َ‬
‫  ۔  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ‬ ‫ و ‬ ‫  م   ا ِ ْن َﺷﺎ َء اﷲ  ‬ ‫‪  :‬‬
‫آ ت       و‬
‫م   َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫ت   ّ ِ ُ   ا     َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬
‫     ا‬ ‫ روا‬ ‫ِ‬
‫    ہ    د    ” َﻣﺎ َﺷ ٓﺎ َء ا ُ‬
‫ﷲ َﻻ ﻗُﻮ َة اِﻻ‬ ‫ ار د ”‬
‫  ۔  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ﺑِﺎﷲِ“  ا    ہ ن   ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫!ا  س  ن              ?…  ِ  ‬
‫ت‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ وا  ‬ ‫رب را  ‬ ‫ ذر    ?…‬ ‫   ‬ ‫ ا  ‬ ‫دت ‬
‫ّ‬

‫‪  ……1‬ا  ا ن ‪ ،‬ص‪٢٥‬۔ ‬
‫‪ ……2‬ﮐ اﻟﻌﻤﺎل‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺴﺤﺮواﻟﻌﲔ واﻟﮑﻬﺎﻧﺔ‪،۳۱۶/۳ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۷۶۶۶:‬۔ ‬
‫‪331‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪332‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ?…  ں       ‬ ‫?…   ا  ر ے   ‬
‫   دن  ت ‬
‫     ?…  اﷲ ك    ‬ ‫ادا     ?…    ادا     ں      ا‬
‫ ادا ‬ ‫   و    اﷲ ك ‬ ‫ص  ر     ِ     ال     ?…‬
‫ آ          دا     ڑ    ۔‬ ‫?…‬
‫ ادارے ‬ ‫   ا‬ ‫رے  رے  ا    ! اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ ! د ِ‬
‫ت ا‬
‫   ‬ ‫  م ‬ ‫        ع    ا   ب  ’’اَﻟﺸ ْ ُ ﻟ ِﻠ  ‬ ‫ ا‬
‫ ‪  ،‬دو وں    ‬ ‫   ‪   ،‬د    ‬ ‫‘‘        ‪  ،‬اس   ب    ‬
‫ ‬ ‫ ا ت    ا‬ ‫ دل    ‬ ‫ ‬ ‫ ‪   ،‬ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ  اس    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫   ذ‬ ‫ اور      ادا  ‬ ‫ ‬ ‫ى ‬ ‫  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫   ‬ ‫ار   ہ  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫ د      ‬ ‫اﷲ ك  ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ ۔  ِﻣ ْ ﺑ ِ َﺠﺎہ ِاﻟﻨ ِ ْاﻻَ ِﻣ ْ‬ ‫   ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪332‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪333‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫)‪ِ (14‬ﻓ ِ‬
‫ﮑﺮﻣﺪﯾﻨﮧ‬
‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب ا ْﻟ ٰﻌ َﻠﻤ ِ ْ َواﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِ اﻟ ُْﻤ ْﺮ َﺳﻠ ِ ْ‬
‫اَﻣﺎ َ ْﻌ ُﺪ َﻓﺎَﻋُ ْﻮذُ ﺑِﺎﷲِ ِﻣ َﻦ اﻟﺸ ْﻴ ٰﻄ ِﻦ اﻟﺮ ِﺟ ْﻴﻢ ِ ْﺴ ِﻢ اﷲِ اﻟﺮ ْﺣ ٰﻤ ِﻦ اﻟﺮﺣ ِْﻴﻢ‬
‫اَﻟﺼﻠٰﻮ ُة َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ َﻳﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َوا َْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ َﺣ ِ ْﻴ َﺐ اﷲ‬
‫َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َوا َْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ ﻧ ُْﻮ َر اﷲ‬ ‫اَﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ ﻳَﺎ ﻧ َ ِ اﷲ‬
‫اﻻ ْﻋﺘ ِ َﺎف‬
‫ﻧ َ َﻮ ْﻳ ُﺖ ُﺳﻨ َﺖ ْ ِ‬
‫  ں  د  آ    ا ف ‬ ‫ دا ِ ‬ ‫ ‬ ‫ !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ر    ا ف    اب    ر    ۔   د ‬ ‫   ‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫‪،‬آب  زم  زم    دم     ا      ‬
‫ِ‬ ‫ ‪   ،   ،‬و ا ر‬ ‫   ا ر  ‬ ‫ر ! ‬
‫  ں   ‬ ‫ ً  ان  ‬ ‫     ‬ ‫ ۔  ا  ا ف    ‬ ‫ ا زت  ‬ ‫   ‬ ‫اور  ‬
‫  ف ‬ ‫    ورى     ا ف   ‬ ‫   ۔  ں    ت   ‬ ‫ا زت ‬
‫   ‬ ‫۔ ‬ ‫   ‬ ‫‪   ،‬اب    ‬ ‫     ‬ ‫ و ہ    ‬ ‫  ‬ ‫ ‪،‬‬
‫ ‪    ،‬د  ‬ ‫ ‬ ‫   ا ف    ‬ ‫ ‬ ‫ ‪      ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪’’:‬ا  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫               (۔‘‘ ‬ ‫  ے )  اب ‬ ‫ذ ِ ْ ُ اﷲ   ے     ‬
‫   ‬ ‫ُدرود ‬
‫ِ‬
‫ت‬ ‫‪ :‬ا  دن   ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ        ‬
‫   ‬ ‫ ا   ان  ‬ ‫‪،‬ا‬ ‫د ‬ ‫   س  ‬ ‫ذان   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫   ‬ ‫ُ  ا‬

‫(‪،‬ص‪٢٣٦‬۔‬ ‫‪ِ  ……1‬ن ر ن)‬

‫‪333‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪334‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‬ ‫‪      :‬ا‬ ‫  رے س  آ ‪   ،‬م    اور  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬

‫ ‪  :‬اے !     اب    ‬ ‫ذان   ن   ؟     آپ     ف  ا رہ   ‪  ،‬اُس  ‬
‫‪  ،‬آپ   َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ ‬ ‫ ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ز رت ‬ ‫َﺻ‬ ‫َرﺳﻮ ُل اﷲ‬
‫  م ‬ ‫  ا   م  ۔‬ ‫   اُ‬ ‫ ‬ ‫‪  :‬ا       ذان    ‬ ‫ ‬
‫    ذان   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ  ‬ ‫ُ  ا‬ ‫‪ِ  ،‬‬
‫ت‬ ‫     وہ  ان وا  ‬
‫ ‬ ‫   و  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ے  ‬ ‫ ‬ ‫‪  :‬ا ا  ‬ ‫‪،‬اور  ‬ ‫رو‬
‫    رے ‬ ‫و  ‬ ‫ِ  ك ‬ ‫ ‬ ‫ؤں‪ ،‬ں   ‬ ‫ ‬ ‫اس ” م“   ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ۔  ‬ ‫  ور  ھ   ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   ا ِ  ا  آ     ُدرود ‬ ‫َﺻ‬ ‫آ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫‪ :‬ﻧ ِّﻴ ُﺔ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣ ِﻦ َﺧ ْ ٌ ﻣ ْﻦ َﻋ َﻤﻠ ِ ٖ ۔    ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ِن  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫       ۔   ‬ ‫ اس   ‬ ‫ن   ‬
‫ ز دہ ا   اب   ز دہ ۔ ‬ ‫ ا  ‬ ‫‪ 1‬ا    ‪:‬‬
‫ ‬ ‫ اور   اب  ‬ ‫ !  آ !  اﷲ   ك    رِ  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ن       ا  ا  ‬
‫ن     ‬
‫   ‬ ‫     ‬ ‫      ب   ن       ن   ں   ?…‬ ‫?…‬

‫‪ ……1‬ﺳﻌﺎدة اﻟﺪارﻳﻦ ﰱ اﻟﺼﻼ ﻋ  اﻟﻨﱮ اﻟﮑﻮﻧﲔ‪،‬ص ‪۱۴۲‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪،۱۸۵/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۹۴۲:‬۔‬
‫‪334‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪335‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ں        دو  زا   ں   ?… َ َور   ِ َ  ‬ ‫    ِ  ‬ ‫  ِ ْ ِ  د    ‬

‫دہ  وں  ?… َد َّ  و ہ      وں  ? …‬ ‫َك   دو ے       ‬
‫ں   ?…’’ َﺻﻠ ْﻮا ﻋَ َ اﻟْ َﺤ ِ ْﻴ ِﺐ‘‘’’اُذْ ُ ُ وا اﻟﻠـ ‘‘ ‬ ‫ اوراُ    ‬ ‫ر ‪ِ،‬‬
‫’’ﺗُﻮﺑ ُ ْﻮا ا ِ َ اﻟﻠـ ‘‘و ہ      اب    اور   ا    وا ں    دل       ‬
‫ آواز    اب  دوں    ?…   ن       د  آ   ھ     م  و   ُ َ َ  اور ‬
‫  وں  ۔‬ ‫ا ِ ْ ادى ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫  َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ؤں ‬ ‫   ‬ ‫ا   ل   ‬
‫ِ‬
‫ت  ُ  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  َﺿ ْﻴ َﻐﻢ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ  ‬
‫  رے    ‬ ‫ ‬ ‫   آ  اور  ے  وا  ‬ ‫َﻋ ْﻤﺮوﻗ َْﻴ‬
‫ْ  ‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫  ‬ ‫‪ :‬اِس و    ر   ؟  ‬ ‫؟      ‪ :‬وہ     ر   ۔ آپ   ‬

‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫  ؟       آپ  َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ  وا     ۔     اُن   ‬ ‫و‬
‫ ‬ ‫   ‪      :‬اُ‬ ‫    د ؟  وہ  وا  آ  ‬ ‫     وا ِ  ‬ ‫ وہ  ‬ ‫ ‬
‫    ں       ‬ ‫   ر   ‪ُ  :‬‬ ‫   ڈا  ‬ ‫ن   د    وہ ا  ‬
‫ وا   ن ‬ ‫‪  ُ  ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ؟           زم   ؟   ‬ ‫   و‬
‫ اُس    رے ‬ ‫    ‬ ‫؟ ‬ ‫   و  ‬ ‫م     ‬
‫  ؟ اور     ‬
‫ ‬ ‫   ں    ا   ل   ‬ ‫    َْ  ‬ ‫  ُ     ں    ؟    اﷲ   ك‬
‫   ا   ت ‬ ‫ زا  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ض ‬ ‫  ؤں   ‪  ،‬ا  ‬ ‫ ‬

‫‪335‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪336‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ُ   ا     ز ‬ ‫      ر د ؤں؟ ‬ ‫ آ ؟ ‬ ‫!    ْم ‬ ‫۔ اے ‬

‫) ‪(1‬‬
‫  ‪:‬اس     آپ رو   ۔ ‬ ‫   ‬ ‫آ    ؟‬
‫  ل   ‬ ‫ رو          ا‬ ‫!  آج    ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫  ل     ور  ‬ ‫ا ‪   ،‬رو ر    د   ل  اور  د وى  ا ر    ‬
‫    م   ر     وں   ‬ ‫۔ ا     ر ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫   ا  ‬
‫   وہ   رى  د وى   ور ت ‬ ‫ ر‬ ‫  رے  ذ    ‬ ‫ا اد  و   ر    و‬
‫  ل   ‬ ‫‪  ،‬ا س!      د    آ    ‬ ‫ ‬ ‫  ‪  ،‬د    آ  ‬
‫        ر    ح آزاد  ڑر   ‪   ،‬رات دن د  ا م     ‬ ‫ا  ‬
‫ ‬ ‫  د   آ دہ ‬ ‫ں   ار ب ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ا ت    ف ورزى ‬
‫  د    ب  ؟ ‬ ‫  ‪       ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫اور ا    ا ل   ‬
‫ ا ل     رے     ر  و    ‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫    ا   ؟  دن      ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫  ۔   ن   دہ  ‬ ‫  ٔ ‬ ‫؟  ا   اب             رے  ‬
‫ ‬ ‫ ز ن   ادا ‬ ‫ ‬ ‫    ورى  ‪ ،‬‬ ‫  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا ازہ ‬
‫ت   ُ   َﻋ ْﻤﺮوﻗ َْﻴ َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲ َﻋﻠَ ْﻴ    ا  ‬ ‫ِ‬ ‫وا  ا   ل       داش    ‬
‫      ت  اور     ں ‬ ‫      ‪     ،‬‬ ‫ل         ‬
‫   ز ن     ھ    ‬ ‫  ‪    ،‬را  ‬ ‫ و  روز  ا  ز ن    ‬ ‫ ‬ ‫ے ‬
‫! ‬ ‫ ‬ ‫    ر ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫! ‬ ‫ے ا ل       ا ‪   ،‬‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪،‬ﮐﺘﺎب اﳌﺮاﻗﺒﺔ واﳌﺤﺎﺳﺒﺔ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﺣﻘﻴﻖ اﳌﺤﺎﺳﺒﺔ ﺑﻌﺪ اﻟﻌﻤﻞ‪۱۳۹/۵ ،‬۔‬
‫‪336‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪337‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َ    ‬
‫ ‬
‫ت‬ ‫  ‪  :‬ا ل    ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬
‫ت   َ ّ ِ ُ  ا م         ا‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫اور   ار      ز د  اور             ر       ا  ‬
‫           ‬ ‫ ا    ‬ ‫  ر  ‬ ‫ا ا   ہ ا  دن     ا ل   ‬
‫   ۔) ‪ (1‬‬
‫   ‪ 03‬آ   ر  ‬ ‫   ‬ ‫      ر ‬ ‫   ‬ ‫آ !  د  ‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬
‫  ‪  3‬آ ت   ر‬ ‫‘‘   ‪  3‬وف   ‬
‫’’‬
‫اﷲ ك  اٰنِ     اِر د    ‪:‬‬
‫ رب ‬ ‫ﺎس ا َْﺷ َﺘﺎ ًﺗﺎ۬ ۙ ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪  :‬اس دن   گ ا‬
‫َﻳ ْﻮ َﻣ ِ ٍﺬ ْﺼ ُﺪ ُر اﻟﻨ ُ‬
‫ ا    ‬ ‫     راہ      ‬ ‫ﻟ ُ َ ْوا اَ ْﻋ ٰﻤ َﻠ ُ ْﻢؕ﴿‪ ﴾۶‬ﻓ ََﻤ ْﻦ ْﻌ َﻤ ْﻞ‬
‫  ف ‬
‫ ذرہ       ے ‬ ‫ّ‬ ‫       ا‬ ‫ِﻣ ْﺜ َﻘﺎ َل ذَرة ٍ َﺧ ْ ًا ﻳ َﺮ ٗہؕ﴿‪َ ﴾۷‬و َﻣ ْﻦ د‬
‫ ذرہ     ا   ے ‬
‫ّ‬ ‫ﻞ ِﻣ ْﺜ َﻘﺎ َل ذَرة ٍ َ ا ﻳ َﺮ ٗہ‪ ﴾۸﴿٪‬ا  د    اور    ا‬ ‫ْﻌ َﻤ ْ‬
‫  ۔‬ ‫)پ ‪،۳۰‬اﻟﺰﻟﺰال‪ (۸،۷،۶:‬ا  د‬
‫ا    ار د ‬ ‫‪:‬‬
‫َﻳ ْﻮ َﻣ ِ ٍﺬ ُ ْﻌ َﺮ ُﺿ ْﻮ َن َﻻ َﺗ ْﺨ ٰ ِﻣ ْﻨﻜ ُ ْﻢ ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪  :‬اس  دن            ‬
‫        ُ  وا   ن         ۔‬ ‫َﺧﺎﻓ َِﻴ ٌﺔ ْ )پ‪،۲۹‬اﻟﺤﺎﻗ ‪(۱۸:‬‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪،‬ﮐﺘﺎب اﳌﺮاﻗﺒﺔ واﳌﺤﺎﺳﺒﺔ‪۱۲۷/۵،‬۔‬
‫‪337‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪338‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫‪:‬‬ ‫ا   م    ں ار د ‬

‫اﷲ‬
‫ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪:‬اور   ن        ‬ ‫ﷲ َْﻌ َﻠ ُﻢ َﻣﺎ ِ اَ ْ ُﻔ ِﺴﻜ ُ ْﻢ‬
‫َوا ْﻋﻠ َُﻤﻮا اَن ا َ‬
‫     اس   ڈرو۔‬ ‫رے دل   ‬ ‫ﻓَﺎ ْﺣ َﺬ ُر ْوہُۚ)پ‪،۲‬اﻟﺒﻘﺮہ‪(۲۳۵:‬‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ م ا ‬ ‫   رو    ‬ ‫! ن  دہ آ ِ‬
‫ت ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا ِ‬
‫‪   ،‬ب ‬ ‫ د‬ ‫ ا‬ ‫      وز  ‬ ‫  ا  ‬ ‫   ا ن  ذرہ   ا    ‬
‫  ‪،‬اس     ن      ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اﷲ   ك  ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫و ب   ‬
‫   دن ‬ ‫! ‬ ‫   ‪ ،‬ذرا ر   ‬ ‫ت      ب وا‬ ‫   وہ  د ں   ‬
‫‪  ،‬اُس ‬ ‫  ل   ‬ ‫   ‬ ‫     اُس     رى  ز‬ ‫  ٔ  ا ل  د  ‬ ‫ ‬
‫‪    ،‬د ر !اس و  ‬ ‫ اور  ا ں د      ‬ ‫ ‬ ‫ں د    ‬ ‫  ا‬ ‫و‬
‫   ‬ ‫  ہ   دے  ‪  ،‬ا ا   رے  س و   ‪،‬ز‬ ‫ں   ا س   ‬
‫     ‬ ‫ و‬ ‫  رى   ‪،‬‬ ‫   ‬ ‫ں    آ ور‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫   ‬
‫ں  اور   ب ‬ ‫   آ ِ ت    د‬ ‫    ‪ ،‬‬ ‫ت   ‬ ‫   ا  ‬ ‫  ار  ‬
‫   ‬ ‫  ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫۔ آ !  ‬ ‫    ن ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫و ب   ‬
‫  ۔ ‬ ‫‪03‬ا د ِ  َر   َ  ‬
‫ف‬ ‫   اور ‬ ‫)‪(1‬‬
‫َﺻ اﷲُ‬ ‫رِ  ‬ ‫ روا      ‬ ‫ ‬ ‫ اَ ْوس   َر ِ َ ا ُ‬
‫ﷲ َﻋ ْﻨ‬ ‫ت   ّ ِ ُ   َ َّ اد  ‬
‫ِ‬
‫    َ   ے  اور    ‬
‫ت‬ ‫   وہ      ا  ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ  اِر د   ‪  :‬‬

‫‪338‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪339‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ى‬
‫    و  ‬ ‫ف  وہ       ا ِ ِ  ‬ ‫ ‬ ‫  ے‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫    م  آ  وا‬
‫) ‪(1‬‬
‫ے     اﷲ  ك  اُ ّ  ر ۔ ‬
‫ ‬ ‫)‪( 2‬‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫     ا‬ ‫ راو‬ ‫ ‬ ‫  َر ِ َ ا ُ‬
‫ﷲ َﻋ ْﻨ‬ ‫ت   ّ ِ ُ   ُ دہ    ِ‬
‫ِ‬
‫!  آپ ‬ ‫ ‬ ‫    ض  ‪   :‬‬ ‫َر ِل  ا م َﺻ ا ُﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ‬
‫    م   ارادہ  و   اس   ا م    ر   و‬ ‫‪:‬‬ ‫ ار د  ‬ ‫ﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬
‫َﺻ ا ُ‬
‫) ‪(2‬‬
‫و۔‬
‫! ا  ا م ا    ا    اور ا   ا        ‬ ‫ ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫   ‬ ‫ ا  ‬ ‫ے   ‬ ‫ے‬

‫! آج  ر  ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا ِ‬
‫ اﷲ    ‬ ‫ وہ    ‬ ‫ ‬ ‫ّ  و ُ َ    اور     ل  و وت  وا   ‪   ،‬د  ر !  ‬ ‫ ‬
‫ر   ‬ ‫  ر    ‪  ،‬ا  ِ آ ت   ‬ ‫ ‬ ‫ﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬
‫ل   َﺻ ا ُ‬ ‫رے  ر‬
‫ و دار     ‬ ‫  ‪  ،‬اہ ‬ ‫ وا    ‬ ‫ ‬ ‫ت   ‬ ‫ وروز   ‬ ‫ا  ‬
‫ ‬ ‫    م     اس   ا م    ر و  ‬ ‫و     رى    ں    ۔ ‬
‫ ر      ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء‬ ‫ ‬ ‫   ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬ا    ‬ ‫ ‬ ‫  دت  ‬
‫‪،‬‬ ‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ں   ‬ ‫اﷲ‬

‫‪ ……1‬ﺗﺮﻣﺬی‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺻﻔﺔ اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ‪ ،‬ﺑﺎب‪ ،۲۰۷ /۴ ،۲۵‬ﺣﺪﻳﺚ‪۲۴۶۷:‬۔‬
‫‪ ……2‬اﻟﺰﻫﺪ ﻻﺑﻦ اﳌﺒﺎرک‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺘﺤﻀﻴﺾ ﻋ  ﻃﺎﻋﺔ اﷲ‪ ،‬ص‪ ،۱۴‬ﺣﺪﻳﺚ‪۴۱:‬۔‬
‫‪339‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪340‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  َ‬ ‫   ‬
‫َﺻ اﷲُﻋَﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫       ‬ ‫روا‬ ‫رى َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ ا  ذر ‬
‫   ا  ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪  :‬اے  ا  ذر!  آد  اُس  و‬ ‫و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ‬
‫   ‬ ‫  رو رى  ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ے ‬ ‫ ‬ ‫   ا  ‬
‫‪   ،‬‬ ‫     اس   ‬ ‫م ‬ ‫   ا  ‬ ‫  ‪ ،‬اس    ہ   ‬ ‫ب ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ل        ام  ۔ ‬ ‫اور     ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ے    اُ  ‬ ‫  ر     ا ن ا  ‬ ‫!‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫    ا  ‬ ‫ ‬ ‫  ۔   ز   ا  ‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫ر وہ  ى   ‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫   وہ       ‬ ‫   ‬ ‫ اور ‬ ‫ے     ‬ ‫  رے ‬
‫    ف د  ‬ ‫ں    ا‬ ‫    ر   ‪ ،‬‬ ‫ دن  ن ‬ ‫ا س!    ‬
‫ ‬ ‫‪  ،‬ا َا ِ  ‬ ‫ت  ا ِ ‪    ،‬‬‫        ‪  ،‬ا   ت      ٔ  د ِ‬
‫ں    د ں     ف  ا اور    ٰ      ‬ ‫َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎﺗُ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ   ں  ‬
‫      ں ‬ ‫وزاں      و ں  ا   ّ ں   ے   ت  اور    و‬
‫ ‬ ‫ر ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ا  ا ل   ‬ ‫    َ َ   ا وں      ‬
‫ ‬ ‫    دت ‬ ‫  ۔ا     ‪  ،‬آپ   َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ     ِ  ‬ ‫ار د  ‬
‫ں   ‬ ‫ں       ‬ ‫ اور ‬ ‫      ں ‬ ‫ ‬ ‫اور اس   ا‬

‫‪ ……1‬ﮐ اﻟﻌﻤﺎل‪،‬ﮐﺘﺎب اﻻﺧﻼق‪،‬ﻗﺴﻢ اﻻﻓﻌﺎل‪ ،۲۷۹ / ۲،‬ﺣﺪﻳﺚ‪ ،۸۴۹۷:‬ﻣﻠﺘﻘﻄﺎ۔‬
‫‪340‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪341‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ا ت‘‘   رت  ا ت   ‬ ‫  م  ’’‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ و  ‬ ‫ ‬

‫ں     ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫د   ۔ ‬ ‫ ا م ‬ ‫    ‬ ‫‪ ،‬اس     ‬
‫  ‪  ’’:‬‬ ‫ ا م  ‪   15‬ار د ‬ ‫   ‬ ‫ ا ت   ر‬ ‫دہ ‪ 72‬‬
‫ ‬ ‫ ( ‬ ‫ )  ا  ا ل   ‬ ‫   ‬ ‫   از  ‪ 12‬‬ ‫   ‬ ‫آج آپ   ‬
‫ ؟‘‘‬ ‫   ان      ى ‬ ‫  ا ر‬ ‫ ا ت   ‬ ‫     ‬
‫ِن  ر ل   روزا    از    ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫ ا م    ‬ ‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ  اس  ‬
‫ ‬ ‫  د  اَ ل ‬ ‫    ں ا‬ ‫   ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ل   ‬ ‫‪  12‬ا  ا  ‬
‫      ۔‬ ‫  ‬ ‫ت    ر و  ‬ ‫   ‬ ‫     و ں  ا  ز‬ ‫ ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫      ب ‬
‫    س ‬ ‫   ‪   :‬‬ ‫ ا   ْزى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬
‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ   ُ ا ّ‬
‫   ڈال  د  ‬ ‫      ُ ْ ِ ت  )وہ ا ل   ا ن    ‬ ‫ا   ب     ‬
‫(‪     ،‬ں اور  ں    م   ‬ ‫(‪ ِ ْ ُ  ،‬ت  )وہ ا ل  ا ن  ت د‬
‫ں  اور روزا  ا      ان     ب  ۔   ُ ْ ِ ت      دس        ‪ ،‬‬
‫        ظ ر   ‪:‬۔  )‪  ْ ُ   (1‬‬ ‫ ا    ان         ب ‬
‫ )‪   (7‬ام  روزى  )‪  (8‬‬ ‫ )‪  (6‬‬‫)‪   (3)    (2‬د   ى  )‪  (4‬ر   رى  )‪  (5‬‬
‫     ‪:‬۔ )‪ (1‬‬ ‫رى )‪   ّ ُ   (9‬ل )‪   ّ ُ  (10‬ہ  ۔    ُ ْ ِ ت      دس  ‬
‫   را  ر  )‪   (5)    (4‬ف ‬ ‫ْ  )‪  (3‬‬ ‫ں ‬ ‫ )‪ (2‬‬ ‫ں    َ ا‬

‫‪341‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪342‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫اور  ا    در    )   اب    ف اور ر    ا  دو ں  ا   ں()‪  (6‬زُ ْ  ‬

‫)‪  (7‬ا ِ ص  )‪    (8‬اَ ق  )‪  (9‬اﷲ    )‪ (10‬اﷲ   ف۔          ‬
‫ب ‬ ‫ وہ    ا   ا        ‬ ‫ ۔ ا  ‬ ‫ت   ‪  ،‬دس  ى اور دس ا‬
‫ اس     د  او  ر‬ ‫     ادا   ے‪  ،‬‬ ‫   اُس     ن   دے  اوراﷲ‬ ‫ ‬
‫     ۔    وہ      ‪ 9‬ا ں    ؤ    ‬ ‫   ‬ ‫  م   ٔ ‬ ‫     ‬
‫   ‬ ‫    رى   ا ں     ن  ‬ ‫  ں ‬ ‫ ‬ ‫  ے  ‪   ،‬ں    ‬
‫   ا  ‬ ‫  ے ‪ ،‬‬ ‫     ‬ ‫ ۔ ا   ح وہ ا   ت ا‬ ‫ب ‬
‫   اس    ن  دے اور     ‬ ‫   اور  ا‬ ‫ ‬ ‫ب ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ان    ج ‬ ‫     ا‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫  ے ۔   وہ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ى   ہ    ب  ‬ ‫   ‬ ‫   ا‬ ‫    ر ‬ ‫۔  وہ   گ     ٔ  ‬
‫   ز ن     ر  ‪ ،‬ر   رى   ‪ ،‬ا   ا   ن ‬ ‫ اور ‬ ‫ ‪ :‬‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   اور ‬ ‫   ‬ ‫ں   ‬ ‫ى ‬ ‫ ا  ا   گ ان ‬ ‫۔ ‬ ‫ں ‬ ‫ اورد‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ں    ك      دل     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ا  ‬ ‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ   ُ  ا ّ‬ ‫!    آپ   !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ار د      وہ    ‬ ‫ ‬ ‫ ا از    ا ل    ‬ ‫   ‬ ‫ْزى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ ِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫ت  اور ‬ ‫ ‬ ‫  ا ت     رت ‬ ‫ ‬ ‫ ا ت ‬ ‫    ‪ ،‬‬ ‫ا ت ‬

‫     ‬ ‫ ‬ ‫    ا‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫ى ‬ ‫ ‬ ‫د ‬ ‫  ن ‬ ‫ت   ‬

‫‪ ……1‬ﻣﻨﻬﺎج اﻟﻘﺎﺻﺪﻳﻦ ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺘﻔﮑﺮ‪،‬اﻟﻨﻮع اﻟﺮاﺑﻊ ‪،‬اﳌﻨﺠﻴﺎت‪۱۴۰۶/۳ ،‬ﻣﻠﺘﻘﻄﺎ۔‬
‫‪342‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪343‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫     ‬ ‫ ا ازہ  ‬ ‫  ۔   ن   دہ  م        ‬ ‫ ا ت    ز‬ ‫ا ت ‬

‫   ‬ ‫   ا از    ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ذر‬ ‫ ا ت     رت      ‬
‫   ‬ ‫   وہ   گ    روزا    ‬ ‫  ش ‬ ‫   آر   ۔  ‬ ‫ں ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اور ا  ا ح   ‬ ‫      ى ‬ ‫ ا ت   ر‬ ‫ ‬ ‫ذر‬
‫      ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ا ل   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫۔ در ! ا  آج       ‬
‫  ى         ‬ ‫  ‪  ،‬ا ‬ ‫    ر ‬ ‫   دن  ى  ت و ا‬
‫‪  ،‬ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ  اِس    ‬ ‫ ‬ ‫ل ‬ ‫   ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬
‫    دت ‬ ‫۔   آ !    ‬ ‫  رى    راہ  ار  ‬ ‫ آ ت   ‬ ‫ ‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ر ن د     ‪ 8‬ا  ‬ ‫   ‬
‫ ‪  8‬ا‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫  َر ِ َ ا ُﷲ َﻋ ْﻨ ‪  :‬ا  ‬ ‫ت   ّ ِ ُ   ُ َ   ُر ِ‬
‫وق  ا‬ ‫ِ‬ ‫)‪ِ (1‬ن  اَ ِﻣ ْ ُ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣﻨ ِ ْ  ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    َ   و  اس         را   ب      اور  وزن  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ؤ۔‬
‫ ‬ ‫      ر ‬ ‫  ى ‬ ‫    د وزن  و او  ر‬ ‫ا  ‬
‫ت   ُ  ذوا ّ ن   ِ ى   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ ‪   :‬دت       ر و   ‬
‫ِ‬ ‫ )‪ِ (2‬ن  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ (    ۔ ‬ ‫)  ‬
‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ‪  :‬ا ن  راہِ  ُ ك     ‬ ‫ن ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا‬ ‫)‪ِ (3‬ن  ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪،‬ﮐﺘﺎب اﳌﺮاﻗﺒﺔ واﳌﺤﺎﺳﺒﺔ‪۱۲۸/۵،‬۔‬
‫‪ ……2‬اﻟﺮﺳﺎﻟﺔ اﻟﻘﺸﲑﻳﺔ ‪،‬ﺑﺎب ﳐﺎﻟﻔﺔ اﻟﻨﻔﺲ وذﮐﺮ ﻋﻴﻮﺑﻬﺎ‪،‬ص‪۱۸۸:‬۔‬
‫‪343‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪344‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‪ ،‬ا  اور     ‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫   ان   ‬ ‫ ا  او   زم ‬
‫    ۔ ) ‪ (1‬‬ ‫   ‬ ‫ذر  ا  ‬
‫   آرام ‬ ‫ ‬ ‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ‪  :‬ا ن  ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ   ل ‬ ‫)‪ِ (4‬ن  ‬
‫ ‬ ‫  ں      ا    ‬ ‫  م ‬ ‫   آج  اس        ؟ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ر  ے اور      ے ۔ ا  ا         اس ‬ ‫   ا‬ ‫اور ا   ہ  زد ‬
‫     ‬ ‫  ب و  ب   ر ۔ اُ      ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    چ   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫) ‪(2‬‬
‫  ۔   ‬ ‫اور  ل   ‬
‫ ‬ ‫  ‬ ‫ى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲﻋَﻠَ ْﻴ ‪  :‬‬ ‫ت   ُ  ا     ُ َ  ‬
‫ِ‬ ‫)‪ِ (5‬ن  ‬
‫   و   ا    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ رِ    ‬ ‫ں         ‪(1)  :‬اﷲ‬ ‫دو  ‬
‫) ‪(3‬‬
‫  ا  ۔ ‬ ‫)‪(2‬ا      ‬
‫  ‬ ‫ ا  ‬ ‫ت  ُ   َﻣ ْﻴﻤﻮن    ان  َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ َﻋﻠَ ْﻴ ‪   :‬‬
‫ِ‬ ‫)‪ِ (6‬ن ‬
‫) ‪(4‬‬
‫     ز دہ    ۔ ‬ ‫  د  ہ او  ر‬ ‫ب ‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫  ى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ‪  :‬‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ  ‬ ‫ )‪ِ (7‬ن  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫ ر   ۔ د    ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫ ‬ ‫ ا    ‬ ‫ ‪ ،‬وہ رِ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪،‬ﮐﺘﺎب اﳌﺮاﻗﺒﺔ واﳌﺤﺎﺳﺒﺔ‪۱۲۸/۵،‬۔‬
‫‪ ……2‬ﺗﻨ ﻴﻪ اﻟﻐﺎﻓﻠﲔ ‪،‬ﺑﺎب  اﻟﺘﻔﮑﺮ‪،‬ص‪۳۰۹‬۔‬
‫‪ ……3‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪،‬ﮐﺘﺎب اﳌﺮاﻗﺒﺔ واﳌﺤﺎﺳﺒﺔ‪۱۲۸/۵،‬۔‬
‫‪ ……4‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪،‬ﮐﺘﺎب اﳌﺮاﻗﺒﺔ واﳌﺤﺎﺳﺒﺔ‪۱۳۸/۵ ،‬۔‬
‫‪344‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪345‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ وا ں    ب   وز ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫ آ ن    ‬ ‫وا ں    ب آ ت ‬

‫) ‪(1‬‬
‫ ۔  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   ا  ﻋﺒ ُﺪاﷲ  ا     ء َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ‪   :‬ى    ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫)‪ِ (8‬ن  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ت ۔ ‬
‫  د  ‬ ‫   ‬ ‫ٔ ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  دت ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ى ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   د ِ‬
‫ت ‬ ‫  ش ‬ ‫ د  اور  ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ن ‬ ‫ ‬ ‫ اِس  ‬
‫   ‬ ‫  ف   ا  اور  آ ت     ى    ‬ ‫ ‬ ‫  ل   ‬ ‫   ‬ ‫ا‬
‫ب ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    دت  ‬ ‫   ‬ ‫ ا ت    ر‬ ‫ ‬ ‫ر ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ د ‪     ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ى    ر‬ ‫ن ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ اور  آج ‬
‫   دور   د   ۔   ا   ّ  ‬ ‫ ‬ ‫    وا  اور   ٓ      ‬
‫‪   ،‬ن     م      آ ن ‬ ‫   ارادہ  ‬ ‫ ‬ ‫ ا ت   ر‬ ‫   ‬
‫        ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ و   ر ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫       آپ   ‬
‫  رہ ‬ ‫ ‬ ‫  ‪  ،‬اور ‬ ‫ آپ   آ‬ ‫      ‬ ‫ز    ‪ ،‬رات   ‬
‫ آپ     دت ‬ ‫ آ‬ ‫‪   ،‬ں   آ‬ ‫ ‬ ‫    دت  ‬ ‫ ‬ ‫       ‬ ‫و‬
‫  ۔ ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ۔‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪،‬ﮐﺘﺎب اﳌﺮاﻗﺒﺔ واﳌﺤﺎﺳﺒﺔ‪۱۳۸/۵،‬۔‬
‫‪ ……2‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪،‬ﮐﺘﺎب اﳌﺮاﻗﺒﺔ واﳌﺤﺎﺳﺒﺔ‪۱۲۸/۵،‬۔‬
‫‪345‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪346‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ص و‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫  ‪  :‬دن    ا ا ‬ ‫زى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ ِ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫   ا  ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا م   ا‬
‫    زم   ے       ں ‬ ‫   ا ن  ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ا    ‬ ‫ ا  و‬
‫ و  ‬ ‫  وں   ۔  ا ِ   ح  دن    آ      ‬ ‫م   وں    اور   ں   م  ‬
‫  ُ َ   ے  اور      وہ  دن          اُس    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫ر‬
‫    اور اس  ب ‬ ‫    ب ‬ ‫ ا   رو رى ‬ ‫   ‬ ‫ب   ۔ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ن      ۔ ‬ ‫     اُ      و‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫       ‬
‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ‬ ‫  وى  ‪  :‬رے  ر ِن د‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬
‫ت    ا   َ َ‬
‫   ‬ ‫ اور  اس    ا  ر‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴﻬِ ْﻢ ا     ل  و      ا‬
‫  ر و   ‬ ‫ ا ال و  ا ل ‬ ‫  ل   ا‬ ‫   ر‬ ‫ظ    ۔  زِ    ‬
‫ ‬ ‫  ل   ‬ ‫ ‪،‬ا  ‬ ‫ر ‬ ‫   ا‬ ‫ر ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫  ل   ‬ ‫‪  ،‬ا  ‬
‫‪ ،‬اِس ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ل   ‬ ‫ اور  ا  ‬ ‫     ‬ ‫   ‬
‫) ‪(2‬‬
‫۔ ‬ ‫   وہ آرام ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫م  ا    ا ن   ا  ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا ِ‬

‫‪ ……1‬ﻣﻨﻬﺎج اﻟﻘﺎﺻﺪﻳﻦ ‪،‬ﮐﺘﺎب اﳌﺤﺎﺳﺒﺔ واﳌﺮاﻗﺒﺔ‪،‬ﺑﻴﺎن ﺣﻘﻴﻘﺔ اﳌﺤﺎﺳﺒﺔ ﺑﻌﺪ اﻟﻌﻤﻞ‪۱۳۷۴/۳ ،‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻓﻴﺾ اﻟﻘﺪﻳﺮﺷﺮح ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺼﻐﲑ‪،۸۶/۵،‬ﲢﺖ اﳊﺪﻳﺚ‪۶۴۶۸:‬۔‬
‫‪346‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪347‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   اس  و   ز    ‬ ‫ اور  ‬ ‫ و   ر    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫     ‬ ‫ ا ت    ر‬ ‫   ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫‪  ،‬ا  اَ ِ  ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫ )  ‬ ‫  ‪  :‬آپ      ‬ ‫ )‪     (Back Title‬ال      ‬
‫  ؟ ‬ ‫(      ن   و   ر ‬ ‫دوران    ى ‬
‫  ‪   ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫   ‬ ‫         ‬ ‫اِس   ال    ‬
‫!   ِ‬ ‫ ‬ ‫ ر ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ر  اور ا  ا ح    ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬
‫ ‬ ‫ اﷲ   ك اور  اس     رے  ر ل  َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ را  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ت  ‬
‫ں       ذ     ۔ اس   ‬ ‫  اور ‬ ‫  ‬ ‫ ‪ ،‬‬
‫ اور ‬ ‫ڈا‬ ‫ د ‪  ،‬و‬ ‫ ‬ ‫ى ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ن ‬ ‫ و  ‬ ‫ ‬
‫ و ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ى ‬ ‫ ‬ ‫   ذر‬ ‫  د  ر !   ‬ ‫  ‪ ،‬‬
‫ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫   ا  ‬ ‫ ‬ ‫ن     ‬
‫  ‬ ‫    ََ   ِ  ‬
‫ ‬ ‫     ‬ ‫  ‪:‬‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ    ا  ‬
‫ اس    ‬ ‫‪،‬اوراس     ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫        ہ ا‬
‫‪ ،‬ا  اس  ح  آپ   اس      ‬ ‫  ا    ‬ ‫   آ‬ ‫ اور ا  ‬ ‫ ‬
‫   اور  ا  اِس            ‬ ‫ آ‬ ‫       اس    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫     اس     ا ت   رى    ‬ ‫ ‬ ‫  ۔ا  ‬ ‫ آ  ‬ ‫وہ  آپ    ‬
‫ ا  آپ   ا    رو      آپ      ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اس       ف  ‬

‫‪347‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪348‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ت‬
‫ ‬ ‫     اس     ا‬ ‫  ۔   ا  ا  اس     رت ‬ ‫       ‬ ‫ا  ‬
‫ اور اس    ات    ن   روك ‬ ‫       ا   ور ‬ ‫ ا ب   ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫ ور  وہ آپ          آپ     ڑ  دے   ۔  ‬ ‫ ر‬
‫ ‬ ‫       اس    ى  ا  ‬ ‫   ‬ ‫ اس   ‬ ‫        و‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫ د  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫    ل   ‬ ‫ وا‬ ‫  ا ‬ ‫اور  دل ‬
‫    م       اس         ذ  ‬ ‫ وا‬ ‫ ا  وہ   ل  اﷲ   را  ‬
‫         ‬ ‫را  ‬ ‫ اور ا  وہ  ل اﷲ‬ ‫ ‬ ‫ اس    راً ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   اس ‬ ‫ وہ     ‬ ‫‪ ،‬راً ا  دل     ل د  ‬ ‫   ‬ ‫ اس    ‬
‫ِل      ِل  ر    ل د      وہ آپ      ل  ۔ ) ‪ (1‬‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫م  ا     ‬ ‫!‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا ِ‬
‫  ۔ ‬ ‫ن    م ڈا  ‬ ‫ و ‬ ‫     ‬ ‫  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫     وہ ‬ ‫ ‬ ‫   ‪  ،‬اس     ا ت     را  ‬ ‫    ا  ‬ ‫وا    ا  ‬
‫   ‬ ‫   ‪      ،‬‬ ‫ ‬ ‫ اس    ا‬ ‫ آ    ‪    ،‬‬ ‫آ   ر  اس    ‬
‫  ا ت   ‬ ‫ و‬ ‫     اور     ‬ ‫ اس   ‬ ‫   ‪ ،‬‬ ‫ا ت    را ‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫ر  ا وا   ۔  آ !    ‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫‪ 08‬ت      دت ‬
‫ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴﻬِ ْﻢ‬ ‫ر ن د‬

‫‪ ……1‬ﻗﻮت اﻟﻘﻠﻮب ‪ ،‬اﻟﻔﺼﻞ اﳋﺎﻣﺲ واﻟﻌﺸﺮون‪،‬ﰱ ذﮐﺮﺗﻌﺮﻳﻒ اﻟﻨﻔﺲ۔۔‪۱۵۵/۱‬۔‬
‫‪348‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪349‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫)‪ (1‬ر    ر     ‬
‫     ‬ ‫   ‪ُّ َ      :‬ر ‬ ‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬
‫ت   ُ  ا ا   َ‬
‫ِ‬
‫     ر   ں  اور  و ں     روں     ‬ ‫   ر   ں ‪  ،‬اس     وں ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫    ق  اور  ز وں     ا  ‬ ‫   ‬ ‫   ر   ں         َ ُّ ر  ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫   ر   ں۔ اس  ‬ ‫   ر   ں  اور  ‬ ‫وى  ا  ‬
‫  ں۔ ‬ ‫  م   ‬ ‫؟ اس    ‪    :‬د        ا‬ ‫!  ُ    ‬ ‫‪:‬اے ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔ ‬ ‫    وف ‬ ‫ ‬ ‫ ‪   ،‬‬ ‫     ‪  :‬ى آرزو  رى ‬
‫  را ا از ‬ ‫  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫!  ن  دہ ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا ِ‬
‫           دن رات     از     ا  و       ر و     دور ‬
‫ك  ا ت     ر ‬ ‫   ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫         ‬ ‫ آ‬ ‫   ‬
‫ اور  ا   ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ذ‬ ‫ ‬ ‫  دا‬ ‫ وا  ‬ ‫‪  ،‬و ں  ‬ ‫ ‬
‫    ر ‬ ‫‪ ،‬اس      ‬ ‫د      ا        ا     رے   ‬
‫ ‬ ‫ وا  را‬ ‫     ‬ ‫ اور ‬ ‫ ا وز ‬ ‫ں  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬و ں   ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ؟    را ‬ ‫       ‬ ‫ اور    ر ‬ ‫   ذ    ‬ ‫و آ‬
‫   ‬ ‫ ا           ں  ‬ ‫    ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫    اب     دا‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫   ذر  ‬ ‫   ر   ؟  ں   ‬ ‫ں ‬ ‫  م  ڑ    ب ‬
‫  رو   ‬ ‫؟  ا  اس ا از   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ڈا ؟  ں ا  ‬ ‫  م ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪،‬ﮐﺘﺎب اﳌﺮاﻗﺒﺔ واﳌﺤﺎﺳﺒﺔ‪۱۳۸/۵،‬۔‬
‫‪349‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪350‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ۔‬ ‫    دت       ا  ا ح  آ ن ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   اور روح   ‬ ‫)‪  ( 2‬‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ِت   ُ َ   ﺻِ ّﻤ َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋﻠ َْﻴ ِ  ‬
‫ دن   ب      اُن     ْ  ‪   60‬ل   ‪  ،‬د ں     ب      وہ    ‪ ، 21500‬‬ ‫ا‬
‫ ا س!  )ا      روزا  ا   ہ       (    ‬ ‫‪ :‬‬ ‫اُ ں       رى  اور  ‬
‫ روزا  ‬ ‫  ت   وں    اور  ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫ ‪21500‬‬ ‫  د ہ ‬
‫       ‬ ‫‪ 10,000‬ہ   ں       رت  ل     !     چ    آپ  َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ ِ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ے اور آپ   روح  ِ  ى    واز    ۔ ‬
‫اﷲ ُ َ ْﻛ َ !   رے   رے  ا   !           م   ر   ‪    ،‬‬
‫       ا      دن ‬ ‫ ‬ ‫         ز دہ           ‪    ،‬‬
‫  ل     ‬ ‫ں   ‬ ‫ اور روزا    ا   ہ    ب   ا  ‬ ‫  ر ‬
‫   ا   ہ ‬ ‫    ! اﷲ  ك ‬ ‫۔ ‬ ‫   ‬ ‫ اڑا  ‬ ‫  رى ‬
‫  ‪  ،‬ن     اس    ب ‬ ‫      دے‪ ،‬وہ  در ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫ ا   ہ    ھ    اروں   ‬ ‫ ‬ ‫! اور ‬ ‫ہ ‬ ‫ ذرہ  ا   ل   ‬
‫    رت    ‬ ‫ں       ‬ ‫ و  روز  ‬ ‫  ‬ ‫ دن       ہ  ‬ ‫ا‬
‫!   ارا   ش    ‬ ‫ ‬ ‫ك ‬ ‫  ر ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫ں ‬ ‫ں ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪،‬ﮐﺘﺎب اﳌﺮاﻗﺒﺔ واﳌﺤﺎﺳﺒﺔ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﺣﻘﻴﻘﺔ اﳌﺤﺎﺳﺒﺔ ﺑﻌﺪ اﻟﻌﻤﻞ‪۱۳۹/۵ ،‬۔‬
‫‪350‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪351‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ں ‬ ‫  د   ‬ ‫ ‬ ‫ روزا  ا  ‬ ‫ ا م    ذر‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫آ !   ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫اہ    د   دوڑا !   د     رى د    ‬ ‫‪  ،‬ں   ‬ ‫ ‬
‫  ۔ ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ ۔ ‬ ‫ ‬ ‫آ ت       ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫)‪ (3‬ا غ    ا  ر      ‬
‫د    ن   ‪   :‬‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ت   ُ  اَ َ     َ‬
‫ِ‬
‫ْ‬
‫  ز ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ر   ‪ ،‬آپ  رات  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ ِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫  ّٰ    ‬ ‫ اور  د     ‪  ،‬اس       اغ     س      اس    ا  ر‬

‫   ‬ ‫‪ :‬آج  ُ   ں ‬ ‫     ‬ ‫آگ      س      د   ‬
‫) ‪(1‬‬
‫را؟‬
‫         ا  ‬ ‫   ؟آج    ں ‬
‫!  رے  ر ن د  رت        دت   ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا ِ‬
‫            ار  اور ‬ ‫    ا    د ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ار  اور  ا  ‬
‫‪     ،‬ں    ا ف   ! ‬ ‫ ‬ ‫ے    د‬ ‫  ڑ   ‬ ‫    م  ڈ‬
‫ل ڈا  ا ل‪ :‬‬
‫   آ  وہ   رے   ‪         ،‬؟‬
‫  دا  ‬ ‫ د ے  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ا  آ ت   ہ     ر    ‪،‬‬ ‫     ‬ ‫ د‬ ‫ ‬ ‫ وا    ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪،‬ﮐﺘﺎب اﳌﺮاﻗﺒﺔ واﳌﺤﺎﺳﺒﺔ‪۱۳۸/۵،‬۔‬
‫‪351‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪352‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ش     د      ‬ ‫ں     ‬ ‫اغ   ا  ر     ى  ت     ‬
‫   ا      ا  ‬ ‫           وا‬ ‫    م ‬ ‫ ر   ‪  ،‬‬ ‫ ‬
‫     ‬ ‫  رى  ز ن  ‬ ‫      م ‬ ‫ ر   ‪  ،‬‬ ‫ دو ى    ‬
‫     ز    ‬ ‫ ‬ ‫!  وز  ‬ ‫  زك      ‬ ‫   ا‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬
‫  ح   ے   ں   !  آج ‬ ‫  ؤں  ‬ ‫   دورى    ‬ ‫  ف  ا ‬ ‫رج  ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ى   ‬ ‫     روزا  ‬ ‫ ‬ ‫  ‪  ،‬آ !  ‬ ‫رے   س  و‬
‫  ۔ ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ۔‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫)‪ (4‬ؤں     ا  ‬
‫ ‬ ‫ل        ا ا   ا    ا   دت        ‬
‫  دت   ر ۔ا  دن        ا  ا   رت       ى اور  اس    ‬
‫    ۔  اس     س         م            ر ِ  ا    اس    ‬
‫   ر   ں؟       وہ  ے ‬ ‫   ‪      :‬‬ ‫ف      ‪ ،‬وہ  د ‬
‫ وہ  ا  ‬ ‫ ‬ ‫ظ  ر ۔اس       دم  ‬ ‫ارادے     ز  ر اوراﷲ  ا‬
‫ؤں  دت     ر       ل آ ‪                :‬ؤ ں  ہ   ارادے ‬
‫     اب   ے     دت      وا   ؟  اﷲ   !ا        ‬
‫۔    وہ  ؤ ں   دت               ّٰ     ر ں‪   ،‬اؤں‪   ،‬ف ‬
‫رى اور د پ   و    وہ     ا     ‪ ،‬اِس   وہ اﷲ       ۔   ‬
‫) ‪(1‬‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪،‬ﮐﺘﺎب اﳌﺮاﻗﺒﺔ واﳌﺤﺎﺳﺒﺔ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﺣﻘﻴﻘﺔ اﳌﺤﺎﺳﺒﺔ ﺑﻌﺪ اﻟﻌﻤﻞ‪۱۴۰/۵ ،‬۔‬
‫‪352‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪353‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ا ں     ا   گ ‬ ‫! د  آپ  ! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬

‫۔    ا ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ روك    ا  ‬ ‫ں ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫   ‬
‫    را    ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ا از ‬ ‫   ا    ‬ ‫   ‬ ‫ ا از ‬ ‫   ‬
‫   ‬ ‫  ! ‬ ‫    را    ‬ ‫ ‬ ‫  ر ہ  ا    ‬ ‫ا  و د    ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬
‫   ‬ ‫ہ  ا ‪  ،‬آ     ہ  ا ‪  ،‬ز ن     ہ  ا ‪  ،‬د  ا‬ ‫ہ  ا ‪   ،‬ؤں  ‬
‫ں   آ دہ  رے   ا   رے  ف  ا    ‬ ‫   ‬ ‫ہ ا ‪ ،‬ا    ‬
‫! آج  را   ل        ‬ ‫ ‬ ‫  ر       ‬ ‫ ‬ ‫دے  ر   ں   ‪  ،‬اس  و‬
‫ دوڑے    ‬ ‫    ہ     ف  ا‬ ‫ ‬ ‫    ہ    ف  ف  م ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ‪  ،‬ہ ‬ ‫  ‪     ،‬رے  د    آ    ‬
‫ ز ن      ‬ ‫ ‬ ‫ آ ‪  ،‬‬ ‫   ‬ ‫   د  ‬ ‫ آ     ز  ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬‬
‫  ؤں     ہ    ‬ ‫   ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫     ذا  ‬ ‫   ‬ ‫ و  ‬
‫َ‬
‫  !  رو ر   ‬ ‫  ‪ ،‬آ      ‬ ‫        س ‬ ‫   ‬ ‫آ دہ   ‬
‫  رے  د وى ‬ ‫ اس  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ رو    او     دا‬ ‫ ا‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫       ا  ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ت    ق ‬
‫  ر    !‬ ‫ں   و     رى آ ت    ر  د ‬ ‫رے دن رات   ‬
‫ں   ‬ ‫ دن   ‬ ‫  د ر ! ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫   آ ت   ‬ ‫ د    ‬
‫ ‬ ‫   اس  دن    د     اب  ا     ا  ‬ ‫ ‬ ‫   اور    د    ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ذر‬ ‫       ‬ ‫ ‬ ‫  ‪  ،‬آ !    ‬ ‫  ‪  ،‬ا  ‬

‫‪353‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪354‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ۔ ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ ۔‬ ‫   ‬ ‫   ذر  روزا  ا  ‬ ‫   ‬ ‫ا ت   ر‬

‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  م   ‬ ‫)‪ (5‬رى ز‬
‫  رگ     ہ     رت     ف  ا      ا ں    ‬ ‫ ل      ا‬
‫    م     ‬ ‫ا    ش   ‬ ‫ ‬ ‫   اور   رى ز‬ ‫   ‬ ‫    ا  د‬
‫) ‪(1‬‬
‫       ر ۔ ‬ ‫ د    ‬ ‫ ‬ ‫ر  ‬
‫ )‪ (6‬را  ل روزے ر‬
‫  ل     ‬ ‫  رے ‬ ‫ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ   ن   ا  ‬
‫ ‬ ‫    ف ‬ ‫  ؟   ‬ ‫‪  :‬‬ ‫آپ     ن     س     رے    ‬
‫؟ اب   ا   ل روزے ر    ‬ ‫   ‪ :‬ا       ال   ُ     ں ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ آپ َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋﻠ َْﻴ    ا   ل   روزے ر ۔ ‬ ‫  ا دوں   ۔ ‬
‫)‪(7‬ا   ل    رى رات  ز ‬
‫   آپ َر ِ َ اﷲُ‬ ‫  رے     ل  ‬ ‫ دارى   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ  ‬
‫      ا دى   ‬ ‫ ا     ۔ اس  آپ   ‬ ‫       ‬ ‫َﻋ ْﻨ ُ  ا  رات ‬
‫) ‪(3‬‬
‫ ر ۔   ‬ ‫  ز ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ا   ل  رات   ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪،‬ﮐﺘﺎب اﳌﺮاﻗﺒﺔ واﳌﺤﺎﺳﺒﺔ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﺣﻘﻴﻘﺔ اﳌﺤﺎﺳﺒﺔ ﺑﻌﺪ اﻟﻌﻤﻞ‪۱۳۹/۵ ،‬۔‬
‫‪ ……2‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪،‬ﮐﺘﺎب اﳌﺮاﻗﺒﺔ واﳌﺤﺎﺳﺒﺔ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﺣﻘﻴﻘﺔ اﳌﺤﺎﺳﺒﺔ ﺑﻌﺪ اﻟﻌﻤﻞ‪۱۳۹/۵ ،‬۔‬
‫‪ ……3‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪،‬ﮐﺘﺎب اﳌﺮاﻗﺒﺔ واﳌﺤﺎﺳﺒﺔ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﺣﻘﻴﻘﺔ اﳌﺤﺎﺳﺒﺔ ﺑﻌﺪ اﻟﻌﻤﻞ‪۱۳۹/۵ ،‬۔‬
‫‪354‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪355‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫    ا  د  ‬ ‫   ‬ ‫  زم  ‬ ‫!       ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬

‫‪  ،‬رى رات  ز   ‬ ‫‪  ،‬را  ل روزے ر‬ ‫ا     ‬ ‫ ‬ ‫  رى ز‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫    ا د    ا از  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴﻬِ ْﻢ‬ ‫ارد ‪     ،‬ر ن د‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ر      ا  ‬ ‫   ‬ ‫ا   ر ں   ا ازِ   ‬
‫ ‬ ‫  ں    ف  د ‪   ،‬ا   رى ز‬ ‫      را اس   ‬ ‫ ور‬
‫ں    د ں   ‬ ‫     ‬ ‫    اد  ‬ ‫ رہ      ‬ ‫ے     دور  ‬
‫ ر  ‬ ‫ے     دور رہ    ‪ ،‬ا     را  ل روزے ‬ ‫ از   ا  دن   ‬
‫  ‬ ‫     ‬ ‫ى   ‬ ‫ روزوں    ‬ ‫   ‬ ‫     از  ر ن  ‬
‫ں  ز  ‬ ‫  ار        از   ‬ ‫روزہ    ر     ‪  ،‬ا   رى  رات   ز    ‬
‫  ‪  ،‬اور  ا  ا    ‬ ‫ ‬ ‫      دت    ‬ ‫   ‬ ‫ ادا  ‬
‫ں ‬ ‫   ذر  ‬ ‫      ے       د     ‬ ‫     از       ‬ ‫ ‬
‫‪  ،‬د ر ! ‬ ‫   ‬ ‫      زم   ان   ‬ ‫ اور   ‬ ‫اور  ام  ں   ‬
‫ں ‬ ‫‪  ،‬ك ‪  ،‬س اور آ‬ ‫   ا  ‬ ‫   د    ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ را‬
‫!   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫       آ ت     ى    ‬ ‫  ل  ك ‬
‫   ذر  ا  ‬ ‫ ا م   ‬ ‫ وا  ‬ ‫       ‬ ‫ ‬ ‫   ‪    ،‬آ ! ‬
‫اﷲ۔‬
‫  ۔ ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء  ‬ ‫ ‬ ‫ا ح اور آ ت    ى        ر ‬
‫  ا دے‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫  ‪:‬ا  ‬ ‫ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫ت   ُ  ا ِ م             ا‬
‫ِ‬

‫‪355‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪356‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ اور  ہ       ز   آ     ا    ‬ ‫ ‬ ‫ُ َ     و د  ُق اﷲ‬

‫ ‬ ‫   اور   ‬ ‫ح    اس       ہ   آ ن  ‬ ‫ اس  ‬ ‫   ‬ ‫ د‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ں             اور      ‬ ‫  دت       ‬ ‫ں ‬
‫ ‬ ‫ ر   ‪  ،‬آد      ‬ ‫    دار  ‬ ‫    ۔ ا ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫          ل     ا م           ‬ ‫     ا  ‬ ‫ا  ‬
‫ ‬ ‫      م    د      آ       ا  دے    ‬ ‫    ا  دے اور  ا‬ ‫   ر‬
‫ ‬ ‫    ا ت ‬ ‫ ‬ ‫ح           ‬ ‫ف    د  ۔ا  ‬ ‫   ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ روك    ا دے۔ ‬ ‫ ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ہ  رى رات رو  ر‬ ‫)‪( 8‬‬
‫  ‪ (  ِ   ):‬م    ا    ‬ ‫  ى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ‬
‫     ا  رات   ار    ا ق   ا ‪   ،‬رى  رات         ے      ‬
‫زارى  اور  رو    آواز   ‪،‬اوروہ   ر   ر      ر   )اے اﷲ!(        ‬
‫ آ ہ    ۔ ) ‪ (2‬‬
‫اﷲ‬
‫    ں             ‬ ‫رے  رے  ا ِ   ! اس  ‬
‫وا   وں             و ں      م       ا ن    و  ہ‬
‫  ے   رى ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ے     ؤں    ڈر  اور    و  زارى  ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪،‬ﮐﺘﺎب اﳌﺮاﻗﺒﺔ واﳌﺤﺎﺳﺒﺔ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﺣﻘﻴﻘﺔ اﳌﺤﺎﺳﺒﺔ ﺑﻌﺪ اﻟﻌﻤﻞ‪۱۳۹/۵ ،‬۔‬
‫‪ ……2‬اﻟﺰﻫﺮ اﻟﻔﺎﺋﺢ ﰱ ذﮐﺮہ ﻣﻦ ﺗ ہ ﻋﻦ اﻟﺬﻧﻮب و اﻟﻘﺒﺎﺋﺢ‪،‬ص‪۸۳‬۔‬
‫‪356‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪357‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ‪     ،‬وں      ل        ا  ‬
‫ف‬ ‫ح   ا ت     ‬
‫  ر ہ ِ ا ِ    ر ع   ں    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا ت  ا ن   ؤں    ا  ‬
‫     او ت       ر      اور   ف ‬ ‫!   رى  رات  رو    در ر  ‬
‫      ‪   ،‬ا  آ ت         ‬ ‫ا     آ    ا  آ  ‬
‫   ‬ ‫          ورت  ‪ ،‬‬ ‫   اور اس     ‬ ‫ ‬
‫   و   د  ر ‪    ،‬آپ     ں    ‬ ‫ آپ     س    ا ت    ر‬
‫          ر و  آ   ى   ‬ ‫    د د   وا  ر   ‪ ،‬اور ‬
‫ د ‪  ،‬آپ    ز        ا ب    ‬ ‫      وع   د ‪  ،‬‬
‫       ‬ ‫   ا م    ا  ز    ‬ ‫۔  اﷲ   ك        وا‬
‫ْاﻻَ ِ‬
‫ﻣ ْ َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫۔  ِﻣ ْ ﺑ ِ َﺠﺎہ ِاﻟﻨ ِ‬ ‫   ‬
‫  ‪:‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫! آ !  ن   ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ ‬ ‫ا ِﷲ َﻋ َﻠ ْﻴﻬِ ْﻢا‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ‬ ‫  رے ر ن  د‬ ‫ہ   م  ‬ ‫ ?‬
‫   د  ‬
‫ن‬ ‫ ?‬ ‫     اور  ى   ا ن     ‬ ‫ ? وز ‬
‫  ے اور  ت ‬ ‫  ہ   دے  ? ا    ‬ ‫ں   ا س ‬ ‫ا‬
‫     اس    ‬ ‫?   م ‬ ‫    م  آ  وا  ا ل   ےوہ  ‬
‫  ب       ‬ ‫    س  ا‬ ‫ا م     رے     ر     ?‬
‫ر ? ب   ‬ ‫   ا ت  ‬ ‫    ت  اور   ت  درج   ں  ‬
‫  دت ‬ ‫   ‬ ‫? ى     ‬ ‫     ا   ب  ‬
‫۔‬ ‫و   ر     ‬ ‫ ‬ ‫?      ا‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫‪357‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪358‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫)‪(15‬ﻏﻢﺧﻮاریﮐﮯﻓﻀﺎﺋﻞ‬
‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب ا ْﻟ ٰﻌ َﻠﻤِ ْ َواﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِ اﻟ ُْﻤ ْﺮ َﺳﻠ ِ ْ‬
‫اَﻣﺎ َ ْﻌ ُﺪ َﻓﺎَﻋُ ْﻮذُ ﺑِﺎﷲِ ِﻣ َﻦ اﻟﺸ ْﻴ ٰﻄ ِﻦ اﻟﺮ ِﺟ ْﻴﻢ ِ ْﺴ ِﻢ اﷲِ اﻟﺮ ْﺣ ٰﻤ ِﻦ اﻟﺮﺣ ِْﻴﻢ‬
‫اَﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ َﻳﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َواَ ْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ َﻳﺎ َﺣ ِ ْﻴ َﺐ اﷲ‬
‫اَﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ ﻳَﺎ ﻧ َ ِ اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َواَ ْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ َﻳﺎ ﻧ ُْﻮ َر اﷲ‬
‫اﻻ ْﻋﺘِ َﺎف‬
‫ﻧ َ َﻮ ْﻳﺖُ ُﺳﻨ َﺖ ْ ِ‬
‫  ں  د  آ    ا ف ‬ ‫ دا ِ ‬ ‫ ‬ ‫ !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ر    ا ف    اب    ر    ۔   د ‬ ‫   ‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫‪،‬آب  زم  زم    دم     ا      ‬
‫ِ‬ ‫ ‪   ،   ،‬و ا ر‬ ‫   ا ر  ‬ ‫ر ! ‬
‫  ں   ‬ ‫ ً  ان  ‬ ‫   ‬ ‫۔ا  ا ف  ‬ ‫ ا زت  ‬ ‫   ‬ ‫اور  ‬
‫  ف ‬ ‫    ورى     ا ف   ‬ ‫   ۔  ں    ت   ‬ ‫ا زت ‬
‫   ‬ ‫۔ ‬ ‫   ‬ ‫‪   ،‬اب    ‬ ‫     ‬ ‫ و ہ    ‬ ‫  ‬ ‫ ‪،‬‬
‫ ‪    ،‬د  ‬ ‫ ‬ ‫   ا ف    ‬ ‫ ‬ ‫ ‪      ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪’’:‬ا  ‬
‫               (۔‘‘) ‪ (1‬‬ ‫  ے )  اب ‬ ‫ذ ِ ْ ُ اﷲ   ے     ‬
‫   ‬ ‫ُدرود ‬
‫َْ‬
‫ت   َ ّ ِ ُ      ﻋﺒ ُﺪاﷲ َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ   ن         ا ِ ُ‬
‫ﻣﺎم‬ ‫ِ‬
‫ت  َ ّ ِ ُ  ا  زُ ْر َ َرﺣﻤ ُﺔ اﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ   ان   و ت      اب    د‬
‫ِ‬ ‫اﻟ ُْﻤ َﺤﺪﺛ ِ  ‬

‫‪ِ  ……1‬ن ر ن‪ ،‬ص‪٢٣٦‬۔‬

‫‪358‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪359‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ‪ :‬اے ا  زُ ْر َ ! ‬ ‫ر     ۔   در‬ ‫ز‬ ‫ِ ں ‬ ‫ وہ   آ ن ‬

‫  آپ     ا ِ ْ ازو  ا ِ ام   ِ   ۔اُ ں    اِر د ‬ ‫ ‬ ‫ن    دت   ‬
‫ ” َﻋ ِﻦ ِ‬ ‫ ‬ ‫     اور  ‬ ‫ ‬ ‫ َ‬ ‫ ‪  10‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫‪  ’’:‬‬
‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ‬ ‫      ِّ   َر‬ ‫اﻟﻨ ِ “    ” َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو َﺳﻠ ْﻢ “    اور ُ  ‬
‫  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫َو ﻟ ِ ٖ وﺳﻠﻢ   ِن   ن   ‪ ُ   :‬ن  ا       ُد ُرود  ‬
‫      ُ ا َو  ِ‬ ‫    َ‬ ‫۔   ُد ُرود ‬ ‫اﷲ ك اس   دس َ ر‬
‫  زِل ‬
‫) ‪(1‬‬
‫      ِ ں   ا م  د   ۔“‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫‪ :‬ﻧ ِّﻴ ُﺔ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣ ِﻦ َﺧ ْ ٌ ﻣ ْﻦ َﻋ َﻤﻠ ِ ٖ ۔    ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ِن  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫       ۔   ‬ ‫ اس   ‬ ‫ن   ‬
‫ ز دہ ا   اب   ز دہ ۔ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ا  ا   ‪ :‬‬
‫ ‬ ‫ اور   اب  ‬ ‫ !  اﷲ   ك    رِ  ‬ ‫ !  آ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ن       ا  ا  ‬
‫ن     ‬
‫   ‬ ‫?…       ب   ن       ن   ں   ?…      ‬
‫  ِ ْ ِ  د         ِ   ں        دو  زا   ں   ?… َ َور   ِ َ  ‬

‫‪ ……1‬ﺷﺮح اﻟﺼﺪور‪،‬ﺑﺎب ﰱ ﻧﺒﺬ ﻣﻦ اﺧﺒﺎر ﻣﻦ راٰی اﳌﻮ  ﰱ ﻣﻨﺎﻣ …اﱁ‪ ،‬ص ‪ً  ۲۹۴‬‬

‫ﻣﻠﺨﺼﺎ۔‬
‫‪ ……2‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪،۱۸۵/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۹۴۲:‬۔‬
‫‪359‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪360‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫َك   دو ے        دہ  وں  ?… َد َّ  و ہ      وں  ? …‬
‫ اوراُ     ں   ?…’’ َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟْ َﺤ ِ ْﻴ ِﺐ‘‘’’اُذْ ُ ُ وا اﻟﻠـ ‘‘ ‬ ‫ُ ر ‪ِ،‬‬
‫ اور  ا   وا ں   دل       ‬ ‫’’ﺗُﻮﺑ ُ ْﻮا ا ِ َ اﻟﻠـ ‘‘و ہ      اب ‬
‫ن       د  آ   ھ     م  و   ُ َ َ  اور ‬ ‫ آواز    اب  دوں    ?…  ‬
‫  وں  ۔‬ ‫ا ِ ْ ادى ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ے  ؟‬ ‫ ‬ ‫اَ ! ‬
‫    ڑى ‬ ‫   ز‬ ‫     ‬ ‫  ں   ‬ ‫ا   ا   ں   ى  اور  ‬
‫   وہ اس    ج ‬ ‫    ر  ‪     ،‬‬ ‫ ‬ ‫اہ ‬ ‫ ر   ۔     ‬
‫  ں ‬ ‫           وہ اب    ر       ا  ۔ ا  دن وہ ا  ‬
‫ ‬ ‫ آ  ر ‪  ،‬‬ ‫ روز    وس    ‬ ‫۔ ‬ ‫  ِ آ ت    روا  ‬ ‫   ‬
‫ ر     گ  ا  ا   م  د وں   ‬ ‫   ‬ ‫    را   ا  ‬ ‫روز    وہ ‬
‫    ر  ر   ‬ ‫ دى۔ ‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬ا      اس      ف ‬ ‫   ‬
‫ ر  ‬ ‫۔  وہ  ‬ ‫   د‬ ‫ وا  د‬ ‫   ‬ ‫  ن   ‬ ‫ وا  ‬ ‫   ‬
‫     ‬ ‫ں     پ  آ  اُ‬ ‫   ‬ ‫  ر    ر   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫   ان    ‬
‫   دى۔  ں ‬ ‫     ان   دروازے   د‬ ‫ آ ر    ‬ ‫ ا‬ ‫   ‬
‫‪     ،‬‬ ‫ ‬ ‫  ے ڈ‬ ‫س        رو    ‬
‫  ‪ ،‬اُ  ‬ ‫    ں ‬
‫     د ۔ ا  روز   ‬ ‫م     ان  وں    ں    ڑا      ڑا   ‬

‫‪360‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪361‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫    ‪        ،‬ش     ‬ ‫  ى  ‪           ،‬‬ ‫ك ‬

‫  ‬ ‫   ‬ ‫     دو   ر  و‬ ‫  ڑ     و‬ ‫ آ  ‬ ‫ ‬ ‫دو ر  ‬
‫    ۔  ك   ‬ ‫      ن   ‬ ‫       ‬ ‫   ‬ ‫ا م    ۔ ‬
‫ روز  ہ  رت  د    ى    در  ‬ ‫ل  ں    ہ  ں   د     ۔ ‬
‫ اور  اُد ر      را      د ن  دار    ‬ ‫ں    د ن    ‬ ‫   ‬ ‫   ‬
‫ اور ‬ ‫    پ    ا    ‬ ‫        ا۔  ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ف  ا ر    د ۔  اُ‬
‫  اب  دے    اور  وہ   ر          ‬ ‫     ‬ ‫  ‪  9  ،‬‬ ‫ ‬ ‫او  ‬
‫       دوا       ں   آ !  ں  ر   ‬ ‫ر       ۔     ‬
‫آگ                 ں  ر  ر    اور   ت      ا   ّ    ‬
‫ وہ ا ‪  ،‬ں    س آ  اور  ن   ‬ ‫    ؤں د  ر   ۔ ا‬ ‫ں   ‬
‫  ‪  ،‬پ   ‬ ‫  ے   ؟   ں    دل          ‬ ‫ ‬ ‫      ‪  :‬اَ !  ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫‪ :‬ى  ‪         ،‬ر   ؟   ا  ‬ ‫اُ          اور ‬
‫  ے       آ     !‬ ‫‪ :‬ں ا ! ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ اس    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫!         ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫  س  ۔ آج     ا س  م       ‬ ‫   ز د‬ ‫و د  رى   ‬
‫‪   ،‬او دى   ‬ ‫ ‬ ‫ارى‪  ،‬وز رى     ‬ ‫ر   ‪      ،‬رى     ‬
‫  ر   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫  ۔  رے دل ‬ ‫  ق ‬ ‫ ‬ ‫  زى‪ ،‬‬ ‫     ‬

‫‪361‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪362‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫   ‬ ‫وں  ز ں       ھ         رے  ‬ ‫ں  اور  ‬ ‫در ں  ‬

‫ آ  ‬ ‫ى ‬ ‫ ‬ ‫  د ت د      ‬ ‫ا ں   ‬ ‫ ‬ ‫ آ ۔ ‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ن ‬ ‫ ‬ ‫  د ت  ے ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ دو ں    ‬
‫ك   ت  ‪    ،‬و      آج ا  ‬ ‫ ا‬ ‫  ا  ا   ‪ ،‬‬ ‫!   ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ا  دور  ‬ ‫ ‬ ‫ دور  ‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫   ا م    ‬ ‫ د    و  ‬
‫‪   ،‬‬ ‫ ‬ ‫   دو   ل  ادا  ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫    وس    ‬
‫  ‬ ‫  ‬ ‫  ‪     ،‬‬ ‫    را  ذ  ‬ ‫   اس     دت  ‬ ‫ر ‬
‫  د ‬ ‫۔  آ     ں  ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫      ت ‬ ‫ ‬ ‫ر  د      ‬
‫ ا  ذات اور  ا   د    آ  ‬ ‫  ر   ! ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ض  اور  ‬
‫ ‬ ‫       دو وں     ں    ‬ ‫ آ !        ‬ ‫ اور   ں    ‬
‫   ‬ ‫ اور  ا د‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ زدوں  ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫‪  ،‬ان       ارى  ‬
‫! ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫۔ دو  ا  ‬ ‫    ا  ر‬ ‫ن  دہ ‬
‫ٰ‬ ‫دو  ا  ‬
‫رى    ‬ ‫ ‬ ‫   ے    اﷲ   ك  اُ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫)‪     (1‬دہ  ‬
‫   اور      ‬ ‫ ‬ ‫   اور ُ رو  ں    در ِ ن  اس   ُ روح   َ ر ْ‬ ‫س ‬
‫    ڑوں     دوا   ڑے ‬ ‫  ے   اﷲ اُ  ‬ ‫ زدہ   ‬
‫۔) ‪ (1‬‬ ‫ ‬ ‫ د    ‬ ‫       ‬

‫‪  ……1‬ﻣﻌﺠﻢ ا وﺳﻂ‪،۴۲۹/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۹۲۹۲ :‬۔‬
‫‪362‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪363‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ زدہ     ا  ا  ‬ ‫     اُ  ‬ ‫ زدہ    ‬ ‫     ‬ ‫)‪(2‬‬

‫) ‪(1‬‬
‫   ۔‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫      ارى  ‬ ‫!    آپ   !   دہ  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫اﷲ‬
‫   ‬ ‫رى     س    ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫رى     س  ‬ ‫   ‬ ‫وا‬
‫   ‪:‬‬ ‫ك  آن     ار د ‬
‫رى     س ‬ ‫ﺗﺮﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻟﻌﺮﻓﺎن‪  :‬اور  ‬ ‫ﺎس اﻟﺘ ْﻘ ٰﻮي ۙ ذٰﻟ ِ َ َﺧ ْ ٌ‬
‫َو ﻟ َِﺒ ُ‬
‫      ۔‬ ‫)پ‪ ،۸‬اﻻﻋﺮاف‪(۲۵:‬‬

‫    ے ‬ ‫ ’’ اط  ا ن‘‘     ‪ٰ   :‬ى    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫اس  آ‬

‫  ح  وں    س ‬ ‫ہ  ت ا ‪ ،‬‬ ‫ اور  ے ا ل    ك   د  اور ‬
‫  ظ  ر    ا ِ  ‬ ‫ں    ت ‬ ‫ت   ‬ ‫ اور  ‬ ‫ا ن     دى‪  ،‬‬
‫  ۔) ‪ (2‬‬ ‫ح  ٰى    س ا ن   اُ وى  اب   ‬
‫ او  ر‬ ‫ ‬ ‫رى     س  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ُﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ!     ارى  ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫را    ۔    ‬ ‫اب    ‬ ‫رى     س ‬
‫    ا  ‬ ‫ زدہ  ‬ ‫  ڑوں اور ‬ ‫ دو ‬ ‫ وا    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫زدہ  ‬
‫   ا  ‬ ‫ ‬ ‫!    ارى اور  ‬ ‫اب           رت   ۔   ر   ‬

‫‪ ……1‬ﺗﺮﻣﺬی‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﳉﻨﺎﺋﺰ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎء ﰱ اﺟﺮ ﻣﻦ ﻋﺰی ﻣﺼﺎﺑﺎ‪ ،۳۳۸/۲ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۰۷۵ :‬۔‬
‫‪  ……2‬اط ا ن‪٢٩١/٣ ،‬۔‬
‫‪363‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪364‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ر        ‬ ‫   ا  ا ل  ڑے ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫    چ ‬

‫    ا   اب  ا    ر   ۔     ‬ ‫ اور   دہ ‬ ‫ ‬ ‫  رى د    ‬
‫!    دوں     ‬ ‫ ‬ ‫  ؟ ‬ ‫ ‬ ‫ اور   ارى   ‬ ‫ اب   ‬
‫  ن ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫   ا  ز‬ ‫ زدوں   ‬ ‫ارى اور ‬
‫  ۔ ا ِ ْن َﺷﺂ َء اﷲ  ۔‬ ‫ ‬ ‫دہ ا ت   ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ں    دت        ارى اور ڈ وں ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے  ا‬
‫  ! ‬ ‫ ‬ ‫   ا  ذ   ۔    ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ و ‬
‫ٰ‬ ‫   ‪  5‬ا  ‬ ‫دت   ‪  5‬وف   ‬
‫    ٹ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    دت  ‬ ‫ن ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ن ‬ ‫)‪(1‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ے  ُ ر   ۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫آ‬
‫     ‪   70‬ا  ر‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ن     دت  ‬ ‫ن   ‬ ‫ )‪  (2‬‬
‫ ر    اور ا   م     دت    ‬ ‫   د  ‬ ‫ ر‬ ‫  م    اس   ‬
‫   ‬ ‫ ر‬ ‫ ‬ ‫ ر‬ ‫ د‬ ‫ اس    ‬ ‫   ‬ ‫       ‪ 70‬ار  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫۔‬ ‫   اس     ا   غ  ر‬ ‫اور‬
‫ن ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫اب  ‬ ‫  ح  و    ‬ ‫ )‪  (3‬ا‬

‫‪ ……1‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﱪ‪...‬اﱁ‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﻀﻞ ﻋﻴﺎدة اﳌﺮﻳﺾ‪ ،‬ص‪ ،۱۰۶۶‬ﺣﺪﻳﺚ‪۶۵۵۳:‬۔‬
‫‪ ……2‬ﺗﺮﻣﺬی‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﳉﻨﺎﺋﺰ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎء ﰱ ﻋﻴﺎدة اﳌﺮﻳﺾ‪ ،۲۹۰/۲ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۹۷۱:‬۔‬
‫‪364‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪365‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ دور   د  ‬ ‫ ‬ ‫ا‬ ‫ ‬ ‫  س   ‬ ‫   وہ  ‬ ‫ ‬ ‫    دت  ‬

‫۔) ‪ (1‬‬
‫ ‬ ‫   آ ن   ا  ‬ ‫    دت     ‬ ‫   ‬ ‫)‪(4‬‬
‫   ا   ل ‬ ‫ ‬ ‫!   ا   ‪   ،‬ا    ا   ‪ ،‬‬ ‫ر         ‪ :‬اے ‬
‫) ‪(2‬‬
‫۔‬ ‫ا‬
‫ِ  ا    ‬ ‫ ر‬ ‫     وہ  ‬ ‫    دت ‬ ‫   ‬ ‫)‪  ( 5‬‬
‫ ِ‬ ‫   ر‬ ‫س   ‬ ‫ ‬ ‫دا  ر     ں       ٹ  آ ‪  ،‬اورا‬
‫ا    ڈوب    ۔)‪ (3‬‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ؟  ن   ن ‬ ‫  ے   ‬ ‫!  ن  ن ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫؟  ن  ن ‬ ‫   د  ‬ ‫ اس     ر‬ ‫       و  م    ار ‬
‫     وہ    ‬ ‫؟  ن  ن ‬ ‫ ا   غ   ر  ‬ ‫   اس  ‬ ‫   ‬
‫  ؟     ‬ ‫ ا  ‬ ‫     ا   ب ر‬ ‫؟  ن  ن ‬ ‫ دور  د  ‬
‫   اور وہ ‬ ‫   آ ن   ‬ ‫  ۔    ! ‬ ‫ ان  وں   ‬ ‫     ‬
‫ ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫     ا‬ ‫    و ‪  ،‬دو‬ ‫ ‬ ‫۔   ر  را  ‬ ‫ں     دت ‬

‫‪ ……1‬ﻣﺸ ﺎة اﳌﺼﺎﺑﻴﺢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﳉﻨﺎﺋﺰ‪ ،‬ﺑﺎب ﻋﻴﺎدة اﳌﺮﻳﺾ‪...‬اﱁ‪ ،۲۹۸/۱ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۵۵۲:‬۔‬
‫‪ ……2‬ا ﺑﻦ ﻣﺎﺟ ‪،‬ﮐﺘﺎب ا ﳉﻨﺎ ﺋﺰ‪،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎء ﰱ ﺛﻮاب‪...‬اﱁ‪،۱۹۲/۲ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۴۴۳:‬۔‬
‫‪ ……3‬ﻣﺴﻨﺪ اﲪﺪ ‪،‬ﻣﺴﻨﺪﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ‪،۳۰/۵،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۴۲۶۴:‬۔‬
‫‪365‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪366‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ں‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫  م ا‬ ‫د‪ ،‬‬ ‫‪ ،‬ا د     ‬ ‫    ‬ ‫ن      ا  دار‪ ،‬‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اس     دت   ور  ‬ ‫    رت    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬
‫ وا  ان ‬ ‫ د‬ ‫ ‬ ‫!  آج  ‬ ‫ ‬ ‫۔ ‬ ‫اور  ڈ وں   اب     ار    ‬
‫  ل ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫   د‬ ‫  ان  ‬ ‫ ‬ ‫ا ل     اب     وز  ‬
‫وا  را  ر ‬ ‫ہ     ا          ‬ ‫  ‬ ‫ ا  آج     ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫     ر‬ ‫  ر ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ اور    ‬ ‫  ى ‬ ‫۔  اس  ‬ ‫ ‬
‫  ۔ ا ِ ْن َﺷﺂ َء اﷲ۔‬ ‫ں    دت   ‬ ‫ل     ‬ ‫ا    ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫ ا  ا  ‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ دورِ ِ    ‬
‫ ‬ ‫ ورو‬
‫ ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢاﻟْ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫ت      ا   ل    ا س   ر   درى  ر ى  ‬
‫ں   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫ اور  ‬ ‫  ں ‬ ‫ ‬ ‫ آ‬ ‫ دور  ‬ ‫اس    ‬
‫ ا ت‘‘ رت  ا ت   ‬ ‫  م  ’’ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ و  ‬ ‫ ‬
‫ ا م  ‪  53‬‬ ‫ ا ت     ‬ ‫ں      دہ ‪72‬‬ ‫ ‬ ‫   ‪،‬ا‬
‫  ‬ ‫ از   ا  ‬ ‫‪  ” :‬آپ  اس ‬ ‫ ار د ‬ ‫آپ   َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬

‫) ا  ہ‬ ‫    ارى   ؟اور‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ا ل  ‬ ‫ُد رے  ‬

‫ِ‬
‫ات   ّ ر  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫(‬ ‫ ‬ ‫  دہ  ر‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫رہ د ؟“‬ ‫ل ‬ ‫ ا‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا م    ا  ز‬ ‫ اس  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا ت    ‬ ‫ا    ‬

‫‪366‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪367‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ں     دت    ‬ ‫    ر ‬ ‫  ‬ ‫ ‬ ‫       از  ا‬ ‫ اور  ا‬

‫   ا اد     رت          ‬ ‫         ‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫ط ‬
‫   د  و آ ت      ر ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫ ‬ ‫    رت   ‬ ‫ب   ر‬
‫         ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ن   ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ب ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ا  ‬
‫   آ   ‪َ ’’ :‬ﺗ َﻬﺎ َد ْوا َﺗ َﺤﺎﺑ ْﻮا‘‘  ا  دو ے     دو آ  ‬ ‫ ‬ ‫! ‬
‫   دل    ش    اور  اس   ‬ ‫      ۔) ‪     (1‬د    ‬
‫  ۔‬ ‫   ‬ ‫د‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫ د  ‬ ‫ اورا‬ ‫  ا‬ ‫  ر ں ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫آ !     ارى  ‬
‫  ۔ ‬
‫  ا   ر ن د‬ ‫ ‬ ‫  ارى   ‬
‫اﺳﺎةُﻣِ ْﻦاَ ْﺧ َﻼ ِق‬
‫ ا ِ ا    اَ ْد   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ ‪’’  :‬اَﻟ ُْﻤ َﻮ َ‬ ‫ت ‬‫ِ‬ ‫ِن  ‬ ‫)‪(1‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫ں   ا ق      ۔‬ ‫ارى ‬ ‫   ‬ ‫اﻟ ُْﻤ ْﻮ ِﻣﻨ ِ ْ َ ‘‘ ‬
‫ ا ا    اد   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ ‪      :‬ا   ل  ‪،‬‬ ‫ت ‬ ‫ِن  ‬ ‫ )‪(2‬‬
‫ت  ر     ا  ‬ ‫ں      ارى      ر  ‬ ‫ ذر‬ ‫ اور   ‬
‫) ‪(3‬‬
‫ اور ا  ا ق    ذر   ارى  ے۔‬ ‫ں    ہ ‬ ‫   وہ ‬

‫‪ ……1‬ﻣﻮﻃﺄ اﻣﺎم ﻣﺎﻟﮏ ‪،۴۰۷/۲،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۷۳۱ :‬۔‬
‫‪ ……2‬روض اﻟﺮﻳﺎﺣﲔ‪۲۷۳،‬۔‬
‫‪ ……3‬ﺣﻠﻴﺔ اﻻوﻟﻴﺎء‪ ،۴۴۶/۷ ،‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻦ ادﻫﻢ‪ ،‬رﻗﻢ‪۱۱۱۵۸:‬۔‬
‫‪367‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪368‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ‪ِ  :‬‬
‫ت د        ‬ ‫ ‬ ‫ر   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫     ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫ )‪(3‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ں    ارى   اور ان    ن  ۔‬ ‫‪ :‬ا  ‬ ‫      ؟ ‬
‫  ارى   د‬
‫  دق   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ    د       ‪’’:‬اَﻟﻠ ُﻢاَﻋ ِﺰ ِ ْ‬ ‫ت  ّ ِ ُ ا م ‬ ‫ِ‬
‫اﺳﺎ َة َﻣ ْﻦ َﻗ َ ْ َت َﻋﻠ َْﻴ ِ رِ ْ َﻗ ٗ ﺑ ِ َﻤﺎ‬
‫َﺘِ َ اَﻟﻠ ُ ﻢ ْار ُ ْﻗ ِ ْ ُﻣ َﻮ َ‬ ‫ﺑ ِ َﻄﺎ َﻋﺘ ِ َ َوﻻَ ﺗُﺨْﺰ ِ ِ ْ ﺑ ِ َﻤ ْﻌﺼِ‬
‫ و دارى      ‬ ‫ اے  اﷲ ك!  ا  ا‬ ‫َوﺳ ْﻌ َﺖ َﻋ َ ِﻣ ْﻦ ﻓ َْﻀﻠ ِ ‘‘  ‬
‫ ‬ ‫ُ ر ا     ۔  اےاﷲ ك!  ا  ‬ ‫   ‬ ‫  ت      اور  ا  ‬
‫         و  رزق     اس    ذر    ان   ں       ارى    ‬
‫  ۔‬
‫             رزق     ‬
‫  ‪  :‬د      ‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ا وِ   َ ّ ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ   ن  ‬
‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ         َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ        ا ں     ‪     :‬ز   ں    ‬ ‫ِ‬
‫) ‪(2‬‬
‫د   ۔‬
‫   ‬ ‫!  آپ        ا  ا ن   ل    ذر‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫م  ا    ‬ ‫    ارى   ور   ے‪      ،‬‬ ‫     از  ز ن  ‬ ‫ ‬ ‫ارى  ‬
‫   اور  ا    د     ت  ۔          ‬ ‫ں    ا ق    ‬ ‫  ارى  ‬
‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ل     د    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  دق    ارى   ‬ ‫ ا م ‬

‫‪ ……1‬ﺷﻌﺐ اﻻﳝﺎن‪،‬ﺑﺎب ﰱ اﳉﻮد اﻟﺴﺨﺎء‪ ،۴۴۴/۷،‬رﻗﻢ‪۱۰۹۲۲:‬۔‬
‫‪ ……2‬ﺣﻠﻴﺔ اﻻوﻟﻴﺎء‪ ،۲۲۷/۳ ،‬ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﳏﻤﺪ ﺻﺎدق‪ :‬رﻗﻢ‪۳۷۹۵:‬۔‬
‫‪368‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪369‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫    اروں    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫ش!         ارى  وا‬

‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ں       ار   َﺻ اﷲُﻋَﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ     دت ‬ ‫ر‪  ،‬‬ ‫   ‬ ‫آ !  اُ‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫و    ارى   ‪ 3‬وا ت ‬
‫    دت‬ ‫)‪ (1‬ن  ‬
‫ ‬ ‫ت  ّ ِ َ ُ  ‬
‫ﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ   ن     ِ‬
‫ آ   َﺻ ا ُ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫    ‪  ،‬ا زت           ن   ‬ ‫ ‬ ‫  دت  ‬ ‫ﷲ َﻋ ْﻨ َ ﺎ‬
‫َر ِ َ ا ُ‬
‫‪   :‬درد    اور اس ‬ ‫ ‬ ‫  ؟ ‬ ‫‪   :‬ى  !  ‬ ‫    م   اور ‬ ‫دا  ‬
‫        ں‪ ،‬‬ ‫  د   ‪  ،‬ے  س ا      ‬ ‫درد    ك   ا ِ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ رب  ا‬
‫ل   د   ۔         ب ِّ‬ ‫ ‬ ‫ك   ‬
‫ن‬
‫  و‪  ،‬ا!         د  ‬ ‫  !   ‬ ‫‪ :‬اے  ى ‬ ‫رو ے اور ار د ‬
‫  ھ     ۔  ا  ‬ ‫   ‬ ‫  ں  ا ‬ ‫ اﷲ ك‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ دى۔ ‬ ‫ور         آ ت   د    ‬ ‫   وہ ‬ ‫اﷲ ك    ال ‬
‫َر ِ َاﷲُ‬ ‫ ا  د ْ ِ  اَ س   ت   ّ ِ َ ُ  ‬ ‫ﷲ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ ‬
‫  َﺻ ا ُ‬ ‫ِ ‬ ‫ر‬
‫ى  ۔ ا     !       ر ں ‬ ‫‪  :‬‬ ‫   ر   ار د‬ ‫ ‬ ‫َﻋ ْﻨ َﺎ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  دار  ۔ ‬

‫‪ ……1‬ﺗﺎرﻳﺦ دﻣﺸﻖ ﻻﺑﻦ ﻋﺴﺎﮐﺮ‪،‬ﻋ  ﺑﻦ اﰉ ﻃﺎﻟﺐ‪۱۳۴/۴۲  ،‬ﻣﻠﺘﻘﻄﺎ ً۔‬

‫‪369‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪370‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫   ادا  ‬ ‫َ ر‬ ‫ اُ‬ ‫ِ ‬

‫ آ  ‬ ‫    ر   ‬ ‫ل  ا ‬
‫    دت‬ ‫)‪  ْ ُ (2‬ر ہ   ‬
‫  َر ِ َ اﷲُ‬ ‫ت   ّ ِ َ ُ  اُ ّ ِم  ‬ ‫ﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬
‫  َﺻ ا ُ‬ ‫ د      رِ ‬ ‫ا‬
‫   ‬ ‫ اور  راہ   ا    ا  و   ڑ     ت      ‬ ‫ ‬ ‫َﻋ ْﻨ َﺎ  )    اور    ر ہ  ‬
‫           ‬ ‫    ۔       ‪:‬‬ ‫   ‬ ‫‪،‬ان(    دت   ‬ ‫ر    ‬
‫    ے۔  اِس    ‬ ‫ ر   ؟    ض   ‪    :‬ر  آ   ‪  ،‬اﷲ ك  اس    ‬
‫‪   :‬ر      ا            آد     ؤں    ‬ ‫ ار د  ‬ ‫ﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬
‫آپ َﺻ ا ُ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ۔‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اس   ح دور       ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا   ر   ن َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  اس ‬
‫ِ  ك   ‬ ‫ُ ا ُْ َّ    ت ‬
‫‪  :‬اور)  دو ى( ر ں  ا    دو   ُ ْ ْ           ر       ؤں     َ رگ ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ ا      ‪ ،‬ا    رے      ؤں اور  ں  ف  ا   ۔‬
‫  ُ َ ِب‬ ‫ آ  ‬ ‫ ‬ ‫ ا ّ    ‬
‫ر ‬ ‫  ھ   ‬ ‫ ‬ ‫  ار  وا‬

‫    دت‬ ‫ )‪(3‬ا رى ‬

‫ا   َﺻ‬ ‫ روا       ب  ‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ا  ا ّ ب  ا رى   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬
‫ِ‬

‫‪ ……1‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﱪ واﻟﺼﻠﺔ واﻵداب‪ ،‬ﺑﺎب ﺛﻮاب اﳌﻮﻣﻦ ‪...‬اﱁ‪ ،‬ص ‪ ،۱۰۶۸‬ﺣﺪﻳﺚ‪۲۵۷۵ :‬۔‬
‫‪ٰ  ……2‬اۃ ا ‪٤١٣/٢ ،‬۔‬
‫‪370‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪371‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   اس    ض  ‪ :‬ﻳﺎرﺳﻮ َلاﷲ‬ ‫    دت ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ا  ا رى ‬

‫ اور              ‬ ‫ ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ!       ت  را ں    آ  ‬ ‫َﺻ‬

‫ں ‬ ‫‪   ْ َ   :‬و‪ ْ َ   ،‬و‪    ،‬ا  ‬ ‫   آ   ۔    آپ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ‬

‫‪َ ’’  :‬ﺳﺎ َﻋﺎتُ‬ ‫  ۔    ار د  ‬ ‫ ا     ؤ      ان    دا ِ    و‬
‫) ‪(1‬‬
‫ں     د   ۔‬ ‫ں‬ ‫اضﻳُ ْﺬﻫِ ْ َ َﺳﺎ َﻋﺎ ِ‬
‫تا ْﻟ َﺨ َﻄﺎﻳَﺎ ‘‘   ر  ‬ ‫ْاﻻَ ْﻣ َﺮ ِ‬
‫اؤ  ‬ ‫  اؤ   !   ِل  دل       ں  ‬ ‫اے   ر   ُ رو‬
‫ و     ار  ‬ ‫ آؤ !   َ ٰ   ے  ‬ ‫ ! ِد    ‬ ‫آ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  َﺻ اﷲُ‬ ‫ر ‬ ‫   وا ‪  ،‬‬ ‫!    آپ   !  ا‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫‪   ،‬ردى     ت ‬ ‫ ‬ ‫ د‬ ‫‪  ،‬روں   ‬ ‫  ر     ار  ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ  ‬
‫  َﺻ‬ ‫ آ‬ ‫ن  ر ل!      ‬ ‫۔    اے  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ا د ‬
‫   ا  ‬ ‫وا   ‪  ،‬‬ ‫   دم  ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ     م   ا   ‪  ،‬ان    ‬
‫       ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬آ !     ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ب    اداؤں   ا‬
‫   ‬ ‫  رے  آ     وى    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫ارى  وا‬
‫ ‬ ‫   اور  ‬ ‫ل‪     ،‬ں    ‬ ‫  ‪ ،  ،‬‬ ‫      ارى  ‬ ‫د رى  ا‬
‫  ۔  ا ِ ْن َﺷﺂ َء اﷲ۔  آ !  ا  ‬
‫ب‬ ‫ں     دت ‬ ‫ ‬ ‫ا زت  د    ‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ارى   ا از ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴﻬِ ْﻢ‬ ‫‪ 04‬ر ِن د‬

‫‪ ……1‬ﺷﻌﺐ اﻻﳝﺎن‪ ،‬ﺑﺎب ﰱ اﻟﺼﱪﻋ  اﳌﺼﺎﺋﺐ‪ ،۱۸۱/۷ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۹۹۲۵:‬۔‬
‫‪371‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪372‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ں    ار‬ ‫ں اور ‬ ‫) ‪ 1‬۔‪( 2‬‬

‫  ں‪ ،‬‬ ‫  ‪ :‬‬ ‫ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ا ب   َ ْ ا‬ ‫ِ‬
‫ت   ِّ ُ  ‬
‫  ں    آ  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ت ‬ ‫ں‪   ،‬ڑ ں‪   ،‬وں  اور  اُن  ‬ ‫ا‬
‫  ں   ‬ ‫ ا  وہ  ے  وس   ر   ں‪         ،‬‬ ‫ر ہ  ں‪ ،‬‬
‫ت   ّ ِ ُ    اَ  ‬
‫ِ‬ ‫ے   رے   و  ا ‪   ،‬ے‪  ،‬اور     ن   ں۔  ‬
‫       ‬ ‫  ں      ج ‬ ‫رِ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ   ے   ے  ‬
‫‪       :‬ف ‬ ‫ اور  ‬ ‫ ‬ ‫  گ     اس    ‬ ‫‪    ،‬د    آپ  ‬
‫‪ ،‬ان   ‬ ‫ں     ‬ ‫  ں۔ آپ  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ   ڑھ   ‬ ‫ا  ج   ‬
‫‪    ِ  ،‬‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪   ،‬وں  اور   وں  ‬ ‫ے  د‬
‫ د   وا ‪   ،‬ا   ڑ   ر ں  اور   اؤں     ت   رى ‬ ‫‪  ،‬اُن  ‬
‫   ‬ ‫‪      ،‬اُن    ‬ ‫ ا ّ   ك  ‬ ‫ اور  ان    ‬ ‫‪  ،‬اُن    ‬
‫   ’’اَﺑُ ْﻮ ْ ِ‬
‫اﻻ ْﻳ َﺘﺎم ِ‬ ‫‪  ،‬وہ  آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫م ‬ ‫ں  ف ‬ ‫ ‬ ‫گ  آپ  ‬
‫۔    او ت  دو ے      ‬ ‫( ‬ ‫ں   ‬ ‫ں اور ‬ ‫ ‬ ‫َواﻟ َْﻤ َﺴﺎﻛ ِ ْ ‘‘  )‬
‫ ‬ ‫ اور  ‬ ‫ ‬ ‫ اُس     ر  ‬ ‫   و ں  ‬ ‫    رى      ‬ ‫د   ‬
‫    ے ‬ ‫‪  ،‬ر ِِع  م   اِس ‬ ‫ دن     وا  آ‬ ‫‪   ،‬دو   ‬
‫ ‬ ‫ُ ا  ‬ ‫   ‬ ‫‪ ،‬اُن  ڑ ں      ى ‬ ‫ ‬ ‫ں   را‬ ‫ر    ا‬
‫‪  ،‬اُن     ے ‬ ‫ ‬ ‫  وں       ل  و   از   د  ‬ ‫‪  ،‬اور  ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  د  اور ان    و ں   اُن     ‬ ‫‪   ،‬اُ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ا ر ‪ ،‬د‬

‫‪372‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪373‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫    ں  پ ‬ ‫۔ آپ  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ     س ا        ‬ ‫ ‬ ‫ى   ‬

‫ِ  و    آپ     س  آ  اور  آپ    ‬ ‫دو ں       ‪  ،‬وہ  دوران  وِ ْرد    ‬
‫ اور وہ    ُ َ ّ   د ‪ ،‬آپ   ‬ ‫              ‪ ،‬آپ  ے ‬
‫   وہ   ق    ‬ ‫      ت ‬ ‫   اَ    رِ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫   و     ۔‬ ‫ِ‬
‫ت ‬
‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ‬ ‫ اَ    رِ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫!    آپ   !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ا از ‬ ‫‪     ،‬ارى    وہ  ‬ ‫  ر   ن اور ان       ار ‬ ‫اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ   ں    ‬
‫د ان    ‬ ‫ے   وہ  ا اد     ‬ ‫ آ !  ‬ ‫   آپ    ذات     ‬
‫‪ ،‬ا ن   ا ن آپ  روں   ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫ د  آپ   ‬ ‫ ‬ ‫ وا  ‬
‫‪    ،‬ارى     دو ے  وں     ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫    ارى   ‬
‫      ا   ان   ا    ‬ ‫‪   ،‬ں     آپ     ز  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   و       ۔    آپ ‬ ‫ اور ا  ن       ارى  ‬ ‫  ق   ‬ ‫م ‬
‫ اور  رول ‬ ‫  روں     ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ذات       ارى    ‬
‫     ‬ ‫ ان       ارى  وا  ‬ ‫ڈل   ۔  اے   ش!  اے   ش!  اے   ش!  ‬
‫ د رى ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ اور       ارى  وا  ‬ ‫     ‬
‫ زدوں    ‬ ‫ں     دت  اور  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫      ارى    ‬ ‫ا‬
‫۔‬ ‫ وا    ‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬اﳌﻨﻦ اﻟﮑﱪی ‪ ،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺜﺎﱏ ﻋﺸﺮ ‪ ،‬ص‪۵۰۸‬۔‬
‫‪373‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪374‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫وں      ارى‬ ‫)‪(3‬‬
‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲ ِ‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ا   ْ   ِ ْ     رِث  اَ وف   ِ ْ ِ  ‬
‫ِ‬ ‫ر   ُرگ  ‬
‫  دى ‬ ‫     س  ا     دى        آ    د    آپ    ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫     ‬ ‫    وہ  زا (   ے  ‬ ‫ )  ڈ‬ ‫ آپ  ‬ ‫ ر    ‬ ‫ ‬

‫  ؟   ا ِ  ‬ ‫ى   ے ا رے ‬
‫    ض  ‪ :‬ا   د  ‬ ‫  ‪ ،‬اُس ‬
‫  ‪  ،‬اور   ى ‬ ‫!  ا ‬ ‫‪ :‬‬ ‫   ‬ ‫‪  ،‬آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ‬ ‫ اور  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  ارى     ں‪ ،‬‬ ‫  ے   ا      اُن    ‬ ‫   اُ‬ ‫ ‬ ‫ا  ا ِ ِ‬
‫   ‬ ‫   ر    ا   ح   د     دى   دا‬ ‫  ح  وہ   دى   دا‬ ‫ا ‬
‫) ‪(1‬‬
‫    ارى   ر   ں۔ ‬
‫)‪  (4‬زدوں    ارى‬
‫ں اور   زدوں    د ‬ ‫   ‬ ‫  َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم     ز‬ ‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ  ‬
‫ ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫ ا ر  ‬ ‫ اور  اُن    ‬ ‫ر‬
‫) ‪(2‬‬
‫  ۔‬ ‫    ن وا   ار   ‬ ‫آپ    س ‬
‫   ‬ ‫!      آپ   !   دى    ‬ ‫ ‬ ‫اﷲ ُ َ ْﻛ َ !   رے   رے  ا‬
‫  وں       ارى ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ز‬ ‫   اس  ‬ ‫ ‬ ‫ے ‬

‫‪ ……1‬ﻣﺮﻗﺎة اﳌﻔﺎﺗﻴﺢ ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻮم ‪۴۴۱ /۴ ،‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻣﺮﻗﺎة اﳌﻔﺎﺗﻴﺢ ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻮم ‪۴۴۱ /۴ ،‬۔‬
‫‪374‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪375‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اس   ‬ ‫       ‬ ‫ ‬ ‫د ‬ ‫ اور   ‬

‫   ‬ ‫۔   ُﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ!  ان  دو ں  وا ت     رے  ‬ ‫ں       ارى  ‬
‫ں     ل   ‬ ‫     ‬ ‫رت درس      او   ا   رى  ا  ا‬
‫‪   ،‬ا  ‬ ‫    ور ‬ ‫ ان    ور ت    را ‬ ‫ ‬ ‫ذر     ارى ‬
‫    ارى ‬ ‫ ‬ ‫  ل  و  ‬ ‫     ا‬ ‫ ‬ ‫    ارى    ا‬ ‫ل    ذر‬
‫ زدوں   ‬ ‫وں‪ ،‬د روں‪  ،‬‬ ‫ں‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا از ا‬ ‫‪  ،‬ا‬
‫!   ‬ ‫ ‬ ‫اور وہ آپ   ا     اہ  دا ‪ ،‬‬ ‫  ‪ ،‬ا  ‬ ‫ڈ رس  ‪ ،‬‬
‫  رہ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا م   ‬ ‫    ارى وا  ‬ ‫ا  ا  ا   ں   ‬
‫ دن   ر        ‬ ‫ ا‬ ‫ اور        از  ‬ ‫ ‬ ‫ا اد       ارى    ‬
‫ و ہ    وع  د    د  و د    ڈ وں ڈ  ‬ ‫‪  ،‬دت و ‬ ‫ارى‪ ،‬د‬
‫  ۔ ‬ ‫ں  را   ر‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ات     ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا م    ا‬ ‫ ‬ ‫!     ارى  وا‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫    ارى    ‬ ‫ات  ‬ ‫    رہ  د     ۔  ‬ ‫ل ‬ ‫ات   ر  ا‬
‫  ر ‬ ‫ں  دور اور  ‬ ‫ د  و  د    ‬ ‫ات  ‬ ‫ ‬ ‫  ا  ذر   ‪  ،‬‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫ آ ت  آ  اور  رك ا  ‬ ‫ات   ‬ ‫ ‬ ‫  ۔ ‬
‫‪:‬‬ ‫ روز رو     ح  ں  ۔ اﷲ  ك  آن     ار د ‬ ‫ ‬

‫‪375‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪376‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َوﻧ ُ َﻨﺰ ُل ِﻣ َﻦ ا ْﻟ ُ ْ ِن َﻣﺎ ُ َﻮ ِﺷ َﻔ ٓﺎ ٌء و َر ْﺣ َﻤ ٌﺔ ﺗﺮﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪  :‬اور     آن    ا ر    ‬

‫  ۔‬ ‫وہ     ا ن وا ں       اور ر‬ ‫َ ۔  )پ‪،۱۵‬ﺑﲎ اﺳﺮاﺋﻴﻞ‪(۸۲:‬‬ ‫ﻟﻠ ُْﻤ ْﺆ ِﻣﻨ ِ ْ‬
‫  ‬ ‫آن  ‬
‫  ‪ِ  :‬‬ ‫ ‬ ‫ رازى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ا ِ م    ا ّ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬
‫   ا اض ‬ ‫      اس        آن     اءت    ‬ ‫اَ ِ‬
‫اض  ‬
‫دور     ۔    ا    اور  ا ب   ِ ِ ت    ا ِس   ت    ا اف      ‬
‫   اور ‬ ‫ ‬ ‫  ل  دم  اور   َ ْ َ         م      آ   ے  ‬
‫   ذ ِ ْ ُ اﷲ‪ ،‬اﷲ   ‬ ‫  ‬ ‫ ر       آن ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ا ں دور ‬
‫  د  و  د      ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ں اور ‬ ‫‪،‬‬ ‫   ‬ ‫‪ ،‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔  ‬ ‫ ‬ ‫ل    ر ٔ اَو  ‬ ‫ ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ دو  ا ۔‬ ‫ ‬ ‫   آ   ‪ :‬آن ‬ ‫ ‬ ‫ا  ‬
‫     ڈال د‬
‫ و  ‬ ‫ ﻋﺒﺪاﷲ   و   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُا     ں   ‬ ‫ٔ ر ل  ِ‬
‫ت ‬
‫ت اﷲِ اﻟﺘﺎﻣ ِﺔ ِﻣ ْﻦ ﻏ ََﻀﺒ ِ ِ َوﻋ ِ َﻘﺎﺑ ِ ِ َو َ‬
‫‪ْ ِ :‬ﺴ ِﻢ اﷲِ اَ ُﻋ ْﻮذُ ﺑ ِ َﻠ ِ َﻤﺎ ِ‬ ‫ ‬ ‫    ‬ ‫  ت ‬
‫ ‬ ‫  اور  د   ‬ ‫ﻋ َِﺒﺎدِہ ِ َو ِﻣ ْﻦﻫَ َﻤﺰَا ِتاﻟﺸ َﻴﺎﻃِ ْ ِ َواَ ْن َﻳ ْﺤ ُ ُ ْون۔  اور  ان        ‬
‫ ‬
‫) ‪(3‬‬
‫ آپ َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ   ت     اُن  ں       ڈال د ۔  ‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬ﺗﻔﺴﲑ ﮐﺒﲑ‪ ،‬پ ‪ ،۱۵‬اﻻﺳﺮاء‪ ،‬ﲢﺖ اﻵﻳﺔ‪۳۹۰/۷ ،۸۲:‬۔‬
‫‪ ……2‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟ ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻄﺐ‪ ،‬ﺑﺎب اﻻﺳﺘﺸﻔﺎء ﺑﺎﻟﻘﺮآن‪ ،۱۱۶۹/۲،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۳۵۳۳:‬۔‬
‫‪ ……3‬ﻣﺴﻨﺪ اﻣﺎم اﲪﺪ ‪،‬ﻣﺴﻨﺪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ اﻟﻌﺎص‪ ،۶۰۰/۲ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۶۷۰۸ :‬۔‬
‫‪376‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪377‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫   ‬
‫  ‪ :‬‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬ ‫   ا    ا‬ ‫ ‬ ‫  ت ‬ ‫ر  ا‬
‫ ا ِ    ‬ ‫     آ ت   اٰ    ا‬ ‫ ‬ ‫ وہ  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔ ‬ ‫     ‬ ‫اَ ْد ِ  )د ؤں (   ‬
‫ات   ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ‪ :‬‬ ‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ٰ  ا‬ ‫  ا‬ ‫ ‬ ‫ ا‬
‫ اﷲ  ك ‬ ‫ ‬ ‫ج      س  د    ‬ ‫    م ‬ ‫ں اور ڈا وں   ‬
‫       دم ‬ ‫    رہ ‬ ‫ ا ء  ُ ْ ٰ  اور  ٰان      س آ ں     ‬
‫   اُن     م ‬ ‫ ا اض    اس   ح   ‬ ‫ك  اور  ‬ ‫زدن     ے   ے  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫و ن       ر ۔  ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ل    ف   ‬ ‫ات   ا‬ ‫م  ا   ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ آ    ا      د رے        رے ‬ ‫  ‪       ،‬‬ ‫    ا   ‬
‫ات    رہ د             ارى   ‬ ‫   ‬ ‫ و    ارى   ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ د  ذرا  ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴﻬِ ْﻢ‬ ‫  رت   ۔   ر ن  د‬ ‫ا‬
‫ ‬ ‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ر  ‬ ‫ ‬ ‫      ارى   ‬ ‫ات   ذر    ا‬

‫‪١٦:‬۔‬ ‫ ‪ ،٦٥٢ /٣ ،‬‬ ‫‪  ……1‬ر ‬

‫‪   ……2‬ز ر‪ ،‬ص ‪٥٧٣‬۔‬
‫‪377‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪378‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫        ارى‬ ‫ٔ ا‬
‫ت       ٰ َ ر  ‬
‫ِ‬ ‫اد ٔہ  ا   ت‪ ُ   ،‬ر   ٔ  ا   ‪ ،‬‬
‫ن  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ا         ۔ وا    ر ے ا        آپ ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫   ا    ا  ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ر    ‬
‫ ‬ ‫  َ َ   د ‪  ،‬ر‬ ‫ دو ر   ں‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫ر!   ں  ‬ ‫  ض  ‪ :‬‬
‫    ‪  :‬ڑى       ‬ ‫ اَر ُ ا درى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ    اس  ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫    َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ    ‬ ‫ٔ  ا‬ ‫ر ‬ ‫  ل  ر   !  ‬ ‫   ‬ ‫   اور    ا  ‬
‫  ۔ اِس   ‬ ‫ر!  ڑى  ٹ ‬ ‫۔  ض    ‪ :‬‬ ‫   رو      ‬ ‫اُس ‬
‫      ارى      ‬ ‫ر  اورد رى  ا‬ ‫ ‬ ‫    ِ‬
‫ف  ا ‬ ‫آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫‪   :‬ٹ ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫ں   ‬ ‫    اب  د  وہ   ى ‬ ‫ار  ‬

‫   ‬ ‫   ‬ ‫   دن ا  اﷲ ‬ ‫      ؤں  ۔   ‬ ‫ دو‪ ،‬دو ى ‬
‫  ؟        اب دوں ‬ ‫    ں  د ‬ ‫  ے   ں  ے   ‬ ‫ ‬
‫!       ر     را  ن ا وا  ۔) ‪ (1‬‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ اور    ارى‬ ‫ا  ا  ‬
‫‪   ،‬‬ ‫ و ‪    ،‬‬ ‫ ‬ ‫!  اَﻟْ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟ ِﻠ !  ز‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬

‫۔‬ ‫ ص‪١٢٠،١٢١‬‬ ‫ و  ا‬ ‫   ا‬ ‫ ا‬ ‫‪ ……1‬‬

‫‪378‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪379‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ا   ل   ا س  ر   درى ر ى ‬ ‫ ‬ ‫  ت ‬ ‫‪،‬ا  ا  ‬

‫      ل    اہ اور    ل     ار ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬

‫  ا وں   ر  ‬ ‫  روں  و ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ و  ‬ ‫ ا  ‬ ‫۔  آپ   َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬

‫ ا ت ‬ ‫    ‪ ،‬‬ ‫ں       ر     ارى    درس  ار د  ‬ ‫و    ر  ‬

‫  ل   ‬ ‫ ‬ ‫۔  آپ   َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫ ر  ‬ ‫   آپ       ارى    ‬
‫ ‬ ‫ى‬
‫ت        ار  ‬ ‫ ‬ ‫      ارى  ر   ۔ ‬ ‫ ا از   ا‬
‫ آڈ    و   ت  )‪  (Audio / Video Messages‬ذر  ‬ ‫‪  ،‬اور  ‬
‫  ن ‬ ‫ ’’‬ ‫   ‬ ‫    ن ‬ ‫ و  دت     د روں    ‬
‫  ۔   ‬ ‫ د    ‬ ‫  وں‘‘  ‬ ‫ وا  ’’‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫‘‘  اور  ‬
‫      ارى  ر   ۔ ‬ ‫ آپ ا‬ ‫ں ‬ ‫     ‬ ‫ات   ذر‬
‫ ‬ ‫ں  دم ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫  وں  اور  ا‬ ‫ آپ   َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫وع  ‬
‫ آ ں    ا  ‬ ‫  ا  ‬ ‫ ‪1972‬‬ ‫۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ات ‬ ‫اور ‬
‫   ‬ ‫۔  آپ   َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢاﻟْ َﻌﺎﻟ َِﻴ‬ ‫  ظ  ر  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬اس  ‬ ‫ا ار   رى  ‬
‫ں    آ ں     ِ ْ َﺳ ِ ْﻴ ِﻞ اﷲ َدم     وع   د ‪  ،‬اﷲ ك     م    ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‪  ،‬ں     ا ر    ں  ر       ‬ ‫  ب ‬ ‫گ ‬
‫   وہ    ا س ‬ ‫م ‬ ‫ ڈا‬ ‫  ج ‬ ‫ ‬ ‫آ ں     ا ار   رى  ‬
‫    ۔      !   گ دور دور   ‬ ‫ ‬ ‫    َدم   ‬ ‫درى   ا  ‬
‫‪379‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪380‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ اور  آپ   َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎﺗُ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ ِ َﻴ   رى  رى  َدم ‬ ‫ں    ر    ‬ ‫آ    اور  ‬
‫   ‬ ‫      ارى     س  ‬ ‫   اُ‬ ‫آپ   َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫۔ ‬
‫ ز  ‬ ‫   ‪  103‬‬ ‫   د ت  ا‬ ‫ات   ر ‘‘  ‬ ‫ت  و‬ ‫ِ ‬ ‫ ’’‬
‫ں   ‬ ‫ د رے  ‬ ‫   ‬ ‫  ۔اس  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫  ت   ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫  ِ ْ َﺳ ِ ْﻴ ِﻞ اﷲ ج          ا ِ رہ  ‬ ‫ات     َذرِ‬
‫ ‬ ‫ن ‬ ‫ ‬ ‫    ف  ‪2018‬۔‪01‬۔‪    12‬‬ ‫  ۔ اس ‬
‫ات ‬ ‫ت   ‬ ‫  ‪   247‬زا‬ ‫ن ‬ ‫ ‪ 800‬زا اور‬ ‫ و‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   و‬ ‫  وہ  د ت  ا‬ ‫د   ۔  اس  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ر  ‬
‫   م‬ ‫ ‬ ‫ )‬ ‫د‪ 12‬و‬ ‫‪  www.dawateislami.net‬اور‬
‫    ِ ْ َﺳ ِ ْﻴ ِﻞ اﷲ  ‬ ‫    ُد رى  ا‬ ‫   د‬ ‫د (   ذر‬ ‫ڈ رى   ‬
‫ ‬ ‫  ار  )‪  (335,000‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  رى   ۔   ہ  ‬ ‫ارى    ‬
‫ات  واوراد ‬ ‫ ‬ ‫‪6‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ب ‬ ‫ے‬ ‫ ‬ ‫اور  ان  ‬
‫‪40‬‬
‫ ‪      4milions‬‬ ‫   و‬ ‫‪  ،‬ں ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ر   ِ ْ َﺳ ِ ْﻴ ِﻞ اﷲ‬
‫ات ‬ ‫ ‬ ‫ ‪70‬‬ ‫ ‪  7milions‬‬ ‫ن  ل  ں   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  ۔ اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟ ِﻠ   َﻋ ٰ ذٰﻟ ِ ۔‬ ‫   ‬ ‫واَورا ِد  ّ ر   ِ ْ َﺳ ِ ْﻴ ِﻞ اﷲ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ات ‬ ‫  اروں   گ  ‬ ‫!  اَﻟْ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟ ِﻠ !  اب  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫‪380‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪381‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫را ‬ ‫  ِ َﻔ ْﻀ ِﻞ اﷲ   و  ‬ ‫ں ‬ ‫ ا اض اور ‬ ‫ل     ‬ ‫ر  ا‬

‫ ‬ ‫  ں۔ ‬ ‫      ف ا   ر آپ    ش  ار ‬ ‫‪ ،‬آپ   ‬
‫دل    ا   راخ   ‬
‫ ‬ ‫ ) ن‪ ،‬ب  ن(   ر‬ ‫دآ د‪  ،‬ا   ع آ د روڈ  د ڈ  ‬
‫ں ا      وِ دت ‬ ‫ ان ‬ ‫   اس  ح ‬ ‫ن ‬ ‫ى‬
‫ق  ر  ‬
‫ )‪  (Cardiology‬ڈ ہ ‬ ‫رڈ‬ ‫‪ ُ ،‬اس    دل     ا   ر     راخ   ‪ ُ ،‬ا‬
‫ِ ‬
‫ات‬ ‫    ‪      ،‬ا    ’’‬ ‫  وا ‪  ،‬ڈا وں   آ‬ ‫اَ ّڈا   ن    ‬
‫   ‪،‬‬ ‫ د‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ں   رس  اور  ‬ ‫ را   ‪ ُ ،‬ا‬ ‫ر ‘‘    ‬
‫  وا      ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ !  ‬ ‫ ‬ ‫   وا  ‬
‫  ۔‬ ‫      دل      راخ   ‬ ‫ڈا  د     ان ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫      ارى  وا‬ ‫   ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ات   ر    ‬ ‫  ‪   ،‬‬ ‫ل ‬ ‫ و   دت    ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  ۔ ا ِ ْن‬ ‫دو وں      رہ د    اورا   ورت  ى    د   ا ل ‬
‫  ‪:‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫َﺷ ٓﺎ َء اﷲ۔ آ ! آج    ن ‬
‫ زدہ    ‬ ‫   اور  اُ  ‬ ‫   اﷲ   ك ر  ‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫?‬
‫   ‬ ‫رى     س  ‬ ‫   ‬ ‫ وا‬ ‫  ?   ارى  ‬ ‫ا  ا    ‬

‫‪381‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪382‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ‬ ‫َﺻ‬ ‫ د   رے  آ‬ ‫ ‬ ‫    ارى    اور  ا‬ ‫ ?‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ آ‬ ‫وا وا‬ ‫ن       ارى  ‬ ‫  ر   ?‬
‫ ‬ ‫   د‬ ‫ ?   ارى  ‬
‫ ر‬ ‫ ‬
‫ے  ُ ر‬ ‫ ‬ ‫ وا‬
‫ر   ?   ارى     ن     ق    ا      ?  د  ‬
‫    ا    ? ات  ا ل      ? ات     رى    و‬
‫ د  و د  ‬ ‫ ا م   ا  ذات     ‬ ‫       ?   ارى وا  ‬
‫ ذر   ۔‬ ‫    ‬ ‫ ڈ وں ڈ   ں ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪382‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪383‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫ُ ّ‬
‫)‪(16‬ﻏﺼﮯ ﮐﺎﻋﻼج‬
‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب ا ْﻟ ٰﻌ َﻠﻤ ِ ْ َواﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِ اﻟ ُْﻤ ْﺮ َﺳﻠ ِ ْ‬
‫اَﻣﺎ َ ْﻌ ُﺪ َﻓﺎَﻋُ ْﻮذُ ﺑِﺎﷲِ ِﻣ َﻦ اﻟﺸ ْﻴ ٰﻄ ِﻦ اﻟﺮ ِﺟ ْﻴﻢ ِ ْﺴ ِﻢ اﷲِ اﻟﺮ ْﺣ ٰﻤ ِﻦ اﻟﺮﺣ ِْﻴﻢ‬
‫اَﻟﺼﻠٰﻮ ُة َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ َﻳﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َواَ ْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ َﻳﺎ َﺣ ِ ْﻴ َﺐ اﷲ‬
‫اَﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ َﻳﺎ ﻧ َ ِ اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َواَ ْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ ﻧ ُْﻮ َر اﷲ‬
‫اﻻ ْﻋﺘِ َﺎف‬
‫ﻧ َ َﻮ ْﻳﺖُ ُﺳﻨ َﺖ ْ ِ‬
‫  ں   د آ    ا ف ‬ ‫ دا ِ ‬ ‫ ‬ ‫ !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ر    ا ف    اب    ر    ۔   د ‬ ‫   ‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫‪،‬آب  زم  زم    دم     ا      ‬
‫ِ‬ ‫ ‪   ،   ،‬و ا ر‬ ‫   ا ر  ‬ ‫ر ! ‬
‫  ں   ‬ ‫ ً  ان  ‬ ‫     ‬ ‫ ۔  ا  ا ف    ‬ ‫ ا زت  ‬ ‫   ‬ ‫اور  ‬
‫  ف ‬ ‫    ورى     ا ف   ‬ ‫   ۔  ں    ت   ‬ ‫ا زت ‬
‫ و ہ           ‪   ،‬اب         ۔     ‬ ‫  ‬ ‫ ‪،‬‬
‫ ‪    ،‬د  ذ ِ ْ ُ‬ ‫     ‪            ،‬ا ف      ‬ ‫ ‬ ‫‪’’  :‬ا  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫               (۔‘‘‬ ‫  ے )  اب ‬ ‫اﷲ  ے     ‬
‫   ‬ ‫ُدرود ‬
‫ِ‬
‫ت‬ ‫‪  :‬ا  دن   ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ        ‬
‫   ‬ ‫ ا   ان  ‬ ‫‪،‬ا‬ ‫د ‬ ‫   س  ‬ ‫ذان   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫   ‬ ‫ُ  ا‬

‫‪ِ  ……1‬ن ر ن‪ ،‬ص‪٢٣٦‬۔‬

‫‪383‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪384‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‬ ‫‪      :‬ا‬ ‫  رے س  آ ‪   ،‬م    اور  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬

‫ ‪  :‬اے !     اب    ‬ ‫ذان   ن   ؟     آپ     ف  ا رہ   ‪  ،‬اُس  ‬
‫‪  ،‬آپ   َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ ‬ ‫ ‬ ‫َرﺳﻮ ُل اﷲ َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ز رت  ‬
‫  ا  م  ۔)     (و  ہ‬ ‫   اُ‬ ‫ ‬ ‫‪ :‬ا       ذان   ‬ ‫ ‬
‫‪ :‬‬ ‫ اور  ‬ ‫    ذان   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ  رو‬ ‫ُ  ا‬ ‫ِ‬
‫ت‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ان  وا  ‬
‫ ‬ ‫ اس  ” م“      ‬ ‫   و  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ے  ‬ ‫ ‬ ‫ا ا  ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ‬ ‫    رے آ‬ ‫ ‬ ‫و‬ ‫ِ  ك ‬ ‫ ‬ ‫ؤں‪   ،‬ں    ‬
‫۔) ‪ (1‬‬ ‫  ور  ھ ‬ ‫َو َﺳﻠ َﻢ   ا ِ  ا  آ     ُدرود ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫‪ :‬ﻧ ِّﻴ ُﺔ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣ ِﻦ َﺧ ْ ٌ ﻣ ْﻦ َﻋ َﻤﻠ ِ ٖ ۔    ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ِن  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫      ۔  ‬ ‫ اس   ‬ ‫ن   ‬
‫ ز دہ ا   اب   ز دہ ۔ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ا  ا   ‪ :‬‬
‫ ‬ ‫ اور   اب  ‬ ‫ !  آ !  اﷲ   ك    رِ  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ن       ا  ا  ‬
‫ن     ‬
‫   ‬ ‫     ‬ ‫      ب   ن       ن   ں   ?…‬ ‫?…‬

‫‪ ……1‬ﺳﻌﺎدة اﻟﺪارﻳﻦ ﰱ اﻟﺼﻼة ﻋ  اﻟﻨﱮ اﻟﮑﻮﻧﲔ‪ ،‬ص ‪۱۴۲‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪،۱۸۵/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۹۴۲:‬۔‬
‫‪384‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪385‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ں        دو  زا   ں   ?… َ َور   ِ َ  ‬ ‫    ِ  ‬ ‫  ِ ْ ِ  د    ‬

‫دہ  وں  ?… َد َّ  و ہ      وں  ? …‬ ‫َك   دو ے       ‬
‫ں  ?…’’ َﺻﻠ ْﻮا ﻋَ َ ا ْﻟ َﺤ ِ ْﻴ ِﺐ‘‘  ’’اُذْ ُ ُ وا اﻟﻠـ ‘‘ ‬ ‫ اوراُ    ‬ ‫ر ‪ِ،‬‬
‫’’ﺗُﻮﺑ ُ ْﻮا ا ِ َ اﻟﻠـ ‘‘و ہ      اب    اور   ا    وا ں    دل       ‬
‫ آواز    اب  دوں    ?…   ن       د  آ   ھ     م  و   ُ َ َ  اور ‬
‫  وں  ۔‬ ‫ا ِ ْ ادى ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا ِ ِ ل     ‬
‫     آپ     د رى  ں ‬ ‫    َ ْ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ    ‬
‫ت   ّ ِ ُ اَ‬
‫ِ‬
‫    ؟    ‪   :‬ت   ّ ِ ُ         َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ   ۔      ‪  :‬وہ    ر ‬
‫د ر   ؟ ‪ :‬ا    وہ ا            ا   ى اُن    س     ‬
‫  ادے   ‬ ‫   ‪ ،‬وہ اُ س           آپ   ا  ‬ ‫  ُ   ا ‬
‫ ‪ :‬‬ ‫ ۔   ى    د    ڈر    اُ ں    ‬ ‫ اُس    ا ِ ل  ‬ ‫   ‬ ‫ى ‪  ،‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ !       اﷲ  ك   ِر      آزاد  ۔  ‬ ‫ڈر     ورت ‬
‫!  ن  دہ وا    دل    ا ں   ا ر  ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫    ر    ز دہ ‬ ‫ وا‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫  ر   ! ا  ‬
‫  رے  اور    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫   اور  ‬ ‫    م ‬ ‫ ‬ ‫   اور  ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪۸۸/۳ ،‬۔‬
‫‪385‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪386‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫۔ اَﷲُ َ ْﻛ َ !   ‬ ‫  ‬ ‫ اور     ‬ ‫   وہ  م  م       ‬ ‫د‬

‫  چ     ‬ ‫!  ا  ا        ‬ ‫ ‬ ‫  رى   د   ‪  ،‬‬ ‫   ‬ ‫ر   ‬
‫     ا ل ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫    ف  د    ‬ ‫      ں   پ  اس  ‬
‫    ‪   ،‬اس ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬اس   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ! اس   ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ !   م   ت    د‬ ‫ آ   !      ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا ن  و  ‬ ‫ ‬
‫  َر ِ َ اﷲُ‬ ‫   ‬ ‫ت  ّ ِ ُ  ‬ ‫  ن ‬ ‫  چ  ‪ ،‬‬ ‫   ا  ‬
‫   آپ    ‬ ‫     ا ل   ا‪  ،‬‬ ‫ آپ    ‬ ‫َﻋ ْﻨ ُ   !  آپ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ    ‬
‫ آپ   َر ِ َاﷲُﻋَﻨْ ُ    ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ آپ    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ى   ‬
‫ آزاد ‬ ‫ ا ِ    ‬ ‫ اُ  رِ‬ ‫    ‪ ،‬ا ِ    ‬ ‫ ‬ ‫اُ   ف  د ‪ ،‬اُس   ‬
‫  ‪:‬‬‫د ۔  آپ         آ   َر    ‪،‬اﷲ  ك اِر  د‬
‫َوا ْ ﻜ ٰ ِﻈﻤ ِ ْ َ ا ْﻟ َﻐ ْﻴ َﻆ َواﻟ َْﻌﺎﻓ ِ ْ َ َﻋ ِﻦ اﻟﻨﺎ ِ‬
‫ؕ ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪:‬اور      وا  اور ‬
‫س‬
‫ں   در ر   وا  اور    گ ‬ ‫ﷲ ﻳُﺤِﺐ اﻟ ُْﻤ ْﺤ ِﺴﻨ ِ ْ َ ۔‬ ‫َوا ُ‬
‫ )پ‪، ۴‬اٰل ﻋﻤﺮان‪ (۱۳۴:‬اﷲ    ب  ۔‬
‫  ‪   )  :‬ں   ‬ ‫ ا   ر   ن   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ  ‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫ُ  ا ُ‬
‫‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ آ  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫(‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫ں   ‬ ‫‪ ،‬ا  ‬ ‫ ‬ ‫  رى ‬ ‫    ُو د  رت ‬ ‫     ‬
‫    ُو د   ِدر ‬ ‫ د‬ ‫ں ‬ ‫ں ‬ ‫ؤں   دو وں    ا اؤں  ‬
‫ ‬ ‫ق ‬ ‫  روں  ‬ ‫  ‪ ،‬اﷲ ك ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا  ‬

‫‪386‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪387‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ اُن    ا ِس  ا ِ ن ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ں ‬ ‫ُ ِ ) ن  دہ(   ں    ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا م  دے ‪   ،‬گ  ا  ‬ ‫اوراُ‬ ‫اِ ن  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ا ِ م دے ۔‬ ‫ ا‬ ‫ ا   ن ‬ ‫ ‪،‬رب ‬
‫ّ‬ ‫ں ‬
‫  ‪ :‬‬
‫ا  اور  م   ار د ‬
‫ا ِ ْد َﻓ ْﻊ ﺑِﺎﻟ ِ ْ ِ َ اَ ْﺣ َﺴ ُﻦ َﻓﺎِذَا اﻟ ِﺬ ْي ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن‪ :‬ا ے   وا !  ا      ‬
‫  ل!    وہ       اور اُس   د    ‬ ‫ﺑَ ْ َﻨ َ َوﺑَ ْ َﻨ ٗ َﻋ ٰﺪ َو ٌة َ َﺎﻧ ٗ َو ِ َﺣﻤ ِ ْﻴ ٌﻢ۔‬
‫۔‬ ‫        ا دو‬ ‫) پ‪ ،۲۴‬ﺣﻢ اﻟﺴﺠﺪة‪ (۳۴:‬ا  ‬
‫” ا  ا ن“    ‬ ‫دى   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫      ُ  ا ّ   ادآ‬
‫      ‪  ،‬اور       ِ  ‬ ‫      ‪   :‬‬ ‫ ‬ ‫ا    ‬
‫   ‬ ‫   ا   ے ‬ ‫(‬ ‫     )   ف  ‬ ‫ ‪ُ  ،‬‬ ‫)   د رى(‬
‫ا   ے    ف   ۔) ‪ (2‬‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ف  د  ‬ ‫ آ    اُ‬ ‫     ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ آ     رت  ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ در ر  ‬ ‫‪  ،‬ا  آج     ں  ‬
‫ ا             ور   م ‬ ‫ ‬ ‫      اﷲ   ك  ر‬ ‫ ‬ ‫روا  ‬
‫   ‬ ‫     وہ  ‬ ‫   ‪     ،‬گ  ‬ ‫     ‬ ‫     ‬ ‫‪ ،‬د  ر  ! ‬

‫‪١٨٧/٤،‬۔‬ ‫‪ ……1‬‬
‫‪  ……2‬ا  ا ن‪،‬ص‪٨٨٤‬۔‬
‫‪387‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪388‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ں ‬ ‫ن   ‬ ‫ و‬ ‫ آ     رت   ‬ ‫   اور   ‬ ‫ں     ‬

‫   ‬ ‫ و‬ ‫     َ ا‬ ‫ت    ر ‬ ‫    ُ  وہ ا  ‬ ‫   ‬
‫   ‬ ‫   ا ِ  ‬ ‫م ‬ ‫ے     ڈا    ‬ ‫ آ ‪ ،‬ا  ‬ ‫ا اُن       ‬
‫       ‪   ،‬ں   ى ‬ ‫   د‬ ‫ ‬ ‫ و رت   ى     زار  م   ‪  ،‬‬ ‫و    ‬
‫ے‪     ،‬چ‪   ،‬رد ڑ‪ ،‬‬ ‫  ر   ‪  ،‬ا  ‬ ‫ ‬ ‫  ا      وا ت  ‬
‫   ‬ ‫  ا ں  ا  ‬ ‫ں  اور  ر داروں  ‬ ‫  روا ں‪   ،‬ت    آ‬ ‫ا‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫    دت    ن  ا  اور ا ِس   ا ِ‬ ‫اوار  ‪  ،‬ا ‬
‫ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫آ  ‪ 4‬ا د ِ  َر  ‬
‫     ا م‬ ‫)‪( 1‬‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ روا‬ ‫ وا  ‬ ‫ت   ُ َ ْ     ذ َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ ا‬
‫ِ‬
‫ اُس ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫‪   :‬‬ ‫رے  آ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ   ار د  ‬
‫   دن  ق    داروں   ‬ ‫كاس   ‬
‫ ‬ ‫    در  ‪   ،‬اﷲ ‬
‫    ۔) ‪ (1‬‬ ‫   ‪  ،‬ں     اس   ا ر دے         ر‬
‫    رت‬ ‫)‪( 2‬‬
‫   ‬ ‫  ر ہِ  ر‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ت ِ ّ ِ ُ ا َد ْر َداء َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬
‫     ‬ ‫ ار د‬ ‫ض   ‪  :‬ﻳﺎرﺳﻮ َل اﷲ َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ!      ا‬
‫    و‪ ،‬‬ ‫َّ    دا ِ    دے؟  ار د   ‪َ ” :‬ﻻ َ ْﻐ َﻀ ْﺐ َو َﻟ َ ا ْﻟ َﺠﻨـ ُﺔ“    ‬

‫‪ ……1‬ﺗﺮﻣﺬی‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺻﻔﺔ اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ‪ ،۲۲۲/۴ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۲۵۰۱:‬۔‬
‫‪388‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪389‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫رے    َّ   ۔  ‬
‫) ‪(1‬‬

‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫       ‬ ‫) ‪(3‬‬
‫وى       رے ‬ ‫ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ َﺎ  ‬ ‫َر‬ ‫  ِ ِّ‬ ‫ت  َ ُ  ‬
‫  ِ‬ ‫ا ُُّم  ا‬
‫ ‬ ‫     ‬ ‫ اﷲ  ك ر   ‪ ،‬‬ ‫ن  ‪ :‬‬ ‫آ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ     ِن  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫     وہ         ‬ ‫     ‬ ‫   وہ     ‬ ‫ ‪،‬اور ‬
‫ ‬ ‫ِ  ك  ‬ ‫ ا   ر ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ا ِس  ‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫ُ  ا ُ‬
‫ ز دہ    ‬ ‫ ‬ ‫ و  ر   ‪      ،‬اس    ‬ ‫‪  :‬اﷲ   ك ر    ‬
‫ں ‬ ‫ں ا  ‬ ‫      ے  ے   ا  ‬ ‫  ‪،‬وہ ‬ ‫ د ‪  ،‬ہ ‬
‫‪   ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ر  و   ں۔ ل  ر    اﷲ   ك     م   ورہ    ر    ‬
‫‪ :‬‬ ‫ ا ِء  ا ِ       ‪ ،‬ں   ُ َ ى      ا ِ ِ ل   ا۔)‪    (3‬‬
‫   ‬ ‫  ‪،‬ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ وہ   م    ‬ ‫ ‬ ‫د وآ ت    ‬
‫ ‬ ‫ دو‬ ‫ د‬ ‫ ‬ ‫  ‪،‬‬ ‫  م   ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫ د‬ ‫دو‬
‫  ‬ ‫    ب   ‪)  :‬‬ ‫ ‬ ‫  ۔  ‬ ‫  م   ‬ ‫ ‬ ‫   اور  ‬
‫ ‬ ‫    ؤ! ُ ب     و     دار   ‬ ‫    (    روزى    ؤ! ‬

‫‪ ……1‬ﳎﻤﻊ اﻟﺰواﺋﺪ‪ ،۱۳۴/۸ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۲۹۹۰:‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻣﺴﻠﻢ‪،‬ﻛﺘﺎب اﻟﱪ واﻟﺼﻠﺔ ‪،‬ﺑﺎب ﻓﻀﻞ اﻟﺮﻓﻖ‪،‬ص‪،۱۰۷۲‬ﺣﺪﻳﺚ‪۶۶۰۱:‬۔‬
‫‪٦٣٥/٦،‬۔‬ ‫‪  ……3‬اٰۃ ا‬
‫‪389‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪390‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ۔‬ ‫   و     ل ‬ ‫ ‬ ‫‪    ،‬‬
‫ك ‬ ‫)‪(4‬ا ن ‬
‫ ‬ ‫‪ :‬‬ ‫ار د‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫رے  آ ‪،‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫۔‬ ‫اب  د‬ ‫ ا ا ‬ ‫ ‬ ‫ا ن    ں  اب  د‬
‫ِ   َر    ‬ ‫ُ  ا ُ   ت    ا   ر   ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ا ِس  ‬
‫‪ :‬ا ا ا   وے در       ا  َرس  ‪   ،‬وا    ‪،‬ا  ‬ ‫ ‬
‫     ‬ ‫  ہ  ا ‬ ‫     ا  ‬ ‫      وے      س اور    وا‬
‫  ‪ ،‬ا    ‬ ‫ں       ن دہ ‬
‫  ‪    ،‬دو  ‬ ‫اس       ‬
‫     اور  ا  ا ا     ہ   ‪    ،   ِ ُ                 ،‬‬
‫ اور ‬ ‫  ‪  ،‬ں    ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫    ص    ض  ا ‬ ‫ ‬ ‫ و   ‬
‫    ‬ ‫   ا‬ ‫   اُس    ا ن  د ‬ ‫  ھ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫دودھ‪    ،‬‬
‫ِل ا ن   ر   ۔)‪ (3‬‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ا ن   د ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫!  آپ        ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫  ں    رت   ‬ ‫ت  ‬
‫  ر  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫     ا‬

‫‪ٰ  ……1‬اۃ ا ‪٦٣٦/٦،‬۔‬

‫‪ ……2‬ﺷﻌﺐ اﻻﳝﺎن‪،‬ﺑﺎب ﰱ ﺣﺴﻦ اﳋﻠﻖ‪،۳۱۱/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۸۲۹۴:‬۔‬
‫‪  ……3‬اٰۃا ‪٦٦٥/٦،‬۔‬
‫‪390‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪391‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫   اور ا  ا ن   ‬ ‫     ‬ ‫         ا  ‬ ‫۔ اب       ‬

‫! ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ۔     ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫   ‬
‫   ‬ ‫‪:‬‬ ‫ن   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ا   ر  ‬ ‫  ت ‬ ‫ُ ا ُ‬
‫ دو  ر‬ ‫ د  )‬ ‫اُ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫دو ے  ‬ ‫ اُس   ش     م  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫(  ا رے۔) ‪ (1‬‬
‫ا   َ َ      ازا‬
‫   ا رى  ا  ‬ ‫ ا‬ ‫  ام   ‘‘  ‬ ‫ر     ’’‬ ‫   ََ  ‬ ‫ام  ‬
‫       ا ل   ا ‬ ‫ ‪   ،‬ں  ‬ ‫‪  ،‬ا ن    آ     ‪  ،‬ا ِس    اس   ُ ُ ر  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬
‫  َو‬ ‫۔    ر ں      َ ورى    ‪ ِ   ً   ،‬د  ‬
‫  !    ل  ُ ّ   ’’اِزا ‘‘)  ‬ ‫  ح ‬ ‫آ      اﷲ  ك  د ں   ‬
‫۔ ‬ ‫  ُ رخ دو ى  ف     ‬ ‫   ‬ ‫ ’’ا ِ ‘‘   ‬ ‫ ‬ ‫اس     آ (‬
‫ آ ِ ت   ا ِ     ۔) ‪ (2‬‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ر  ل   ‬ ‫   ‬ ‫رے   رے  ا   !  اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟ ِﻠ  د ت ا‬
‫‪  ،‬ا ا  ‬ ‫ا ّ  ا ق  ا  اور            ذ  د     ۔    ‬

‫‪  ……1‬اٰۃ ا ‪٦٥٥/٦،‬۔‬
‫ج‪،‬ص‪٢٧‬۔‬ ‫‪ ……2‬‬

‫‪391‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪392‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ا   ل    ا س   ر   درى  ر ى ‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬ت ‬ ‫‪  ٔ   ،‬د ت  ا‬

‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ّ ں   ے   ت‪    ،‬و‬ ‫ا‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬

‫‪،‬ا ِ    ‬ ‫ ا ِر د ‬ ‫ر ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫  ا وں    ‬ ‫ُﻣﻌ ّ  ‬

‫ اور ‬ ‫  ں ‬ ‫ ‬ ‫ آ‬ ‫ دور  ‬ ‫ اس    ‬ ‫‪  ،‬آپ   َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬

‫ ا ت  ‘‘  رت  ا ت         ا  ‬ ‫ں          م ’’ ‬

‫ ‬ ‫ں       دہ’’‪  72‬‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬
‫ ‬ ‫(     ‬ ‫ )    ‬ ‫ ا م   ‪ ’’ :  28‬آج آپ ‬ ‫ا ت‘‘     ‬
‫    ل   ے ؟    در   ر    ‬ ‫    ج ‬ ‫  دھ    ‬ ‫    رت    ‬ ‫آ‬
‫ ر ؟‘‘‬ ‫ ڈ‬ ‫م     ا م )      (  ‬
‫ے‬
‫ ا م   ر  ‬ ‫   ‬ ‫ ا م   ‪  ،‬ا ا‬ ‫رت  ‬ ‫ُﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ!    ‬
‫ و  ا ن     رت   ل    ‬ ‫‪  ،‬ا‬ ‫      ف  ر آ‬ ‫ے    م ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫۔ ا    وا  ان  ا    ‬ ‫ اور     ا     ارہ   ‬
‫‪ ،‬دو وں   اس ‬ ‫   ‬ ‫ ا م   ‬ ‫ وا  ‬ ‫    ج ‬ ‫  د   ‬ ‫  ‬
‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫!    ف ‬ ‫ ‬ ‫    ‬ ‫‪ ،‬ا  ا  ‬ ‫ د  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔاﷲِ‬ ‫  ر ن  د‬ ‫ ‬ ‫ا‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫  ۔  آ !  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫    ج ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬اس    ‬ ‫  َرك  ا  ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴﻬِ ْﻢ‬

‫ ‬ ‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫ ‬ ‫ ا م   ‬ ‫وا  ‬

‫‪392‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪393‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‪ 07‬ا‬ ‫    ‘‘   ‪  7‬وف   ‬ ‫’’‬

‫اﷲ‬ ‫)‪ِ (1‬ن  اَ ِﻣ ْ ُ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣﻨ ِ ْ   ت   َ ّ ِ ُ     روق  ا‬
‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋﻨْ ُ‪      :‬‬
‫   ‬ ‫ك  ڈر    وہ     د ‪ ،‬اور   اﷲ  ك   ں  ٰى ا ر ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫وہ ا  ‬
‫    ن    د ں ‬ ‫ر   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ‪  :‬‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ      ‬ ‫)‪ِ (2‬ن  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ )‪(3‬‬ ‫ے    م ‬ ‫ )‪(2‬‬ ‫ ‬ ‫و  ‬ ‫‪(1)  :‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫) ‪(2‬‬
‫۔‬ ‫     ‬ ‫ ا    ا د  )‪(6‬اور ا دو‬ ‫ )‪(5‬‬ ‫ ‬ ‫ )‪(4‬راز ‬
‫ے‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ‪  :‬‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ        ا‬ ‫ )‪ِ (3‬ن  ‬
‫) ‪(3‬‬
‫ب  ۔  ‬ ‫ظ ر  وہ ‬ ‫ ‬ ‫اور ‬
‫  ض    ز دہ ‬ ‫   ﻋﺒﺪاﷲ َر ِ َ اﷲُ َﻋﻨْ ُ‪  :‬‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ  ‬ ‫)‪ِ   (4‬ن  ‬
‫   ا  ‬ ‫    ے   ‬ ‫‪  ،‬ض   ‬ ‫ )  ا ا  ا ز(   ‬ ‫ن   ‬
‫) ‪(4‬‬
‫  ۔‬ ‫   ‬ ‫       ‬ ‫ ‬ ‫ہ دا  ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ‪  :‬‬ ‫ُ      ﻋﺒﺪاﷲ ‬ ‫ )‪ِ (5‬ن   ِ‬
‫ت ‬
‫) ‪(5‬‬
‫        دے۔‬ ‫ اور ‬ ‫ ‪  ،‬ا‬ ‫   ‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎءاﻟﻌﻠﻮم ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﳋﻮف واﻟﺮﺟﺎء ‪۲۲۶ /۴،‬۔‬
‫‪ ……2‬ﺣﻠﻴﺔ اﻻوﻟﻴﺎء‪ ،۲۴۸/۱۰ ،‬رﻗﻢ‪۱۵۱۱۱:‬۔‬
‫‪ ……3‬ﺣﻠﻴﺔ اﻻوﻟﻴﺎء‪،۳۲۲/۵ ،‬رﻗﻢ‪۷۲۶۴:‬۔‬
‫‪ ……4‬ﺣﻠﻴﺔ اﻻوﻟﻴﺎء‪،۲۰۵/ ۱۰،‬رﻗﻢ‪۱۴۹۴۲:‬۔‬
‫‪ ……5‬ﺻﻔﺔ اﻟﺼﻔﻮة‪ ،‬ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‪۱۶۶/۳،‬۔‬
‫‪393‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪394‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ اور    ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ‪    :‬‬ ‫ٰ  ا‬ ‫ِ‬

‫ت  ّ   ا‬ ‫ )‪ِ   (6‬ن  ‬
‫     ا ن ‬ ‫  اب   دت  ۔  ا  ا  ‬ ‫  ‪  ،‬‬ ‫  ت    ت ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ں     ڑ د    اور ‬ ‫     ‬ ‫   آ  د    ‬
‫ ا ن    ‬ ‫    ۔  اور  ا‬ ‫ى  اور        ‬ ‫   ‬ ‫    او  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫دو     رت اور  د   ڈا   ۔  ‬
‫ ا   ِل  ا ن     ڑ ‬ ‫ ا   ر ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ ‪  :‬‬ ‫)‪ِ   (7‬ن   ت  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫  د   ۔  ‬ ‫ِ ا ن     ‬ ‫ ا‬ ‫د    ‪،‬‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ہ   ر ں   ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫!    آپ   !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫ وہ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا    ‬ ‫   ‬ ‫    ج ‬ ‫ ا  ‬ ‫وا‬
‫     ا ن   ‬ ‫     ‬ ‫ن ‬ ‫ و ‬ ‫      ‪ ،‬اور ‬ ‫ن     ‬ ‫و ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪  ،‬اس  ‬ ‫‪  ،‬اس    آ ِ ت   د  ‬ ‫د   ہ ‬
‫ ‪  ،‬ز ن  اور ‬ ‫ ا ن    ‬ ‫   و  ‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬آ !  آپ    ‬ ‫ ‬ ‫ا ط ‬
‫ آ  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ں‪ ،‬‬ ‫ وا    ا ات    ن ‬ ‫دل و ہ   ‬
‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا       ج ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا م   ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫۔ ‬ ‫   ان ا ات    د    ظ ر  ‬

‫‪   ……1‬ز ر‪ ،‬ص‪١٠٦‬۔‬

‫‪  ……2‬اٰۃا ‪٦٦٥/٦،‬۔‬
‫‪394‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪395‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ى         ا ات‬
‫   ‬ ‫  ‪ :‬‬ ‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا م             ا‬
‫ وا   َا ات     ‪  :‬ر     ُﻣ َﺘ َﻐ ‪   ،‬ن       رى   ‪  ،‬ا  ‬ ‫   ‬
‫اَ ل        ر ‪  ،‬ت  و ت            ‪    ،‬م    ُ ْ َ ِب   ‬
‫ ‬ ‫      ھ  ‪  ،‬ك   ‬ ‫ں    گ  ‪ ،‬آ ں   ‬ ‫ں     ‬
‫   ‬ ‫ اس ‬ ‫ك ‬ ‫۔ ا    ‬ ‫ ‬ ‫ل      رى  رت   ‬
‫ ‬ ‫ر    ‬ ‫   ‬ ‫رت  ‬ ‫    م     رے  ا  ‬ ‫ د  ‬ ‫ا    ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ۔‬ ‫     ‬ ‫   د  اس   ‬
‫ز ن       اَ ات‬
‫   ‬ ‫س   ى ‬
‫     ا  ‬ ‫ ‬‫س ح ‬ ‫ز ن       ا ات ا  ‬
‫ُ‬
‫     آ  ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫۔   ‪  :‬ا    اور   ى   ں  و ہ      ‬
‫    ا   ں    م  س  ‪    ،‬و  ‬ ‫    د اس ‬ ‫   ‬ ‫ں     ‬
‫) ‪(2‬‬
‫  ۔‬ ‫    م    َر ْ  اور ا ظ َﺧﻠْﻂ َﻣﻠْﻂ  ‬
‫ا     ُ ّ    اَ ات‬
‫   وہ   ر  د ڑ    ‬ ‫ ‬ ‫ اَ ات  اس   ح   َ َّ  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ا‬
‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫     در  ‬ ‫وا    ز  او  ر  ‬ ‫‪ ،‬ے  ڑ    اور ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎ ء اﻟﻌﻠﻮم‪۲۰۸/۳  ،‬۔‬
‫‪ ……2‬اﺣﻴﺎ ء اﻟﻌﻠﻮم‪۲۰۸/۳  ،‬۔‬
‫‪395‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪396‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫   و    اس         آ    وہ ‬ ‫ آ    ا  وہ  گ ‬ ‫   ‬

‫  ے     ر    اور    ‬ ‫  ے   ڑ    ‪،‬ا‬ ‫ او  اُ ر   ‪    ،‬وہ ا‬ ‫ا‬
‫   ‬ ‫ن ‬ ‫ش اور  ان و‬ ‫او ت ا    ز     ر        وا  اور ‬
‫   ‬ ‫ اس   ح  ‬ ‫    ت    و  ‬ ‫ او ت  ‬ ‫ح  دوڑ    اور  ‬
‫ و  ‬ ‫ او ت  ‬ ‫  ۔ ‬ ‫  رى  ‬ ‫ ر  اور  اس    ‬ ‫ ‬ ‫ا    ‬
‫ ز    دے  ر  ‬ ‫ وہ ‬ ‫  ا ت  ر  اور وں    ڑ   وع  د    ‬
‫ ‬ ‫  ں     ‬ ‫   ‬ ‫ وہ  ‬ ‫   اور  ‬ ‫ د   ان  ا  ‬ ‫ اور  ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‪  ،‬ز ن  روں اور  َ دات    ں د    اور ا‬
‫   ‬ ‫ اس  ح   ت ‬ ‫؟و ہ  و ہ  اور  ان ‬ ‫ ر‬ ‫     ا  ‬ ‫‪ :‬‬
‫ار  ں‪  ،‬ا  دوران ا     ر  ا   ت  ردے  وہ   ا  وا  ‬ ‫ وہ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫س ح اس   ‬
‫ت ر   اور ا  ‬
‫ ‬
‫دِل       اَ ات‬
‫   اس     ف  دل    ‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫دل    اس    ا ات    ‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫      ا ر ‬ ‫   اور‬ ‫   ‬ ‫  ‪ ،‬اس   ‬ ‫  ا ‬ ‫ اور ‬
‫   ﻋﺰم ِ ُﻣ َﺼﻤﻢ )    ‬ ‫ اور   اق اُڑا‬ ‫‪  ،‬دا ِ   َت   ك  ‬ ‫اس    راز   ش  ‬
‫ارادہ(      اور اس    وہ   د   ا ں      ۔) ‪ (2‬‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎ ء اﻟﻌﻠﻮم‪۲۰۸/۳  ،‬۔‬
‫‪ ……2‬اﺣﻴﺎ ء اﻟﻌﻠﻮم‪۲۰۸/۳  ،‬۔‬
‫‪396‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪397‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  ر  ا ن    دل  و ‬ ‫ ‬ ‫!  آپ        ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ آ  ‬ ‫   ‬ ‫ ا        ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫د غ  اور  رگ  و      ا  ا از  ‬
‫‪  ،‬رت د      ا ات ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫      ح اس    ج ‬
‫   دو ‬ ‫ك   ں   ۔  آ !  اس  ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫  ں    اور  ‬ ‫   ‬
‫  ں۔ ‬ ‫  ن ‬ ‫ آپ   ‬
‫    ڑى  ڑ ڈا‬
‫ وا   ر   ر    ا    ‬ ‫ ا      ں    ڑى   ‬ ‫   ا  ‬ ‫ِ ‬
‫ ا    ت    ‬ ‫   ڑ ى   ہ    وادى۔  ‬ ‫ آ     اس      د  ا  ‬ ‫ا  ‬
‫   ‬ ‫ اس       وا   ا  ‬ ‫  ار آ   ‬ ‫    ڑى   اس و‬ ‫ڈا  ‬
‫ ‬ ‫   ا  ‬ ‫   ‬ ‫         اس  ‬ ‫ ں      و  د    در‬ ‫ ر ر      ‬
‫   ا        ا    اور     اں    ا    وہ     ڑے اور  ڈ ے دے ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ے وادى۔‬
‫ ‬ ‫  ڑى ا  آ   ں        ے ‬ ‫ ‬
‫  ٓ  ان  ‬ ‫ ‬ ‫ن   ‬ ‫  ! ‬
‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫ ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   ا ن ‬ ‫    ج      ورى   ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬

‫    رى‪2013‬۔‬ ‫ آن ‬ ‫‪ ……1‬‬

‫‪397‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪398‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ج‬
‫     ‬ ‫    ‪  ،‬آ !  ‬ ‫ن   ‬ ‫ و  ر ا   د   ‪    ،‬د  و  د    ‬ ‫ ذ‬
‫   ‪   5‬ج  اور  ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ا ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬
‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫  َر  ‬
‫   ‪ 5‬ج‬
‫رت     ر   ے ‬ ‫)‪   (1‬ج        ا ن  اﷲ   ك    ا  او‬
‫    ودر ر  ز دہ  ج ‬ ‫ن‬
‫ ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ اﷲ  ك اس   ‬
‫     ا  ‬ ‫  د  ر‬ ‫   ‬ ‫   آ    ‪    :‬ا  ‬ ‫ِ ‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬ا  ‬
‫  ك   ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ وا ں  ‬ ‫  د   وں    اور   ك  ‬ ‫ و‬ ‫  ل ‬ ‫ا‬
‫) ‪(1‬‬
‫وں  ۔ ‬
‫   ‬ ‫ ا م  ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫ )‪(2‬دو ا   ج         ہ   د    ‬
‫‪،‬اس     ت  َدرى ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ا م ‬ ‫ اس  ‬ ‫ ‬ ‫ڈرا    ا  ‬
‫ ‬ ‫   ا ِ ر و ہ ‬ ‫   ‬ ‫  ے اور اس   ‬ ‫ے‪ ،‬اس    ب   ‬
‫   آ ت ‬ ‫   ‬ ‫ ا ل   ے  )  اس      رے  (  وہ  د ى  ‬ ‫د‬
‫ ۔‬ ‫   ‬ ‫   ان   ‬ ‫ وا      ‬ ‫  و    ‬
‫    ى   رت     ر   ے ‬ ‫   ‬ ‫ا   ج        ا ن  ‬ ‫)‪(3‬‬
‫  ‬ ‫ وا      ‬ ‫   ‬ ‫  ك ‬ ‫ اور ‬ ‫   ‬ ‫اور ا   د  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋﻠَ ْﻴﻬ ِ ْﻢ‬ ‫   اَ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ ُﻢاﻟﺴ َﻼمو  او‬ ‫ر  و   ل   ے  اور   د ر  ‬

‫‪ ……1‬ﻓﺮدوس اﻻﺧﺒﺎر‪،‬ﺑﺎب اﻟﻘﺎف‪ ،۱۳۷/۲ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۴۴۷۶:‬۔۔‬
‫‪398‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪399‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ں    ق    ر و   ے۔‬ ‫  ر  ے اور   ان دو ں ‬

‫    ن ‬ ‫ و‬ ‫ ‬ ‫   ا ر  وا‬ ‫  ج        ا ن  ‬ ‫)‪(4‬‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا  وہ ا   ڑ دے   وہ ا   ں   ‬ ‫   د ے ‪،‬‬
‫ اور  ا م اﷲ   ك     اب اور  اس    ا م ‬ ‫   اس    ‬ ‫دے    اور    ‬
‫ ‬ ‫ د  ‬ ‫   ‬ ‫       ا  ‬ ‫  ك ‬ ‫ ‬ ‫     ‬
‫اﷲ‬
‫   وہ    ‬ ‫     ‬ ‫ ر ۔  اور   اس  آ‬ ‫اﷲ   ك    اِرادے      ‬
‫ ‬ ‫      ے   ‬ ‫ ‬ ‫ اور اس    اب      ف ‬ ‫ك   ‬
‫  ۔‬ ‫  ا اور ‬ ‫اور ا م   ‬
‫ ن  دود   اﷲ   ك ‬ ‫  ے   ‬ ‫اں   ج       وہ    ‬ ‫)‪( 5‬‬
‫  ہ    اور  ا   ك        د   ‪  :‬اَﻟﻠ ُﻬﻢ َرب اﻟﻨ ِ ُﻣ َﺤﻤ ٍﺪ اِﻏْ ِ ْ ِ ْ ذَﻧ ْ ِ ْ‬
‫‪   :‬ا !  اے   ت ِ ُ     َﺻ‬ ‫ت ا ْﻟ ِﻔ َ ِ ۔  )‬
‫َواَذْﻫِ ْﺐ ﻏ َْﻴ َﻆ َﻗ ْﻠ ِ ْ َواَ ِﺟﺮْ ِ ْ ﻣِ ْﻦ ُﻣﻀِﻼ ِ‬
‫   دور    اور     اہ ‬ ‫ دے  اور   ے  دل    ‬ ‫ رب!   ا   ہ  ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ وا   ں    ت    (۔  ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ج‬ ‫    ‬
‫ ‪   :‬گ   ت   وہ ‬ ‫ت   ُ    ا  وا  اَ ْ َ ص   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬
‫ِ‬
‫ ‬ ‫م     ان   ‬ ‫  ان ‬ ‫س   ‪  ،‬ا  ‬ ‫  َ ْ ى   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬اﻟﺰواﺟﺮ ﻋﻦ اﻗﱰاف اﻟﮑﺒﺎﺋﺮ‪،‬اﻟﮑﺒﲑة اﻟﺜﺎﻟﺜﺔ‪۱۸۰/۱،‬۔‬
‫‪399‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪400‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ا وا  ‬ ‫  ےوا  ‬ ‫‪:‬‬ ‫ آ ‪،‬اور  ‬ ‫ وا‬ ‫ اور  و  ‬ ‫آ ‪  ،‬وہ  اُ‬

‫ن ‬ ‫ ‬ ‫‪:‬‬ ‫  ن       رے  آ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   ار د  ‬
‫ اور   آگ      ‬ ‫ن     ا  آگ  ‬ ‫ ‬ ‫   اور ‬ ‫  ف   ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔‬ ‫   وہ و  ‬ ‫ آ    ا  ‬ ‫           ‬ ‫د    ‪ ،‬ا ‬
‫‪   ،‬ان ‬ ‫ ‬ ‫    ج ‬ ‫! آپ   ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ ‬ ‫ آ      ا ن           ش  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  م  ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫   اس     اب    ا    ز دہ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  د ر !   ‬ ‫ر  ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ آ     رت    اس     ج  ‬ ‫ا  آج     د          ‬
‫  ‬ ‫  رى  آ ت     د  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫   اور  ‬
‫   اور  د      اس       ر ‬ ‫و ‬ ‫!    آ ت      ‬ ‫ ‬
‫    دت ‬ ‫ ‪ 4‬وا ت  ن ‬ ‫  ں  ۔ آ ! اب آپ   ‬ ‫ا  ‬
‫ ‬ ‫   ر‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫    ج ‬ ‫  ں‪  ،‬ا      ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫)‪          (1‬‬
‫ ‬ ‫  َر ِ َاﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬
‫ت  ِّ ُ       ا‬ ‫ِ‬ ‫ ‬ ‫ا      ا ا‬
‫   اور   ‪              :‬‬ ‫    ۔  آپ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬
‫    ُ ور     َ   ے  اور            ‬ ‫آ  اور ن     اور  ‬

‫‪ ……1‬اﺑﻮداؤد‪،‬ﮐﺘﺎب اﻻدب‪،‬ﺑﺎب ﻣﺎﻳﻘﺎل ﻋﻨﺪ اﻟﻐﻀﺐ‪،۳۲۷ /۴،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۴۷۸۴:‬۔‬
‫‪400‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪401‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫۔    ‬ ‫ ‬ ‫  ‪           ،‬‬ ‫       اِس   ‬ ‫  ؤں اور وزِ  ِ‬

‫ ۔) ‪ (1‬‬ ‫ش ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  اب ‬ ‫  ت ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   آپ   ‬ ‫ہ      ‪  ،‬ن  دہ ‬ ‫  ‬ ‫ رد ‬ ‫وا     ت     ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫رت ا از   ‬ ‫ ‬ ‫     د‬ ‫    رت ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫    اب   ‬ ‫    ‬ ‫‪   ،‬ا          ‬ ‫وا     اب ار د ‬
‫ رد ‬ ‫ش  ر    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫  ج ‬
‫ و ‬ ‫   اور ا‬ ‫   ا ات    ظ رہ ‬ ‫ آ‬ ‫     ‬ ‫ہ   ‬ ‫   ‬
‫  ۔‬ ‫ا ن    رت  ل     ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ )‪ (2‬د رى   درد    ج ‬
‫ ‬ ‫ اس    ا  دو‬ ‫   ا ق  ‪  ،‬ا  ‬ ‫   (    زو  ‬ ‫ دا  )‬
‫    ں ‬ ‫ ‬ ‫   اَ  ا‬ ‫ ر      اس  دا‬ ‫ ‬ ‫ آ ۔‬ ‫ت   ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ د   ا‬ ‫     ‬ ‫  ‪  ،‬اس    دو‬ ‫ ا    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫د‬
‫ ‬ ‫   اور   ‪   :‬‬ ‫ اس   ‬ ‫ وہ  راض     و ں       ‪،‬دا  ‬ ‫آ ۔ ‬
‫ د   ان    ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ا‬ ‫   ر  ‬ ‫    رے   ‬ ‫وہ  دن   د  ‬
‫   آ ۔ ‬ ‫             اس ‬ ‫    را    اب  د    ‬ ‫ى ‬

‫‪ ……1‬ﮐﻴﻤﻴﺎ  ﺳﻌﺎدت‪۵۹۷/۲،‬۔‬
‫‪401‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪402‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫     ‪    :‬ى  زو    ‬ ‫ ا  ۔  دا  ‬ ‫     ‪ :‬ں  ا  دن  وا  ا‬ ‫دو‬

‫       وہ وا  ‬ ‫  ۔       اس   ‬
‫     اس          ح ‬
‫ْ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ا  دو      آ  او  ر  ‪  )  ِ  :‬د  رى  (  درد    ج اور    ۔‬
‫ ا ا ز ‬ ‫ ا‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫!د  آپ  ! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫ اور   را  ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫ دو‬ ‫   ذ   زى    اور  ‬ ‫ ا  دو‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ آ     رت   ا  اس ا از    ا  ذ   زى ‬ ‫۔     ‬
‫ ‬ ‫چ  زاو    ‬
‫  ت  ف     اور  رى   ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ےد غ    چ ‬ ‫   اور ا   ت   ‬ ‫‪ ،‬ا     ت   ا ن       ‬
‫  د رى ‬ ‫  ل        ۔    ‬ ‫   اس   ا  ا ح   ‬
‫ وا  ‬ ‫ط ر  ! ا                ‬ ‫! ا  ا ب    ‬ ‫ہ ‬ ‫ ‬
‫ ڑ  ر  د ۔‬ ‫ڑ اور ‬ ‫ ا ظ آپ         ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  !!!‬ ‫       ‬ ‫ )‪( 3‬‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ دا  ‬ ‫ ا‬ ‫    د ہ   ‬ ‫ ‬ ‫ل        ا ا‬
‫   ر   و! ‬ ‫      ‪ :‬‬ ‫ د  ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ آ    وہ  ا‬ ‫  د ہ ‬
‫) ‪(2‬‬
‫۔‬ ‫ا‬ ‫ ‬ ‫   اس   ‬ ‫ت   ڈرو! اور آ ت    د ر !  د ہ ا  ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎ ء اﻟﻌﻠﻮم‪۲۲۱/۳  ،‬۔‬
‫‪ ……2‬اﺣﻴﺎ ء اﻟﻌﻠﻮم‪۲۱۴/۳  ،‬۔‬
‫‪402‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪403‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‬ ‫ ‬ ‫ و  ت     ‬ ‫ ا ن   ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬

‫ ‬ ‫  زك  ‬ ‫   ‬ ‫‪   ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  اج     ف  ا   ت     دا‬
‫ں   ا  ‬ ‫ ا‬ ‫ وا    ‬ ‫   اور ‬ ‫ آ      ‬ ‫ ا  ‬ ‫آ‬
‫ ‬ ‫      ن   دہ  ‬ ‫آ   ‪  ،‬ا      ا   اج      ا        ‬
‫ ڈرو!  اور  آ ت     د‬ ‫   ر   و!     ت ‬ ‫   ’’  ‬ ‫ ا ظ    ر  ‬
‫ ‬ ‫‪  ،‬ں    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ر !‘‘  وا    ان  ا ظ    ا  دل    ‬
‫ ر  وا  ‬ ‫ وا  ‪  ،‬ت   ڈر  وا اور آ ت    د     و  دل   ‬
‫  ۔‬ ‫ وا    ‬ ‫ ‬ ‫ ا م   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ج‬
‫    ‬ ‫   وہ ‬ ‫ ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ )‪    (4‬اُ    ‬
‫ ‬ ‫  ُا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ا  دا ِ َ ر   ؤں     ٹ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫     اس     ‪     :‬اُس ‬ ‫   آ  ‪ ،‬اِس  رے   اس   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫            ٹ آ    ‪ ٰ ِ ،‬ا     ‬ ‫ ا  ‬
‫    ‬ ‫ وا  ‬ ‫رے   رے  ا   !   دات     ا ت    ‬
‫     ا  ‬ ‫ آ  ‬ ‫     ا  ‬ ‫م ‬ ‫ آ  اور  ا   ر  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫ ا   ح  ا   م ‬ ‫۔   ‬ ‫ ‬ ‫    ہ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫    اس    را    ر     ‬ ‫       ا  ذ  ‬ ‫ وا  ‬ ‫ں   ‬ ‫ا‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم ‪۱۴۱/۳ ،‬۔‬
‫‪403‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪404‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ وا  ا ات   ‬ ‫  ‪       ،‬دل و د غ   ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ے ‬

‫ ا م   ‬ ‫ وا  ‬ ‫    ج ‬ ‫       ‬ ‫   ا    ‬ ‫ ذ    ر‬
‫  ۔‬ ‫ب ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫!  ا   رے       ل   اب   ‪  ،‬آ  دن ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬ ‫ ‬
‫  ‪    ،‬آ     ر   ا ‬ ‫  وع  ‬ ‫ ‬ ‫  ‪  ،‬ت  ت   ‬ ‫ے ‬
‫   و  ‬ ‫ ‪ ،‬اس ‬ ‫ ا    ‬ ‫ل       ا  دو ے    ت    ل     ‬
‫ا اور ‬ ‫ آ      ا ن   ‬ ‫ وہ ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ ز دہ ‬ ‫  ‬ ‫را     ‬
‫         ر    ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫م ‬ ‫  د   ‬ ‫    ل  د   ‪   ،‬‬
‫ ‬ ‫     دل آزارى ‬ ‫د  ‪ ،‬اور ‬ ‫   ‪  ،‬ں ‬ ‫   ر   ‪     ،‬‬
‫   ‪  ،‬ا ض!  آوے    آوا ‬ ‫ا ‬ ‫  ا  ‬ ‫  ‪   ،‬‬ ‫ ‬ ‫‪       ،‬‬
‫ ‬ ‫   ا      ‬ ‫      د ‬ ‫   ‬ ‫! ‬ ‫  ‪  ،‬ا    ‬
‫اق     ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫    ت ‬ ‫ اب ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ر  ‬
‫    د     ‬ ‫   ‬ ‫۔ اس    ارا! ‬ ‫ ‬ ‫    ا   ‬ ‫   د‬
‫! ‬ ‫ش ‬ ‫  ! ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫! ا ض      ح  د   آ    ‬ ‫ ‬ ‫    ‬ ‫! ‬ ‫ے       ‬
‫  ۔ ‬ ‫ د  !  ا     رى د  و آ ت   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪404‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪405‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ن   ‬ ‫! آ ! آ  ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے  ا‬

‫   ‬ ‫  ب   ے   ۔  … ☜‬ ‫ اﷲ   ك  ‬ ‫ وا‬ ‫   ‬ ‫‪:‬۔  …☜‬
‫ وا   و  ز‬ ‫   ‬ ‫۔  … ☜‬ ‫  ل د  ‬ ‫   دو  ‬ ‫   د‬ ‫ ذر‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫  ۔ …☜‬ ‫ں  ا  ‬
‫  ق    دارو  ‬
‫   ‬ ‫۔  … ☜‬ ‫ ‬ ‫    رت  دى     ۔  …☜ اﷲ   ك    ر    ‬
‫ر     ‬ ‫  ۔   …☜ ا م        ‬ ‫ ‬ ‫     ا‬ ‫ ا ن   د  ‬
‫ ‬ ‫       ا ل  ا  ۔ …☜ اﷲ  ك   ڈر  وا  ‬ ‫  ام  ‪  ،‬ں! ‬
‫ وا  ا  ‬ ‫ ‬ ‫    ن   ۔  …☜ز دہ  ‬ ‫   ‬ ‫  ۔  …☜  و  ‬
‫   ۔‬ ‫ ‬ ‫ و  ‬ ‫  ‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ت   اد   ۔  …☜‬
‫   ‬ ‫    ج ‬ ‫…☜ د رى    درد     ج  اور     ۔  …☜  آ ت    ‬
‫ او  ر‬ ‫   ‬ ‫ ا م   ‬ ‫     ‬ ‫    ج ‬ ‫  ۔ …☜‬ ‫    ون ‬
‫  ۔ ‬ ‫ے   ا    ا  ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ دى ‬ ‫دو وں     اس   ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪405‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪406‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫)‪(17‬ﺧﻮدداری‬
‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب ا ْﻟ ٰﻌ َﻠﻤ ِ ْ َواﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِ اﻟ ُْﻤ ْﺮ َﺳﻠ ِ ْ‬
‫اَﻣﺎ َ ْﻌ ُﺪ َﻓﺎَﻋُ ْﻮذُ ﺑِﺎﷲِ ِﻣ َﻦ اﻟﺸ ْﻴ ٰﻄ ِﻦ اﻟﺮ ِﺟ ْﻴﻢ ِ ْﺴ ِﻢ اﷲِ اﻟﺮ ْﺣ ٰﻤ ِﻦ اﻟﺮﺣ ِْﻴﻢ‬
‫اَﻟﺼﻠٰﻮ ُة َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ َﻳﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َوا َْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ َﺣ ِ ْﻴ َﺐ اﷲ‬
‫َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َوا َْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ ﻧ ُْﻮ َر اﷲ‬ ‫اَﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ ﻳَﺎ ﻧ َ ِ اﷲ‬
‫اﻻ ْﻋﺘ ِ َﺎف‬
‫ﻧ َ َﻮ ْﻳ ُﺖ ُﺳﻨ َﺖ ْ ِ‬
‫  ں  د  آ    ا ف ‬ ‫ دا ِ ‬ ‫ ‬ ‫ !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ر    ا ف    اب    ر    ۔   د ‬ ‫   ‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫‪،‬آب  زم  زم    دم     ا      ‬
‫ِ‬ ‫ ‪   ،   ،‬و ا ر‬ ‫   ا ر  ‬ ‫ر ! ‬
‫  ں   ‬ ‫ ً  ان  ‬ ‫   ‬ ‫۔ا  ا ف  ‬ ‫ ا زت  ‬ ‫   ‬ ‫اور  ‬
‫  ف ‬ ‫    ورى     ا ف   ‬ ‫   ۔  ں    ت   ‬ ‫ا زت ‬
‫   ‬ ‫۔ ‬ ‫   ‬ ‫‪   ،‬اب    ‬ ‫     ‬ ‫ و ہ    ‬ ‫  ‬ ‫ ‪،‬‬
‫ ‪    ،‬د  ‬ ‫ ‬ ‫   ا ف    ‬ ‫ ‬ ‫ ‪      ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪’’:‬ا  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫               (۔‘‘ ‬ ‫  ے )  اب ‬ ‫ذ ِ ْ ُ اﷲ   ے     ‬
‫   ‬ ‫ُد ُرود ‬
‫ ) رے وِرد‪،‬و  ‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ا       َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ   َ ْ ض      ‬
‫ِ‬
‫  َﺻ اﷲُ‬ ‫رِ‬ ‫ڑ دوں  اور(ا   را  و   ُد ُرود   ا     ف   وں   ۔    ‬

‫(ص‪٢٣٦‬۔‬ ‫‪ِ  ……1‬ن ر ن)‬

‫‪406‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪407‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ اور   رے   ہ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ دور  ‬ ‫‪   :‬رى  ‬ ‫ ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬

‫   ۔ ) ‪ (1‬‬ ‫ف   د  ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫‪ :‬ﻧ ِّﻴ ُﺔ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣ ِﻦ َﺧ ْ ٌ ﻣ ْﻦ َﻋ َﻤﻠ ِ ٖ ۔    ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ِن  ‬
‫) ‪(2‬‬
‫       ۔   ‬ ‫ اس   ‬ ‫ن   ‬
‫ ز دہ ا   اب   ز دہ ۔ ‬ ‫ ا  ‬ ‫‪ 1‬ا   ‪ :‬‬
‫ ‬ ‫ اور   اب  ‬ ‫ !  آ !  اﷲ   ك    رِ  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ن       ا  ا  ‬
‫ن     ‬
‫   ‬ ‫  ب   ن       ن   ں   ?…      ‬ ‫   ‬ ‫?…‬
‫ِ   ں        دو  زا   ں   ?… َ َور   ِ َ  ‬ ‫   ‬ ‫  ِ ْ ِ  د    ‬
‫  دہ  وں  ?… َد َّ  و ہ      وں  ? …‬ ‫َك   دو ے     ‬
‫  ں   ?…’’ َﺻﻠ ْﻮا ﻋَ َ اﻟْ َﺤ ِ ْﻴ ِﺐ‘‘’’اُذْ ُ ُ وا اﻟﻠـ ‘‘ ‬ ‫ اوراُ  ‬ ‫ر ‪ِ،‬‬
‫’’ﺗُﻮﺑ ُ ْﻮا ا ِ َ اﻟﻠـ ‘‘و ہ      اب    اور   ا    وا ں    دل       ‬
‫ آواز    اب  دوں    ?…   ن       د  آ   ھ     م  و   ُ َ َ  اور ‬
‫  وں  ۔‬ ‫ا ِ ْ ادى ‬

‫‪ ……1‬ﺗِﺮﻣِﺬی ‪،۲۰۷/۴،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۲۴۶۵:‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪،۱۸۵/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۹۴۲:‬۔‬
‫‪407‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪408‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫ددارى     ا‬
‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ‬ ‫د ن    ء  ا‬ ‫ ا  ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫  ُ ُ رگ  ‬ ‫   ‬
‫ہ   َر ِ َ‬ ‫  ء   ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫ ‬ ‫  ے  وا  ‬ ‫ ‬ ‫  ‪  :‬ا‬ ‫ار د  ‬
‫     ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫      ‪     ،‬ان    ‬ ‫  م      ا‬ ‫اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬
‫   ‬ ‫(    ار  ہ ر  وا  ا   ڑ  ‬ ‫   دراز  ش )  ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫      ا    اور    ‬ ‫ اور   ّ  ز‬ ‫ہ ‬ ‫   ‬ ‫د  ‬
‫      ؤں  ر  ‬ ‫   وہ  ‬ ‫)  ‬ ‫   دو ں  رِ‬ ‫  ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫  ا اور  وا  ‬ ‫   اس  ل   د    ‬ ‫‪   ،‬اس ‬ ‫  (  ى   ‬
‫ش!     زى ‬ ‫      ك    ‪ :‬‬ ‫  ن   ؟  وا  ‬ ‫‪    :‬د‬ ‫ ‬
‫ و  ہ‬ ‫۔ ‬ ‫ح َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫  ء    اَ  ر‬ ‫  رگ   ِ‬
‫ت ‬ ‫  دار  ‬ ‫ ‬
‫     اور وہ دراز  ش   ا         اور  ل ‬ ‫   وا  ‬ ‫ ‬ ‫رے‬
‫   م       ۔‬ ‫  ‪   ،‬وہ دو رہ  ار        ے  اور ‬ ‫ا ال در‬
‫‪ :‬آپ ‬ ‫    ت     وا  آ        ‬ ‫ ‬ ‫ وا  ‬
‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫  م         ‬ ‫ ‬ ‫‪ :‬‬ ‫  ا؟  ‬ ‫   ‬ ‫دو ں    ‬
‫     اس    راً  ا ر  آ    ا ز  ‬
‫ت‬ ‫ ‬ ‫ح َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ء   ا  ر‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫۔ ‬ ‫     دا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ آپ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫دے  دى‪    ،‬‬
‫ ‬ ‫ آ !  ں ‬ ‫!  ش آ ! ‬ ‫ آ  د     ‪”  :‬‬ ‫آپ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬

‫‪408‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪409‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫د ‬ ‫ د    در ر   ‬ ‫    ‪   ،‬‬ ‫ ا  ‬ ‫!‘‘  اور  آپ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ر‬
‫ ‬ ‫!   ‬ ‫    ض  ‪ :‬اے ا   ! ‬ ‫۔ ‬ ‫ش ‬ ‫  ز  ن ‬
‫ ‬ ‫؟ آپ  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ ار د    ‪َ َ َ  :‬ﻣ ﻃَ ّ َﺒ ْ زَ ا َد َﺎ اﷲُ َ َ ﻓًﺎو َ ْﻌﻈِ ْ ً    ر‬
‫اﷲ  وا  اور  رﺳﻮ ُل  اﷲ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ     و   ‪  ،‬ان      اور    ‬
‫و ہ       !      ض  ‪    ،     :‬م      د ‪     :‬‬
‫    ‬ ‫ ‬ ‫     !    ‪ :‬اس    وہ  ‬ ‫  ل   ‬ ‫ ا‬ ‫وا ں  ‬
‫‪   :‬ز  اور    وا  ا م    ا  ‪  ،‬ان ‬ ‫ ار د  ‬ ‫؟  آپ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬

‫‪     ،‬م      د ‪        :‬‬ ‫    ض  ‪   :‬‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫  َ َ ت  د‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪  :‬اس     وہ  ‬ ‫   ‬ ‫  ‪  ،‬اس      ‬ ‫ت  د‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫ اور‬
‫ ‬ ‫  را  د ع  ‬ ‫ى ‬ ‫‪   :‬ں‪  ،‬‬ ‫ار د  ‬ ‫؟آپ َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬

‫   ر  ‬ ‫ہ   ا‬ ‫  رى   دو   ‬ ‫  ‪  ،‬ان    و‬ ‫د ں    ِ ل  ‬

‫ ‪،‬‬ ‫    ض  ‪    :‬‬ ‫    ے  ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫  ا  وہ  ك ‬
‫   ‬ ‫  ۔  اس      ‬ ‫  رى  ‬ ‫  م      د ‪        :‬ان    و‬
‫‪     :‬ذِ ّ ں   ‬ ‫  ؟ آپ َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ار د ‬ ‫‪ :‬اس    وہ   ‬
‫ ‬ ‫اور  ان    ‬ ‫    ى     ‬ ‫ اور   ى       ِذ ّ ں  ‬ ‫     ‬ ‫ُو‬
‫  ف ‬ ‫ ا ِن     ُو ل   دہ   ل  د ں  ‬ ‫ ز دہ      ڈا      ‬
‫رے   م آ   ‪     ،‬ض   ‪         :‬م      د ‪        :‬ان    ‬
‫‪  :‬اس     وہ    ‬ ‫   ‬ ‫۔  اس      ‬ ‫   ڈا  ‬ ‫ ز دہ  ‬ ‫ ‬

‫‪409‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪410‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ؟  آپ َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ   ار د    ‪   :‬ں‪  ،‬اے اَ ِﻣ ْ ُ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣﻨ ِ ْ !  اﷲ   ك ‬

‫  ؤ   اور  ا    ‬ ‫ ڈرو!    ا   ا     ‪  ،‬ا   و   ‪  ،‬ا      ا‬
‫  ں  ۔       ‬ ‫ آر      ‬ ‫ ‬ ‫ب  دو   ‪  ،‬آج     رے  ‬
‫   ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫  ے ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     اور  آپ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬ ‫      ‬
‫م   ‬ ‫ ‬ ‫ آ ‪   ،‬‬ ‫   ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫دروازے       ا  ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ض   ‪  :‬اَ ِﻣ ْ ُ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣﻨ ِ ْ  ‬ ‫ ‬ ‫   د ر‪  ،‬اس  ‬ ‫اس    در  ‬
‫  ء    اَ  ر ح   َر ِ َ اﷲُ َﻋﻨْ ُ   ار د ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫      ‪       ،‬‬ ‫آپ    د‬
‫  ‪   ،‬ا  ا    اُ         رے  ن    رب ‬ ‫   ا ت  ‬ ‫ ‪      :‬‬
‫    ۔ اﷲ    ! آپ  َر ِ َ اﷲُ َﻋﻨْ ُ   ‬ ‫۔  اس      آپ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬
‫  ‪ ،‬ا          دور    ت ‬ ‫   ‬ ‫     ا  ‬ ‫  م   ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔ ‬
‫اں‪  ،‬وہ ا ت     ر‬ ‫ ‬ ‫ ا ت ‬ ‫  ہ   را‪  ،‬وہ   ر  و   ددار‬ ‫د‬
‫      ‪  ،‬وہ   ں     ر‬ ‫ ‬ ‫  ر   ا ‪  ،‬وہ   ا   دار‬ ‫ ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ ان    ‬ ‫    ا‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ان  ‬ ‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫  د ‬ ‫اب  ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ‬ ‫!  د  آپ   !   رے  ر ن د‬ ‫ ‬ ‫رے  رے  ا‬

‫‪ ……1‬ﺗﺎرﻳﺦ دﻣﺸﻖ‪،‬ﻋﻄﺎء ﺑﻦ اﰉ رﺑﺎح‪۳۶۸/۴۰،‬۔‬
‫‪  ……2‬ت ا ل‪ ،‬ص‪٢٣٣‬۔‬
‫‪410‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪411‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ان ‬ ‫‪  ،‬در  و د ر   ‬ ‫  ر   ددار  اور د وى   ل  و دو     ار ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴﻬِ ْﻢ‬

‫ وا  ا ِ از  و  ا ِ ا م ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫      ‪  ،‬د‬ ‫ آ ں     ہ  ‬

‫     ‬ ‫  ے ‬ ‫    ‪   ،‬اﷲ  ك   و  ہ‬ ‫ ان    ٔ  ت   ڈ  ‬
‫  ‪   ،‬و      د       ل و ‬ ‫ں     ف ‬ ‫   ا ى ‬ ‫  ف ‬
‫ اور       ں   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ا‬ ‫ ‬ ‫ل ‬ ‫ا ب   ‬
‫‪ ،‬‬ ‫    ات     ل  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫۔   ددارى  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  ددارى  وہ ‬ ‫ راہ   ۔  در ‬ ‫ ‬ ‫ ا ِن    ز‬ ‫ و      آج  د    ‬
‫   ‬ ‫    ددار  ‬ ‫     ا ن       ج   د ہ   د   ‪   ،‬ں    ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫   ‬ ‫  ‪ ،‬ا  ‬ ‫ں     ‬ ‫ت آ ن    ‬
‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫  س ‬ ‫       ‬ ‫‪  ،‬ددار آد     س آ  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫  ں   ‬ ‫   ‬ ‫  ‪    ،‬و       ددار  ‬ ‫    ر ‬ ‫ ا  ‬
‫ ‬ ‫     ‬ ‫   ا ازہ  اس   ت  ‬ ‫   ر   ۔   ددارى    ‬ ‫ص ‬
‫ ’’اَ ِ‬
‫ب   ُ ّ ‘‘    ‬ ‫ وا‬ ‫ ر‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اﷲ   ك  ‬ ‫ ‬ ‫    آن  ‬
‫  ‪ :‬‬ ‫ ‬
‫ن‬ ‫ ار د ‬
‫ددارى ‬ ‫  ۔ ‬
‫ﻞ  ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻟﻌﺮﻓﺎن‪  :‬ان   وں        ‬‫ﻟ ِ ْﻠ ُﻔ َ َ ٓا ِء اﻟ ِﺬ ْﻳ َﻦ اُﺣْ ِ ُ ْوا ِ ْ َﺳ ِ ْﻴ ِ‬
‫اﷲِ َﻻ َْﺴ َﺘ ِﻄ ْﻴ ُﻌ ْﻮ َن َ ْ ﺑًﺎ ِ اﷲ    را    روك  د    ‪  ،‬وہ  ز  ‬
‫        ‪   ،‬وا  ا   ا ل ‬ ‫ض۫ﻳَ ْﺤ َﺴﺒُ ُ ُﻢ اﻟْ َﺠﺎ ِ ُ‬
‫ﻞ‬ ‫ْاﻻَ ْ ِ‬
‫  ‪   ،‬‬ ‫  ار  ‬ ‫   و  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اَﻏْﻨ َِﻴ ٓﺎ َء ِﻣ َﻦ اﻟﺘ َﻌﻔ ِﻒۚ َ ْﻌﺮ ِ ُﻓ ُ ْﻢ‬

‫‪411‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪412‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫‪  ،‬وہ   ں ‬ ‫  ن ‬ ‫ ‬ ‫ ان   ‬ ‫ِ ِﺴ ْﻴ ٰﻤ ُ ْﻢ ۚ َﻻ َْﺴﺌَﻠ ُْﻮ َن اﻟﻨ َ‬

‫ﺎس ا‬
‫‪ ،‬اور      ات ‬ ‫ ‬ ‫ا ِ ْﻟ َﺤﺎﻓًﺎؕ َو َﻣﺎ ﺗُ ْﻨ ِﻔ ُﻘ ْﻮا ِﻣ ْﻦ َﺧ ْ ٍ‬
‫    ال ‬ ‫ ‬
‫ﷲ ﺑ ِ ٖ َﻋﻠ ِ ْﻴ ٌﻢ)پ‪،۳‬اﻟﺒﻘﺮۃ‪ (۲۷۳:‬و اﷲ اُ     ۔ ‬ ‫َﻓﺎِن ا َ‬
‫ آ ت      ‬ ‫ا ِس  آ      ’’   اط  ا ن‘‘     ‪  :‬‬
‫  ف وہ  اء    ں   ‬ ‫ دى  ‪  ،‬ں       ان   ‬ ‫د    ‬
‫ِ  ا    رو  ك  ر   ۔   آ  ا ِ  ُ ّ        ‬ ‫ا   ں     د اور  ‬
‫     ‬ ‫  ‪     ،‬ت ‬ ‫زل   ۔  ان   ات     اد   ر     ‬
‫    ۔ ں   ان    ن   اور      اور   ان  ات    دى ‬
‫آن    ‬
‫  ‪  ،‬رات     ِ‬ ‫  ‪  ،‬ان     م  او ت   دت     ف  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ دن    د    م   ر  ان     و روز    ل  ۔ ‬
‫ و   د ِ  د  دا  ‬ ‫ا ِ   ات        وہ    و  ء  و   و  ‬
‫۔     گ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   و  ‬ ‫   د   ں    ‬
‫ اور  ا  ‬ ‫ ‬ ‫  ال   ‬ ‫ا   ت  و  و ر  اور   وت    و     ں  ‬
‫     ان    ارا ‬ ‫   و     گ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫   ‬
‫  ۔ ا     ر   د  ‬ ‫ ‬ ‫ِ  ل اس   ‬ ‫ ‬ ‫ ا   ر    ‬
‫    ت  و   ا    ‬ ‫ر   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ان   ں    ز‬
‫   ۔) ‪ (2‬‬ ‫م ‬

‫‪ ……1‬ﺧﺎزن‪ ،‬پ‪ ،۲‬ﺳﻮرةاﻟﺒﻘﺮة‪ ،‬ﲢﺖ اﻵﻳﺔ‪۲۱۳/۱ ،۲۷۳ :‬۔‬
‫‪  ……2‬اط ا ن‪ ،‬پ‪  ،٢‬رۃ ا ۃ‪   ،‬ا ٰ ‪٤٠٩/٢٧٣،١ :‬۔‬
‫‪412‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪413‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫  ‪:‬‬ ‫ا   م      ں ار د ‬
‫ز‬
‫    ‪ ،‬‬ ‫ﺗﺮ َﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻟﻌﺮﻓﺎن‪:‬اور زاد راہ ‬ ‫َو َﺗﺰَودُ ْوا َﻓﺎِن َﺧ ْ َ اﻟﺰاد ِاﻟﺘ ْﻘ ٰﻮي‬
‫رى   ‬ ‫     زاد راہ   ‬ ‫ ‬ ‫)پ‪،۲‬اﻟﺒﻘﺮۃ‪(۹۷ :‬‬
‫ا ِ س  آ      ’’   اط  ا ن‘‘     ‪       :‬گ      ‬
‫   اور  ا  آپ     ُﻣ َﺘ َﻮ ﻞ   ’’ ُّ    ‬ ‫    ِن      روا  ‬
‫         وہ    ‬ ‫   ا رب  ‬ ‫وا ‘‘     اور  ‬
‫ ‬ ‫ اور  ‬ ‫  وع   د‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫‪ ،‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ۔‬ ‫رے    آ   زل ‬
‫ ‬ ‫‪ ،‬ان   ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ اور ‬
‫   ڈا اور  ال    و ‬ ‫اور    ا        ن      ‪ ،‬دو وں   ‬
‫ زا ِد راہ  ۔      ‬ ‫ اور  ٰى    ف   اور  ٰى ‬ ‫ ‬ ‫    م ‬
‫     ‬ ‫  ِن     ورى    ا‬ ‫  ح  د ى      ‬ ‫د      ‬
‫) ‪(2‬‬
‫  رى    ن  زم  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫آ ت   ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫!  د  آپ   !   ددارى  اﷲ  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫  ددارى ‬ ‫  ۔ ‬ ‫  ‬ ‫ ‬ ‫  د    دو ے    رے   ڑد  اور  ‬
‫  ۔   رہ ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫   وہ   ‬ ‫   ‬ ‫  اور ‬ ‫ا  ا ل  ‬

‫‪ ……1‬ﺧﺎزن‪ ،‬پ‪ ،۲‬ﺳﻮرةاﻟﺒﻘﺮة ‪ ،‬ﲢﺖ اﻵﻳﺔ‪۱۳۹/۱ ،۱۹۷  :‬۔‬
‫‪  ……2‬اط ا ن‪،‬پ‪  ،٢‬رۃ ا ۃ‪   ،‬ا ٰ ‪٣١٦/١٩٧،١:‬۔‬
‫‪413‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪414‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ا  زور  زو   ‬ ‫     ‬ ‫  ل       دو وں   ‬ ‫   ‬ ‫آ    ‬

‫  ں   ‬ ‫  ۔ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬او  وا  ‬ ‫   ‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫     ا‬ ‫  دت    ا  را  ‬ ‫ ‬ ‫دو وں  ‬
‫‪  ’’  :‬د !‘‘  ’’وہ ‬ ‫   آ‬ ‫  دش  ‬ ‫  ں    ز ن    اس      ‬ ‫ا‬
‫ ‬ ‫  ں      د ں  ‬ ‫      !‘‘  ’’‬ ‫د !‘‘  ’’ ر   ں     د    ‬
‫  ے ‬ ‫    د ‬ ‫  دو‬ ‫‘‘ ’’ ر  ى        ى       ‘‘ ’’ ر  دو‬
‫      ن   ‬ ‫   دو‬ ‫  ‘‘ ’’ ر دو‬ ‫      ن  ے  ‘‘ ’’ ر     ا  ‬
‫ وا  ‬ ‫ اور دے دے‪  ،‬‬ ‫ دے   ‘‘  ’’ ر  ا‬ ‫     ‬ ‫دے  د      ا‬
‫ ‬ ‫ے   اس      ‬ ‫ وا   دوں   ‘‘  و ہ  و ہ۔  ا ض! ‬ ‫اور   ‬
‫  ور ر   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ت    ڑا ‬ ‫ ا‬ ‫   دو ا ‬ ‫د   اور ‬
‫    ت ‬ ‫   ر  وا  ‬ ‫د ر !  ددارى     د    دو وں   ‬
‫     ‬ ‫   ر  ‬ ‫   ا  دو‬ ‫   ا‬ ‫  ‪  ،‬ا  ‬ ‫   ‬ ‫دن   ن    ‬
‫   د     گ را  ‬ ‫‪ ،‬ا  ‬ ‫ ‬ ‫    ر ‬ ‫ ‬ ‫   دل   دو‬ ‫ا‬
‫ ‬ ‫ل    ‪ ،‬ا   ف آ  د    ا   ار ا س رگ و      ا  ‬
‫ ‬ ‫ اور  ں    ‬ ‫    ددارى    ا‬ ‫  ۔   و      ا د  ‬
‫ ‬ ‫  ن ‬ ‫ ‪  03‬ا د‬ ‫    ۔  آ !  آپ    ‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫  ں۔ ‬ ‫ ‬ ‫  دت ‬
‫‪414‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪415‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‬ ‫)‪ (1‬ں    ال   ‬

‫ﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫‪   :‬ور  ‬ ‫ت   ُ  ا  ا َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬
‫ِ‬
‫ ار  د‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   آپ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ت  َ ّ ِ ُ  ‬
‫ن   َر ِ َ‬ ‫ِ‬ ‫  ے  ؟      ا  ‬ ‫‪  :‬ن  ے  ‬
‫ے    ( ض   ‪   :‬ے ں    ‬
‫پ‬ ‫  ا‪)  ،‬ا ں ‬ ‫  ا‬ ‫اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬
‫   ‪،‬‬ ‫    دو رہ  ‬ ‫   ‬ ‫ د  آپ  ‬ ‫  ا‬ ‫آپ     ن!  ‬
‫ ‪:‬‬ ‫  وں؟  ار د‬ ‫     آپ    ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ!    ‬ ‫َﺻ‬ ‫رﺳﻮ َل اﷲ‬
‫  و ۔  ا       رے    ‬ ‫      ال  ‬ ‫    ں ‬ ‫اس   ت  ‬
‫َﺻ اﷲُﻋَﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ‬ ‫ض   ‪   :‬ر َل  اﷲ‬ ‫ت   َ ّ ِ ُ   َ ن   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬
‫ِ‬ ‫  ۔ ‬
‫ ‬
‫ے‬ ‫ال    وں     ‬ ‫      وں اور  ں ‬ ‫َو َﺳﻠﻢ! ا    آپ ‬
‫ت   َ ّ ِ ُ   ن   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ    ‬ ‫ِ‬ ‫    ؟  ار د   ‪   :‬ں‪،‬ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ‪،‬‬
‫   ‬ ‫ض   ‪ ُ :‬اس  ذات     !     آپ َﺻ ا ُﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ      ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  وں  ۔ ‬ ‫ا ل ‬ ‫ں‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫  ‪  ،‬ا  ز‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫)‪(2‬او  وا      وا      ‬
‫  اﷲ    ‬ ‫  ‪ :‬‬ ‫ِ ام   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫   ‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ  ‬
‫  ‪  ،‬آپ      د    اور ‬ ‫‪  ،‬آپ    د ‪    ،‬‬ ‫ل َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫ر‬

‫ﺎﻋ ِﺔ۔۔۔اﱁ‪،۲۸۵/۲،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۲۴۶۴:‬۔‬ ‫‪ ……1‬ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻷﻣﺎﱄ اﳋﻤ ﺴﻴﺔ ﻟﻠﺸﺠ ِ‬

‫ﺮي‪،‬ﰲ َ ﻣ ْﺪ ِح اﻟ ْ َﻘﻨ َ َ‬
‫‪415‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪416‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‬ ‫ ‬ ‫وا  ‬ ‫ د  ‬ ‫ ا‬ ‫!     ل   ش     ش  ذا  ‬ ‫‪  :‬اے‬

‫   اس      ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫   اور    ا‬ ‫ دى  ‬ ‫ اس   ل    ‬ ‫اُ‬
‫  ‪  ،‬او  وا    ‬ ‫اور‬ ‫   ‬ ‫ اور  وہ  اس     ح  ‬ ‫   ‬ ‫اس    ‬
‫َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ     ض   ‪   :‬رﺳﻮ َل ‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ  ‬ ‫    ۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬
‫ آپ َﺻ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫  آپ       ‬ ‫اﷲ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ!  اُس     ! ‬
‫  ا          ں    ں     د   ڑ دوں۔ ) ‪ (1‬‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬

‫ ‬ ‫  ك   ‬ ‫ ا   ر  ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ اس ‬ ‫ ‬ ‫ُ ا‬

‫ ِ‬ ‫ورت   د‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫    گ ‬ ‫‪ :‬ز ٔ ‬
‫‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ا ّو ً  ‬ ‫  ات  ا ِ   دت    ‬ ‫‪   ،‬‬ ‫ ‬ ‫ال  دراز   د‬
‫  ۔  ا   ت ‬ ‫ دے    ال     ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ  ا  ا‬
‫    رى    ‬ ‫ آپ  ‬ ‫   د  ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ ِ َ َﻌﺎ ٰ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ا ر   ن  ‬
‫   ۔‬ ‫      ‬ ‫ آپ   ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫ د    ‬
‫  و‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫  اد   اور  س   ‬ ‫وا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬
‫  ل   ‬ ‫ اور ‬ ‫    ف     ا‬ ‫  ل   )اس  ح(   ‬ ‫   ‬
‫اﷲ‬
‫ اس     ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ اس    س  ل  ڑا     ‬ ‫  س       ا‬
‫۔   ل  ر  ‬ ‫ ‬ ‫ رِ  ‬ ‫ل   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫ك  اور  اس     رے    ر‬
‫ ِ‬ ‫  ك  د      ‬ ‫   اور‪  ،‬ل   ز د  ‬ ‫  ل   ز د  اور   ‬

‫‪ ……1‬ﲞﺎری‪،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺰﮐﻮة‪،‬ﺑﺎب اﻻﺳﺘﻌﻔﺎف ﻋﻦ اﳌﺴﺄﻟﺔ‪،۴۹۷/۱،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۴۷۲:‬۔‬
‫‪416‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪417‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫ وا   ڑا    س  د   ‪ ،‬‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ل د  و د    رب   ر‬
‫ وا    اور   ‬ ‫  اد  د‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪  :‬او  وا‬ ‫   ڈ  د   ۔  ‬
‫ د  اور    ۔ او  د‬ ‫ اور      اد ‬ ‫     وا ‪  ،‬ں د‬ ‫وا    ‬
‫  ‪  ،‬ا ر    ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫ِ   دق    ا   ِ  ‬ ‫  ں   پ    د ‪  ،‬‬
‫ہ   ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ا ِس    ‬ ‫ر  ا ر َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ     ر ہ     را  ‬
‫ر  ا ر ‬ ‫ اور  ‬ ‫(   ‬ ‫ اور  ر ٔ   ن  )  ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ا   رى  ‬
‫ ادا     ۔ ‬ ‫   ان         وڑواں  ‬ ‫ ا ل  ‬ ‫اﷲُ َ َﻌﺎ ٰ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢا‬ ‫َﺻ‬

‫ وا  ‬ ‫  اد    اور  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‪   :‬ں  او  وا‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫     ‬ ‫   ‬ ‫    ت   ۔    آپ  ‬ ‫ ‬ ‫    ُﺳﺒ ٰﺤﻦ اﷲ!‬ ‫  رى‪  ،‬‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ر ں   ‪   ،‬ں     ں!     رى  آپ  دا ‪  ،‬آپ  ‬ ‫     ‬
‫    رى ‬ ‫    ں  ‪   ،‬‬ ‫  رى   ت   ‪   ،‬ں  آپ     ا    ‬
‫) ‪(1‬‬ ‫ر  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ و ہ   ‬ ‫ق ‬
‫ ‬ ‫ َُ  ‬ ‫  رے  ‬ ‫ ‬ ‫اور  ‬
‫  را   ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت  ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ و  ق دو ں   ‬ ‫)‪( 3‬‬
‫   ‬ ‫وى   ‪ :‬ا  ‬ ‫ى   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ِ‬
‫ت  ُ  ‬

‫ً۔‬ ‫‪ ،٥٧/٣،‬و‬ ‫‪  ……1‬اٰۃا‬

‫‪417‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪418‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ر ِل  ا م   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ر ہ        ض   ‪   :‬رﺳﻮ َل اﷲ  ‬

‫ﺻ‬

‫ ‬ ‫اﷲ ﻋﻠﻴ و ﻟ ٖ وﺳﻠﻢ!      ا         وں  اﷲ        ‬

‫‪  :‬د    ‬ ‫و ﻟ ٖ وﺳﻠﻢ   ار   د  ‬ ‫‪،‬آپ ﺻ اﷲ ﻋﻠﻴ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اور   گ      ‬
‫       اور  ں    ل      ز ‬ ‫ك     ‬ ‫ ر  ا ر  ! اﷲ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ؤ!  گ     ‬
‫ق‬
‫ و    ‬ ‫ ‬ ‫ى ‬ ‫!   ُﺳﺒ ٰﺤﻦ اﷲ!   ر ہِ  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ‬ ‫ د  ‬ ‫ ‬ ‫        ف       ا   ۔    ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ اﷲ ‬ ‫    ں ‬ ‫      ز ‬ ‫ وہ   ں     ل  ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ر‬
‫  ۔     ‬
‫ت‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫      گ    اس    ‬ ‫ ‬ ‫  ے   ‬ ‫ا‬
‫ و ‬ ‫ ذ‬ ‫  ار  وا  ‬ ‫   ز‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ے        ں ‬ ‫م ‬
‫ ‬ ‫ د  ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫  ار   ‪  ،‬د‬ ‫ر ا    ز‬
‫   اس ذ  ‬ ‫  ۔   و      ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اور   ‬
‫ ر  اور  ا ن ‬ ‫ ‬ ‫  ت ‬ ‫      ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  م   ‬
‫ب  ۔ ‬ ‫   ‬ ‫ے     ا    ‬
‫ ‬ ‫‪  ،‬ت  ‬ ‫‪  ٔ   ،‬د ت ا‬ ‫‪  ،‬ا  ا  ‬ ‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟ ِﻠ !    ‬
‫ں ‬ ‫  ں ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫ ا   ل    ا س   ر   درى  ر ى  ‬
‫ ‬ ‫‪  ،‬ا  اور   رى  د     ں    ا ح    ‬ ‫  ار  ‬ ‫  ش  ا‬

‫‪ ……1‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺰﻫﺪ ‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺰﻫﺪ ﰱ اﻟﺪﻧﻴﺎ ‪ ، ۴۲۲/۴ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪۴۱۰۲ :‬۔‬
‫‪418‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪419‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ں‬
‫   و  ‬ ‫   درس  د‬ ‫ ر‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ذ  د ‪  ،‬ا م  و  ‬
‫ ‬ ‫ و  ‬ ‫ ‬ ‫ ذر‬ ‫  ا وں  ‬ ‫وں  اور  ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ت ‬ ‫د وى  ‬
‫ ‬ ‫    ں ‬ ‫   ا‬ ‫وہ  آپ   َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫  ۔  اس    ‬ ‫ ‬ ‫را‬
‫ ‬ ‫  م ’’‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫   و‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ں      ‬
‫ ‬ ‫اور ‬
‫ ‬ ‫ں       دہ  ‪  72‬‬ ‫ ‬ ‫  ۔  ا‬ ‫ا ت‘‘   رت   ا ت    ‬
‫     ‬ ‫    دت ‬ ‫ ا‬ ‫ ا م   ‪    25‬ددارى   ‬ ‫ا ت   ‬
‫در ‪  ،‬ن ‪  ،‬ڑى ‬ ‫ )‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ‪’’:‬آج  آپ      دو وں  ‬ ‫ار د  ‬
‫ ‬ ‫؟)دو وں    ال    دت  ل د  ‪  ،‬ورت     ‬ ‫ ‬ ‫ل   ‬ ‫و ہ (  ا‬
‫(‘‘‬ ‫ ر‬ ‫   ا   س ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫  ددارى    ‬ ‫ ا م  ‬ ‫ُﺳﺒ ٰﺤﻦ اﷲ!  اس  ‬
‫       ار د ‬ ‫ ‬ ‫   ا  و      ‬ ‫ دو وں   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫     ان    ا    ‬ ‫ ‬ ‫ دو وں  ‬ ‫ ‬ ‫  گ  اس ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫  واہ     ا اد   ‬ ‫  ۔ ا  ‬ ‫ ‬ ‫رى‪     ،‬آ  ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪   ،‬‬ ‫ ‬ ‫ا    ا   وں     د  ‬
‫‪  ،‬در‪  ،‬ى‪  ،  ،‬ور  ے ‬ ‫   ‬ ‫ د  وا  ‬ ‫ر ر  اور ا  ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     دو وں    ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫و ہ   ‬
‫    ‬ ‫ ر  ‬ ‫  ‪ ،‬ا    د     ت   ‬ ‫ ‬ ‫ را‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬
‫    وع    ‬ ‫۔ ‬ ‫ل   ‬ ‫   ا  ‬ ‫ ا م    ‬ ‫  ددارى  وا  ‬

‫‪419‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪420‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫‪  ،‬اﷲ   ك        ‬ ‫ ‬ ‫  رى  ر‬ ‫  د         ‬ ‫ ‬ ‫   ‬

‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ا  دن وہ   آ       را   م   دداروں   ‬
‫   راز  ‬ ‫ و  ‬ ‫م  ر‬ ‫ د      ‬ ‫ زور  ‬ ‫دى  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫  دا‬ ‫ ‬ ‫ رہ‬ ‫ آ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   ‪ 06‬وا ت   ‬ ‫! آ !  ددارى   ‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫  دت ‬
‫    د ا‬ ‫)‪(1‬او    ‬
‫  ت  ُ  ‬ ‫     ‬ ‫ روا‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا  ا   ‬
‫   ‬ ‫ ا‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ او‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  َر ِ َ ا ُ‬
‫ﷲ َﻋ ْﻨ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫‪ :‬‬ ‫آپ  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ا    او     ر  اور  ا    د ۔   ُر   ض  ‬
‫   د ۔  آپ   َر ِ َ اﷲُ َﻋﻨْ‬ ‫ر  آپ        د   ‪      ،‬ا      ‬
‫   د            ‬ ‫ ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫‪   :‬ے  رے آ‬
‫وں۔) ‪ (2‬‬
‫ ‬ ‫ال   ‬
‫ ا َر ِ َ اﷲُ‬ ‫ ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬ ‫!    آپ   !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫         ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ و  دار  ‬ ‫   ‬ ‫  ر   ددار  اور   ر ہ  ر‬ ‫َﻋ ْﻨ ُ‬

‫‪  ……1‬ت ا ل‪ ،‬ص ‪٤١٠‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻣﺴﻨﺪ اﻣﺎم اﲪﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ اﰉ ﺑﮑﺮ اﻟﺼﺪﻳﻖ‪ ،۳۴/۱،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۶۵:‬۔‬
‫‪420‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪421‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ال     ار  ا‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫     ا  ذا  او    ‬ ‫  ال  ‬

‫د   اور ‬ ‫ ‬ ‫   اس    ددار     ا  ‬ ‫  ۔ اس روا     ر ‬
‫          را      ‬ ‫ ‬ ‫ اور  ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫وہ      ا  ذا      ر ‪  ،‬ا‬
‫        ا ل ‬ ‫     ذا      ‬ ‫  رى    دت   ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬‬
‫!  ا  ددارى ‬ ‫  ارا ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫     دو وں   ان   ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ا   م   ا ر     آج     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا م   ‬ ‫وا  ‬
‫  ۔ ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َءاﷲ۔ ‬ ‫   ‬ ‫ل‬
‫ ا  ذا   ن        ا  ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫را‬ ‫)‪ (2‬ددار ‬
‫‪      :‬ا    ز دہ     ّ    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫ ‬ ‫ب    ا وں   د ت ‬ ‫   ‬ ‫؟ ‪   :‬ں‪ ،‬ا  ‬ ‫د   ‬
‫ا   و ں  ا  ‬ ‫    ف ‬ ‫ ‬ ‫ او   ن   ‪     ،‬ورت  ‬
‫ا ‪     ،‬اس    ‪  :‬گ ‬ ‫ ‬ ‫ں   ا  ‬ ‫رے  د ‪ ،‬اس   ‬
‫ ا  ‬ ‫  ؟  اُس     ‪  :‬‬ ‫    ں  د ت           ں  ‬ ‫ ‬
‫ں ‬ ‫ ‬ ‫۔    ا ف  ‬ ‫ ا‬ ‫   ا ن  ‬ ‫ ‬ ‫وہ  ‬ ‫ رو  ‬ ‫ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔ ‬ ‫ اور  اں  دى     ا    ز دہ د‬ ‫ اس   ‬
‫ ‬ ‫ در‬ ‫رے     ت  ‪ 112    100‬‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬

‫‪  ……1‬ن  ى‪،‬ص‪٩٣‬۔‬
‫‪421‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪422‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‬ ‫ آ    وہ  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫      ہ  ا  ‬ ‫    ددار  ‬

‫ اور ‬ ‫ درس      ‬ ‫ ان   ں  ‬ ‫ ‬ ‫ آ ۔  اس  وا‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اور   ں    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫رت ‬
‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ا         ا ى   ‬ ‫  ا ‬ ‫ے   ا‬ ‫۔   ‬
‫   ‬ ‫ں‪   ،‬ں‪  ،‬‬ ‫ ا اد  آپ     زاروں‪  ،‬‬ ‫  ۔  ا‬ ‫ ‬ ‫ا ر ‬
‫   آ   ‪ ،‬ان   ا   اد ا  ‬ ‫ں      ں     آ‬ ‫ں‪ ،‬در‬
‫ اور  ا    ا  ‬ ‫  دورى      ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ اس  ‬ ‫     ‬
‫   ‬ ‫   ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫            گ  ددارى ‬ ‫ وا ں    ‬
‫ ر ۔  اﷲ   ك ا  ‬ ‫   ذرہ   ا   س  ‬ ‫ ا   ت و  ‬ ‫     ا‬ ‫ ‬
‫۔ ‬ ‫ او  ر ا    ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬
‫  دى        ‬ ‫ ا‬
‫) ‪(1‬‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   وا‬ ‫)‪ (3‬ددار   اور ‬
‫     اس   ا  ‬ ‫اﺑﻮ ِ ْ َﺗﻤ ِ ْﻴ ِ     ن ‬
‫  ِ َ م      ا َ ِ  ‬ ‫ ‬
‫ ا ا     ِ َ م ‬ ‫ں ا ا     ِ َ م       وں    ا   ر   د ۔  ا  ‬
‫     و ں     گ ‬ ‫ٔ   رہ  زَ ا َدﻫَﺎ اﷲُ َ َ ﻓًﺎ و َﺗ ْ ِ ﻳْ ًﻤﺎ    ‬ ‫ ‬ ‫دورے     ۔  ‬

‫‪  ……1‬ت ا ل‪ ،‬ص‪٣٨٧‬۔‬
‫‪422‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪423‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  گ اور   و  ‬ ‫‪    :‬م ‬ ‫ آ ۔ ا    ‬ ‫ل اور   ُ َ َرك  د    ‬ ‫ا‬

‫ ‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ا   َ زِم   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ     ا  ‬
‫ِ‬ ‫  ؟   ں     ‪     :‬ہ!  ‬ ‫آ‬
‫  ۔  ا  ا ا     ِ َ م          آپ َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ  ا   س    ‬ ‫آ‬
‫ ‬ ‫ ‪،‬آپ  ‬ ‫ ‬ ‫  ت  ورِ‬ ‫اور   ‪  :‬اے  ا   َ زِم!  اﷲ   ك  آپ    ‬
‫ اَ ِﻣ ْ ُ اﻟ ُْﻤ ٔﻮ ِﻣﻨ ِ ْ     ں  ں اور    ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ٔ ‬ ‫ ‬ ‫    ا ‬
‫  گ   رك  د  اور ‬ ‫   وا   ر       ۔  اب    ں  آ    ‬ ‫ ‬
‫‪  :‬اے  ا !    ‬ ‫‪    ،‬و   ؟  ‬ ‫   ‬ ‫ آ    آپ  ‬ ‫ل   ‬ ‫ا‬
‫‪  ،‬ا   ح ‬ ‫ ‬ ‫ آپ     ف  ‬ ‫ ‬ ‫   و  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا  ‬
‫ت ا        ‬ ‫۔ اے ا !   ے ا    ‬ ‫ ‬ ‫آپ      ى ‬
‫  ۔ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫   اور   ف  د ن  د‬ ‫ ‬ ‫   و  ‬
‫   د    ا    ‬ ‫ ‬ ‫آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ       ت     اور  آپ     ور  و‬
‫‪   :‬ے   س  دو     ا    ‬ ‫‪  :‬اے  ا َ زِم!  آپ     س     ل   ؟  ‬
‫‪ :‬وہ د  و ا   ن   ‬ ‫۔ ‬ ‫    ف ‬ ‫ و‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫‪ :‬‬ ‫   رِ  اور  )‪ (2‬ں       زى۔  ‬ ‫‪   (1)  :‬ل    اﷲ  ‬ ‫؟ ‬
‫ ا          ‬ ‫‪   :‬‬ ‫۔ ‬ ‫‪ :‬رو  اور ز ن   ‬ ‫  ؟ ‬ ‫آپ   ‬
‫ دو رہ ‬ ‫  ك  د   ں‪ ،‬‬ ‫ اُ     ں    ‬ ‫‪ :‬‬ ‫؟ ‬ ‫ ‬ ‫آپ  اُ‬
‫‪ :‬‬ ‫‪  :‬رى  ت   اُ ر    ؟‬ ‫  ں۔ ا    ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ا‬
‫       اور        دار       رو ! ا    ‬ ‫ ‬ ‫ رِ        ‬

‫‪423‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪424‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   اس ‬ ‫   ‬ ‫‪    :‬آگ     ت اور  ‬ ‫  ن  ر   ؟ ‬ ‫‪ :‬اس    ‬

‫) ‪(1‬‬
‫    م آ ن  ۔ ‬
‫   د     را‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اس  د‬ ‫    ارا‬ ‫  ے  ں    ا ‬
‫) ‪(2‬‬
‫    ج   دارا  ‬ ‫ درو‬ ‫ ‬ ‫ و  دو  ‬ ‫  ى    ن ‬ ‫ت ‬
‫ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴﻬ ِ ْﻢ‬ ‫! د  آپ  !   ر ن  د‬ ‫ ‬ ‫رے  رے  ا‬
‫  ‪ ،‬ا از و ا ام   ‬ ‫  ‪ ،‬ا وں   ‬ ‫   ذات  ا ‬ ‫چ و      ر ‬
‫  ۔   ا  ‬ ‫ى   ‬ ‫       ان    ڈ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ل  و  دوو‬
‫ى  د  ‬ ‫    ے   ے ا  و  وز  ان     ر ہ   ‬ ‫ ‬ ‫  ج  د ہ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  م   ‬ ‫۔   ش!       ر ں    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اور  ‬
‫   َ  ‬ ‫   ‬ ‫‪ ،‬اور    ق   ‬ ‫ددار اور دو وں    ل    ار ‬
‫  ے    اور  اس      ‬ ‫   و    ‬ ‫ل ر ۔    اس    ‬ ‫   ‬
‫    رت    ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫  ددارى  وا‬ ‫ آف  ا‬ ‫رے   س  ‬
‫  د   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا ت   ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫د  ۔ اس ‬
‫  ر  آپ ‬ ‫ددار  اور   دار   ن     ۔  ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ۔ ں  ا‬
‫ ‬
‫  ش   ار     ں    در  ا  د   ٰ   ۔  ا    اس  د      ا  ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا    ا       ددارى ‬ ‫   ر‬ ‫ ‬ ‫د ؤں   ‬

‫‪ ……1‬ﻋﻴﻮن اﳊ ﺎﻳﺎت‪ ،‬اﳊ ﺎﻳﺔ اﳋﺎﻣﺴﺔ واﳋﻤﺴﻮن ﺑﻌﺪ اﻻرﺑﻊ ﻣﺎﺋﺔ‪ ،‬ص‪۳۹۰‬۔‬

‫‪  ……2‬ت ا ل‪ ،‬ص ‪٧١٣‬۔‬
‫‪424‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪425‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫آ ن ‬

‫د    ‬
‫‪’’ :‬اَﻟﻠ ُﻢ ا ِ ّ أ َ ْﺳ َﻟُﻚَ‬ ‫ ‬ ‫ آ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ   ں  د    ‬ ‫ ‬
‫  ا  ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اے  اﷲ   ك  ‬ ‫ﺎف وا ْﻟﻐِ ٰ ‘‘  ‬ ‫ا ْﻟ ُ ٰﺪي واﻟﺘ ٰ َو َ‬
‫اﻟﻌ َﻔ َ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ں۔   ‬ ‫رى‪  ،‬ا  اور  ِ ٰ   ا  ‬
‫ل‬
‫  َ َ وى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِﻋَﻠَ ْﻴ  ‬ ‫َ‬
‫‪ :‬‬ ‫ت    ا ِ م  ا زَ ِ ّ       ُ‬
‫ف  ا ّ‬ ‫ِ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫وا  ‬ ‫ ‬ ‫   ’’اَ ْﻟﻐِ ٰ ‘‘    اد    ز   اور  ں ‬
‫) ‪(2‬‬
‫۔ ‬ ‫ن   س   اس        وا ‬
‫     ا  ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ اور دو ‬ ‫ ا  ‬ ‫) ‪ (4‬ا  ‬
‫ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ‬ ‫  دى ‬ ‫     ا    ‬ ‫ِ‬
‫ت   ُ  ا  ا‬
‫‪  ،‬ا  ‬ ‫  ے  ‪  ،‬‬ ‫‪  :‬آ  پ  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ ِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫رے  ‬
‫ ‬ ‫‪  ،‬ت  روزے ر  اور  دت   ‬ ‫‪  ،‬د دار اور   ‬ ‫ت ‬
‫ وا  ‬ ‫ى  ‬ ‫وا ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫  ہ ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ا ق  ‬ ‫‪ ،‬‬
‫س ‬ ‫ ‬ ‫(  آپ  اور  آپ  ‬ ‫زى        ‬ ‫ اوردو وں ‬ ‫۔  )‬
‫ ‬ ‫    ( ‬ ‫ اور ‬ ‫ ) ‬ ‫ ا  ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ اورا  ‬ ‫ف  ا  ‬

‫‪ ……1‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺬﮐﺮواﻟﺪ ﺎ…اﱁ‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺘﻌﻮذﻣﻦ ﺷﺮ ﻣﺎ ﻋﻤﻞ…اﱁ ‪ ،‬ص‪ ،۱۱۱۷‬ﺣﺪﻳﺚ‪۲۷۲۱:‬۔‬
‫‪ ……2‬ﺷﺮح اﻟﻨﻮوی ﻋ  ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺬﮐﺮواﻟﺪ ﺎ۔۔اﱁ‪ ،‬ﺑﺎب  ﰱ اﻻدﻋﻴﺔ‪۴۱/۷ ،‬۔‬
‫‪425‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪426‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ے  ر  ۔‬ ‫     ‬ ‫ دو ے ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  !  ا‬ ‫   ‬ ‫!   ددارى    ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫        ال ‬ ‫ل ‬ ‫  ل  ل   ا‬ ‫ دو‬ ‫اور ا  ‬
‫ درس        ‬ ‫ ‬ ‫  ں   ‬ ‫ اور  ‬ ‫ وہ  آ‬ ‫ ‬ ‫ ان  ا اد    ‬
‫      ۔ آج     ا   ڑا‪     ،‬را  اور ‬ ‫   ‬ ‫دو وں   ‬
‫ آ ‪  ،‬ددارى ‬ ‫    ز ‬ ‫    گ  ال ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬
‫     ‬ ‫!   ددارى   اس ا  ‬ ‫  ر   ‪  ،‬ر    ‬ ‫ے    د ‬
‫   …☜ ددارى   ر  ‬
‫ى‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ال  ‬ ‫ے   ‪ ☜…  :‬ددارى  ‬
‫   …☜ ددارى  ر  ا‬ ‫   ‬ ‫   …☜ ددارى دو وں    ‬ ‫ت ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ى   دت  ‬ ‫ ‬ ‫   …☜ ددارى ‬ ‫ ‬
‫   ذات   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ا   ہ        ددارى   ق  ‬ ‫ ‬ ‫…☜  ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫  ے       ‬ ‫  ددارى    ا‬ ‫ل  د   ۔ ‬
‫  وع   د ۔  ا ِ ْن‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫  ددارى  وا‬ ‫ ‬ ‫ اور  ‬ ‫دل   ا  ‬
‫َﺷ ٓﺎ َء اﷲ اس    ا    د د     ۔‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا   ددار   ‪  ،‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫   ‬ ‫  ب  آ   ں  ‬ ‫ در  ‬

‫‪ ……1‬ﺗﺎرﻳﺦ اﻹﺳﻼم َ و َوﻓﻴﺎت اﳌﺸﺎﻫﲑ َ واﻷ ﻼم‪،‬اﻟﻄﺒﻘﺔ اﻟﺴﺎدﺳﺔ واﳋﻤﺴﻮن‪۵۸/۳۸،‬۔‬

‫‪  ……2‬ت ا ل‪ ،‬ص ‪٢١٨‬۔‬
‫‪426‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪427‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫  ادى‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫)‪( 5‬‬
‫ِ‬
‫ت ‬ ‫ ‬ ‫آ        دا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  م    ا‬
‫‪ :‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ َﻤﺎ   اس       ى‪ ،‬آپ   ‬ ‫ُ      ﻋﺒﺪاﷲ‬
‫َر‬

‫م  آر      ‬ ‫ اﷲ  ‬ ‫‪ :‬‬ ‫!  آپ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ    ‬ ‫     ‬ ‫ ‬

‫  ‬ ‫ آپ    ‬ ‫ال  وں۔ ‬ ‫   اور ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  اس ‬
‫           ‪،‬‬ ‫        ااور    ‪ :‬اب   آپ ﺑﻴﺖاﷲ‬
‫    ال   وں    ‬ ‫‪  :‬د ى ‬ ‫؟  آپ  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫‪     :‬‬ ‫  ۔        آپ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ   ‬ ‫‪  :‬د ى  ‬ ‫اُ وى   ؟   م  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  د  ‬ ‫  ‪ ،‬اس  ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫د    اس  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ؟‬ ‫   ‬ ‫ں   اس ‬
‫ُﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ!  ددار          را          رى د  اﷲ  ك   ‬
‫   ‬ ‫‪       ،‬درس     اﷲ ‬ ‫  ‪  ،‬ا  ں   ا ن  ں ا‬ ‫  ‬
‫‪     ،‬ر  دن    ‬ ‫ دى  ‬ ‫ آ ت     ال    ‬ ‫     د    ‬ ‫ ا  ‬
‫ در ‬ ‫ب ‬ ‫   د   ‪    ،‬و ں  ‬ ‫   ‬ ‫ دن    ‬ ‫  ‪  ،‬ا    ا‬ ‫ز‬
‫ اور  آ ت     ى     ف ‬ ‫  ددارى    ا‬ ‫  ‪  ،‬اس  ‬ ‫ وہ   زى  ‬
‫د  ن      ‬ ‫   ‬ ‫ ر !   رب   روں‪  ،‬وں  ڑوں     ں    ‬

‫‪ ……1‬اﻟﺒﺪاﻳﺔ و اﻟﻨﻬﺎﻳﺔ‪،‬اﺣﺪاث ﺳﻨﺔ ﺳﺖ و ﻣﺎﺋﺔ‪۳۷۶/۶ ،‬۔‬
‫‪427‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪428‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ‪ ،‬د وى    اؤں      ڑ ‬ ‫   وہ  رى  م  ت   وا‬ ‫رزق   ‬

‫  ۔ ‬ ‫ د  درد دور او  ر   ر ‬ ‫     و  وى       د ! ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا  ‬ ‫دى      ‬
‫) ‪(1‬‬
‫    ى  ر      ‬ ‫  د ‬ ‫ا   ے ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫)‪    (6‬‬
‫ر ا  ‬ ‫ ‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋﻠ َْﻴ     ن      ا  ‬ ‫ب    ا ب    ‬
‫  درى ر  ‬
‫ى‬ ‫  ن ‬ ‫   ‬ ‫ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ت   ہ  ا م  ا ر  ‬
‫  ( ‬ ‫ے ‬ ‫   ) ى  د ت ‬ ‫     ا‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫   ‬
‫ وہ  ا  ‬ ‫۔‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  و‬ ‫ وہ  ‬ ‫    ورت   ۔‬ ‫   ‬
‫   ‬ ‫‪  ،‬ا ں   اس  و‬ ‫ ‬ ‫ در‬ ‫ر   ‬ ‫‪،‬‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫‪  :‬و    اس    ‬ ‫(‬ ‫ ا ظ  )  ان ا ظ ‬ ‫   اس    ا ر  ‬
‫ ‬ ‫‪     :‬و  ‬ ‫ر   ‬ ‫ر         ا  دے د  ۔ اس   ‬ ‫   ‬
‫پ ے  رگ  ‪ ،‬‬
‫ر آ  ‬ ‫! ‬ ‫      ۔ ا ں    ض   ‪:‬‬ ‫   ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫  م   ى)   م  ر   اس    (  دام) (  ‬ ‫  ‪  ،‬آپ  ‬
‫    ں۔ اورو   م  ى   دام ‬ ‫‪     :‬‬ ‫را   ت   ‬ ‫ں؟ ‬

‫‪  ……1‬ت ا ل‪ ،‬ص ‪٣٨٤‬۔‬
‫‪428‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪429‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   د   ۔) ‪ (1‬‬ ‫ن ‬

‫   ‬ ‫ ‬ ‫ت       ‬ ‫!    آپ   !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ درس    ‬ ‫   آ ۔  اس  وا‬ ‫ اس    ا ن  ‬ ‫ ادا    ‬ ‫    رى  ‬
‫     ‬ ‫د   ‬ ‫ت  ‪ ،‬‬ ‫‪ ،‬‬ ‫‪  ،‬دو‬ ‫ وا  آپ    ر  دار‪  ،‬‬ ‫   ‬
‫ ر    اور  آپ  ا ن ‬ ‫‪  ،‬اس   ح   ددارى    ‬ ‫  رى  ادا    ‬
‫ت   ‬ ‫   ا  ‬ ‫   ‬ ‫ و  و‬ ‫  گ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫       ‬
‫   ‬ ‫  ‪   ،‬د ر !   ؤ     وا  اور  ا  ‬ ‫ ‬ ‫      ‬ ‫د     ‬
‫ اور ‬ ‫!   ‬ ‫    ق   ۔  ؤ  ؤ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ن     ‬
‫ارى   ‬ ‫ ‬ ‫ دو ى     ‬ ‫ا ؤں    ! ا  وہ  ؤ      ے     ‬
‫    اں   ور ‬ ‫!  آج    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا   ددارى    داؤ    ‬ ‫ ‬
‫   ز    ‬ ‫    ا  آپ     ڑے    ز دہ  ‬ ‫ ا  ‬ ‫رے    ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ د  ا‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا م    ‬ ‫ ‬ ‫آ    اور   ددارى  وا‬
‫  ۔ ا ِ ْن َﺷ ٓﺎ َء اﷲ۔‬ ‫ت  اس    اب   د‬
‫  ں      آ  ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ن   ‬ ‫!  آ ! آج  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫    ددارى     ا      …☜زاد  را  ہ‬ ‫ …☜ آن      ا ب ‬ ‫۔ ‬

‫ت‪١٧٢/١،‬۔‬ ‫‪ِ  ……1‬‬

‫ت ا  ‬
‫‪429‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪430‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ن       ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    آن  ‬ ‫ ‬ ‫ اور   ں  ‬ ‫   ‬

‫           ‬ ‫  ال دراز ‬ ‫ د‬ ‫    ں   ‬ ‫…☜ا د  ‬
‫ …  ‬
‫☜‬ ‫ ‬ ‫    زى    د  ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ   ں ‬ ‫ر ‬ ‫…☜‬
‫   …☜ ددارى   ت    ‬ ‫ددارى   ر ن  د   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴﻬِ ْﻢ     ا زى و‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫ ذر    …☜او  وا  ‬ ‫   ‬ ‫ا‬
‫   و‬ ‫  ں   ‬ ‫   …☜ ددار  ‬ ‫ ‬ ‫  گ ‬ ‫ ‬ ‫…☜ ددار  ‬
‫    ۔‬ ‫  ددار     ‬ ‫ ا ت   ‬ ‫ … ☜‬ ‫    ظ ر  ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪430‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪431‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫)‪(18‬ﭘﯿﭧﮐﺎﻗﻔﻞﻣﺪﯾﻨﮧ‬
‫اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ َرب ا ْﻟ ٰﻌ َﻠﻤ ِ ْ َواﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋ ٰ َﺳﻴﺪِ اﻟ ُْﻤ ْﺮ َﺳﻠ ِ ْ‬
‫اَﻣﺎ َ ْﻌ ُﺪ َﻓﺎَﻋُ ْﻮذُ ﺑِﺎﷲِ ِﻣ َﻦ اﻟﺸ ْﻴ ٰﻄ ِﻦ اﻟﺮ ِﺟ ْﻴﻢ ِ ْﺴ ِﻢ اﷲِ اﻟﺮ ْﺣ ٰﻤ ِﻦ اﻟﺮﺣ ِْﻴﻢ‬
‫اَﻟﺼﻠٰﻮ ُة َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ َﻳﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َواَ ْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ َﻳﺎ َﺣ ِ ْﻴ َﺐ اﷲ‬
‫اَﻟﺼﻠٰﻮةُ َواﻟﺴ َﻼ ُم َﻋﻠ َْﻴ َ َﻳﺎ ﻧ َ ِ اﷲ َو َﻋ ٰ ﻟ ِ َ َواَ ْﺻ َﺤﺎﺑ ِ َ ﻳَﺎ ﻧ ُْﻮ َر اﷲ‬
‫اﻻ ْﻋﺘ ِ َﺎف‬
‫ﻧ َ َﻮ ْﻳﺖُ ُﺳﻨ َﺖ ْ ِ‬
‫  ں  د  آ    ا ف ‬ ‫ دا ِ ‬ ‫ ‬ ‫ !  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ر    ا ف     اب    ر   ۔   د ‬ ‫   ‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫‪،‬آب  زم  زم    دم     ا      ‬
‫ِ‬ ‫ ‪   ،   ،‬و ا ر‬ ‫   ا ر  ‬ ‫ر ! ‬
‫  ں   ‬ ‫ ً  ان  ‬ ‫     ‬ ‫ ۔  ا  ا ف    ‬ ‫ ا زت  ‬ ‫   ‬ ‫اور  ‬
‫  ف ‬ ‫    ورى     ا ف   ‬ ‫   ۔  ں    ت   ‬ ‫ا زت ‬
‫   ‬ ‫۔ ‬ ‫   ‬ ‫‪   ،‬اب    ‬ ‫     ‬ ‫ و ہ    ‬ ‫  ‬ ‫ ‪،‬‬
‫ ‪    ،‬د  ‬ ‫ ‬ ‫   ا ف    ‬ ‫ ‪        ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪’’:‬ا  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫               (۔‘‘‬ ‫  ے )  اب ‬ ‫ذ ِ ْ ُ اﷲ  ے     ‬
‫   ‬ ‫ُد ُرود ‬
‫         ‬
‫‪100‬‬ ‫ن  ‪ :‬‬ ‫رے  آ   َﺻ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ       ِن  ‬
‫ اﷲ   ك  اُس    دو ں آ ں    در ن   د        ‬ ‫  ُد ُرو ِد ك  ‬

‫‪ِ  ……1‬ن ر ن‪ ،‬ص‪٢٣٦‬۔‬

‫‪431‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪432‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ر   ۔  ‬ ‫  ُ َ ا   ‬ ‫   آگ   آزاد   اور اُ   وزِ ‬ ‫ِ ق اور ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫‪ :‬ﻧ ِّﻴ ُﺔ اﻟ ُْﻤ ٔﻮﻣِ ِﻦ َﺧ ْ ٌ ﻣ ْﻦ َﻋ َﻤﻠ ِ ٖ ۔    ‬ ‫ﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬
‫  َﺻ ا ُ‬ ‫ن ‬
‫       ۔) ‪ (2‬‬ ‫ اس   ‬ ‫ن   ‬
‫ ز دہ ا   اب   ز دہ ۔ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ا  ا   ‪ :‬‬
‫ ‬ ‫ اور   اب  ‬ ‫ !  آ !  اﷲ   ك    رِ  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ن       ا  ا  ‬
‫ن     ‬
‫   ‬ ‫  ب   ن       ن   ں   ?…      ‬ ‫   ‬ ‫?…‬
‫ِ   ں        دو  زا   ں   ?… َ َور   ِ َ  ‬ ‫   ‬ ‫  ِ ْ ِ  د    ‬
‫  دہ  وں  ?… َد َّ  و ہ      وں  ? …‬ ‫َك   دو ے     ‬
‫  ں  ?…’’ َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ ا ْﻟ َﺤ ِ ْﻴ ِﺐ‘‘  ’’اُذْ ُ ُ وا اﻟﻠـ ‘‘ ‬ ‫ اوراُ  ‬ ‫ر ‪ِ،‬‬
‫ اور   ا    وا ں    دل       ‬ ‫’’ﺗُﻮﺑ ُ ْﻮا ا ِ َ اﻟﻠـ ‘‘و ہ      اب  ‬
‫ن       د  آ   ھ     م  و   ُ َ َ  اور ‬ ‫ آواز    اب  دوں    ?…  ‬
‫  وں  ۔‬ ‫ا ِ ْ ادى ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪ ……1‬ﳎﻤﻊ اﻟﺰواﺋﺪ ‪،‬ﮐﺘﺎب اﻻدﻋ ﻴﺔ‪  ،۲۵۳/۱۰ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۷۲۹۸ :‬۔‬

‫‪ ……2‬ﻣﻌﺠﻢ ﮐﺒﲑ‪،۱۸۵/۶،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۹۴۲:‬۔‬
‫‪432‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪433‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ّ آد  آ  ‬ ‫را  ِ ‬

‫(  ڈا   ا ‬ ‫  ا  )‬ ‫ ‬ ‫  رون  ر     س    ا‬ ‫وى      ‬
‫ُوزى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ‬ ‫   ‬ ‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ  ا  ا‬ ‫  ے   ِّث  ‬ ‫   ‪  ،‬ا  دن  اُس  ‬
‫   ۔    ‬ ‫اﷲ َﻋﻠ َْﻴ    ‪  :‬آپ   ں     ب  ) اٰن(     ِ        ذ  ‬
‫   آپ   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲ َﻋﻠ َْﻴ    ‪      :‬اﷲ   ك     را   ِ     رى   ب    ‬
‫آد  آ     ن  د    ۔   ‪ :‬وہ   آ    ؟   ‪ُ ’’ :‬ﻠ ُْﻮا َوا ْ َ ﺑ ُ ْﻮا َوﻻَ‬
‫ُ ْ ِ ﻓ ُْﻮا‘‘)‪)  (1‬ﺗﺮﺟﻤ ٔ ﻛﻨﺰ اﻻﻳﻤﺎن  ‪   :‬ؤ  !  اور    !  اور         !(۔        وہ    ‪    :‬‬
‫ ‪     :‬ں  !   رے ‬ ‫   ؟  ‬ ‫    ن ‬ ‫   ‬ ‫آپ           ِ  ‬
‫    ن  د  ‬ ‫  ِ ‬ ‫ ا ظ  ‬ ‫رے     َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ     ڑے  ‬
‫     ‬ ‫   دوا        ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‪   :‬ہ   رى      ‬ ‫ ؟  ‬ ‫ ‪  :‬وہ  ‬ ‫۔ ‬
‫     وہ   ا ر  ل ا  ‪ :‬آپ    ب اور آپ   ‬ ‫   اُس     دو ! ۔   ‬
‫  ڑا ۔) ‪ (2‬‬ ‫ ‬ ‫    ‬ ‫ر ل   ’’ﺟﺎﻟ ِ ْﻨُﻮس‘‘      ِ ‬
‫  ؟‬ ‫ا اف   ‬
‫  ن   د  ہ‬ ‫ ‬ ‫ن   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫ ا   ر  ‬ ‫ِ‬
‫ ت  ‬ ‫ُ  ا ُْ َّ ‪،‬‬
‫  ‪ (1)  :‬ل   وں    ‬ ‫آ   َر          ‪  :‬ا ِ اف     َ ُ  ‬
‫       ‬ ‫ ز دہ  ‬ ‫ام    )‪ (2‬ام   وں    ا ِ ل    )‪ َ (3‬ورت  ‬

‫‪ ……1‬پ‪ ، ۸‬اﻻﻋﺮاف ‪۳۱ :‬۔‬
‫‪ ……2‬ﺗﻔﺴﲑ رو ح اﻟ ﻴﺎن ‪ ،‬پ‪ ،۸‬اﻻﻋﺮاف ‪ ،‬ﲢﺖ اﻵﻳﺔ ‪۱۵۵/۳ ، ۳۱ :‬۔‬
‫‪433‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪434‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ‬ ‫   ر  ‬ ‫)‪  (4‬دل   وہ          )‪(5‬دن رات     ر ر ‬

‫‪  ،‬ر    )‪  ِ ُ (6‬اور  ن دہ ِ      )‪َ   (7‬و  ‬ ‫ِ ہ  اب ‬
‫   ‬ ‫        ل     َر    اب     ؤں    آ ہ     ں  )‪(8‬‬
‫  ‪ ،‬ا     دى         ‬ ‫ )‪ (9‬ہ       )‪(10‬ا ّ  ‬
‫ ا ِس ا  ‬ ‫  ۔ ‬ ‫           )‪(11‬ا   اؤں  ا   ل ‬
‫ ) َو َﻻ ُ ْ ِ ُﻓ ْﻮا(   َ ُ    اَ م دا ِ   ۔  ‬
‫) ‪(1‬‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫ ‬ ‫!   ُﺳﺒ ٰﺤﻦ اﷲ  !   راد  ِ  ا م     را  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫     ‬ ‫ و  ‬ ‫ و   ج     ت      ‬ ‫ ‪  ،‬‬ ‫    ‬ ‫ ‬ ‫‪   ،‬‬
‫      اٰن و ‬ ‫ ‬ ‫ آپ   ‬ ‫   ‪ ،‬ا‬ ‫ ‬ ‫ ر‬ ‫ع    رى  ‬
‫ ‬ ‫    را   ِ  ‬ ‫د   ‬ ‫ ا ل  ‬ ‫ اور  ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫    ِ ‬
‫ ‬ ‫  ڈ )‪ (Food Culture‬وان ‬ ‫  ى   ‬ ‫  ۔ آج ‬ ‫ا ر ‬
‫  ۔ ‬ ‫ د‬ ‫ ‬ ‫  ر    ‪ ’’  ،‬ؤ   !   ن   ؤ‘‘   ے       ف  ‬
‫  ور   و ں   ح  ح ‬ ‫  رے  ‬ ‫ں     ت   ‬ ‫ آج   ں ‬
‫ ‬ ‫    ورى    ‬ ‫  رے  ‬ ‫ دار   اؤں    و  ‬ ‫ اور  ‬ ‫ ‬
‫   آ    ۔‬
‫ ‬ ‫ ‪ ،‬ت ‬ ‫ ‪ ٔ ،‬د ت  ا‬ ‫‪  ،‬ا  ا  ‬ ‫ اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﷲ!    ‬

‫ ‪٣٩٠/٨ ،‬۔‬ ‫ ‬ ‫‪ ……1‬‬

‫‪434‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪435‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   اس      ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَﺮَ ﺎﺗُ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ ِ َﻴ‬ ‫ ا   ل    ا س   ر   درى  ر ى  ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ں       ‬ ‫ اور ‬ ‫    ں ‬ ‫دور   آ‬
‫   ۔اس   ‬ ‫ ا ت‘‘ ر  ا ت   ‬ ‫  م  ’’‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫و ‬
‫ ا ت    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ور ں    دور  ‬ ‫ں   ‬ ‫ں  آپ    ‬
‫ ‬ ‫ ا‬ ‫   ۔  ‬ ‫ ‬ ‫    ن ‬ ‫ ‬ ‫  ر ں ‬ ‫   و ں  ‬
‫ ‬ ‫ ا م    ‪  11‬ار د  ‬ ‫ ‬ ‫ ا ت    ‬ ‫ں       دہ  ‪72‬‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫         دے     دہ  ‬ ‫   ‬ ‫‪    :‬آج  آپ    ‬
‫ )   ك      ‬ ‫ ‬ ‫ِ ‬ ‫   ‬ ‫؟   ‬ ‫ل ‬ ‫ ا‬ ‫دوران      ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫! روزا    از   ‪  12‬‬ ‫؟  )ز  ‬ ‫ ‬ ‫(   ‬
‫( ‬ ‫ ‬ ‫دت ‬
‫         ز دہ        ر ‬ ‫ر ٔہ ا ا ف   آ    ‪   31‬‬ ‫آپ ‬
‫ ر  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ۔ ا‬ ‫ دا‬ ‫  ہ   اب     ا ِ اف ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ر ‬
‫     ‬ ‫ ا م     ر  ‬ ‫    دہ  ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ اﻟ َْﻌﺎﻟ َِﻴ‬ ‫ ا  ا  ا  ‬
‫   آ   ۔  ُﺳﺒ ٰﺤﻦ اﷲ!  اس ‬ ‫ ‬ ‫ و  ر    ‬ ‫   ‬ ‫ ا م  و  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ذ    و ں  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا م     ں  ‬
‫ ‬ ‫د   ۔        آ    ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫    ك ‬
‫   ‬ ‫    ك ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫۔  آ‬ ‫ ‬ ‫    ون ‬ ‫ا ‬
‫ ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ا  ِ‬ ‫ں   ‬ ‫   ‬

‫‪435‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪436‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ا     ڑ    ‬
‫ اﷲ   ك‬ ‫ ‬ ‫ن  ‪ :‬‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ     ن  ‬ ‫رِ  ‬
‫ ‬ ‫  ‪ ،‬اﷲ  ك‬ ‫‪   ،‬د      ‬ ‫     ‬ ‫ اس ‬ ‫ں   ‬
‫   ‬ ‫     ‬ ‫‪  :‬ے  ے    ف د  !    د    ا  ‬
‫!   اہ ‬ ‫آز    ڈا    اس     ے   ا ِ   ڑ  د ۔  اے   ے  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫(ا       ڑدے      اس    ‬ ‫ؤ!     ہ ) ى  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ؤں  ۔  ‬ ‫ در ت ‬
‫   ‬ ‫ ا‬
‫رے   رے  ا   !    آپ      ر ا    ‬
‫ڑ       ِ در ت   ذر    ‪    ،‬ن ر ل ا    اور ا    ‬
‫      وہ ‬ ‫ ا ت              ِ        دت ‬
‫    ار       ‪   ،‬رے ‬ ‫ ا           ڑ     رہ  ‬ ‫ر‬
‫ا ف  ام    د      ا     ڑ     ر  ہ     ۔  ‬
‫ك  ا  ‬
‫   ‬ ‫ رات   ‬ ‫  ‪:‬‬ ‫ ‬ ‫ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬
‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ  ا‬
‫    ‪:‬‬ ‫ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ زِ دہ  ‬ ‫ ﻟُﻘﻤ      د   رى  رات     دت  ‬ ‫ا‬
‫ك اﷲ  ك    ا ں     ا   ا    اور    ِ ْ ف ا     ہ  وں ‬

‫‪ ……1‬ﻟﺒﺎب اﻻﺣﻴﺎء‪ ،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺜﺎﻟﺚ واﻟﻌﺸﺮون ‪ ،‬ص ‪۲۰۲‬۔‬
‫‪436‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪437‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ۔) ‪ (1‬‬ ‫     ‬
‫ رو  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا   !  آپ          ‬
‫ اور   ‬ ‫ ر    ‬ ‫      روزا    ا ت  ‬ ‫  ا      ‬ ‫و‬
‫۔  ا ِ ْن‬ ‫    ل   ‬ ‫ا   ہ       ر    ا   ں    ذ  دار       وا‬
‫ ‬ ‫ اور اس    ا‬ ‫    دت ‬ ‫    ك     ‬ ‫َﺷﺂ َء اﷲ اس   ‬
‫   ‬ ‫ (‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫  ‪،‬آ  اب     ك  )  ‬ ‫    دت ‬
‫     ۔ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ز دہ ا‬ ‫ز دہ ‬
‫ ‬ ‫  ں   ‬ ‫‪  :‬اﷲ   ك‬ ‫رے آ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ    ار د ‬
‫    ا  وہ     ‬ ‫ اور‬ ‫ اور   رو  ‬ ‫ ر‬ ‫ وہ      ز دہ ‬ ‫ ا‬
‫) ‪(2‬‬
‫  ۔  ‬ ‫ اور ز دہ ‬ ‫ب ‬
‫ وا   ب  ا ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫‪  :‬اﷲ   ك  ‬ ‫ ار د  ‬ ‫َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ‬ ‫ِّ ‬
‫ وا  اور    ن وا   ۔)‪ (3‬‬ ‫زِ دہ وہ  ہ         ‬
‫    ں ‬ ‫  وز ‬
‫  ُ د   ‪    :‬د     ك ‬ ‫اﷲ َﻋﻠ َْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ   ار ِد  ‬ ‫َﺻ‬ ‫ِن  ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﮐﺴﺮاﻟﺸﻬﻮﺗﲔ‪۱۰۳ / ۳ ،‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻟﺒﺎب اﻻﺣﻴﺎء‪ ،‬اﻟﺒﺎب اﻟﺜﺎﻟﺚ واﻟﻌﺸﺮون ‪ ،‬ص ‪،۲۰۳‬‬
‫‪ ……3‬ﺟﺎﻣﻊ ﺻﻐﲑ‪ ،‬ص ‪، ۲۰‬ﺣﺪﻳﺚ‪۲۲۱:‬۔‬
‫‪437‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪438‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬
‫) ‪(1‬‬
‫   روز    ں  ۔  ‬ ‫   وہ ‬ ‫ا‬
‫  ك    دے   دت  ا‬
‫ ا‬ ‫  ث    دے    ا ِ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ )   ك ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   !  آپ    ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫  اد ان   ‬ ‫  ‪  ،‬ا س !آج ا‬ ‫ ا ن ‬ ‫ ‬ ‫(   ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫     ڈ ر    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   و       ب  ‬ ‫   ‪  ،‬‬ ‫وا‬
‫ ‬ ‫  ك    ۔ ‬ ‫    ا    ‬ ‫ د    ‪،‬آ  اب ڈ  ر  ‬ ‫د‬
‫ا  ڈ ر    !‬
‫َ‬
‫ ا   ْ     َڈ ر   ُ     ‪  :‬ا   َڈ ر     ! ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫ آ‬ ‫ ‬
‫) ‪(2‬‬ ‫اِس      ِ‬
‫  ۔  ‬ ‫ ‬ ‫ وہ     د    زِ دہ ‬ ‫   ز د  ہ‬ ‫   دن ‬
‫ دے‬ ‫    ا ‬ ‫    ك  و   س  ‬
‫ُ‬
‫ دے‬ ‫    ا ‬ ‫َ ر‬ ‫  ى   دوں  ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ ‬ ‫  ‬ ‫ !   ن   دہ  ا د   ر     ں ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫م  ا   د     ز دہ ‬ ‫   و ں     ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫   ا‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬اﲢﺎف اﻟﺴﺎدة اﳌﺘﻘﲔ ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﮐﺴﺮ اﻟﺸﻬﻮﺗﲔ‪۱۷/ ۹  ،‬۔‬
‫‪ ……2‬ﺗﺮﻣﺬی‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺻﻔﺔ اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ واﻟﺮﻗﺎﺋﻖ واﻟﻮرع‪ ،۲۱۷ /  ۴ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۲۴۸۶ :‬۔‬
‫‪438‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪439‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫    ك   ا  ‬ ‫  ں  ‪  ،‬ا ‬ ‫   ز دہ ‬ ‫ ‬ ‫وا     وز ‬

‫‪  ،‬ا ِ ْن َﺷﺂ َء اﷲاس    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا ت    ‬ ‫   ‬ ‫آپ    ‬
‫  ك        اﷲ   ك  ‬ ‫  ں  ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫     ڈ وں  ڈ  ‬
‫  ‬ ‫( ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫ )  ‬ ‫ك     ‬ ‫   اس   اﷲ  وا‬ ‫  ہ ‬
‫ ‪ ،‬آ  !   ‬ ‫ ‬ ‫    دت ‬ ‫ ا    ا  دا  ‬ ‫ اور ر‬ ‫ا ا م ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ اور  اس    ا‬ ‫    دت  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫ ‬
‫    رے       ۔‬ ‫ام َﻋ َﻠ ْﻴ ِ ُﻢاﻟﺴ َﻼم    ك ‬
‫   ‬ ‫   ا‬
‫  ك ‬ ‫  َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم ‬ ‫ِ‬
‫ت ‬
‫   ‬ ‫َﻠ ِ ْﻴ ُﻢاﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم   َ ْ َ     ُ    ‬ ‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ  ‬
‫  ور  ى     ِ   رى     ى  آپ   َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم       َرك     َ    ‬
‫ د ں    آپ    اﷲ   ك       م      ‬ ‫ آ   ۔) ‪  (1‬اور    ‬
‫) ‪(2‬‬
‫َف  ‪ ،‬آپ  َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم       ۔  ‬
‫  ك ‬ ‫ِ‬
‫ت داود  َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم‬
‫ داود  ﻋَﻠَ ْﻴ ِ‬
‫  ‪  :‬ت  ِّ ُ‬ ‫ت   ّ ِ ُ     ض   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬
‫ِ‬
‫ ‬ ‫   رو  ‬ ‫ ‪    ،‬‬ ‫ ‬ ‫اﻟﺴ َﻼم  ا  دن  روزہ  ر  اور  ا  دن  ا ر  ‬
‫۔)‪ (3‬‬ ‫    ُو  ‬
‫ل‬

‫‪ ……1‬اﻟﺸﻔﺎ ﺑﺘﻌﺮﻳﻒ ﺣﻘﻮق اﳌﺼﻄ  ‪۱۵۲/۱ ،‬۔‬
‫‪ ……2‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم ‪۱۰۴/۳ ،‬۔‬
‫‪ ……3‬اﻟﺸﻔﺎ ﺑﺘﻌﺮﻳﻒ ﺣﻘﻮق اﳌﺼﻄ  ‪۱۵۱/۱ ،‬۔‬
‫‪439‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪440‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  َﻋﻠ َْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم    ك ‬ ‫ت ‬

‫  ‪  ،‬‬
‫ں‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫روح اﷲ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم  ا  ‬ ‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ     ُ‬
‫ اور  َد َر ْ ْ      ‬ ‫   م       آرام    ‪     ،‬ں     س  ز ِ  َ  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔  ‬ ‫ُول ‬
‫  ك ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ ‬ ‫ورِ ا‬
‫ا   َﺻ اﷲُﻋَﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ‬ ‫ب ‬
‫  ‪ِ      :‬‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ا َ ْ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬
‫ِ‬
‫  ں    ا  ا    ‬ ‫   اور  ا‬ ‫  ر ہِ       ہ     ك    ‬ ‫َو َﺳﻠﻢ ‬

‫  ا   ِد ‪  ،‬آپ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ   ا   ِ  اَ ْ َ     ا  ا    اُس   دو ‬

‫َ‬ ‫َّ‬
‫  ‪   ّ  :‬ك ‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ا م   ِ ى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠَ ْﻴ  ‬
‫ِ‬ ‫    ۔‬
‫۔) ‪ (2‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   اور  ورى   و    ‬
‫ ‬ ‫    ح   ‬ ‫ اس ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ر ن ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ ا  ُ‬
‫   ‬ ‫ ر ‪ ،‬‬ ‫    ت ‬ ‫   ا ن    ے ‬ ‫ روز     ‬ ‫‪ :‬‬
‫  ۔)‪ (3‬‬ ‫ ‬ ‫    ا   ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫    َ ْ‬ ‫ٔ    ا      ‬
‫رب!‬ ‫ت  َ ْ‬‫ِ‬
‫  ّ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫‪ ……1‬اﻟﺸﻔﺎ ﺑﺘﻌﺮﻳﻒ ﺣﻘﻮق اﳌﺼﻄ  ‪۱۵۱/۱ ،‬۔‬
‫‪ ……2‬ﴰﺎﺋﻞ ﺗﺮﻣﺬی‪ ،‬ص ‪ ،۲۰۹‬ﺣﺪﻳﺚ‪۳۵۳ :‬۔‬
‫ ‪٧٥/٧ ،‬۔‬ ‫‪  ……3‬اٰۃ ا‬
‫‪440‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪441‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫  َﺻ اﷲُﻋَﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫ !    آپ    !   رے   رے  آ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ھ     ك  دا‬ ‫َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ     ك         !      ا    ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫       ‬ ‫    ‪    ،‬ا‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫‪  ،‬آہ  !  ا        ‬
‫  ‪  ،‬ن    وع             ا  ا  ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ا م      ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  َدا َﻣ ْﺖ ﺑَ َﺮ ﺎ ُﺗ ُ ُﻢ ا ْﻟ َﻌﺎﻟ َِﻴ‬

‫ ‬ ‫! روزا    از   ‪ 12‬‬ ‫  ’’ز  ‬ ‫ ا م   آ  ى ا ظ   ‬ ‫‪ ،‬اس ‬

‫ ‬ ‫     ‬ ‫ے ش ! ا  ‬
‫‘‘۔ ا  ‬ ‫ ‬ ‫    دت ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫ ادا  ‬ ‫ اور    از    ‪  12‬‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا م   ‬
‫ ‬ ‫    دت    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ‬
‫  ر ن  د    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ۔ آ‬ ‫ب ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫ت   ۔ ‬
‫ ‬ ‫  ا  اور ان   ‬
‫ى    !‬ ‫ش! ك ‬
‫ك زار      ‬ ‫  ‪  ،‬ا‬ ‫ ‬ ‫ذ   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ‬ ‫ِ‬
‫ت  ِّ ُ      ‬
‫۔) ‪ (1‬‬ ‫ارى ‬ ‫  آ ِ ت      ر  َ ور اس   ‬
‫ ‬ ‫       ‬
‫‪  :‬ا  آپ    ‬ ‫ ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫روق  ا‬ ‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ     ِ‬ ‫ ‬ ‫ا ُ  ا ْ‬

‫‪ ……1‬اﻟﺮﺳﺎﻟﺔ اﻟﻘﺸﲑﻳﺔ‪،‬ص ‪۱۷۷‬۔‬
‫‪441‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪442‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ اور  ت   و       ۔) ‪ (1‬‬ ‫   ‬ ‫    ؤ     ز‬ ‫     ‬

‫  ل‬ ‫ ‬
‫ت   ّ ِ ُ   َ ْ    ﻋﺒ ُﺪاﷲ   ُ ْ َ ى   َر ْﺣ َﻤ ُﺔاﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ       ا     َ  ‬
‫ِ‬
‫    ك     ا  ‬ ‫ں‪  (1) :‬وزِ  ِ       َ ورت   ز دہ ‬
‫    ں      ِ  َ َ ى   )‪ (2‬ار  گ د  و د     ك  َ ُ  ز دہ ‬
‫   ز دہ        ‬ ‫َ ْ   َ ْ   ار  د    )‪(3‬آ ِ ت     روں    ‬
‫      ى ‬ ‫    ك    اور  ہ  و َ‬ ‫  ن دہ      )‪  (4‬و‬
‫   ‬ ‫ َ ْ   ‬
‫ ر    اُس     َو ْ َ‬ ‫ ر      )‪  (5‬ا   َ ْ    ‬
‫)‪ (6‬ہ     ‪  ،‬ر اور ا ن    َ       ُاس  َو ْ  اﷲ  ك  َ ر ْ  اُس ‬
‫  ف  ِ ّ          اﷲ  ك  ۔) ‪ (2‬‬
‫   ‬ ‫  !  آپ            ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ان ‬ ‫ر     ل   ‪  ،‬اَ ْﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟِﻠ  د ت  ا‬ ‫   ‬ ‫ك     ‬
‫ں    ؤں     رے    و          ‪    ،‬و       ‬
‫ د      ‬ ‫   ذ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ل  ‬ ‫ر ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫د ت  ا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اور  ا‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫  ش ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫    رك  دت    ل ‬ ‫  ك     ‬ ‫ ‬ ‫ا ت   ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﮐﺴﺮاﻟﺸﻬﻮﺗﲔ‪۱۰۲ / ۳ ،‬۔‬
‫‪ ……2‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﮐﺴﺮاﻟﺸﻬﻮﺗﲔ‪۱۰۳ / ۳،‬۔‬
‫‪442‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪443‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   )   ك       (  اﷲ   ك     ر ہ   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ! ‬ ‫‪   ،‬در‬

‫  ح ‬ ‫ رو    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ن ‬ ‫ ‬ ‫   اس  ‬ ‫ہ ‬
‫  ‪ ،‬‬ ‫  ں  ‬ ‫  ‪  ،‬ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ح    و وس    ر ‬
‫   ۔آ  ‬ ‫   ‬ ‫ ا ت   ‬ ‫     ‬ ‫    دت ‬ ‫ك     ‬
‫ ‬ ‫    رے         ۔‬ ‫ وا  ‬ ‫   ‬ ‫اب  ل ‬
‫ روى‬ ‫     ‬
‫ ‬ ‫  ‪   :‬‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬ ‫روق  ا‬
‫  ِ‬ ‫ِ‬
‫ت  ِّ ُ‬ ‫ ‬ ‫ا ُا ْ ُ‬
‫ اور   ز    ‬ ‫‪   ،‬ر ں   ا ‬ ‫    اب  ‬ ‫      !     ‬ ‫   ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ اس  ‬ ‫    ِ َ روى   زِم    ‬ ‫ ‬ ‫     اور      ‬
‫    ت    ۔) ‪ (1‬‬ ‫ اور  ل ‬ ‫ا ِ ح ‬
‫     ل ‬ ‫ ‬ ‫ ا ٰ     ك        دو‬
‫ل ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ر ْ‬ ‫دو   ں  ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫ وا  دوا   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ِ‬
‫ت ‬ ‫     ‬ ‫ روا‬ ‫ ‬‫ت   ّ ِ ُ  ﻋُ َﻴ ُﺪاﷲ  ﺑﻦ   ُﻣﻐِ‬
‫ْ َہ َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬
‫ِ‬
‫ّ ِ ُ  ﻋﺒ ُﺪاﷲ       َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  آزاد دہ   م    ت   ّ ِ ُ ﻋُ َﻴ ُﺪاﷲ     َ ِى ‬
‫ ‪  ،‬م   ‪    ،‬ض  ‪   :‬‬ ‫     ‬ ‫َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ اق    آپ    ‬

‫‪ ……1‬ﮐ اﻟﻌﻤﺎل ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﳌﻌﻴﺸﺔ واﻟﻌﺎدات‪،۱ ۸۳ / ۱۵،‬رﻗﻢ‪۴۱۷۰۶ :‬۔‬
‫‪443‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪444‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ت   ّ ِ ُ  ﻋﺒ ُﺪاﷲ       َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ    ‬

‫ِ‬ ‫آپ      ا       ں  ۔  ‬
‫در   ‪          :‬؟   ض  ‪َ  :‬ارِش۔  ‪َ  :‬ارِش    ؟   ض ‬
‫       ‬ ‫ ‬ ‫‪   40      :‬ل  ‬ ‫ وا  ا  دوا   ۔  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪ :‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫   ا     وں   ۔  ‬ ‫ ‬
‫ رو  اور‬
‫ اور ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ رو  ‬ ‫ِ‬
‫ت   ّ ِ ُ      وا‬
‫ ‬ ‫  َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬

‫ ر ۔) ‪ (2‬‬ ‫‪   :‬د    ا ِ   ا  ر  را        وہ      ج ‬

‫ت     ‬
‫ت      ں   ‬ ‫  َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫روق  ا‬
‫ت  ِّ ُ     ِ‬ ‫ِ‬ ‫ ‬ ‫ا ُ  ا ْ‬
‫  ۔)‪ (3‬‬ ‫ ‬ ‫ز دہ   ‬
‫ك   ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ت   ّ ِ ُ   َ ْ    ﻋﺒ ُﺪاﷲ َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ    ‬
‫ِ‬
‫) ‪(4‬‬
‫    ر               ور      ۔  ‬
‫دت    س‬
‫     ‬ ‫  ‪ :‬‬ ‫ ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ا م     َ ا‬
‫ِ‬ ‫م ‬ ‫ ا‬

‫‪ ……1‬ﺣﻠﻴﺔ اﻻوﻟﻴﺎء ‪ ،۳۷۲ /۱ ،‬رﻗﻢ ‪۱۰۳۵ :‬۔‬
‫‪ ……2‬ﻣ ﺎﺷﻔﺔ اﻟﻘﻠﻮب‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺜﺎﻟﺚ واﻟﺜﻼﺛﻮن ﰱ ﻓﻀﻞ اﻟﻘﻨﺎﻋﺔ‪ ،‬ص‪۱۲۲‬۔‬
‫‪ ……3‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﮐﺴﺮاﻟﺸﻬﻮﺗﲔ‪۱۱۱ / ۳،‬۔‬
‫‪ ……4‬اﻟﺮﺳﺎﻟﺔاﻟﻘﺸﲑﻳﺔ‪ ،‬ص‪۱۷۸‬۔‬
‫‪444‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪445‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫    دت    وت ) س(     ۔ا ُ ا     ّ ِ ُ   ِ ّ ِ ا  ‬

‫ﷲ َﻋ ْﻨ ُ   ‪       :‬ن  ا  ں            ‪      ،‬‬ ‫َر ِ َ ا ُ‬
‫   اور       ن   ا   ں  د ارِ  ا ِ ٰ     م ‬ ‫دت     وت  ) س(‬
‫   ۔) ‪ (1‬‬ ‫ ‬ ‫    ق   ‬
‫ت  دے‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ك    اور   س    ‬
‫   د ار       ات    دے‬ ‫ ا  !     َ ْ    ‬
‫    دت ‬ ‫     ‬ ‫م  ا    ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‪   ،‬ا   دت     وت  ‬ ‫  وت    ‬
‫     ا ِ ْن‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا ت    ‬ ‫ ‬ ‫( وا‬ ‫ )   ك     ‬
‫ و ں     ا    ‬ ‫ ‬ ‫  ں   دت     وت  ‬ ‫ ‬ ‫َﺷ ٓﺎ َء اﷲ  اس    ‬
‫  ں   ۔‬
‫ك   دس  ا‬
‫  ‪  :‬ك    ‬ ‫  َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋﻠ َْﻴ‬
‫ِ‬
‫ت  ّ ِ ُ ا م    ا‬ ‫ﺣُ ّﺠ ُﺔ اﻻﺳﻼم  ‬
‫ى ‬ ‫ )‪(٣‬‬ ‫ ‬ ‫دس   ے   ‪(١)  :‬دل          )‪(٢‬دل   م  ‬
‫ں   ‬ ‫   ر    )‪ (٥‬‬ ‫ ‬ ‫ اور ‬ ‫   )‪(٤‬آز‬ ‫وا رى  ا ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫   )‪ (٧‬دت   آ‬ ‫     آ    )‪  (٦‬دور ‬ ‫ف   َر‬
‫  ات ‬ ‫   )‪(١٠‬ا ر اور ‬ ‫   )‪ (٩‬چ     ‬ ‫ ‬ ‫)‪ (٨‬ر  ‬

‫‪ ……1‬ﻣﻨﻬﺎج اﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ‪ ،‬ص ‪۸۴‬۔‬
‫‪445‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪446‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫    ۔) ‪ (1‬‬ ‫ ‬
‫  ڑوں‬ ‫ وا‬ ‫  ا ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫د  ‬
‫  ڑوں‬ ‫ ‬ ‫    ِ   ِ‬
‫ت  د  ‬ ‫ ‬ ‫رِ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫    ا  اور ‪     12‬ا اض‬
‫  ى   اد         رى    ‬ ‫ ! آج  ا  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫   ‪  ،‬‬ ‫ك ا اض   دو  ر ‬ ‫   آ    ‪  ،‬ے    ے     ‬
‫   و    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ا اض  رے ‬ ‫   ‬ ‫    ر   ‬
‫ ‬ ‫   ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫         ان  ر ں   ا  ‬ ‫ !    ں ‪  ،‬ب ‬ ‫ ‬
‫  ‪،‬اور   َ ُ  ‬ ‫      اب    اور  ا      ‬ ‫ز دہ  ‬
‫َ‬
‫‪’’  :‬اَﻟْ َﻘ ْﺒ ُﺾ اُم ْاﻻَ ْﻣﺮاض‘‘     ْ   ر ں     ں   ۔   َ ِل  اَ ِ ّ ء‪    80‬‬
‫     ‪:‬‬ ‫   ‪ ،‬ان     ا اض   ‪  12‬‬ ‫    ا     ا ‬ ‫اَ اض  ‬
‫)‪ (1‬دِ   َا اض)‪(2‬آ ں    ر ں )‪(3‬زَ ن اور      ر ں)‪  (4‬اور ‬
‫ے   ا اض)‪  ِ (5‬اور  ہ)‪  ُ (7)             (6‬‬
‫ اَ اض ‬ ‫ )‪(9‬دِ   ْ ن)        (    )‪َ (10‬‬ ‫)‪  ( 8‬‬
‫۔) ‪ (2‬‬ ‫     و ہ( )‪  (11‬اور  ِ ّ    اَ اض اور )‪ (12‬ڈِ‬ ‫)  ‬

‫‪ ……1‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﮐﺴﺮاﻟﺸﻬﻮﺗﲔ‪ً  ۱۰۴-۱۰۹ / ۳ ،‬‬
‫ﻣﻠﺘﻘﻄﺎ۔‬
‫‪ ،‬ص‪٧٢٣‬۔‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫‪ ……2‬‬

‫‪446‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪447‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫ ا ن   ن   دہ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ !   ب  ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫       ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫   ‪  ،‬ا ان         ‬ ‫‪  12‬ر ں    ر ‬
‫ ا ت    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اور  ا‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫  ش ‬ ‫  ‪  ،‬اَﻟْ َﺤ ْﻤ ُﺪ ﻟ ِﻠ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫   و   ك  ‬ ‫  ظ  ر‬ ‫    ں  وہ  ان  ا اض  ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫ ا ت   م  ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ً  ،‬رہ   ن  ‬ ‫      ار  ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ا ت    ‬ ‫ن ‬ ‫   ‪،‬اے   ش  !   ا  ‬ ‫ ا ازہ    ‬ ‫   ‬ ‫ا‬
‫ دو وں    اس    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا  دا‬ ‫ں ‬ ‫  ك   ‬
‫     آپ  چ ر   ں          ار ‬ ‫ ‪،‬‬ ‫ وا    ‬ ‫ د‬
‫ و   ا    ‬ ‫ اور   ر‬ ‫     ‬ ‫ ‪      ،‬ا اض  ‬ ‫ ‬ ‫ و‬ ‫ اور  ‬
‫  َﺻ‬ ‫ ‬ ‫      رے  رے  رے آ  ‪  ،‬‬ ‫ر    آ    آپ   ‬
‫ ‬ ‫ ۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ول ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ ا  دن     ‬
‫دن   ا   ر ‬
‫ُ‬
‫ِ  ‪   ،‬رِ   َ َّ  ‬ ‫وى  ‪  :‬ر‬ ‫ْ رى   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬ ‫ ُ‬ ‫ت   ّ ِ ُ  ا  ‬ ‫ِ‬
‫ اور  ا   م     ول    ‬ ‫    م     ‬ ‫   ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ      ‬ ‫َﺻ‬

‫          ۔) ‪ (1‬‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫!    آپ   !  روزا  ا‬ ‫ ‬ ‫اﷲُ ﻛ  !   رے   رے  ا‬

‫‪ ……1‬ﮐ  اﻟﻌﻤﺎل‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺸﻤﺎﺋﻞ‪ ، ۳۹/ ۷ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۱۸۱۷۳ :‬۔‬
‫‪447‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪448‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ ا    دن    ا    ‬ ‫  ر   ۔ ‬ ‫اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ    ‬ ‫ل اﷲ َﺻ‬

‫رﺳﻮ ُ‬
‫‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫           ‬ ‫ ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫       ‬ ‫زا   ر ‬
‫ و   ت     ۔  آ  ‬ ‫ اُ وى  ‬ ‫ ‬ ‫ اس    د ى   ا    ‬
‫      رى   راك     ار    ‬ ‫ ‬ ‫  ر    رو    ‬ ‫اب  ‬
‫ ‬ ‫ ۔ ‬ ‫ ‬
‫     ‬
‫ ‬ ‫   ز دہ  ا ‬ ‫رے آ   َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ     ن  ‪ :‬آ َد  ا  ‬
‫  ‬ ‫  ‪ ،‬ا  ن             اس         ر  ا  ا    ‬
‫   ‪ ،     ،‬اور ا   ِ       ۔) ‪ (1‬‬ ‫ِ  )‪ (One Third‬‬
‫  رى ‬ ‫ و  ر    ‬ ‫  م   ‬ ‫ !‬ ‫ُﺳ ْﺒ ٰﺤ َﻦ اﷲ!   ن  ‬
‫  راك    ‬ ‫ ‬ ‫ !  ا‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫      دى‪    ،‬‬ ‫ِ ‬ ‫اُ‬
‫ !   وہ       ‬ ‫ ‬ ‫ ۔ ‬ ‫  ا   ‬ ‫       ‪ ،‬اور ا  ‬ ‫‪ ،‬ا  ‬
‫    ظ ‬ ‫ ‬ ‫   اور  ڈا وں     س  د  ‬ ‫ ‬ ‫آپ     ر ں  ‬
‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫    ا    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ۔   ں  آپ  ‬ ‫ر‬
‫   اور   ج ‬ ‫ ‬ ‫   ز دہ   چ  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ !  ز دہ  ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫    چ     ‬ ‫    ‬ ‫ ا   ى   ا‬ ‫ ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫       ‬
‫ آ   ۔ ا ِ ْن َﺷﺂ َء‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫  او ى   ڈا     س ‬ ‫اور ر‬

‫‪ ……1‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟ ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﻃﻌﻤﺔ‪ ،‬ﺑﺎب اﻻﻗﺘﺼﺎد ﰱ اﻷ ﻞ…اﱁ‪ ، ۴۸/ ۴ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۳۳۴۹:‬۔‬

‫‪448‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪449‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   ! آ   را ‬ ‫           ا از   ‬ ‫اﷲ! ں ا   ت اور     ‬

‫       !    وہ       وں    ا د    ! ‬ ‫   ا از  وہ      ا م    ‬
‫  ‬ ‫   اور ‬ ‫ وا    ۔  د ر‬ ‫     ‬ ‫ ا        ‪ ،‬‬ ‫رى ا‬
‫     ۔  اور  و  ‬ ‫         ‬ ‫ اس    وہ   ا  ‬ ‫   ‪  ،‬‬ ‫ا ل ‬
‫ب   َﺻ اﷲ ُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو‬ ‫   ‪  ،‬اور   رے ‬ ‫   ا   ب    اداؤں    ا  ‬ ‫ ‬
‫   ۔‬ ‫ ‬ ‫ب  ا     ان   ا از    ‪ ،‬آ  ‬
‫َﺳﻠﻢ    ِ‬
‫ز         ر   ول ‬
‫  َﺻ اﷲُﻋَﻠَ ْﻴ ِ‬
‫          رے  آ‬ ‫ت   َ ّ ِ ُ   َا   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬
‫ِ‬
‫   ‬ ‫ د  اور   ُ ُ ر   َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِو ﻟ ٖ َو َﺳﻠ َﻢ  ز  ‬ ‫َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ     ُ رے   ُول  ‬
‫) ‪(1‬‬
‫۔  ‬ ‫   دو ں    ے ‬ ‫ ‬ ‫ اِس  ح ‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫    ا‬ ‫ز    ‬
‫  ر    ‪  ،‬اور  اس ‬ ‫ ‬ ‫!  ز        ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا ِ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ن  دہ۔  ‬ ‫   اور    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫     ‬
‫  رِ  َ ور  ت      ‬ ‫ ‬ ‫دو ں   ُ   ے      زَ          ‬
‫  ۔?…ا   ؤں ‬ ‫ ‬ ‫ِ ے             َ َ   َا اض    ‬
‫    ّ     ر ں    ؤ   ‬ ‫    َ‬ ‫   ‬ ‫ اور دو ا     ‬ ‫ا ‬

‫‪ ……1‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﺷﺮﺑﺔ‪ ،‬ﺑﺎب اﺳﺘﺤﺒﺎب ﺗﻮاﺿﻊ اﻻ ﻞ‪ ،‬وﺻﻔﺔ ﻗﻌﻮدہ‪ ،‬ص‪ ،۷۸۰‬ﺣﺪﻳﺚ‪۵۳۳۱:‬۔‬
‫‪449‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪450‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫ى  ر  ‬ ‫  ‪   :‬ر  زا    ‬ ‫ اور  را ں     ّ   ط     ۔?…  ‬

‫َ‬
‫ دردِ    ‬ ‫ ‬ ‫ر  زا  ‬ ‫    دى        اور َ   ِ  آ    ۔‬
‫)  ى آ    درد(         ہ  ر    ۔ا  آ َد       ‪    :‬ا  ‬
‫ زَ           ر   ‪      ،‬‬ ‫ا ِ    د    دو ں   ُ   ے  ‬
‫        ر      ‪:‬اِس    ‬ ‫ت    اس     َ َ   ‪     ،‬راً  ا   ِ  ‬
‫ ‬ ‫ن ‬ ‫ ‬ ‫   و    ‬ ‫ ‬ ‫  ۔ آج     گ  ا    ‬ ‫ا ر ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ د‬ ‫   ۔     گ   ڑى  ‬ ‫اور    او ت   م     س  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫ اور ڈا‬ ‫ل ‬ ‫ ا‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ورز‬
‫ اور  ٓ  ‬ ‫ ‬ ‫   اس  ف     ‬ ‫ ‪ ،‬‬ ‫       ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫اور ‬
‫ں   ‬ ‫   ‬ ‫  ۔  ا   ن   دہ      ‬ ‫ك   ر ں     ‬
‫  ‬ ‫         ‬ ‫ ا ت    ‬ ‫ اور  ‬ ‫   ادا‬ ‫ ‬ ‫ اور  ‬ ‫     ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫      ك   ‬ ‫ ‬
‫   ا  ‬ ‫ ‬ ‫       ‬ ‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫ں ‬ ‫   اور ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‪  ،‬اور  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ا          اس   ح    ‬
‫ دو ‬ ‫ ‬ ‫ اس ‬ ‫    ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫       ‬ ‫ف ‬
‫ ۔‬ ‫ ‬ ‫ا د ِ  ر    ‬
‫     ‬
‫ )    (  ‬ ‫ار   ‪    :‬‬ ‫رے  آ   َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ     ِن  ‬

‫‪450‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪451‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫۔) ‪ (1‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫  ؤ‬ ‫     ‬
‫  َﺻ اﷲُ َﻋﻠَ ْﻴ ِ‬ ‫ رِوا       رے  آ‬ ‫ درداء   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ‬‫ت   َ ّ ِ ُ  ا‬
‫ِ‬
‫) ‪(2‬‬
‫  ؤ۔  ‬ ‫       ‬ ‫َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ   اِر د  ‪   :‬‬
‫    ر  ُ َر‬ ‫     ‬
‫ )  ‬ ‫  َو  ‬ ‫  ‪ :‬‬ ‫ ا   ر   ن   َر ْﺣ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬ ‫ ‬ ‫ُ  ا‬
‫ ‬ ‫(     ر   ُ َر   ‪(1)  :‬ا    ز     ف    ‬
‫ )  دا    ‬
‫  ( )‪ (2‬ر زا  )   ى  ر  (  )‪(3‬ا    ز    ر    )اُ  ‬
‫س‬
‫ں‬
‫۔     رو  ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ( و ہ  ‬
‫(      ‬ ‫   ‬ ‫ )‪(4‬د ار  )  ‬
‫َر   ِ   ۔ دوزا    اُ وں  )  دو ں  ُ   ے    (      ا ّ  ‬
‫‪   ّ ِ ،‬ظ        ۔  ے       ا ّ   ۔)‪ (3‬‬
‫ِ‬
‫ت‬ ‫    ّ ‬ ‫     ‬
‫ت   ‬ ‫       ‬ ‫       ‬ ‫ !‬ ‫ ‬ ‫رے  رے ا‬
‫  ار ‬ ‫       اور اس    ُ ب ‬ ‫ ‪  (1) :‬ا ّ   ح     ‬ ‫ ‬
‫ دار  اؤں   َ      ‬ ‫ اُ             ِ ے       َ‬ ‫   ‬

‫‪ ……1‬ﮐ اﻟﻌﻤﺎل‪،‬ﮐﺘﺎب اﳌﻌﻴﺸﺔ واﻟﻌﺎدات ‪ ،  ۱۰۲ / ۱۵ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪۴۰۷۰۴:‬۔‬

‫‪ ……2‬ﳎﻤﻊ اﻟﺰواﺋﺪ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﻃﻌﻤﺔ‪ ،‬ﺑﺎب اﻻ ﻞ ﻣﺘﮑﺌﺎ ً‪ ، ۲۲/۵ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪۷۹۱۸ :‬۔‬
‫‪١٢/٦ ،‬۔‬ ‫‪  ……3‬اٰۃ ا‬
‫‪451‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪452‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫     ‬ ‫    ِ ہ ‬ ‫     ‬ ‫اور  ں  ِ ِم ا ِ ْ ِ م )   ِ  ( ُ ٔ      )‪(2‬‬

‫   اور   ِ   اب      ‬ ‫ا  اس   ح     َ ور  ى   راك   ِ ے      ‬
‫   ۔) ‪ (1‬‬ ‫ن ‬ ‫   آ ں اور     ‬ ‫     ‬ ‫)‪( 3‬‬
‫       ‬ ‫  ‪ :‬‬ ‫ ا م  ت   ّ ِ ُ  ا م     ا   َرﺣْ َﻤ ُﺔ اﷲِ َﻋ َﻠ ْﻴ  ‬
‫    ِ ے    ن دہ  ۔) ‪  (2‬‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫    ے     ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫!آپ    ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ن دہ     ‪  ،‬ا ز      ‬ ‫     ‬ ‫   اور ‬ ‫   و    ‬
‫ ‪   ،‬ا  آپ   د  د     ۔   د  ر  ‬ ‫    دت  ا‬ ‫ان      ‬ ‫ د‬
‫    ا   ا   و ں ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫    ں ‬ ‫ز        ‬
‫        ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ا ں  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اور   ں    ‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫  ر  ‬ ‫   ا  ‬ ‫ اس ‬ ‫۔ ‬
‫  ‬ ‫ن   ‬
‫    رے آ   َﺻ اﷲُ‬ ‫ ‬ ‫ رِوا‬ ‫ہ   َر ِ َ اﷲُ َﻋ ْﻨ ُ  ‬ ‫ت   َ ّ ِ ُ  ا‬
‫ِ‬
‫ّ‬
‫   ‬ ‫ن    اور  دواُ ں  ‬ ‫ ‬ ‫ اُ  ‬ ‫َﻋ َﻠ ْﻴ ِ َو ﻟ ِ ٖ َو َﺳﻠﻢ     ِن   ُ   ‪  :‬ا‬

‫‪ ……1‬آداب  م ‪ ،‬ص ‪٧٧‬۔‬
‫‪ ……2‬اﺣﻴﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪ ،‬ﮐﺘﺎب آداب اﻻ ﻞ‪۵ / ۲ ،‬۔‬
‫‪452‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪453‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫َُ ّ‬
‫) ‪(1‬‬
‫  ۔  ‬ ‫ )   ور ں ( اور   اُ ں     اَ   َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم   ‬
‫م  ا     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫! ن   دہ    روا‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫  ‪  ،‬ا س ! ‬ ‫رك  ‬ ‫  رے  ا   َﻋ َﻠ ْﻴ ِ اﻟﺴ َﻼم  ‬ ‫ اﷲ   ك‬ ‫ ‬ ‫ا ں ‬
‫  ں ‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬‬ ‫  وا‬ ‫  اد  اس  ‬ ‫ ا‬ ‫ دور  ‬ ‫ اس  ‬ ‫آج  ‬
‫ ‪   ،‬‬ ‫     ر ر    و  ‬ ‫  ا ت   ادا    ‬ ‫ن  د  ا‬
‫    ت ‬ ‫    ر    ‪ ،‬ا  ‬ ‫ وآداب     دور ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬
‫   ‬ ‫    ر ں     ‬ ‫ ‬ ‫ے   ‬ ‫  رے  ‬ ‫ د ت  ا‬
‫ ‬ ‫    ت  د  ‬ ‫ن ‬ ‫ ‬ ‫ اور  ا‬ ‫ا   دار  ادا   ر    ‪   ،‬ا ا  ‬
‫ ا  اور   رى  د  ‬ ‫ ’’‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫دہ  ‬ ‫   ‬ ‫   د ت  ا‬ ‫   ‬ ‫آ‬
‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‘‘  ‬ ‫ ‬ ‫  ں    ا ح    ‬
‫ ‬ ‫  ‪  ،‬در  !  ں ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ د‬ ‫ر ‬ ‫دو وں      اس   ‬
‫ ‬ ‫   ا و اب   و ں اس      ر    ا     ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫      ا‬ ‫   ‬
‫ں‬
‫ ‬ ‫   ان    اُ‬ ‫ڈا وں    ا ِ اف           گ  ‬
‫ ‬ ‫ ‬
‫       ‬ ‫     ‬ ‫ ا   ص     ’’ ِ ُ ر ُ  ‘‘   ِ    ‬
‫ں     ِ  ہ‬ ‫ ا ِ ُ  )‪      (Insulin‬د  اور  اِس        ‬
‫   دا ِ  ‬ ‫ِ ُ ر ُ َ  ‬ ‫   ‬ ‫     اُ ں  ‬ ‫  ‪   ،‬‬

‫‪ ……1‬ﺟﺎﻣﻊ ﺻﻐﲑ ‪ ،‬ص‪ ،۱۸۴‬ﺣﺪﻳﺚ‪۳۰۷۴ :‬۔‬
‫‪453‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪454‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫   اور    دِل‪ ِ   ،‬ہ  اور  د  ‬ ‫     ‬ ‫     آ ں  ‪  ،‬دِ غ  او  ر ِ ہ  ‬

‫) ‪(1‬‬
‫  ج   ۔  ‬ ‫اَ اض   ز د‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫    ‬ ‫ ز دہ  ‬ ‫!‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫    ‬ ‫   ز دہ  ‬ ‫ت        ‪،‬‬ ‫ ‬
‫ ۔ ‬ ‫   ‬ ‫  ف ‬
‫ت‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫     ا  ‬ ‫   ‬ ‫       ‬ ‫)‪(1‬ا   ك   ا        ‬
‫  ں       ‬ ‫ ‬ ‫  ض    اور  اس   رت    ا  ‬ ‫    ن   ‬
‫ اور  روزہ  ر  ‬ ‫ آ‬ ‫   ‬ ‫  ز ‬ ‫    ر   ا۔  ا         ے  ‬
‫   اور  روزہ   ‬ ‫  ز     ھ ‬ ‫      ا ‬ ‫   ا   ور  ‬ ‫     ‬
‫) ‪(2‬‬
‫  ورى   اور اس      اب  ۔‬ ‫ر        اس  ار   ‬
‫   ‬ ‫       ا  ‬ ‫  ام    ۔  ز دہ    ‬ ‫ ز دہ  ‬ ‫)‪ (2‬ك  ‬
‫) ‪(3‬‬
‫  ۔  ‬ ‫ہ   ‬ ‫ ‬ ‫ اور ‬ ‫  اب      ن    َ َ ً   َد‬
‫ آ‬
‫ ‪    ،‬‬ ‫م  ا   ?‬ ‫رے  رے ا   ! اس  ن   ‬

‫‪ ……1‬آداب  م‪ ،‬ص ‪٧١‬۔‬
‫‪ ……2‬درﳐﺘﺎر‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﳊﻈﺮ واﻻﺑﺎﺣﺔ‪۵۵۹ / ۹ ،‬۔‬
‫‪ ……3‬درﳐﺘﺎر‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﳊﻈﺮ واﻻﺑﺎﺣﺔ‪۵۶۰ / ۹ ،‬۔‬
‫‪454‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬
 ‫‪455‬‬ ‫ ا ت‬ ‫ٔ ‬

‫  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ رب   ر‬ ‫ ? ك‪  ،‬رى اورآز‬ ‫    وز  ‬

‫ ?  ‬ ‫ر‬ ‫ذر    ?اﷲ   ك   ں      ا  وہ      ز دہ  ‬
‫ك   ‬ ‫   ?  و‬
‫ ‬ ‫ وہ آ ت    ‬ ‫  ك ا‬ ‫د‬
‫ ‬ ‫? ك  اﷲ   ك     ا ں     ا   ا    ?‬ ‫ر‬
‫   ‬ ‫   ا ح     ?        ز‬ ‫   رو  ى  ا‬
‫    ا    و    ‬ ‫ اور   ت   و     ?ا ‪  80‬‬
‫ ا اض  ‬
‫  ?د  ‬ ‫  دت     س    ‬ ‫ ?      ‬ ‫ا ‬
‫  اور   ‬ ‫ ?  ‬ ‫ت  ز دہ ‬
‫وا آ  ‬ ‫ ز دہ   ‬
‫ر ‬ ‫ ‬ ‫ ا ت   ر‬ ‫   ذر   ?‬ ‫  د  و  د وى   ا‬
‫ ذر   ۔ ‬ ‫  ‬ ‫ ‬
‫ اور ‬ ‫   ‬ ‫ اور  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫! ‬ ‫ ‬ ‫رے   رے  ا‬
‫  ‬ ‫ ”وزن    ‬ ‫ دور‬ ‫ ‬ ‫ا‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫آداب    ‬
‫ ‬ ‫  ن ‬ ‫ت   ‬ ‫ ‬ ‫ت“  اور‬ ‫   ‬ ‫“  اور  ” ب  ‬
‫ ر  ‬ ‫     ‬ ‫‘‘ ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫)  اول(  دو  ب’’آداب  م‘‘ اور ’’‬
‫ت   ‬ ‫ اور  د  ‬ ‫ ‬ ‫  دت    ت ‬ ‫   ‬ ‫ د‬ ‫۔ اﷲ ك‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا م   ‬ ‫   ‬ ‫‘‘ ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫         ’’‬
‫َﺻ اﷲُ َﻋ َﻠ ْﻴ ِ و ﻟ ٖ َو َﺳﻠﻢ‬ ‫۔ ِﻣ ْ ﺑ ِ َﺠﺎہ ِاﻟﻨ ِ ْاﻻَ ِﻣ ْ‬ ‫ ‬
‫ﷲ َﻋ ٰ ُﻣ َﺤﻤﺪ‬
‫َﺻ ا ُ‬ ‫َﺻﻠ ْﻮا َﻋ َ اﻟ َْﺤ ِ ْﻴﺐ!‬

‫‪455‬‬
‫‪www.dawateislami.net‬‬