Epistemologia

Notatki do wykładu II
dr Katarzyna Paprzycka

I. TRZY GŁÓWNE PYTANIA:

1. Na czym polega różnica między nauką i pseudo nauką (demarkacja)
2. Jaka jest struktura poznania naukowego
3. Na czym polega rozwój nauki

II. WĄSKI INDUKCJONIZM (Francis Bacon)

1. Demarkacja
a. metodyczne stosowanie metody naukowej (metody indukcji)
b. nasze poznanie jest zanieczyszczone przez przesądy – wyzbycie się
przesądów
c. „nie skrzydeł lecz ołowiu potrzeba umysłom ludzkim”
2. Struktura poznania naukowego:

a. obserwacja
b. zestawianie przypadków podobnych i różnych
c. stopniowe uogólnianie – metoda indukcji:
i. kanon zgodności: (p ∧ q) → r
(p ∧ ~q) → r
p→r

ii. kanon różnicy: (p ∧ q) → r

(~p ∧ q) → ~r
p→r
3. Rozwój nauki: akumulacja uogólnień.

1
III. ZARZUTY WOBEC WĄSKIEGO INDUKCJONIZMU: MIT CZYSTEJ
OBSERWACJI
♦ Jest za dużo faktów – nauka w ogóle by nie ruszyła z miejsca, gdyby miała zaczynać od
“ołowianego” zbierania faktów (Hempel)
• Dane istotne? Dane są istotne zawsze ze względu na pewna hipotezę:
♦ dane istotne dla hipotezy, że przyczyną gorączki połogowej jest ksiądz
będą inne niż dane istotne dla hipotezy, że przyczyną gorączki połogowej
jest “trupia substancja”
♦ Brak mechanicznych reguł indukcji (Hempel)
♦ teorie używają terminów teoretycznych ‘atom’, ‘elektron’, etc. nie mogą zostać
uogólnione za pomocą indukcji (Hempel)
♦ teorie stosujące idealizację nie mogą zostać uogólnione za pomocą indukcji (Hempel)

Współczesna nauka byłaby niemożliwa gdyby miała być osiągnięta metodami wczesnego
indukcjonizmu.
Czy problem indukcji jest problemem dla wąskiego indukcjonizmu?

IV. NEOINDUKCJONIZM: INDUKCJONIZM SZEROKI

1. Struktura poznania naukowego: metoda hipotezy i testu
• Istota nauki leży w testowaniu

a. „Metoda” hipotez:
Procesu tworzenia hipotez nie podlega logicznej rekonstrukcji:
hipotezy są postulowane;
nieistotny jest sposób dojścia do nich
♦ psychologia odkrycia naukowego vs logika odkrycia naukowego
♦ kontekst odkrycia i kontekst uzasadnienia
• Kekulé, Einstein, Torricelli – morze powietrza

Paprzycka, Epistemologia, Notatki do wykładu II 2

 b. Logiczna struktura testowania:
♦ Struktura potwierdzanie jest oparta na rozumowaniu indukcyjnym, falsyfikacja jest
oparta na rozumowaniu dedukcyjnym
• modus tollens vs błąd afirmacji następnika
♦ modus tollens
p→q
~q
~p
♦ błąd afirmacji następnika:
p→q
q
p
• falsyfikacja ma strukturę modus tollens; falsyfikacja jest procedurą dedukcyjną
H→I
~I
~H
gdzie H to hipoteza, a I to implikacje testowe (empiryczne) tej hipotezy
• konfirmacja ma strukturę błędu afirmacji następnika; konfirmacja nie jest
procedurą dedukcyjną, lecz indukcyjną: hipoteza H nie zostaje udowodniona, lecz
uprawdopodobniona
H→I
I
H

Na czym polega szeroko-indukcjonistyczne ujęcie nauki?

3. Kryterium demarkacji:
• testowalność – hipoteza jest naukowa zawsze i tylko wtedy, gdy możliwe są warunki, w
których mogłaby być poddana testom.
• Jeżeli twierdzenie nie ma implikacji testowych, to nie jest naukowe.
o wzajemne grawitacyjne przyciąganie się ciał jest przejawem miłości

4. Rozwój nauki:
• akumulacja danych
o akumulacja jest możliwa, bo fakty są ze sobą zgodne
• akumulacja teorii:
o teorie są uogólnieniami faktów → akumulacja możliwa
o teorie postulowane → akumulacja możliwa?
ƒ treść teorii – to zbiór implikacji testowych
ƒ treść teorii prawdziwych – to zbiór faktów
→ akumulacja teorii dobrze potwierdzonych
• redukcja (homogeniczna) teorii
o Galileusz / Newton

Paprzycka, Epistemologia, Notatki do wykładu II 3

 • postulat jedności nauk – redukcja heterogeniczna
o genetyka klasyczna / genetyka molekularna
o chemia/fizyka
o hierarchia nauk:
socjologia
Ø
psychologia
Ø
biologia
Ø
chemia
Ø
fizyka

(‘Ø’ znaczy tyle, co ‘zredukuje się do’)

V. FALSYFIKACJONIZM POPPERA

1. Problem demarkacji:
• Hipoteza jest naukowa zawsze i tylko wtedy, gdy jest falsyfikowalna
o antydogmatyzm, przykład teorii Freuda

2. Struktura nauki:

3. Rozwój nauki:
• ciągłe rewolucje
• antykumulatywizm
• niezgodność następujących po sobie teorii

Paprzycka, Epistemologia, Notatki do wykładu II 4