ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ-
ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ
ΓΙΩΤΣΙΔΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ, PhD, Msc, MΑ
Κλινικός & Συμβουλευτικός Ψυχολόγος –
Ψυχοθεραπεύτρια
Θεωρίες Μάθησης – Συμπεριφορισμός

 Μάθηση μέσω της παρατήρησης

 Κλασική Εξαρτημένη Μάθηση

 Λειτουργική Εξαρτημένη Μάθηση

Έμφαση στη συμπεριφορά

(όχι στα αίτια)

Ο άνθρωπος = άγραφος χάρτης

Μάθηση μέσω της παρατήρησης
Albert Bandura
Μάθηση μέσω παρατήρησης
Βασικά σημεία

 Η μάθηση συντελείται παρατηρώντας τις

πράξεις των άλλων

 Σε όλες τις κοινωνίες, η «κατάλληλη» κοινωνική

συμπεριφορά περνά από τη μια γενιά στην άλλη,
μέσω της εσκεμμένης εκπαίδευσης, αλλά κυρίως
μέσω της παρατήρησης των προτύπων
συμπεριφοράς των μεγαλύτερων από τους νέους
(Bandura, 1965).
 Πείραμα Bobo Doll
(Bandura, Ross, & Ross, 1961)
 Δύο ομάδες 4χρονων παιδιών νηπιαγωγείου σε ένα δωμάτιο
με παιχνίδια & ένας ενήλικας ως επιθετικό (ή μη-επιθετικό)
μοντέλο
 Εντυπωσιακός βαθμός μίμησης (σκόπιμα καινοτόμες
συμπεριφορές)
 Μείωση (ή αύξηση) της επιθετικής συμπεριφοράς των
παιδιών ανάλογα με τις συνέπειες των ενεργειών που
παρατηρούσαν (τιμωρία ή ανταμοιβή)
 Συμπέρασμα: επιπτώσεις στην πολιτισμική μετάδοση
προτύπων και αξιών, την ψυχοθεραπεία, σε ηθικά &
δεοντολογικά ζητήματα
 Μάθηση μέσω παρατήρησης: Σύγχρονα
δεδομένα

 Έρευνα μετα-ανάλυσης (Anderson et al., 2003) για την

παρακολούθηση εικόνων βίας από τα ΜΜΕ:
άμεσες & μακροχρόνιες επιπτώσεις στην αύξηση της
πιθανότητας επιθετικών συμπεριφορών στους νέους
 Βιολογικό εξελικτικό υπόβαθρο της μάθησης μέσω
της παρατήρησης ως σημαντικό πλεονέκτημα για την
επιβίωση (π.χ. πειράματα σε περιστέρια)
 Ο ρόλος των κατοπτρικών νευρώνων:
πυροδοτούνται όταν ένα ζώο εκτελεί το ίδιο μια πράξη
ή βλέπει κάποιο άλλο ζώο να εκτελεί την πράξη
Κλασική Εξαρτημένη Μάθηση (Watson)
 Κλασική Εξαρτημένη Μάθηση

 Αμερικανός ψυχολόγος John Watson &

Ρώσος φυσιολόγος Ivan Pavlov (Νόμπελ,
1904)
 Ορισμός: Το είδος της μάθησης όπου ένα
ουδέτερο ερέθισμα (Ε) προκαλεί μια
αντίδραση (Α), έχοντας πρώτα συνδεθεί με
ένα ερέθισμα που φυσιολογικά προκαλεί
αυτή την αντίδραση
 4 Βασικά στοιχεία Κλασικής
Εξαρτημένης Μάθησης

1. Ανεξάρτητο Ερέθισμα (ΑΕ): κάτι το οποίο αξιόπιστα

και από τη φύση του προκαλεί μια αντίδραση σε έναν
οργανισμό (π.χ. φαγητό)
2. Ανεξάρτητη Απόκριση (ΑΑ): μια αντανακλαστική
απόκριση η οποία προκαλείται από ένα ανεξάρτητο
ερέθισμα (π.χ. σιελόρροια)
3. Εξαρτημένο Ερέθισμα (ΕΕ): κάτι που αρχικά είναι
ουδέτερο και προκαλεί μια μη-αξιόπιστη αντίδραση σε
έναν οργανισμό (π.χ. κουδούνι)
4. Εξαρτημένη Απόκριση (ΕΑ): μια απόκριση που
μοιάζει με ανεξάρτητη αλλά έχει προκληθεί από ένα
εξαρτημένο ερέθισμα (π.χ. σιελόρροια)

(Π.χ. 11/9/2001, Super Size Me, κ.ά.)

 Το πείραμα του «Μικρού Άλμπερτ»
(Watson & Rayner, 1920)

 Ο Μικρός Άλμπερτ: 9 μηνών «σταθερό και ασυγκίνητο» μωρό

εκτέθηκε σε μια σειρά από ερεθίσματα (σκύλος, κουνέλι,
διάφορες μάσκες, φλεγόμενη εφημερίδα) – δυνατός ήχος (ΑΕ)
από σφυρί που χτυπούσε ατσάλινη μπάρα + λευκό ποντίκι (ΕΕ) =
φοβισμένη αντίδραση (ΕΑ)
 Συμπεράσματα: έντονες συγκινισιακές αντιδράσεις (π.χ. φόβος,
αγωνία) ως αποτέλεσμα μάθησης κι όχι εξαιτίας βαθύτερων
ασυνείδητων διαδικασιών ή πρώιμων εμπειριών
 «Η μάθηση και το περιβάλλον είναι οι υπεύθυνοι για τον
καθορισμό της συμπεριφοράς» (Watson, 1930). Η θέληση, η
επιθυμία, η σκέψη, οι γενετικοί παράγοντες, η προσωπικότητα
δεν παίζουν ρόλο. Καθολικότητα αρχών. – Κριτική Θεωρίας
Λειτουργική Εξαρτημένη Μάθηση (Skinner)
 Βασικές συγκρίσεις

Κλασική εξαρτημένη Λειτουργική εξαρτημένη

 Μελέτη των  Μελέτη των συμπεριφορών

συμπεριφορών που είναι που είναι ενεργητικές /
αντιδραστικές / συντελεστικές &
αντανακλαστικές λειτουργικές
 Οι μαθημένες  Οι μαθημένες συμπεριφορές
συμπεριφορές συμβαίνουν εκτελούνται με τη θέλησή
πέρα από τον έλεγχο του μας & αλλάζουν το
οργανισμού & άσχετα από περιβάλλον γύρω μας
τις δικές του ενέργειες  Ορισμός: Οι επιπτώσεις της
(π.χ. σιελόρροια, αγωνία) συμπεριφοράς ενός
 Μικρό τμήμα του οργανισμού καθορίζουν την
ρεπερτορίου των επανάληψη ή μη-επανάληψη
συμπεριφορών μας της συμπεριφοράς στο
μέλλον
Λειτουργική Εξαρτημένη Μάθηση:
Ενίσχυση & Τιμωρία
 B.F. Skinner – Το κουτί του Skinner
(ποντίκια & περιστέρια)
 Λειτουργική συμπεριφορά: συμπεριφορά που
αναπτύσσει ένας οργανισμός και έχει κάποιο
αντίκτυπο στο περιβάλλον
 Ενισχυτής: οποιοδήποτε ερέθισμα ή γεγονός το
οποίο λειτουργεί αυξάνοντας την πιθανότητα της
συμπεριφοράς που οδήγησε σε αυτό
 Τιμωρός: οποιοδήποτε ερέθισμα ή γεγονός το
οποίο λειτουργεί με σκοπό τη μείωση της
πιθανότητας εμφάνισης της συμπεριφοράς που
οδήγησε σε αυτό.
 4 είδη ενίσχυσης & τιμωρίας

1. Θετική ενίσχυση: όταν κάτι επιθυμητό

παρουσιάζεται
2. Αρνητική ενίσχυση: όταν κάτι ανεπιθύμητο
αποσύρεται
3. Θετική τιμωρία: όταν κάτι δυσάρεστο
παρουσιάζεται / χορηγείται
4. Αρνητική τιμωρία: όταν κάτι ευχάριστο
αποσύρεται
Πρωτεύοντες & Δευτερεύοντες
ενισχυτές

 Πρωτεύοντες ενισχυτές: τροφή, ζέστη, άνεση,

καταφύγιο (ικανοποίηση βιολογικών αναγκών)
 Δευτερεύοντες ενισχυτές: χειραψίες, λεκτική &
μη-λεκτική αποδοχή, βραβείο, χρήματα (συσχετίσεις
με πρωτεύοντες ενισχυτές μέσω της κλασικής
εξαρτημένης μάθησης)
Π.χ. Χρήμα: συσχέτιση με πρωταρχικά
ανεξάρτητα ερεθίσματα