Bernoulli Denklemleri

dy
+ P (x)y = Q(x)y n
dx
şeklindeki birinci mertebeden diferansiyel denklemelere Bernoulli
denklemleri denir.

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 1/ 8

Bernoulli Denklemleri

dy
+ P (x)y = Q(x)y n
dx
şeklindeki birinci mertebeden diferansiyel denklemelere Bernoulli
denklemleri denir. n = 0 veya n = 1 ise denklem lineer dir.

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 1/ 8

Bernoulli Denklemleri

dy
+ P (x)y = Q(x)y n
dx
şeklindeki birinci mertebeden diferansiyel denklemelere Bernoulli
denklemleri denir. n = 0 veya n = 1 ise denklem lineer dir. Aksi
takdirde
v = y 1−n
dönüşümü denklemi

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 1/ 8

Bernoulli Denklemleri

dy
+ P (x)y = Q(x)y n
dx
şeklindeki birinci mertebeden diferansiyel denklemelere Bernoulli
denklemleri denir. n = 0 veya n = 1 ise denklem lineer dir. Aksi
takdirde
v = y 1−n
dönüşümü denklemi
dv
+ (1 − n)P (x)v = (1 − n)Q(x)
dx
lineer denklemine dönüştürür.

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 1/ 8

Bernoulli Denklemleri

v = y 1−n

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 2/ 8

Bernoulli Denklemleri

dv
v = y 1−n ⇒
dx

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 2/ 8

Bernoulli Denklemleri

dv
v = y 1−n ⇒ = (1 − n)
dx

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 2/ 8

Bernoulli Denklemleri

dv
v = y 1−n ⇒ = (1 − n)y −n
dx

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 2/ 8

Bernoulli Denklemleri

dv dy
v = y 1−n ⇒ = (1 − n)y −n
dx dx

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 2/ 8

Bernoulli Denklemleri

dv dy
v = y 1−n ⇒ = (1 − n)y −n
dx dx
dy dv 1
= yn
dx dx n − 1

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 2/ 8

Bernoulli Denklemleri

dv dy
v = y 1−n ⇒ = (1 − n)y −n
dx dx
dy dv 1
= yn
dx dx n − 1
denklemimizde yerine yazarsak
dv 1
yn
dx n − 1

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 2/ 8

Bernoulli Denklemleri

dv dy
v = y 1−n ⇒ = (1 − n)y −n
dx dx
dy dv 1
= yn
dx dx n − 1
denklemimizde yerine yazarsak
dv 1
yn + P (x)
dx n − 1

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 2/ 8

Bernoulli Denklemleri

dv dy
v = y 1−n ⇒ = (1 − n)y −n
dx dx
dy dv 1
= yn
dx dx n − 1
denklemimizde yerine yazarsak
dv 1
yn + P (x)vy n
dx n − 1

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 2/ 8

Bernoulli Denklemleri

dv dy
v = y 1−n ⇒ = (1 − n)y −n
dx dx
dy dv 1
= yn
dx dx n − 1
denklemimizde yerine yazarsak
dv 1
yn + P (x)vy n = Q(x)y n
dx n − 1

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 2/ 8

Bernoulli Denklemleri

dv dy
v = y 1−n ⇒ = (1 − n)y −n
dx dx
dy dv 1
= yn
dx dx n − 1
denklemimizde yerine yazarsak
dv 1
yn + P (x)vy n = Q(x)y n
dx n − 1
Düzenledikten sonra
dv
+ (1 − n)P (x)v = (1 − n)Q(x)
dx
halini alır.

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 2/ 8

Bernoulli Denklemleri

ÖRNEK
2xyy 0 = 4x2 + 3y 2 diferansiyel denkleminin genel çözümünü
bulunuz.

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 3/ 8

Bernoulli Denklemleri

ÖRNEK
2xyy 0 = 4x2 + 3y 2 diferansiyel denkleminin genel çözümünü
bulunuz.

ÇÖZÜM

Denklemimizi
dy 3 2x
− y=
dx 2x y
şeklinde yazarsak

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 3/ 8

Bernoulli Denklemleri

ÖRNEK
2xyy 0 = 4x2 + 3y 2 diferansiyel denkleminin genel çözümünü
bulunuz.

ÇÖZÜM

Denklemimizi
dy 3 2x
− y=
dx 2x y
3
şeklinde yazarsak P (x) = − 2x ,

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 3/ 8

Bernoulli Denklemleri

ÖRNEK
2xyy 0 = 4x2 + 3y 2 diferansiyel denkleminin genel çözümünü
bulunuz.

ÇÖZÜM

Denklemimizi
dy 3 2x
− y=
dx 2x y
3
şeklinde yazarsak P (x) = − 2x ,Q(x) = 2x

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 3/ 8

Bernoulli Denklemleri

ÖRNEK
2xyy 0 = 4x2 + 3y 2 diferansiyel denkleminin genel çözümünü
bulunuz.

ÇÖZÜM

Denklemimizi
dy 3 2x
− y=
dx 2x y
3
şeklinde yazarsak P (x) = − 2x ,Q(x) = 2x ve n = −1 olduğu bir
Bernoulli denklemi olduğunu görürüz.

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 3/ 8

Bernoulli Denklemleri

ÖRNEK
2xyy 0 = 4x2 + 3y 2 diferansiyel denkleminin genel çözümünü
bulunuz.

ÇÖZÜM

Denklemimizi
dy 3 2x
− y=
dx 2x y
3
şeklinde yazarsak P (x) = − 2x ,Q(x) = 2x ve n = −1 olduğu bir
Bernoulli denklemi olduğunu görürüz.
n = −1 olduğu için 1 − n = 2 olacak ve

v = y2

dönüşümü yapacağız.
Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 3/ 8
Bernoulli Denklemleri

dv
+ (1 − n)P (x)v = (1 − n)Q(x)
dx
denkleminde yerine koyalım
dv 3
+ 2(− )v = 2.2x
dx 2x

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 4/ 8

Bernoulli Denklemleri

dv
+ (1 − n)P (x)v = (1 − n)Q(x)
dx
denkleminde yerine koyalım
dv 3
+ 2(− )v = 2.2x
dx 2x

dv 3
− v = 4x
dx x
Lineer denklemi elde ettik.

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 4/ 8

Bernoulli Denklemleri

dv
+ (1 − n)P (x)v = (1 − n)Q(x)
dx
denkleminde yerine koyalım
dv 3
+ 2(− )v = 2.2x
dx 2x

dv 3
− v = 4x
dx x
Lineer denklemi elde ettik. İntegral çarpanımız
R
P (x)dx
µ(x) = e

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 4/ 8

Bernoulli Denklemleri

dv
+ (1 − n)P (x)v = (1 − n)Q(x)
dx
denkleminde yerine koyalım
dv 3
+ 2(− )v = 2.2x
dx 2x

dv 3
− v = 4x
dx x
Lineer denklemi elde ettik. İntegral çarpanımız

− x3 dx
R R
P (x)dx
µ(x) = e =e

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 4/ 8

Bernoulli Denklemleri

dv
+ (1 − n)P (x)v = (1 − n)Q(x)
dx
denkleminde yerine koyalım
dv 3
+ 2(− )v = 2.2x
dx 2x

dv 3
− v = 4x
dx x
Lineer denklemi elde ettik. İntegral çarpanımız
R
P (x)dx
R
− x3 dx 1
µ(x) = e =e =
x3
dır.

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 4/ 8

Bernoulli Denklemleri

Denklemimizin her iki tarafınıda integral çarpanımızla çarparsak

d 1 1
[ v(x)] = 3 4x
dx x3 x

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 5/ 8

Bernoulli Denklemleri

Denklemimizin her iki tarafınıda integral çarpanımızla çarparsak

d 1 1
[ v(x)] = 3 4x
dx x3 x
Her iki tarafın integralini alalım

1
v(x)
x3

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 5/ 8

Bernoulli Denklemleri

Denklemimizin her iki tarafınıda integral çarpanımızla çarparsak

d 1 1
[ v(x)] = 3 4x
dx x3 x
Her iki tarafın integralini alalım

Z
1 4
v(x) = dx + C
x3 x2

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 5/ 8

Bernoulli Denklemleri

Denklemimizin her iki tarafınıda integral çarpanımızla çarparsak

d 1 1
[ v(x)] = 3 4x
dx x3 x
Her iki tarafın integralini alalım

Z
1 4 4
v(x) = dx + C = − + C
x3 x 2 x

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 5/ 8

Bernoulli Denklemleri

Denklemimizin her iki tarafınıda integral çarpanımızla çarparsak

d 1 1
[ v(x)] = 3 4x
dx x3 x
Her iki tarafın integralini alalım

Z
1 4 4
3
v(x) = 2
dx + C = − + C
x x x
2 3
v(x) = −4x + Cx

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 5/ 8

Bernoulli Denklemleri

Denklemimizin her iki tarafınıda integral çarpanımızla çarparsak

d 1 1
[ v(x)] = 3 4x
dx x3 x
Her iki tarafın integralini alalım

Z
1 4 4
3
v(x) = 2
dx + C = − + C
x x x
2 3
v(x) = −4x + Cx

v = y 2 idi,

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 5/ 8

Bernoulli Denklemleri

Denklemimizin her iki tarafınıda integral çarpanımızla çarparsak

d 1 1
[ v(x)] = 3 4x
dx x3 x
Her iki tarafın integralini alalım

Z
1 4 4
3
v(x) = 2
dx + C = − + C
x x x
2 3
v(x) = −4x + Cx

v = y 2 idi,
y 2 = 4x2 + Cx3
olarak çözümümüzü buluruz.

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 5/ 8

Bernoulli Denklemleri

ÖRNEK
dy
x dx + 6y = 3xy 4/3 diferansiyel denkleminin genel çözümünü
bulunuz.

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 6/ 8

Bernoulli Denklemleri

ÖRNEK
dy
x dx + 6y = 3xy 4/3 diferansiyel denkleminin genel çözümünü
bulunuz.

ÇÖZÜM

Denklemimizi
dy 6
+ y = 3y 4/3
dx x
şeklinde yazarsak

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 6/ 8

Bernoulli Denklemleri

ÖRNEK
dy
x dx + 6y = 3xy 4/3 diferansiyel denkleminin genel çözümünü
bulunuz.

ÇÖZÜM

Denklemimizi
dy 6
+ y = 3y 4/3
dx x
şeklinde yazarsak P (x) = x6 ,

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 6/ 8

Bernoulli Denklemleri

ÖRNEK
dy
x dx + 6y = 3xy 4/3 diferansiyel denkleminin genel çözümünü
bulunuz.

ÇÖZÜM

Denklemimizi
dy 6
+ y = 3y 4/3
dx x
şeklinde yazarsak P (x) = x6 ,Q(x) = 3

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 6/ 8

Bernoulli Denklemleri

ÖRNEK
dy
x dx + 6y = 3xy 4/3 diferansiyel denkleminin genel çözümünü
bulunuz.

ÇÖZÜM

Denklemimizi
dy 6
+ y = 3y 4/3
dx x
şeklinde yazarsak P (x) = x6 ,Q(x) = 3 ve n = 4/3 olduğu bir
Bernoulli denklemi olduğunu görürüz.

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 6/ 8

Bernoulli Denklemleri

ÖRNEK
dy
x dx + 6y = 3xy 4/3 diferansiyel denkleminin genel çözümünü
bulunuz.

ÇÖZÜM

Denklemimizi
dy 6
+ y = 3y 4/3
dx x
şeklinde yazarsak P (x) = x6 ,Q(x) = 3 ve n = 4/3 olduğu bir
Bernoulli denklemi olduğunu görürüz.
n = 4/3 olduğu için 1 − n = −1/3 olacak ve

v = y −1/3

dönüşümü yapacağız.
Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 6/ 8
Bernoulli Denklemleri

dv
+ (1 − n)P (x)v = (1 − n)Q(x)
dx
denkleminde yerine koyalım
dv 1 6 1
− ( )v = − 3
dx 3 x 3

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 7/ 8

Bernoulli Denklemleri

dv
+ (1 − n)P (x)v = (1 − n)Q(x)
dx
denkleminde yerine koyalım
dv 1 6 1
− ( )v = − 3
dx 3 x 3

dv 2
− v = −1
dx x
Lineer denklemi elde ettik.

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 7/ 8

Bernoulli Denklemleri

dv
+ (1 − n)P (x)v = (1 − n)Q(x)
dx
denkleminde yerine koyalım
dv 1 6 1
− ( )v = − 3
dx 3 x 3

dv 2
− v = −1
dx x
Lineer denklemi elde ettik. İntegral çarpanımız
R
P (x)dx
µ(x) = e

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 7/ 8

Bernoulli Denklemleri

dv
+ (1 − n)P (x)v = (1 − n)Q(x)
dx
denkleminde yerine koyalım
dv 1 6 1
− ( )v = − 3
dx 3 x 3

dv 2
− v = −1
dx x
Lineer denklemi elde ettik. İntegral çarpanımız

− x2 dx
R R
P (x)dx
µ(x) = e =e

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 7/ 8

Bernoulli Denklemleri

dv
+ (1 − n)P (x)v = (1 − n)Q(x)
dx
denkleminde yerine koyalım
dv 1 6 1
− ( )v = − 3
dx 3 x 3

dv 2
− v = −1
dx x
Lineer denklemi elde ettik. İntegral çarpanımız
R
P (x)dx
R
− x2 dx 1
µ(x) = e =e =
x2
dır.

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 7/ 8

Bernoulli Denklemleri
Denklemimizin her iki tarafınıda integral çarpanımızla çarparsak
d 1 1
[ 2 v(x)] = 2 (−1)
dx x x

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 8/ 8

Bernoulli Denklemleri
Denklemimizin her iki tarafınıda integral çarpanımızla çarparsak
d 1 1
[ 2 v(x)] = 2 (−1)
dx x x
Her iki tarafın integralini alalım

1
v(x)
x2

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 8/ 8

Bernoulli Denklemleri
Denklemimizin her iki tarafınıda integral çarpanımızla çarparsak
d 1 1
[ 2 v(x)] = 2 (−1)
dx x x
Her iki tarafın integralini alalım

−1
Z
1
v(x) = dx + C
x2 x2

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 8/ 8

Bernoulli Denklemleri
Denklemimizin her iki tarafınıda integral çarpanımızla çarparsak
d 1 1
[ 2 v(x)] = 2 (−1)
dx x x
Her iki tarafın integralini alalım

−1
Z
1 1
v(x) = dx + C = + C
x2 x2 x

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 8/ 8

Bernoulli Denklemleri
Denklemimizin her iki tarafınıda integral çarpanımızla çarparsak
d 1 1
[ 2 v(x)] = 2 (−1)
dx x x
Her iki tarafın integralini alalım

−1
Z
1 1
2
v(x) = 2
dx + C = + C
x x x
2
v(x) = x + Cx

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 8/ 8

Bernoulli Denklemleri
Denklemimizin her iki tarafınıda integral çarpanımızla çarparsak
d 1 1
[ 2 v(x)] = 2 (−1)
dx x x
Her iki tarafın integralini alalım

−1
Z
1 1
2
v(x) = 2
dx + C = + C
x x x
2
v(x) = x + Cx

v = y −1/3 idi,

Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 8/ 8

Bernoulli Denklemleri
Denklemimizin her iki tarafınıda integral çarpanımızla çarparsak
d 1 1
[ 2 v(x)] = 2 (−1)
dx x x
Her iki tarafın integralini alalım

−1
Z
1 1
2
v(x) = 2
dx + C = + C
x x x
2
v(x) = x + Cx

v = y −1/3 idi,
y −1/3 = x + Cx2
veya
1
y=
(x + Cx2 )3
olarak çözümümüzü buluruz.
Öğr.Gör. Dr. Ali Sevimlican 8/ 8