Συμφωνόληκτα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης

Ημιφωνόληκτα

Τα ημιφωνόληκτα τριτόκλιτα ουσιαστικὰ ως προς τον χαρακτήρα

είναι:

Α) ενρινόληκτα (με χαρακτήρα ν)

Β) υγρόληκτα (με χαρακτήρα λ, ρ)

Γ) σιγμόληκτα (με χαρακτήρα σ)

Α. Ενρινόληκτα (χαρακτ. ν)

Μονόθεμα:
καταληκτικὰ σε -ις (γεν. -ῖνος) και
ακατάληκτα σε –αν (γεν. -ᾶνος), -ην (γεν. –ηνος) και –ων (γεν. –
ωνος)

Θέμα: ἀκτιν-

Ενικὸς Πληθυντικὸς
αριθμός αριθμός
Ονομαστικ ἡ ἀκτίς αἱ ἀκτῖν-ες
ή
Γενική τῆς ἀκτῖν-ος τῶν ἀκτίν-ων
Δοτική τῇ ἀκτίν-ι ταῖς ἀκτῖ-σι(ν)
Αίτιατική τὴν ἀκτῖν-α τὰς ἀκτῖν-ας
Κλητική ὦ ἀκτίς ὦ ἀκτῖν-ες

Θέμα: Τιταν-

Ενικὸς Πληθυντικὸς
αριθμός αριθμός
Ονομαστικ ὁ Τιτὰν οἱ Τιτᾶν-ες
ή
Γενική τοῦ Τιτάν-ος τῶν Τιτάν-ων
Δοτική τῷ Τιτᾶν-ι τοῖς Τιτᾶ-σι(ν)
Αίτιατική τὸν Τιτᾶν-α τοὺς Τιτᾶν-ας
Κλητική ὦ Τιτὰν ὦ Τιτᾶν-ες

1
Θέμα: Ἑλλην-

Ενικὸς Πληθυντικὸς
αριθμός αριθμός
Ονομαστικ ὁ Ἕλλην οἱ Ἕλλην-ες
ή
Γενική τοῦ Ἕλλην-ος τῶν Ἑλλήν-ων
Δοτική τῷ Ἕλλην-ι τοῖς Ἕλλη-σι(ν)
Αίτιατική τὸν Ἕλλην-α τοὺς Ἕλλην-ας
Κλητική ὦ Ἕλλην ὦ Ἕλλην-ες

Θέμα: χειμων-

Ενικὸς Πληθυντικὸς
αριθμός αριθμός
Ονομαστικ ὁ χειμών οἱ χειμῶν-ες
ή
Γενική τοῦ χειμῶν-ος τῶν χειμών-ων
Δοτική τῷ χειμῶν-ι τοῖς χειμῶ-σι(ν)
Αίτιατική τὸν χειμῶν-α τοὺς χειμῶν-ας
Κλητική ὦ χειμών ὦ χειμῶν-ες

Διπλόθεμα:
ακατάληκτα σε –ην (γεν. –ενος) και –ων (γεν. –ονος)

Θέμα: ποιμην-, ποιμεν-

Ενικὸς Πληθυντικὸς
αριθμός αριθμός
Ονομαστικ ὁ ποιμήν οἱ ποιμέν-ες
ή
Γενική τοῦ ποιμέν-ος τῶν ποιμέν-ων
Δοτική τῷ πομέν-ι τοῖς ποιμέ-σι(ν)
Αίτιατική τὸν ποιμέν-α τοὺς ποιμέν-ας
Κλητική ὦ ποιμήν ὦ ποιμέν-ες

Θέμα: γειτων-, γειτον-

2
 Ενικὸς Πληθυντικὸς
αριθμός αριθμός
Ονομαστικ ὁ γείτων οἱ γείτον-ες
ή
Γενική τοῦ γείτον-ος τῶν γειτόν-ων
Δοτική τῷ γείτον-ι τοῖς γείτο-σι(ν)
Αίτιατική τὸν γείτον-α τοὺς γείτον-ας
Κλητική ὦ γεῖτον ὦ γείτον-ες

Β. Υγρόληκτα (χαρακτ. λ, ρ)

Μονόθεμα:
ακατάληκτα σε –ηρ (γεν. –ηρος), -ωρ (γεν. –ωρος) και
ουδέτερα σε -αρ (γεν. –αρος)

Θέμα: κλητηρ-

Ενικὸς αριθμόςΠληθυντικὸς
αριθμός
Ονομαστικ ὁ κλητήρ οἱ κλητῆρ-ες
ή
Γενική τοῦ κλητῆρ-ος τῶν κλητήρ-ων
Δοτική τῷ κλητῆρ-ι τοῖς κλητῆρ-σι(ν)
Αίτιατική τὸν κλητῆρ-α τοὺς κλητῆρ-ας
Κλητική ὦ κλητήρ ὦ κλητῆρ-ες

Θέμα: ἰχωρ- (ὁ ίχώρ=το αίμα που ρέει στις φλέβες των θεών· ορὸς
αίματος)

Ενικὸς Πληθυντικὸς αριθμός

αριθμός
Ονομαστικ ὁ ἰχώρ οἱ ἰχῶρ-ες
ή
Γενική τοῦ ἰχῶρ-ος τῶν ἰχώρ-ων
Δοτική τῷ ἰχῶρ-ι τοῖς ἰχῶρ-σι(ν)
Αίτιατική τὸν ἰχῶρ-α τοὺς ἰχῶρ-ας
Κλητική ὦ ἰχώρ ὦ ἰχῶρ-ες

Θέμα: νεκταρ-

Ενικὸς αριθμός

3
 Ονομαστική τὸ νέκταρ
Γενική τοῦ νέκταρ-ος
Δοτική τῷ νέκταρ-ι
Αίτιατική τὸ νέκταρ
Κλητική ὦ νέκταρ

Διπλόθεμα:
ακατάληκτα σε -ήρ (γεν. -έρος) και -ωρ (γεν. –ορος)

Θέμα: ἀθηρ-, ἀθερ- (= η λεπτότατη άκρη στα στάχυα, αθέρας)

Ενικὸς Πληθυντικὸς
αριθμός αριθμός
Ονομαστικ ὁ ἀθήρ οἱ ἀθέρ-ες
ή
Γενική τοῦ ἀθέρ-ος τῶν ἀθέρ-ων
Δοτική τῷ ἀθέρ-ι τοῖς ἀθέρ-σι(ν)
Αίτιατική τὸν ἀθέρ-α τοὺς ἀθέρ-ας
Κλητική ὦ ἀθήρ ὦ ἀθέρ-ες

Θέμα: ῥητωρ-, ῥητορ

Ενικὸς Πληθυντικὸς
αριθμός αριθμός
Ονομαστικ ὁ ῥήτωρ οἱ ῥήτορ-ες
ή
Γενική τοῦ ῥήτορ-ος τῶν ῥητόρ-ων
Δοτική τῷ ῥήτορ-ι τοῖς ῥήτορ-σι(ν)
Αίτιατική τὸν ῥήτορ-α τοὺς ῥήτορ-ας
Κλητική ὦ ῥῆτορ ὦ ῥήτορ-ες

Παρατηρήσεις
-Τα φωνήεντα ι και α εμπρὸς από τον χαρακτήρα ν των ονομάτων
σε -ις (γεν. –ινος) και -αν (γεν. –ανος ) είναι μακρόχρονα: τῆς
ἀκτῖν-ος, τῆς Σαλαμῖν-ος΄ τοῦ πελεκᾶν-ος.
-Τα ενρινόληκτα και υγρόληκτα της γ’ κλίσης σχηματίζουν
κανονικὰ την κλητικὴ του ενικού όμοια με την ονομαστικὴ του
ενικού: ἡ ἀκτίς - ὦ ἀκτίς· ὁ Ἕλλην - ὦ Ἕλλην.
-Αλλὰ τα βαρύτονα διπλόθεμα σε -ων (γεν. –ονος) και -ωρ (γεν. –
ορος) σχηματίζουν την κλητικὴ του ενικού όμοια με το αδύνατο
θέμα: ὁ γείτων - ὦ γεῖτον· ὁ δαίμων – ὦ δαῖμον.
-Ο χαρακτήρας λ και ρ εμπρὸς απὸ το σίγμα της κατάληξης
παραμένει, ενώ ο χαρακτήρας ν εμπρὸς από αυτὸ αποβάλλεται: ὁ
ἅλ-ς, τοῖς ἁλ-σί· ἀλλά: ἡ (ἀκτίν-ς) ἀκτίς, ταῖς (ἀκτῖν-σι) ἀκτῖσι.

4
Συγκοπτόμενα διπλόθεμα:
ακατάληκτα σὲ -ηρ (γεν. –ρος)

Απὸ τα υγρόληκτα της γ’ κλίσης τα διπλόθεμα ὁ πατήρ, ἡ

μήτηρ, ἡ θυγάτηρ, ἡ γαστήρ (=κοιλιά), ἡ Δημήτηρ καὶ ὁ ἀνήρ
συγκόπτουν (δηλ. αποβάλλουν) σε ορισμένες πτώσεις το ε του
αδύνατου θέματος και γι’αυτὸ λέγονται συγκοπτόμενα.

Θέμα: παρηρ-, πατερ-

Ενικὸς Πληθυντικὸς
αριθμός αριθμός
Ονομαστικ ὁ πατήρ οἱ πατέρ-ες
ή
Γενική τοῦ πατρ-ός τῶν πατέρ-ων
Δοτική τῷ πατρ-ί τοῖς πατρ-ά-σι(ν)
Αίτιατική τὸν πατέρ-α τοὺς πατέρ-ας
Κλητική ὦ πάτερ ὦ πατέρ-ες

Θέμα: Δημητηρ-, Δημητερ-

Ενικὸς ἀριθμός
Ονομαστική ἡ Δημήτηρ
Γενική τῆς Δήμητρ-ος
Δοτική τῇ Δήμητρ-ι
Αίτιατική τὴν Δήμητρ-α
Κλητική ὦ Δήμητερ

Παρατηρήσεις
-Τα συγκοπτόμενα ονόματα σχηματίζουν την κλητικὴ του ενικού
όμοια με το αδύνατο θέμα και τονίζονται σ’ αυτὴν επάνω στην
αρχικὴ συλλαβή:
ὦ πάτερ, ὦ θύγατερ, ὦ Δήμητερ. Μόνο τὸ όνομα γαστὴρ σχηματίζει
τὴν κλητικὴ του ενικού όμοια με την ονομαστική: ὦ γαστήρ.
-Στη δοτικὴ του πληθυντικού ανάμεσα απὸ το συγκομμένο θέμα και
την κατάληξη, για να διευκολυνθεί η προφορά, παίρνουν ένα
βραχύχρονο α που τονίζεται: πατρ-ά-σι(ν), ἀνδρ-ά-σι(ν).

Γ. Σιγμόληκτα (χαρακτ. σ)

αρσενικὰ ακατάληκτα σε -ης (γεν. –ους) ή –κλῆς (γεν. –κλέους)

5
Θέμα: Σωκρατεσ-

Ενικὸς αριθμός Πληθυντικὸς

αριθμός
Ονομαστική ὁ Σωκράτ-ης οἱ Σωκράται
Γενική τοῦ Σωκράτ-ους τῶν Σωκρατῶν
Δοτική τῷ Σωκράτ-ει τοῖς Σωκράταις
Αίτιατική τὸν Σωκράτ-η τοὺς Σωκράτας
Κλητική ὦ Σώκρατες ὦ Σωκράται

Θέμα: Περικλεεσ-

Ενικὸς αριθμός Πληθυντικὸς αριθμός

Ονομαστική ὁ Περικλ-ῆς οἱ Περικλεῖς
Γενική τοῦ Περικλ-έους τῶν Περικλέων
Δοτική τῷ Περικλ-εῖ --------------------------
Αίτιατική τὸν Περικλέα τοὺς Περικλεῖς
Κλητική ὦ Περίκλ-εις ὦ Περικλεῖς

Παρατηρήσεις

Τα αρσενικὰ σιγμόληκτα σε -ης (γεν. –ους) και -κλῆς (γεν. –

κλέους) είναι όλα κύρια ονόματα και:
-Έχουν θέμα σε -εσ: Σωκρατεσ-, Περικλεεσ-
-Στην ονομαστικὴ του ενικού δεν παίρνουν κατάληξη και εκτείνουν
το βραχύχρονο φωνήεν ε του θέματος σε η : Σωκράτης, Περικλέης,
και με συναίρεση Περικλῆς
-Στις πλάγιες πτώσεις του ενικού αποβάλλουν τον χαρακτήρα σ
ανάμεσα στα δύο φωνήεντα και έπειτα συναιρούν τα δύο αυτὰ
φωνήεντα:
τοῦ Σωκράτεσ-ος, Σωκράτε-ος, Σωκράτους - Τῷ Σωκράτεσ-ι,
Σωκράτε-ι, Σωκράτει - τῷ Περικλέεσ-ι, Περικλέε-ι, Περικλέει (και με
δεύτερη συναίρεση=) Περικλεῖ.
-Στην κλητικὴ του ενικού δεν παίρνουν κατάληξη και ανεβάζουν τον
τόνο: ὦ Σώκρατες, ὦ Περίκλεις (με συναίρεση απὸ το Περίκλεες)
-Όσα λήγουν σε -κλῆς συναιρούν το ε της συλλαβής κλε-, όταν
ύστερα απὸ αυτὸ ακολουθεί η ή ε ή ει: (Περικλέης) Περικλῆς,
(Περίκλεες) Περίκλεις.
-Κανονικὰ έχουν μόνο ενικὸ αριθμό. Όταν όμως χρησιμοποιούνται
στον πληθυντικὸ σχηματίζονται τα σε -ης (γεν. – ους) κατὰ την α’
κλίση και τα σε -κλῆ (γεν. – κλέους) κατὰ την γ’ κλίση.

Θηλυκὰ ακατάληκτα σε -ώς (γεν. –οῦς)

Θέμα: αἰδωσ-, αἰδοσ-

6
 Ενικὸς αριθμός
Ονομαστική ἡ (ἰσχυρὸ θ. αἰδωσ-) αἰδώς
Γενική τῆς (ἀδύνατο θ. αἰδόσ-ος, αἰδό-ος) αἰδοῦς
Δοτική τῇ (ἀδύνατο θ. αἰδόσ-ι, αἰδό-ϊ) αἰδοῖ
Αίτιατική τὴν (ἀδύνατο θ. αἰδόσ-α, αἰδό-α) αἰδῶ
Κλητική ὦ (ἰσχυρὸ θ. αἰδωσ-) αἰδώς

Ουδέτερα ακατάληκτα σε -ος (γεν. –ους)

Θέμα: ἐδαφοσ-, ἐδαφεσ-

Ενικὸς αριθμός Πληθυντικὸς αριθμός

Ονομαστική τὸ ἔδαφ-ος τὰ εδάφ-η
Γενική τοῦ ἐδάφ-ους τῶν ἐδαφ-ῶν
Δοτική τῷ ἐδάφ-ει τοῖς ἐδάφε-σι(ν)
Αίτιατική τὸ ἔδαφ-ος τὰ ἐδάφ-η
Κλητική ὦ ἔδαφος ὦ ἐδάφη

Ουδέτερα ακατάληκτα σε -ας (γεν. –ως ή -ατος)

Θέμα: κρεασ-

Ενικὸς αριθμός Πληθυντικὸς αριθμός

Ονομαστική τὸ κρέ-ας τὰ κρέ-α
Γενική τοῦ κρέ-ως τῶν κρε-ῶν
Δοτική τῷ κρέ-ᾳ τοῖς κρέα-σι(ν)
Αίτιατική τὸ κρέ-ας τὰ κρέ-α
Κλητική ὦ κρέας ὦ κρέα

Θέμα: περασ-, περατ-

Ενικὸς αριθμός Πληθυντικὸς αριθμός

Ονομαστική τὸ πέρ-ας τὰ πέρατ-α
Γενική τοῦ πέρατ-ος τῶν περάτ-ων
Δοτική τῷ πέρατ-ι τοῖς πέρα-σι(ν)
Αίτιατική τὸ πέρ-ας τὰ πέρατ-α
Κλητική ὦ πέρας ὦ πέρατα

Παρατηρήσεις

Σιγμόληκτα ουδέτερα σε -ας είναι έξι:

7
κρέας, γέρας (=βραβεῖο), γῆρας, πέρας, τέρας, κέρας. Απὸ αυτά:
-Μόνο τα ονόματα κρέας, γέρας, γῆρας έχουν θέμα παντού καθαρὰ
σιγμόληκτο σε -ασ· αυτὰ αποβάλλουν το σ ανάμεσα σε δύο
φωνήεντα και έπειτα συναιρούν τα δύο αυτὰ φωνήεντα: τοῦ
(κρέασ-ος, κρέα-ος) κρέως΄ τῷ (κρέασ-ι, κρέα-ϊ) κρέᾳ.
-Το όνομα πέρας σχηματίζει την ονομαστικὴ, αιτιατικὴ και κλητικὴ
του ενικού απὸ σιγμόληκτο θέμα σε -ας, χωρὶς κατάληξη, και τις
άλλες πτώσεις απὸ θέμα σε -ατ, ως οδοντικόληκτο: τοῦ πέρατ-ος,
τῷ πέρατ-ι, τὰ πέρατ-α, τῶν περάτ-ων (ὅπως τὸ σῶμα, τοῦ σώματ-
ος).
-Το όνομα τέρας σχηματίζει τον ενικὸ κατὰ το πέρας.
-Το όνομα κέρας σε όλους τους αριθμοὺς και το όνομα τέρας στον
πληθυντικὸ σχηματίζονται και κατὰ τους δύο τρόπους, δηλ. και ως
σιγμόληκτα (κατὰ το κρέας) και ως οδοντικόληκτα (κατὰ το
πέρας): τὸ κέρας, τοῦ κέρως καὶ κέρατος, τῷ κέρᾳ καὶ κέρατι
-Το όνομα γῆρας εχει μόνο ενικὸ αριθμό.

Παρατηρήσεις στις καταλήξεις των ονομάτων της γ’ κλίσης

Το ι και το α στη λήγουσα των ονομάτων είναι βραχύχρονα: ἡ

γνῶσις, τὴν γνῶσιν, τῷ ἀγῶνι, τοῖς ἀγῶσι – τὸν ἀγῶνα, τοὺς
ἀγῶνας, τὸ γῆρας.

Ο τονισμὸς των ονομάτων της γ’ κλίσης

Παίρνουν περισπωμένη αντίθετα με τον κανόνα, αν και δεν

προκύπτουν απὸ συναίρεση:

οι μονοσύλλαβοι τύποι της ονομαστικής, αιτιατικής και κλητικής

που έχουν χαρακτήρα ι, υ (ου, αυ): ὁ κῖς, τὸν κῖν - ἡ δρῦς - ὁ βοῦς -
ἡ γραῦς

η αιτιατικὴ πληθυντικού των ονομάτων σε -ύς (γεν. -ύος), αν

τονίζεται στη λήγουσα: τοὺς ἰχθῦς

η ονομαστικὴ, αιτιατικὴ και κλητικὴ του ενικού των ουδέτερων

πῦρ και οὖς (= το αυτί)

η ονομαστικὴ και κλητικὴ του ενικού του θηλυκού γλαῦξ

(=κουκουβάγια)

η κλητικὴ του ενικού των ονομάτων σε -εύς: ὦ βασιλεῦ

Τα μονοσύλλαβα ονόματα της γ’ κλίσης στη γενικὴ και δοτικὴ

όλων των αριθμών τονίζονται στη λήγουσα : ἡ φλόξ, τῆς φλογός,
τῇ φλογί - τῶν φλογῶν, ταῖς φλοξί. Εξαιρούνται τα μονοσύλλαβα ἡ
δᾴς (=λαμπάδα), ὁ θώς (=τσακάλι), τὸ οὖς, ὁ παῖς, ὁ Τρώς καὶ τὸ
φῶς που τονίζονται στη γενικὴ πληθυντικού στην παραλήγουσα:

8
τῶν δᾴδων, τῶν θώων, τῶν ὤτων, τῶν παίδων, τῶν Τρώων, τῶν
φώτων.