Professional Documents
Culture Documents
Aralin 1
Aralin 1
TANKA AT HAIKU
“Kung magpaphayag ng saloobin
May tamng paraan para ito’y iparating
Ingatang walang masasaktan”
MAHAHALAGANG TANONG
Bakit mahalagang mag-ingatsa pagpapahayag ng damdamin?
Paano makikila ang kultura ng isang bansa sa pamamagitan ng pagkilala sa uri ng
tulangumusbong dito?
PAGPAPALALIM NA GAWAIN
Sa araling ito’y mag-iisip ka bilang reporter na magsasagawa ng pananaliksik upang
makikibuo ng iuulat tungkol sa kulturang nakapaloob sa tanka at haiku.
168
SIMULAN NATIN
Pamilyar ka ba sa mga pahayag na ito?Saan mo nakikita ang mga iyan?Ano ang karaniwang
isinusulat mo sa mga tanong na iyan?
169
ALAM MO BA?
Ang bansang Hapon na matatagpuan sa Silangang Asya ay nasa Pacific Ring of Fire,kung
saan natatala ang pinakamaraming lindil at pagputok ng bulkan.Tokyo ang kabisera
nito.Binubuo ng apat na pangunahing islaang bansang ito
,ang Hokkaido,Honshu,Shiokou,at Kyushu.Pinagdurugtong namn ang mga pangunahing isla
na ito ng isang makabagong railroad system-ang shikansen o japanese bullet train.
Nihonggo ang kanilang wika at ang kanilang relihiyon ay Shintoismo at Buddhismo. Ang
buhay ng mga Hapones ay naimpluwensyahang mabuti ng Shintoismo at ang kodigo na
Bushido. Ang Shintoismo ang nagdiin sakamalayan ng mga Hapones na sila ay anak na Diyos
at magiging Diyos ding kapag namatay. Ang Bushido naman ang nagbigay ng napakataas na
pagpapahalaga sa karangalan ,kaya minamabuti pa ng isang taong mamatay kaysa mawalan
ng dangal. Isang bahardan naman ng populasyon ay Kristiyano.
PAGYABUNGIN NATIN
Nakikilala ang kasingkahuluganat kasalungat ng salita
Hanapin at bilugan ang kasalungat ng salitang may salungguhit mula sa iba pang salita sa
lob ng pangungusap.Pagkatapos ay isulat ang kasingkahulugan nito sa linya bago ang
bilang.piliin ang iyong sagotsa kahon.
--------------1. Kanina’y mulat ang kanyang mga mata, ngunit sa pagod ngayo’y pikit na.
--------------2. Bago pa lang nagsisimula ang kanyang paghihirap ay naniniwala siyang titigil
din ito.
170
-------------4.Sa pagtanda ng kanyang isipan ay siya namang pagbata ng kanyang itsura.
Mahirap sa mga salitang nakilala mo sa payabungin natin ay baka may makita ka pang ibang
salitang hindi mo gaanong maunawaan ang kahulugan kapag binasa mo na ang ating aralin.
Ikahon ang mga salitang ito at kilalanin ang kasinkahulugan gamit ang diksyunaryo o halawin
ang kahulugan batay sa konteksto kung saan ito ginamit.
TANKA
Ang tankang iyong mababasa ay isinusulat ni Empress Iwa no Hime, na siyang Empress-
consort of the 16th Sovereign, Emperor Nintoku. Sinasabing ang tula ay isinulat ng empress
dahil sa kabiguan niyang masolo ang pag-ibig ng emperor.
Araw na mulat
Sa may gintong palayan
Ngayong taglagas
Di ko alam kung kelan
Puso ay titigil na
Ang susunod na tanka ay isinulat noong ikapitong siglo ni Princess Nukata.Isinulat niya ito
noong dumalo siya ng ceremonial gathering of the herbs noong May 5 668 na inorganisa ni
Emperor Tenji. Isa si Princess Nukata sa mga consorts ng naturang emperor. Ngunit ang
tankang iyong mababasa ay inalay ng prinsesa sa kanyang dating asawa na si Prince Oama.
171
Sa Murasaki
Ang bukid ng palasyo
Pag pumunta ka
Wag ka sanang makita
Na kumakaway sa akin
HAIKU
Ang mababasa mong haikuay isinulat ni Matsuo Basho ang tinaguriang master ng haiku.
Ngayong taglagas
‘Di mapigil pagtanda
Ibong lumilipad
Ito ang huling haikung isinulat ni Basho sa banig ng kanyang kamatayan. Alam na niyang
malubha na ang kanyangkaramdaman ngunit ang pagsulat pa rin ang kanyang maging
sandigan.
172
Lakbay ng hirap
Pangarap na naglayag
Tuyong lupain
PAGYABUNGIN MO PA
Isinlat sa unang hanay ang mga salitang ikinahonmo sa akada. Ibigay ang kasingkahulugan
nito gamit ang diksyunaryo o ang konteksto mg pangungusap kung saan ito ginagamit.
Gamitin sa makabuluhang pangungusap pagkatapos.
MAKABULUHANG
SALITA KAHULUGAN PANGUNGUSAP
SAGUTIN NATIN
A. Sagutin ang sumusunod na mga tanong.
1. Ano ang masasalamin mo sa maiikling tulang binasa mo?
2. Naipahayag ba ng mga sumulat ang kanilang nararamdamn noong oras na isinulat nila ang
tula, sa kabila ng kapayakan at kaigsian ng nga ito?
173
3. .Sino sa tatlong manunulat ng tula ang may mapait na karanasan sa pag-ibig? Tukuyin ang
taludtod na nagpapahiwatig ng kanyangdamdamin.
4. Sino naman ang nagsasalawahan sa pag-ibig? Aanong taludtod ang nagpapakita ng
kanyang damdamin?
5. Sino sa kanila ang nagpatunay na maging sa panahon ng pagsubok ay maipapahayag niya
ang kanyang damdamin at kaisipan sa pamamagitan ng pagsulat ng tula?
6. Sa iyong palagay, naibsan ba ang dalahin ng kanilang damdamin nang isulat ang tula?
Ipaliwanag ang iyong sagot.
7. May masasaktan ba kapag nalaman ng pinatutungkulan ang saloobin ng may-akda na
tanka? Ipaliwanag ang iyong sagot.
8. Masasabi mo bang ang ganitong klase ng pagpapahayg ng damdamin ay maikokompara sa
pagpo-post ng status sa social media? Ipaliwanag ang iyong sagot.
9. Nakatutulong ba sa isang tao ang ilabas ang kanyang saloobin sa paraang makikita ng
maraming tao? Bakit oo o bakit hindi?
10. Ano-ano ang dapat isaalang alangsa pagpapahayag ng damdamin?
11. Ano-ano ang maaring ibunga ng pagdalos-dalos na pagpapahayag ng damdamin?
PAGSULAT NG JOURNAL
Makabuluhang pangungusap:_________________________________________
________________________________________________________________.
_________________________________________________________________.
3. Lakbay ng hirap-______________________________________________________
Makabuluhang pangungusap:__________________________________________
_________________________________________________________________.
174
4. Pangarap na naglayag-_________________________________________________
Makabuluhang pangungusap:____________________________________________
_________________________________________________________________.
5. Tuyong lupain-________________________________________________________
Makabuluhang pangungusap:____________________________________________
_________________________________________________________________.
Isipin mong ang mga tanka at haikung iyong binasa ay binibigkas ng mga may-akda,
anong damdamin ang masasalamin mo sa kanila?Isulat ito sa unang puso. Sa ikalawang puso
naman ay isulat ang iyong damdamin ukol sa bansa.
Araw na mulat
Dada Sa may gintong palayan
Damdamin ng May-
Ngayong taglagas Damdamin ko
akda _________________
Di ko alama kung kelan
_________________ _________________
Puso ay titigl na ________
_________________
______
Damdamin ng May-
dDJGHJJHKJ Damdamin ko
akda Mundong ‘sang kulay _________________
___________________
Nag-iisa sa lamig _________________
___________________ ________
Huni ng hangin
_
175
Nagkakalayo ba ang damdamin ng may-akda sa iyong damdamin hinggil sa binasa?
Ipaliwanag ang iyong sagot.____________________________________________________
________________________________________________________________________.
Sa iyong palagay, epektibo ba ang pagpapahayag ng kanilang damdadamin dahil ito ay
naramdaman mo rin ? Ipaliwanag ang iyong sagot.
BUOIN NATIN
Nasusuri ang pagkakaiba at pagkakatulad ng estilo ng pagkakabuo ng tanka at
haiku(F9PB-lla-b-45)
Suriin ang pagkakaiba at pagkakatulad ng tanka at haiku gamit ang graphic organizer sa
ibaba.
Tanka Haiku
Pagkakatulad
Pagkakaiba
176
MAGAGAWA NATIN
Mababakas natin sa mga tanka at haikung isinulat ng mga may-akda ang kanilang
damdamin. Noong unang panahon ito nag kanilang paraan upang maipahayag ang kanilang
saloobin. Kadalasan, kung akda aytungkol sa kabiguan at kalungkutan, nakatutulong sa kanila
ang pagsulat upang maibsan ang kanilang dinadala, at kung ito namn ay tungkol sa
kaligayahan ay nadodoble pa ang kanilang saya kapag ito ay naibabahagi nila sa iba.kagaya
na lamang ng shoutout o status sa panahon ng social media.Ito ay gingamit na paraan upang
mibahagi ng tao ang kanilang saloobin. May pagkaktaong nagiging daan ito upang magkaisa
ang mga tao para sa pagsulong ng mga positibong adbokasiya.
Ngunit kung minsan may mga taong inaabuso ang kakayahanng social media.Kung
madalas ay may nakikita tayong mga positibong shoutout sa Twitter at status sa facebook,
may ilan din namang gingamit ito upang manira ng iba o di kaya’y mambully sa kapwa. Ang
solusyon dito,maging reposable sa social media,’ika nga ng isang television network”Think
before you click”.
177
ALAMIN NATIN
TANKA AT HAIKU
Sa bansang hapon,tinitipon ang mga tulang isinulat ng mga kilalang tao mula pa noong ika-8
siglo hanggang sa kasalukuyan. Isang koleksyon ng mga sinaunang tula ay ang Manyoshu na
ang ibig sabihin sa wikang ingles ay A Collection of Ten Thousand Leaves..Ang Manyoshu ay
naglalman ng 4,500 tula,siyamnapung bahagdan ng mga tulang ito ay tanka.
Ang tanka ay maigsing tula na may 31 pantig,nahahati ito sa limang taludtod na may
sukat na 5-7-5-7-7.
Katulad ng tanka ,ang haiku ay maigsing tula na nagmula rin sa bansang Hapon. Ito ay
kalikasan.
Masasalamin sa uri ng tulang mula sa bansang Hapon ang kanilang pagiging payak at
hindi maligoy. Bagama’t mahirap arukin ang ibig sabihin ng tanka at haiku, sinasabing ibang
kaluguran ang nakukuha kapag napagtanto mo na ang tunay na kahulugan sa likod ng mga
taludtod.
Ang sumusunod ay iba pang uri ng tulang makikita sa panitikang pilipino at sa panitikan
ng ibang bansa. Ito ay ayon sa pag-uuring binuo ni Monleon.
A. Ang Awit(dalitsuyo)
B. Ang Pastoral(Dalitbukid)
C. Ang Oda(Dalitpuri)
D. Ang Dalit(Dalitsamba)
178
E.Ang Soneto(Dalitwari)
F.Ang Elehiya(Dalitlumbay)
A. Ang Epiko(Tulabunyi)
B. Tulasinta(Metrical Romance)
C. Tulakanta(Rhymed o Metrical tale)
3. Tulang dula-Ito ay mga tulang isinasadula sa entablado o iba pang tanghalan. Narito
ang mga uri nga tulangv dula.
A. Karagatan
B. Duplo
C. Balagtasan
D. Batutian
179
GAWIN NATIN
2. Anong katangian ng mga Hapones ang masasalamin sa uri ng tulang kanilang nilikha?
4. Ano ang pagkakaiba at pagkakatuald ng mga tulang nanggaling sa bansang Hapon at mga
tulang nagmula sa Pilipinas?
5. Magugustuhan mo rin kayang sumulat ng mga tulang Hapones tulad ng tanka at haiku?
Bakit?
PAGSULAT NG JOURNAL
ISULAT NATIN
Ngayon ay pagkakataon mo nang ipakita ang iyong husay sa pagsulat ng tulang nagmula
sa mga hapones. Pumili ka kung ang iyong nais isulatay tanka o haiku. Isulat ang iyong tula sa
scroll sa kabilang pahina. Gawing gabay ang bilang ng pantig at taludtod ng tanka at haiku na
iyong napag-aralan.
180
*Bakit nais pumunta ng may akda sa bansang Hapon?
*Ano ang nadiskubre nya sa bansa?
Bibigkasin mo ang ginawang tanka o haiku pagkatapos mong pag-aralan ang ponemang
suprasegmental.
KASANAYANG PANGWIKA
Basahin at suriin.
181
Basahin ng malakas ang akda.Pansinin kung tama ang tono,diin,at paghinto
ISAISIP NATIN
Ponemang suprasegmental
Halimbawa:
HaPON-bigkas mabilis at may diin sa ikalawang pantig(Japanese)
Halimbawa:
3. Ang hinto o antala ay tumutukoy sa saglit na pagtigil ng pagsasalita upang higit na maging
malinaw ang mensaheng ipinapahayag. May hinto bago magsimula ang isang pangungusap
at may hinto rin pagkatapos nito. May hinto rin sa loob ng pangungusap kung may
kailangang ihiwalay na mga ideya upang higit na maunawaan ang nais nitong ipahayag.
Kuwit (,) ang ginagamit sa hinto.
182
Halimbawa:
Nasa dulo ang hinto at nagsasaad na hindi si Kessa ang pinag uusapan.
Hindi, siya si Kessa.
Ipinahihiwatig ng hinto pagkatapos ng “siya” na hindi ibang tao ang nasa isip kundi si
Kessa.
A. Piliin ang tamang salitang binibigyang-kahulugan ng pahayag. Isulat ang titik lamang.
a. buNOT b. BUnot
______1. bao ng niyog na ginagamit na pagpapakintab ng sahig.
c. SAya d. saYA
_____3. ligaya
e. LAmang f. laMANG
183
_____5. nakahihigit
_____6. natatangi
g. LInga h. liNGA
_____7. paglingon
i. Aso j. aSO
_____9. hayop na inaalagaan
_____10. usok
SUBUKIN PA NATIN
Ibigay ang hinihingi ng bawat bilang. Isulat at bigkasin ito sa klase nang may tamang
diin, tono, at antala. Ang unang bilang ay ginawa na para sa iyo.
2. Pinalad kang makasama sa libreng pamamasyal sa Tokyo Disneyland. Ito ang unang
pagkakataong nakita mo ito. Ano ang iyong sasabihin?
___________________________________________________________________________
184
TIYAKIN NA NATIN
Naipaliliwanag kung paano binibigkas nang may wastong antala o hinto ang pahayag.
Basahin ang bawat pahayag. Ipaliwanag kung ano ang ibig sabihin ng nagsasalita.
Bigyang -pansin ang kuwit na ginamit. Ang unang bilang ay ginawa na para sa iyo.
1. Titser si Mam Cruz.
2.
Paliwanag: Si Mam Cruz ay isang guro.
_______________________________________________________________________
4. Hindi, si Kessa ang lumapit.
_______________________________________________________________________
5. Bukas ang kotse mo.
_______________________________________________________________________
6. Hindi si Sir Richard ito.
_______________________________________________________________________
PALAWAKIN PA NATIN
Nasasaliksik ang kulturang nakapaloob sa tanka at haiku ng Silangang Asya.
Role: Isa kang reporter na susulat ng isang artikulong iuulat sa mga mag-aaral ng hayskul
tungkol sa kulturang nakapaloob sa tanka at haiku ng Silangang Asya.
185
pinagmulan ng maiigsing tulang ito.
Standards and Criteria for Success: Ang iyong artikulo at pag uulat ay tatayain gamit ang
rubric sa ibaba.
186