Programimi Dhe Algoritmet PDF

Programimi dhe algoritmet
Faton M. Berisha
fberisha@uni-pr.edu
Universiteti i Prishtinës
Fakulteti i Shkencave Matematike–natyrore
Kompjuterët dhe programimi – fq. 1

Kompjuterët dhe programimi

Referencat
Web sajte:
http://www.fshmn.uni-pr.edu/fberisha
http://fberisha.netfirms.com
http://www.cis.ksu.edu/santos/schmidt/ppj
http://java.sun.com
Literatura:
D. Schmidt, Programming principles in Java:
Architectures and Interfaces.
I. Horton, Beginning Java 2, Wrox Press, 2000.

Kompjuterët dhe programimi
Programimi kompjuterik është një proces në tre hapa:

disenjim arkitekture,
definim i klasave të cilat e përbëjnë arkitekturën,
shkruarje e Java instruksioneve të cilat e realizojnë
secilën klasë.

Ç’është kompjuteri?
Kompjuter: entitet i cili ekzekuton instruksione.

Procesor: pjesa e një komjuteri elektronik e cila i
ekzekuton istruksionet.
Memoria qendrore (RAM): pjesa e një komjuteri elektronik
e cila i ruan instruksionet dhe të dhënat të cilat procesori i
lexon për ta kryer punën e vetë.
Memoria periferike: pjesët e një komjuteri elektronik të cilat
arkivojnë instruksione dhe të dhëna shtesë. P.sh., disqet e
forta, disketat, CD-të.
Njësi hyrëse: tastiera ose mausi, i cili i jep të dhëna
kompjuterit.
Njësi dalëse: monitori për afishim ose printeri, i cili i
prezanton të dhëna shfrytëzuesit të kompjuterit.
Ç’është kompjuteri? – Vazhdim
Fajl (file): bashkësi të dhënash të ngjashme, tipikisht e

ruajtur në memorien periferike.
Folder: bashkësi fajlash, tipikisht e ruajtur në memorien
periferike.
Të dhënat në kompjuter janë të koduara në vargje 0-sh
dhe 1-shesh.
Bit: njësia themelore e informatës – një „0“ ose një „1“.
Kod binar: varg bitësh, i cili lexohet nga procesori si
instruksione ose të dhëna.
Gjuha e makinës: formati specifik i kodit binar i cili lexohet
nga procesori specifik.

Programimi kompjuterik
Programimi: aktiviteti i shkruarjes së instruksioneve të cilat

mund t’i ekzekutojë një kompjuter.
Algoritëm: varg i renditur hapash (instruksionesh) të

njëkuptimta, të ekzekutueshme, i cili përkufizon një proces
të fundmë.
Program kompjuterik: algoritëm i cili është shkruar në

mënyrë specifike për t’u ekzekutuar nga një procesor.
Gjuhë programuese: gjuhë e disenjuar posaçërisht për

shkruarjen e programeve kompjuterike.

Programimi kompjuterik – Vazhdim
Hapat e përkthimit të një programi të shkruar në Java në

gjuhën e makinës:
1. Kompilatori: programi i cili përkthen Java programet në
Java byte code.
2. Java interpretuesi (JVM): programi i cili përkthen Java
byte code në gjuhën e makinës.

Programet janë objekte
AFISHIMI MEMORIA PERIFERIKE
SHFRYTËZUESI PROGRAMI EKZEKUTIV (në memorien qendrore)
TASTIERA KOMPJUTERËT TJERË
Figura 1. Rrethina kompjuterike

Programet janë objekte
Objekt: instancë e klasës në memorien qendrore. Njësi

themelore e një programi ekzekutiv.
Mesazh: komunikim të cilin një objekt i dërgon tjetrit.
Metodë: aktivitet specifik kompjuterik i cili mund të

aktivizohet kur i dërgohet një mesazh. Aftësi të cilën e
posedon objekti.
Objekt klient (client): objekt i cili dërgon mesazh.
Objekt pranues (receiver): objekt i cili pranon mesazh.

Programet janë objekte – Vazhdim
Input (hyrja): të dhënat të cilat i jepen programit

kompjuterik për llogaritje.
Output (dalja): përgjegjja e llogaritur nga programi.
Hardware: komponentet fizike të një kompjuteri, p.sh.,

procesori dhe memoria qendrore.
Software: programet kompjuterike.

Sistemet operative dhe Windows
Sistemi operativ: programi kontrollues i cili fillon të

ekzekutohet me ndezjen e kompjuterit.
Dritarja komanduese: pozitë në displejin kompjuterik ku

shfrytëzuesi mund të rradhisë instruksione për kompjuterin.

Arkitektura e softuerit
Arkitekturë e softuerit: disanji, plani i përgjithshëm i një

programi komjuterik.
Hapat krucialë gjatë shkruarjes së një programi
kompjuterik:
Specifikimi i arkitekturës së programit me anë të
diagramit të klasave;
Disenjimi i secilës klasë si bashkësi metodash;
Shkruarja e secilës metodë si varg Java
instruksionesh.
Me startimin e programit kompjuterik objektet në memorien
qendrore krijohen nga klasat në memorien periferike, duke
formuar programin ekzekutiv. Kompjuterët dhe programimi – fq. 13
Arkitektura e softuerit – Vazhdim
Gjatë kursit do të mbështetemi esencialisht në një

arkitekturë të posaçme: Model–View–Controller (MVC).
Komponentet e MVC arktiekturës:

View objekti: paraqitja ndaj shfrytëzuesit njeri;
posedon metoda të cilat pranojnë kërkesa nga
shfrytëzuesi dhe afishojnë rezultate.
Controller objekti: posedon metoda të cilat kontrollojnë
bartjen e informatave duke dërguar mesazhe
komponenteve tjera.
Model objekti: posedon metoda të cilat llogarisin
pergjegjjet si reagim ndaj mesazheve të dërguara atij
nga controller objekti.
Diagramet e klasave
Klasa: fajl i cili përmban një komponentë të programit.
Diagram i klasave: prezantim grafik i klasave, metodave

dhe mesazheve. Specifikon arkitekturën e një programi.

Diagramet e klasave – Vazhdim
Controller
main
Model
insertText
Input View Output View
deleteText
getRequest redisplayDocument
reformatLines
getText printDocument
...
contentsOf
Figura 2. Diagram klasash i një tekst procesori

Java aplikacione të thjeshta
Java aplikacione të thjeshta – fq. 1

Java aplikacione të thjeshta
Objektivat:
Të prezantohet formati standard i një Java programi
dhe të ilustrohen shembuj klase, metode dhe objekti
në Java.
Të shpjegohen hapat që ndërrmirren për të rradhitur
një program, kontrolluar sintaksën e tij dhe ekzekutuar
atë.
Të tregohet si një objekt mund të dërgojë mesazhe
objekteve tjerë, madje edhe të krijojë objekte tjerë
gjatë ekzekutimit.

Aplikacioni dhe arkitektura e tij
Aplikacion: Java program i cili startohet nga njeriu.
Metoda main: metoda inicuese e cila ekzekutohet fillimisht

kur startohet një aplikacion.

Aplikacioni dhe arkitektura e tij –
Vazhdim
Hello
main
System.out
println
Figura 1. Arkitektura e programit fillestar

Aplikacioni dhe arkitektura e tij –
Vazhdim
/** Afishon dy rreshta në konzolë. */

public class Hello
{ public static void main(String[] args)
{ System.out.println("Tungjatjeta botë!");
System.out.println(2004);
}
}

Si ndërtohet dhe ekzekutohet një
aplikacion
1. Klasa class Hello rradhitet dhe ruhet në fajlin

Hello.java.
2. Kontrollohet sintaksa e programit – programi
kompilohet; krijohet byte code fajli Hello.class.
3. Programi startohet (ekzekutohet).
Për kryerjen e këtyre hapave mund të shfrytëzohet ose

rrethina zhvilluese e integruar (integrated development
environment, IDE) e gjuhës Java, ose një editor teksti dhe
Java Development Kit (JDK).

Si funksionon aplikacioni
Koment: shpjegim i futur në program për ta lexuar njeriu (e

jo kompjuteri).
Fjalë kyqe (keyword): fjalë me domethënie të caktuar të
posaçme.
Urdhër (sentence): një instruksion i vetëm përbrenda Java
programit; tipikisht përfundon me pikëpresë.
Argument: informatë shtesë e cila i bashkangjitet mesazhit;
i mbyllur në kllapa vijon pas emrit të metodës në mesazhin.
String: frazë tekstuale; varg karakterësh të mbyllur në
thonjëza të dyfishta.
Java dallon shkronjat e mëdha nga të voglat.

Gjurma e ekzekutimit të aplikacionit
Hello
public static void main(String[] args)
{ System.out.println("Tungjatjeta botë!");
}
System.out
...
println(...)
{ instruksione për të shtypur tekst }

– Vazhdim
Hello
{ > System.out.println("Tungjatjeta botë!");
}
System.out
...
println(...)

– Vazhdim
Hello
{ > PRIT
}
System.out
...
println(...)
{ > instruksione për të shtypur tekst }

– Vazhdim
Hello
{ ...
> System.out.println(2005);
}
System.out
...
println(...)

– Vazhdim
Hello
{ ...
> PRIT
}
System.out
...
println(...)
{ > instruksione për të shtypur tekst }

– Vazhdim
Hello
{ ...
...
> }
System.out
...
println(...)

Si një objekt konstrukton një tjetër
NameAndDate GregorianCalendar
main getTime
System.out
println
print
Figura 2. Aplikacioni NameAndDate

Si një objekt konstrukton një tjetër –
Vazhdim
import java.util.*;
/** Afishon emrin tim dhe kohën e datën e saktë. */
public class NameAndDate
{ System.out.print("Filan Fisteku --- ");
// Urdhëri vijues krijon një objekt
GregorianCalendar c = new GregorianCalendar();
System.out.println(c.getTime()); // afisho përgjegjjen
System.out.println();
System.out.println("Mbaroi");
}
}

Vazhdim
Adresë (e një objekti): „emër“ objekti në memorien

qendrore; shfrytëzohet për t’i dërguar mesazhe.
Emër i variablës: emër qelize ku ruhet një vlerë, siç është

adresa e një objekti.

Gjurma e ekzekutimit
NameAndDate
{ > System.out.print("Filan Fisteku --- ");
System.out.println(c.getTime());
}
System.out
...
print(...)
println(...)
{ instruksione për të shtypur tekst
dhe terminuar rreshtin
}

Gjurma e ekzekutimit – Vazhdim
NameAndDate System.out
public static void main(String[] args) ...
{ ...
> GregorianCalendar c = new GregorianCalendar();
System.out.println(c.getTime());
}
a1 : GregorianCalendar
...
getTime()
{ instruksione për lexim të orës dhe kthim të kohës }

{ ...
GregorianCalendar c == a1
> System.out.println(c.getTime());
}
...
getTime()

{ ...
> System.out.println(PRIT);
}
...
getTime()
{ > instruksione për lexim të orës dhe kthim të kohës }

{ ...
> System.out.println("Wed Nov 03 10:45:00 CET 2004");
}
...
getTime()

Vazhdim
Versioni i aplikacionit pa variabël për objektin:

import java.util.*;
/** Afishon emrin tim dhe kohën e datën e saktë. */
public class NameAndDate
{ System.out.print("Filan Fisteku --- ");
// Urdhëri vijues krijon një objekt dhe i dërgon mesazh
System.out.println(new GregorianCalendar().getTime());
}
}

Përmirësimi i mesazheve të
gabimeve të kompilatorit
A është korrekt programi vijues i ruajtur në fajlin

Test.java?
public class test

{ public static main(String[] args)
{ System.out.println(Tung!)
}

gabimeve të kompilatorit – Vazhdim
public class Test

{ System.out.println("Tung!"); }
}

gabimeve të kompilatorit – Vazhdim
Sintaksë: paraqitja drejtshkrimore e instruksioneve në

gjuhën Java.
Semantikë: domethënia e instruksioneve në Java.

Aritmetika dhe variablat
Aritmetika dhe variablat – fq. 1

Aritmetika dhe variablat
Objektivat:
Të futet nocioni i tipit të së dhënës, i cili siguron
konsistencë gjatë llogaritjeve.
Të futen variablat kompjuterike dhe zbatimet
tradicionale të tyre.
Të jepet një mënyrë e thjeshtësuar por efektive për t’i
dhënë të dhënat hyrëse programit.

Aritmetika e numrave të plotë
/** Llogarit sasinë e parave të imëta. */

public class Total
{ public static void main (String[] args)
{ System.out.print("Për 4 gjysma, 2 njëzetqindarka, ");
System.out.print("asnjë dhjetëqindarkë, 1 pesëqindarkë ");
System.out.println("dhe 6 qindarka,");
System.out.print("shuma totale është ");
System.out.println((4 * 50) + (2 * 20) + (0 * 10)
+ (1 * 5) + (6 * 1));
}
}

Aritmetika e numrave të plotë –
Vazhdim
Operator: simbol, si * ose +, i cili shënon një operacion

aritmetik.
Operand: argument i një operatori, p.sh., 1 në 6 * 1.

Aritmetika e numrave të plotë –
Vazhdim
public class Test

{ System.out.println(1 + ((2 - 3) * 4) + 5); }
}
1 + ((2 - 3) * 4) + 5
=> 1 + ((-1) * 4) + 5
=> 1 + (-4) + 5
=> -3 + 5
=> 2

Madhësitë e emërtuara: variablat
/** Llogarit sasinë e parave të imtëa

* mbështetur në vlerat e emërtuara me variabla. */
public class Total
{ int gjysma = 4;
int njezeta = 2;
int dhjeta = 0;
int pesa = 1;
int qindarka = 6;

Madhësitë e emërtuara: variablat –
Vazhdim
System.out.println("Për këto sasi metelikësh:");

System.out.print("Gjysma = ");
System.out.println(gjysma);
System.out.print("Njëzetqindarka = ");
System.out.println(njezeta);
System.out.print("Dhjetëqindarka = ");
System.out.println(dhjeta);
System.out.print("Pesëqindarka = ");
System.out.println(pesa);
System.out.print("Qindarka = ");
System.out.println(qindarka);
System.out.print("Shuma totale është ");
System.out.println( (gjysma * 50) + (njezeta * 20)
+ (dhjeta * 10) + (pesa * 5) + (qindarka * 1) );
}
}

Vazhdim
Variabël (ndryshore): qelizë e cila përmban një vlerë

primitive të ruajtur (si, p.sh., një numër të plotë) ose një
adresë të një objekti.
Deklarim: forma e urdhërit që konstrukton variabël, p.sh.,

int gjysma = 4;
Inicializim: urdhëri i cili i jep variablës vlerën e parë, iniciale

të saj.
Tipi i të dhënave: bashkësi e emërtuar, ose „lloj“ i vlerave.

Vazhdim
Fjala kyçe në Java për tipin e numrave të plotë është int.
Literal: vlera aktuale e një tipi, p.sh. numrat e plotë si 1

dhe 115 janë literalë të tipit int.
Referencim i variablës: sjellja në shprehje e një kopjeje të

vlerës së ruajtur në variabël.
Verifikimi i tipit të të dhënave: kontrolli të cilin e bën

kompilatori për të siguruar se tipi i të dhënave të variablës
është i pranueshëm për kontekstin e referencimit të
variablës.

Vazhdim
/** Llogarit sasinë e parave të imëta. */

public class Total
{ int gjysma = 4;
int njezeta = 2;
int dhjeta = 0;
int pesa = 1;
int qindarka = 6;

Vazhdim
System.out.println("Për këto sasi metelikësh:");

System.out.println("Gjysma = " + gjysma);
System.out.println("Njëzetqindarka = " + njezeta);
System.out.println("Dhjetëqindarka = " + dhjeta);
System.out.println("Pesëqindarka = " + pesa);
System.out.println("Qindarka = " + qindarka);
int total = (gjysma * 50) + (njezeta * 20)
+ (dhjeta * 10) + (pesa * 5) + (qindarka * 1);
System.out.println("Shuma totale është " + (total / 100)
+ " Euro dhe " + (total % 100) + " cent");
}
}

Ndryshoret mund të ndryshojnë:
ndarja e vlerës
Total
{ int gjysma == 4
int njezeta == 2
int dhjeta == 0
int pesa == 1
int qindarka == 6
>System.out.println("Për këto sasi metelikësh:");
System.out.println("Gjysma = " + gjysma);
...
}

ndarja e vlerës – Vazhdim
Ndarje vlere: forma e urdhërit e cila vë një vlerë të re në

variabël.
Shembuj:
int money = 0;
money = 100;
money = money + 50; // money += 50;

/** Llogarit sasinë e metelikeve. */

public class MakeChange
{ int euros = 3;
int cents = 46;
int money = (euros * 100) + cents;
System.out.println("Gjysma = " + (money / 50));
money = money % 50; // money %= 50
System.out.println("Njëzetqindarka = " + (money / 20));
money = money % 20;
System.out.println("Dhjetëqindarka = " + (money / 10));
money = money % 10;
System.out.println("Pesëqindarka = " + (money / 5));
money = money % 5;
System.out.println("Qindarka = " + money);
}
}

MakeChange
{ int euros == 3
int cents == 46
int money == 346
>System.out.println("Gjysma = " + (money / 50));
money = money % 50;
money = money % 20;
...
}

MakeChange
{ int euros == 3
int cents == 46
int money == 46
...
>System.out.println("Njëzetqindarka = " + (money / 20));
money = money % 20;
...
}

Semantika e urdhërave të ndarjeve të vlerës, të cilët mund

të kenë paraqitje cirkulare, si
money = money % 50; // money %= 50
konsiston nga tre hapat vijues:
1. Alokohet variabla (e emërtuar money).
2. Llogaritet rezultati i shprehjes në anën e djathtë të
shenjës së barazimit (money % 50), duke referencuar
vlerën të cilën për momentin e përmban variabla.
3. Rezultati nga hapi paraprak vendoset në qelizën e
variablës (money) si vlerë e re e saj.

Operatorët e inkrementimit dhe
dekrementimit
Operatori i inkrementimit (rritjes) ++: rrit për 1 vlerën e

operatorit.
Forma postfikse:
int count = 10;
count++; // sikur count = count + 1
Forma prefikse:
++count; // sikur count = count + 1

dekrementimit – Vazhdim
Operatori i dekrementimit (zvogëlimit) --: zvogëlon për 1

vlerën e operatorit.
Forma postfikse:
count--; // sikur count = count - 1
Forma prefikse:
--count; // sikur count = count - 1

Operatorët e inkrementimit dhe dekrementimit mund të

përdoren përbrenda një shprehjeje:
int numApples = 5;
int numOranges = 10;
int numFruit = 0;
numFruit = numApples++ + numOranges; // numFruit == 15

// numApples == 6
numFruit = ++numApples + numOranges; // numApples == 7

// numFruit == 17

int numApples = 5;
int numOranges = 10;
int numFruit = 0;
numFruit = numApples-- + numOranges; // numFruit == 15

// numApples == 4
numFruit = --numApples + numOranges; // numApples == 3

// numFruit == 13

Aritmetika e numrave thyesorë
Fjala kyçe në Java për tipin e numrave thyesorë është

double.
int c = 22;
double p = 3.14159;
double t = 4.7E17;
double d = 9.0;
Një veti e rëndësishme e operatorëve themelorë

aritmetikë +, -, *, /:
Kur zbatohen mbi dy operandë të tipit int, rezultati
është i tipit int.
Kur së paku njëri nga operandët është i tipit double,
rezultati është i tipit double.
Aritmetika e numrave thyesorë –
Vazhdim
/** Konverton vlerën e temperaturës. */

public class FahreheitToCelsius
{ int f = 70;
double c = (5.0/9.0) * (f - 32);
System.out.println("Për gradë Fahrenheit " + f + ",");
System.out.println("gradë Celsius " + c);
}
}

Vazhdim
Ekziston klasa Math e cila përmban metoda për llogaritje

me numra thyesorë:
double num = 1E-2;
System.out.println("Rrënja e " + num
+ " është " + Math.sqrt(num));
System.out.println("Kubi i " + num
+ " është " + Math.pow(num, 3));
System.out.println("Logaritmi natyror i " + num
+ " është " + Math.log(num));

Vazhdim
Shembull:
int i = 1;
double d = i;
Shembull jokorrekt:
double d = 1.6;
int i = d;
Programuesi mund të shfrytëzojë shprehjen e konvertimit
(cast expression):
double d = 1.6;
int i = (int)d; // Vlera e cunguar

Operatorët OP=
Sintaksa:
NDRYSHORE OP= SHPREHJE
Semantika e njëjtë sikurse e ndarjes së vlerës:

NDRYSHORE = NDRYSHORE OP (SHPREHJE)
Shembuj:
count += 5; // sikur count = count + 5
money %= 50; // sikur money = money % 50

Tipi boolean
Tipi i të dhënave boolean konsiston nga dy vlerat logjike:

true dhe false.
double c = 22.0;
double f = 77.0;
double fConverted = (5.0/9.0) * (f - 32);
System.out.print(c + " Celsius më nxehtë se "
+ f + " Fahrenheit? ");
System.out.println(c > fConverted);
Operatorët e krahasimit (të cilët kthejnë rezultat të tipit

boolean): <, >, <=, >=, ==, !=.
boolean b = ((3 * 2) == (5 + 1));

Përparësia e operatorëve (operator
precedence)
++ postfix, -- postfix
- unar, ++ prefix, -- prefix
*, /, %
+, -
<, <=, >, >=
==, !=
operatorët OP=
Tabela 1. Përparësia e operatorëve themelorë
Shembull:
b = 3 * 2 == 5 + 1;

Stringjet, karakterët dhe operacionet
me ta
Emri në Java i tipit të të dhënave për stringje është String.
String name = "Filan Fisteku";

System.out.println("Unë quhem " + name);
System.out.println("dhe jam një Pentium " + (5 - 1));
Stringjet janë objekte në Java dhe operacionet me stringje janë metoda; p.sh.,
Krahasimi në barazim i stringjeve s1 dhe s2: s1.equals(s2); p.sh.,

String s = "tungjatjeta";
System.out.println(s.equals("tungjat" + "jeta"));
System.out.println(s.equals(s));
Gjatësia e stringut s: s.length(); p.sh.,

String s = "tungjatjeta";
int l = s.length(); // l == 11

me ta – Vazhdim
Simbolet individualë përbrenda një stringu quhen

karakterë.
Tipi i karakterëve në Java është char.

char c = ’a’;
Literali karakter paraqitet duke u mbyllur në thonjëza të

njëfishta, p.sh., ’J’, ’a’, ’2’, ’&’.
Java zbaton Unicode formatin për karakterë; p.sh.,

int i = ’a’ + 1; // 98
char c = (char)(’a’ + 1); // ’b’

me ta – Vazhdim
Karakteri Semantika
\b backspace
\t tab
\n rresht i ri (newline)
\r return
\" thonjëza e dyfishtë
\’ thonjëza e njëfishtë
\\ backslash
Tabela 2. Kodimi i karakterëve kontrollues

me ta – Vazhdim
Metoda Semantika Tipi i rezultatit

s1.equals(s2) Krahasimi në barazim i s1, s2 boolean
s.length() Gjatësia e s int
s.charAt(i) Karakteri në pozitën i në s char
s.substring(i1,i2) Nënstringu i s nga pozita i1 deri në String
i2 - 1
s.toUpperCase() s në shkronja të mëdha String
s.toLowerCase() s në shkronja të vogla String
s.trim() s pa hapësirat përreth String
s1.indexOf(s2,i) Indeksin (pozitën) e s2 në s1 nga int
pozita i
s1.compareTo(s2) Krahasimi (leksikografik) i s1, s2 int
Tabela 3. Disa metoda të klasës String

me ta – Vazhdim
Për të manipuluar me karakterë individualë përbrenda një

stringu shfrytëzohet metoda charAt; p.sh.,
char c = "abc".charAt(0); // ’a’
String s = "abc" + "de"; // "abcde"
c = s.charAt(2+1); // ’d’
boolean result = s.charAt(0) == ’a’; // true
c = "abc".charAt(3); // gabim

Kontrolli i tipit të të dhënave
Java kompilatori zbaton tipet e të dhënave që të:

sigurohet kompatibiliteti i operandëve ndaj
operatorëve;
parashikohet tipi i rezultatit të shprehjes;
krijohen qeliza variablash të formatit përkatës;
imponohet kompatibiliteti i shprehjeve ndaj variablave
në inicializime dhe ndarje vlerash.

Kontrolli i tipit të të dhënave –
Vazhdim
( ( -3 * i ) +d ) > 2
int int int
int
double double
double
double double
boolean
Figura 1. Druri i tipit të së dhënës

Kontrolli i tipit të të dhënave –
Vazhdim
Ne Java ekzistojnë dy forma tipesh të të dhënave:

tipet primitive, si int, double dhe boolean
tipet e referencës, si GregorianCalendar
double d = 2.5;
Tipi String është tip i referencës në Java, megjithëse

përdoret sikurse tipet primitive të të dhënave.
String s = "abc";

Hyrja (input) përmes argumentëve
programorë
/** Afishon gjatësinë e argumentit programor */

public class LengthOfName
{ String name = args[0];
int length = name.length();
System.out.println("Emri " + name + " ka gjatësinë " + length);
}
}

Konvertimi ndërmjet stringjeve dhe
numrave dhe formatizimi
Konvertimi i stringjeve në numra të plotë:

String s = "20";
int i = new Integer(s).intValue();
class Integer konverton stringje numërorësh në numra
të plotë; posedon metodën intValue.

numrave dhe formatizimi – Vazhdim
Konvertimi i stringjeve në numra thyesorë:

String approxPi = "3.14159";
double d = new Double(approxPi).doubleValue();
class Double konverton stringje numrash në numra
thyesorë; posedon metodën doubleValue.

Konvertimi i numrave në stringje:

double d = 3.14159;
String s = d + "";

Formatizimi i numrave:
import java.text.*;
public class Test
{ DecimalFormat formatter = new DecimalFormat("0.00");
double d = 100.0 / 3.0;
String s = formatter.format(d);
System.out.println(s + " Euro");
}
}
class DecimalFormat gjendet në pakon java.text. Posedon metodën format(d)
e cila kthen vlerën e formatizuar në decimale të numrit d, mbështetur në shabllonin e
zbatuar në new DecimalFormat(SHABLLON).

Konvertimi i temperaturës me input
import java.text.*;
public class FahrenheitToCelsius
{ int f = new Integer(args[0]).intValue();
double c = (5.0/9.0) * (f - 32);
DecimalFormat formatter = new DecimalFormat("0.0");
System.out.println("gradë Celsius " + formatter.format(c));
}
}

Konvertimi i temperaturës me input –
Vazhdim
FahrenheitToCelsius
main(args[0] == "70" )
{ >int f = new Integer(args0).intValue();
double c = (5.0/9.0) * (f - 32);
}

Vazhdim
FahrenheitToCelsius
main(args[0] == "70" )
{ int f == ?
>f = new Integer(args[0]).intValue();
double c = (5.0/9.0) * (f - 32);
...
}

Vazhdim
FahrenheitToCelsius
main(args[0] == "70" )
{ int f == ?
>f = new Integer("70").intValue();
double c = (5.0/9.0) * (f - 32);
...
}

Vazhdim
FahrenheitToCelsius
main(args[0] == "70" )
{ int f == ?
>f = a1.intValue();
double c = (5.0/9.0) * (f - 32);
...
}
a1 : Integer
përmban 70
intValue()
{ metodë e cila kthen 70 }

Vazhdim
FahrenheitToCelsius
main(args[0] == "70" )
{ int f == ?
>f = PRIT;
double c = (5.0/9.0) * (f - 32);
...
}
a1 : Integer
përmban 70
intValue()
{ >metodë e cila kthen 70 }

Vazhdim
FahrenheitToCelsius
main(args[0] == "70" )
{ int f == ?
>f = 70;
double c = (5.0/9.0) * (f - 32);
...
}

Vazhdim
FahrenheitToCelsius
main(args[0] == "70" )
{ int f == 70
>double c = (5.0/9.0) * (f - 32);
}

Diagnostifikimi i gabimeve në
shprehje
Gabimet mund të kenë këto dy forma:

Compile time errors: gabimet sintaksore të cilat
paraqiten gjatë kompilimit.
Run time errors (Exceptions): gabimet të cilat
paraqiten gjatë ekzekutimit, kur llogaritet rezultat
jokorrekt dhe ekzekutimi ndalohet.

Gabimet sintaksore (compile time
errors)
System.out.println( (1+2(*3 );
string s = 3;
System.out.println(3+true);
int i;
System.out.println(2 * i);
int a = 1;
double a = 2.5;
System.out.println(a);

Gabimet sintaksore (compile time
errors) – Vazhdim
System.out.println( (1+2)*3 );
String s = "3";
System.out.println(3+1);
int i = 0;
System.out.println(2 * i);
int a = 1;
double b = 2.5;
System.out.println(a);

Përjashtimet (exceptions)
int i = 0;
System.out.println(1 / i);
i = new Integer(args[0]).intValue();
System.out.println(1 / i);

Gabimet semantike
int x = 3;
int y = 7;
System.out.println(x = y);

Gabimet semantike – Vazhdim
int x = 3;
int y = 7;
System.out.println(x == y);

Fjalët kyçe dhe identifkatorët
Identifikator: emër variable, klase ose metode; varg i

karkaterëve, ku karakteri i parë është jonumëror.
Fjalët kyçe kanë domethënie të posaçme në Java dhe nuk

mund të përdoren si identifikatorë.
Për stil konsistent, klasat emërtohen me identifikatorë që

fillojnë me shkronjë të madhe, kurse variablat dhe metodat
me shkronjë të vogël.

Hyrja (input), dalja (output) dhe gjendja
Hyrja (input), dalja (output) dhe gjendja – fq. 1

Hyrja (input), dalja (output) dhe
gjendja
Objektivat:
Të zbatohet hyrje interaktive, ku një aplikacion mund të
ketë interaksion me shfrytëzuesin dhe të kërkojë input
kur është e nevojshme për kompjutim.
Të shfrytëzohet inheritimi për të disenjuar dritare
grafike që afishojnë output në forma teksti, ngjyrash
dhe figurash.
Të tregohet si një objekt mund të „mbajë mend“
„gjendjen“ e kompjutimit me anë të variablave të
fushave.

Hyrja (input) interaktive
Controller
main
Input View Output View
Figura 1. Një arkitekturë me input-view

Hyrja (input) interaktive – Vazhdim
Input view: komponentet e një aplikacioni të cilat pranojnë

të dhëna hyrëse.
Output view: komponentet e një aplikacioni të cilat

afishojnë të dhëna dalëse.
Hyrje interaktive: të dhënat hyrëse të cilat shfrytëzuesi i jep

gjatë ekzekutimit të programit.
Dialog: dritare e cila afishon një mesazh të shkurtër

dhe/ose pranon hyrje interaktive, p.sh., duke rradhitur
shfrytëzuesi tekst ose duke shtypur një buton. Kur
shfrytëzuesi të ketë përfunduar interaksionin me të,
dialogu zhduket.
Hapat kryesorë për të shfrytëzuar klasën JOptionPane

për gjenerim të dialogut për lexim hyrjeje:
1. Kërko në pakon javax.swing klasën JOptionPane:
import javax.swing.*;
2. Krijo dialogun në displej:
String input
= JOptionPane.showInputDialog(POROSIA);
ku POROSIA është një string i cili do të afishohet
përbrenda dialogut.

import java.text.*;
/** FahrenheitToCelsius konverton vlerën e temperaturës
* input: gradët Fahrenheit, int
* output: gradët Celsius, double
*/
{ String input = JOptionPane.showInputDialog("Gradë Fahrenheit:");
int f = new Integer(input).intValue();
double c = (5.0/9.0) * (f - 32);
}
}

FahrenheitToCelsius
main
JOptionPane System.out
showInputDialog println
Integer DecimalFormat
intValue format
Figura 2. Arkitektura e aplikacionit për konvertimin e temperaturës

Dialogu dalës
Krijimi i një dialogu të mesazhit në displej:

JOptionPane.showMessageDialog(null, MESAZHI);
ku MESAZHI është stringu i cili do të afishohet në dialogun.
null: vlerë e posaçme në Java e cila shënon „nuk ka

vlerë“. Përdorimi i null si operand në shprehje aritmetike
ose dërgimi kësaj i një mesazhi gjeneron një përjashtim
(run-time error).

Dialogu dalës – Vazhdim
import java.text.*;
/** FahrenheitToCelsius konverton vlerën e temperaturës
* input: gradët Fahrenheit, int
* output: gradët Celsius, double
*/
double c = (5.0/9.0) * (f - 32);
JOptionPane.showMessageDialog(null, f + " Fahrenheit janë "
+ formatter.format(c) + " Celsius");
}
}

Dalja (output) grafike
Output view për dalje grafike janë dritaret grafike, të cilat

afishojnë tekst, figura, ngjyra, etj.
Dritaret grafike janë objekte.
Klasat e dritareve grafike shkruhen duke zgjeruar me

inheritim (trashigimi) klasë nga bibliotekat e Java (nga të
cilat mund të konstruktohen dritare boshe).

Panelat dhe kornizat e tyre
Frame (korniza): emërtimi në Java për dritare grafike.

Kornizat ndërtohen nga class JFrame, e cila ndodhet në
pakon javax.swing.
/** FrameTest krijon një kornizë */
public class FrameTest
{ JFrame sampleFrame = new JFrame();
System.out.println("Ku është korniza?");
}
}

Panelat dhe kornizat e tyre – Vazhdim
/** FrameTest krijon dhe afishon një kornizë */
public class FrameTest
{ JFrame sampleFrame = new JFrame();
sampleFrame.setSize(300, 200);
sampleFrame.setVisible(true);
System.out.println("Korniza u shfaq!");
}
}

Përshtatja e panelave me trashigimi
Panel: objekti në Java mbi të cilin vizatohet. Për të vizatuar

mbi panel shfrytëzohet teknika e quajtur trashigimi
(inheritance).
1. Duke u nisur nga class JPanel, shkruhet klasa e
veçantë, p.sh., class TestPanel. Përbrenda kësaj
klase përfshihen instruksionet për vizatim.
2. Konstruktohet një objekt nga class TestPanel,
konstruktohet një kornizë nga class JFrame, dhe
futet objekti panel në objektin kornizë.
3. Vëhet madhësia dhe dukshmëria e kornizës.

Përshtatja e panelave me trashigimi –
Vazhdim
import java.awt.*;
public class TestPanel extends JPanel
{ public void paintComponent(Graphics g)
{ // ... instruksionet të cilat vizatojnë mbi panelin
}
}
Nga public class TestPanel mund të konstruktohen objekte panela.
Fraza extends JPanel bën që class TestPanel ta zgjerojë/trashigojë

class JPanel. TestPanel quhet nënklasë, JPanel quhet mbiklasë.
Instruksionet shtesë përbrenda class TestPanel përmbahen në metodën e re

paintComponent. Metoda paintComponent startohet dhe ristartohet
automatikisht.
Penda grafike g është objekti i cili vizaton mbi panelin. Penda grafike shfrytëzon
klasa nga biblioteka java.awt.
Vazhdim
import java.awt.*;
/** TestPanel krijon një panel që afishon një string */
public class TestPanel extends JPanel
{ /** paintComponent vizaton panelin
* @param g - penda grafike */
public void paintComponent(Graphics g)
{ g.setColor(Color.red);
g.drawString("Tungjatjeta!", 30, 80);
}
}

Vazhdim
/** FrameTest krijon dhe afishon një kornizë,
* dhe fut një panel në të. */
public class FrameTest3
{ TestPanel samplePanel = new TestPanel();
JFrame sampleFrame = new JFrame();
sampleFrame.getContentPane().add(samplePanel);
sampleFrame.setSize(300, 200);
sampleFrame.setVisible(true);
System.out.println("Korniza u shfaq e shkruar!");
}
}

Vazhdim
Trashigimia (inheritance): teknikë për lidhjen e dy klasave

ashtu që njëra është „përshtatje“ ose zgjerim i tjetrës. Në
qoftë se klasa C2 trashigon (zgjeron) klasën C1
class C2 extends C1
atëherë çdo objekt i konstruktuar nga class C2 do të ketë
tërë strukturën e definuar përbrenda class C1 si dhe
strukturën përbrenda class C2.
Nënklasa dhe mbiklasa: C2 është nënklasë e C1, kurse C1

është mbiklasë e C2.

Vazhdim
FrameTest a1 : TestPanel
main(...) paintComponent(g == a2 )
{ samplePanel == a1 { ... }
sampleFrame == a3 Instruksionet nga klasa JPanel
...
}
a2 : Graphics a3 : JFrame
setColor(...) { ... } setSize(...) { ... }
drawString(...) { ... } setVisible(...) { ... }
... ...
[Objekti Graphics konstruktohet
automatikisht me TestPanel.]

Vazhdim
FrameTest TestPanel
main paintComponent
JFrame
Graphics
getContentPane JPanel
setColor
setSize
drawString
setVisible
Figura 3. Arkitektura e aplikacionit me TestPanel

Vazhdim
import java.awt.*;
/** MyPanel krijon një panel me ngjyra */
public class MyPanel extends JPanel
{ /** paintComponent vizaton mbi panelin
* @param g -- penda grafike */
int left = 100;
int top = 70;
int width = 90;
int height = 60;
g.drawRect(left, top, width, height);
int diameter = 40;
g.fillOval(left + width - diameter, top, diameter, diameter);
}
}

Vazhdim
import java.awt.*;
/** FrameTest2 afishon një dritare me ngjyra */
public class FrameTest2
{ JFrame myFrame = new JFrame();
myFrame.getContentPane().add(new MyPanel());
myFrame.setTitle("Vizatuesi im i kornizave");
myFrame.setBackground(Color.white);
int width = 300;
int height = 200;
myFrame.setSize(width, height);
myFrame.setVisible(true);
}
}

Vazhdim
Ngjyrosje e dritares: vizatimi i tekstit, ngjyrave dhe figurave

në dritaren grafike; kryhet përmes metodës
paintComponent.
Pendë grafike: objekti i shfrytëzuar nga metoda

paintComponent për ngjyrosjen e dritares.
Piksel: njëra nga „pikat“ e imazhit; shfrytëzohet si njësi

matëse për distanca përbrenda dirtares grafike.

Formati dhe metodat për vizatim
70
100
200
300
Figura 4. Alokimi i pikselit me koordinata (100,70)

Formati dhe metodat për vizatim –
Vazhdim
70
100
60
90
Figura 5. g.drawRect(100, 70, 90, 60)

Vazhdim
70
100 40
40
Figura 6. g.drawOval(100, 70, 40, 40)

Vazhdim
Metoda Semantika
setColor(c) Mbush pendën me ngjyrën
drawLine(x1, y1, x2, y2) Vizaton segmentin
drawString(s, x, y) Afishon stringun të pozicionuar
sipas koordinatave
drawRect(x, y, width, height) Vizaton drejtkëndëshin
fillRect(x, y, width, height) Mbush drejtkëndëshin
drawOval(x, y, width, height) Vizaton elipsën
fillOval(x, y, width, height) Mbush elipsën
fillArc(x, y, width, height, Vizaton pjesën e harkut të elipsës
startAngle, thickness)
Tabela 1. Disa metoda të pendës grafike (class Graphics)

Konstruktor metodat dhe objekti
this
Metodë konstruktor: metodë përbrenda një klase që

ekzekutohet kur të konstruktohet një objekt nga klasa.
Emri i konstruktorit është i njëjtë sikurse emri i klasës në të
cilën paraqitet.
this: vlerë e posaçme në Java e cila shënon „këtë

objekt“. Zbatohet për vetëreferencim të objekteve.

this – Vazhdim
import java.awt.*;
import java.util.*;
/** ClockWriter vizaton një orë */
public class ClockWriter extends JPanel
{ public ClockWriter()
{ int width = 200;
JFrame clockFrame = new JFrame();
clockFrame.getContentPane().add(this);
clockFrame.setTitle("Ora");
clockFrame.setBackground(Color.white);
clockFrame.setSize(width, width);
clockFrame.setVisible(true);
}

this – Vazhdim
/** paintComponent vizaton orën

{ GregorianCalendar time = new GregorianCalendar();
int minutesAngle = 90 - time.get(Calendar.MINUTE) * 6;
int hoursAngle = 90 - time.get(Calendar.HOUR) * 30;
int left = 50;
int top = 50;
int diameter = 100;
g.setColor(Color.black);
g.drawOval(left, top, diameter, diameter);
g.setColor(Color.red);
g.fillArc(left + 5, top + 5, diameter - 10, diameter - 10,
minutesAngle, 5);
g.setColor(Color.blue);
g.fillArc(left + 25, top + 25, diameter - 50, diameter - 50,
hoursAngle, -8);
}
this – Vazhdim
/** main: për testim */

{ new ClockWriter(); }
}

this – Vazhdim
Fraza
new ClockWriter()
ka semantikën vijuese:
Konstruktohet një ClockWriter objekt në memorien
qendrore;
Objektit të ri i dërgohet mesazh për të ekzekutuar
instruksionet në konstruktorin e tij, të quajtur poashtu
ClockWriter.

Objektet me gjendje: Variablat e
fushave
Variabël e fushës (fushë): variabël e deklaruar në klasë

pavarësisht nga metodat e klasës. Fusha mund të
referencohet dhe t’i ndahet vlerë nga të gjitha metodat në
atë klasë.
Variabël lokale: variabël e deklaruar përbrenda një

metode. Mund të referencohet vetëm nga urdhërat
përbrenda asaj metode.

fushave – Vazhdim
import java.awt.*;
/** FieldExample: Afishon numrin e ngjyrosjeve të dritares */
public class FieldExample extends JPanel
{ private int count; // numri i ngjyrosjeve të dritares
/** FieldExample: konstrukton dritaren */
public FieldExample()
{ count = 0; // dritarja akoma nuk është ngjyrosur
JFrame myFrame = new JFrame();
myFrame.getContentPane().add(this);
myFrame.setTitle("Shembull fushe");
int height = 200;
myFrame.setSize(3 * height / 2, height);
}

fushave – Vazhdim
/** paintComponent vizaton numrin e ngjyrosjeve

{ count = count + 1; // ose count++
int margin = 25;
int lineHeight = 20;
int firstLine = 40;
int baseline = firstLine + lineHeight * count;
g.drawString("E ngjyrosur " + count + " herë", margin, baseline);
}
{ new FieldExample(); }
}

fushave – Vazhdim
FieldExample a2 : Graphics
main(...) setColor(...) { ... }
{ ... > } drawString(...) { ... }
...
a1 : FieldExample
private int count == 0
paintComponent( g == a2 ) a3 : JFrame
{ count = count + 1; setSize(...) { ... }
... setVisible(...) { ... }
} ...

fushave – Vazhdim
Fushat gjithashtu mund të përmbajnë edhe objekte

(adresa të tyre).
// ... import -- njësoj sikurse më parë
public class ClockWriter extends JPanel
{ private GregorianCalendar time = new GregorianCalendar();
public ClockWriter()
{ // ... Njësoj sikurse më parë
}
{ int minutesAngle = 90 - time.get(Calendar.MINUTE) * 6;
int hoursAngle = 90 - time.get(Calendar.HOUR) * 30;
// ... Njësoj sikurse më parë
}
// ... main -- njësoj sikurse më parë
}

fushave – Vazhdim
ClockWriter JPanel
paintComponent
Graphics
GregorianCalendar setColor
get drawString
Figura 7. Arkitektura e ClockWriter

fushave – Vazhdim
Relacioni është: në qoftë se klasa C2 zgjëron klasën C1,

themi se C2 është C1.
Relacioni shfrytëzon: në qoftë se klasa C2 dërgon

mesazhe objekteve të konstruktuara nga klasa C1, themi
se C2 shfrytëzon C1.
Relacioni ka: në qoftë se klasa C2 posedon fushë vlera e

së cilës është objekt i klasës C1 të cilin ajo e ka
konstruktuar, themi se C2 ka C1.

fushave – Vazhdim
Semantika e fushave:
Qeliza e fushës krijohet kur edhe vetë objekti.
Fusha mund të inicializohet me vetë krijimin, në
instruksionin e deklarimit. Në qoftë se fusha nuk
inicializohet gjatë deklarimit, atëherë preferohet që të
inicializohet përbrenda metodës konstruktor.
Vlera në qelizën e një fusheje mbahet edhe kur nuk
ekzekutohet asnjë metodë e objektit.
Emrat e fushave nuk duhet të rideklarohen përbrenda
ndonjë metode.

Zbatimi i fushave për memorimin e
hyrjes dhe përgjegjjeve
import java.awt.*;
import java.text.*;
public class FahrenheitToCelsiusWriter extends JPanel
{ private int fahrenheit;
private double celsius;
private int leftMargin = 20;
private int lineHeight = 20;

hyrjes dhe përgjegjjeve – Vazhdim
/** Konstruktori. */
public FahrenheitToCelsiusWriter()
fahrenheit = new Integer(input).intValue();
celsius = (5.0/9.0) * (fahrenheit - 32);
int frameHeight = 200;
JFrame f = new JFrame();
f.getContentPane().add(this);
f.setTitle("Celsius në Fahrenheit");
f.setBackground(Color.white);
f.setSize(3 * frameHeight / 2, frameHeight);
f.setVisible(true);
}

hyrjes dhe përgjegjjeve – Vazhdim
/** Vizaton porosinë.

* @param g penda grafike */
int firstLine = lineHeight * 4;
g.drawString(fahrenheit + " Fahrenheit janë",
leftMargin, firstLine);
g.drawString(formatter.format(celsius) + " Celsius",
leftMargin, firstLine + lineHeight);
}
{ new FahrenheitToCelsiusWriter(); }
}

Testimi i programit i cili shfrytëzon
hyrje
Varësisht nga lloji i test shembujve, stili i testimit mund të

jetë:
1. Testim i „kutisë së bardhë“.
2. Testim i „kutisë së zezë“.

Struktura e komponenteve: Ndërtimi i
metodave dhe klasave
Struktura e komponenteve: Ndërtimi i metodave dhe klasave – fq. 1

Struktura e komponenteve: Ndërtimi
i metodave dhe klasave
Objektivat:
Të shkruhen metoda publike dhe private të cilat marrin
argumente (parametra) dhe kthejnë rezultate.
Të shkruhen klasa që përmbajnë metoda të cilat
rishfrytëzohen sërish.
Të lexohen dhe shkruhen specifikime interfejsash, të
cilat përshkruajnë sjelljet e klasave dhe metodave të
tyre.

Metodat
Metodë: varg i emërtuar urdhërash; i destinuar për

kryerjen e një detyre ose përgjegjësie specifike.
public class MyApplication

{ // ... Instruksionet të cilat ekzekutohen
// me startimin e aplikacionit
}
}

Metodat – Vazhdim
import java.awt.*;
public class MyPanel extends JPanel
{ public MyPanel()
{ // ... Instruksionet për konstruktimin dhe inicializimin
// e panelit
}

{ // ... Instruksionet për vizatim në panelin
}
}

Metodat publike
System.out.println("TEKSTI");
Invokim metode: dërgim mesazhi i cili përfshin emrin e

metodës. Mesazhi kërkon që objekti pranues të ekzekutojë
metodën e emërtuar në mesazhin.
Klient: objekti i cili dërgon mesazh (invokim).
Pranues: objekti i cili pranon mesazh; ekzekuton metodën

e emërtuar në mesazhin.

Metodat publike – Vazhdim
public void paintComponent(Graphics g) // kjo është ballina

{ URDHËRAT // ky është trupi
}
Përnga sintaksa, metoda përbëhet nga ballina (header

line) dhe trupi.
Metoda publike i është në dispozicion „publikut gjeneral“,

përfshirë sistemin operativ të kompjuterit si dhe objekte të
krijuara nga klasë tjera.

Ca metoda publike themelore
/** Vizaton ASCII art */

public class AsciiArtWriter
{ /** Konstruktori */
public AsciiArtWriter()
{ System.out.println(); }
/** Afishon një bletë */

public void printBee()
{ System.out.println(" ,-.");
System.out.println(" \\_/"); // \\ për \
System.out.println(">{|||}-");
System.out.println(" / \\");
System.out.println(" ‘-^");
}

Ca metoda publike themelore –
Vazhdim
/** Afishon një fluturë */

public void printButterfly()
{ System.out.println(" _ \" _"); // \" për "
System.out.println(" (_\\|/_)");
System.out.println(" (/|\\)");
}
/** Afishon një kalikuese */

public void printLadybug()
{ System.out.println(" ‘m\’"); // \’ për ’
System.out.println(" (|)");
}
}

Vazhdim
/** DrawArt: ca Ascii art*/

public class DrawArt
{ AsciiArtWriter writer = new AsciiArtWriter();
writer.printBee();
System.out.println("Test");
writer.printLadybug();
writer.printButterfly();
}
}

Vazhdim
Specifikim metode: koment i filluar me /** i cili

dokumenton qellimin ose sjelljen e një metode.
Specifikimet mund të përpunohen me veglën javadoc për
të gjeneruar një dokumentacion kodi.

Metodat konstruktorë
Konstruktor: metodë përbrenda klasës e cila invokohet

automatikisht kur të konstruktohet një objekt në memorien
qendrore të kompjuterit.
AsciiArtWriter writer = new AsciiArtWriter();

Metodat konstruktorë – Vazhdim
DrawArt
main
{ 1> AsciiArtWriter writer = new AsciiArtWriter();
...
}

DrawArt a1 : AsciiArtWriter
main AsciiArtWriter()
{ AsciiArtWriter writer == ? ; { 2> System.out.println(); }
1> writer = PRIT public void printBee() {...}
... public void printButterfly() {...}
} public void printLadybug() {...}

main public void printBee() {...}
{ AsciiArtWriter writer == ? ; public void printButterfly() {...}
1> writer = a1 public void printLadybug() {...}
...
}

{ AsciiArtWriter writer == a1 ; public void printButterfly() {...}
... public void printLadybug() {...}
1> writer.printBee();
...
}

main public void printBee()
{ AsciiArtWriter writer == a1 ; { 2> System.out.println(...);
... ...
1> PRIT }
... public void printButterfly() {...}
} public void printLadybug() {...}

{ AsciiArtWriter writer == a1 ; public void printButterfly() {...}
... public void printLadybug() {...}
1> System.out.println("Test");
...
}

Parametrat e metodave
Parametrat aktualë: argumentet lista e të cilëve jepet së

bashku me emrin e metodës gjatë invokimit të metodës,
p.sh.,
System.out.println("TEKSTI");

Parametrat e metodave – Vazhdim
Parametrat formalë: emrat e variablave lista e të cilave

jepet në ballinën e metodës.
/** Afishon një bletë me emër.
* @param name emri i bletës
*/
public void printBeeWithName(String name)
{ System.out.println(" ,-.");
System.out.println(" \\_/");
System.out.println(">{|||}-" + name + "-");
System.out.println(" / \\");
System.out.println(" ‘-^");
}

Kur metoda invokohet parametrat aktualë u shoqërohen

parametrave formalë përkatës ashtu që parametri formal
inicializohet me parametrin aktual. Lidhja e një parametri
aktual me një parametër formal funksionon sikur një
inicializim i një variableje lokale.
AsciiArtWriter writer = new AsciiArtWriter();
String s = "Tringa";
writer.printBeeWithName(s);
writer.printBeeWithName("Filan " + "Fisteku");

DrawArt
main
{ AsciiArtWriter writer == a1 ;
String s == "Tringa" ;
1> writer.printBeeWithName(s);
...
}
a1 : AsciiArtWriter
public void printBee() {...}
public void printButterfly() {...}
public void printLadybug() {...}
public void printBeeWithName(String name) {...}

DrawArt
main
1> writer.printBeeWithName("Tringa");
...
}
a1 : AsciiArtWriter
public void printBee() {...}
public void printButterfly() {...}
public void printLadybug() {...}
public void printBeeWithName(String name) {...}

DrawArt
main
1> PRIT
...
}
a1 : AsciiArtWriter
...
public void printBeeWithName
{ 2> String name = "Tringa";
System.out.println(...);
...
}
...

DrawArt
main
1> PRIT
...
}
a1 : AsciiArtWriter
...
public void printBeeWithName
{ String name == "Tringa"
2> System.out.println(...);
...
}
...

Format e parametrave
Çdo vlerë e cila mund t’i shoqërohet (ndahet për vlerë) një
variableje mund të jetë parametër aktual. Parametri aktual
duhet të jetë kompatibil me parametrin formal.
import java.text.*;
/** Kryen operacione matematike. */
public class MathOperations
{ /** Afishon numrin invers të një numri të plotë
* të formatizuar në tri vende decimale.
* @param i numri i plotë i cili invertohet */
public void printInverse(int i)
{ DecimalFormat formatter = new DecimalFormat("0.000");
double d = 1.0 / i;
System.out.println(s);
}
}
Format e parametrave – Vazhdim
Invokimi i printInverse bëhet, p.sh., me

MathOperations calculator = new MathOperations();
calculator.printInverse(3);
Invokim jokorrekt: calculator.printInverse(0.5).
Për printInverse të shkruar me ballinën

public void printInverse(double i)
korrekte do të ishin të dy invokimet vijuese:
calculator.printInverse(0.5);
calculator.printInverse(3);

/** Afishon numrin invers të një numri të plotë.

* @param i numri i plotë i cili invertohet
* @param pattern shablloni për formatizimin e rezultatit */
public void printInverse(int i, String pattern)
{ DecimalFormat formatter = new DecimalFormat(pattern);
double d = 1.0 / i;
}

MathOperations calculator = new MathOperations();

calculator.printInverse(3, "0.00000");
calculator.printInverse(5, "0.0");
Shoqërimi i parametrave aktualë parametrave formalë

përcaktohet nga renditja në listë e parametrave aktualë –
parametrat aktualë u shoqërohen parametrave formalë me
radhë.

/** Afishon numrin invers të një numri të plotë.

* @param i numri i plotë i cili invertohet
* @param f objekti i cili formatizon rezultatin */
public void printInverse(int i, DecimalFormat f)
{ double d = 1.0 / i;
String s = f.format(d);
}

Invokimi i metodës së tretë:

DecimalFormat fivePlaces = new DecimalFormat("0.00000");
calculator.printInverse(3, fivePlaces);

Metodat konstruktorë mund të shfrytëzojnë parametra

formalë njësoj sikurse metodat tjera publike.
Metoda ballina e së cilës ka formën
public void EMRI_I_METODËS()
është metodë me zero parametra formalë dhe duhet të
invokohet nga urdhër i cili ka zero parametra aktualë:
OBJEKTI_PRANUES.EMRI_I_METODËS();

Case study: kornizë dalëse me
destinim të përgjithshëm
Specifikim interfejsi (interfejs): listë emrash dhe

përgjegjësish të metodave publike të një klase.
MyWriter krijon dritare grafike e cila afishon
një fjali
Konstruktori:
MyWriter(int w, int h) Konstrukton dritaren me gjerësi dhe
lartësi të specifikuar
Metodat:
writeSentnce(String s) Afishon fjalinë në dritaren grafike
repositionSentence(int x, int y) Riafishon fjalinë në pozitën e re
Tabela 1. Specifikimi i interfejsit të kornizës dalëse MyWriter

destinim të përgjithshëm – Vazhdim
import java.awt.*;
/** Krijon dritare grafike e cila afishon një fjali. */
public class MyWriter extends JPanel
{ private int width;
private int height;
private String sentence = "";
private int xPosition;
private int yPosition;

/** Konstruktor: krijon panelin.

* @param w gjerësia e dritares
* @param h lartësia e dritares */
public MyWriter(int w, int h)
{ width = w;
height = h;
xPosition = width / 5;
yPosition = height / 2;
myFrame.setTitle("MyWriter");
myFrame.setSize(width, height);
}

/** Vizaton panelin.

{ g.setColor(Color.white);
g.fillRect(0, 0, width, height);
g.drawString(sentence, xPosition, yPosition);
}

/** Afishon një fjali.

* @param s fjalia që afishohet */
public void writeSentence(String s)
{ sentence = s;
this.repaint();
}
/** Riafishon fjalinë në pozitën e re.
* @param x pozita e re horizontale
* @param y pozita e re vertikale */
public void repositionSentence(int x, int y)
{ xPosition = x;
yPosition = y;
this.repaint();
}
}

/** Afishon në dritare grafike një fjali të futur. */
public class MyWriterTest
{ public static void main(String args)
{ int width = 300;
int height = 200;
MyWriter writer = new MyWriter(width, height);
writer.repositionSentence(50, 80);
String s = JOptionPane.showInputDialog("Rradhisni ca tekst:");
writer.writeSentence(s);
}
}

1. Disenjuam dhe shkruam një klasë e cila mund të

shfrytëzohet si komponentë e shumë aplikacioneve.
2. Disenjuam një specifikim interfejsi i cili na ndihmoi ta
shkruajmë klasën.
3. Shfrytëzuesit e klasës mund ta lexojnë specififikim e
klasës për të kuptuar se si t’i shfrytëzojnë metodat e
klasës; nuk ka nevojë për ta lexuar kodimin e klasës.
4. Kodimi shfrytëzoi konstruktor dhe fusha private për të
ndihmuar metodat publike të sillen në mënyrë korrekte;
metodat publike invokuan njëra tjetrën sipas nevojës.

Kur një aplikacion ndërtohet nga disa njerëz, është më

lehtë për njerëzit veç e veç të shkruajnë dhe testojnë
pjesët e aplikacionit në qoftë se aplikacioni ndahet në
klasë.
Në qoftë se një pjesë aplikacioni duhet sërish të
shkruhet ose të zëvendësohet, është më lehtë për t’u
bërë në qoftë se pjesa është një klasë e veçantë.

Rezultatet e metodave: Funksionet
Kur një objekt klient dërgon mesazh, ndonjëherë klienti

pret përgjegjje kthyese, p.sh.,
String input = JOptionPane.showInputDialog("Gradë Fahrenheit:");
Rezultat metode: përgjegjje e llogaritur nga metoda dhe e

kthyer klientit.
Funksion: metodë e cila kthen rezultat.

Rezultatet e metodave: Funksionet –
Vazhdim
/** Konverton vlera temperaturash. */

public class TemperatureConvertor
{ /** Konverton vlerën e dhënë.
* @param f shkallët Fahrenheit
* @return ekuivalenti në shkallë Celsius */
public double fahrenheitToCelsius(double f)
{ double c = (5.0/9.0) * (f - 32);
return c;
}
}

Vazhdim
Teknika për kthimin e rezultatit:

Në ballinën e metodës zëvendësohet fjala kyçe void
me tipin e të dhënave të rezultatit të cilin duhet ta
kthejë metoda. Fjala kyçe void do të thotë mos kthe
fare rezultat.
Në fund të trupit të metodës vëhet urdhër
return SH;
ku shprehja SH llogarit vlerën e cila do të kthehet.

Vazhdim
/** ConvertorTest teston konvertorin e temperaturave */
public class ConvertorTest
{
public static void main(String args)
{ String input =
JOptionPane.showInputDialog("Gradë Fahrenheit:");
TemperatureConvertor convert = new TemperatureConvertor();
double c = convert.fahrenheitToCelsius(f);
MyWriter writer = new MyWriter(300, 200);
writer.writeSentence(f + " Fahrenheit janë " + c + " Celsius");
}
}

Vazhdim
Urdhëri return është pikë daljeje nga funksioni. P.sh.,

funksioni vijues llogarit në mënyrë jokorrekte katrorin e një
numri:
public int square(int num)
{ int result = 0;
return result;
result = num * num;
}

Vazhdim
ConvertorTest
main
{ int f == 68.0
1> TemperatureConvertor convert = new TemperatureConvertor();
double c = convert.fahrenheitToCelsius(f);
...
}

Vazhdim
ConvertorTest
main
{ int f == 68.0
TemperatureConvertor convert == a1
1> double c = convert.fahrenheitToCelsius(f);
...
}
a1 : TemperatureConvertor
public double fahrenheitToCelsius(double f) {...}

Vazhdim
ConvertorTest
main
{ int f == 68.0
double c == ?
1> c = PRIT;
...
}
fahrenheitToCelsius
{ double f == 68.0
double c == 20.0
2> return c;
}

Vazhdim
ConvertorTest
main
{ int f == 68.0
double c == ?
1> c = 20.0;
...
}
public double fahrenheitToCelsius(double f) {...}

Vazhdim
Rezultati i një funksioni mund të injorohet, p.sh., në

class FahrenheitToCelsiusWriter kemi pasur
{ new FahrenheitToCelsiusWriter(); }

Metodat private
Metodat private mund të invokohen vetëm përbrenda

klasës në të cilë paraqiten.
Metoda private shkruhen si zgjidhje në dy situata:

1. Kur ka përsëritje të një detyre.
2. Kur një formulë ose nënalgoritëm fundamental meriton
të ketë emër të vetin.

Emërtimi i një nënalgoritmi me
metodë private
Algoritmi për paraqitjen e dritares grafike me kufi të kaltër e

qendër të bardhë:
1. Ngjyros tërë dritaren në të kaltër.
2. Llogarit madhësinë e një drejtkëndëshi të madhësisë
ca më të vogël sesa tërë dritarja.
3. Ngjyros drejtkëndëshin në të bardhë.

Emërtimi i një nënalgoritmi me
metodë private – Vazhdim
/** Vizaton panelin.

{ makeBorder(g);
g.drawString(sentence, xPosition, yPosition);
}
/** Ngjyros kufirin e kornizës.
* @param pen penda grafike */
private void makeBorder(Graphics pen)
{ pen.setColor(Color.blue);
pen.fillRect(0, 0, width, height);
int borderSize = 20;
int rectWidth = width - 2 * borderSize;
int rectHeight = height - 2 * borderSize;
pen.setColor(Color.white);
pen.fillRect(borderSize, borderSize, rectWidth, rectHeight);
}
Përsëritja e një aktiviteti me metodë
private
Algoritmi për ngjyrosjen e një veje:

1. Llogarit lartësinë e vesë si 2/3 e gjerësisë së saj.
2. Llogarit skajin e majtë të vesë ashtu që veja të jetë e
qendërsuar në dritaren, dhe llogarit skajin e sipërm të
vesë.
3. Ngjyros venë.
4. Kthe vlerën e skajit të sipërm, në rast nevoje që
mëpastaj të vendoset një tjetër ve përmbi.

private – Vazhdim
import java.awt.*;
/** Vizaton tri ve të renditura. */
public class StackedEggWriter extends JPanel
{ private int frameWidth;
private int frameHeight;
private int egg1Size;

private – Vazhdim
/** Konstruktori.
* @param width gjerësia e panelit
* @param height lartësia e panelit
* @param size1 gjerësia e vesë së poshtme
* @param size2 gjerësia e vesë së mesme
* @param size3 gjerësia e vesë së sipërme */
public StackedEggWriter(int width, int height,
int size1, int size2, int size3)
{ frameWidth = width; frameHeight = height;
egg1Size = size1; egg2Size = size2;
egg3Size = size3;
myFrame.setTitle("Mullar vezësh");
myFrame.setBackground(Color.yellow);
myFrame.setSize(frameWidth, frameHeight);
}
private – Vazhdim
/** Mbush dritaren me vezë.

{ int egg1Top = paintAnEgg(frameHeight, egg1Size, g);
int egg2Top = paintAnEgg(egg1Top, egg2Size, g);
paintAnEgg(egg2Top, egg3Size, g);
}

private – Vazhdim
/** Vizaton një ve.

* @param bottom pozita e skajit të poshtëm
* @param width pozita e skajit të poshtëm
* @param pen penda grafike
* @return y pozita e skajit të sipërm */
private int paintAnEgg(int bottom, int width, Graphics pen)
{ int height = 2 * width / 3;
int top = bottom - height;
int left = (frameWidth - width) / 2;
pen.setColor(Color.pink);
pen.fillOval(left, top, width, height);
pen.setColor(Color.black);
pen.drawOval(left, top, width, height);
return top;
}

private – Vazhdim
/** main për testim */

{ int width = 300;
int height = 200;
new StackedEggWriter(width, height, 140, 90, 50);
}
}

Struktura e kontrollit: Urdhërat kushtëzues
Struktura e kontrollit: Urdhërat kushtëzues – fq. 1

Struktura e kontrollit: Urdhërat
kushtëzues
Objektivat:
Të studiohet rrjedha e kontrollit të programit dhe një formë e re urdhëri, urdhëri

kushtëzues, e cila i mundëson metodës të bëjë pyetje mbi vlerat e argumenteve të
saj ose të dhënave hyrëse. Mbështetur në përgjegjjet në pyetjet, metoda mund të
kontrollojë rrjedhën e llogaritjes në rrugën më të përshtatshme për këto vlera.
Të studiohen operatorët logjikë dhe të mësohet logjika prapa urdhërave

kushtëzues.
Të shfrytëzohet dituria mbi rrjedhën e kontrollit për të zhvilluar ndërtim

aplikacionesh në më tepër detaje; në veçanti, aplikacioni ndahet në tri
komponente: model, view (pamje) dhe controller (kontrollues), ku view merr
përgjegjësinë për hyrjen dhe daljen e të dhënave, kontrolluesi për rrjedhën e
kontrollit, kurse modeli merr përgjegjësinë për llogaritjet e përgjegjjeve.

Rrjedha e kontrollit dhe struktura e
kontrollit
Rrjedhë e kontrollit: renditja në të cilën ekzekutohen

urdhërat e një programi.
Strukturë e kontrollit: formë urdhëri e cila përcakton

rrjedhën e kontrollit.

Rrjedha e kontrollit dhe struktura e
kontrollit – Vazhdim
Struktura e kontrollit e vargut të urdhërave

URDHËRI1;
URDHËRI2;
...
URDHËRIn;
përcakton rrjedhën e kontrollit të ekzekutimit të njëpasnjëshëm të urdhërave përkatëse.
Struktura e kontrollit e invokimit të metodës
PRANUESI.METODA(ARGUMENTET)
përcakton rrjedhën e kontrollit të pauzimit të ekzekutimit në vendin e invokimit ashtu që

urdhërat e emërtuara me METODA në PRANUESI të ekzekutohen në vijim.

Struktura kushtëzuese e kontrollit
Urdhër kushtëzues („urdhër if“): strukturë kontrolli e cila

shtron një pyetje (test) dhe në bazë të përgjegjjes zgjedh
një rrjedhë të kontrollit.
Sintaksa e urdhërit kushtëzues:

if ( TESTI )
{ URDHËRAT1 }
else { URDHËRAT2 }
Semantika: në qoftë se rezultati i testit është true,

atëherë ekzekutohet then-krahu; në qoftë se rezultati i
testit është false, atëherë ekzekutohet else-krahu.

Struktura kushtëzuese e kontrollit –
Vazhdim
/** Afishon se a është argumenti negativ.

* @param i - argumenti */
public void printPolarity(int i)
{ System.out.print("Numri " + i + " është ");
if ( i < 0 )
{ System.out.println("negativ.");}
else { System.out.println("jonegativ.");}
System.out.println("Fund!");
}

Vazhdim
TESTI?
true false
URDHËRAT1 URDHËRAT2
Figura 1. Skema e rrjedhës së kontrollit të përcaktuar nga urdhëri

kushtëzues

Vazhdim
Ndonjëherë, kur dëshirohet të specifikohet vetëm

then-krahu, urdhëri kushtëzues shkruhet në formën
if ( TESTI )
{ URDHËRAT }
e cila është shkurtesë për
if ( TESTI ) { URDHËRAT } else { }

Vazhdim
Algoritmi i një aplikacioni i cili konverton orët në sekonda:

1. Lexo nga shfrytëzuesi (si hyrje) një numër të plotë, i cili
paraqet sasinë e orëve.
2. Në qoftë se numri i plotë është jonegativ, atëherë kthe
orët në sekonda. Përndryshe, numri i plotë nuk është
jonegativ, prandaj afisho një mesazh gabimi.

Vazhdim
/** Konverton orët në sekonda.
* Input: numër i plotë jonegativ
* Output: koha e konvertuar në sekonda */
public class ConvertHours
{ int hours = new Integer(
JOptionPane.showInputDialog("Numri i orëve")).intValue();

Vazhdim
if ( hours >= 0 )
{ int seconds = hours * 60 * 60;
JOptionPane.showMessageDialog(null,
hours + " orë janë " + seconds + " sekonda");
}
else
{ JOptionPane.showMessageDialog(null,
"Gabim: hyrje negative " + hours);
}
}
}

Urdhërat kushtëzues të vendosur
përbrenda
Urdhëra kushtëzues mund të vendosen përbrenda

ndonjërit nga krahët e një urdhëri kushtëzues tjetër, për të
koduar situata kur ekzistojnë pyetje të shumëfishta për t’u
testuar.

përbrenda – Vazhdim
Algoritmi për një version më të avansuar të MakeChange:

1. Lexo eurot si një numër të plotë.
2. Në qoftë se eurot janë negativë, atëherë gjenero një mesazh gabimi. Përndryshe,
eurot janë jonegativë:
(a) Lexo centët, numër i plotë.
(b) Në qoftë se centët janë negativë, atëherë gjenero një mesazh gabimi.
Përndryshe, centët janë jonegativë:
i. Në qoftë se centët janë më të mëdhenj se 99, atëherë gjenero një mesazh
gabimi. Përndryshe, centët janë në intrvalin 0. . . 99:
A. Llogarit totalin e eurove dhe centëve.
B. Nxjerr sasinë përkatëse të metelikëve gjysëmeurosh,
njëzetqindarkësh, dhjetëqindarkësh, pesëqindarkësh dhe qindarkësh.

/** Llogarit sasinë e metelikeve.
* Input: dy numra të dhënë në rreshtin komandues
* sasia e eurove dhe sasia e centëve
* Output: sasitë e metelikëve */
{ int euros = new Integer(args[0]).intValue();
if ( euros < 0 )
"Gabim: euro negativë " + euros);
}

else
{ int cents = new Integer(args[1]).intValue();
if ( cents < 0 )
"Gabim: cent negativë " + cents);
}
else
{ if ( cents > 99 )
"Gabim: në cent " + cents);
}

else
{ int money = (euros * 100) + cents;
money = money % 50;
money = money % 20;
money = money % 10;
money = money % 5;
}
}
}
}
}

lexo eurot;
euro negative?
lexo centët;
gabim
cent negativë?
gabim cents > 99 ?
total të holla;
gabim
llogarit metelikët
Figura 2. Skema e rrjedhës së kontrollit

/** Llogarit sasinë e metelikeve
public class MakeChange4
{ boolean ok = true; // memoron korrektësinë e të dhënave hyrëse
int euros = new Integer(args[0]).intValue();
int cents = new Integer(args[1]).intValue();
if ( euros < 0 )
"Gabim: euro negativë " + euros);
ok = false; // gabimi mohon korrektësinë
}

if ( ok ) // eurot janë në rregull, shqyrto centët

{ if ( cents < 0 )
"Gabim: cent negativë " + cents);
ok = false;
}
if ( cents > 99 )
"Gabim: në cent " + cents);
ok = false;
}
}

if ( ok ) // eurot dhe centët janë në rregull,

// llogarit përgjegjjen.
money = money % 50;
money = money % 20;
money = money % 10;
money = money % 5;
}
}
}

Operatorët logjikë
/** Llogarit sasinë e metelikeve
{ int euros = new Integer(args[0]).intValue();
int cents = new Integer(args[1]).intValue();
if ( (euros < 0) || (cents < 0) || (cents > 99) )
"Gabim në hyrje " + euros + " " + cents); }

Operatorët logjikë – Vazhdim
else
money = money % 50;
money = money % 20;
money = money % 10;
money = money % 5;
}
}
}

Operator logjik: operator i cili mundëson të shkruhen dy

krahasime në një shprehje të tipit boolean.
Operatori Semantika
Konjuksioni „dhe“:
true && true => true
SH1 && SH2
true && false => false
false && SH2 => false
Disjunksioni „ose“:
false || false => false
SH1 || SH2
false || true => true
true || SH2 => true
Negacioni „jo“:
!SH !true => false
!false => true
Tabela 1. Operatorët logjikë Struktura e kontrollit: Urdhërat kushtëzues – fq. 23

Semantika e urdhërave logjikë:

(minutes >= 0) && (minutes < 60)
=> false && (minutes < 60)
=> false
(cents < 0) || (cents > 99)

=> true || (cents > 99)
=> true

Operatorët logjikë kanë precedencë më të ulët sesa

operatorët relacionalë; p.sh., në versionin e fundit të
aplikacionit MakeChange kemi mundur të shkruajmë
if ( euros < 0 || cents < 0 || cents > 99 )

Zbatimi i urdhërave kushtëzues
Dy zbatimet kryesore të urdhërave kushtëzues janë:

për t’i mundësuar metodës të veprojë bazuar në vlera
të dhënash dhe parametrash;
për të paisur metodën për mbrojtje nga të dhëna dhe
parametra aktualë të pakuptimë.

Zbatimi i urdhërave kushtëzues –
Vazhdim
/** Konverton kohën 12 orëshe në 24 orëshe.

* @param hour - koha 12 orëshe në orë
* @param minute - koha në minuta
* @param am - boolean: true për mëngjes, false për pasdite
* @return koha 24 orëshe, e formatizuar si string
*/
public String twentyfourHourClock(int hour, int minute, boolean am)
{ String answer = "";
if ( hour < 1 || hour > 12 || minute < 0 || minute > 59 )
{ answer = "Gabim: " + hour + ":" + minute; }

Zbatimi i urdhërave kushtëzues –
Vazhdim
else { if ( hour == 12 )
{ if ( am )
{ answer = answer + "0"; }
else { answer = answer + "12"; }
}
else { if ( am )
{ answer = answer + hour; }
else { answer = answer + (hour + 12); }
}
answer = answer + ":";
if ( minute < 10 )
{ answer = answer + "0"; }
answer = answer + minute;
}
return answer;
}

Ndryshimi i rrjedhës së kontrollit
Përjashtim (exception): gabim i cili ndodh gjatë ekzekutimit

të një programi. Zakonisht, përjashtimi ndalon programin
(themi se është hedhur një përjashtim).
Hedhja eksplicite e një përjashtimi mund të bëhet me anë

të strukturës kontrolluese:
throw new RuntimeException(MESAZHI);
ku MESAZHI është një string.

Ndryshimi i rrjedhës së kontrollit –
Vazhdim
/** hourToSecond konverton orët në sekonda

* @param hours - orët
* @return ekuvalenti në sekonda */
public int hourToSecond(int hours)
{ int seconds = 0;
if ( hours < 0 )
{ String error = "Gabim: orët " + hours;
JOptionPane.showMessageDialog(null, error);
throw new RuntimeException(error);
}
else { seconds = hours * 60 * 60; }
return seconds;
}

Ndryshimi i rrjedhës së kontrollit –
Vazhdim
Urdhëri return shkakton që rrjedha e kontrollit të kthehet

menjëherë në vendin e invokimit të metodës.
public void printSeconds(int hours)
{ if ( hours < 0 )
{ return; }
int seconds = hours * 60 * 60;
System.out.println(horus + " orë janë " + seconds + " sekonda");
}
public int hourToSecond(int hours)

{ if ( hours < 0 )
{ return -1; }
int seconds = hours * 60 * 60;
return seconds;
}

Urdhëri switch
Në disa raste, urdhëri switch është një alternativë për

urdhërat if-else të vendosur përbrenda.
Sintaksa:
switch (SHPREHJA)
{ case VLERA1 : { URDHËRAT1;
break;
}
case VLERA2 : { URDHËRAT2;
break;
}
...
case VLERAn : { URDHËRATn;
break;
}
default : { URDHËRATn+1; }
}
Urdhëri switch – Vazhdim
Semantika:
1. Llogaritet SHPREHJA në vlerën e saj, të themi, v.
2. Në qoftë se ndonjë nga VLERAk është e barabartë
me v, atëherë ekzekutohen urdhërat përkatëse
URDHËRATk ; në qoftë se asnjë nga VLERAk nuk është
e barabartë me v, atëherë ekzekutohen urdhërat
URDHËRATn+1;

Urdhëri switch – Vazhdim
Shembull:
switch(ch)
{ case ’C’: case ’c’: { // Celsius
// ...
break;
}
case ’F’: case ’f’: { // Fahrenheit
// ...
break;
}
case ’K’: case ’k’: { // Kelvin
// ...
break;
}
default: { System.out.println("Gabim: TempConverter"); }
}

Komponentet model dhe kontrollues
KONTROLLUESI
INPUT VIEW OUTPUT VIEW
MODELI
Figura 3. Një arkitekturë e thjeshtë MVC

Komponenta model merr përgjegjësinë për „modelimin“ e problemit dhe „kompjutimin“ e
pergjegjjeve të tij.
Komponenta view merr përgjegjësinë për bartjen e të dhënave hyrëse dhe dalëse.
Komponenta kontrollues merr përgjegjësinë për rrjedhën e kontrollit të aplikacionit,

d.m.th. përcakton renditjen e kryerjes së kompjutimit.

– Vazhdim
Arsyet kryesore për zbatimin e MVC arkitekturës:

1. Klasët të cilat i gjenerojnë objektet mund të
rishfrytëzohen.
2. Komponentet e organizojnë një aplikacion në pjesë
madhësish të menagjueshme me detyra specifike.
Pjesët janë të organizuara në një arkitekturë standarde
dhe mund të shkruhen dhe testohen veç e veç.
3. Komponentet janë të izoluara, kështu që modifikimi i
njërës pjesë nuk kërkon rishkrimin edhe të pjesëve
tjera.

– Vazhdim
Në një situatë ideale, ndërtimi i një aplikacioni do të

konsistonte nga
zgjedhja e klasëve tanimë të shkruara, ndoshta paksa
të zgjeruara, për gjenerimin e input-output-views;
zgjedhja një klase tanimë të shkruar, ndoshta paksa të
zgjeruar, për gjenerimin e modelit;
shkruarja e një klase të re për gjenerimin e
kontrolluesit i cili lidh së bashku pjesët e aplikacionit.

– Vazhdim
Model: komponentë në aplikacion e cila „modelon“

problemin që programohet dhe llogarit përgjegjjet e tij.
Atribut: variabël fushe private përbrenda një klase modeli.

Fusha përmban informata mbi „gjendjen e brendshme“ të
modelit.

Case study: menagjer kontosh
bankiere
Ndërtojmë një menagjer kontoje bankiere i cili për hyrjet,

p.sh.,
Komanda (D,T,M): d 50.50
Komanda (D,T,M): T 30.33
Komanda (D,T,M): M
afishon në dritare grafike raportet mbi transakcionet dhe
gjendjet e balancit.

Disenjimi i modelit
BankAccount modelon një konto bankiere

Konstruktori:
BankAccount(int amount) inicializon konton
Metodat:
boolean deposit(int amount) deponon sasinë e dhënë në konton;
kthen true për sukses dhe false
për mossukses
boolean withdraw(int amount) tërheq sasinë e dhënë nga kontoja;
kthen true për sukses dhe false
për mossukses
int getBalance() kthen balansin e kontos
Tabela 2. Interfejsi i klasës BankAccount

Disenjimi i modelit – Vazhdim
/** Modelon një konto. */
public class BankAccount
{ private int balance; // invariantë: balance >= 0
/** Konstruktori.
* @param amount - balansi inicial */
public BankAccount(int amount)
{ if ( amount >= 0 )
{ balance = amount; }
else { balance = 0; }
}

/** Deponon të holla në konto.

* @param amount - sasia për deponim
* @return true nëse tërheqja e suksesshme, false përndryshe */
public boolean deposit(int amount)
{ boolean result = false;
if ( amount < 0 )
"Gabim: depositi " + amount);
}
else { balance = balance + amount;
result = true;
}
return result;
}

/** Tërheq të holla nga kontoja.

* @param amount - sasia për tërheqje
* @return true nëse tërheqja e suksesshme, false përndryshe */
public boolean withdraw(int amount)
if ( amount < 0 )
"Gabim: tërheqja " + amount);
}
else if ( amount > balance )
"Gabim: tërheqja tejkalon balansin");
}
else { balance = balance - amount;
result = true;
}
return result;
}
/** getBalance kthen balansin vijues

* @return balansi */
public int getBalance()
{ return balance; }
}

Metodë accessor: metodë e cila vetëm raporton vlera

fushash të objektit (atributesh) por nuk ndyshon asnjë
fushë.
Metodë mutator: metodë e cila ndyshon vlera fushash të

një objekti.

Arkitektura e softuerit të aplikacionit
AccountManager AccountController
main(...) processTransactions()
BankReader
BankAccount
char readCommand()
boolean deposit(int amount)
int readAmount()
boolean withdraw(int amount)
BankWriter int getBalance()
showTransaction(String message,
int amount)
showTransaction(String message)
Figura 4. Arkitektura e AccountManager

View komponentet
BankReader lexon transakcionet nga shfry-

tëzuesi
Metodat:
char readCommand(String message) lexon linjë të re komanduese; kthen
karakterin e parë të linjës
int readAmount() kthen vlerën numerike nga linja e
lexuar së fundi
Tabela 3. Interfejsi i klasës BankReader

View komponentet – Vazhdim
BankWriter shkruan transakcionet

Konstruktori:
BankWriter(String title, inicializon shkruesin me titullin dhe
BankAccount a) konton e dhënë
Metodat:
showTransaction(String message, afishon transakcionin e dhënë me
int amount) vlerën e dhënë
showTransaction(String message) afishon transakcionin e dhënë
Tabela 4. Interfejsi i klasës BankWriter

/** Lexon transakcione bankiere. */
public class BankReader
{ private String inputLine;
/** Konstruktori. */
public BankReader()
{ inputLine = ""; }
/** Lexon linjë të re komanduese.
* @param message - prompti për shfrytëzuesin
* @return karakterin e parë të komandës */
public char readCommand(String message)
{ inputLine
= JOptionPane.showInputDialog(message).trim().toUpperCase();
return inputLine.charAt(0);
}

/** Kthen vlerën numerike nga linja komanduese.

* @return vlera e konvertuar në cent */
public int readAmount()
{ int answer = 0;
String s = inputLine.substring(1, inputLine.length());
s = s.trim();
if ( s.length() > 0)
{ double money = new Double(s).doubleValue();
answer = (int)(money * 100);
}
else { JOptionPane.showMessageDialog(null,
"Gabim: transakcion pa vlerë");
}
return answer;
}
}

import java.awt.*;
import java.text.*;
/** Shkruan transakcione bankiere. */
public class BankWriter extends JPanel
{
private int width = 300;
private int height = 200;
private BankAccount account;
private String lastTransaction = "";

/** Konstruktori.
* @param title - titulli i dritares grafike
* @param a - kontoja bankiere që afishohet */
public BankWriter(String title, BankAccount a)
{ account = a;
JFrame f = new JFrame();
f.getContentPane().add(this);
f.setTitle(title);
f.setSize(width, height);
f.setBackground(Color.white);
f.setVisible(true);
}


{ g.setColor(Color.white);
g.fillRect(0, 0, width, height);
int textMargin = 50;
int textBaseline = 50;
g.drawString(lastTransaction, textMargin, textBaseline);
g.drawString("Balanci vijues = "
+ unconvert(account.getBalance())
+ " E", textMargin, textBaseline + 20);
}
/** Reformaton centët në euro dhe cent. */
private String unconvert(int amount)
{ double money = amount / 100.0;
return new DecimalFormat("0.00").format(money);
}

/** Afishon transakcion.

* @param message - transakcioni
* @param amount - sasia e transakcionit */
public void showTransaction(String message, int amount)
{ lastTransaction = message + " " + unconvert(amount) + " E";
this.repaint();
}
/** Afishon transakcion.
* @param message - transakcioni */
public void showTransaction(String message)
{ lastTransaction = message;
this.repaint();
}
}

Konstruktimi i kontrollerit
Algoritmi i kontrollerit për procesimin e një transakcioni:

1. Lexo komandën.
2. Në qoftë se komanda është ’M’, atëherë përfundo
procesimin.
3. Përndryshe:
(a) Në rast se komanda është ’D’, lexo sasinë e
depositit, kryej depositin dhe afisho transakcionin.
(b) Në rast se komanda është ’T’, lexo sasinë e
tërheqjes, kryej tërheqjen dhe afisho transakcionin.
(c) Përndryshe, komanda është jolegale, prandaj
ankohu.

Konstruktimi i kontrollerit – Vazhdim
/** Menagjon një konto.

* Input: një varg komandash të formës
* D ee.cc (deponim), T ee.cc (tërheqje), M (mjaft)
* Output: Afishon transakcione */
public class AccountController
{ private BankReader reader;
private BankWriter writer;
/** Konstruktori.
* @param r - input view objekti
* @param w - output view objekti
* @param a - model objekti */
public AccountController(BankReader r, BankWriter w,
BankAccount a)
{ reader = r;
writer = w;
account = a;
}
/** Proceson transakcione. */

public void processTransactions()
{ char command =
reader.readCommand("Komanda (D,T,M) dhe sasia:");
if ( command == ’M’ )
{ }
else
{ switch ( command )
{ case ’D’ :
{ int amount = reader.readAmount();
boolean ok = account.deposit(amount);
if ( ok )
{ writer.showTransaction("Deponim", amount); }
else { writer.showTransaction("Deponim jovalid"); }
break;
}

case ’T’ :
boolean ok = account.withdraw(amount);
if ( ok )
{ writer.showTransaction("Tërheqje", amount); }
else { writer.showTransaction("Tërheqje jovalide"); }
break;
}
default :
{ writer.showTransaction("Komandë jovalide " + command); }
}
this.processTransactions();
}
}
}

/** Starton aplikacionin për menagjim kontoje. */

public class AccountManager
{
{ BankReader reader = new BankReader();
BankAccount account = new BankAccount(0);
BankWriter writer =
new BankWriter("Shkruesi bankier", account);
AccountController controller =
new AccountController(reader, writer, account);
controller.processTransactions();
}
}

Invokim rekursiv: invokim ku metoda dërgon mesazh për të

ristartuar vetvehten.
Emër i mbingarkuar metode (overloaded): emër metode i

cili përdoret për të emërtuar dy metoda të ndryshme të së
njëjtës klasë. Objekti pranues i mesazhit shfrytëzon sasinë
dhe tipin e të dhënave të parametrave aktualë për të
zgjedhur metodën përkatëse për ekzekutim.

Objekte të shumëfishta nga e njëjta
klasë
Modifikojmë menagjerin e kontove ashtu që të menagjojë

dy konto të ndryshme në mënyrë simultane.
Hyrjet, p.sh.:
Komanda (P,S,D,T,M): P
Komanda (P,S,D,T,M): d 50.50
Komanda (P,S,D,T,M): s
Komanda (P,S,D,T,M): D10.10
Komanda (P,S,D,T,M): p
Komanda (P,S,D,T,M): T 30.33
Komanda (P,S,D,T,M): m

klasë – Vazhdim
AccountManager AccountController
main(...) processTransactions()
1 1
2
BankReader
BankAccount
char readCommand()
boolean deposit(int amount)
int readAmount()
2 boolean withdraw(int amount)
BankWriter int getBalance()
showTransaction(String message,
int amount)
showTransaction(String message)
Figura 5. Arkitektura e AccountManager

klasë – Vazhdim
/** Menagjon dy konto.

* Input: një varg komandash të formës
* P (menagjo konton primare), S (menagjo konton sekondare)
* D ee.cc (deponim), T ee.cc (tërheqje), M (mjaft)
* Output: Afishon transakcione */
public class AccountController2
{ private BankReader reader;
// kontoja primare
private BankWriter primaryWriter;
private BankAccount primaryAccount;
// kontoja sekondare
private BankWriter secondaryWriter;
private BankAccount secondaryAccount;
// kontoja aktive
private BankWriter writer;
// invariantë: barazi me fushat të kontos primare ose sekondare

klasë – Vazhdim
/** Konstruktori
* @param r - input view objekti
* @param w1 - output view objekti i parë
* @param a1 - model objekti i parë
* @param w2 - output view objekti i dytë
* @param a2 - model objekti i dytë */
public AccountController2(BankReader r,
BankWriter w1, BankAccount a1,
BankWriter w2, BankAccount a2)
{ reader = r;
primaryWriter = w1;
primaryAccount = a1;
secondaryWriter = w2;
secondaryAccount = a2;
writer = primaryWriter;
account = primaryAccount;
}

klasë – Vazhdim
/** Ndryshon konton aktive. */

private void resetAccount(BankWriter w, BankAccount a)
{ writer.showTransaction("Joaktiv");
writer = w;
account = a;
writer.showTransaction("Aktiv");
}

klasë – Vazhdim
/** Proceson transakcione. */

public void processTransactions()
{ char command
= reader.readCommand("Komanda (P,S,D,T,M) dhe sasia:");
if ( command == ’M’ )
{ }
else
{ switch ( command )
{ case ’D’ :
boolean ok = account.deposit(amount);
if ( ok )
{ writer.showTransaction("Deponim", amount); }
else { writer.showTransaction("Deponim jovalid"); }
break;
}

klasë – Vazhdim
case ’T’ :
boolean ok = account.withdraw(amount);
if ( ok )
{ writer.showTransaction("Tërheqje", amount); }
else { writer.showTransaction("Tërheqje jovalide"); }
break;
}

klasë – Vazhdim
case ’P’ :
{ this.resetAccount(primaryWriter, primaryAccount);
break;
}
case ’S’ :
{ this.resetAccount(secondaryWriter, secondaryAccount);
break;
}
default :
{ writer.showTransaction("Komandë jovalide " + command); }
}
this.processTransactions();
}
}
}

klasë – Vazhdim
/** Starton aplikacionin për menagjim kontosh. */

public class AccountManager2
{
{ BankReader reader = new BankReader();
BankAccount primaryAccount = new BankAccount(0);
BankWriter primaryWriter
= new BankWriter("Kontoja primare", primaryAccount);
BankAccount secondaryAccount = new BankAccount(0);
BankWriter secondaryWriter
= new BankWriter("Kontoja sekondare", secondaryAccount);
AccountController2 controller
= new AccountController2(reader, primaryWriter, primaryAccount,
secondaryWriter, secondaryAccount);
controller.processTransactions();
}
}

Testimi i metodave dhe klasave
Secila metodë e secilës klasë testohet veç e veç.
Kur metoda përmban urdhëra if secili krah i secilit urdhër

ekzekutohet së paku nga një test.
Në qoftë se klasa përmban fusha, atëherë testohet secila

metodë e klasës në invariantat e paraqitjes së fushave.

Testimi i metodave dhe klasave –
Vazhdim

{ BankAccount a = new BankAccount(100);
int i = new Integer(args[0]).intValue();
boolean result = a.withdraw(i);
System.out.println(result);
System.out.println(a.getBalance());
}

Testimi i metodave dhe klasave –
Vazhdim
public class BankAccount

{ private int balance; // invariantë: balance >= 0
public BankAccount(int amount) { balance = 0; } // dummy
public boolean deposit(int amount)

if ( amount < 0 )
{ JOptionPane.showMessageDialog(null, "Gabim"); }
else { balance = balance + amount;
result = true;
}
return result;
}
public boolean withdraw(int amount) { return true; } // dummy

public int getBalance() { return 0; } // dummy
}

Programimi Dhe Algoritmet PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Programimi Dhe Algoritmet PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Programimi dhe algoritmet

Kompjuterët dhe programimi – fq. 1

Kompjuterët dhe programimi – fq. 2

Kompjuterët dhe programimi – fq. 3

Programimi kompjuterik është një proces në tre hapa:

Kompjuterët dhe programimi – fq. 4

Kompjuter: entitet i cili ekzekuton instruksione.

Fajl (file): bashkësi të dhënash të ngjashme, tipikisht e

Kompjuterët dhe programimi – fq. 6

Programimi: aktiviteti i shkruarjes së instruksioneve të cilat

Algoritëm: varg i renditur hapash (instruksionesh) të

Program kompjuterik: algoritëm i cili është shkruar në

Gjuhë programuese: gjuhë e disenjuar posaçërisht për

Kompjuterët dhe programimi – fq. 7

Hapat e përkthimit të një programi të shkruar në Java në

Kompjuterët dhe programimi – fq. 8

AFISHIMI MEMORIA PERIFERIKE

SHFRYTËZUESI PROGRAMI EKZEKUTIV (në memorien qendrore)

TASTIERA KOMPJUTERËT TJERË

Figura 1. Rrethina kompjuterike

Objekt: instancë e klasës në memorien qendrore. Njësi

Mesazh: komunikim të cilin një objekt i dërgon tjetrit.

Metodë: aktivitet specifik kompjuterik i cili mund të

Objekt klient (client): objekt i cili dërgon mesazh.

Objekt pranues (receiver): objekt i cili pranon mesazh.

Kompjuterët dhe programimi – fq. 10

Input (hyrja): të dhënat të cilat i jepen programit

Output (dalja): përgjegjja e llogaritur nga programi.

Hardware: komponentet fizike të një kompjuteri, p.sh.,

Software: programet kompjuterike.

Kompjuterët dhe programimi – fq. 11

Sistemi operativ: programi kontrollues i cili fillon të

Dritarja komanduese: pozitë në displejin kompjuterik ku

Kompjuterët dhe programimi – fq. 12

Arkitekturë e softuerit: disanji, plani i përgjithshëm i një

Gjatë kursit do të mbështetemi esencialisht në një

Komponentet e MVC arktiekturës:

Klasa: fajl i cili përmban një komponentë të programit.

Diagram i klasave: prezantim grafik i klasave, metodave

Kompjuterët dhe programimi – fq. 15

Figura 2. Diagram klasash i një tekst procesori

Kompjuterët dhe programimi – fq. 16

Java aplikacione të thjeshta – fq. 1

Java aplikacione të thjeshta – fq. 2

Aplikacion: Java program i cili startohet nga njeriu.

Metoda main: metoda inicuese e cila ekzekutohet fillimisht

Java aplikacione të thjeshta – fq. 3

Figura 1. Arkitektura e programit fillestar

Java aplikacione të thjeshta – fq. 4

/** Afishon dy rreshta në konzolë. */

Java aplikacione të thjeshta – fq. 5

1. Klasa class Hello rradhitet dhe ruhet në fajlin

Për kryerjen e këtyre hapave mund të shfrytëzohet ose

Java aplikacione të thjeshta – fq. 6

Koment: shpjegim i futur në program për ta lexuar njeriu (e

Java aplikacione të thjeshta – fq. 7

Java aplikacione të thjeshta – fq. 8

Java aplikacione të thjeshta – fq. 9

Java aplikacione të thjeshta – fq. 10

Java aplikacione të thjeshta – fq. 11

Java aplikacione të thjeshta – fq. 12

Java aplikacione të thjeshta – fq. 13

Figura 2. Aplikacioni NameAndDate