Bài 2: Mâm ngũ quả ba miền

Ở Việt Nam, mâm ngũ quả trưng trong dịp Tết của mỗi vùng cũng khác nhau,
nhưng tựu chung, đều có màu sắc theo thuyết ngũ hành và ý nghĩa cầu cho cuộc
sống no đủ, bình an, phát đạt...

Theo các chuyên gia phong thủy, tùy từng vùng miền và quan niệm văn hóa riêng
mà việc lựa chọn và bày biện những loại quả trên mâm ngũ quả cũng khác
nhau.Từ đó, người ta chọn ra những loại quả mang ý nghĩa tâm linh, tinh thần để
bày trên mâm ngũ quả.

Thông thường, mâm ngũ quả miền Bắc có bưởi, đào, quýt, chuối, hồng và chú
trọng ngũ sắc (ngũ hành). Trong khi đó, mâm ngũ quả miền Trung và miền Nam
coi trọng nghĩa của quả, thể hiện khí chất, sự thuận lợi về thiên nhiên, 5 loại quả
hay được chọn là mãng cầu, sung, dừa, đu đủ và xoài (khi đọc, phát âm của
những loại quả này tương tự câu “cầu sung vừa đủ xài”, hay “cầu vừa đủ xài
sung”. Riêng miền Trung, mâm ngũ quả miền Trung có nét tinh tế riêng xứ của
Huế, nhưng thế nào cũng có nải chuối ngự (chuối cau) quả nhỏ.

Sau đây là quan niệm mâm ngũ quả của 3 miền:

Miền Bắc

Người miền Bắc bày mâm ngũ quả theo thuyết Ngũ hành trong văn hóa phương
Đông là vạn vật dung hòa cùng trời đất. Vì thế, mâm ngũ quả cũng phải phối theo
5 màu: Kim màu trắng, Mộc màu xanh, Thủy màu đen, Hỏa màu đỏ, Thổ màu
vàng.

Trong mâm ngũ quả miền Bắc, bao giờ cũng có nải chuối xanh, tiêu biểu cho
hành Mộc.

Cách bài trí, sắp xếp màu sắc từng loại quả xen kẽ với nhau để đẹp mắt, hợp
phong thủy ngày Tết. Tuy không câu nệ nhiều hay ít, nhưng mọi người đều sắm
đủ lễ, đủ loại, hoa quả phải thuận theo ý nghĩa để bày cúng.
Miền Nam

Mâm ngũ quả của người miền Nam thể hiện rõ tính bình dị và hóm hỉnh của con
người miền đất này..

Thông thường, mâm ngũ quả của miền Nam trình bày theo mong muốn “Cầu
sung vừa đủ xài”ước mong năm mới đủ đầy, sung túc, tương ứng với 5 loại quả
mãng cầu, sung, dừa, đu đủ và xoài. Ngoài ra, còn có thêm quả thơm (dứa) làm
chân đến, một mặt để dễ trang trí, mặt khác, thơm mang ý nghĩ thể hiện sự vững
vàng, mong muốn con cháu đầy nhà và một cặp dưa hấu xanh vỏ đỏ lòng để cầu
may mắn.

Tuy nhiên, người miền Nam kỵ cúng một số loại quả, vì theo phát âm tên gọi
mang ý nghĩa không tốt, như chuối vì lý do.. chúi nhủi, trượt vỏ chuối, hay lê, táo
(bom) lê lết, đổ bể, dễ thất bại; Cam, quýt bởi “quýt làm cam chịu”.

Miền Trung

Nơi khúc ruột miền Trung nghèo khó, đất đai vốn cằn cỗi, ít hoa trái, lại thêm thời
gian Tết thường rơi vào mùa đông khắc nghiệt, và cả những hậu quả thiên tai để
lại từ trước đó chưa dứt nên cây trái đặc sản địa phương rất hiếm. Người dân quê
không quá câu nệ hình thức ý nghĩa của mâm ngũ quả, mà chủ yếu có gì cúng
nấy, thành tâm dâng kính tổ tiên. Các loại quả thường thấy trong mâm ngũ quả
miền Trung thường là thanh long, chuối, dưa hấu, mãng cầu, dứa, sung, cam,
quýt…

Mâm ngũ quả ngày Tết là nét văn hóa đặc trưng của người Việt, và cho dù có
khác nhau giữa các vùng miền nhưng điểm chung đều là sự thành kính hướng về
nguồn cội, tổ tiên và ước mong một năm mới bình an va đủ đầy.