Professional Documents
Culture Documents
მარიამ მაყიშვილი - კაპიტალურ საზოგადოებაში დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობა აშშ-ს, ინგლისისა და საქართველოს საკორპორაციო სამართლის მიხედვით
მარიამ მაყიშვილი - კაპიტალურ საზოგადოებაში დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობა აშშ-ს, ინგლისისა და საქართველოს საკორპორაციო სამართლის მიხედვით
მარიამ მაყიშვილი - კაპიტალურ საზოგადოებაში დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობა აშშ-ს, ინგლისისა და საქართველოს საკორპორაციო სამართლის მიხედვით
მარიამ მაყიშვილი
თბილისი, 2016
აბსტრაქტი
ii
ერთგვაროვნად ჩამოყალიბებასა და სრულყოფას დიდი მნიშვნელობა აქვს კორპორაციის
საკუთარი ინტერესების შესაბამისად მოქმედების უზრუნველსაყოფად, ვინაიდან
ნათლად დარეგულირდეს, ერთი მხრივ - პარტნიორისა და საწარმოს, ხოლო, მეორე
მხრივ, პარტნიორების ერთმანეთთან ურთიერთობა.
iii
Abstract
The purpose of this paper is to review the existing corporate law legislation, literature and the
judicial practice in the US, England and Georgia regarding the duty of loyalty of the dominant
partner in the capital based company.
It shall be noted that the information provided in the literature, court decisions and other legal
sources of corporate law of Georgia is very limited when it comes to the issue that will be discussed
in this paper. However, in the final part of the paper provides the recommendations on how the
standard of the duty of loyalty of the dominant partner should be developed and improved.
The paper is divided into six chapters, the first and the last chapter represent the introduction and
the conclusion, in the second chapter, the general definitions of the duty of loyalty and the sense
of dominant partner are discussed, altogether with the subjects toward whom the responsibility
exists. The third, fourth and fifth chapters present an overview of the duty of loyalty of the
dominant partner in the corporate law of the US, England and Georgia, respectively.
These chapters are divided into sections with reference to the examples of the violation of the
duty of loyalty, the relevant case law, the standards established by the Courts, the burden of proof
and the interim conclusions.
The final part as a summary stipulates the discussed issue and the recommendations on how to
thoroughly implement the duty of loyalty of the dominant partner in the corporate law of
Georgia.
The issues analyzed in this paper allows us to conclude that the establishment of the uniform and
impeccable approach towards the duty of loyalty of the dominant partner has a great importance
for ensuring the compliance of corporation's actions with its own interests. Accordingly, this will
clearly regulate the communication between on the one hand - a partner and an enterprise, and
on the other hand - the partners.
Key words: dominant partner, duty of loyalty, actual control, self-dealing transaction, expelling
the minor partner, increase of capital, merger, full test of justice, fraud, corporate purpose,
distribution of dividend
iv
როგორც წარდგენილი სამაგისტრო ნაშრომის ავტორი, ვაცხადებ, რომ ნაშრომი
წარმოადგენს ჩემს ორიგინალურ ნამუშევარს და არ შეიცავს სხვა ავტორების მიერ აქამდე
გამოქვეყნებულ, გამოსაქვეყნებლად მიღებულ ან დასაცავად წარდგენილ მასალებს,
რომლებიც ნაშრომში არ არის მოხსენიებული ან ციტირებული სათანადო წესების
შესაბამისად.
თარიღი: 30.06.2016
v
სარჩევი
1. შესავალი ................................................................................................................................................... 1
2. დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობის არსი ............................................................ 3
2.1. დომინანტი პარტნიორის ცნება .................................................................................................... 4
2.1.1. დომინანტი პარტნიორის ცნება ამერიკის საკორპორაციო სამართლის მიხედვით .... 4
2.1.2. დომინანტი პარტნიორის ცნება ინგლისის საკორპორაციო სამართლის მიხედვით .. 7
2.1.3. დომინანტი პარტნიორის ცნება საქართველოს საკორპორაციო სამართლის
მიხედვით .................................................................................................................................................. 8
2.2. ვის მიმართ ეკისრებათ დომინანტ პარტნიორებს ერთგულების მოვალეობა? .................... 8
3. დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობა ამერიკის საკორპორაციო სამართალში 10
3.1. ერთგულების მოვალეობის დარღვევის სახეები .....................................................................12
3.1.1. საკუთარ თავთან დადებული გარიგება ............................................................................13
3.1.2. მინორიტარის განდევნა შერწყმის დროს(freeze out) .......................................................16
3.1.3. საკონტროლო წილის გაყიდვა ............................................................................................19
3.2. სამართლიანობის ტესტი ..............................................................................................................20
3.2.1. სამართლიანობის ტესტი შერწყმის განხორციელებისას ................................................23
3.2.1.1. ორსაფეხურიანი შერწყმა .............................................................................................. 23
3.2.1.2. მოკლე ფორმის შერწყმა ................................................................................................ 24
3.3. შუალედური დასკვნა....................................................................................................................25
4. დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობა ინგლისის საკორპორაციო სამართალში
26
4.1. ადრეული სასამართლო გადაწყვეტილება ...............................................................................27
4.2. იურიდიულ ლიტერატურაში არსებული მიდგომა................................................................28
4.3. ერთგულების მოვალეობის დაკისრების შესაძლო ფარგლები .............................................29
4.3.1. კომპანიის სადამფუძნებლო დოკუმენტის ცვლილება ...................................................29
4.3.2. მაჟორიტარი აქციონერების მიერ უმცირესობაში მყოფი აქციონერების მიმართ
თაღლითობა ...........................................................................................................................................30
4.4. კორპორაციული მიზანი...............................................................................................................31
4.5. მეორე შუალედური დასკვნა .......................................................................................................33
5. დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობა საქართველოს საკორპორაციო
სამართალში.................................................................................................................................................... 34
5.1. საკანონმდებლო რეგულირება ....................................................................................................34
5.2. სასამართლო პრაქტიკა .................................................................................................................37
vi
5.3. მესამე შუალედური დასკვნა .......................................................................................................39
6. დასკვნები და რეკომენდაციები .......................................................................................................... 40
7. ბიბლიოგრაფია ...................................................................................................................................... 44
vii
1. შესავალი
1
მაგ. Ira M. Millstain, Holly j. Gregory and others, Fiduciary Duties under US Law, (American Bar Association, 2011),
1.
Zipora Cohen, Fiduciary Duties of Controlling Shareholders: a Comparative View , 12 U. Pa. J. Int’l L. 379 (1991),
379.
2 Cristopher M. Forrester, Ferber, Celeste F., Fiduciary duties and other responsibilities of corporate directors and
1
მიმართულია საზოგადოების წევრთა ურთიერთდამოკიდებულებისაკენ, ხოლო მეორე
მხრივ, წევრებსა და საზოგადოებას შორის დამოკიდებულებისაკენ.6 შესაბამისად, ამ
ფართო განმარტების მიხედვით, საზოგადოების დომინანტ პარტნიორს, როგორც
საზოგადოების წევრს, შესაძლებელია ეკისრებოდეს ერთგულების მოვალეობა დანარჩენი
წევრებისა და საზოგადოების მიმართ.
2
2. დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობის არსი
9 Cede & Co. v. Technicolor, Inc., 634 A.2d 345, 361 (Del. 1993).
10 Iman Anabtawi, Lynn Stout, Fiduciary Duties for Activist Shareholders, (Cornell University Law School, 2008),
1255.
11 Jinlong Zhao, Si Lv, “On Fiduciary Duties of Controlling Shareholders of Targeted Corporation,” Canadian Center
of Science and Education, Journal of Politics and Law Vol. 4, No. 2 (2011): 86.
12 Edwin W. Hecker, Jr, “Fiduciary Duties in Business Entities Revisited,” Kansas, Kansas Law Review vol. 61 : 926.
3
2.1. დომინანტი პარტნიორის ცნება
13 Marjorie Fine Knowles, Colin Flannery, “The ALI Principles of Corporate Governance Compared with Georgia
Law,” Mercer University, Walter F. George School of Law, Mercer Law Review, (1996): 32.
14 American Law Institute, Principles of Corporate Governance: Analysis and Recommendations, ( Washington, D.C.
1992), §1.08.
4
ვინაიდან, ზოგადად, პარტნიორების უფლებას წარმოადგენს კომპანიის ხელმძღვანელის
არჩევა და გათავისუფლება ხმათა უმრავლესობით, პარტნიორი, რომელიც ფლობს ხმის
უფლების მქონე აქციათა 50%-ზე მეტს, ავტომატურად მიიჩნევა კონტროლის
განმახორციელებელ პარტნიორად.15 ის პირები, რომლებიც არ ფლობენ აქციათა 50%-ზე
მეტს, ავტომატურად არ მიიჩნევიან კონტროლის განმახორციელებელ პარტნიორებად,
თუმცა, ისინი შეიძლება ჩაითვალონ მაკონტროლებელ პარტნიორებად მხოლოდ იმ
შემთხვევაში, თუ სასამართლო დაადგენს მათ „ფაქტობრივ კონტროლს“ კომპანიის
მიმართ.16
5
მიერ საბჭოს დანარჩენ წევრებზე განხორციელებული შემდეგი მითითების ციტირება:
„თქვენ უნდა გაიზიაროთ ჩვენი შეხედულებები და ისე მოიქცეთ, როგორც ჩვენ გეტყვით,
ვინაიდან ჩვენ წარმოვადგენთ 43 პროცენტს.“ აღნიშნულზე დაყრდნობით, სასამართლომ
მიიჩნია, რომ აქციონერი ცდილობდა კონტროლის განხორციელებას დირექტორებზე.
სასამართლომ ყურადღება მიაქცია იმ გარემოებას, რომ საბჭოს დამოუკიდებელი
დირექტორები გადაწყვეტილებას იღებდნენ მინორიტარი აქციონერის მიერ არჩეული
დირექტორის გადაწყვეტილების შესაბამისად და ძალაში დატოვა წინა ინსტანციის
გადაწყვეტილება იმის თაობაზე, რომ აქციონერის ქმედება წარმოადგენდა ფაქტობრივ
კონტროლს.
6
ფაქტობრივად არ განსხვავდება სხვა ისეთი დომინანტი აქციონერისაგან, რომელსაც
შეუძლია გავლენის მოხდენა გადაწყვეტილების მიღებაზე.
7
გავლენის მოხდენა და, რომელიც, ფაქტობრივად, არაპირდაპირ ასრულებს დირექტორის
ფუნქციას. ასეთ შემთხვევაში ღიად რჩება საკითხი, თუ რამდენად უნდა ჩაითვალოს
ისეთი აქციონერი კონტროლის უფლებამოსილების მქონედ, რომელიც ნაცვლად
დირექტორზე გავლენის მოხდენისა, აქციონერთა საერთო კრების გადაწყვეტილებაზე
ახდენდეს არსებით გავლენას.
8
როგორც კომპანიის, ისე მინორიტარი აქციონერის წინაშე.26 რაც შეეხება დელავერის
მიდგომას, საქმეებში გამოიკვეთა, რომ მაკონტროლებელ აქციონერებს ერთგულების
მოვალეობა, როგორც წესი, კომპანიის წინაშე ეკისრებათ27, ხოლო მინორიტარი
აქციონერების წინაშე ერთგულების მოვალეობის დაკისრებასთან დაკავშირებით,
დელავერის სასამართლოებს ერთგვაროვანი პრაქტიკა არ აქვთ. არსებობს საქმეები,
რომლებიც მიუთითებენ, რომ დომინანტ აქციონერებს ერთგულების მოვალეობა
ეკისრებათ მხოლოდ კომპანიის და არა მინორიტარი აქციონერების წინაშე.28 თუმცა,
კომპანიასთან მიმართებითაც, არის წინააღმდეგობრივი საქმეები, მაგალითად, Thorpe et.
al. . v. CERBCO ect., სადაც სასამართლომ დაადგინა, რომ მაკონტროლებელ აქციონერს
შეუძლია აქციონერთა კრებაზე ხმის მიცემა განახორციელოს საკუთარი ინტერესების
შესაბამისად, იმ შემთხვევაშიც კი, თუ აღნიშნული წინააღმდეგობაში მოდის კომპანიის
საუკეთესო ინტერესებთან.29
26 Edward Gartenberg, “Review of Fiduciary Duties in California and Delaware Corporations,” The State Bar of
California, Business Law News: 7.
27 მაგ: Hollinger International, Inc. v. Black (Del. 2004).
28 Gartenberg, “Review of Fiduciary Duties in California and Delaware Corporations,” 7.
29 Thorpe, et al. v. CERBCO, etc. (Del. 1996).
30 მაგ: Sinclair Oil Corp, v. Levien, Ivanhoe Partners v. Newmont Mining Corp. (De;. 1987).
9
ცვლილებას.31 აღნიშნულიდან გამომდინარე შეიძლება დავასკვნათ, რომ კომპანიის
მაჟორიტარ აქციონერებს რიგ საკითხებზე გადაწყვეტილების მიღებისას ეკისრებათ
ერთგულების მოვალეობის დაცვა როგორც კომპანიის, ისე მინორიტარი აქციონერების
წინაშე.
10
კონსტრუქციული თაღლითობისთვის.“32 შესაბამისად, ამ საქმეში გამოიკვეთა, რომ
კონტროლის განმახორციელებელმა აქციონერებმა არ უნდა განახორციელონ მათი
უფლებამოსილება ბოროტად, პირადი სარგებლის მიღების მიზნით, ისე, რომ ზიანი
მიაყენონ სხვა აქციონერებს.
35 Melvin Aaron Eisenberg, “The Legal Role of Shareholders and Management in Modern Corporate Decision-
11
ერთგულების მოვალეობა უმთავრესად გულისხმობს კომპანიის ინტერესების
შესაბამისად მოქმედებას ისე, რომ არ იქნეს დარღვეული სხვა აქციონერების უფლებები.
40 იქვე.
41 იქვე.
12
რომ ბიზნეს კორპორაციების შესახებ მოდელური კანონის 8.60 პარაგრაფი პირდაპირ
ადგენს, რომ აღნიშნული რეგულირება არ ვრცელდება მშობელი და შვილობილი
კომპანიის ურთიერთობაზე, რომელშიც, მოიაზრება ის ტრანსაქციებიც, რომელიც
დაკავშირებულია მაჟორიტარი აქციონერის ვალდებულებებთან.42
13
მაშინ, მაღალი ალბათობით, დომინანტი აქციონერის მიერ ერთგულების ვალდებულების
დარღვევა სახეზე არ იქნება.
14
კორპორაციული შესაძლებლობის მითვისებასთან დაკავშირებით, სასამართლომ
დაადგინა, რომ მინორიტარი აქციონერების მიერ სადავოდ გამხდარი პროექტები
კომპანიის კორპორაციულ შესაძლებლობას არ წარმოადგენდნენ და, შესაბამისად,
დარღვევა არ დადგინდა.
15
Gabelli-ს საქმეში, სადაც მან იმსჯელა დივიდენდების განაწილების კომპანიისთვის
მიზანშეწონლობაზე.47 აღნიშნული მიდგომა გასაზიარებელია, რადგან მხოლოდ იმ
გარემოებაზე დაყრდნობა, რომ მინორიტარმა აქციონერმა სარგებელი მიიღო,
ერთგულების ვალდებულების დარღვევის შეფასებისთვის არასაკმარისია და ნებისმიერი
სადავო გადაწყვეტილება უნდა შეფასდეს კომპანიის მიზნებთან შესაბამისობის
კუთხითაც.
47 Mary Siegel, “The Erosion of the Law of Controlling Shareholders,” Del. Journal of Corporate Law, vol. 24: 76.
48 Anabtawi, Stout, Fiduciary Duties for Activist Shareholders, 1266.
49 იქვე.
50 იქვე.
16
აქციონერთა ინტერესები მნიშვნელოვნად შეილახოს. მინორიტარი და მაჟორიტარი
აქციონერების ინტერესების ბალანსის მიზნით, ზოგიერთი სასამართლო შერწყმის
სამართლიანად განხორციელების დადგენასთან ერთად, აუცილებლად მიიჩნევს, იმის
დადასტურებას, რომ მაჟორიტარ აქციონერს შერწყმის განხორციელებისას ჰქონდა
კომერციული მიზანი და არა მინორიტარისთვის აქციების ჩამორთმევა.51 თუმცა,
კომერციული მიზნის ტესტი ფართოდ არის გაკრიტიკებული იურიდიულ
ლიტერატურაში, რადგან მაჟორიტარ აქციონერს ყოველთვის აქვს იმის შესაძლებლობა,
რომ შექმნას შერწყმის გამამართლებელი სათანადო საფუძველი, როგორიცაა ფინანსური
ეფექტიანობა ან საგადასახადო სიმარტივე.52
1977 წლის საქმეებში Singer v. Magnavox Co და Tanzer v. International General Industries, Inc.,
დელავერის სასამართლომ სამართლიანობის ტესტთან ერთად იხელმძღვანელა
კორპორაციული მიზნის ტესტითაც და დაადგინა, რომ მინორიტარების განდევნა
კორპორაციული მიზნის გარეშე არღვევდა მათ წინაშე არსებულ ფიდუციურ
ვალდებულებას.55 მიუხედავად იმისა, რომ კომერციული მიზნის ტესტი გამოყენებულ
55 Biggart, “The Fiduciary Duty of Majority Shareholders in Freezeout Mergers: A Suggested Approach,” 232.
17
იქნა მხოლოდ „გრძელი ფორმის“ (long-form56) შერწყმის დროს, სასამართლოებმა
შემდგომში იგი გაავრცელეს მოკლე ფორმის (“short-form57) შერწყმის დროსაც.58
56 დელავერის ზოგადი საკორპორაციო სამართლის 251-ე პარაგრაფის მიხედვით, გრძელი ფორმის შერწყმა
მოწონებულ უნდა იქნეს კომპანიის დირექტორატის მიერ და შემდეგ მიღებულ იქნეს ხმათა შესაბამისი
ოდენობის მქონე აქციონერების მიერ. ამავე კანონის 253-ე და 267-ე პარაგრაფების მიხედვით,მოკლე ფორმის
შერწყმა შესაძლებელია განხორციელდეს 90%-ზე მეტი ხმის უფლების მქონე აქციების მფლობელი
აქციონერის მიერ კომპანიის დირექტორატისა და აქციონერების მოწონების გარეშე.
57 იხ. სქოლიო N56.
58 მაგ. Najjar v. Roland Int'l Corp., 387 A.2d 701 (Del. Ch. 1978).
59 Biggart, “The Fiduciary Duty of Majority Shareholders in Freezeout Mergers: A Suggested Approach,” 240.
61 Biggart, “The Fiduciary Duty of Majority Shareholders in Freezeout Mergers: A Suggested Approach,” 241.
62 იქვე.
18
ტესტის გამოყენებაზე ვინაიდან, სასამართლომ მიიჩნია, რომ ამ მიდგომას არ აქვს
შინაარსობრივი და რეალური შედეგი მინორიტარი აქციონერის დაცვის კუთხით.63
66 მაგ. Harris v. Carter, 582 A.2d 222, 234 (Del. Ch. 1990), Thorpe v.CERBCO, Inc., 676 A.2d 436, 442 (Del. 1996),
Sea-Land Corp. S'holders Litig., No. 8453, 1987 WL 11283, at *5 (Del. Ch. May 22, 1987).
19
ამერიკის სამართლის ინსტიტუტის მიერ მიღებული კორპორაციული მართვის
პრინციპები მაკონტროლებელი აქციონერის მიერ აქციებს ღირებულებაზე მაღალ ფასად
გაყიდვის უფლებაზე აწესებს გამონაკლისს:
67 Ronald J. Gilson, Jeffrey N. Gordon, “Controlling Controlling Shareholders,” 152 U. PA. L. REV.785, (2003): 796.
68 Weinberger v.UOP, Inc., 457 A.2d 701, 711 (Del. 1983).
69 იქვე.
20
სამართლიანი ფასი მიემართება იმის განსაზღვრას, თუ რამდენად იქნა მხედველობაში
მიღებული ტრანსაქციის ეკონომიკური და ფინანსური მაჩვენებლები, რა დროსაც
შეფასებულ უნდა იქნეს არსებული აქტივები, საბაზრო ფასი, შემოსავლები, სამომავლო
პერსპექტივები სხვა ნებისმიერი ელემენტი, რომელმაც შესაძლოა გავლენა მოახდინოს
კომპანიის აქციების ღირებულებაზე. რაც შეეხება სამართლიან ქცევას, იგი
დაკავშირებულია იმის შეფასებასთან, თუ რა დროში იქნა გარიგება დადებული, როგორ
იქნა იგი ინიცირებული, სტრუქტურირებული და როგორ მიმდინარეობდა
მოლაპარაკებები, იყო თუ არა ინფორმაცია გამჟღავნებული დირექტორებისათვის და რა
ფორმით განხორციელდა თანხმობის მიღება აღნიშნული გარიგების დადებაზე.
აღსანიშნავია, რომ სამართლიანი ფასისა და სამართლიანი ქცევის განხილვისას
სამართლიანობის ტესტი არ უნდა იქნეს ორად გაყოფილი და ყველა გარემოება ერთიანად
უნდა იქნეს მხედველობაში მიღებული.70
21
იმისათვის, რომ მტკიცების ტვირთის გადატანა მოხდეს მოსარჩელეზე, სასამართლო
აფასებს თანხმობის გამცემი კომიტეტის არსსა და შემადგენლობას. სასამართლოს
შეფასებით, კომიტეტის წევრები უნდა იყვნენ დამოუკიდებლები, სრულად
ინფორმირებულები და ტრანსაქციასთან დაკავშირებულ განხილვებში აქტიურად
ჩართულები.73 აღნიშნულის შეფასება მნიშვნელოვანია იმის დასადგენად, ნამდვილად
ჰქონდა თუ არა კომიტეტს მოლაპარაკების დამოუკიდებლად წარმოების შესაძლებლობა
და იმყოფებოდა თუ არა იგი მაჟორიტარი აქციონერების გავლენის ქვეშ. საქმეში Rabkin v
Olin Corp.,74 სასამართლომ ჩამოაყალიბა ორნაწილიანი ტესტი იმის განსაზღვრისათვის,
თუ რამდენად შესაძლებელი იყო მტკიცების ტვირთის გადატანა მოსარჩელეზე,
სასამართლომ დაადგინა:
73 Kahn v. Lynch Communication Systems, Inc., 638 A.2d 1110 (Del. 1994).
74 Rabkin v Olin Corp. (586 A.2d 1202 (Del. 1990).
75 Andreas Cahn, David C. Donald, Comparative Company Law: Taxt and Cases on the Laws Governing Corporations
in Germany, the UK and the USA (Cambridge University Press, 2010), 591.
76 იქვე.
22
საქმის ყველა არსებით გარემოებაზე იმის დასადგენად, რომ დამოუკიდებელი ორგანოს
თანხმობა ნამდვილად დამოუკიდებლად და მაჟორიტარი აქციონერის ზეგავლენის
გარეშე იყო მიღებული. აღნიშნულის დადგენის შემთხვევაში, ტრანსაქციის
უსამართლობის მტკიცების ტვირთი გადადის მოსარჩელის მხარეზე.
77 Leonardo Pinta, “The U.S. and Italy: Controlling Shareholders’ Fiduciary Duties in Freeze-Out Mergers and Tender
Offers,” N.Y.U. J.L. & Bus. Vol. 7.931, (2011): 935.
78 Biggart, “The Fiduciary Duty of Majority Shareholders in Freezeout Mergers: A Suggested Approach,” 235.
23
დროსაც მაჟორიტარი აქციონერი თავიდან ირიდებს როგორც დამოუკიდებელი ორგანოს
მიერ შერწყმის მოწონებას, ასევე, იგი პირველ ეტაპზე ამცირებს რისკებს ქცევის
სამართლიანობის დარღვევასთან დაკავშირებით.80
როდესაც დედა კომპანია შვილობილ კომპანიაში ფლობს აქციათა სულ მცირე 90%-ის,
როგორც ბიზნეს კორპორაციების შესახებ მოდელური კანონის 11.05 პარაგრაფი, ისე
დელავერის ზოგადი საკორპორაციო სამართლის 253-ე და 267-ე პარაგრაფები, დედა
24
კომპანიას საშუალებას აძლევს განახორციელოს მოკლე ფორმის შერწყმა შვილობილ
კომპანიასთან აქციონერების თანხმობის გარეშე. შერწყმის განხორციელებისთვის
საკმარისია დედა კომპანიის დირექტორთა საბჭოს თანხმობა. ასეთ შემთხვევაში,
შვილობილი კომპანიის მინორიტარი აქციონერების უფლება შემოიფარგლება მხოლოდ
აქციათა სამართლიანი ღირებულების მიღებით და შერწყმის შეფასება სამართლიანობის
ტესტის მიხედვით არ ხდება.84
25
ერთგულების მოვალეობა იმის გამო, რომ მან არასამართლიანად არ გამოიყენოს მისთვის
მინიჭებული უფლებები. აღნიშნული მიდგომა იცავს, ერთი მხრივ, დანარჩენ
პარტნიორებს, რომ ისინი საზოგადოებიდან სარგებელს იღებდნენ მათი წილების
პროპორციულად, ხოლო მეორე მხრივ, საზოგადოებას, რომ კომპანიამ კორპორაციული
ეთიკისა და მიზნების შესაბამისად მოახდინოს ფუნქციონირება და იგი არ იქცეს
დომინანტი პარტნიორის პირადი ინტერესების ერთგვარ მსხვერპლად. თუმცა, რიგი
გადაწყვეტილებები ნათლად მიუთითებს, რომ ერთგულების მოვალეობის არსებობამ არ
უნდა დაგვავიწყოს პარტნიორის მთავარი ინტერესი საზოგადოებაში - მოგების მიღება.
შესაბამისად, ერთგულების მოვალეობა ისე არ უნდა იქნეს აღქმული, რომ პარტნიორს
ყოველთვის ეკისრებოდეს პირადი ინტერესების შეზღუდვის ვალდებულება. სწორედ
ერთგულების მოვალეობის დაცვასა და პირადი სარგებლის მიღების უფლებას შორის
არსებული ბალანსის დაცვას ემსახურება სამართლიანობის ტესტზე დაყრდნობით საქმის
გადაწყვეტა და თითოეულ შემთხვევაში სასამართლოს მხრიდან ინდივიდუალური
მიდგომის გამოყენება. აღნიშნული მიდგომა განსხვავდება ინგლისის საკორპორაციო
სამართლის შეხედულებისაგან, რაზეც შემდეგ თავში იქნება საუბარი.
26
მართვა ფაქტობრივად იდენტურია, მაჟორიტარ პარტნიორებს უნდა ეკისრებოდეთ
ფიდუციური ვალდებულებები. თუმცა, დიდი კომპანიების შემთხვევაში, სადაც
აქციონერი უფლებამოსილია ხმის უფლება გამოიყენოს მისი ინტერესების შესაბამისად,
იმ შემთხვევაშიც კი, თუ მისი ინტერესები არაგონივრულია, მას ფიდუციური
ვალდებულებები არ ეკისრება.88 აღნიშნული მიდგომები განპირობებულია იქიდან
გამომდინარე, რომ დომინანტი პარტნიორის ერთგულების ვალდებულების ცნება
პირდაპირი სახით არ გვხვდება როგორც საკანონმდებლო დონეზე, ისე სასამართლო
გადაწყვეტილებებში.
27
მოცემული საქმიდან ჩანს, რომ მიუხედავად ფიდუციურ ვალდებულებაზე პირდაპირი
მსჯელობის არარსებობისა, საქმის გარემოებებიდან შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ადგილი
ჰქონდა აქციონერის მხრიდან ერთგულების ვალდებულების დარღვევას, ვინაიდან მან
მისი მდგომარეობა გამოიყენა მხოლოდ საკუთარი ინტერესებისამებრ და მინორიტარი
აქციონერის ინტერესებზე ზიანის მიყენების მიზნით. შესაბამისად, უნდა ითქვას, რომ
მეცხრამეტე საუკუნეში ინგლისის სასამართლოში არსებობს მაჟორიტარი აქციონერის
ერთგულების ვალდებულების დარღვევის თაობაზე არაპირდაპირი მსჯელობის
მაგალითი.
28
ზიანის დადგენის შეფასებისას, სასამართლოს ანალიზი ფაქტობრივად იდენტურია
ერთგულების ვალდებულების დარღვევის დროს განსახორციელებელი შეფასებისა94.
ინგლისის სასამართლომ ჯერ კიდევ 1900 წელს დაადგინა, რომ უმრავლესობაში მყოფმა
პარტნიორებმა კომპანიის წესდების ცვლილება უნდა მოახდინონ კეთილსინდისიერად
(in good faith), კომპანიის ინტერესების სასარგებლოდ.97 ამასთან, საქმეში Brown v. British
Abrasive Wheel Co. Ltd., სასამართლომ დაადგინა, რომ მიუხედავად მაჟორიტარი
აქციონერების კეთილსინდისიერი ქცევისა, კაპიტალის გაზრდის თაობაზე
გადაწყვეტილება არ იყო მიზანშეწონილი, ვინაიდან ამ გადაწყვეტილებას შედეგად
მოჰყვებოდა მინორიტარი აქციონერების აქციების ჩამორთმევა.98
29
ერთ-ერთ საქმეში სასამართლომ დაადგინა, რომ კომპანიაში განსახორციელებელი
მნიშვნელოვანი ცვლილებების მიღების წესი დადგენილია კომპანიის წესებითა და
შესაბამისი მარეგულირებელი აქტებით. თუმცა, აქციონერის მიერ მისთვის მინიჭებული
უფლებამოსილების გამოყენების მართლზომიერება უნდა შეფასდეს სამართლის ზოგადი
პრინციპებიდან გამომდინარე, იმ მიზნით, რომ მაჟორიტარი აქციონერების
უფლებამოსილების გამოყენებამ არ გამოიწვიოს მინორიტარი აქციონერების
ინტერესების უსამართლოდ შელახვა.99 ამასთან, სასამართლომ განმარტა, რომ
მაჟორიტარი აქციონერის უფლებამოსილების ფარგლების შემოწმებისას შეფასებულ
უნდა იქნეს, თუ რამდენად ხელსაყრელია აღნიშნული უფლებამოსილების გამოყენება
კომპანიისათვის.100
30
თაღლითობის მეორე სახეს წარმოადგენს უმცირესობაში მყოფი აქციონერების ქონების
ჩამორთმევა უმრავლესობაში მყოფი აქციონერების მიერ.103 ამ მიდგომის თანახმად,
მაჟორიტარმა აქციონერმა ისე არ უნდა გამოიყენოს მისთვის მინიჭებული
უფლებამოსილება, რომ მოხდეს მინორიტარი აქციონერების წილების ჩამორთმევა.104
ერთ-ერთ საქმეში, მაჟორიტარი აქციონერების მხრიდან არაკეთილსინდისიერი ქმედების
არარსებობის მიუხედავად, სასამართლომ დაადგინა, რომ მაჟორიტარი აქციონერის
უფლებამოსილების განხორციელება მიზნად არ უნდა ისახავდეს მინორიტარი
აქციონერის საკუთრების ჩამორთმევას.105 აღნიშნული საქმისგან განსხვავებით, საქმეში
Sidebottom v. Kershaw, Leese & Co. Ltd, სასამართლომ მიზანშეწონილად მიიჩნია წესების
ცვლილება, რომელიც ეხებოდა მინორიტარი აქციონერის მიერ წილების დათმობას,
ვინაიდან სასამართლომ მიიჩნია, რომ ადგილი ჰქონდა მაჟორიტარი აქციონერის
კეთილსინდისიერ ქმედებას და აღნიშნული ქმედება ეკონომიკურად უფრო
გამართლებული იქნებოდა კომპანიის ფუნქციონირებისათვის.106
106 Sidebottom v. Kershaw, Leese & Co Ltd., [1920] 1 Ch. 154 (C.A.).
108 იქვე.
31
დეიდას ჰქონდა კომპანიაზე კონტროლი, ვინაიდან მის საკუთრებაში იმყოფებოდა ხმის
უფლების მქონე აქციათა 55%, და ასევე იყო კომპანიის დირექტორი. მისი დისშვილის
მიერ სარჩელის აღძვრის საფუძველს წარმოადგენდა კომპანიის მიერ გადაწყვეტილების
მიღება, რითაც კომპანიის კაპიტალი გაიზარდა 1650 აქციით, რომელთაგან თითოეულის
ღირებულება იყო არსებული თითო აქციის ტოლფასი. გადაწყვეტილების მიხედვით, 850
ახალი აქცია უნდა განაწილებულიყო დასაქმებულებზე, ხოლო დარჩენილი 800 აქცია
ნაწილდებოდა კომპანიის ოთხ დირექტორზე. მოსარჩელემ მოითხოვა გადაწყვეტილების
ბათილობა შემდეგი გარემოებებიდან გამომდინარე:
32
შეფასება დაექვემდებარა „სამართლიანობის პრინციპს“, რომლის მიხედვითაც, მოცემულ
შემთხვევაში სასამართლომ მიიჩნია, რომ მოპასუხის ქმედება იყო უსამართლო.110
33
5. დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობა საქართველოს
საკორპორაციო სამართალში
34
პრაქტიკული შესაძლებლობა, გადამწყვეტი ზეგავლენა მოახდინონ სააქციო
საზოგადოების საერთო კრების კენჭისყრის შედეგზე.“
მშკ-ს მე-3 მუხლის მე-8 პუნქტისა და 54-ე მუხლის მე-3 პუნქტის სიტყვასიტყვითი
განმარტების შედეგად შესაძლოა, გაკეთდეს დასკვნა, რომ კანონი დომინანტი
პარტნიორისგან ერთგულების იმ მოვალეობის გამოჩენას ითხოვს, რომელიც მხოლოდ
საერთო კრებაზე მის მოქმედებას უკავშირდება, რა დროსაც თითქოსდა მოწესრიგების
მიღმა რჩება ის საკითხი, რომელიც საზოგადოების სხვა მმართველ ორგანოებზე
ზემოქმედების მოხდენას ეხება.112 რეგულირების მიღმა რჩება ისეთი საკითხები,
როგორიცაა კომპანიის ხელმძღვანელობაზე ზემოქმედების შედეგად დირექტორის მიერ
დომინანტი პარტნიორების სასარგებლო გადაწყვეტილების მიღება, უმცირესობაში
მყოფი აქციონერების ინტერესების შელახვა აქციონერთა მიერ ისეთი შერწყმის
განხორციელებისას, რომელიც მიმართულია მინორიტარი აქციონერების გარიცხვისაკენ
და სხვა. პროფესორი ბურდულის მოსაზრებით, ყურადღება უნდა გამახვილდეს
მხოლოდ ვალდებულების არსზე, რომელიც გულისხმობს, რომ დომინანტი პარტნიორი,
რომელიც საზოგადოების საზიანოდ განზრახი ქმედებით იყენებს ამ დომინანტურ
მდგომარეობას, იგი დანარჩენ პარტნიორებს უნაზღაურებს ზიანს. ის, თუ როგორ
გააკეთებს უმრავლესობაში მყოფი პარტნიორი ამას - უმნიშვნელოა. კანონით
განსაზღვრული დომინანტი პარტნიორის ცნება კი გაგებულ უნდა იქნეს როგორც
პროცედურული ნიუანსი - კენჭისყრის შედეგებზე გავლენა. ბუნებრივია, ვისაც უნარი
შესწევს კენჭისყრის შედეგებზე მოახდინოს გავლენა, მას საზოგადოების დანარჩენ
ორგანოებზეც ექნება ზემოქმედების ბერკეტი.113
35
1. განზრახ გამოიყენებს თავის დომინანტურ მდგომარეობას საზოგადოების საზიანოდ;
2. ხმის უფლებას გამოიყენებს საკუთარი ინტერესებისათვის, როდესაც მოსალოდნელი
გადაწყვეტილება ეხება მასთან გარიგების დადებას ან მისი ანგარიშის დამტკიცებას.
36
გასაზიარებელია პროფესორი ჯუღელის მოსაზრება იმის თაობაზე, რომ ზემოთ
განხილული 161 მუხლი უნდა გავრცელდეს არაანგარიშვალდებული საწარმოების
ინტერესთა კონფლიქტის საკითხებზე, ვინაიდან მისი მნიშვნელობა არ არის
განპირობებული სააქციო საზოგადოების ფასიანი ქაღალდებით ვაჭრობით.114
114 გიორგი ჯუღელი, კაპიტალის დაცვა სააქციო საზოგადოებაში, (თბილისი: სიესტა, 2010), 253.
115 საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2002 წლის 8 ნოემბრის გადაწყვეტილება N 3კ/1154-02.
116 საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2015 წლის 17 დეკემბრის გადაწყვეტილება Nას-863-813-2015.
37
პარტნიორთა კრება და გაენაწილებინა დივიდენდი, სააპელაციო სასამართლომ კი
მხარეს მიაკუთვნა საწარმოში მისი წილის პროპორციული მოგება.117
38
დივიდენდების განაწილება და მას, როგორც პარტნიორს, მისი წილის პროპორციული
თანხა არ გაუნაწილეს, ან თუ ის მოითხოვს პარტნიორთა კრების მოწვევას და
საწარმოს პარტნიორთა კრება მიიღებს გადაწყვეტილებას დივიდენდების განაწილების
თაობაზე.“120
39
6. დასკვნები და რეკომენდაციები
40
ამერიკის მიდგომას და ჩამოყალიბდება ერთგულების მოვალეობის დარღვევის
განმსაზღვრელი ზოგადი ტესტი.
41
ორგანოებზე (დირექტორებსა და სამეთვალყურეო საბჭოზე) პარტნიორის
ზეგავლენის შემთხვევაში.
2. დომინანტი პარტნიორის ცნება მიზანშეწონილია განისაზღვროს როგორც სააქციო
საზოგადოების, ისე შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების შემთხვევაში.
3. დომინანტი პარტნიორის ცნების დახვეწამდე, მიზანშეწონილია მოხდეს არსებული
რეგულირების ფართო ინტერპრეტაცია იმგვარად, რომ პარტნიორის დომინირება არ
შემოისაზღვროს მხოლოდ 50%-იანი წილის ფლობით ან/და პარტნიორთა კრებაზე
ზეგავლენის მოხდენის შესაძლებლობით.
4. მიზანშეწონილია, მშკ-ით განისაზღვროს დაინტერესებული პარტნიორის ცნება.
კერძოდ, აღნიშნულის დანერგვის მიზნით, რეკომენდირებულია „ფასიანი
ქაღალდების ბაზრის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-161 მუხლის მე-2 პუნქტით
განსაზღვრული დაინტერესებული პირის ცნების ინტეგრირება „მეწარმეთა შესახებ“
კანონში.
5. მიზანშეწონილია, მშკ-ით განისაზღვროს პარტნიორის ვალდებულებები ისეთი
ტრანსაქციის განხორციელების დროს, რომელშიც იგი წარმოადგენს
დაინტერსებულ პირს. ასეთ შემთხვევაში, რეკომენდირებულია, მშკ-ით
რეგულირებული იყოს დანარჩენი პარტნიორების ინფორმირების ვალდებულება
მისი დაინტერესების ფაქტის, გარიგების არსისა და მოცულობის თაობაზე. ამასთან,
კანონი უნდა განსაზღვრავდეს პარტნიორის მიერ კანონით დადგენილი
ვალდებულებების დარღვევის შედეგებს. აღნიშნული მნიშვნელოვანია როგორც
პარტნიორების, ისე საზოგადოებისთვის, ვინაიდან ორივე მხარისათვის ნათელი
იყოს, თუ როგორ არის შესაძლებელი დაინტერსებული ტრანსაქცის
განხორციელება, რაც მნიშვნელოვნად შეამცირებს ერთგულების მოვალეობის
დარღვევის საფრთხეებს.
6. მიზანშეწონილია, საქართველოს სასამართლოები არ მოერიდონ დომინანტი
პარტნიორის ერთგულების მოვალეობის განმარტების საკითხებსა და მის სახეებზე
მსჯელობას, ვინაიდან სამოსამართლეო პრაქტიკის განვითარების გარეშე, თუნდაც
42
საკანონმდებლო ბაზის სრულყოფის შემთხვევაში, ფაქტობრივად შეუძლებელია
მოცემული საკითხის განვითარება.
7. მიზანშეწონილია საქართველოს სასამართლოები დაეყრდნონ კანონის ფართო
განმარტებას და შეიმუშავონ ერთგვარი ტესტები, რის ჩამოყალიბებაშიც ქართულ
სასამართლო პრაქტიკას მნიშვნელოვნად დაეხმარება წამყვანი ქვეყნების
სასამართლო პრაქტიკით ჩამოყალიბებული სტანდარტები.
43
7. ბიბლიოგრაფია
გამოყენებული ლიტერატურა
1. ჭანტურია, ლადო, კორპორაციული მართვა და ხელმძღვანელთა
პასუხისმგებლობა საკორპორაციო სამართალში, (თბილისი: სამართალი, 2006);
2. მაისურაძე, დავით, კორპორაციულ-სამართლებრივი თავდაცვითი ღონისძიებები
კაპიტალური საზოგადოების რეორგანიზაციისას (შედარებით სამართლებრივი
კვლევა უპირატესად დელავერისა და ქართული საკორპორაციო სამართლის
მაგალითზე), (თბილისი: უნივერსიტეტის გამომცემლობა, 2014);
3. ჯუღელი, გიორგი, კაპიტალის დაცვა სააქციო საზოგადოებაში, (თბილისი: სიესტა,
2010);
4. ბურდული, ირაკლი, “ერთგულების მოვალეობა, როგორც უმრავლესობისა და
უმცირესობის ქმედების მასშტაბი საკორპორაციო სამართალში,”
მართლმსაჯულება და კანონი N4, 2009;
5. American Law Institute, Principles of Corporate Governance: Analysis and
Recommendations, (Washington, D.C. 1992);
6. Andreas Cahn, David C. Donald, Comparative Company Law: Text and Cases on the Laws
Governing Corporations in Germany, the UK and the USA (Cambridge University Press,
2010);
44
7. Cristopher M. Forrester, Ferber, Celeste F., Fiduciary Duties and Other Responsibilities of
Corporate Directors and Officers, (Chicago: RR Dennelley, 2012);
8. Millstain, Ira M., Gregory, Holly j., Altschuler, Ashley R,, Guglielmo T. Di Christine,
Fiduciary Duties under US Law, (American Bar Association, 2011),
https://www.nacdonline.org/files/PDF/Events/Fiducuiary%20Duties%20Under%20US%2
0Law_1354642384104_1.pdf (13.06.16);
9. Hecker, Edwin W. Jr., “Fiduciary Duties in Business Entities Revisited,” Kansas, Kansas
Law Review vol. 61,
https://kuscholarworks.ku.edu/bitstream/handle/1808/20240/Hecker.pdf?sequence=1
(13.06.16);
10. Palmiter, Alan R. Corporations, (Aspen Publishers, Seventh Edition, 2011);
11. Anabtawi, Iman, Stout, Lynn, Fiduciary Duties for Activist Shareholders, (Cornell
University Law School, 2008),
http://poseidon01.ssrn.com/delivery.php?ID=865073071082093098102107078104085123
11807503704908602510612208311211500309811209110302001302110000805103000512
61270940960171100510550540150280860650040310060110870560580540930910670970
87005104114090125108068122018067117066030069028108100080115005104&EXT=pdf
(13.06.16);
12. Zhao, Jinlong, Lv, Si, “On Fiduciary Duties of Controlling Shareholders of Targeted
Corporation,” (Canadian Center of Science and Education, Journal of Politics and Law
Vol. 4, No. 2, 2011,
http://www.ccsenet.org/journal/index.php/jpl/article/view/11993/8410 (13.06.16);
13. Fine Knowles Marjorie, Flannery Colin, “The ALI Principles of Corporate Governance
Compared with Georgia Law,” Mercer University, Walter F. George School of Law, Mercer
Law Review, 1996, http://www2.law.mercer.edu/lawreview/getfile.cfm?file=47101.pdf
(13.06.16);
14. Gartenberg, Edward, “Review of Fiduciary Duties in California and Delaware
Corporations,” The State Bar of California, Business Law News,
45
http://www.gghslaw.com/pubs/Review%20of%20Fiduciary%20Duties%20in%20Californ
ia%20and%20Delaware%20Corporations.pdf (13.06.16);
15. Zipora Cohen, Fiduciary Duties of Controlling Shareholders: a Comparative View, 12 U.
Pa. J. Int’l L. 379 (1991),
https://www.law.upenn.edu/journals/jil/articles/volume12/issue3/Cohen12U.Pa.J.Int'lBus
.L.379(1991).pdf (13.06.16);
16. Bratina, Borut, Jovanovič, Dušan, “Shareholders’ Duty of Loyalty and Positive Voting
Duty,” China-USA Business Review, ISSN 1537-1514, Vol. 13, No. 5, 2014,
http://www.davidpublishing.com/davidpublishing/Upfile/10/10/2014/2014101003900422.
pdf (13.06.16);
17. Biggart, Robert, “The Fiduciary Duty of Majority Shareholders in Freezeout Mergers: A
Suggested Approach,“ Fordham L. Rev. 223.
http://ir.lawnet.fordham.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2337&context=flr (13.06.16);
18. Gilson, Ronald J., Gordon, Jeffrey N., “Controlling Controlling Shareholders,” 152 U. PA.
L. REV.785, 2003),
http://scholarship.law.upenn.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3177&context=penn_law_r
eview (13.06.16);
19. Eisenberg Melvin Aaron, “The Legal Role of Shareholders and Management in Modern
Corporate Decision-Making,” Cal. L.Rev. vol. 57.1, 1969,
http://scholarship.law.berkeley.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2771&context=calif
ornialawreview (13.06.16);
20. Pennington Robert, Company Law, (6th ed. 1990).
21. Siegel Mary, “The Erosion of the Law of Controlling Shareholders,” Del. Journal of
Corporate Law, vol. 24, http://www.djcl.org/wp-content/uploads/2014/08/The-
EROSION-OF-THE-LAW-OF-CONTROLLING-SHAREHOLDERS.pdf (13.06.16);
22. Pinta Leonardo, “The U.S. and Italy: Controlling Shareholders’ Fiduciary Duties in Freeze-
Out Mergers and Tender Offers,” N.Y.U. J.L. & Bus. Vol. 7:931, 2011,
http://www.nyujlb.org/wp-content/uploads/JLBv7n2_14_Pinta_Italy_931.pdf (13.06.16);
46
გამოყენებული სასამართლო გადაწყვეტილებები
1. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2015 წლის 17 დეკემბრის გადაწყვეტილება
№ას-863-813-2015;
2. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2009 წლის 2 ივლისის გადაწყვეტილება
№ას-75-408-09;
3. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2002 წლის 8 ნოემბრის გადაწყვეტილება N
3კ/1154-02;
4. Guth v. Loft, Inc., 5 A.2d 503, 510 (Del. 1939);
5. Ivanhoe Partners v. Newmont Mining Corp., 535 A.2d 1334, 1345 (Del. 1987);
6. Citron v. Fairchild Camera & Instrument Corp. (Del. 1989);
7. Williamson v. Cox Communications, Inc., 32 (Del. 2006);
8. Kahn v. Lynch Communication Systems, Inc., 638 A.2d 1110 (Del. 1994);
9. Hollinger International, Inc. v. Black (Del. 2004);
10. Thorpe, et al. v. CERBCO, etc. (Del. 1996);
11. Sinclair Oil Corp, v. Levien 280 A.2d 717 (Del. 1971);
12. Ervin v. Oregon Ry. & Nav. Co. (S.D.N.Y. 1886);
13. Jones. v. Ahmanson & Co., 1 Cal.3d 93;
14. Menier v. Hooper's Telegraph Works (1874) L. R. 9 Ch. App. 350.
15. Smith v. Atlantic Properties, Inc, 12 Mass. App. Ct. 201, 422 N.E.2d 798 (App. Ct. 1981);
16. Kahn v. Tremont, Corp. (D.Del. 1997);
17. Rabkin v Olin Corp. (586 A.2d 1202 (Del. 1990).
18. Alpert v. Williams Street Corp. (N.Y. 1984);
19. Sterling v Mayflower Hotel Corp. (Del. 1952);
20. Najjar v. Roland Int'l Corp., 387 A.2d 701 (Del. Ch. 1978);
21. Singer v. Magnavox Co. 380 A.2d 969 (Del. 1977);
22. Tanzer v. International General Industries, Inc. 379 A.2d 1121 (Del. 1977);
23. Weinberger v. UOP, Inc. (Del. 1983);
47
24. Perlman v. Feldmann, 219 F.2d 173 (2d Cir. 1955);
25. Zetlin v. Hanson Holdings, Inc. (N.Y. 1979);
26. Harris v. Carter, 582 A.2d 222, 234 (Del. Ch. 1990);
27. Thorpe v.CERBCO, Inc., 676 A.2d 436, 442 (Del. 1996);
28. Sea-Land Corp. S'holders Litig., No. 8453, (Del. 1987);
29. Glassman v. Unical Exploration Corp., 777 A. 2d 242 (Del. 2001);
30. Northern Counties Sec. Ltd. v. Jackson & Steeple Ltd., [1974] 1 W.L.R. 1133,1144;
31. Allen v. Gold Reefs of W. Africa, Ltd., [1900] 1 Ch. 671 (C.A.);
32. Brown v. British Abrasive Wheel Co. Ltd., [1919] 1 Ch 290;
33. Cook v. Deeks, (1916) 1 A.G. 554 (P.C.);
34. Sidebottom v. Kershaw, Leese & Co Ltd., [1920] 1 Ch. 154 (C.A.);
35. Clemens v. Clemens Bros. Ltd., [1976] 2 All E.R.
48