Μακρόχρονη Μνημη

Γενικά σχόλια: Τμήμα στο οποίο μεταφέρονται όλες οι πληροφορίες που έχουν
υποστεί επεξεργασία στη Β.Μ. και αποθηκεύονται ώστε να μπορούν να ανασυρθούν
και να χρησιμοποιηθούν από το άτομο ανά πάσα στιγμή. Έχει απεριόριστη
χωρητικότητα και γενικά θεωρείται ότι τα ουσιώδη σημεία ενός γνωστικού
αντικειμένου μπορούν να συγκρατηθούν για πολύ καιρό μετά την απόκτησή τους.
1. Παράγοντες που επηρεάζουν την ακρίβειά της ΜΜ:
1) Η επίδραση του πλαισίου- η αρχή της ιδιαίτερης κωδικοποίησης σημαίνει ότι η
ανάκληση είναι καλύτερη όταν το πλαίσιο αναζήτησης ταιριάζει με το πλαίσιο
κωδικοποίησης. Η έρευνα των Geiselman et al., επιβεβαιώνει την αρχή αυτή σε ένα
τεστ αναγνώρισης λέξεων με Υ, και δείχνει ότι το ‘πλαίσιο’ που μπορεί να είναι
ακόμα και η φωνή ενός εκφωνητή επηρεάζει την ανάκληση και την κωδικοποίηση
των πληροφοριών. Επιπλέον, υποθέτουμε ότι μπορούμε να ενισχύσουμε την μνήμη
μας εαν προσπαθήσουμε να ‘φανταστούμε’ το πλαίσιο μέσα στο οποίο αρχικά
κωδικοποιήσαμε κάποια πληροφορία.
2) η επίδραση της διάθεσης:: η αρχή της Πολυάννας, σύμφωνα με την οποία τα
ευχάριστα ερεθίσματα τα επεξεργαζόμαστε και τα θυμόμαστε με μεγαλύτερη
ακρίβεια απο ότι τα μη ευχάριστα ερεθίσματα και επίσης τα θυμόμαστε νωρίτερα απο
τα μη ευχάριστα ερεθίσματα. Επίσης, η μνήμη μας είναι καλύτερη όταν το υλικό που
πρέπει να μάθουμε είναι συναφές με την τρέχουσα διάθεση του ατόμου, δηλαδή εαν
κάποιος έχει ευχάριστη διάθεση τότε θα μάθει ευχάριστο υλικό πιο εύκολα απο ότι
δυσάρεστο υλικό και το αντίστροφο. Τέλος, εαν υπάρχει συνάφεια μεταξύ της
διάθεσης που κάποιος είχε κατά την διάρκεια κωδικοποίησης πληροφοριών με την
διάθεση που έχει κατα την ανάκλησή τους τότε είναι πιθανό η μνήμη του να είναι
καλύτερη για τις πληροφορίες αυτές.
3)Μέτρηση της έκδηλης και άδηλης μνήμη:

Πάρτε ένα χαρτί. Μετά διαβάστε τις παρακάτω λέξεις:

Εικόνα, κίνηση, χωριό, σκάφος, παράθυρο, αριθμός ελάφι, πελάτης, ποσό, φίλος,
συμβουλή, δωδεκάδα, λουλούδι, κουζίνα, βιβλιοπωλείο
Τώρα καλύψτε τις λέξεις. Κάντε ένα σύντομο διάλλειμα και μετά κάντε τα
ακόλουθα:

Α. Μετρηση έκδηλης μνήμης

1. Ανάκληση: Στο χαρτί μπροστά σας, γράψτε όσες περισσότερες λέξεις θυμάστε
2. Αναγνώριση: Απο την λίστα παρακάτω, βάλτε σε κύκλο τις λέξεις που σας
παρουσιάστηκαν αρχικά:

Σωρός, φίλος, φυλλάδιο, φόρμα, αριθμός, βούτυρο, κίνηση, τραπέζι, άνθρωποι,

δωδεκάδα, πετσέτα, κουζίνα, εικόνα, βιβλιοπωλείο, κούνια, συμβουλή
Β. Μέτρηση άδηλης μνήμης:
1. Συμπλήρωση λέξεων: βασισμένοι στα γράμματα που βλέπετε, δώστε μια
σωστη και ολόκληρη λέξη. Διαλέξτε όποια λέξη θέλετε.

Κ_ν_σ_η, Σ-α-ο-, μ-ρ-, λ-μ-η, ε-α-ι, φ-λ-ς, ν-χ-α, π-σ-

2. Επανάληψη:
Ονομάστε 3 τυπικά δωμάτια σε ένα σπίτι
Ονομάστε 3 πράγματα που συνδέονται με τα Χριστούγεννα
Ονομάστε 3 διαφορετικά μαγαζιά

Στις έκδηλες δοκιμασίες, όπως η ανάκληση και η αναγνώριση, είναι απαραίτητη η

συνειδητή ανάσυρση παλιότερων εμπειριών, ενώ στις άδηλες κάτι τέτοιο δεν
συμβαίνει. Νευροφυσιολογικές μελέτες ενοχοποιούν διαφορετικές περιοχές του
εγκεφάλου για την έκδηλη και άδηλη μνημονική διαδικασία.
Διαχωρισμός των μνημονικών κυκλωμάτων ως προς την έκδηλη και άδηλη
μνήμη:
Η περίπτωση του Η.Μ και η απώλεια της έκδηλης μνήμης: Το 1953 ο Scoville
πραγματοποίησε μια αμφοτερόπλευρη αφαίρεση του έσω κροταφικού λοβού σε έναν
ασθενή τον Η.Μ. Αυτός ασθενής είχε σοβαρή επιληψία η ο οποία ήταν
φαρμακοανθεκτική. Ο Scoville ήταν νευροχειρουργός που προσπαθούσε να
απαλλάξει τα άτομα από επιληπτικές κρίσεις αφαιρώντας το μη φυσιολογικό
εγκεφαλικό ιστό που τις προκαλούσε. Οι επιληπτικές κρίσεις του Η.Μ. προέρχονταν
από την έσω κροταφική περιοχή, η οποία περιλαμβάνει την αμυγδαλή, τον
ιπποκάμπειο σχηματισμό και τις παρακείμενες φλοιικές δομές, οι οποίες αφαιρέθηκαν
και από τα δυο ημισφαίρια αφήνοντας άθικτο το πιο πλευρικό τμήμα του ιστού του
κροταφικού λοβού. Ο Scoville μαζί με την Milner μελέτησαν τον Η.Μ. για
περισσότερο από 50 χρόνια. Το πιο αξιοσημείωτο σύμπτωμά του Η.Μ, ήταν η
σοβαρή αμνησία: δεν ήταν σε θέση να θυμηθεί οτιδήποτε έγινε μετά από την
εγχείριση του 1953. Ο δείκτης νοημοσύνης του ασθενή ήταν πάνω από το μέσο όρο.
Η ανάκληση γεγονότων από την παιδική του ηλικία και από την εποχή που πήγαινε
σχολείο παρέμενε άθικτη. Κοινωνικά είχε καλούς τρόπους και συμμετείχε σε
πολύπλοκες συζητήσεις αλλά δεν μπορούσε να ανακαλέσει γεγονότα που μόλις είχαν
γίνει. Άρα δεν είχε έκδηλη μνήμη.
Η περίπτωση του J.K. και η απώλεια της άδηλης μνήμης: Ο J.K. γεννήθηκε στις 28
Ιουνίου 1914. Είχε ευφυία πάνω από το μέσο όρο και δούλευε ως μηχανικός σε
εταιρεία πετρελαίου για 45χρόνια. Στα μέσα της έβδομης δεκαετίας της ζωής του
άρχισε να εμφανίζει τα συμπτώματα της νόσου Πάρκινσον και όταν ήταν περίπου 78
ετών άρχισε να έχει δυσκολίες στη μνήμη. Η διαταραχή μνήμης είχε να κάνει με
πράγματα που είχε κάνει σε όλη του τη ζωή. Δεν μπορούσε να θυμηθεί πως ανάβουν
τα φώτα του δωματίου ή προσπαθούσε να κλείσει το ραδιόφωνο με το
τηλεχειριστήριο της τηλεόρασης. Ο ασθενής αυτός είχε έλλειμμα στην άδηλη μνήμη.
Αντίθετα ήταν ενήμερος για τα καθημερινά συμβάντα και μπορούσε να ανακαλέσει
γεγονότα έκδηλης μνήμης
Το νευρωνικό κύκλωμα της έκδηλης μνήμης: στις κύριες περιοχές που παίζουν
ρόλο στην έκδηλη μνήμη είναι η έσω κροταφική περιοχή (ενδορρινικός φλοιός,
παραιπποκάμπειος φλοιός και ο περιρρινικός φλοιός), ο μετωπιαίος φλοιός και οι
δομές που συνδέονται ανατομικά με αυτές. Ένα βασικό χαρακτηριστικό της έσω
κροταφικής οδού της έκδηλης μνήμης είναι ότι είναι αμφίδορμη. Δηλαδή οι
συνδέσεις από το νεοφλοιό φτάνουν στον ενδορρινικό φλοιό και από εκεί πηγαίνουν
πάλι στο νεοφλοιό. Αυτές οι αμφίδρομες συνδέσεις έχουν δυο πλεονεκτήματα: 1) τα
σήματα που στέλνουν πίσω οι έσω κροταφικές περιοχές στις φλοιικές αισθητηριακές
περιοχές διατηρούν την αισθητηριακή εμπειρία ζωντανή στον εγκέφαλο. Αυτό
σημαίνει ότι νευρωνική καταγραφή μιας εμπειρίας διαρκεί πιο πολύ από την ίδια την
εμπειρία, 2) η οδός που οδηγεί πίσω στο φλοιό υποδηλώνει ότι ο νεοφλοιός
ειδοποιείται για την πληροφορία που υφίσταται επεξεργασία στις έσω κροταφικές
περιοχές.
Εκτός από τις έσω κροταφικές περιοχές, άτομα με βλάβες στο μετωπιαίο λοβό έχουν
προβλήματα στη μνήμη που αφορά στη χρονολογική σειρά των γεγονότων. ΟΙ
Mishkin et al (2000) πρότειναν ένα κύκλωμα για την έκδηλη μνήμη που συνδυάζει
ευρήματα από τις μετωπιαίες και κροταφικές περιοχές. Σύμφωνα λοιπόν με αυτούς
του ερευνητές: οι αισθητηριακές περιοχές του νεοφλοιού συνδέονται με τις έσω
κροταφικές περιοχές, οι οποίες με τη σειρά τους συνδέονται με τον έσω θάλαμο και
τον προμετωπιαίο φλοιό; Οι δομές του κοιλιακού πρόσθιου εγκεφάλου παίζουν ρόλο
στη διατήρηση των κατάλληλων επιπέδων δραστηριότητας στις δομές του πρόσθιου
εγκεφάλου έτσι ώστε να μπορούν να επεξεργαστούν τις πληροφορίες; Οι δομές του
κροταφικού λοβού θεωρούνται ότι παίζουν ένα κεντρικό ρόλο στη δημιουργία της
μακρόχρονης έκδηλης μνήμης; Ο προμετωπιαίος φλοιός είναι κεντρικής σημασίας
για τη διατήρηση της προσωρινής (βραχύχρονης) έκδηλης μνήμης, όπως επίσης και
για τη μνήμη πρόσφατων γεγονότων της έκδηλης μνήμης.
Το νευρωνικό κύκλωμα της άδηλης μνήμης: Οι Mishkin et al., πρότειναν ένα
κύκλωμα για την άδηλη μνήμη. Τα βασικά γάγγλια δέχονται πληροφορίες από
ολόκληρο το νεοφλοιό και στέλνουν προβολές στον κοιλιακό θάλαμο και στη
συνέχεια στον προκινητικό φλοιό. Τα βασικά γάγγλια επίσης δέχονται προβολές από
κύτταρα στη μέλαινα ουσία που παράγουν ντοπαμίνη και οι προβολές αυτές είναι
πυκνές και ευρέως κατανεμημένες. Η ντοπαμίνη φαίνεται ότι είναι απαραίτητη για τη
λειτουργία κυκλωμάτων στα βασικά γάγγλια και άρα μπορεί να συμμετέχει στο
σχηματισμό της άδηλης μνήμης. Η σύνδεση μεταξύ φλοιού και βασικών γαγγλίων
στο σύστημα της άδηλης μνήμης είναι μονόδρομη. Έτσι το μεγαλύτερο μέρος του
νεοφλοιού δεν δέχεται άμεσες πληροφορίες όσον αφορά στις δραστηριότητες των
βασικών γαγγλίων κάτι το οποίο ο Mishkin πρεσβεύει ότι εξηγεί γιατί οι άδηλες
μνήμες είναι ασύνειδες. Για να είναι συνειδητές οι μνήμες πρέπει να υπάρχει άμεση
ανατροφορδότησηστις περιοχές του νεοφλοιού που εμπλέκονται. Το μοντέλο του
Mishkin εξηγεί γιατί τα άτομα με δυσλειτουργία στα βασικά γάγγλια όπως στην νόσο
Πάρκινσον, έχουν ελλείμματα στην άδηλη μνήμη, ενώ τα άτομα με βλάβες στο
μετωπιαίο ή κροταφικό λοβό έχουν σχετικά καλή άδηλη μνήμη, παρόλο που μπορεί
να παρουσιάζουν σοβαρές διαταραχές στην έκδηλη μνήμη. Πράγματι, ορισμένα
άτομα με νόσο Alzheimer είναι σε θέση να παίζουν παιχνίδια με μεγάλη επιδεξιότητα
ακόμα και αν δεν έχουν καμία ανάμνηση ότι τα έχουν παίξει προηγουμένως.
Έρευνα με ασθενείς που έχουν αμνησία: Οι Ε. Warrington & L. Weiskrantz μελέτησαν
4 ασθενείς με αμνησία, 3 με το σύνδρομο korsakoff και 1 που του είχαν αφαιρεθεί οι
κροταφικοί λοβοί. ¨Εκδηλη μνήμη: δίνονται Αγγλικές λέξεις και μετά χορηγούνται
στα Υ δοκιμασίες ανάκλησης και αναγνώρισης. Συγκριτικά με Υ που δεν είχαν
πρόβλημα, οι ασθενείς με αμνησία δεν τα πήγαν καλά στις δοκιμασίες της έκδηλης
μνήμης. Άδηλη μνήμη: χορηγήθηκαν δυο δοκιμασίες που τους παρουσιάστηκαν σαν
παιχνίδια που έπρεπε να μαντέψουν κάποιες λέξεις (ενω στην ουσία αξιολογούσαν
την μνήμη τους για λέξεις που τους παρουσιάστηκαν νωρίτερα. 1η δοκμασία: οι
προηγούμενες Αγγλικές λέξεις παρουσιάστηκαν με μια μπερδεμένη μορφή που ήταν
δύσκολο να διαβαστούν. Τα Υ έπρεπε να μαντέψουν ποια ήταν η λέξη. Τα
αποτελέσματα έδειξαν ότι και τα υγιή Υ και οι ασθενείς με αμνησία είχαν ακριβώς το
ίδιο σκορ (45%) δίνοντας λέξεις που τους παρουσιάστηκαν στην προηγούμενη λίστα.
2η δοκιμασία: τα Υ είδαν τα πρώτα γράμματα της λέξης και μετά τους δόθηκε η
οδηγία να πουν την πρώτη λέξη που τους ερχόταν στο μυαλό. Σε αυτή τη δοκιμασία
και οι δυο ομάδες δώσαν λέξεις πορηγούμενης λιστας σε ποσοστό 65%.
Έρευνα με υγιή Υ: Weldon & Roediger εξέτασαν το φαινόμενο της υπεροχής της
εικόνας, αφού στην βιβλιογραφία αναφέρετε ότι τις εικόνες τις θυμόμαστε καλύτερα
απο τις λέξεις. Τα Υ μελέτησαν εικόνες που είχαν είτε το ίδιο το αντικείμενο (πχ. την
εικόνα ενός ελέφαντα) ή τα ονόματα απο συγκεκριμένα αντικείμενα (πχ.την λέξη
‘ελέφαντας’). Αργότερα, τους ζητήθηκε να θυμηθούν τα ονόματα των ερεθισμάτων
που τους δόθηκαν νωρίτερα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα Υ θυμήθηκαν καλύτερα
τις εικόνες απο ότι τις λέξεις. Οι ερευνητές επίσης έδωσαν στα Υ εικόνες με
ασπρόμαυρα σχέδια και εικόνες με τυπωμένη την λέξη ενός συγκεκριμένου
αντικειμένου. Αργότερα, τα Υ είτε έπρεπε να κάνουν ανάκληση (έκδηλη μνήμη) ή να
συμπληρώσουν τα κενά απο μια λέξη (άδηλη μνήμη). Επίσης έπρεπε να
συμπλη΄ρωσουν και τα κενά σε άλλες λέξεις που δεν τους είχαν δοθεί σαν εικόνες
νωρίτερα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι στη δοκιμασία έκδηλης μνήμης τα Υ
θυμηθηκαν καλύτερα τις εικόνες ενώ στην δοκιμσία της άδηλης μνήμης τα Υ
θυμήθηκαν καλύτερα τα ερεθίσματα που ήταν λέξεις και όχι τις εικόνες. Οι ερευνητές
είπαν ότι όταν τα Υ βλέπουν μια εικόνα ενός συγκεκριμένου αντικειμένου κάνουν μια
επεξεργασία απο πάνε προς τα κάτω και κάτι τέτοιο ενθαρρύνουν και τα τεστ
έκδηλης μνήμης. Η απόδοσή τους είναι καλή γιατί οι συνθήκες έρευνας ταιριάζουν με
τις συνθήκες κωδικοποίησης. Αντιθέτως όταν τα Υ βλέπουν μια λέξη,
αποκωδικοποιούν την λέξη βάση των γραμμάτων της, δηλαδή ευνούν την απο κάτω
προς τα πάνω επεξεργασία και κάτι παρόμοιο κάνουν και τα τεστ άδηλης μνήμης.
Πάλι, το πλάισιο αναζήτησης με το πλαίσιο αναφοράς μοιάζουν.
4) Εξειδίκευση: η ικανότητα κάποιου να εκτελεί άψογα διάφορες δοκιμασίες που έχει
αποκτηθεί μετά απο εξάσκηση για μια περίοδο πάνω απο 10 χρόνια. Ωστόσο έχει
βρεθεί πως παρόλο που είναι ειδικοί σε ένα συγκεκριμένο τομέα κάποιοι άνθρωποι
αυτό δεν σημαίνει πως οι γενικότερες μνημονικές αλλα και οι βασικές γνωστικές και
αντιληπτικές τους ικανότητες τους είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένες. Έρευνα του
Ericsson με τον σερβιτόρο JC και της Noice με επαγγελματίες ηθοποιούς,
αποδεικνύει αυτά τα συμπεράσματα. Πως διαφέρουν οι ειδικοι απο τους μη ειδικούς:
1) ως προς τον τρόπο οργάνωσης των πληροφοριών, 2) ως προς το ότι έχουν έντονες
οπτικές νοερές εικόνες για τα ερεθίσματα που θα πρέπει να ανακαλέσουν 3) έχουν
άμεση πρόσβαση στη γνώση τους 4) δημιουργούν συνενώσεις με σημασία και
αναδιοργανώνουν το υλικό που πρέπει να ανακαλέσουν, δημιουργώντας συσχετίσεις
μεταξύ του 5) κάνουν επανάληψη με διαφορετικό τρόπο 6) μπορούν να
ανακατασκευάσουν και να γεμίσουν τα κενα σε ελλειπείς πληροφορίες απο υλικό που
θυμούνται τμηματικά.
5) Η επίδραση της φυλής: τα Υ αναγνωρίζουν πιο γρήγορα και με μεγαλύτερη
ακρίβεια πρόσωπα ατόμων που ανήκουν στο δικό τους εθνικό γκρουπ.

2. Καθημερινή μνήμη: είναι η μνήμη που α) έχει σκοπό, β) έχει προσωπική ιδιότητα
και επηρεάζεται απο την προσωπικότητα και τα χαρακτηριστικά του κάθε ατόμου, γ)
επηρεάζεται απο τις απαιτήσεις των εκάστοτε καταστάσεων (π.χ. να εντυπωσιάσει
κάποιος το κοινό του)
2.1. Αυτοβιογραφική μνήμη: είναι η μνήμη για γεγονότα και καταστάσεις που
συνδέονται με τον ευατό μας. Άρα είναι η μνήμη που έχει ένα άτομο για τη ζωή του.
Η αυτοβιογραφική μνήμη έχει δημιουργικό χαρακτήρα. Το άτομο δεν θυμάται
ακριβώς όσα έχουν συμβεί αλλά μάλλον τις μνήμες που δημιουργεί ή αναπλάθει για
όσα έχουν συμβεί. Η αυτοβιογραφική μνήμη των ανθρώπων γενικά είναι επιρρεπής
σε παραποιήσεις. Η έρευνα στο κομμάτι αυτό ενδιαφέρεται για την ανάκληση
γεγονότων που διαδραματίζονται σε φυσικό περιβάλλον εκτός εργαστηρίου.
Αποτελεί σημαντικό μέρος της ταυτότητάς μας και του ποιοι είμαστε. Ένας τρόπος
μελέτης της αυτοβιογραφικής μνήμης είναι μέσω χρήσης ημερολογίων που
βασίζονται σε συμβάντα – ιστορία. Στα Υ παρουσιάζονται διάφορα θέματα (πχ., μέρη
διαμονής, δουλειά) και τους ζητείται να αναγνωρίσουν τον σχετικό μήνα και χρόνο
που διαδραματίστηκαν οι αντίστοιχες καταστάσεις. Με αυτό τον τρόπο ένα πλήρες
πρόγραμμα της ζωής ενός Υ μέσα στα χρόνια διαγράφεται.
Χρονολογική τοποθέτηση της αυτοβιογραφικής μνήμης: Oi Brown, Rips & Shevell
ερεύνησαν την υπόθεση ότι πολλές φορές βγάζουμε συμπεράσμαατα σχετικά με το
πότε συνέβη κάτι ανάλογα με το πόσες πολλές πληροφορίες μπορούμε να θυμηθούμε
για το γεγονός αυτό: αν θυμόμαστε λίγα τότε θεωρούμε ότι έγινε πριν απο πολύ
καιρό. Οι ερευνητές ζήτησαν σε Υ να χρονολογήσουν διάφορα γεγονότα που είχαν
συμβεί μέσα σε μια 5αετία. Κατα μέσο όρο, για τα γεγονότα για τα οποία είχαν
αρκετές πληροφορίες τα Υ έλεγαν ότι έγιναν πρόσφατα μέσε και στους τελευταίους 3
μήνες ενώ για τα γεγονότα που είχαν λίγες πληροφορίες θεωρούσαν ότι συνέβησαν
πολύ καιρό πριν. Τα αποτελέσματα επιβεβαίωσαν την αρχική τους υπόθεση.
Ακρίβεια της αυτοβιογραφικής μνήμης: Wilson & Ross (2003) υπέθεσαν ότι ένα
βασικό στοιχείο της αυτοβιογραφικής μνήμης (που ενδεχομένως επηρεάζει την
ακρίβειά της) είναι το να επιτρέπει στα άτομα να διατηρούν μια καλή εικόνα του
εαυτού τους. Σε μια ερευνά τους οι ερευνητές βρήκαν ότι διάφορα γκρουπ ανθρώπων
έλεγαν ότι η τωρινή τους κατάσταση ήταν καλύτερη απο την προηγούμενη τους.
Επίσης η ανάγκη για αυτοενίσχυση επηρεάζει την κρίση των ατόμων για το πότε
διάφορα γεγονότα συνέβησαν. Το συμπέρασμα απο αυτές τις έρευνες είναι ότι
προηγούμενες αποτυχίες ή συνθήκες που θεωρούσαν κατώτερες απο αυτές που έχουν
στο παρόν τοποθετουνται πολύ παλιότερα απο ότι οι παρελθοντικές επιτυχίες τους.
΄Αρα η αυτοβιογραφική μνήμη των ατόμων σχετικά με το τι τους συνέβη και πότε
τους συνέβη υπόκειται σε συστηματική διαστρέβλωση.
Το σύστημα της αυτο- μνήμης: Οι Conway & Pleydell –Pearce (2000) έδωσαν μια
άλλη θεωρητική προσέγγιση για την αυτοβιογραφική μνήμη. Σύμφωνα με τη θεωρία
τους η αυτοβιογραφική μνήμη περιλαμβανει 3 επίπεδα: 1) οι περίοδοι μιας ζωής: που
περιλαμβάνουν σημαντικές περιόδους που προσδιορίζονται απο σημαντικές
καταστάσεις (π.χ. το να συζείς με κάποιον, η περίοδος σαν φοιτητής), β) γεγονότα
γενικής φύσης: περιλαμβάνουν γεγονότα που επαναλαμβάνονται (πχ. τακτικές
επισκέψεις σε γυμναστήριο) και μεμονομένα γεγονότα (π.χ. μια εκδρομή στην
Αυστραλία). Τα γεγονότα αυτά συνδέονται συχνά το ένα με το άλλα αλλά και με τις
περιόδους ζωής, γ) γνώση για συκγεκριμένα γεγονότα: αυτή η γνώση περιλαμβάνει
εικόνες, συναισθήματα και άλλες λεπτομέρειες που σχετίζονται με τα γενικά
γεγονότα και που έχουν διάρκεια απο δευτερόλεπτα μέχρι ώρες. Η γνωση για ένα
συγκεκριμένο γεγονός είναι οργανωμένη με χρονική σειρά. Επίσης σημαντική στην
θεωρία τους είναι η διάκριση του πως προσεγγίζεται η αυτοβιογραφική μνήμη.
Υπάρχει πρώτα η παραγωγική (ηθελημένη) αναζήτηση κατά την οποία ‘οι μνήμες
δημιουργούνται ενεργά και με προθεση μέσω μιας αλληλεπίδρασης μεταξύ των
στόχων που έχουμε θέσει για τον εαυτό μας και την βάση γνώσεων της
αυτοβιογραφικής μνήμης’. Σύμφωνα με την θεωρία αυτή πολλές απο τις διαδικασίες
που εμπλέκονται στην παραγωγική αναζήτηση εντοπίζονται στους μετωπιαίους
λοβούς. Η αυτοβιογραφική γνώση που είναι σχετικά αφηρημένη εντοπίζεται στις
μετωπιαίες και στις ανώτερες κροταφικές περιοχές του εγκεφάλου ενώ αισθητηριακές
ή αντιληπτικές λεπτομέρειες συγκεκριμένων αυτοβιογραφικών γεγονότων
εντοπίζονται στους κατώτερους κροταφικούς λοβούς και στους ινιακούς λοβούς.
Επίσης υπάρχει η άμεση (μη θελημένη) αναζήτηση κατά την οποία η
αυτοβιογραφική μνήμη ‘διαμορφώνεται έξω απο την επίδραση του εαυτού μας και
απο την στιγμή που βιώνονται έρχονται αυθόρμητα στο μυαλό μας’. Σύμφωνα με τη
θεωρία η άμεση αναζήτηση συμβαίνει όταν κάποιος έρθει σε επαφή με ένα
συγκεκριμένο ερέθισμα που προκαλεί ενεργοποίηση που εξαπλώνεται απο την
συγκεκριμένη αυτοβιογραφική μνήμη σε πιο γενικές μνήμες.
 Η θεωρία τους αυτή υποστηρίζεται απο μελέτες με ασθενείς με αναδρομική
αμνησία που θυμούνται παλιότερες καταστάσεις και γεγονότα της ζωής τους όπως
και γενικά γεγονότα ενω δεν μπορούν να θυμηθούν συγκεκριμένα γεγονότα της ζωής
τους. Επίσης, υποστηρίζεται απο μελέτες PET & EEG. Ωστόσο, δεν λένε πως
ακριβώς ο εαυτός μας αλληλεπιδρά με την αυτοβιογραφική γνώση για να παράγει την
ανάκληση συγκεκριμένων αυτοβιογραφικών μνημών. Επίσης, δεν είναι ξεκάθαρο αν
τελικά υπάρχει βάση για τον διαχωρισμό μετακύ παργωγικής και άμεσης αναζήτησης.
2.2. Διάττουσα μνήμη: είναι η μνήμη των έντονων και δραμτικών γεγονότων που
κάποιος βιώνει. Είναι συνήθως ακριβής και διαρκεί πολύ καιρό, περιλαμβάνει πολύ
έντονη έκπληξη και συναισθηματική διέγερση. Επίσης σύμφωνα με τους Brown &
Kulik περιλαμβάνει και τα εξής στοιχεία: 1) το άτομο που έδωσε τις πληροφορίες, 2)
το μέρος που ακούστηκαν τα νέα, 3) το γεγονός που διαδραματίστηκε, 4) την
συναισθηματική κατάσταση του ατόμου, 5) την συναισθηματική κατάσταση των
άλλων ατόμων, 6) τις συνέπειες του γεγονότος για το άτομο.
Έρευνα για την διάττουσα μνήμη: Conway et al., έδειξαν ότι οι μνήμες που είχαν
Βρετανοί φοιτητές για την απρόσμενη παραίτηση της Θάτσερ ήταν πολύ καθαρές και
αναλυτικές. Αυτή η έρευνα είναι υπέρ της άποψης ότι η διάττουσα μνήμη
διαμορφώνεται απο ένα σημαντικό, συναισθηματικό και απροσδόκητο γεγονός και
συνήθως αυτό το γεγονός έχει επιπτώσεις στο ίδιο το άτομο. Έρευνα όμως απο τους
Winningham et al., (2000) με δυο ομάδες Υ που ρωτήθηκαν τι θυμούνται απο τη δίκη
του O.J. Simpson έδωσε άλλα αποτελέσματα. Στην έρευνα τους η 1η ομάδα (άμεση
ομάδα) Υ ρωτήθηκαν 5 ώρες μετά απο την δίκη του και η 2η ομάδα μια εβδομάδα
μετά. Και οι δυο ομάδες επανεξετάστηκαν 8 εβδομάδες αργότερα. Το αποτέλεσμα
ήταν ότι η 2η ομάδα σε ένα 53% είχε διάττουσα μνήμη ενώ η 1η μόνο σε ένα 23%. Τα
αποτελέσματα αυτά δίχνουν ότι η μνήμη των ατόμων μπορεί να αλλάξει πολύ μέσα
στις πρώτες μέρες για δυο λόγους: 1) υπάρχει μια διαδικασία της λήθης που μπορεί
να είναι αρκετά γρήγορη κατά την διάρκεια εκείνη και αυτό φαίνεται απο το ότι η 2η
ομάδα θυμήθηκε λιγότερα απο την 1η στην πρώτη εξέταση 2) τα άτομα συνεχίζουν να
μαθαίνουν περισσότερα για δραματικά γεγονότα μέσα στις επόμενες μέρες απο τη
μέρα που έγινε το αρχικό γεγονός. Αυτοί οι δυο παράγοντες δείχνουν ότι υπάρχει
μικρότερη συνάφεια στην 1η απο ότι στη 2η ομάδα. Αυτού του είδους τα
συμπεράσματα υπονομεύουν την άποψη ότι η διάττουσα μνήμη διαμορφώνεται την
στιγμή που τα Υ μαθαίνουν σημαντικά γεγονότα. Προς το παρόν η έρευνα σε αυτό το
κομμάτι δεν οδηγεί σε ξεκάθαρα συμπεράσματα. Φαίνεται ωστόσο ότι η διάττουσα
μνήμη δεν είναι ούτε τόσο ακριβής ουτε μη επιρρεπής στη λήθη. Οι μηχανισμοί που
εμπλέκονται στην καθημερινή μας ζωή είναι αρκετοί για να
2.3. Σχήματα και αυτοβιογραφική μνήμη: Το σχήμα είναι η γενική γνώση μας για ένα
αντικείμενο ή γεγονός και έχει αποκτηθεί απο παλιότερη εμπειρία. Τα σχήματα
προέρχονται απο ένα μεγάλο αριθμό συγκεκριμένων παραδειγμάτων στην ζωή μας
και αφορούν τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά των γεγονότων. Έτσι λοιπόν τα
σχήματα λειτουργώντας αφαιρετικά και συγκρατώντας βασικά στοιχεία πραγμάτων
αποθηκεύουν και οργανώνουν στη μνήμη μας πολύ υλικό. Σε σχέση με την
αυτοβιογραφική μνήμη τα σχήματα βοηθουν στην οργάνωση καθημερινού υλικού
που αφορά τον εαυτό μας. Μετά απο λίγο καιρό ένα γεγονός δεν ξεχωρίζει απο άλλα
παρόμοια γεγονότα. Επίσης η έννοια του σχήματος σημαίνει ότι μπορεί κάποιος κατα
λάθος να ‘ανακαλέσει’ γεγονότα που στην πραγματικότητα δεν συνέβησαν αλλά που
είναι παρόμοια με τα σχήματα που εχουμε ήδη αναπτύξει. Επίσης τα γενικά στοιχεία
των καταστάσεων μπορεί να έχουν αναμιχτεί κυρίως εαν βιώνουμε παρόμοιες
καταστάσεις. Barclay et al., σε μια έρευνα που έκαναν με 3 φοιτητές οι οποίοι έπρεπε
για ένα διάστημα 4 μηνών να καταγράφουν καθημερινά τις δραστηριότητες που είχαν
και που μετά απο 2 ½ χρόνια αργότερα επανεξετάστηκαν για όσα είχαν γράψει,
βρήκαν ότι κατα 85% οι φοιτητές αναγνώρισαν σωστά τα αρχικά κείμενα αλλά και
κατά 50 % κάποια κείμενα υπέστησαν διαστρεβλώσεις που ήταν αποτέλεσμα των
σχημάτων που είχαν αποκτήσει.
2.4. Μνήμη για δράση: 1) τσεκάρισμα πραγματικότητας: ή μνήμη για ενέργειες που
πραγματοποιήθηκαν στο παρελθόν και 2) μνήμη προοπτικής, δηλαδή να θυμόμαστε
να κάνουμε διάφορες ενέργειες στο μέλλον.
1) Το τσεκάρισμα πραγματικότητας: πως κρίνουμε για το αν μια ενέργεια είναι
πραγματική ή φανταστική; Σύμφωνα με τη Marcia Johnson ακολουθούμε δυο
διαδικασίες. Η πρώτη διαδικασία όταν περιλαμβάνει πλούσιες πληροφορίες
αντιληπτικές και απαιτεί ελάχιστη προσπάθεια για να ανακατασκευάσουμε αυτή τη
μνήμη τότε οδηγούμαστε στο συμπερασμα ότι η ενέργεια ήταν πραγματική (και το
αντίθετο). Με τη δεύτερη διαδικασία προσπαθούμε να ανακαλέσουμε επιπρόσθετη
γνώση που θα μας βοηθήσει να αποφασίσουμε αν η ενέργεια έχει λάβει μέρος.
2) Η μνήμη προοπτικής: ένα απο τα στοιχεία της είναι η αφηρημάδα που είναι πιθανό
να συμβεί όταν η ενέργεια απαιτεί την διακοπή ενός συνηθισμένου σχήματος που
περιβάλλει την ενέργεια. Επίσης συμβαίνει σε περιπτώσεις ενασχόλησης με άλλα
πράγματα, σε περιπτώσεις που υπάρχει πίεση.
2.5. Αυτοπτική μαρτυρία:
1) Η αναγνώριση προσώπων: επηρεάζεται απο χαρακτηριστικά φυλετικά με
αποτέλεσμα τα άτομα να θυμούνται καλύτερα πρόσωπα ατόμων που ανήκουν στην
δική τους φυλή. Η αναγνώριση προσώπων επηρεάζεται επίσης απο την παρουσία
όπλου, και το διάστημα που μεσολαβεί κατα το οποίο διατηρούνται οι πληροφορίες
(παρουσίαση παραπλανητικών εικόνων σε αυτό το διάστημα μειώνει την δυνατότητα
ακριβούς αναγνώρισης).
2) Παραπλανητικές πληροφορίες πριν και μετα το γεγονός: η μνήμη για ένα γεγονός
διατρεβλώνεται απο 1) τις ερωτήσεις που ακολουθούν και απο τον τρόπο με τον
οποιο είναι διατυπωμένες. Έρευνα των Loftus et al., έδειξε ότι όταν παρουσίασαν σε
Υ ένα φιλμ με ένα ατύχημα με πολλά αυτοκίνητα και τους ζήτησαν να περιγράψουν
τι είχαν δει και να απαντήσουν σε συγκεκριμένες ερωτήσεις, ο τρόπος διατύπωσης
των ερωτήσεων και οι λέξεις που χρησιμοποιήθηκαν για την διατύπωση των
ερωτήσεων επηρεάσε το τι θυμήθηκαν. Ακόμα και μια εβδομάδα μετά που
ρωτήθηκαν αν είχαν δει για παράδειγμα ‘σπασμένα γυαλιά’ ενώ δεν υπήρχαν
σπασμένα γυαλιά πουθενά το 32% που που είχαν ερωτηθεί με λέξεις όπως συντριβή
‘θυμόταν’ ότι είχε δει γυαλιά ενώ μόνο το 14% των Υ που είχαν ερωτηθεί με λέξεις
όπως ‘χτύπημα’ ‘θυμόταν’ ότι είχε δει σπασμένα γυαλιά. 2) Lindsay, Allen, Chan &
Dahl (2004) υπέθεσαν ότι πληροφορίες που προηγούνται ενός γεγονότος επίσης
επηρεάζουν την αυτοπτική μαρυτρία. Στο πείραμά τους, παρουσίασαν στα Υ ένα
φιλμ με μια ληστεία ενός μουσείου. Την προηγούμενη μέρα άκουσαν μια ιστορία που
ήταν είτε θεματικά παρόμοια (μια ληστεία σε ένα παλάτι) ή θεματικά ανόμοια (μια
εκδρομη σχολείου σε ένα παλάτι) με το φιλμ. Οι αυτόπτες μάρτυρες που άκουσαν την
προηγούμενη μέρα την θεματικά παρόμοια ιστορία έκαναν περισσότερα λάθη όταν
έπρεπε να ανακαλέσουν πληροφορίες απο το βίντεο απο ότι τα Υ που άκουσαν την
θεματικά ανόμοια ιστορία με το βίντεο που τους παρουσιάστηκε. Στον πραγματικό
κόσμο είναι πιθανό μερικοί αυτόπτες μάρτυρες να έχουν αντίστοιχη – παρόμοια
εμπειρία πριν απο ένα συγκεκριμένο συμβάν, γεγονός που επηρεάζει και
διαστρεβλωνει τις απαντήσεις τους. 3) Οι Eakin, Sschreiber & Sergent- Marshall
(2003) έδειξαν σε Υ εικόνες απο μια ληστεία και βρήκαν ότι οι μνήμη τους
επηρεάστηκε απο τις παραπλανητικές ερωτήσεις που ακολούθησαν μετά την
παρουσίαση εικόνων. Σημαντικό στοιχείο είναι ότι αυτά τα λάθη έγιναν ακόμα και
όταν τους είχαν ειδοποιήσει ότι υπήρχαν παραπλανητικές πληροφορίες. Αυτη η τάση
να διαστρεβλώνεται η μνήμη με πληροφορίες μετά το καθαυτό γεγονός έχει να κάνει
με το πόσο επηρρεπή είναι τα Υ στην παραπληροφόρηση, πόσο έντονη φαντασία
έχουν και πόση εμπάθεια δείχνουν.
3) Η αμφισβήτηση της λανθασμένης μνήμης: Αρκετοί ερευνητές λένε ότι αρκετά απο
τα άτομα που είναι θύματα σεξουαλικής κακοποίησης και κυρίως κατα την διάρκεια
των παιδικών τους χρόνων απωθούν δυσάρεστες μνήμες. Άλλοι ερευνητές
ισχυρίζονται ότι αρκετές απο τις αναφορές που παρέχουν κακοποιημένα άτομα και
που έχουν ανασύρει ξαφνικά είναι ανακριβείς. Ισχυρίζονται λοιπόν ότι οι
ανασυρμένες μνήμες είναι λανθασμένες μνήμες, οι οποίες μπορεί να έχουν αναδυθεί
σαν αποτέλεσμα ψυχοθεραπείας αλλά απο λάθος νύξεις του θεραπευτή. Επίσης,
αυτές οι καταστάσεις δεν είναι ελεγχόμενες, δεν μπορούν να μετρηθούν και δεν
συμβαίνουν συχνά υπο την παρουσία και άλλου ατόμου. Οι λανθασμένες μνήμες
καλύτερα μπορούν να διαπιστωθούν αν ζητήσουμε απο Υ να θυμηθούν λίστες απο
λέξεις όπου η ακρίβειά τους μπορεί να μετρηθεί αντικειμενικά. Συχνό φαινόμενο στα
λάθη που γίνονται σε τέτοιες λίστες είναι η παρεμβολή λέξεων που ενώ δεν υπάρχουν
στις λίστες είναι σημασιολογικά συνδεδεμένες με αυτές που παρουσιάζονται στις
λίστες. Παρόμοιες παρεμβολές μπορεί να παρατηρηθούν σε αναμνήσεις απο την
παιδική ηλικία όπου μπορεί λανθασμένα να ανακαλέσουν πληροφορίες που
συνδέονται με πραγματικές τους εμπειρίες.
2.6. Οικολογική εγκυρότητα και έρευνα για την αυτοβιογραφική μνήμη: τόσο η έρευνα
στα εργαστήρια όσο και η έρευνα με γεγονότα της πραγματικής ζωής μπορεί να μας
δώσουν πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η ανθρώπινη μνήμη.
2.7. Παραποιήσεις της μνήμης: έχει βρεθεί ότι απλώς και μόνο που λέει κάποιος ότι
του συνέβη ένα γεγονός αυξάνει την πιθανότητα να του δημιουργηθεί η πεποίθηση
ότι αυτό πράγματι του συνέβη, ανεξάρτητα από αν το γεγονός έλαβε χώρα ή όχι.
Σύμφωνα με τον Scchacter υπάρχουν 7 συγκεκριμένοι τρόποι , τα ‘επτά αμαρτήματα
της μνήμης’ με τους οποίους λαμβάνουν χώρα οι παραποιήσεις αυτές:
1. Η παροδικότητα: οι αναμνήσεις ‘σβήνουν γρήγορα’
2. Η αφηρημάδα: συμβαίνει σε όλους μας, για παράδειγμα, να βουρτσίσουμε
μηχανικά τα δόντια μας για δεύτερη φορά, ενώ το έχουμε κάνει ήδη
3. Η ματαίωση: όταν έχουμε κάτι να θυμηθούμε και δεν μπορούμε να το θυμηθούμε.
Παρόλο που νιώθουμε ότι η πληροφορία βρίσκεται στην ‘ακρη της γλώσσας μας’ δεν
μπορούμε να την ανασύρουμε.
4. Η λαθεμένη απόδοση: συχνά δεν μπορούμε να θυμηθούμε από πού ακούσαμε ή
από πού διαβάσαμε κάτι. Συχνά επίσης νομίζουμε ότι είδαμε κάτι που δεν είδαμε ή
ακούσαμε κάτι που δεν ακούσαμε.
5. Η επιδεκτικότητα: οι άνθρωποι είναι επιρρεπείς στην υποβολή, οπότε αν κάποιος
τους υποδείξει ότι είδαν κάτι, μπορεί να θυμούνται ότι πράγματι το είδαν.
6. Η προκατάληψη: τα άτομα για παράδειγμα που υποφέρουν στο παρόν τους από
συνεχείς σωματικούς πόνους είναι περισσότερο πιθανό να θυμούνται ότι υπέφεραν
από πόνους και στο παρελθόν τους ανεξάρτητα από το αν πράγματι υπέφεραν ή όχι,
ενώ τα άτομα που δεν αισθάνονται τέτοιου είδους πόνους στο παρόν τους, είναι
λιγότερο πιθανό να θυμούνται ότι υπέφεραν από πόνους στο παρελθόν τους,
ανεξάρτητα από τις πραγματικές τους εμπειρίες.
7. Η επιμονή: πολλές φορές οι άνθρωποι θυμούνται ως σημαντικά γεγονότα τα οποία
αν τα δει κανείς μέσα στο γενικότερο πλαίσιο της ζωής, είναι μάλλον ασήμαντα
3. Τεχνικές βελτίωσης της μνήμης
Εσωτερικές μνημονικές τεχνικές:
• Επιμεριστική μάθηση: λίστα αντικειμένων η οποία σπάει σε μικρότερες
λίστες.
• Μνημοτεχνική του χώρου: φανταζόμαστε ένα χω΄ρο που τον γνωρίζουμε
καλά και συνδέουμε τα αντικείμενα που θέλουμε να θυμηθούμε με
συγκεκριμένα σημεία αυτού του χώρου.
• Ακροστιχίδα: σχηματίζουμε μια λέξη ή φράση με τα αρχικά γράμματα των
λέξεων που θέλουμε να θυμόμαστε.
• Λέξεις – κλειδιά: χρησιμοποιείται κυρίως για την εκμάθηση λέξεων ξένης
γλώσσας. Δυο στάδια: 1) φωνολογικό, απομονώνεται ένα μέρος της ξένης
λέξης έτσι ώστε όταν λέγεται να ακούγεται ως ελληνική 2)εικονιστικό,
φανταζόμαστε μια εικόνα που συνδέει τη λέξη –κλειδί με τη μετάφραση.
• Μνημοτεχνική Yodai: σύνδεση αφηρημένων εννοιών με γνωστές εικόνες ή
ιστορίες.
• Μέθοδος αριθμού –λέξεων: σύνδεση κάθε νέας λέξης που θέλουμε να
απομνημονεύσουμε με μια λέξη απο μια λίστα που έχουμε ήδη σχηματίσει και
απομνημονεύσει. Μετά σχηματίζουμε μια εικόνα που συνδέει αυτές τις δυο
λέξεις.
• Εννοιολογική κατηγοριοποίηση: χωρίζεται μια λίστα αντικειμένων σε
ομάδες διάφορων κατηγοριών.
• Ρίμα: οι διάφορες πληροφορίες μπορούν να απομνημονευτούν και να
ανακληθούν πιο εύκολα όταη γίνονται μέρος τραγουδιού ή ποιήματος με
ομοιοκαταληξία.
• Αστείες συσχετίσεις: σύνδεση λέξεων που θέλουμε να θυμόμαστε με αστείες
ή παράξενες εικόνες
• Μέθοδος σύνδεσης: σύνδεση ενός αντικειμένου μιας λίστας με το επόμενο με
τη βοήθεια νοητικών εικόνων.
• Εξάσκηση: γενικά η μάθηση υλικού βοηθιέται απο το να μαθευτεί το υλικό
σταδιακά (με διαλείμματα) και όχι όλο μαζί . Άλλη τεχνική που βοηθάει την
καλύτερη διατήρηση του υλικού είναι η εξάσκηση εκτεταμένης ανάκλησης
κατά την οποία γίνεται επανάληψη της πληροφορίας κατα διαστήματα.
Εξωτερικές μνημονικές τεχνικές:
Κράτηση σημειώσεων σε μια ομιλία, ξυπνητήρια, αυτόματες συσκευές τηλεφωνικής
υπενθύμισης, σύμανση συρταριών /γραφείων, καθημερινά σχέδια δραστηριοτήτων
και σημειωματάρια