Wk "≥∂n Hõ^äŒ

Wk "≥∂n Hõ^äŒ 1
q<À^£ ÔH.*’ãπ 2
 Wk "≥∂n Hõ^äŒ

q<À^£ HÔ . *’ãπ
`≥Å∞QÆ∞
q.q. *’ºu

Ñ„ *¨ Ïâ◊HÎ̃ |∞H±ÇϨ ∫ãπ

Z"£∞ÃÇÏKü Éèí=<£, áê¡\ò <≥O. 21/1, J*Ï=∂ÉÏ^£, P~ü\˜ã≤ HõàϺ}=∞O_»Ñ¨O ^ŒQÆæ~°
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£–20. á¶È<£ : 040 - 27660013
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 3
 978-93-84162-21-4

„ѨK«∞~°} ã¨OYº : 1328

„Ѩ^äŒ=∞ =Ú„^Œ} : "Õ∞, 2014
"≥Å : ` 25/-
„Ѩ`«∞ʼnõΩ
„Ѩ*Ïâ◊HÎ̃ |∞H±Ç¨Ï∫ãπ
Z"£∞ÃÇÏKü Éèí=<£, áê¡\ò <≥O. 21/1, J*Ï=∂ÉÏ^£, P~ü\˜ã≤ HõàϺ}=∞O_»Ñ¨O ^ŒQÆæ~°
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£–20. á¶È<£ : 040 - 27660013
„ÉÏOpÅ∞
Çà Ϸ ^Œ~åÉÏ^£, q[Ü«∞"å_», qâßYѨ@flO, u~°∞Ѩu, Y=∞‡O,
ǨÏ#‡H˘O_», #ÖÁæO_», QÆ∞O@∂~°∞, XOQÀÅ∞, HõsO#QÆ~ü
=Ú„^Œ}
„Ѩ*Ïâ◊HÎ̃ _≥·b „Ñ≤O\˜OQ∑ „ÃÑãπ, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
website : www.psbh.in
q<À^£ ÔH.*’ãπ 4
q+¨Ü«∞ã¨∂zHõ
=ÚO^Œ∞=∂@ .................................................... 6
Wk "≥∂n Hõ^Œä ................................................... 7
XHõ@= ÉèÏQÆO ...........................................................................9
Ô~O_À ÉèÏQÆO .............................................................................17
=¸_»= ÉèÏQÆO ..........................................................................27
<åÅ∞QÆ= ÉèÏQÆO ........................................................................35
S^Œ= ÉèÏQÆO ..............................................................................45
P~°= ÉèÏQÆO ..............................................................................51
U_»= ÉèÏQÆO ..............................................................................63
Zxq∞^Œ= ÉèÏQÆO ................................................................................... 70

Wk "≥∂n Hõ^äŒ 5
 =ÚO^Œ∞=∂@
„Ѩã∞¨ `Î « ZxflHõÖ’¡ XHõ|Å"≥∞#ÿ „Ѩ^•è #=∞O„u JÉèºí i÷QÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ =KåÛ~°∞
"≥∂n. ^•^•Ñ¨ÙQÍ „Ѩu~ÀE *ÏfÜ«∞™ê÷~ÚÖ’#∞, ™ê÷xHõOQÍ#∞ „Ѩ^è•# „ã¨=Ou
Ѩ„uHõÅÖ’ "≥∂n J#∞‰õÄÅ Hõ^äŒ<åÅ#∞ K«∂ã¨∂Î<Õ L<åflO. WO@Ô~fl\ò, ™È+¨Öò
g∞_çÜ∂« Ö’#∂ J^Õ Ñ¨iã≤u÷ LOk. W=hfl K≥|∞`«∞#fl@∞¡ "≥∂n ã¨=∞~°`÷ ‰« Ωõ , Jaè=$kú
HÍ=ÚHõ`‰« Ωõ „ѨuaO|"Õ∞<å? =∞i QÆ∞[~å`üÖ’ 2002Ö’ [iy# J`«ºO`« ¿ÇÏÜ«∞"≥∞#ÿ
=∞`« ^•_»∞Ö’¡ QÍÖ’¡ Hõeã≤áÈ~Ú# 1200 „áê}ÏÅ =∂>Ëq∞\˜? =ÚYº=∞O„uQÍ
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞# x~°fiiÎOz# áê„`Õq∞\˜? "å^£#QÆ~Öü ’x KåÜü∞"åÖÏ #∞Oz
„Ѩ^•è x JÉèºí i÷ =~°‰Ωõ PÜ«∞# ZÖÏ ZkQÍ~°∞? Hˆ =ÅO ã¨=∞~°`÷ ,« ã¨fiÜ«∞OHõ$+≤`À<Õ<å?
ÖË^• ‰õΩ„@Å∞, ‰õΩ`«O„`åÅ∞, l`«∞ÅÎ ∞, ɡkiOѨÙÅ`À ÃÑHÔ· QÆÉÏHÍ~å? XHõÑC¨ _»∞ "≥∂nx
*Ïu ǨÏ#<åxH˜ áêÅÊ_®¤=x xÅnã≤# J„QÆ áêi„âßq∞Hõ "Õ`«ÎÅ∞ WѨC_»∞ =∂@
=∂~åÛÔ~O^Œ∞‰õx? "åi ^Œ$+≤Öì ’ "≥∂n WѨC_»∞ '^•~°≈x‰õΩ_»∞— ZÖÏ JÜ«∂º~°∞? QÆ∞[~å`ü
"≥∂n ǨÏÜ«∂OÖ’ Jaè=$kúÖ’ J„QÆQÍq∞ ~åROQÍ LO^Œ#flk ã¨`º« "Õ∞<å? „ѨÉ∞íè `«fi
QÆ}ÏOHÍÅ∞ JO^Œ∞‰õΩ aè#fl"≥∞#ÿ ã¨=∂Kå~åxfl Wã¨∞<Î åfl „Ѩ^•è # „ã¨=Ou Jaè„áêÜ«∞OÖ’
"å\˜H˜ KÀ>Ë ÖˉõΩO_® áÈ~ÚO^≥O^Œ∞Hõx? JO^Œ∞‰õΩ "≥∂n J#∞ã¨iOz# „ѨKå~°
=ӺǨÏ"Õ∞q∞\˜? g@xfl\˜H˜ ã¨=∂^è•#O WKÕÛ „ѨÜ∞« `«fl"Õ∞ D Hõ^#Œä O.
QÆ∞[~å`üÖ’ qã¨$`Î O« QÍ Ñ¨~º° \˜Oz J<ÕH=õ ∞Ok <åÜ«∞‰õΩÅ#∞, JkèHÍ~°∞Å#∞
"≥∂n ~å[H©Ü∞« ã¨ÇϨ K«~∞° Å#∞, ‰õΩ@∞O| ã¨É∞íè ºÅ#∞, z#fl<å\˜ q∞„`«∞Å#∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩx
ã¨=∂Kå~°O ¿ãHõiOz XHõ ã‘xÜ«∞~ü [~°fleãπì ~åã≤# Hõ^#Œä O Wk. ~Ô O_Õà§◊ „H˜`"« ∞Õ
HÍ~°"å<£ "Õ∞QÆ*<·ˇ Ö£ ’ „ѨK∞« i`«=∞~ÚOk. Zxq∞^Õà§◊ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ P~üZãπZãπ 'ÉÏÅ
ã¨fiÜ«∞O ¿ã=H±— QÍ =∂i#ѨÊ\˜ #∞Oz W\©=e =~°‰Ωõ "≥∂n ~å[H©Ü∞« rq`åxfl,
J`«x =ºHÎ̃`åfixfl Ѩ\ Kì̃ ÛÕ Hõ^#Œä O Wk. K«kq g∞ˆ~ XHõ x~åú~} ° ‰õΩ ~°O_ç.
q<À^£ ÔH.*’ãπ 6
 Wk "≥∂n Hõ^äŒ
Jk 1498= ã¨O=`«û~°O U„Ñ≤Öò 22 =∞^蕺ǨÏflO `«∂~°∞Ê P„ѶH≤ ÍÖ’x =∂eO_ç
F_»ˆ~=Ù „áêO`«O. f~°„áêO`åxH˜ H˘kÌ H˜Ö’g∞@~°¡ J=`«Å ã¨=Ú„^ŒOÖ’ <ÒHõ#∞
#_»∞ѨÙ`«∞#fl ÔHÃÑì<£ "å™È¯_çQÍ=∂ =ÚYOÖ’ JO`«∞ÖËx P#O^ŒO. WO_çÜ«∂
f~°„áêO`åxfl KÕ~_° O» HÀã¨O JѨÊ\˜H˜ <åÅ∞QÆ∞ <≥ÅÅ∞QÍ "≥Ú*ÏOaH± #∞Oz "≥ÚOÉÏã¨
f~°„áêO`«=∞O`å QÍeOKå_»∞. Jk P„ѶH≤ Í YO_»ÑÙ¨ PˆQflÜ«∞ f~°„áêO`«O. ™ê÷xHõ
áêʼnõΩÅ∞, J~°Éò, P„ѶH≤ Í áêʼnõΩÅ∞ ÃÑ>Ëì J_»O¤ ‰õΩÅ#∞ Z^Œ∞~˘¯O@∂ ™êy<å Ѷe¨ `«O
^ŒHõ¯ÖË^Œ∞.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠f~°áêO„`«O JO^Œx „^•Hõ∆ÖÏ Tiã¨∂Î<ÕLOk. xã¨Ê $ǨÏÖ’
H˘@∞ìq∞\Ïì_∞» `«∞#fl P `«~∞° }OÖ’ "å™È¯_çQÍ=∂‰õΩ Z@ì̂HʼnõΩ ^•iK«∂ѨQÅÆ F =ºHÎ̃
^˘iHÍ_»∞. <ÒHÍÜ«∂#O KÕã∞¨ #Î fl "å™È¯_çQÍ=∂#∞ HÍeHõ\ò (ˆH~°à)◊ f~°„áêO`åxH˜
KÕiÛ# P =ºHÎ̃¿Ñ~°∞ HõOr=∂ÖÏO. J`«#∞ QÆ∞[~åfÜ«Ú_»∞. HõKü „áêO`åxH˜ K≥Ok#
=~°‰Î Ωõ _»∞.P„ѶH≤ Í f~°„áêO`åxH˜ QÆ∞[~å`ü #∞Oz Ѩu,Î he ѨO@Å#∞ fã¨∞‰õΩ"≥o§
=ã¨∞=Î ∂iÊ_ç =~°HÎ Oõ ^•fi~å JHõ¯_ç#∞Oz ÉOQÍ~°O, U#∞QÆ∞^ŒO`åÅ∞ ÉèÏ~°`^« âÕ ßxH˜
`≥K«∞Û‰õΩ<Õ"å_»∞.
JÖÏ "å™È¯_çQÍ=∂‰õΩ ã¨=Ú„^Œ =∂~åæxfl K«∂Ñ≤Oz# =ºH˜Î F QÆ∞[~åf HÍ=_»O
U=∂„`«O Pâ◊Û~°ºO HõeyOKÕ q+¨Ü∞« O HÍ^Œ∞. QÆ∞[~åfÜ«ÚÅ =~°HÎ õ <≥Ñ· Ù¨ }ºO, ã¨=Ú„^Œ
Ü«∂<åŠѨ@¡ "åi‰õΩ#fl Pã¨HΘ QÆ∞iOz# Hõ^<Œä åÅ∞ JѨÊ\˜Hˆ ÉÏQÍ „ѨKå~°OÖ’ L<åfl~Ú.
Ѩi¬Ü∞« <£ f~°O #∞Oz <Õ\ ˜ =∞ÖË+Ü
≤ ∂« , WO_À<Õ+Ü
≤ ∂« ^ÕâßÅ =~°‰Ωõ QÆ∞[~åf =~°‰Î Ωõ Å∞
JѨÊ\˜Hˆ =~°HÎ õ =∂~åæÅ#∞ U~°ÊiKå~°∞.
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 7
 áÈ~°∞Ûwãπ ^Õâã◊ ∞¨ Å÷ ∞ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ J_»∞QÆ∞ÃÑ@ì_®xH˜ ~Ô O_»∞ â◊`åÉÏÌÅ „H˜`"« ∞Õ
QÆ∞[~å`ü ~Ô O_»∞ „Ѩ^•è # JO`«~å˚fÜ«∞ =~°HÎ õ =∂~åæʼnõΩ ‰õÄ_»eQÍ LOk. J~°Éò,
P„ѶH≤ Í, Pã≤Ü∂« F_»~ˆ =ÙÅ#∞Oz QÆ∞[~å`ü f~åxH˜ =ã¨∞=Î ÙÅ∞, k#∞ã¨∞Å∞ =zÛѨ_qÕ .
JHõ¯_ç #∞Oz Éè∂í =∂~åæ# `«∂~°∞Ê# cǨ~ü, ^ŒH} ∆˜ Ï# =∞~°\Ïfi_® L`«~Î å# =∞^è∞Œ ~°
=~°‰Ωõ D =ã¨∞=Î ÙÅ∞ KÕ̂~q. „wãπ, Jˆ~aÜ«∂, Ѩi¬Ü∂« , P„ѶH≤ Í, K≥<· å `«k`«~° ^ÕâßÅ#∞
=~°‰Î Ωõ Å∞ QÆ∞[~å`üH˜ =zÛ "åºáê~° ÖÏ"å^ÕgÅ∞ ™êyOKÕ"å~°∞.

q<À^£ ÔH.*’ãπ 8
 XHõ@= ÉèÏQÆO
Jk 2011 [#=i ~Ô O_À"å~°O QÍOnè#QÆ~ü (QÆ∞[~å`üÖ’x XHõ #QÆ~O° )
100 ^ÕâßÅ#∞Oz =zÛ# 10,000 =∞Ok "åºáê~°∞Å∞, áêi„âßq∞Hõ "Õ`«ÎÅ`À
Hõà◊Hõà◊ÖÏ_»∞`ÀOk. "å~°O`å Ô~O_Õà◊§HÀ™êi [iˆQ ''"≥·„ɡO\ò QÆ∞[~å`ü—— ã¨^Œã¨∞û‰õΩ
`«~°e=KåÛ~°∞.

2011Ö’ [iy# "≥·„|O\ò QÆ∞[~å`ü ã¨q∞‡\ò‰õΩ Ǩ[~°~Ú# „Ѩux^èŒ∞Ö’¡ H˘O^Œ~°∞.

100 ^ÕâßÅ #∞O_ç 10,000 =∞Ok "å}˜[º"Õ`ÅΫ ∞ Ǩ[~°~Ú# D ã¨ÉÖíè ’ 45000 HÀ@¡
_®Å~°¡ ÃÑ@∞ì|_»∞ʼnõΩ "åQÍÌ<åÅ∞ ÅaèOKå~Ú.
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 9
 QÆ∞[~å`ü ~å„ëêìxH˜ ÃÑ^ŒZÌ `«∞#Î áêi„âßq∞Hõ"`Õ ÅΫ #∞Oz ÃÑ@∞ì|_»∞ŠǨg∞Å∞
á⁄O^Œ_O» , gÖˇ#· xfl XѨÊO^ŒÑ„¨ `åÅ g∞^Œ ã¨O`«HÍÅ∞ KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O, Ѩx֒ѨxQÍ
g@xflO\˜ q=~åÅ∞ ѨÓã¨Q∞Æ zÛ#@∞¡ Ѩ„uHõŠѨ`åHõ ji¬HÅõ ‰õΩ ZˆH¯ÖÏ K«∂ã¨∞HÀ=_»O
D ã¨^㌠∞¨ û =ÚYº L^ÕâÌ O◊ .
XHõ *Ï`«~°ÖÏ, L`«û=OÖÏ [iy# D ã¨^Œã¨∞û x~åfiǨωõΩÅ#∞ U=∂„`«O
x~°∞`åûÇ¨Ï Ñ¨~°K«ÖË^Œx K≥áêÊe. Jk =Úy¿ã<å\˜H˜ "åºáê~°"Õ`«ÎÅ∞ 45"ÕÅHÀ@¡
~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ ÃÑQ· Í ÃÑ@∞ì|_»∞Å#∞ ~å„ëêìxH˜ `≥™êÎ=∞x Ǩg∞ WKåÛ~°∞.
XHõ¯™êˆ~ Jn XˆHKÀ@ [iy# HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ JO`« ÃÑ@∞ì|_çH˜ Ǩg∞~å=_»O
^ÕâK◊ i« „`«Ö’<Õ „Ѩ^=Œè ∞O. „Ѩ™ê~°=∂^Œº=∂Å∞ `«=∞=O`«∞QÍ WO`« ÃÑ@∞ì|_çx ~å„+¨Oì Ö’H˜
~°ÑÊ≤ ã¨∞#Î flO^Œ∞‰õΩ ~å„+ì̈ „ѨÉ∞íè `åfixfl H˘xÜ«∂_®~Ú. HÍ~˘Êˆ~\ò kQÆ*æ ÏÅ∞ áÈ\©Å∞Ѩ_ç
QÆ∞[~å`ü =ÚYº=∞O„u "≥∂nx H©iÎã¨∞ÎO>Ë "åiH˜ "å~åÎѨ„uHõÅ∞, #∂ºãπ Kèå#à◊√§
=O`«áê_®~Ú.("å\˜x „Ѩ[Å =∞#ã¨∞ûÖ’¡ =Ú„kOK«∞‰õΩáÈÜÕ∞O`«QÍ „Ѩ™ê~°O
KÕÜ∞« _»OÖ’#∂ áÈ\©Ñ_¨ ®¤~Ú. P ã¨OYº (45"ÕÅ HÀ@∞¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞) Ѩ^ÑÕ ^¨ Õ Ñ¨„uHõÅ,
Kèå#à◊§ Hõ^<Œä åÖ’¡ „Ѩ=ÚYOQÍ „Ѩ™êÎ=#‰õΩ =zÛOk)
ã¨^㌠∞¨ û `˘e~ÀA „áê~°OÉè’`«û= HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ "ÕkHõ H˜H¯˜ iã≤áÈ~ÚOk. =¸_»∞
=~°∞ã¨ÅÖ’ 80=∞Ok "ÕkHõg∞^Œ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. HÍx JO^Œi Hõà√◊ § "ÕkHõ =∞^躌 Ö’
‰õÄ~°∞Û#fl =ºHÎ̃ g∞^Õ L<åfl~Ú. J`«#∞ D L`«û= x~åfiǨωõΩ_»∞, „Ѩ^•è # PHõ~¬° ‰Ωõ _»∞.
¿Ñ~°∞ #ˆ~O„^Œ"∂≥ n. ^ŒO`«ÑÙ¨ ~°OQÆ∞ ã¨∂\ò |∞ÖÏæs Hõà§◊ ^•ÌÅ∞, K«H¯õ QÍ HõuiÎ Oz# <≥iã≤#
QÆ_O¤» ... D PǨÏ~°ºO`À Pã‘#∞_≥#· "≥∂n J}∞=}∞=Ù<å „H˜Ü∂« jÅ`« xOѨىõΩ#fl
=ºH˜ÎÖÏ HõxÑ≤OKå_»∞. "ÕkHõÃÑ·#∞#fl „Ѩu=ºH˜Î LѨ<庙êxfl J`«ºO`« „â◊^ŒÌQÍ
PÅH˜OKå_»∞.J`«xH˜ XHõÑH¨ ¯õ # HÔ #_® ÃÇÏ· Hõq∞+¨#~ü, [áê<£ ~åÜ«∞ÉÏi ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞.
P ~Ô O_»∞^ÕâßÅ∞ D ã¨^㌠∞¨ û‰õΩ JkèHÍiHõ ÉèÏQÆ™êfi=ÚÅ∞. "åà◊§Ñ¨H¯õ # =∞# ÉèÏ~°`^« âÕ Ñ◊ Ù¨
áêi„âßq∞Hõ „ѨѨOK«Ñ¨Ù =ÚYº „Ѩux^èŒ∞Å#^ŒQÆæ ~°`«<£\Ï\Ï, =ÚMË+π JOÉÏh
‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞ ~°∞"åO_® ^Õâ◊ „Ѩ^•è #=∞O„u, =¸_»∞ _»[#¡ HÍ~˘Êˆ~\ò ã¨Oã¨Å÷ ã≤WXÅ∞,
K≥·~°‡#∞¡ ‰õÄ_® "ÕkHõg∞^Œ L<åfl~°∞. WOHÍ ÉèÏ~°`ü – J"≥∞iHÍ "åºáê~° =∞O_»e
J^躌 ‰õΩ∆ _»∞ ‰õÄ_® L<åfl_»∞. PÜ«∞<≥`· Õ ~åÉ’ÜÕ∞ ã¨^㌠∞¨ û‰õΩ J"≥∞iHÍ ‰õÄ_® ÉèÏQÆ™êfi=∞º
^ÕâO◊ HÍ"åÅx `å#∞ PHÍOH˜ã∆ ∞¨ #Î fl@∞¡ „ѨH\õ O˜ Kå_»∞.
q<À^£ ÔH.*’ãπ 10
 "≥„· ɡO\ò QÆ∞[~å`ü ã¨^㌠∞¨ û#∞ „ѨÑO¨ K«OÖ’<Õ XHõ JuÃÑ^ŒÌ "åºáê~° HÍ~°º„Hõ=∞OQÍ
„Ѩ^iŒ ≈OK«QeÆ QÍ~°∞. JÖÏ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ nxH˜ "≥∂nH˜ APCO worldwide J<Õ J"≥∞iHÍ
ÖÏc~ÚOQ∑ JO_£ ѨaH¡ ± iÖË+<¨ û£ ã¨Oã¨÷ ¿ã=ÅOkOzOk. D „áê*ˇ‰Ωõ Åì #∞ J`«ºO`«
q[Ü«∞=O`«OQÍ =∂Ô~¯\ò KÕÜ∞« QÆey#O^Œ∞‰õΩ P ã¨Oã¨÷ ~Ô O_»∞ JO`«~å˚fÜ«∞J"å~°∞Ť #∞
QÔ Å∞K«∞‰õΩOk. WHõ 2003 #∞Oz WѨÊ\˜=~°‰Ωõ [iy# S^Œ∞ '"≥„· ɡO\ò QÆ∞*~å`ü—
ã¨^㌠∞¨ ûÖ’¡ "≥Ú`«OÎ 92"ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å ÃÑ@∞ì|_»∞ŠǨg∞Å∞ =KåÛ~Ú. Wq
"≥∂nH˜ ™êkèOzÃÑ\˜#ì Ѷe¨ `åÅ∞ J=¸Åº"≥∞#ÿ q. ^•xx WÖÏ JOÔHÖ’¡ H˘Å=ÖËO.
J~Ú`Õ P JOÔHÅ∞ ‰õÄ_® x*ÏxH˜ =∞#efl `«ÑÙ¨ Ê^•i Ѩ\ O˜ KÕÖÏ L<åfl~Ú.=zÛ#
Ǩg∞Ö’¡ 60 âß`«O PK«~} ° Ö’H˜ =KåÛÜ«∞x J^ÕO `«‰Ωõ ¯= HÍ^Œx "≥∂n K≥ÑC¨ ‰õΩ<åfl_»∞.
HÍh QÆ∞[~å`ü ~å„+ì̈ Ѩi„â◊=∞Å âßY ^ŒQ~æÆ ∞° #fl ã¨=∂Kå~åxfl qâı+¡ ¿≤ ãÎ P Ǩg∞Ö’¡
Hˆ =ÅO 25âß`«O =∂„`«"∞Õ JK«~} ° Ö’H˜ =zÛ#@∞¡ J~°=ú ∞=Ù`«∞Ok. JOÔHÖ’¡ K«∂¿ãÎ
Jk‰õÄ_® =∞s `«‰Ωõ ¯"Õg∞ HÍHõáÈ=K«∞Û. HÍh WHõ¯_» =∞#O QÆ=∞xOKåeûOk XHõ@∞Ok.
D ã¨^㌠∞¨ ûÖ’ |Ü«∞\˜ „ѨÑO¨ KåxH˜ K«∂Ñ≤Oz#^•xH˜, "åãÎ̈"åxH˜ =∞^躌 #∞#fl ÉË^OŒè
KåÖÏ Z‰õΩ¯=. J~Ú<å D ã¨^㌠∞¨ ûÅ∞ J`«ºO`« q[Ü«∞=O`«"∞≥ #ÿ qQÍ ^Õâ◊ „Ѩ[Å
=∞#ã¨∞ûÖ’¡ =Ú„kOK«∞‰õΩáÈÜ«∂Ü«∞O>Ë JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O "å\˜x x~°fiÇ≤ÏOz# =ºH˜Î
=ӺǨÏ~°K<« å ™ê=∞~°º÷ "Õ∞.
"≥∂n áêÅ#Ö’H˜ ~åHõ=ÚO^Õ Z<Àfl ^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ WOHÍ K≥áêÊÅO>Ë H˘xfl
â◊`åÉÏÌÅ∞QÍ QÆ∞[~å`ü "åºáê~°, áêi„âßq∞Hõ J#∞‰õÄÅ „áêO`«OQÍ LOk. „ѨfU\Ï
ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ =ã¨∂<Î Õ L<åfl~Ú. W`«~° ^ÕâßÅ`À "åºáê~° ÖÏ"å^ÕgÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∂<Õ
L<åfl~Ú. HÍh "å@xflO\˜x QÆ∞kQÆ∞zÛ XˆH™êi "≥Å_¡ Oç z `«#∞ ™êkèOz# Ѷ∞¨ #`«QÍ
„ѨHõ\ ˜OK«∞‰õΩO@∞<åfl_»∞ "≥∂n. JO^Œ∞‰õΩ ã¨^Œã¨∞ûÅ#∞ "ÕkHõQÍ KÕã¨∞‰õΩx "å\˜x
P_»O|~°"∞≥ #ÿ "Õ_∞» HõÅ∞QÍ „Ѩ[Å Hõà§◊ =ÚO^Œ∞OK«∞`«∞<åfl_»∞. Z<Àfl ^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ QÆ∞[~å`ü
ã¨=∂[O ã¨=∞‰õÄ~°∞Û‰õΩ#fl =~°HÎ õ â◊HÎ̃ ™ê=∞~å÷ºefl „Ѩ^~Œ ≈° #‰õΩ ÃÑ\ì̃ `«^•fi~å ^•xx
`«##∞ `å#∞ XHõ H˘`«Î J=`å~°OÖ’ „Ѩ[Å=ÚO^Œ∞‰õΩ `≥K∞« ÛHÀ=_®xH˜ J`«ºO`« `≥eqQÍ
qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. WÖÏ XHõ =ºH˜Î `«##∞ `å#∞ ѨÙ#:„Ѩu+≤ìOK«∞‰õΩ#fl "≥·#O
ÉèÏ~°`« ~å[H©Ü∂« Ö’¡<Õ J™ê^è•~°}"≥∞Oÿ k.
`«# áêÅ#Ö’ [iy# QÀ„^• =Úã≤O¡ =ºuˆ~Hõ =∞`« ^•_»∞ÅÖ’ 1200 =∞OkH˜
ÃÑQ· Í QÆ∞[~åfÜ«ÚÅ∞ ǨÏ`«º‰õΩ QÆ∞~Ô #· Ѩ^àÕ §◊ `«~åfi`« "≥∂n P QÆ`åxfl ѨÓ_çÛÃÑ@ìQeÆ QÍ_»∞.
J_»∞QÆO\˜áÈ~Ú# `«# ~å[H©Ü∞« Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ J=HÍâßefl ѨÙ#~°∞^ŒiÌ OK«∞‰õΩ<åfl_»∞.
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 11
QÀ„^• J#O`«~° ǨÏ`«ºÅ`À =¸@Hõ@∞ì‰Ωõ #fl 'á¶êã≤ã∞¨ —ì '[#ǨÏO`«‰Ωõ _»∞— 'Ç≤ÏO^Œ∞=∞`À<å‡k—
=O\˜ xO^•Ñ¨Ó~°fiHõ qâı+} ¨ Ïefl =∞~°∞QÆ∞ѨiÛ "å\˜ ™ê÷#OÖ’ `å#∞ ZOK«∞‰õΩ#fl 'qHÍãπ
ѨÙ~°∞+—π (Jaè=$kÌ ™ê^茉õΩ_»∞) #∞ „Ѩu+≤ìOK«∞HÀQÆeQÍ_»∞. WHõ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ѨÙ
J„QÆ áêi„âßq∞Hõ ã¨Oã¨Å÷ Jkè<`Õ Å« HÔ `· Õ J`«xѨC_»∞ '^Õâßxfl #_çÑO≤ K«É’ÜÕ∞ <åÜ«∞‰õΩ_»∞—
'^•~°≈x‰õΩ_»∞—' 'D ^ÕâßxH˜ <Õ`$« `«fiO =Ç≤ÏOK«QÅÆ ã≤WX— Z^Œ∞~ˆ ÖËx ~ˆ ã¨∞QÆ∞„~°O. Wq
"≥∂n ÃÑ· ~°`<« \£ Ï\Ï, JOÉÏh, q∞@ìÖò ÖÏO\˜"åà◊√§ Lá⁄ÊOQÆ∞`«∞#fl Jaè=∂#O`À
‰õΩiÑ≤Oz# „ѨâO◊ ã¨Å [Å∞¡Ö’¡ =∞K«∞Û‰õΩ H˘xfl.
J~Ú`Õ =∞# J„QÆ áêi„âßq∞Hõ"`Õ ÅΫ `À "≥∂n ¿ãflǨÏ|O^èOŒ `˘e#∞Oz WÖÏ<Õ
LO^Œ#∞‰õΩO>Ë á⁄~°áê>Ë. 2003 Ѷ„≤ |=iÖ’ "≥∂n „Ѩ`ºÕ Hõ JÉèºí ~°#÷ ÃÑ· HÍ#Êù_~ˆ» +¨<£
PѶπ WO_»Ü∞« <£ WO_»„ã‘ì (ã≤SS) „Ѩ`ºÕ Hõ ã¨=∂"Õâßefl U~åÊ@∞ KÕãO≤ k. JѨÊ\˜H˜
QÀ„^• =∞`«^•_»∞Å <ÕÑ^¨ ºŒä OÖ’ [iy# QÆ∞[~å`ü ZxflHõÖ’¡ "≥∂n Ѷ∞¨ #q[Ü«∞O ™êkèOz
L<åfl_»∞. HÍh Ç≤ÏO㨠HÍ~°}OQÍ ‰õΩO@∞Ѩ_#ç PiúHõ =º=ã¨÷ J`«xH˜ XHõ ã¨"åÅ∞QÍ
xezOk. *ÏfÜ«∞ áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎÅ, "åºáê~°"Õ`«ÎÅ #∞Oz |Ç≤Ï~°OQÆ =ºuˆ~Hõ`«
Z^Œ∞~˘¯O@∞<åfl_»∞.
QÆ∞[~å`ü g^è∞Œ Ö’¡ g~°OQÆO "Õã#≤ JÅ¡i=¸HõÅ∞ Hˆ =ÅO =Úã≤O¡ ÅÃÑ· ^•_»∞Å∞,
ǨÏ`«ºÅˆH Ѩiq∞`«O HÍÖË^∞Œ . "≥~ÚºH˜ ÃÑQ· Í „@‰õΩ¯Å‰õΩ xѨÊO\˜OKå~Ú. [#~°Öò "≥∂@~üû
á¶êºHõsì Ö’ `«Ü∂« ~Ô · =zÛ# XÃÑÖò Z„™êì HÍ~°#¡ ∞ HÍÖËÛâß~°∞. Wk JO`«~å˚fÜ«∞ Ѩ„uHõÖ’¡
‰õÄ_® Ѩ`åHõji¬HÖõ ‰õΩ ZH˜¯Ok. XHõ JOK«<å „Ñ¨HÍ~°O QÆ∞[~å`üÖ’ =∞`«^•_»∞Å∞,
ǨÏ`«ºHÍO_»Å =Å¡ áêi„âßq∞Hõ~°OQÆO 20"ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞efl #+¨ìáÈ~ÚOk.
D ™ê÷~Ú =∞`«Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ Ç≤ÏO㨠[~°Q_Æ O» JO`«~å˚fÜ«∞ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞efl ɡOɡÖuË OÎ zOk.
ÃãÃÑìO|~ü 2002<å\˜H˜ H˘`«ÎQÍ q^Õj „Ѩ`«ºHõ∆ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ~å=_»O ѨÓiÎQÍ
PyáÈ~ÚOk.
=ÚO^Õ K≥ÑC¨ ‰õΩ#fl@∞¡ =∞# ÉèÏ~°`^« âÕ Ñ◊ Ù¨ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ʼnõΩ QÆ∞[~å`ü "≥∂n
JkèHÍ~°OÖ’H˜ ~å=_®xH˜ ZO`À=ÚO^Œ∞ HÍÅO#∞OKÕ `«=∞ "åºáê~° HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞,
ÖÏ"å^ÕgÅ∞ ™êyã¨∞#Î fl Ju=ÚYº"≥∞#ÿ ~å„+¨Oì QÍ L#flk. JÖÏO\˜ KÀ@ WHõÃÑ· ZÖÏO\˜
JxtÛu QÆO^Œ~Q° Àà◊O <≥ÅH˘O\ÏÜ≥∂#x "å~°∞ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ<Õ `«=∞ ÉèÜ í ∂« O^Àà◊#Å∞
=ºHõOÎ KÕâß~°∞. XHõ Ö∫H˜Hõ ^ÕâO◊ QÍ ÉèÏ~°`^« âÕ ßxH˜ L#fl „Ѩu+ì̈ kQÆ*ÏiáÈ~ÚO^Œx,
QÆ∞[~å`üÖ’ [iy# =∂~°}HÍO_»‰Ωõ `å#∞ ã≤Q∞Æ Ñæ _¨ ∞» `«∞<åfl#x ÃÇÏKü._ç.ZѶ.π ã≤ ÉϺOH±
ã≤WX nѨH± Ѷ~¨ åH± J<åfl~°∞. Z.ZѶ.π ZÖò. J<Õ XHõ ZQÆ∞=∞`«∞Å HõOÃÑhH˜ ã≤ZO._çQÍ
q<À^£ ÔH.*’ãπ 12
L#fl Ãã~· ã° π QÆ∞*Ï~ü QÆ∞[~å`ü ǨÏ`«ºÅ#∞ =Úã≤O¡ ʼnõΩ LxˆHÖˉΩõ O_® KÕÜ∞« _®xH˜ [iy#
*ÏuǨÏ##OQÍ Jaè=i‚OKå~°∞. W<ÀÊùãã≤ π <å~åÜ«∞}=¸iÎ, q„áÈ„¿Ñ"£∞rÅ∞ QÆ∞[~å`ü
ǨÏ`åºHÍO_»#∞ f„=OQÍ x~°ãã≤ ∂¨ Î |Ç≤Ï~°OQÆ Ñ¨„uHÍ „ѨH@ õ #Å∞ KÕâß~°∞.
2002 U„Ñ≤Öò <≥ÅÖ’ ã≤SS *ÏfÜ«∞ ã¨=∂"ÕâO◊ [iyOk. JO^Œ∞Ö’ ^ä~Œ å≈H±û
ã¨Oã¨÷ K≥~· Ñü ~¨ û° <£ J#∂ PQÍ KÕã#≤ „ѨãO¨ QÆO JO^Œi ǨÏ$^ŒÜ∂« Å#∞ `åH˜Ok. QÆ∞[~å`üÖ’
=Úã≤O¡ Å∞ J#∞Éèqí ã¨∞#Î fl HõëêìÅ∞, Ѩ_∞» `«∞#fl W|ƒO^Œ∞Å∞, "åà◊§‰õΩ [iy# J<åºÜ«∞O
QÆ∞iOz P"≥∞ xëêÊH˜∆HõOQÍ q=iã¨∞Î#flѨC_»∞ JO^Œ~°∂ ÖËz xÅ|_ç K«Ñ¨Ê@¡`À
Jaè#O^Œ#Å∞ `≥eáê~°∞.
`«# K«~º° ÅѨ@¡ ã¨~fi° „`å f„= =ºuˆ~Hõ`« LO^Œx, `«#ÃÑ· XuÎ_ç LO^Œx "≥∂nH˜
`≥Å∞ã¨∞. HÍh `«##∞ ™⁄O`« ~åROÖ’ „Ѩ[Å∞ J`«ºkèHõ "≥∞*Ïi\©`À QÔ eÑ≤OKå~°h
`≥Å∞ã¨∞. JO`ÕHÍ^Œ∞ =∞`« ^•_»∞Å`À xq∞`«OÎ ÖˉΩõ O_® ^ÕâO◊ Ö’x |_® "åºáê~°∞Å∞,
áêi„âßq∞Hõ "Õ`ÅΫ ‰õΩ `«# ~åRO ZO`À =ÚYº"≥∞Oÿ ^Œ#fl q+¨Ü∞« O J`«xH˜ Z~°∞Hˆ .
JO^Œ∞ˆH áêi„âßq∞Hõ"Õ`«ÎÅ#∞ =∞Oz KÕã¨∞‰õΩx, "åiH˜ `«#ÃÑ· ã¨^•ƒù=O HõeˆQÖÏ
K«∂ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ _èbç ¡ =KåÛ_»∞. HÍh J`«<OÕ KÕã<≤ å Jk `«#‰õΩ #zÛ# Ѩ^`úŒ ∞« Ö’¡<Õ
`«# +¨~`° ∞« ʼnõΩ Ö’|_Õ [~°QÍÅ#∞‰õΩO\Ï_»∞. JÖÏ [iˆQÖÏ áêzHõÅ∞ Hõ^∞Œ ѨÙ`å_»∞.
"≥∂n „Ѩ`ºÕ Hõ JÉèºí ~°#÷ "Õ∞~°‰Ωõ U~åÊ@∞ KÕã#≤ „Ѩ`ºÕ Hõ ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ ã≤SS, "≥∂n`Àáê@∞
"ÕkHõg∞^Œ ~Ô O_»∞ „Ѩ=ÚY "åºáê~° ‰õΩ@∞OÉÏÅ Jkè<`Õ Å« ∞ ~åǨïÖò |*Ï*ò, *ˇ"∞£ Ã+_£
QÀ„^≥*ò, ã≤SS _≥~Ô· Hõ~ì ü [#~°Öò `«~∞° }^•ãπ L<åfl~°∞. "≥∂n |*Ï*ò, QÀ„^≥*òÅ #∞O_ç
™ê^Œ~° ™êfiQÆ`åxfl PtOz#@∞¡<åfl_»∞. HÍh JO^Œ∞‰õΩ q~°∞^ŒÌOQÍ „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk
P ã¨=∂"ÕâO◊ . "≥∂n q[Ü≥∂`«û= ã¨ÉÖíè ’ [iy# XHõ ã¨OѶ∞¨ @##∞ „Ѩ™êÎqã¨∂Î `«#
LѨ<庙êxfl *ˇ"∞£ Ã+_£ QÀ„^≥*ò „áê~°OaèOKå_»∞. =ÚOÉÏ~ÚÖ’ [iy# P ã¨ÉÖíè ’
PH±ûѶ~¨ ¤ü Ü«¸x=i≈\© „á⁄ÃÑ㶠~¨ ü XHõ~∞° "≥∂nx ¿ÇÏà◊# KÕâß~°∞. Jk QÆ∞~°∞Î KÕã∂¨ Î
„Ѩ[Å∞ WzÛ# f~°∞Ê#∞ QÆ∞[~åfÜ«ÚÅO^ŒiH© ~°Hõ∆}, Éèí„^Œ`« HõeÊOK«_®xH˜
qxÜ≥∂yOK«=∞x "≥∂nH˜ QÀ„^≥*ò Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~°∞.
|*Ï*ò J~Ú`Õ ‰õΩO_»|^ŒÅÌ ∞ Q˘\˜#ì >Ë¡ =∂\Ï¡_®~°∞. QÆ∞[~å`ü‰Ωõ 2002 ѨÓiÎQÍ
#+ì̈^•Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ ã¨O=`«û~°=∞x „ѨH\õ O˜ Kå_»∞. "≥∂n "≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ K«∂ã¨∂Î 'HÍj‡~üÖ’ HÍh,
Dâß#º ~å„ëêìÅÖ’ HÍh cǨ~üÖ’ HÍh Z=~°∂ ZO^Œ∞‰õΩ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ÃÑ@ì_O» ÖË^∞Œ ?—
Jx „ѨtflOKå~°∞. P `«~åfi`« '=∞øeHõ ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å H˘~°`« =Å¡ =∂„`«"∞Õ J#∞‰õΩO>Ë
á⁄~°áê@∞. JHõ¯_» L#fl JÉè„í ^Œ`=« Å¡ ‰õÄ_® "≥#‰õ_∞» QÆ∞ "Õã∞¨ <Î åfl~°∞. QÆ∞[~å`ü‰Ωõ JÖÏO\˜
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 13
ã≤u÷ Éèqí +¨º`üÖ’ LO_»^xŒ Ptã¨∞<Î åfl#∞. QÆ`« ã¨O=`«û~°O [iy# ^Œ∞~°^$Œ +ì̈H~õ "° ∞≥ #ÿ
ã¨OѶ∞¨ @#Å <ÕÑ^¨ ºŒä OÖ’ <åH© PÖ’K«#Å∞∞ =ã¨∞<Î åfl~Ú— Jx q=iOKå~°∞ =∞~À™êi
"≥∂n "≥·Ñ¨Ù‰õΩ u~°y 'g∞ˆ~ qÅ∞=Å#∞ #=Ú‡`«∞<åfl~À ^ÕxHÀã¨O xÅ|_»`å~À
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ#∞‰õΩO@∞<åflO. g∞ áêsìÖ’ g∞~˘Hõ u~°∞QÆ∞ÖËx ÃÑ^ŒÌ <åÜ«∞‰õΩ_»∞. QÆ∞[~å`ü
~åR „ѨÉ∞íè `åfixH˜ <Õ`$« `«fiO =Ç≤Ïã¨∞<Î åfl~°∞. JO^Œ∞Hˆ g∞ QÆ∞iOz =∂H˜OHÍ "≥∞~°∞QÔ #·
J=QÍǨÏ# HÍ"åe. "Õ∞=Ú Jxfl ~°HÍÅ (ÉèÏ=*ÏÅѨ~O° QÍ) „ѨÉ∞íè `åfiÅ`À#∞ Hõeã≤
ѨxKÕÜ∞« _®xH˜ ã≤^OúŒ QÍ L<åflO. HÍh ã¨=∂*ÏxH˜ Uk =∞Oz KÕã∞¨ OÎ k? áêÅ# ZÖÏ
LO>Ë ™êѶQ‘ Í ™êQÆ∞`«∞Ok J#fl ^•x g∞^Œ =∂‰õΩO@∂ ™⁄O`« Jaè„áêÜ«∂Å∞<åfl~Ú—
JO@∂ ã¨Ê+¨Oì QÍ `«# Jaè„áêÜ«∂Å#∞ `≥eáê~°∞.
WÖÏ „Ѩâfl◊ Å∞, ã¨O^ÕÇ¨ Å∞, Jaè„áêÜ«∂Å ~°∂ѨOÖ’ `«#ÃÑ· áêi„âßq∞Hõ "Õ`ÅΫ ∞
q=∞~°≈<å„™êÎÅ#∞ ã¨Okèã∞¨ #Î flO`« ¿ãѨ٠"≥∂n "ÕkHõ g∞^Õ ‰õÄ~°∞Ûx J`«ºO`« ã¨ÇϨ #OQÍ
q<åfl_»∞. ÃÑ·H˜ =∞ø#OQÍ L<åfl ֒֒ѨŠ„HÀ^èŒO`À ~°yeáÈÜ«∂_»∞. `«# =O`«∞
=zÛ#ѨÙ_»∞ ''g∞~°∞, g∞ ‰õΩǨÏ<å Ö∫H˜H"õ å^Œ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ QÆ∞[~å`üH˜ =zÛ K«∂ã¨∞HÀ=K«∞Û.
=∂ „Ѩ[Å`À =∂\Ï¡_O» _ç. QÆ∞[~å`ü ^ÕâO◊ Ö’ÔHÖÏ¡ J`«ºO`« „ѨâßO`«OQÍ LO_Õ ~åRO——
Jx P„QÆÇϨ OQÍ |^Œ∞eKåÛ_»∞. XHõ¯™êiQÍ P QÆkÖ’ L„kHõ`Î « <≥ÅH˘Ok. "≥∂n `«#
LѨ<庙êxfl H˘#™êyOKå_»∞. QÀ„_≥*ò, |*Ï*òÅ "≥Ñ· Ù¨ H˜ uiy ''QÆ∞[~å`üx JѨMϺu
áêÖËÜ ˚ ∞« _»O "≥#Hõ W`«~∞° ʼnõΩ H˘xfl ‰õΩ\˜Å „ѨÜ∂≥ [<åÅ∞<åfl~Ú. g∞ˆHO L<åfl~Ú——Jx
„ѨtflOKå_»∞.
`«#`Àáê@∞ "≥∂n P „HÀ^è•xfl _èbç ¡ #∞Oz QÆ∞[~å`ü‰Ωõ "≥∂ã¨∞‰õΩ"≥àϧ_»∞.
ã≤SSH˜ Z=ik ÃÑ· KÕÜ∂≥ `≥ÅáêÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞. "≥O@<Õ HÍ~åºK«~} ° ‰õΩ kQÍ_»∞. H˘kÌ
~ÀAÖ’¡<Õ "≥∂nH˜ ã¨xflÇ≤Ï`«∞Öˇ#· QÆ∞[~åf "åºáê~°"`Õ ÅΫ ∞ Q“`«"∞£ J^•h, (P^•h
„QÆ∂Ñπ) WO„^Œ=^Œ<£ "≥∂n (HÍ_çÖÏ á¶ê~°‡ã¨∂º\˜HÖõ òû) HÍ~°û<£ Ѩ>ÖË ò( x~å‡ „QÆ∂Ñπ),
JxÖò |HÍs(|HÍs WO[h~ü) `«k`«~∞° Å∞ ™ê÷xHõ "åºáê~°ã∞¨ Å÷ O^Œifl ‰õÄ_»Q\Æ ì˜ iã¨~Ô O˚ \ò
„QÆ∂Ñπ PѶπ QÆ∞[~å`ü(P~üll) ¿Ñ~°∞`À "Õˆ~ ã¨Oã¨÷#∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. "≥∂nx,
QÆ∞[~åfÜ«ÚÅO^Œih J==∂xOz#O^Œ∞‰õΩ x~°ã#¨ QÍ `«# ã¨Oã¨÷ ã¨É∞íè ºÅO^Œ~∂° ã≤SS
ã¨Éºíè `åfixfl LѨãO¨ ǨÏiOK«∞‰õΩO\Ï=∞x ɡkiOKå~°∞. QÆ∞[~å`ü ~åR „ѨÜ∂≥ [<åÅ#∞
HÍáê_»_O» Ö’ qѶŨ "≥∞#ÿ O^Œ∞‰õΩ ã≤SS ~åR qÉèÏQÆO ~år<å=∂ KÕÜ∂« Åx XHõ Ѩ„uHÍ
„ѨH@ õ #Ö’ P~üll _ç=∂O_£ KÕãO≤ k.

q<À^£ ÔH.*’ãπ 14
 "åºáê~° „ѨÜ∂≥ [<åÅѨ~O° QÍ `«=∞H˜ J`«ºO`« „Ѩ^•è #"≥∞#ÿ ~åRO #∞Oz D
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ~å=@O ã≤SS _≥~Ô· Hõ~ì ü [#~°Öò `«~∞° }ü^•ãπx J`«ºO`« HõÅ=~°Ñi¨ ÛOk.
=O^Œ‰Ωõ ÃÑQ· Í HõOÃÑhÅ∞ ã≤SSx =ke P~üll`À<Õ LO\Ï=∞x ɡkiOKå~Ú.
J^Õ [iy`Õ Ñ¨tÛ=∞ ÉèÏ~°`O« Ö’ ã≤SS LxˆH ÖˉΩõ O_® áÈ=K«∞Û. =∞~ÀѨH¯õ
_èbç Ö¡ ’#∂ "≥∂n áê=ÙÅ∞ Hõkáê_»∞. Hˆ O„^ŒOÖ’ L#fl a*ˇÑ≤ „ѨÉ∞íè `«fiO ‰õÄ_® ã¨Ç¨ Ü«∞
x~åHõ~} ° "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜Oì k. ã≤SS „Ѩux^è∞Œ Å∞ `«=∞ =∞O„`«∞efl Hõe¿ã J=HÍâßefl
Ѩiq∞`«O KÕ¿ãã≤Ok. ÖÏc~ÚOQ,∑ `«=∞ „ѨÜ≥∂[<åefl <≥~°"Õ~°∞ÛHÀ=_»O HÀã¨O
„ѨÉ∞íè `«fiO`À ã¨O„ѨkOѨÙÅ∞ [~°Ñ_¨ O» ã≤SS „Ѩ^•è # ÅHõ∆ ºO.^•hfl ™êkèOK«ÖxË Ñ¨iã≤u÷
U~°Ê_çO^Œ#fl =∂@.
ã¨~∞° ÉÌ Ï@∞ KÕã∞¨ HÀ=@O HÀã¨O `«~∞° }ü^•ãπ Hˆ O„^ŒOÖ’ <åºÜ«∞ âßMÏ=∞O„u,
"≥∂n ã¨xflÇ≤Ï`« q∞„`«∞_»∞ J~Ú# J~°∞}ü*\·ˇ x¡© Hõeâß_»∞. *ˇ\· ¡© WO\’¡ W^ŒiÌ =∞^躌
^•^•Ñ¨Ù ~Ô O_»∞ QÆO@Åáê@∞ ã¨OÉèÏ+¨} [iyOk. *ˇ\· ¡© ~°H~õ H° ÍÅ „Ѩâfl◊ Å_»∞QÆ∞`«∂
WÖÏ =º=ǨÏiOK«_O» Ö’ g∞ ã≤SS L^ÕâÌ º◊ "Õ∞q∞\’ q=iOK«=∞x ^•ãπx xÅnâß_»∞.
P `«~åfi`« H˘kÌ ~ÀAÖ’¡ "≥∂n `«# WO\˜H˜ Éè’[<åxH˜ ~å#∞<åfl_»x, JѨC_»∞ `«#∞
D q+¨Ü∂« xfl J`«x`À K«iÛ™êÎ#x *ˇ\· ¡© Ǩg∞ WKåÛ_»∞.
H˘kÌ ~ÀAÅÜ«∂ºHõ *ˇ\· ¡© g∞ ã¨=∞㨺 Ѩiëê¯~°"∞≥ áÿ È`«∞O^Œx ^•ãπH˜ K≥áêÊ~°∞.
J~Ú`Õ "≥∂n ed`«ÑÓ¨ ~°fiHõ"∞≥ #ÿ Hõ=∆ ∂Ѩ} J_çQÍ_»∞. H˘O`« ã¨OHÀK«OQÍ<Õ J~Ú#ѨÊ\˜H©
JO^Œ∞‰õΩ ã≤^ÑúŒ _¨ ®¤~∞° `«~∞° }ü^•ãπ.
Ѩ^gŒ q~°=∞} KÕã#≤ `«~åfi`« al<≥ãπ @∞_ÕH˜ WzÛ# XHõ ã¨∞n~°… WO@~°∂fi ºÖ’
`«~∞° }ü^•ãπ JѨÊ\˜ ã¨OѶ∞¨ @#Å QÆ∞iOz WÖÏ q=iOKå~°∞. ''P ™êÜ«∞O„`«O <Õ#∞
"≥∂nx HõÅ=_®xH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~∞° `«∞<åfl#∞. (Hõ=∆ ∂Ѩ} ÖËY JO^Œ*Ü Ë ∞« _®xH˜) <å ÉèÏ~°º‰õΩ
Jk W+ì̈OÖË^∞Œ . '#∞=fiÖÏ KÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ — Jx ã¨Ê+ì̈OQÍ K≥ÑÊ≤ Ok.
J#∂ JQÍ, JrO„¿Ñ"£∞r, *ˇ"∞£ Ã+_£ QÀ„^≥*ò =∂‰õΩ J`«ºO`« ã¨xflÇ≤Ï`«∞Å∞.
"åˆ~ HÍ^Œ∞, WOHÍ J<ÕH=õ ∞Ok áês≈, =Úã≤O¡ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞<åfl~°∞. HÍx <å =ÚO^Œ∞
~Ô O_Õ =∂~åæÅ∞<åfl~Ú. XHõ\ ˜ ã≤SS #∞Oz `«ÑC¨ HÀ=_»O, P Ѩx <Õ#∞ K≥Ü∞« ºÖË#∞.
WHõ <å ã¨É∞íè ºÅ ÉÏQÀQÆ∞Å∞ K«∂ã¨∞HÀ=_»O HÀã¨O <å‰õΩ Wk `«Ñʨ ^Œx <å ÉèÏ~°º‰õΩ
K≥áêÊ#∞.——
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 15
 ^•ãπ `å#∞ WzÛOk q=~°}Ë HÍh Hõ=∆ ∂Ѩ} HÍ^Œx, HÍh g∞_çÜ∂« ^•xx
Hõ=∆ ∂Ѩ}ÖÏ<Õ K«∂Ñ≤ã∞¨ OÎ ^Œx K≥ÑC¨ ‰õΩ<åfl~°∞. HÍh "≥∂_ôH˜ PÜ«∞# JO^Œ*ãË #≤ ÖËY
K«∂¿ãÎ J^Õq∞\’ JO^ŒiH© J~°÷=∞=Ù`«∞Ok. '[iy# ã¨OѶ¨∞@#Å=Å¡ g∞‰õΩ "Õ^Œ#
Hõey#O^Œ∞‰õΩ, g∞ =∞#ã¨∞ QÍÜ«∞Ѩ_ç#O^Œ∞‰õΩ ã≤SS ã¨Éèí∞ºÅ∞QÍ "Õ∞=Ú KåÖÏ
qKåiã¨∞<Î åflO. _èbç Ö¡ ’ Ѷ„≤ |=i P~°∞# =∞#O Hõeã≤#ѨÊ\˜ #∞Op U~°Ê_ç# Jáê~å÷ʼnõΩ
<Õ#∞ ѨâßÛ`åÎÑѨ _¨ ∞» `«∞<åfl#∞— Jx P ÖËYÖ’ LOk. =¸_»∞ <≥ÅÅ `«~åfi`« "≥∂n`À
=∞iO`« ã¨~°∞ÌÉÏ@∞ KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ ã≤SS =∞~˘Hõ J_»∞QÆ∞ =ÚO^Œ∞ˆHã≤Ok. =~°Öò¤
ZHõxq∞H± á¶È~°"∞£ P^èfiŒ ~°ºOÖ’ EºiKüÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ JO`«~å˚fÜ«∞
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å#∞ "≥∂n HõÅ=_®xH˜ ã≤SS ™êÜ«∞Ѩ_Oç k.
H˘<Õflà◊§Ö’<Õ XHõi `«~åfi`« XHõ~∞° QÍ "≥Ú`«OÎ "åºáê~°ã∞¨ Å÷ O^Œih "≥∂n `«#"≥Ñ· Ù¨
uѨC‰õΩ<åfl_»∞. XHõ =∂r ã‘xÜ«∞~ü ã≤SS JkèHÍi <å`À WÖÏ J<åfl~°∞. ''"≥Ú^Œ@QÍ
"åºáê~° =~åæÖ’¡ =∞`« ^•_»∞ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ J#∞ JQÍ, |*Ï*ò, QÀ„^≥*ò `«k`«~∞° Å∞
=∂\Ï¡_®~°∞. "åiÖ’ J`«ºkè‰õΩÅ∞ áês≈ÖË HÍ=_®xfl „Ѩ[Å∞ QÆ=∞xOKå~°∞.
"≥∞<ÿ åi\©Å∞QÍ "åiÖ’ U~°Ê_ç# JÉè„í ^Œ`« =ÖË¡ "åà◊§ÖÏ ã¨ÊOkOKå~°x „Ѩ[Å#∞‰õΩ<åfl~°∞.
"≥∂nѨ@¡ "å~°∞ K«∂Ñ≤# =ºuˆ~Hõ`‰« Ωõ =¸ÅHÍ~°}O J^Õ J~Ú LO@∞O^Œx „Ѩ[Å∞
ÉèÏqOKå~°∞. "≥∂n Wk „QÆÇÏ≤ OKå_»∞. XHõ '"≥„· ɡO\ò QÆ∞[~å`ü— ã¨^㌠∞¨ ûÖ’ "å*ò¿Ñ~Ú
KÕug∞^Œ∞QÍ J"å~°∞¤ JO^Œ∞HÀ=_®xH˜ ~°`<« \£ Ï\Ï#∞ ~°ÑÊ≤ OKå~°∞. J^Õ "≥∂n Kå`«∞~°ºO.
J™ê^è•~°}"≥∞#ÿ `≥eq`Õ@Å∞#fl "≥∂n Ju<≥=∞‡kQÍ áê=ÙÅ∞ Hõ^∞Œ ѨÙ`«∞O\Ï_»∞——
~å#∞#fl ™ê~°fi„uHõ ZxflHõÖ’¡ a*ˇÑ≤ `«~°Ñ¨Ù „Ѩ^è•#=∞O„u JÉèíºi÷ "≥∂n<Õ.
áêsìÖ’x "≥i· =~åæxfl ѨH¯õ ‰õΩ <≥\ ì̃ `«##∞ `å#∞ *ÏfÜ«∞ ~å[H©Ü∂« ÅÖ’ =ÚO^Œ∞‰õΩ
`≥K∞« Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ _èbç H¡ ˜ =∞HÍO =∂~°Û=K«Ûx, J=ã¨~"° ∞≥ `ÿ Õ áêsì *ÏfÜ«∞ J^躌 Hõ∆ Ѩ^qŒ x
‰õÄ_® á⁄O^Õ „ѨÜ∞« `«flO KÕ™êÎ~x° áêsì PO`«iOy‰õΩÅ∞ H˘O^Œ~∞° K≥|∞`«∞<åfl~°∞. >ÿ̌"∞£ û
PѶπ WO_çÜ∂« [#=i (2012)Ö’ KÕã#≤ ã¨~ˆ fiÖ’ 24% =∞Ok "≥∂nx „Ѩ^•è #=∞O„u
HÍ"åÅx HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl~°x K≥áêÊ~°∞.

q<À^£ ÔH.*’ãπ 16
 Ô~O_À ÉèÏQÆO
#~ˆ O„^Œ"∂≥ n Hõ^Œä JO>Ë XHõ~H° Oõ QÍ Jk J`«xfl ÃÑOz áÈ+≤Oz#, J`«xH˜
`«sÊù^∞Œ xzÛ# ã¨Oã¨Å÷ Hõ^Œä ‰õÄ_®. QÆ`« S^Œ∞ ^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ ÉèÏ~°`^« âÕ ◊ ~å[H©Ü∂« Ö’¡
Jq Zky# "≥·<åxfl ‰õÄ_® P Hõ^äŒ J^ŒÌOѨ_»∞`«∞Ok. "å\˜`Àáê@∞QÍ P ã¨Oã¨÷
„âı}∞Ö’¡ #ˆ~O„^Œ"∂≥ n ZÖÏ ÃÑHÔ· QÆÉÏHÍ~À q=iã¨∞OÎ k

2001 Ö’ QÆ∞[~å`ü =ÚYº=∞O„uQÍ xÜ«∞q∞`«∞Å~Ú# `«~åfi`« a*ˇÑ≤ =∂r J^茺‰õ∆ΩÅ∞,

`«# QÆ∞~°∞=Ù J~Ú# ‰õΩ+πÉèÏ"£ ^ä•Hõ̂~‰õΩ áê^•aè=O^Œ#O KÕã¨∞Î#fl "≥∂n.
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 17
 "≥∂nH˜ F „áêѨOzHõ ^Œ$HõÊ^ä•xflzÛ J`«xfl fiÛ k^Œ_Ì O» Ö’ ~å„+‘Ü ì ∞« ã¨fiÜ«∞O
¿ã=H±ãO¨ Ѷ∞π ^Õ (P~üZãπZãπ) „Ѩ^•è #áê„`« J`«xH˜ ~å[H©Ü∞« OQÍ Z^ŒQÍÅ#fl ÖÏÅã¨#∞
HõeyOzOk ‰õÄ_® J ã¨O¿ã÷#x K≥ѨÊ=K«∞Û. P~üZãπZãπ P `«~åfiu ^ŒâßÉÏÌÅÖ’
Ç≤ÏOã¨`À ‰õÄ_ç# q∞e>ˇO\ò Ç≤ÏO^Œ∂`«fi"Õ∞ „Ѩ^•è #"≥Y· iQÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êyOk. QÍOnè
„ѨuáêkOz# JÇ≤ÏO™ê`«‡Hõ"≥∞ÿ#, Ѩ~°=∞`« ã¨Ç¨Ï#O`À ‰õÄ_ç# Ç≤ÏO^Œ∂`«fi#∞ Jk
=ºuˆ~H˜OzOk. *ÏfÜ≥∂^Œº=∞HÍÅOÖ’<Õ WO_çÜ∞« <£ <Õ+#¨ Öò HÍO„ÔQãπ Ö∫H˜Hõ *ÏfÜ«∞
"å^•xfl `«# q^è•#OQÍ KÕã∞¨ ‰õΩOk. JO^Œ∞‰õΩ ѨÓiÎ aè#flOQÍ P~üZãπZãπ D ^Õâßxfl
'Ç≤ÏO^Œ∞~å„+¨—ì QÍ x~°fizOKåÅx, KÕÜ∂« Åx HÀ~°∞‰õΩ<Õ =∞`« *ÏfÜ«∞"å^•xfl „ѨKå~°O
KÕãO≤ k. ^•xfl "åºÑ≤Î K≥Ü∞« º_»"∞Õ ÅHõ∆ ºOQÍ ™êyOk. =∞#H˜ ™êfi`«O„`«ºO =zÛ ^Õâ◊
qÉè[í # [iˆQ<å\˜H˜ 'Ç≤ÏO^Œ∞~å„+ì̈ ÉèÏ=#Å∞— XO@|\ì̃OK«∞‰õΩ#fl "åiÖ’ QÍOnèÃÑ·
^Õfi+¨O f„=™ê÷~ÚH˜ KÕ~∞° ‰õΩOk.z=~°‰Ωõ Jk PÜ«∞# ǨÏ`«º‰õΩ ^•ifã≤Ok.
JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ P~üZãπZãπÖ’ ѨxKÕã#≤ <å^è∂Œ ~°O QÍ_Õû 1948Ö’ QÍOnèx
HÍeÊ K«Oáê_»∞. [=ǨÏ~üÖÏÖò <≥„Ǩ˙ P~üZãπZãπ#∞ x¿+kèOKå~°∞. W~°""·≥ ÅÕ =∞OkH˜
ÃÑ·QÍ P~üZãπZãπ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ#∞ x~°ƒOkèOKå~°∞. XHõ¯ ã¨O=`«û~°OÖ’ P~üZãπZãπÃÑ·
x¿+^èOŒ `˘ÅyáÈ~Ú<å P `«~åfi`« H˘xfl ^ŒâßÉÏÌÅáê@∞ Jk P*Ï˝`O« QÍ Ñ¨xKÕ¿ã
ã¨O㨉÷ Ωõ LO_Õ ã¨∂Êùi`Î À<Õ Ñ¨xKÕãO≤ k. QÆ∞[~å`üÖ’ P~üZãπZãπH˜ ™ê~°^ºŒä O =Ç≤ÏOz#
=ºHÎ̃ ÅHõ∆ ‡}~å"£ W=∂O^•~ü. P~üZãπZãπÖ’ JO^Œ~∂° =H©Öò™êÉò Jx Ñ≤Å∞™êÎ~∞° .
K«_ô K«Ñ¨C_»∞ ÖˉõΩO_® T~°∂~å âßYÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕã≤ ˆH∆„`«™ê÷~ÚÖ’ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ
Ãã<· åºxfl ã¨=∞‰õÄ~åÛ_»∞. P âßYÖ’¡ XHõ>#ÿ̌ "å^£#QÆ~ü Ѩ@} ì âßYÖ’ XHõ Zxq∞^Õà§◊
ÉÏÅ∞_»∞ ã¨fiK«ÛO^Œ ¿ã=‰õΩ_çQÍ KÕ~å_»∞. J`«<Õ #ˆ~O„^Œ"∂≥ nô.
"å^£#QÆ~ü âßY#∞ 1944Ö’ ÉÏ|∂ÉÏÜü∞ <åÜ«∞H± J<Õ =∞Ǩ~å„+‘Ü ì Ú« _»∞ U~åÊ@∞
KÕâß_»∞. =∞Ǩ~åR #∞Oz ÉÏ|∂ÉÏÜü∞ <åÜ«∞H± ÖÏO\˜ J<ÕHõ=∞Ok P~üZãπZãπ
HÍ~°ºHõ~Åΰ ∞ ^Õâ◊ "åºÑÎ̈OQÍ Ñ¨Å∞„áêO`åʼnõΩ "≥o§ JHõ¯_ç q^•º ã¨Oã¨Å÷ Ö’ KÕ̂~"å~°∞.
P ã¨Oã¨Å÷ Ö’ K«^∞Œ =Ù‰õΩ<Õ "åix, WOHÍ P Tà◊§Ö’¡ LO_Õ Ü«Ú=‰õΩÅ#∞, ÉÏÅ∞~°#∞
P~üZãπZãπÖ’H˜ PHõi¬Oz âßYÅ∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. QÍOnè =∞~°}O `«~åfi`« ÉÏ|∂ÉÏÜü∞
<åÜ«∞H± D Ѩxx `«yOæ z L^ÀºQÆO g∞^Œ „â◊^úŒ ÃÑ\Ïì_∞» . JѨC_»ÑC¨ _»∞ =H©Öò™êÉòx
Ñ≤ez H˘`«QÎ Í âßYÅÖ’ KÕ~∞° Û‰õΩ#fl "åiH˜ PÜ«∞#`À „ѨãO¨ QÍÅ∞ WÑ≤ÊOKÕ"å_»∞. JÖÏO\˜
q<À^£ ÔH.*’ãπ 18
XHõ ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ HõzÛ`«OQÍ K≥áêÊÅO>Ë 1958 náê=o<å_»∞ =H©Öò™êÉò ã¨=∞HõO∆ Ö’
'ÉÏÖò ã¨fiÜ«∞O ¿ã=H±—QÍ „Ѩ=∂}O KÕâß_»∞ #ˆ~O„^Œ"∂≥ _ô.
'#ˆ~O„^Œ =∂ÖÏ WO\˜Ñ¨x, |_çÔHà◊¡_»O`À ã¨iÃÑ@∞ìHÀ‰õΩO_® WOHÍ U^≥·<å
„Ѩ`ºÕ HõOQÍ KÕÜ∂« Åx HÀ~°∞‰õΩ<Õ"å_»∞. P~üZãπZãπ âßY P HÀiHõ#∞ <≥~"° ~Õ ∞° Û‰õΩ<Õ
J=HÍâ◊O HõeÊOzOk— Jx #ˆ~O„^Œ"∂≥ _ô ÃÑ^Œ#Ì fl ™ÈOÉÏ~Ú "≥∂_ô <å`À K≥áêÊ_»∞.
^•"≥∂^Œ~^ü •ãπ =¸ÖòKO« ^£"∂≥ n, Ç‘Ï~åɡ<£ ^ŒOѨ`∞« Å J~°∞QÆ∞i ã¨O`å#OÖ’
=¸_»="å_»∞ #ˆ~O„^Œ"∂≥ n. ‰õΩÅ ^˘O`«~Ö° ’ H˜Ok ™ê÷#OÖ’L#fl Ѷ∂¨ Op ‰õΩÖÏxH˜
K≥Ok# D ‰õΩ@∞O|O "å^£ #QÆ~Öü ’x WHõ z#fl "å_»Ö’ W~°∞‰õΩ gkèÖ’ HÍѨÙ~°=ÚO_Õk.
QÍOp ‰õΩÅã¨∞ÅÎ k ã¨O„Ѩ^•Ü«∞HõOQÍ =O@ #∂<≥ QÍ#∞QÍ_ç J"Õ∞‡ =$uÎ. Ç‘Ï~åÉÏ~Ú,
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ QÍ#∞QÆÑx¨ K«∂ã¨∞‰õΩO>Ë "≥∂n `«O„_ç ‰õΩ@∞O| áÈ+¨} HÀã¨O J^Œ#OQÍ ~Ô Ö· fiË
¿ãì+¨<£Ö’ \© H˘@∞ì #_ç¿Ñ"å_»∞. #ˆ~O„^Œ L^ŒÜ«∞O Ô~·ÖËfi ¿ãì+¨<£Ö’ "åà◊§ <å#fl‰õΩ
™êÜ«∞O KÕã≤ |_ç QÆO@ "≥∂QÆQÍ<Õ ~Ô Ö· fiË Ñ¨\ÏìÅ∞^•\˜ `«~Q° uÆ QÆkH˜ KÕ~∞° ‰õΩ<Õ"å_»∞ Jx
J`«x`À z#flѨC_»∞ Hõeã≤ K«^∞Œ =Ù‰õΩx, WѨC_»∞ "å^£ #QÆ~Öü ’ PÜ«Ú~ˆ fi^Œ _®Hõ~ì Qü Í
ѨxKÕã∞¨ #Î fl ã¨∞nè~*ü ’+≤ QÆ∞~°∞KÎ ãÕ ∞¨ ‰õΩ<åfl~°∞.
"≥∂n ÉèÏQÆ=`åKå~°º <å~åÜ«∞}ÏKå~°º ÃÇÏ· ã¨∂¯ÖòÖ’ K«^∞Œ =Ù‰õΩ<åfl_»∞. JHõ¯_
JѨC_»∞ ã¨O㨯 $`« \©K~« Qü Í Ñ¨xKÕã#≤ „ѨÇ¨ ^¡ £ Ѩ>ÖË ò "≥∂n K«^∞Œ =ÙÖ’ ã¨Q@Æ ∞ ™ê÷~ÚÖ’<Õ
LO_Õ"å_»x K≥áêÊ~°∞. <å@HÍÅ∞ "ÕÜ«∞_»=∞<åfl, =HõÎ $`«fi áÈ\©Ö’¡ áêÖÁæ#_»=∞<åfl
"≥∂nH˜ W+¨=ì ∞@. ã¨∂¯ÖòÖ’ U~åÊ@∞KÕã#≤ _çÉ\Ë òHÉ¡õ ò HÍ~°ºHõÖÏáêÖ’¡ „Hõ=∞O `«Ñʨ ‰õΩO_®
áêÅ∞ѨOK«∞‰õΩ<Õ"å_»@.
'|_ç =^ŒÅQÍ<Õ Ñ¨Ùã¨ÎHÍÅ∞ WO\’¡ Ѩ_Õã≤, âßY‰õΩ Ѩ~°∞ÔQ`ÕÎ"åà◊§O. ~ÀE
=∂H˜^ÑÕ x¨ — Jx ã¨∞nè~ü <å`À K≥áêÊ~°∞.
P=∞‡H˜ <å#flH˜ ™êÜ«∞O K≥Ü«∞º_»O, |_çH˜ "≥à◊§_»O, âßY HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞
D =¸_çO\˜Ö’#∂ #ˆ~O„^Œ z=i Ѩx<Õ J`«ºO`« „Ѩ^•è #"≥∞#ÿ kQÍ ÉèÏqOKÕ"å_»∞.
''#ˆ~O„^Œ LѨC, #∂<≥ u#_»O =∂<Õâß_»∞. Jxfl =kÖËã≤ ã¨<åºã≤ÖÏ =∂ˆ~O^Œ∞‰õΩ
`«##∞ `å#∞ ã≤^OÌŒ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl_Õ"∂≥ #xÑ≤OzOk——Jx "≥∂n ÃÑ^Œ#Ì fl <å`À K≥áêÊ_»∞.

Wk "≥∂n Hõ^äŒ 19
 ~ÀA"ås Ѩ#∞ÅHõO>Ë „Ѩ`ºÕ HõOQÍ U^À KÕÜ∂« Å#fl J<Õfi+¨}Ö’ L#fl XHõ
Ü«Ú=‰õΩ_çH˜ P~üZãπZãπ âßY XHõ ÅH∆ͺxfl, kâ◊#∞ WzÛOk. HÍh "≥∂n XHõ
™êfig∞l(=∞`« É’^艌 Ωõ _ç)ÖÏ rqOKåÖÏ ÖË^• Ç≤ÏO^Œ∞`«fi#∞ "åºÑ≤Î K≥Ü∞« º_»O HÀã¨O
ѨxK≥Ü∂« ºÖÏ J#fl ã¨OkQÆOÌ Ö’ H˘@∞ìq∞\Ïì_®_»∞. J`«x PÖ’K«#Å∞ WÖÏ LO_»QÍ
=∞~ÀѨH¯õ "å^£ #QÆ~Öü ’x Ѷ∂¨ Op ‰õΩÅ PKå~åÅ „ѨHÍ~°O #ˆ~O„^Œ"∂≥ n `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞
J`«xH˜ ÃÑo§ U~åÊ@∞¡ KÕâß~°∞. P ‰õΩÅ PKå~°O „ѨHÍ~°O =¸_»∞, <åÅ∞ˆQà◊§ =Ü«∞ã¨∞Ö’<Õ
ÃÑo§H˜ xtÛ`å~°Oú KÕ™êÎ~∞° . ÉÏÅ∞_çH˜ 13Uà◊§ =Ü«∞ã¨∞ =KåÛHõ ÃÑo§ KÕ™êÎ~∞° . Ѩ^xÌ≥ q∞k
ÖË^• W~°"·≥ Uà◊§ =Ü«∞ã¨∞Ö’ HÀ_»efl HÍѨÙ~åxH˜ fã¨∞H˘™êÎ~∞° . "å^£#QÆ~Hü ˜ ѨH¯õ <Õ L#fl
„ÉÏǨÏ=∞<£ Ѩ@} ì ÏxH˜ K≥Ok# [â’^•Éˇ<£ z=∞<£ÖÏÖò J<Õ ÉÏeHõ`À "≥∂nH˜ q"åǨÏO
xâ◊ÛÜ«∞"≥∞Oÿ k. J`«xH˜ 13 Uà◊√§ =KåÛHõ ÃÑo§ ‰õÄ_® KÕâß~°x "≥∂n ÃÑ^Œ#Ì fl <å`À
K≥áêÊ~°∞. HÍh Ѩ^xÌ≥ q∞^Õà√◊ § =KÕÛ@ѨÊ\˜H˜ "≥∂n =∞#ã¨H¯õ _» ÖË^∞Œ . U^À J<Õfi+≤ã∂¨ Î
Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂ʼnõΩ ѨÜ∞« #=∞Ü«∂º_»∞.
ÉèÏ~°º#∞, W~°∞=Ùi ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞ XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# JxtÛuÖ’H˜ <≥>Ëìâß_»∞.
J`«<H≥ ¯õ _»∞<åfl_À, ZѨC_˘™êÎ_À, Jã¨Å∞ uiQ˘™êÎ_À ~å_À J`«x ‰õΩ@∞O|ã¨É∞íè ºÅ‰õΩ
‰õÄ_® `≥b^Œ∞. ''J=∞‡, "Õ∞=∞O^Œ~O° `«# HÀã¨O KåÖÏ PO^Àà◊# K≥O^•O. ~Ô O^Õà§◊
`«~åfi`« XHõ ~ÀA ǨÏ~îå`«∞QÎ Í uiQ˘zÛ WHõ ã¨<庙êxfl q_çKâÕ ß#x, JǨχ^•ÉÏ^£
"≥o§ =∂ =∂=∞ HͺO\©<£Ö’ ѨxKÕ™êÎ#x K≥áêÊ_»∞—— Jx ™ÈOÉÏÜü∞ P<å\˜
ã¨OѶ∞¨ @#Å#∞ QÆ∞~°∞Î KÕã∞¨ ‰õΩx q=iOKå~°∞. ''"åà◊§=∞‡ D™êi #ˆ~O„^Œ#∞ XO@iQÍ
ѨOѨ^ÅŒ K«∞HÀÖË^∞Œ . JO^Œ∞Hˆ [â’^• `«e^¡ OŒ „_»∞ʼnõΩ P"≥∞#∞ HÍѨÙ~åxH˜ ѨOѨ=∞x
Hõ|∞~°∞ ѨOáê~°∞. XHõ~ÀA [â’^Œ "≥∂n WO\˜H˜ HÍѨÙ~åxH˜ =zÛOk. Jk W+¨Oì ÖËx
"≥∂n `«e^¡ OŒ „_»∞Å`À á⁄\Ï¡_ç =∞~À™êi WÅ∞¡ q_çz "≥o§áÈÜ«∂_»∞—— "å^£#QÆ~Öü ’
"≥∂n ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ á⁄~°∞QÆ∞# LO_Õ XHõ =ºH˜Î JOkOz# q=~åeq.
JǨχ^•ÉÏ^£Ö’ `«# =∂=∞‰õΩ ã≤\ © |ãπ™êìO_»∞Ö’ L#fl \© H˘@∞ì x~°fiǨÏ}Ö’
™êÜ«∞Ѩ_"Õ å_»∞. P `«~åfi`« w`å=∞Ok~ü ^ŒQ~æÆ ° ã¨fiO`«OQÍ \© |O_çÃÑ\Ïì_∞» . P ^ŒâÖ◊ ’<Õ
"≥∂n =∞m§ P~üZãπZãπÖ’H˜ uiy ~å"åÅx x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. ''H˘O`«=∞Ok
„ѨKå~°Hű ∞ (P~üZãπZãπÖ’ ѨÓiÎ HÍÅO ѨxKÕã∂¨ Î Ç≤ÏO^Œ∂`«fi ÉèÏ=*ÏÖÏxfl "åºÑ≤Î
KÕ¿ã"å~°∞) ~ÀE L^ŒÜ∞« O âßY‰õΩ Ǩ[Ô~#· `«~åfi`« J`«x |O_ç ^ŒQ~æÆ ° KåÜü∞ `åˆQ"å~°∞.
q<À^£ ÔH.*’ãπ 20
"åix "≥∂n ÉÏQÍ PHõ@∞ì‰Ωõ <åfl_»∞. JO^Œ∞‰õΩ J`«x "å^£#QÆ~ü P~üZãπZãπ <ÕÑ^¨ ºŒä O
`À_»Ê_çOk. `«fi~°Ö’<Õ "≥∂n \© |O_ç Z`ÕÎã≤ `«# =∞HÍO#∞ P~üZãπZãπ ~åR
HÍ~°ºÅÜ«∂xH˜ =∂~åÛ_»∞. JHõ¯_» ã¨Ç¨ Ü«∞‰õΩ_»∞QÍ q^è∞Œ Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKå_»∞—— Jx XHõ
ã‘xÜ«∞~ü „ѨKå~°H± <å`À K≥áêÊ~°∞. D Hõ^#Œä O HÀã¨O <Õ#∞ Hõeã≤# J<ÕHõ =∞OkÖÏ<Õ
PÜ«∞# ‰õÄ_® `«# ¿Ñ~°∞#∞ ~åÜ«∞##fl +¨~`° ∞« `À<Õ D ã¨=∂Kå~åxfl JOkOKå~°∞.
=ÚYº=∞O„u P„QÆÇ¨ xfl K«qK«∂_®eû=ã¨∞OÎ ^Œ#fl PO^Àà◊# JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O.
P~üZãπZãπ HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’ `«# `˘e k<åÅ QÆ∞iOz "≥∂n J`«x rq`«Ki« „`«
~åã≤# Z"£∞qZãπ HÍ=∞`ü‰õΩ H˘xfl q=~åÅOkOKå~°∞. ''ÃÇψQ¤"å~ü Éèí=<£ (~åR
HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’) Ö’ Hõeã≤ LO_Õ"åà◊§O. ã¨OѶ∞π HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’ ѨxKÕã∞¨ #Î fl <Õ#∞
J^Õ <å HÍ~°ºHˆ „∆ `«O Jx x~°~‚ ÚOKÕã∞¨ ‰õΩ<åfl#∞. L^ŒÜ∂« <Õfl „ѨKå~°Hű ‰õΩ \˜Ñ<≤¶ ,£ \©
`«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« _»O`À <å Ѩx
"≥Ú^ŒÅÜÕ∞ºk. P `«~°∞"å`«
Zxq∞k `˘q∞‡k QÆ^Œ∞Å∞O_Õ
P Éèí=#O "≥Ú`åÎxfl T_çÛ,
`« _ ç | @ì ` À `« ∞ _ç z â◊ √ „Éè í O
KÕ¿ã"å_çx. =H©Öò ™êÉòq, <åq
|@ì Å ∞ uˆ H "å_ç x . XHõ
ã¨O=`«û~°O áê@∞ <å k#K«~º°
WÖψQ QÆ_zç Ok. P HÍÅOÖ’<Õ
J<ÕHõ=∞Okx Hõeâß#∞—— Jx
"≥∂n K≥ÑC¨ ‰õΩ<åfl_»∞.
"≥ ∂ n Ǩ Ï ˆ Q ¤ " å~ü
Éè í = <£ Ö ’ L#fl P HÍÅO
P~üZãπZãπ‰õΩ ~åROÖ’#∂,
^Õ â ◊ " åºÑ¨ Î O QÍ#∂ KåÖÏ
1980 z=~À¡ QÆ∞[~å`üÖ’ a*ˇÑ≤ ã¨O™ê÷QÆ`« H© Å Hõ " ≥ ∞ ÿ # ^Œ â ◊ . Jk =∞`«
=º=Ǩ~åÅ HÍ~°º^Œi≈ Ѩ^Œq x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î#fl #ˆ~O„^Œ"≥∂n =∞ø_è » º O`À‰õ Ä _ç # J*Ï˝ ` «

Wk "≥∂n Hõ^äŒ 21
ã¨Oã¨÷QÍ `«#‰õΩ#fl W"Õ∞*ò#∞ =^Œ∞Å∞Û‰õΩx K«@ì|^ŒÌ"≥∞ÿ#, |Å"≥∞ÿ# ~å[H©Ü«∞ â◊HÎ̃QÍ
=ÚO^Œ∞H˘zÛ# `«~∞° }O Jk.
JǨχ^•ÉÏ^£‰Ωõ K≥Ok# „Ѩ=ÚY ™ê=∂lHõ âß„ã¨"Î `Õ Î« „ukÑπ ã¨∞ǨÏ$^£ QÆ∞[~å`üÖ’
P~üZãπZãπH˜ |Ç≤Ï~°OQÆ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ KÕã¨∂Î qã¨ÎiOK«_®xH˜ <åÅ∞QÆ∞ JOâßÅ∞
^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ ®¤Ü∞« O\Ï~°∞. PÜ«∞# qâı+¡ }
¨ „ѨHÍ~°O.... ''"≥Ú^Œ\ k˜ #= x~å‡}ü L^Œº=∞O.
Jk1974Ö’ "≥Ú^ŒÅ~ÚºOk. Ǩã¨ìà◊§Ö’ "≥∞ãπ aÅ∞¡Å∞ ÃÑOz#O^Œ∞‰õΩ x~°ã¨#QÍ
WO[hiOQ∑ q^•º~°∞Åú ∞ L^Œºq∞OKå~°∞. `«fi~°Ö’<Õ Jk Jqhu =ºuˆ~Hõ L^Œº=∞OQÍ
=∂iOk. ~åR "åºÑ¨OÎ QÍ q^•º~°∞Å÷ ∞ „ѨÉ∞íè `«fi J}z"Õ`« "≥Y· ix, Jqhux x~°ãã≤ ∂¨ Î
f„="≥∞#ÿ PO^Àà◊#Å∞ KÕâß~°∞.
~Ô O_»=k J`«º=ã¨~° ã≤u÷ . ^ÕâO◊ Ö’ WOk~åQÍOnè qkèOz# J`«º=ã¨~° ã≤u÷ H˜
=ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_»_®xH˜ ™È+¨eã¨∞Åì ∞, QÍO^èÜ Õ Ú« Å`À Hõeã≤ U~°Ê_ç# XHõ =∞Ǩ
‰õÄ@q∞Ö’ P~üZãπZãπ ‰õÄ_® H©ÅHõáê„`« áÈ+≤OzOk.

1974Ö’ QÆ∞[~å`üÖ’ q^•º~°∞÷Å #= x~å‡}ü L^Œº=∞O. P~üZãπZãπ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ

Ѩx KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ Wk ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_çOk.
q<À^£ ÔH.*’ãπ 22
 =¸_»=k P~üZãπZãπ KÕÑ\¨ #ì˜ ^•`«$`«fi, ¿ã"å HÍ~°º„Hõ=∂Å∞. QÆ∞[~å`ü ~åROÖ’
1971Ö’ ÉèÜí ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ Hõ~∞° =Ù <≥ÅH˘Ok. =∞~À Zxq∞^Õà§◊ ‰õΩ 1979Ö’ =∞K«∞ #k
g∞^Œ =O`≥# ‰õÄeáÈ~Ú "ÕÖÏk=∞Ok =∞~°}˜OKå~°∞. D Ô~O_»∞ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’
P~üZãπZãπ `«# =ÅO\©~#¡° ∞ ~°OQÆOÖ’H˜ kOz „Ѩ[ʼnõΩ `À_®Ê@∞#OkOzOk.
WHõ z=ik, <åÅ∞QÆ=k. =∂r ã¨O™ê÷<åkèÑ`¨ ∞« Å ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ WOk~å
QÍOnè Ѩ@¡ U~°Ê_ç# =ºuˆ~Hõ`.« ã¨O™ê÷<åkèÑ`¨ ∞« Å∞QÍ JѨÊ\˜ =~°‰Äõ "å~°#∞Éèqí ã¨∞#Î fl
„Ѩ`ºÕ Hõ Ǩϟ^•#∞, a~°∞^Œ∞Å#∞ WOk~åQÍOnè „Ñ¨É∞íè `«fiO "≥#H˜¯ fã¨∞‰õΩOk. ~å[Éè~í }° ÏÅ#∞
~°^∞Œ Ì KÕãO≤ k. nx`À Hõ_∞» ѨÙ=∞O_ç# =∂r ã¨O™ê÷<åkèÑ`¨ ∞« Å∞ HÍO„ÔQãπ#∞ ZkiOK«QÅÆ
|Å"≥∞ÿ# ~å[H©Ü«∞ â◊H˜Î HÀã¨O Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. g@xflO\˜=Å¡ QÆ∞[~å`üÖ’
P~üZãπZãπ |ÅOQÍ "Õà¥◊ §#∞‰õΩxáÈ~ÚOk.
QÆ∞[~å`ü P~üZãπZãπÖ’ "≥∂nH˜ H˘kÌ HÍÖÏxˆH ÃÑ^ŒÌ ÉÏ^躌 `«Å∞ PѨÊyOKå~°∞.
ã¨OѶπ∞ <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ i[ˆ~fi+¨#∞Î, W`«~° „Ѩܫ∂} U~åÊ@∞¡ K«∂¿ã"å_»∞. ÃÇψQ¤"å~ü
Éè=í <£H˜ =KÕÛ L`«~Î åÅ#∞ `≥iz ã¨=∂Kå~åxfl ¿ãHõiOKÕ"å_»∞. P HÍÅOÖ’<Õ "≥∂n
P~üZãπZãπ <åQ∑ÑÓ¨ ~üÖ’ LO_Õ *ÏfÜ«∞ „Ѩ^•è # HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’ tHõ} ∆ á⁄Ok =KåÛ~°∞.
ã¨OѶ∞π Ö’ U^≥<· å JkèHÍiHõ ÉÏ^躌 `« fã¨∞HÀ=_®xH˜ =ÚO^Œ∞ P tHõ} ∆ `«Ñʨ xã¨iQÍ
á⁄O^•e. ''P~üZãπZãπÖ’ P tHõ} ∆ á⁄O^Œ_O» "≥Ú^Œ\ ˜ "≥∞@∞ìÖÏO\˜k. Hõhã¨O Jk
LO>Ë HÍh =ÚYº"≥∞#ÿ ÉÏ^躌 `«ÅѨÊyOK«~∞° . "≥∂nH˜ D tHõ} ∆ á⁄O^Õ<å\˜H˜ 22 ÖË^•
23Uà◊√§O\Ï~Ú— Jx XHõ ã‘xÜ«∞~ü „ѨKå~°H± K≥áêÊ~°∞.
P `«~∞° "å`« "≥∂nx P~üZãπZãπ q^•ºi÷ qÉèÏQÆ"∞≥ #ÿ JdÅ ÉèÏ~°fÜ«∞ q^•ºiú
Ѩi+¨`ü (ZaqÑ≤)H˜ ã¨OѶ∞π „ѨKå~°H–± W<£Kåi˚QÍ xÜ«∞q∞OKå~°∞. ^ÕâO◊ Ö’ J`«º=ã¨~ã° u÷≤
L#flѨC_»∞ "≥∂n P ÉÏ^躌 `«Ö’¡<Õ L<åfl~°∞. ZaqÑ≤ ÖÏO\˜ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ Ñ¨xKÕ¿ã
ã¨O㨉÷ Ωõ ã¨OѶ∞π „ѨKå~°H± W<£Kåi˚QÍ L#fl =ºHÎ̃ J*Ï˝`O« QÍ ã¨ÇϨ HõiOKÕ =∂~°^æ iŒ ≈ÖÏ
LO_®e. „Ѩ[Å HõO@Ѩ_‰» Ωõ O_® `«# JkèHÍ~åxfl LѨÜ∂≥ yOz |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨Oã¨÷
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ Ѩ~º° "ÕHO∆˜ Kåe. HÍh "≥∂n =º=Ǩ~°âe·‹ JO^Œ∞‰õΩ ѨÓiÎQÍ aè#fl"≥∞#ÿ k.
JÖÏO\˜ Ѩiq∞`«∞ʼnõΩ Ö’|_ç, `≥~°Kå@∞# Xky LO_ç ѨxKÕ¿ã `«`«fiO J`«xH˜
ÖË^#Œ fl q+¨Ü∞« O JѨC_»ÑC¨ _Õ |Ü«∞@Ѩ_∞» `ÀOk. ''"≥∂nH˜ z#fl z#fl q+¨Ü∂« ÅÖ’
‰õÄ_® xtÛ`åaè„áêÜ«∂Å∞ LO\Ï~Ú. ã‘xÜ«∞~ü ã¨OѶ∞π <åÜ«∞‰õΩňH"≥∂ J`«xH˜ JO^Œi
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 23
^Œ$+≤xì `«#"≥Ñ· Ù¨ H˜ uѨCHÀ"åÅ#fl PHÍOHõ∆ LO^Œ#fl Jaè„áêÜ«∞O HõeyOk. Wk "åiH˜
#K«ÛÖË^∞Œ —— Jx QÆ∞[~å`üÖ’ 1970ÅÖ’ ZaqÑ≤Ö’ ѨxKÕã#≤ WOHÀ ã‘xÜ«∞~ü „ѨKå~°H±
<å`À K≥áêÊ~°∞. Z=∞Ô~˚hû HÍÅOÖ’ [iy# XHõ ã¨OѶ¨∞@##∞ PÜ«∞# <å`À
ѨOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ''ZaqÑ≤Ö’ L#fl =∂‰õΩ Ѩ@ì}OÖ’x qq^èŒ x"å㨠„áêO`åÅÖ’
„ѨÉ∞íè `åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ PO^Àà◊#Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«=∞x K≥áêÊ~°∞. ^Œ∂+¨}ʼnõΩ kQƉΩõ O_®,
^Œ∂‰õΩ_»∞QÍ =º=ǨÏiOK«‰Ωõ O_® ǨïO^•QÍ q=∞~°≈Å∞ KÕÜ∞« =∞x =∂‰õΩ ÃÑ· #∞Oz
ã¨∂K«#Å∞<åfl~Ú. ã¨OѶ∞π =º=Ǩ~°âe·‹ JÖÏ<Õ LO@∞Ok. JǨχ^•ÉÏ^£Ö’x Éè∞í ÖÏ¡ÉÏÜü∞
Kå~ü~å™êÎÖ’ PO^Àà◊# ã¨É#íè ∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∞<Î åflO. ã¨Éíè [~°∞QÆ∞`«∞#flѨC_»∞ #ˆ~O„^ŒÉÏÜü∞
ÃãH· Ö˜ òg∞^Œ JHõ¯_çH˜ =KåÛ_»∞. ã¨Éíè JO`« âßO`« QÆOcè~O° QÍ ™êQÆ_O» J`«xHˆ =∂„`«O
#K«ÛÖË^∞Œ . XHõ¯™êiQÍ "ÕkHõg∞^Œ‰Ωõ ^Œ∂H˜ =HõÎ KÕuÖ’#∞Oz "≥∞Hÿ ± ÖωõΩ¯x „ѨÉ∞íè `åfixfl
^Œ∞Ü«∞º|@ì_»O „áê~°OaèOKå_»∞. u@¡ ^ŒO_»HÍxfl JO^Œ∞‰õΩ<åfl_»∞. f„="≥∞ÿ#
P„QÆÇ¨ "ÕâßÅ#∞ „Ѩ^iŒ ≈ã¨∂Î ™êy# P „ѨãO¨ QÆO „â’`«Å#∞ ÉÏQÍ P‰õ@∞ì‰Ωõ Ok. HÍh
^•^•Ñ¨ÙQÍ J*Ï˝`O« QÍ LO_®eû# ã¨OѶ∞π „ѨKå~°H± WÖÏ |Ü«∞\˜H˜ =zÛ#O^Œ∞‰õΩ P
~å„u #ˆ~O„^Œ "≥∂nx ã¨OѶ∞π ã‘xÜ«∞~ü <åÜ«∞‰õΩÅ∞ =∞O^ŒeOKå~°∞. '„ѨãO¨ QÆO ã¨OQÆu
`«~åfi`«. =ÚO^ŒãŨ ∞ h=Hõ¯_çH˜ "≥à§◊ <Õ ‰õÄ_»^∞Œ . ã¨Éíè qѶŨ "≥∞<ÿ å Ѩ~åºÖË^∞Œ . XHõ~∞°
x~°fiÇ≤ÏOKåeû# áê„`«‰Ωõ Ö’|_ç LO_»@O, „Hõ=∞tHõ} ∆ `À =º=ǨÏiOK«_O» Jxfl\˜HOõ >Ë
=ÚYºO—— Jx ‰õΩO_» |^ŒÅÌ ∞H˘\ì̃#@∞¡ K≥áêÊ~°∞.
ã¨OѶ∞π H˜ ^•x ÉèÏ=*ÏÖÏxH˜ "≥∂n =O^Œ âß`«O q^èÜÕ ∞« OQÍ<Õ LO_Õ"å_»∞.
HÍh P ã¨Oã¨÷ x~å‡}O, Ѩxf~°∞, =ºH˜Î HõO>Ë |$O^•x^Õ ÃÑ·KÕ~ÚQÍ LO_»_»O,
P„QÆǨ"ÕâßÅ#∞ „Ѩ^Œi≈OK«‰õΩO_® LO_»_»O, <åÜ«∞Hõ`«fiO ~°∂á⁄OkOz# qkè
q^è•<åʼnõΩ Ö’|_ç =º=ǨÏiOK«_O» ... g\˜H˜ "≥∂n =ºHÎ̃`åfixH˜ á⁄ã¨Qˆ kHÍ^Œ∞.
P~üZãπZãπÖ’ "≥∂nH˜ ã‘xÜ«∞~ü J~Ú# â◊OHõ~ãü O≤ ÇπÏ "å¿Ñ∞¶ ÖÏ `«~åfiuHÍÅOÖ’
QÆ∞[~å`üH˜ =ÚYº=∞O„u ‰õÄ_® JÜ«∂º~°∞. W^ŒiÌ =∞^躌 ѨKÛ« QÆ_¤ç "Õ¿ãÎ ÉèQí ∞Æ =æ ∞<ÕO`«
"≥·~°O. "≥∂n Ü«Ú=‰õΩ_çQÍ L#flѨÊ\˜ #∞OKÕ ã¨OѶπ∞ xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å#∞
LÅ¡OѶ∞≤ OKÕ"å_»O\Ï~°∞ â◊OHõ~ãü O≤ ÇπÏ "å¿Ñ∞¶ ÖÏ. ''PÅ㨺OQÍ x„^Œ ÖË=@O=Å¡ ã¨OѶ∞π
L^ŒÜ∞« Ѩ٠âßY#∞ "≥∂n `«~K° ∂« ZQ˘æ_∞» `«∂ LO_Õ"å_»∞. JO^ŒiÖ’#∂ „Ѩ`ºÕ HõOQÍ
LO_®Å#fl `«`fi« O J`«xk. "Õ∞=∞O^Œ~O° á⁄_»∞QÆ∞KÕ`∞« Å ‰õΩ~åÎÅ∞ "Õã∞¨ ‰õΩO>Ë `«#∞
q<À^£ ÔH.*’ãπ 24
‰õΩ~°KK« `Õ ∞« Å ‰õΩ~åÎ "Õã∞¨ ‰õΩ<Õ"å_»∞. q∞ye# "å~°O^Œ~∂° MÏH© xHõ¯~°∞ "Õã∞¨ ‰õΩO>Ë J`«#∞
`≥Åk¡ "Õã∞¨ H˘KÕÛ"å_»∞. QÀ"åů~ü JǨχ^•ÉÏ^£ =zÛ#ѨÙ_»∞ "≥∂n K«H¯õ QÍ HõuiÎ Oz#
z#fl QÆ_O¤» `À HõxÑ≤OKå_»∞. ZO^Œ∞‰õÖÏ QÆ_O¤» ÃÑOKå=x QÀ"åů~ü JO^Œi =ÚO^Œ∂
"≥∂nx xÅnâß~°∞—— Jx JѨÊ\˜ ã¨OQÆ`∞« Å#∞ QÆ∞~°∞‰Î Ωõ `≥K∞« Û‰õΩx K≥áêÊ~°∞ â◊OHõ~ü
ã≤OÇπÏ "å¿Ñ∞¶ ÖÏ.
J~Ú`Õ ã¨=∞~°∞÷_≥·# HÍ~°ºx~°fiǨωõΩ_çQÍ "≥∂nH˜ QÆ∞iÎOѨ٠~å=_»O`À
D „Hõ=∞tHõ} ∆ Ï ~åÇ≤Ï`«ºO J`«x Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ J=~À^èOŒ HÍÖË^∞Œ . ã‘xÜ«∞~ü <åÜ«∞‰õΩÅ∞
J`«xHˆ ^≥<· å Ѩx JѨÊy¿ãÎ WHõ Jk J~ÚáÈ~ÚO^Œ#flO`« xtÛO`«QÍ LO_Õ"å~°∞.
Z=∞Ô~h˚ û HÍÅOÖ’ ã¨OѶ∞π J<ÕHõ ÉèÏ+¨Ö’¡ ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`«OÎ Ö’ ~°ÇϨ 㨺OQÍ ™êÇ≤Ï`åºxfl
„ѨK∞« iOKåeû =zÛOk. JѨÙ_»∞ P Ѩxx QÆ∞[~å`ü âßY‰õΩ JѨÊyOKå~°∞. "≥∂n
P Ѩxx ZO`À L`«∞ûHõ``« À ã‘fiHõiOz q[Ü«∞=O`«OQÍ Ñ¨ÓiÎ KÕâß_»∞. ÅHõÅ∆ ã¨OYºÖ’
Hõ~°Ñ¨„`åÅ#∞ aè#fl ÉèÏ+¨ÅÖ’ „ѨK«∞iOz "å\˜x ^Õâ◊"åºÑ¨ÎOQÍ UÜÕ∞ âßYʼnõΩ
ѨOÑ≤OKåÖ’ JHõ¯_çH˜ ~°ÇϨ 㨺OQÍ, Éè„í ^ŒOQÍ KÕ~åÛ_»∞. D q=~åÅ#∞ <å‰õΩ ~Ô O_À
ã‘xÜ«∞~ü „ѨKå~°H± JOkOKå~°∞. WOHÀ ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ ã¨OѶ∞π =∞~À |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨Oã¨÷
J~Ú# qâ◊fi Ç≤ÏO^Œ∂ Ѩi+¨`ü ~åR ™ê÷~Ú ã¨^Œã¨∞û#∞ x~°fiÇ≤ÏOKåeû =zÛOk.
P ã¨^㌠∞¨ û q[Ü«∞=O`«OQÍ Ñ¨ÓiÎ HÍ=_»OÖ’ „Ѩ^•è #áê„`« "≥∂n^Õ. XHõ „Ѩ}ÏoHõ
"Õã¨∞‰õΩx ^•x „ѨHÍ~°O Ѩx ѨÓiÎ JÜÕ∞ºÖÏ K«∂¿ã ÉÏ^茺`« `«#∞ fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞.
JO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ^è<Œ åxfl ~°ÇϨ 㨺OQÍ *Ï„QÆ`Ϋ KÕ¿ã Ѩx ‰õÄ_® JO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆ"∞Õ .
qÃÇÏKü Ñ ≤ <åÜ« ∞ ‰õ Ω Å∞ ÃÑ^Œ Ì "≥ Ú `« Î O Ö’ L#fl _» | ∞ƒ#∞ ZÖÏ ^•Ü« ∂ Ö’#x
PO^Àà◊#Ѩ_∞» `«∞O>Ë XHõ ™ê^•ã‘^• Ѩiëê¯~°O`À =ÚO^Œ∞H˘KåÛ_»∞ "≥∂n. <ÕÅ#∞
`«qfi JO^Œ∞Ö’ _»|∞ƒ#∞ ÃÑ\ì̃ ѨÓ_çÛ PÃÑ#· `«# ѨH¯õ Ѩ~∞° K«∞‰õΩx Ѩ_∞» ‰õΩ<åfl_»∞. JÖÏ
H˘kÌ ã¨O=`«û~åÅÖ’<Õ HÍ~°ºx~åfiǨωõΩ_çQÍ, HÍ~°ºHõ~°ÎQÍ J`«x‰õΩ#fl <≥·Ñ¨Ù}ϺÅ=Å¡
QÆ∞[~å`ü P~üZãπZãπ qÉèÏQÆOÖ’ "≥∂n XHõ q_»nÜ«∞~åx ÉèÏQÆ"∞≥ áÿ ÈÜ«∂_»∞. HÍh
ã¨OѶ∞π <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ "Õ∞<Õ[~üQÍ L#fl `å#∞ ™⁄O`«OQÍ <åÜ«∞Hõ`fi« ™ê÷~ÚH˜ Z^ŒQÍÅO>Ë
Jkã¨iáÈ^Œx J`«#∞ „QÆÇÏ≤ OKå_»∞. Z=∞Ô~h˚ û HÍÅOÖ’ ã¨Ç¨ Ü«∞‰õΩ_çQÍ J`«x ¿ã=Å∞
á⁄Ok# J<ÕH=õ ∞Ok ã‘xÜ«∞~°∞¡ Ö’H±ãɨ ‰íè Ωõ , âßã¨#ã¨É‰íè Ωõ ZxflHõÜ∂« º~°∞. WOH˘O`«=∞Ok
QÆ∞[~å`üÖ’ U~°Ê_»¤ [#`å „Ñ¨É∞íè `«fiOÖ’ =∞O„`«∞ÅÜ«∂º~°∞. "≥∂n =∞~À™êi <åQÆÑÓ¨ ~üH˜
"≥o§ JHõ¯_ç „Ñ¨^è•# ˆHO„^ŒOÖ’ Ô~O_»∞ J^Œ#Ѩ٠tHõ∆}Ï `«~°QÆ`«∞ʼnõΩ Ǩ[~°~Ú
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 25
P HÀ~°∞û#∞ ѨÓiÎ KÕâß_»∞. ''"≥∂n `«fii`«QÆu# Z^ŒQÍÅ#fl ^蕺ã¨Ö’ L<åfl_»∞.
D ~Ô O_À "≥∞@∞ì, =¸_À "≥∞@∞ì tHõ}∆ Å#∞ ѨÓiÎ KÕÜ∞« HõáÈ`Õ a*ˇÑÖ≤ ’H˜ "≥à§◊ ÖË#x,
ÃÑ^ŒÌ <åÜ«∞‰õΩ_çx HÍÖË#x J`«xH˜ `≥Å∞ã¨∞—— J<åfl~°∞ "≥Ú^Œ\ ˜ ã‘xÜ«∞~ü „ѨKå~°H.±
Z=∞Ô~h˚ û =Úyã≤# XHõ ã¨O=`«û~åxH˜ JO>Ë 1978Ö’ "≥∂nx QÆ∞[~å`ü
=∞^茺 ÉèÏQÆOÖ’ P~°∞ lÖϡʼnõΩ P~üZãπZãπ „ѨKå~°H±–W<£Kåi˚QÍ xÜ«∞q∞OKå~°∞.
=∞~À =¸_Õà◊§ˆH JO>Ë =ÚÃÑ·Ê XHõ¯ Uà◊§ˆH "≥∂nH˜ =∞~À Ѩ^À#flu HõeÊOzOk
ã¨OѶ∞π . QÆ∞[~å`ü ~åR P~üZãπZãπH˜ ^•x |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨Oã¨Å÷ ‰õΩ =∞^躌 J#∞ã¨O^è•#O
KÕ¿ã ÉÏ^躌 `«Å#∞ J`«xH˜ JѨÊyOzOk.

q<À^£ ÔH.*’ãπ 26
 =¸_»= ÉèÏQÆO
JÖÏ "≥∂n P~üZãπZãπÖ’ H˘kÌ HÍÅOÖ’<Õ ÃÑHÔ· QÆÉÏHÍ_»∞. HÍh x["≥∞#ÿ
~å[H©Ü∞« JkèHÍ~åxfl ™⁄O`«O KÕã∞¨ HÀ"åÅO>Ë P~üZãπZãπ #∞Oz ^•x J#∞|O^èŒ
~å[H©Ü∞« áêsì J~Ú# a*ˇÑÖ≤ ’H˜ "≥àϧe. ^•xH˜ ѨÙ<å^Œ∞Å∞ 1987Ö’ Ѩ_®¤~Ú.
P~üZãπZãπ QÆ∞[~å`ü qÉèÏQÆO `«~Ñ° Ù¨ # "≥∂nx ã¨O™ê÷ HÍ~°º^Œi≈ (P~°<æ *·≥ +Ë <¨ £ Ãã„Hõ\s)QÍ

1991Ö’ JѨÊ\˜ a*ˇÑ≤ J^躌 ‰õΩ∆ _»∞ =Ú~°m=∞<ÀǨÏ~ü *’+≤ UHõ`å Ü«∂„`« ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ
"≥∂n
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 27
xÜ«∞q∞OKå~°∞. JO>Ë P~üZãπZãπ `«~Ñ° Ù¨ #∞Oz a*ˇÑ≤ =º=Ǩ~åÅ#∞ Ѩ~º° "ÕHO∆˜ KÕ
ÉÏ^茺`« J#fl=∂@. a*ˇÑ≤ ~åR HÍ~°º^Œi≈ÖÏ D ÉÏ^èŒ∞º_»∞ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ
ѨxKÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞. `≥~° "≥#∞Hõ #∞Oz =º=Ǩ~åÅ∞ #_çÑ≤ã¨∂Î a*ˇÑ≤ áêsìH˜ =∂~°æ
xˆ~âÌ O◊ KÕÜ∂« e. P~üZãπZãπH˜ ^•x J#∞|O^èŒ ~å[H©Ü∞« ã¨O㨉÷ Ωõ "å~°kÖè Ï LO_®e.
QÆ∞[~å`ü ~åROÖ’ a*ˇÑ≤ â◊~°"ÕQÆOQÍ Z^Œ∞QÆ∞`«∞#fl HÍÅOÖ’<Õ "≥∂n
Ü«∂^Œ$zÛHõOQÍ D ÉÏ^躌 `«Å∞ KÕÑ\¨ Ïì~∞° . QÆ∞[~å`ü âßã¨#ã¨ÉÖíè ’ 1985 <å\˜H˜ a*ˇÑ≤
âßã¨#ã¨É∞íè ºÅ∞ 11=∞Ok L<åfl~°∞. WOHÀ Ѩ^àÕ §◊ ‰õΩ P ã¨OYº 121H˜ KÕiOk. a*ˇÑ≤
~åR qÉèÏQÆOÖ’ W^Œ~Ì ∞° ã‘xÜ«∞~ü <åÜ«∞‰õΩÅ∞ LO_Õ"å~°∞. "åˆ~ Hˆ â◊¥ÉèÏÜü∞ Ѩ>ÖË ò,
â◊OHõ~ãü O≤ ÇπÏ "å¿Ñ∞¶ ÖÏÅ∞. W^Œ~Ì ∂° QÆ`O« Ö’ áêsì ~åR J^躌 ‰õΩ∆ Å∞QÍ Ñ¨xKÕã#≤ "åˆ~.
"åi`Àáê@∞ WѨC_»∞ "≥∂n =¸_»= JkèHÍ~° Hˆ O„^ŒOQÍ =∂~å_»∞. ~åR, *ÏfÜ«∞
ZxflHõʼnõΩ JÉèºí ~°∞Å÷ ZOÑ≤HÖõ ’#∂, qq^èŒ áêsìÅ`À á⁄`«∞ÅÎ ∞ ‰õΩ^Œ~Û° _»OÖ’#∂ "≥∂n
áêsì x~°Ü ‚ ∂« Å#∞ „ѨÉÏè q`«O KÕ¿ã"å_»∞. P HÍÅOÖ’<Õ QÆ∞[~å`üÖ’ =¸_»∞ f„="≥∞#ÿ
=∞`«Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ ^•_»∞Å∞ [iQÍ~Ú. „Ѩu ^•_çÖ’#∂ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ Hõ<åfl Z‰õΩ¯=
ã¨OYºÖ’ ǨÏ`«ºÅ∞ [iQÍ~Ú. 1985Ö’ [iy# ^•_çÖ’ 208=∞Ok K«xáÈQÍ 1990Ö’
219=∞Ok, 1992Ö’ 441=∞Ok „áê}ÏÅ∞ HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞. ~åROÖ’ =∞`«Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ
L„kHõÎ`«Å∞ ÃÑ~°QÆ_»O a*ˇÑ≤H˜ ~å[H©Ü«∞OQÍ „ѨÜ≥∂[<åxfl KÕ‰õÄiÛÃÑ\˜ìOk.
ã¨OѶ∞¨ \˜`=« ∞ÜÕ∞º Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ F@¡ âß`«O <å<å\˜H© ÃÑ~°Q™Æ êyOk. D L„kHõΠѨiã≤`÷ ∞« Å
#∞Oz gÖˇ#· O`« JkèHõ „ѨÜ∂≥ [#O á⁄O^Œ_O» HÀã¨O a*ˇÑ≤ =~°∞㨠~À_»∞¤ Ü«∂„`«Å#∞
KÕѨ\ ˜ìOk. 1987Ö’ <åºÜ«∞ Ü«∂„`« ¿Ñ~°∞`À#∂ 1989Ö’ Ö’H±â◊H˜Î ~°^äŒ Ü«∂„`«
¿Ñ~°∞`À#∂ ™êy# „ѨKå~° Ü«∂„`«Å x~°fiǨÏ}Ö’ `≥~"° #≥ ∞Hõ #∞Oz "≥∂n H©ÅHõáê„`«
x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. 1990Ö’ a*ˇÑ≤ *ÏfÜ«∞ J^躌 ‰õΩ∆ _»∞ ZÖòHÔ . J^•fih JÜ≥∂^躌 ~°^Ü Œä ∂« „`«
(P `«~åfi`« ÉÏ„c =∞ã‘^Œ∞ ‰õÄeÛ"Õ`«‰õΩ ^•ifã≤Ok)#∞ QÆ∞[~å`üÖ’x ™È"£∞<å^è£
^Õ"åÅÜ«∞O #∞OKÕ „áê~°OaèOKå~°∞. P Ü«∂„`« "≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏQÍxH˜ "≥∂n<Õ U~åÊ@∞¡
KÕâß~°∞. P `«~åfi`« ã¨O=`«û~°OÖ’ "≥∂nH˜ `˘e™êiQÍ XHõ *ÏfÜ«∞ ™ê÷~Ú HÍ~°º„Hõ=∞
x~°fiǨÏ} ÉÏ^躌 `«#∞ JѨÊyOKå~°∞. a*ˇÑH≤ ˜ H˘`«QÎ Í *ÏfÜ«∞ J^躌 ‰õΩ∆ _≥#· =Ú~°m=∞<ÀǨÏ~°
*’+≤ <Õ`«$`«fiOÖ’ ^Õâ◊O D =¸Å#∞Oz P =¸Å =~°‰õÄ ™êˆQ UHÍÎ Ü«∂„`«
x~°fiǨÏ} ÉÏ^躌 `«Å#∞ "≥∂nH˜ WKåÛ~°∞. `«q∞à◊<å_»∞Ö’x Hõ<庉õΩ=∂iÖ’ „áê~°OÉè"í ∞≥ ÿ
HÍj‡~üÖ’x N#QÆ~üÖ’ „u=~°‚ Ѩ`åHÍxfl ZQÆ~°"ÕÜ«∞_»O`À P Ü«∂„`« =Úyã≤Ok.
`˘OÉˇÜ · ∞« º= ^Œâß|ÌO `˘e ã¨O=`«û~åÅÖ’ ^Õâ"◊ åºÑÎ̈OQÍ =∞`« *ÏfÜ«∞"å^ŒO XHõ
q<À^£ ÔH.*’ãπ 28
„Ѩ|Å"≥∞#ÿ ~å[H©Ü∞« â◊HQÎ̃ Í `«Ü∂« ~Ô O· k. XHõÑH¨ ¯õ ZxflHõÖѨ~O° QÍ K«∂¿ãÎ a*ˇÑ≤ ã¨OH©~‚°
„ѨÉ∞íè `åfiÅ U~åÊ@∞Ö’ x~å‚Ü∞« Hõ â◊HQΘ Í LO_»_®xH˜ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ xfl ã‘@∞¡ QÔ Å∞K«∞‰õΩOk.
H˘xfl ~å„ëêìÖ’¡ ™⁄O`«OQÍ JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛOk. WHõ g^è∞Œ Ö’¡#∂ `«# ã¨`åÎ#∞ Kå>Ë
|Å „Ѩ^~Œ ≈° #‰õΩ kyOk. ÉÏ„c =∞ã‘^∞Œ ‰õÄeÛ"Õ`« JO^Œ∞‰õΩ XHõ L^•Ç¨Ï~°}. =∞`«
^Œ∞~°aè=∂<åxfl Ô~K«ÛQ˘\˜ì "ÕÖÏk=∞Okx g^èŒ∞Ö’¡H˜ `≥zÛOk. *’+‘ KÕѨ\ ˜ì#
UHÍÎÜ∂« „`«Ö’#∂ Ü«Ú^Àú<å‡^Œ *ÏfÜ«∞"å^•xfl ~Ô K«ÛQ˘\Ïì~∞° .
UHÍÎÜ∂« „`« U =∂~°Oæ Ö’ "≥àϧ֒, ZHõ¯_» PQÍÖ’, Py#KÀ@ U HÍ~°º„Hõ=∞O
[~°QÍÖ’ „Ѩ}ÏoHõ "Õã≤Ok "≥∂n<Õ. TÇ≤ÏOz#@∞¡QÍ<Õ PK«~°}Ö’#∂ Ü«∂„`«#∞
ã¨=∞~°O÷ QÍ x~°fiÇ≤ÏOKå_»∞. J~Ú`Õ JHõ¯_» ‰õÄ_® ÃÑ"· åi P^ÕâßÅ#∞ ÉËMÏ`«~∞° KÕ¿ã"å_»x
''Ü«∂„`«Ö’ áêÖÁæ#fl XHõ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ <å`À K≥áêÊ_»∞. JÖÏO\˜ XHõ ã¨OѶ∞¨ @##∞ <å‰õΩ
q=iOKå~°∞. Ü«∂„`«H˜ <Õ`«$`«fiO =Ç≤Ïã¨∞Î#fl =Ú~°m=∞<ÀǨÏ~° *’+≤ `«#`Àáê@∞
„ѨÜ∂« }˜ã∞¨ #Î fl *ÏfÜ«∞ ™ê÷~Ú <åÜ«∞‰õΩÅ #∞Oz ™ê÷xHõ =ÅO\©~∞° =~°‰Äõ JO^Œ~∂°
XˆH™êi XˆHKÀ@ ‰õÄ~°∞Ûx Éè’[#O KÕÜ«∂Åx HÀ~å~°∞. HÍh `«~°K«∂ "≥∂n
=∂Ü«∞=∞ÜÕ∞º"å_»∞. Ü«∂„`« ɡOQÆ∞à◊¥~°∞ KÕ~∞° ‰õΩ<Õ ã¨=∞Ü«∂xH˜ ™ê÷xHõ <åÜ«∞‰õΩ_»∞
J#O`«‰Ωõ =∂~ü`À Hõeã≤ ZHõ¯_çHÀ =∂Ü«∞=∞Ü«∂º_»∞. =∂ JO^Œi`À Hõeã≤ ‰õÄ~°∞Ûx
Éè’[#O KÕÜ∞« #O^Œ∞‰õΩ "≥∂nÃÑ· *’+≤H˜ f„="≥∞#ÿ HÀѨO =zÛOk. =∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA
L^ŒÜ∞« O JO^Œi =ÚO^Õ "≥∂nx u\Ïì~∞° . Ü«∂„`«#∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∞#Î flO` =« ∂„`å# „Hõ=∞tHõ}∆
`«Ñʨ ‰õÄ_»^xŒ , „==~°#Î #∞ ã¨iKÕã∞¨ HÀ"åÅx *’+≤ "≥∂nH˜ ã¨Ê+ì̈OQÍ K≥áêÊ~°∞—— J<åfl~°∞
P <åÜ«∞‰õΩ_»∞.
HÍh UHÍÎÜ∂« „`« =Úyã≤ QÆ∞[~å`üH˜ uiQ˘KåÛHõ "≥∂n =∞iO`« ã¨fi`«O„`«OQÍ
=º=ǨÏiOKå_»∞. Ѷe¨ `«OQÍ `«#HõO>Ë Ñ¨^àÕ §◊ ã‘xÜ«∞~ü J~Ú# â◊OHõ~ãü O≤ ÇπÏ "å¿Ñ∞¶ ÖÏ`À
qÉè^Ë •ÖÁKåÛ~Ú. JѨÊ\’¡ "å¿Ñ∞¶ ÖÏ áêsìÖ’ â◊H=Î̃ O`«"∞≥ #ÿ <åÜ«∞‰õΩ_»∞. áêsìH˜ x^è∞Œ Å∞
¿ãHõiOK«_O» Ö’ PÜ«∞#^Õ „Ѩ^•è #áê„`«. Ö∫H˜Hõ áêsìÅ`À á⁄`«∞ÅÎ ∞ ‰õΩ^Œ~Û° _»OÖ’ PÜ«∞#
k@ì. "å¿Ñ∞¶ ÖÏ HõO>Ë ã‘xÜ«∞~ü J~Ú# Hˆ â◊¥ÉèÏÜü∞ Ѩ>ÖË ò a*ˇÑ≤ JkèHÍ~°OÖ’H˜ =¿ãÎ
=ÚYº=∞O„u JÜÕ∞º =ºH˜.Î P~üZãπZãπH,˜ a*ˇÑH≤ ˜ "å~°kÖè Ï LO_®eû# áê„`« "≥∂nk.
HÍh W`«~∞° ʼnõΩ P^ÕâßÅ∞ *ÏsKÕÜ∞« _»O, `«#∞ =∂„`«O P^ÕâßʼnõΩ Ö’|_»Hõ ã¨fi`«O„`«OQÍ
=º=ǨÏiOK«_O» =Å¡ "≥∂nH˜ a*ˇÑ≤ <åÜ«∞‰õΩÅ`À ã¨Ê~°Å÷ ∞ "≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú. ''J`«#∞
Hõ+Ñì̈ _¨ ç Ѩx KÕ¿ã"å_»∞. P~°<æ *·≥ +Ë <¨ £ Ãã„Hõ@sQÍ J`«#∞ HÍãÎ̈ `«yæ LO_®e. HÍh â◊OHõ~ü
ã≤OÇπÏ "å¿Ñ∞¶ ÖÏ, Hˆ â◊¥ÉèÏÜü∞ Ѩ>ÖË ò`À ã¨=∂#OQÍ HõxÑ≤OKåÅ#∞‰õΩ<Õ"å_»∞—— JO\Ï~°∞
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 29
 QÀqO^•Kå~°º. PÜ«∞# JѨÊ\’¡ a*ˇÑ≤ *ÏfÜ«∞ „Ѩ^•è # HÍ~°º^Œi≈. áêsìH˜ „Ѩ^•è #
ã≤^•úO`«H~õ ΰ ‰õÄ_®.
''"≥∂n áêsì ~ÀA"ås HÍ~°º„Hõ=∂Ö’¡ *’HõºO KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ"å_»∞. ~åR HÍ~°º^Œi≈QÍ
P Ѩx <åk. áêsì ~å*ϺOQÆO „ѨHÍ~°O P~°<æ *·≥ +Ë <¨ £ Ãã„Hõ@s áêsìH˜ ã¨∂K«#e"åfie,
=∂~°^æ iŒ ≈QÍ LO_®ÖË `«Ñʨ x~°Ü ‚ ∂« Å#∞ ™⁄O`«OQÍ J=∞Å∞ KÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ .——Jx <å`À
K≥áêÊ~°∞ "å¿Ñ¶∞ÖÏ. a*ˇÑ≤ „ѨuѨHõ∆OQÍ LO_»QÍ<Õ â◊OHõ~üã≤OÇπÏ "å¿Ñ¶∞ÖÏ,
Hˆ â◊¥ÉèÏÜü∞Ѩ>ÖË ò, #ˆ~O„^Œ"∂≥ nÅ =∞^躌 =∞#ã¨Ê~°Å÷ ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞<åfl "å\˜x `å`å¯eHõOQÍ
ѨH¯õ # ÃÑ@ìQeÆ QÍ~°∞. áêsìx ~åROÖ’ JkèHÍ~°OÖ’H˜ `Õ"åÅ#fl L=∞‡_ç ÅHõ∆ ºO HÀã¨O
Hõeã≤ ѨxKÕâß~°∞. a*ˇÑ≤ HÍ~°ºHõ~Åΰ ∞ JѨÊ\˜HO˜ HÍ F@~°#¡ ∞ Hˆ O„^•Å‰õΩ ~°ÑÊ≤ OKÕ HõàÖ◊ ’
Pi`Õ~°ÖË^Œ∞. F@~°∞ iHÍ~°∞¤Å#∞ ^ŒQÆæ~°∞OK«∞HÀ=_»O, ÃÑ^ŒÌ "åix, [|∞ƒÑ¨_»¤"åix
áÈeOQ∑ Hˆ O„^•Å‰õΩ fã¨∞‰õΩ"≥à§◊ _®xH˜ ~°"å}Ï U~åÊ@∞KÕ~ÚOK«_O» , WOHÍ WÖÏO\˜
H˘xfl z\ϯÅ∞ W`«~° ~å[H©Ü«∞ áêsìÅÖ’x J#∞Éèí==Ú#fl HÍ~°ºHõ~°ÎʼnõΩ JѨÊ\˜ˆH
ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞. D Ö’@∞ ѨÓ_»∞ÛHÀ=_»O HÀã¨O #ˆ~O„^Œ"∂≥ n, "å¿Ñ∞¶ ÖÏ, Ѩ>ÖË òÅ∞
~åR "åºÑ¨ÎOQÍ `«=∞ ã¨Oã¨÷Å∞(P~üZãπZãπ, qÃÇÏKüÑ≤, ZaqÑ≤) Jxfl\˜ #∞Oz
1,50,000=∞Ok HÍ~°ºHõ~Åΰ #∞ ã¨g∞HõiOz "åiH˜ ZxflHõʼnõΩ H˘kÌ ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞
(Ѷ„≤ |=i 1995) tHõ} ∆ WÑ≤ÊOKå~°∞. D „ѨÜ∞« `«flO Ѷe¨ OzOk.
a*ˇÑH≤ ˜ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ ZxflHõÖ`À áÈeÛ`Õ ^•^•Ñ¨Ù ~Ô \˜Oì Ѩ٠ã‘@∞¡ =KåÛ~Ú.
a*ˇÑ≤H˜ 121ã‘@∞¡ =¿ãÎ HÍO„ÔQãπH˜ 45 ã‘>Ë¡ ^ŒHͯ~Ú. áêsì ˆHâ◊¥ÉèÏÜü∞ Ѩ>ËÖòx
=ÚYº=∞O„uQÍ ZOÑ≤HKõ ãÕ O≤ k. #ˆ~O„^Œ"∂≥ n J`«x`À Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞O QÆ_Ñ» _¨ O»
P~°OaèOKå~°∞. Jk "å¿Ñ∞¶ ÖÏ#∞ Ѩ>ÖË ò‰Ωõ =∞iO`« ^Œ∂~°=∞ÜÕ∞ºÖÏ KÕãO≤ k. "åi^Œ~Ì ∂°
`«#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ [@∞ì Hõ_»∞`«∞<åfl~°x "å¿Ñ¶∞ÖÏ „QÆÇ≤ÏOKå_»∞. ''"≥∂n ~ÀE
Hˆ â◊¥ÉèÏÜü∞`À<Õ Ñ¨QÅÆ ∂ ~å„u Éè’[#O KÕ¿ã"å_»∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <Õ#∞ PÜ«∞#‰õΩ
=ºuˆ~HõOQÍ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕã∞¨ <Î åfl#x K≥qÖ’ T^Œ∞`«∂ LO_Õ"å_»∞. ##∞fl, <å ã¨xflÇ≤Ï`«
Z"≥∞‡Ö˺Å#∞ P=∞_» ^Œ∂~°OÖ’ LOK«=∞x ã¨ÅǨ WKÕÛ"å_»∞—— Jx K≥áêÊ~°∞ "å¿Ñ∞¶ ÖÏ.
HÍh "å¿Ñ∞¶ ÖωõΩ =ÚYº=∞O„u HÍ"åÅ#fl HÀiHõ |ÅOQÍ LOk. P Ѩ^qŒ Hˆ â◊¥ÉÏÜü∞H˜
^ŒH¯õ _»O`À Jã¨ÇϨ <åxH˜ QÆ∞~°Ü∂« º_»∞. 1995Ö’ ã¨QOÆ =∞Ok Z"≥∞‡Ö˺Å#∞ fã¨∞‰õΩáÈ~Ú
=∞^躌 „Ѩ^âÕ òÖ’ XHõ i™ê~°∞Öì ’LOKå_»∞. Ѩ>ÖË òx =ÚYº=∞O„u Ѩ^qŒ #∞Oz `˘ÅyOz
`«#Hõk W=fiHõáÈ`Õ „ѨÉ∞íè `åfixfl Ѩ_Q» ˘_»`å#x ɡkiOKå_»∞. a*ˇÑ≤ Hˆ O„^Œ <åÜ«∞Hõ`fi« O
âßOu ^Œ∂`«QÍ "å*ò¿Ñ~Úx ѨOÑ≤OzOk. =∞^èÕº =∂~°æOQÍ ã¨∞ˆ~+π "≥∞ǨÏ`å J<Õ
q<À^£ ÔH.*’ãπ 30
 1994Ö’ ã‘xÜ«∞~ü a*ˇÑ≤ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ Hõh¬~åO ~å}Ï, Hˆ â◊¥ÉèÏÜü∞ Ѩ>ÖË ò, â◊OHõ~ãü O≤ Q∑
"å¿Ñ¶∞ÖÏÅ`À "≥∂n.
=¸_À =ºHÎ̃x =ÚYº=∞O„u JÉèºí i÷QÍ KÕâß~°∞. Hˆ â◊¥ÉÏÜü∞ `«ÑC¨ HÀ=Åã≤ =zÛOk.
W^ŒiÌ =∞^蕺 ã¨Ê~°Å÷ #∞ ÃÑOK«_O» Ö’ K«∞~°∞HÔ #· áê„`«#∞ áÈ+≤Oz#O^Œ∞‰õΩ tHõQ∆ Í "≥∂nx
_èbç H¡ ˜ ѨOÑ≤OKå~°∞. JHõ¯_» a*ˇÑ≤ *ÏfÜ«∞ HÍ~°º^Œi≈QÍ Ñ¨O*ÏÉò, ǨÏ~åº<å, Ç≤Ï=∂K«Öò
„Ѩ^Õâò, K«O_ôѶ¨∞_£ , [=¸‡HÍj‡~ü ~å„ëêìÅ ÉÏ^茺`«Å#∞ JѨÊyOKå~°∞. 1996Ö’
[iy# Ö’H±ã¨Éèí ZxflHõÖ’¡ â◊OHõ~ü ã≤OÇπÏ "å¿Ñ¶∞ÖÏ J#∂ǨϺOQÍ F_çáÈÜ«∂~°∞.
P~üZãπZãπ, "≥∂n, Ѩ>ËÖòÅ =ÖË¡ `å#∞ F_çáÈÜ«∂#x "å¿Ñ¶∞ÖÏ P~ÀÑ≤OKå~°∞.
=∞iH˘O`«=∞Ok Jã¨=∞‡u"å^Œ∞Å`À Hõeã≤ áêsì#∞Oz q_çáÈ~Ú H˘`«Î áêsì ÃÑ\Ïì~∞° .
ã¨∞~ˆ +π "≥∞ǨÏ`å „Ñ¨É∞íè `«fiO Ѩ_áç È~ÚOk. HÍO„ÔQãπ =∞^Œ`Ì ∞« `À "å¿Ñ∞¶ ÖÏ =ÚYº=∞O„u
JÜ«∂º~°∞. WHõ "≥∂nx _èbç H¡ ˜ „Ѩ"å™êxH˜ ѨOÑ≤OK«_O» XHõ~H° Oõ QÍ J`«xH˜ `«O`Õ
QÍÔ~Å |∞@ìÖ’ Ѩ_@ ¤» ~¡ ÚOk. áêsì Hˆ O„^Œ HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’ ~ÀE J<ÕH=õ ∞Ok a*ˇÑ≤
*ÏfÜ«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O HõeyOk. ^•xfl ѨÓiÎQÍ "å_»∞‰õΩ<åfl_»∞.
HõxÑ≤Oz# JO^Œi ^ŒQ~æÆ å "å¿Ñ∞¶ ÖÏ Ñ¶~≤ å~ÚOѨÙ#∞ „Ѩ™êÎqOz <Õ#∞ =ÚO^Õ K≥áêÊ#x
QÆ∞~°∞Î KÕã∂¨ OÎ _Õ"å_»∞. Wk Ѩ~ÀHõO∆ QÍ áêsì *ÏfÜ«∞ <åÜ«∞‰õΩÖ’¡ "≥∂n Ѩ~Ñ° u¨ ÃÑ~°Q_Æ ®xH˜
^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ Oç k. 1998Ö’ J@Öò aǨs "å*ò¿Ñ~Ú „Ѩ^•è #=∞O„u J~Ú# H˘<åflà◊§‰õΩ
"≥∂nH˜ áêsì *ÏfÜ«∞ P~°<æ *·≥ +Ë <¨ £ Ãã„Hõ@sQÍ Ñ¨^À#flu ÅaèOzOk. JO>Ë *ÏfÜ«∞
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 31
™ê÷~ÚÖ’ P~üZãπZãπH,˜ a*ˇÑH≤ ˜ "å~°kÖè Ï =º=ǨÏiOKÕ Ñ¨x J#fl=∂@. JѨÊ\˜ J~Ú^Œ∞
^ŒâßÉÏÌÅ áêsì K«i„`«Ö’(a*ˇÑ,≤ ^•x ѨÓ~°fi ~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ [#ã¨OѶ∞π áêsìÅ K«i„`«)=ÚQÆ∞~ˆæ
P~°<æ *·≥ +Ë <¨ £ Ãã„Hõ@sÅ∞QÍ L<åfl~°∞. XH˘¯Hõ¯~°∂ ã¨OѶ∞π Ö’ ã≤^•úO`« Hõ~Åΰ #^ŒQæÆ ™ê÷~Ú
Hõey L#fl =º‰õΩÅÎ ∞. g~°O^Œ~∂° g∞_çÜ∂« HõO@ Ѩ_‰» Ωõ O_® `≥~"° #≥ ∞ˆH ѨxKÕâß~°∞.
"≥∂n P ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xH˜ aè#flOQÍ J#∞x`«ºO "å~°ÅÎ Ö’ LO_»_®xH˜ „ѨÜ∞« uflOKå~°∞.
1999Ö’ HÍiæÖò Ü«Ú^Œú ã¨=∞Ü«∂#, P `«~åfi`« "å*ò¿Ñ~ÚH˜, =Úëê~°ÑHπ¶ ˜ =∞^躌 [~°y#
âßOu K«~Û° Å∞ qѶŨ =∞~Ú# ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’#∂ `«~K° ∂« Ѩ„uHÍ ã¨=∂"ÕâßÅ∞ U~åÊ@∞
KÕâß_»∞. \©q Kèå#à◊§Ö’ ~Ô K«ÛQ˘>Ëì "åYºÅ∞ KÕã∂¨ Î HõxÑ≤OKÕ"å_»∞. `«~åfi`« HÍÅOÖ’
Pâ‹Ö· Ë "≥∂nH˜ Ѩ~åºÜ«∞Ѩ^OŒ QÍ =∂iOk. áêH˜™ê÷<£ #∞Oz =KÕÛ HõqfiOѨÙʼnõΩ ÉèÏ~°`ü
ZÖÏ ã¨ÊOkOKåÅx XHõ \©q Kèå#Öò K«~Û° Ö’ „Ѩtfl¿ãÎ ''zÔH<£ a~åºh`À HÍ^Œ∞ `«∂\ÏʼnõΩ
ÉÏO|∞Å`À ã¨=∂^è•#O K≥áêÊe—— Jx |^Œ∞eKåÛ_»∞. WHõ QÆ∞[~å`üÖ’<Õ"∂≥ HÍO„ÔQãπ
=∞^Œ`Ì ∞« LѨãO¨ ǨÏiOK«∞HÀ=_»O`À "å¿Ñ∞¶ ÖÏ „ѨÉ∞íè `«fiO H˘kÌ HÍÅOÖ’<Õ Ñ¨_áç È~ÚOk.
ˆHâ◊¥ÉèÏÜü∞ Ѩ>ËÖò JkèHÍ~°OÖ’H˜ =KåÛ_»∞. J`«x K«∞@∂ì JѨC_Õ H˘`«ÎQÍ ¿Ñ~°∞
`≥K∞« Û‰õΩO@∞#fl Ü«Ú= <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ã¨O[Üü∞ *’+≤, ǨÏ~ˆ <£ áêO_®º, É’~åÌ<£ [_®Ñ¶Ü ≤ ∂«
ÖÏO\˜ "å~°∞ KÕ~å~°∞. "≥∂n _èbç Ö¡ ’<Õ L<åfl_»∞. a*ˇÑ≤ „ѨÉ∞íè `«fiO ™ê÷xHõ ZxflHõÅÖ’#∂,
2001Ö’ [iy# âßã¨#ã¨Éíè LѨ ZxflHõÅÖ’#∂ Ѩ~å[Ü«∞O áêÖˇO· k. HõKü „áêO`«OÖ’
f„=™ê÷~ÚÖ’ Éè∂í HõOѨO =zÛ [# rq`åÅ#∞ J`«ÖωõΩ`«ÅO KÕã#≤ ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’#∂
„ѨÉ∞íè `«fiO ã¨iQÍ ã¨ÊOkOz ã¨Ç¨ Ü«∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_O» Ö’ qѶŨ =∞~ÚOk.
W^Õ `«~∞° }=∞x ÉèÏqOz# "≥∂n `«# XHõÑʨ \˜ q∞„`«∞_»∞ Hˆ â◊¥ÉÏÜü∞ Ѩ>ÖË ò‰Ωõ =ºuˆ~HõOQÍ
„ѨKå~°O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì_∞» .
''"≥∂n Hˆ â◊¥ÉÏÜü∞ "≥Ñ· Ũ¶ ºO QÆ∞iOz =∂‰õΩ Ѷ~≤ åº^Œ∞ KÕ¿ã"å_»∞. Ѩ>ÖË òH˜
Jaè=$kú QÆ∞iOKÕ `«Ñʨ Ç≤ÏO^Œ∂`«fi#∞ "åºÑ≤Î KÕÜ∂« Å#fl ^蕺㨠ÖË^xŒ q=∞i≈OKÕ"å_»∞.
XHõÑC¨ _»∞ Hˆ â◊¥ÉÏÜü∞ Ѩ>ÖË òH˜ ZÖÏ J~Ú`Õ â◊OHõ~ü ã≤OÇπÏ "å¿Ñ∞¶ ÖÏ QÆ∞iOz K≥_∞» QÍ
K≥áêÊ_À JÖÏ<Õ _èbç ¡ <åÜ«∞‰õΩÅ ^ŒQ~æÆ ° Hˆ â◊¥ÉÏÜü∞ Ѩ>ÖË ò QÆ∞iOz Kå_ôÅ∞ K≥¿ÑÊ"å_»∞——
Jx JѨÊ\’¡ a*ˇÑ≤ _èçb¡ HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’ H©ÅHõ ™ê÷#OÖ’ L#fl XHõ =∂r a*ˇÑ≤
<åÜ«∞‰õΩ_»∞ K≥áêÊ_»∞.
P Kå_ôʼnõΩ Ѷ¨e`«O ÅaèOzOk. "≥∂n =ÚYº=∞O„u JÜ«∂º_»∞. HÍh
=ÚYº=∞O„u Ѩ^qŒ x JѨÊy™êÎ~x° TÇ≤ÏOK«<ÖÕ ^Ë xŒ , "å*ò¿Ñ~Ú `«#HÍ ÉÏ^躌 `«#∞
JѨÊyOz#ѨC_»∞ Pâ◊Û~åºxH˜ QÆ∞~°Ü∂« º#x "≥∂n K≥ÑC¨ ‰õΩ<åfl_»∞. `«# rq`« K«i„`«
q<À^£ ÔH.*’ãπ 32
~åã≤# ZO.q. HÍ=∞`üH˜ "≥∂n D ã¨OѶ∞¨ @# QÆ∞iOz WÖÏ q=iOKå_»∞. ''<Õ<˘Hõ
\©q Kèå#Öò HÔ "≥∞~å"≥∞<£ JO`«º„H˜Ü∞« ʼnõΩ Ǩ[~°~Ú#ѨÙ_»∞ "å*ò¿Ñ~Ú #∞Oz ™êÜ«∞O„`«O
=zÛ HõÅ==∞x á¶È<£ =zÛOk. <Õ#∞ "≥o§ Hõeâß#∞. 'ѨO*Ïc uO_ç ux ÉÏQÍ
ÖÏ"≥‰Ωõ ¯`«∞<åfl=Ù. HÍãÎ̈ ã¨#fl|_®e, WHõ¯_» #∞Oz "≥à§◊ áÈ—Jx J<åfl~°∞. 'ZHõ¯_çH?˜ —
Jx J_çQÍ#∞. 'QÆ∞[~å`üH˜ "≥o§ ѨxK≥~Úº— J<åfl~°∞. 'XHõ¯ QÆ∞[~å`ü ÉÏ^躌 `Õ<å "Õ̂~
WOˆH"≥∞<ÿ å ~å„ëêìʼnõΩ ‰õÄ_® W<£Kåi˚QÍ LO_®ÖÏ?— Jx J_çQÍ#∞. JѨC_»∞ J@Öòr
'HÍ^Œ∞, ZxflHõÖ’¡ áÈ\© KÕÜ«∂e— J<åfl~°∞. =ÚYº=∞O„uQÍ LO_»_»O HÀã¨O
"≥à§◊ =∞O@∞<åfl~°x J~°"÷ ∞≥ Oÿ k. 'Jk <å Ѩx HÍ^Œ∞. QÆ∞[~å`üH˜ ^Œ∂~°"∞≥ ÿ Pˆ~à◊§~ÚOk.
JHõ¯_ç q+¨Ü∂« ÅÃÑ· <å‰õΩ J=QÍǨÏ# ÖË^∞Œ . "≥o§ <Õ<qÕ ∞ KÕÜ∂« e? <åH˜+Oì̈ L#fl
~°OQÆO ‰õÄ_® HÍ^Œ∞. <åÔH=fi~°∂ `≥eÜ«∞^Œ∞ ‰õÄ_®— Jx "å*ò¿Ñ~ÚH˜ K≥áêÊ#∞. HÍh
S^•~°∞ ~ÀAÅ∞ JÜ«∂ºHõ áêsì JѨÊyOz# Ѩxx fã¨∞HÀHõ`Ñ« ʨ ÖË^∞Œ .——.
"≥∂n WzÛ# D z„`«}‰õΩ ã‘xÜ«∞~ü a*ˇÑ≤ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ K≥¿ÑÊ q+¨Ü∂« ʼnõΩ
ZHõ¯_® á⁄O`«#ÖË^∞Œ . _èbç ¡ =zÛ# ^ŒQ~æÆ ° #∞Oz =ÚYº=∞O„u Ѩ^qŒ HÀã¨O "≥∂n
f„=OQÍ „Ѩܫ∞uflOKå_»x "åà◊√§ <å‰õΩ K≥áêÊ~°∞. ''QÆ∞[~å`ü a*ˇÑ≤ J`«xx
=ÚYº=∞O„uQÍ ZOK«∞HÀ^Œ∞. "≥∂n ZÖÏ =∞#∞+¨µÅ#∞ qÉèlí ™êÎ_À, "åi =∞^躌 ZÖÏ
qÉË^•è Å∞ ã¨$+≤™ì êÎ_À, ZO`«\ ˜ XO>ˇ`∞« Î áÈHõ_Å» ∞ áÈ`å_À "åiH˜ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞. WHõ
ÃÑ· #∞Oz xÜ«∂=∞HõÑÙ¨ P^ÕâßÅ∞ `≥K∞« ÛHÀ=_»O `«Ñʨ J`«xH˜ "Õ̂~ =∂~°Oæ ÖË^∞Œ .
P Ѩ<Õ KÕâß_»∞—— J<åfl_»∞ XHõ <åÜ«∞‰õΩ_»∞.
x*ÏxH˜ "≥∂n _èbç Ö¡ ’x H˘O`«=∞Ok Ѩ„uHÍ ã¨Oáê^Œ‰Ωõ ʼnõΩ Hˆ â◊¥ÉÏÜü∞
Ѩ>ÖË òH˜ =ºuˆ~HõOQÍ Hõ^<Œä åÅ∞ ~åÜ«∞_®xH˜ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ã¨=∂Kå~åxfl JOkOKå~°x
‰õÄ_® JO\Ï~°∞. JÖÏO\˜ XHõ ã¨OѶ¨∞@##∞ QÆ∞iOz J=Ù\òÅ∞H± Ѩ„uHõ =∂r
ã¨Oáê^Œ‰Ωõ _»∞ q<À^£ "≥∞ǨÏ`å `«# *Ï˝ÑH¨ ÍÅ#∞ ѨÙãÎ̈Hõ ~°∂ѨOÖ’ `≥zÛ#ѨÙ_»∞ ^•xÖ’
WÖÏ ~åâß~°∞. ''"≥∂n _èbç Ö¡ ’ ѨxKÕ¿ã@ѨÙ_»∞ ##∞fl HõÅ=_®xH˜ =∂ HÍ~åºÅÜ«∂xH˜
=KåÛ_»∞. "≥O@ H˘xfl Ѩ„`åÅ#∞ fã¨∞‰õΩ=KåÛ_»∞. Hˆ â◊¥ÉÏÜü∞ Ѩ>ÖË ò áêÅ# ã¨iQÍ
ÖË^Œx ã¨∂zOKÕ Ñ¨„`åÅq. P `«~åfi`« ˆHâ◊¥ÉÏÜü∞ ™ê÷#OÖ’ "≥∂n =ÚYº=∞O„u
JÜ«∂º_»x q<åfl#∞.——
QÆ∞[~å`ü áêsì #∞Oz "≥∂nH˜ ZÖÏO\˜ =ºuˆ~Hõ`å Z^Œ∞~°=fi‰õΩO_® K«∂_»_®xH˜
_èbç ¡ #∞Oz ã‘xÜ«∞~ü a*ˇÑ≤ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ‰õΩâ◊√ÉèÏ"£ ^ä•Hõ̂~, =∞^Œ<Ö£ ÏÖò Y∞~å<åÅ∞
"≥àϧ~°∞. "åi ã¨=∞Hõ∆OÖ’ Hõhã¨O âßã¨#ã¨Éèí∞º_»∞ ‰õÄ_® HÍx "≥∂n ã¨∞~°H˜∆`«OQÍ
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 33
=ÚYº=∞O„u Ѩ^qŒ KÕÑ\¨ Ïì_∞» . P~üZãπZãπH˜ Wk XHõ Q˘Ñ¨Ê q[Ü«∞OQÍ HõxÑ≤OzOk.
K«i„`«Ö’ "≥Ú^Œ\™˜ êiQÍ ã¨OѶ∞π ѨÓiÎHÍÅѨ٠„ѨKå~°H(± HÍ~°ºHõ~)ΰ =ÚYº=∞O„u HÍQÆeQÍ_»∞
=∞i.
WOHÀ U_®kÖ’ ~åR ZxflHõÅ∞ L<åfl~Ú. JO^Œ∞ˆH "≥∂n JǨχ^•ÉÏ^£
KÕi# <å\˜ #∞OKÕ `å<ÕO KÕÜ∂« Å#∞‰õΩO@∞<åfl_À "≥Å_¡ Oç K«_O» "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì_∞» .
''<ÕxHõ¯_çH˜ =<£ _Õ =∂ºKü P_»_®xH˜ =KåÛ#∞. J`«ºO`« "ÕQOÆ QÍ, ã¨=∞~°O÷ QÍ P_Õ
ÉϺ\òû"≥∞<£ HÍ"åe <å‰õΩ. QÔ Å"åÅO>Ë Ñ¨iq∞`« F=~°Ö¡ ’<Õ J`«ºkèHõ Ѩ~∞° QÆ∞Å∞ KÕÜ∂« e
Hõ^•—— Jx Ѩ„uHõÅ "åi`À J<åfl_»∞. P =<£ _Õ =∂ºKü >ˇãìπ ã≤sãπQÍ =∂~°∞`«∞O^Œx
Ѩ^HŒ ˘O_Õà§◊ (WѨÊ\˜H˜ Ѩ^=Œ ¸_Õà√◊ §) `«~åfi`« ‰õÄ_® P_»∞`«∂<Õ LO\Ï_»x Z=~°∂
TÇ≤ÏOK«ÖË^Œ∞.

q<À^£ ÔH.*’ãπ 34
 <åÅ∞QÆ= ÉèÏQÆO
#~ˆ O„^Œ"∂≥ n QÆ∞[~å`ü =ÚYº=∞O„uQÍ JHÀì|~ü 7, 2001# „Ѩ=∂}ã‘fiHÍ~°O
KÕâß_»∞. J^Õ ~ÀA# J"≥∞iHÍ, ^•x q∞„`« ^ÕâßÅ∞ HÍ|∂Öò, HÍO^ŒÇ¨ ~ü, [ÖÏÖÏÉÏ^£
(PѶ¨…x™ê÷<£) g∞^Œ `˘e™êiQÍ ÉÏO|∞Å∞ "Õâß~Ú. #∂ºÜ«∂~ü¯ Ö’x =~°Öò¤ „>Ë_£
ÃãO@~üÃÑ· ^•_»∞Å∞ [iy# <≥ÅÖ’¿Ñ PѶx…¨ ™ê÷<£ g∞^Œ‰Ωõ ^•_»∞ʼnõΩ kQÍ~°∞. W™ê¡O

2002 =∂iÛ 1# JǨχ^•ÉÏ^£ g^è∞Œ Ö’¡ J~åK«H=õ ¸HõÅ∞

Wk "≥∂n Hõ^äŒ 35
 f„="å^Œ∞Öˇ#· rǨ^£Å #∞Oz =ÚѨC á⁄Oz LO^Œ#fl „ѨKå~°O „ѨÑO¨ K«O JO`å
=∂~°∞"≥∂yOk. f„="å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒúO (QÀ¡|Öò "å~ü P<£
>ˇ„~°i["£∞) "≥Ú^ŒÖO·ˇ ^Œx, nx #∞Oz U „áêO`åxH© q∞#Ǩ~ÚOѨ٠ÖË^xŒ J"≥∞iHÍ
J^躌 ‰õΩ∆ _»∞ „ѨH\õ O˜ Kå_»∞. SHõº ~å[º ã¨q∞u Éè„í ^Œ`å=∞O_»e `«=∞ ã¨Éºíè ^ÕâßÅxflO\˜h
f„="å^ŒOÃÑ· Ü«Ú^ŒOú HÀã¨O J=ã¨~"° ∞≥ `ÿ Õ J^Œ#Ѩ٠K«@Ñì ~¨ "° ∞≥ #ÿ K«~º° Å∞ fã¨∞HÀ=∞x
ã¨∂zã¨∂Î f~å‡#O KÕãO≤ k. P ^ŒâÖ◊ ’ „ѨuKÀ\Ï ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ D ''W™ê¡"∞£
f„="å^ŒOg∞^Œ áÈ~å@O—— J<Õ =∂@ XHõ PÜ«Ú^èOŒ ÖÏ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Oç k. J~°∞^≥#·
â◊H˜ÎxzÛOk. P ¿Ñ~°∞`À `«=∞ „Ѩ*Ï =ºuˆ~Hõ x~°‚Ü«∂Å#∞, J}z"Õ`« K«~°ºÅ#∞
ã¨=∞i÷OK«∞HÀQÆeQÍ~°∞.
áêÅ#Ö’ F#=∂Å∞ `≥eÜ«∞x "≥∂n `«# â◊H˜ÎÜ«Ú‰õΩÎÅxflO\˜h Jq
<Õ~°∞ÛHÀ=_»O g∞^ŒH˜ =∞o§OKå_»∞. JѨÊ\˜ =~°‰õÄ J`«#∞ „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ U Ѩ^Œg
KÕÑ@ ¨ Öì ^Ë ∞Œ , ZxflHõÖ’¡ ã¨fiÜ«∞OQÍ áÈ\© KÕãO≤ n ÖË^∞Œ . ''`˘e<åà◊§Ö’ JkèHÍ~°∞Å`À
[iˆQ K«~Û° ÅÖ’ J`«#∞ =∞ø#OQÍ LO_Õ"å_»∞. JkèHÍ~°∞Å<Õ =∂\Ï¡_x» KÕÛ"å_»∞. "å\˜x
J`«ºO`« „â◊^QÌŒ Í PÅH˜OKÕ"å_»∞. =∂@Å<Õ HÍ^Œ∞ ã¨fi~°OÖ’ ÃÇÏK«∞Û `«Q∞Æ Åæ ∞, Ǩ=ÉèÏ"åÅ∞,
LKåÛù~°} JxflO\˜h „QÆÇ≤Ïã¨∞Î<åfl_®, Ѩijeã¨∞Î<åfl_®! JxÑ≤OKÕk—— Jx "≥∂n
„ѨÉ∞íè `«fiOÖ’ ѨxKÕã#≤ XHõ ã‘xÜ«∞~ü áÈbãπ JkèHÍi K≥áêÊ~°∞. Ã"∂≥ n ÃÑ"· åi Pjã¨∞ûÅ`À
JkèHÍ~åxfl ÔH·=ã¨O KÕã¨∞HÀ=_»O ™ê÷xHõ a*ˇÑ≤ <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ q∞OQÆ∞_»∞Ѩ_»ÖË^Œ∞.
ã‘xÜ«∞~°`¡ À J`«#∞ „Ѩ=iÎOKÕ f~°∞ ‰õÄ_® "åiÖ’ =ºuˆ~Hõ`#« ∞ ÃÑOzOk. ''<åÜ«∞‰õΩÅ
JO_»`À =ÚYº=∞O„ux JÜ«∂º##fl ÉèÏ=# "≥∂nÖ’ |ÅOQÍ LO_Õk. =∞O„u=~°æ
ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ =∂`À P[˝Å∞ *Ïs KÕã∞¨ #Î fl@∞¡ JkèHÍ~° ã¨fi~°O`À =∂\Ï¡_"Õ å~°∞—— Jx
XHõ =∂r =∞O„u K≥áêÊ~°∞.
W™ê¡O f„="å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ J"≥∞iHÍ áêʼnõΩÅ∞ KÕã¨∞Î#fl „ѨKå~°O
Hˆ O„^ŒOÖ’ a*ˇÑ≤ „ѨÉ∞íè `åfixH˜ XHõ ™ê#∞‰õÄÅ JOâ◊OQÍ HõxÑ≤OzOk. nx=Å¡ `«=∞
áêH˜™ê÷<£ =ºuˆ~Hõ "≥Y· i ãÔ̈~O· ^Õ#x ~°∞A"≥#· @∞¡QÍ ÉèÏqOKå~°∞. J ã¨O=`«û~°O
z=iH˜ JO>Ë _çÃãO|~°∞ 13# áê~°"¡ ∞≥ O@∞ÃÑ· ÉÏO|∞ ^•_ç [iyOk. J^Õ ™ê‰õΩQÍ
a*ˇÑ≤ „ѨÉ∞íè `«fiO ÉèÏ~°`ü áêH± ã¨iǨÏ^Œ∞‰Ì Ωõ 10ÅHõÅ∆ =∞Ok Ãã<· åºxfl ѨOÑ≤Ok. D
Ããx· Hõ =ºÜ«∂xfl Éèií OK«_O» HÀã¨O kQÆ∞=∞`«∞Å g∞^Œ Ü«Ú^Œú Ѩ#∞fl qkèOzOk. ^ÕâO◊ Ö’
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ *ÏfÜ«∞ "å^ŒO XHõ |Å"≥∞ÿ# ÉèÏ=#QÍ „Ѩ[Å =∞#ã¨∞ûÖ’H˜
K˘K«∞Û‰õΩáÈ~ÚOk. ^•x`Àáê@∞QÍ =Úã≤O¡ =ºuˆ~Hõ ÉèÏ"åÅ∞ ‰õÄ_® ^Õâ=◊ ∞O`å "åºÑ≤Î
q<À^£ ÔH.*’ãπ 36
K≥O^•~Ú. "≥∂n Ãã·^•úOuHõ ÉèÏ=*ÏÅO P~üZãπZãπ =¸ã¨Ö’ ~°∂ѨÙk^Œ∞̉õΩ#flk.
JÖÏO\˜ "≥∂nH˜ ^ÕâO◊ Ö’ J`«ºkèHOõ QÍ "åºÑ≤Î K≥Ok L#fl D ~å[H©Ü∞« "å`å=~°}O
QÆ`O« Ö’ Z#fl_»∂ ÖË#O`«QÍ J#∞‰õÄÅOQÍ LO^Œ#_»OÖ’ ã¨O^ÕÇϨ O ÖË^∞Œ .
Ѷe¨ `«O : Jk Ѷ„≤ |=i, 2012. P <≥ÅÖ’ XHõ~ÀA. ã¨∂~°`Öü ’ ÖÏ~°û<£
JO_£ @~Àƒ(ZÖò JO_£\ )˜ Ö’ ѨxKÕ¿ã XHõ ã‘xÜ«∞~ü WO[h~ü ‰õÄ`«∞~°∞ JxHõ. Ѩ<fl≥ O_Õà§◊
ÉÏeHõ. =∂iÛ XHõ\ #˜ [iˆQ ã¨∂¯Öò "åi¬HÀ`«û=OÖ’ `«# <å@º „Ѩ^~Œ ≈° # ‰õÄ_®
LO^Œx P J=∂‡~ÚH˜ P ~À*Ë `≥eã≤Ok. "≥O@<Õ JǨχ^•ÉÏ^£Ö’ L#fl `«# `å`«H˜
á¶È<£ KÕã≤ „Ѩ^~Œ ≈° #‰õΩ =zÛ f~åeûO^Õ#x Ѩ@∞ìÑ\¨ Oì̃ k. =™êÎ#x P `å`«Ü∞« º Ǩg∞
WKåÛ~°∞.
JxHõ „Ѩ^Œ~°≈#‰õΩ Ô~O_»∞ ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞ Ѷ≤„|=i 27# QÀ„^•
(JǨχ^•ÉÏ^£‰Ωõ `«∂~°∞Ê# 160 H˜Ö’ g∞@~°¡ ^Œ∂~°OÖ’ L#fl Ѩ@} ì O) #∞Oz "≥à√◊ `«∞#fl
XHõ ~Ô Å· ∞Ö’ 58=∞Okx K«Oáê~°∞. P ~Ô Å· ∞Ö’ qâ◊fiÇ≤ÏO^Œ∂ Ѩi+¨`,ü ^•x qÉèÏQÆ"∞≥ #ÿ
Éèí[~°OQ∑^Œàò ã¨Éèí∞ºÅ∞ JkèHõ ã¨OYºÖ’ L<åfl~°∞. ÉÏ„c =∞ã‘^Œ∞ q^èŒfiOã¨Ñ¨Ù Ѩ^Œ=
"åi¬HÀ`«û=O [~°∞ѨÙHÀ=_®xH˜ JÜ≥∂^躌 "≥o§ uiy=ã¨∞<Î åfl~°∞. K«xáÈ~Ú#"åiÖ’
=∞Ç≤Ïà◊Å∞, Ñ≤ÅÖ¡ Ë JkèHõ ã¨OYºÖ’ L<åfl~°∞. QÀ„^•‰õΩ K≥Ok# =Úã≤O¡ Å∞ QÆ∞OѨÙQÍ
=zÛ Ñ¨^HŒä Oõ „ѨHÍ~°O ~Ô Å· ∞ g∞^Œ Ѩ_ç ^•_ç KÕâß~°#fl "å~°ÅÎ ∞ „ѨKå~°OÖ’H˜ =KåÛ~Ú.
"≥#∞"≥O@<Õ Ñ¶∞¨ @#‰õΩ ã¨O|OkèOz# z„`åÅ∞, g_çÜ∂≥ Å∞ „Ѩ™ê~°=∞Ü«∂º~Ú.
Éèí[~°OQ∑^Œàò, qÃÇÏKüÑ≤, P~üZãπZãπ <åÜ«∞‰õΩÅ P^èŒfi~°ºOÖ’ =¸HõÅ∞
„ѨfH͈~K«Û`ù À ~°yeáÈ`«∂ g^è∞Œ Ö’¡H˜ =KåÛ~Ú. =∞~°∞ã¨\ ~˜ ÀA qÃÇÏKüÑ≤ ~åR "åºÑ≤`«
|O^£H˜ Ñ≤Å∞Ѩ٠WzÛOk. a*ˇÑ≤ „ѨÉ∞íè `«fiO P |O^Œ∞‰õΩ =∞^Œ`Ì ∞« WzÛOk. P ~ÀA
JǨχ^•ÉÏ^£H˜ =∂r ZOÑ≤ J~Ú# Wëê<£ *τѶ‘ J<Õ 72Uà◊§ =$^Œ∞_ú ∞» `«# =∞#=~åÅ∞
JxHõ‰Ωõ á¶È<£ KÕã≤ `«#∞ ~åÖË#x K≥áêÊ_»∞. JǨχ^•ÉÏ^£Ö’ =Úã≤O¡ Å∞ „Ѩ^•è #OQÍ
LO_Õ XHõ ZQÆ∞= =∞^躌 `«~Q° uÆ x"å㨠„áêO`«"∞≥ #ÿ QÆ∞Ń~üæ ™⁄Ãã\· Ö© ’ J`«x WÅ∞¡
LOk. ã‘xÜ«∞~ü ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩ_≥#· *τѶH‘ ˜ =∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA WO\˜ #∞Oz |Ü«∞\˜H˜
=zÛ ã¨∂~°`Hü ˜ "≥à§◊ _»O „Ѩ=∂^ŒH~õ =° ∞x JѨÊ\˜Hˆ J~°"÷ ∞≥ Oÿ k. JO^Œ∞Hˆ ‰õΩ^Œ~^° <Œ åfl_»∞.
'|O^Õ Hõ^• `å`« ~å=K«∞Û Hõ^•?— Jx J=∞‡ ^ŒQ~æÆ ° zO^Œ∞Å∞ "ÕãO≤ k JxHõ.
=∞~°∞ã¨\ ˜~ÀA =∞^蕺ǨÏflO '#∞qfiOHÍ |Ü«∞Å∞^Õ~°ÖË^•— JO@∂ `å`«‰õΩ
=∞m§ á¶È<£ KÕãO≤ k. 'WHõ¯_» Ѩiã≤u÷ Ug∞ ÉÏQÍÖË^=Œ ∂‡, ZHõ¯_» K«∂ã≤<å g^è∞Œ Ö’¡

Wk "≥∂n Hõ^äŒ 37
=¸HõÅ∞<åfl~Ú. <Õ#∞ KåÖÏ =∞OkH˜ á¶È<£ KÕÜ«∂e. h`À =∞m§ =∂\Ï¡_»∞`å#∞—
JO@∂ á¶È<£ ÃÑ>Ëìâß_»∞ *τѶ‘. JѨÊ\˜ˆH XHõ ÃÑ^ŒÌ QÆ∞OѨ٠QÆ∞Ń~üæ ™⁄Ãã·\ ©x
K«∞@∞ì=Ú\ì̃Ok. KÕ`∞« Ö’¡ ÃÑ„\’Öò ÉÏO|∞Å∞, ÃãH· Ö˜ ò K≥~Ú#∞¡, Hõ`∞« ÅÎ ∞ Ѩ@∞ì‰Ωõ #fl P
QÆ∞OѨ٠'„ѨfHÍ~°O f~°∞Û‰õΩO\ÏO, =Úã≤O¡ Å#∞ #iˆH™êÎO— J<Õ x<å^•Å`À g~°OQÆO
"Õ™ÈÎOk. *τѶH‘ ˜ á⁄~°∞QÆ∞# L#fl "å~°∞, =Úã≤O¡ |ã‘ÅÎ Ö’ L#fl "å~°∞ Éè„í ^Œ`« HÀã¨O
PÜ«∞xO\˜H˜ KÕ~å~°∞. =∂r áê~°"¡ ∞≥ O@∞ ã¨É∞íè º_≥#· PÜ«∞# `«# Ѩ~Ñ° u¨ x LѨÜ∂≥ yOz
~°H}∆õ HõeÑ≤OK«QÅÆ ~°#fl Pâ◊`À JHõ¯_» `«Å^•K«∞‰õΩ<åfl~°∞. ''™êÜ«∞O HÀã¨O PÜ«∞#
=O^Œ‰Ωõ ÃÑQ· Í<Õ á¶È<£Å∞ KÕâß~°∞——Jx *τѶ‘ ÉèÏ~°º *ÏH˜Ü∂« <å`À K≥áêÊ~°∞. *τѶ‘
QÆ∞[~å`ü _çlÑ≤H,˜ JǨχ^•ÉÏ^£ áÈbãπ Hõq∞+¨#~üH,˜ ~åR „ѨÉ∞íè `«fi „Ѩ^•è # HÍ~°º^Œi≈H˜,
WOHÍ ZO`À=∞OkH˜ á¶È<£ KÕã≤ P QÆ∞OѨÙ#∞ J_»∞‰¤ Ωõ x `«=∞‰õΩ ~°H} ∆õ HõeÊOK«=∞x
"Õ_∞» ‰õΩ<åfl~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JHõ¯_»∞#fl XHõ =ºHÎ̃ *τѶ‘ "≥∂nH˜ ‰õÄ_® á¶È<£ KÕâß~°x
HÀ~°∞Öì ’ ™êHõ∆ ºO K≥áêÊ~°∞. ''"≥∂n á¶È<£Ö’ U=∞<åfl~°x *τѶx‘ J_çQÍ#∞. J`«#∞flOz
=∞#‰õΩ ZÖÏO\˜ ™êÜ«∞O ~å^Œ∞. ##∞fl ^Œ∞~åƒù+Ö¨ Ï_»∞`«∞<åfl_»x *τѶ‘ |^Œ∞eKåÛ~°∞.——Jx
HÀ~°∞‰ì Ωõ q=iOKå~åÜ«∞#.
*τѶ‘ WÖÏ „áê}ÏÅ~°K`Õ Ã« Ñ@∞ì‰Ωõ x ~°H}∆õ HÀã¨O á¶È<£Å∞ KÕã∞¨ <Î åfl~°#fl q+¨Ü∞« O
JѨÊ\˜ LѨ „Ѩ^•è #=∞O„u ZÖòHÔ J^•fihH˜ ‰õÄ_® KÕiO^Œ@. "≥∂nH˜ ã¨xflǨï`«∞_≥#·
XHõ a*ˇÑ≤ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ JѨC_»∞ J^•fih ^ŒQ~ˆæÆ L<åfl_»∞. J^•fih ‰õÄ_® "≥∂n PѶ㑠∞¨ ‰õΩ
á¶È<£ KÕã≤ *τѶ‘ Hˆ =∆ ∞O QÆ∞iOz P~å fâß~°x P <åÜ«∞‰õΩ_»∞ K≥áêÊ_»∞.
=∞^蕺ǨÏflO ~Ô O_»∞#fl~°HÖõ Ï¡ =¸HõÅ∞ QÆ∞Ń~üæ ǨÏ∫ã≤OQ∑ ™⁄Ãã\· © Qˆ @¡#∞ q~°Q˘æ\ ì˜
֒ѨʼnõΩ ^Œ∂ã¨∞H˘KåÛ~Ú. "åiÖ’ XHõ ÃÑ^ŒÌ QÆ∞OѨ٠*τѶ‘ WO\’¡H˜ K˘~°|_çOk.
=∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· J`åºKå~°O KÕã≤ ã¨r=OQÍ HÍÖËÛâß~°∞. =∞QÆ"åiKÕ *ˇN · ~å"£∞ J#fl x<å^•Å∞
WÑ≤ÊOz P `«~∞° "å`« "åix =ÚHõ¯Å∞QÍ #iˆHâß~°∞. Ñ≤Åb¡ fl =ke ÃÑ@ìÖ^Ë ∞Œ . HÀ~°∞‰ì Ωõ
JOk# XHõ x"ÕkHõ „ѨHÍ~°O *τѶ‘x |@ìÅ∂_»nã≤ JO^Œi =ÚO^Œ∂ #QÆflOQÍ
#_çÑO≤ z, KÕu "Õà¥◊ §, HÍà◊√§ #iH˜ â◊s~åxfl <ÕÅg∞^Œ ÖωõΩ¯O@∂ áÈ~Ú =∞O@Ö’¡
Ѩ_âÕ ß~°∞. áÈbã¨∞Å JkèHÍiHõ x"ÕkHõ „ѨHÍ~°"∞Õ QÆ∞Ń~üæ ™⁄Ãã\· Ö© ’ D =∂~°}HÍO_»Ö’
„áê}ÏÅ∞ HÀÖ’Ê~Ú# "åi ã¨OYº 59. W`«~∞° Å∞ KÕã#≤ ã¨fi`«O„`« qKå~°}Ö’ 70=∞Ok
=~°‰õÄ K«xáÈÜ«∂~°x `ÕeOk. *τѶ‘ ÉèÏ~°º *ÏH˜Ü«∂, WOH˘O`« =∞Ok "Õ∞_»
ÃÑ· É è Ï QÆ O Ö’x QÆ k H˜ `åà◊ O "Õ ã ¨ ∞ ‰õ Ω x ֒Ѩ Ö Ë LO_ç á È=_» O =Å¡ „áê}ÏÅ∞
HÍáê_»∞HÀQÆeQÍ~°∞.
q<À^£ ÔH.*’ãπ 38
 P ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O áÈbã¨∞Å∞ =zÛ ã¨=∂Kå~°O WKÕÛO`«=~°‰Ωõ QÆ∞Ń~üæ
™⁄Ãã\· Ö© ’ UO [iyO^À `«#‰õΩ `≥eÜ«∞^Œx "≥∂n K≥|∞`«∂ =ã¨∞<Î åfl_»∞. HÍh JѨC_»∞
~åR WO\˜e*ˇ<£û qÉèÏQÆOÖ’ _çѨٺ\© Hõq∞+¨#~ü(_çã≤Ñ≤)QÍ Ñ¨xKÕã≤# ã¨Or"£ Éèí\ò
=∂„`«O "≥∂n K≥¿ÑÊk ѨzÛ J|^Œ=Ì ∞O@∞<åfl~°∞. ã¨Or"£É\íè ò =∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞, WOHÍ
J<ÕH=õ ∞Ok „ѨÉ∞íè `«fi JkèHÍ~°∞Å∞, áÈbã¨∞ JkèHÍ~°∞Å∞ [iyO^Õq∞\’ ™êHõ∆ ºO K≥áêÊ~°∞.
^•xfl "≥∂n, J`«x JkèHÍ~° Ü«∞O„`åOQÆO f„=OQÍ ã¨"åÖò KÕã∞¨ <Î åfl~°∞.
~åR ǨϟO âßMÏ=∞O„uQÍ ‰õÄ_® L#fl "≥∂n P ~À[O`å ã‘xÜ«∞~ü áÈbãπ
JkèHÍ~°∞Å∞, WO@e*ˇ<û£ JkèHÍ~°∞Å #∞Oz ã¨=∂Kå~°O `≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∂<Õ L<åfl~°x,
JHõ¯_» [~°∞QÆ∞`«∞#fl ã¨OѶ∞¨ @#Å QÆ∞iOz "≥∂nH˜ ZѨÊ\˜HÑõ C¨ _»∞ `≥Å∞ã¨∂<Î Õ LO^Œx
Éè\í ò <˘H˜¯ K≥|∞`«∞<åfl~°∞. ''=∞^蕺ǨÏflO ~Ô O_»∞ QÆO@ʼnõΩ =ÚO^Œ∞ <Õ#∞ "≥∂nH˜ KåÖÏ™ê~°∞¡
á¶È<£ KÕâß#∞. QÆ∞Ń~üæ ™⁄Ãã\· x© =¸HõÅ∞ K«∞@∞ì=Ú\ÏìÜ∞« x K≥áêÊ#∞. =∞^蕺ǨÏflO
"≥∂nx Hõeã≤ "≥O@<Õ K«~º° Å∞ fã¨∞HÀ"åeû LO^Œx q=iOKå#∞. "≥∂n ã¨ÊOkOz#
f~°∞ qO`«QÍ LOk. <Õ#∞ K≥ÑÊ≤ O^ŒO`å qx ''*τѶH‘ ˜ QÆ`O« Ö’ HÍÅ∞ÊÅ∞ [i¿Ñ JÅ"å@∞
LO^Õ"∂≥ Hõ#∞HÀ¯=_®xH˜ „ѨÜ∞« uflOK«∞ J<åfl~°∞—— Jx Éè\í ò <å`À K≥áêÊ~°∞.
''"≥∂nx Hõeã≤ |Ü«∞\˜H˜ =ã¨∞#Î flѨÙ_»∞ =ÚYº=∞O„u HÍ~åºÅÜ«∞O P=~°}Ö’
<å‰õΩ =∂r =ÚYº=∞O„u J=∞~üãO≤ Q∑ KÒ^Œi, =∂r ǨϟO =∞O„u #ˆ~+π ~å=Öò
Z^Œ∞~°∞Ѩ_®¤~°∞. W^ŒÌ~°∂ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÖË. QÆ∞Ń~üæ ™⁄Ãã·\ © #∞Oz Wëê<£ÉÏÜü∞
™êÜ«∞O KÕÜ∞« =∞x á¶È<£Å∞ KÕã∞¨ <Î åfl_»x, P Ѩxg∞^Õ "≥∂nx HõÅ=_®xH˜ =KåÛ=∞x
K≥áêÊ~°∞. <ÕxO`«‰Ωõ =ÚO^Õ Ñ¨iã≤u÷ x q=iOKå#∞. g∞~°∂ "≥o§ =∂\Ï¡_ç K«∂_»O_ç
J<åfl#∞. P `«~∞° "å`« QÆ∞Ń~üæ ™⁄Ãã\· #© ∞Oz ã¨=∂Kå~°O JOkOKÕ XHõ =ºHÎ̃ <å‰õΩ
á¶È<£ KÕ™ê_»∞. Wëê<£ÉÏÜü∞ P`«‡~°H} ∆õ HÀã¨O HÍÅ∞ÊʼnõΩ kQÍ_»x J`«#∞ K≥áêÊ_»∞. <å
PѶ㑠∞¨ |Å¡ g∞^Œ ‰õÄ_® P q+¨Ü∂« xfl x~å÷iOKÕ XHõ z#fl x"ÕkHõ LOk. Pâ◊Û~°ºáÈ=_»O
<å=O`«~ÚOk. JѨC_»∞ HÍh D =∞x+≤("≥∂n)H˜ <åHõO>Ë =ÚO^Õ Jxfl q+¨Ü∂« Å∂
`≥eâßÜ«∞x <Õ#∞ „QÆÇÏ≤ OK«ÖHË áõ ÈÜ«∂#∞.——Jx <å`À K≥áêÊ~°∞ ã¨Or"£É\íè ò.
24QÆO@Å „Ѩ`º« Hõ∆ „Ѩ™ê~°O KÕ¿ã "å~åÎ Kèå#à◊√§ =KåÛHõ WO`« ÃÑ^ŒÌ Z`«∞#Î
=∞`«Ñ~¨ "° ∞≥ #ÿ Ç≤ÏO㨠ÃÑK«Ûie¡# "≥Ú^Œ\ ˜ ^•_»∞Å∞ W"Õ. Ü«Ú=`« PÜ«Ú^è•Å#∞ KÕ`|« \˜ì
g^èŒ∞Ö’¡ Ѩ~°∞ÔQ_»∞`«∂ '=Úã≤¡OÅ∞ D ^Õâßxfl =ke "≥àϧe, ÖˉõΩO>Ë „ѨfHÍ~°O
f~°∞Û‰õΩO\ÏO—Jx g~°OQÆO "ÕÜ∞« _®xfl „Ѩ[Å∞ ^Õâ"◊ åºÑ¨OÎ QÍ K«∂âß~°∞. S^Œ∞ <≥ÅÅ
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 39
„H˜`O« "≥∂nx =ÚYº=∞O„uQÍ ZOK«∞‰õΩx a*ˇÑ≤ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ QÆ∞[~å`üH˜ ѨOáê~°∞.
WѨC_»H¯õ _» ~°HÑÎõ Ù¨ >Ë~∞° Å∞ áê~°∞`«∞O>Ë ^•x „ѨHOõ Ѩ#Å∞ a*ˇÑÖ≤ ’ ã¨Ê~°Å÷ #∞ ~ˆ áê~Ú.
áêsìÖ’x Ju"å^Œ∞Å∞ =ÚYºOQÍ ã¨OѶ∞π <åÜ«∞‰õΩÅ∞ "≥∂nx =O^Œ âß`«O ã¨=∞i÷OKå~°∞.
D q∞e>ˇO\ò Ç≤ÏO^Œ∂`«fi áê~°≈fiO |Ü«∞@‰õΩ ~å=_»O=Å¡ a*ˇÑ≤x XHõ aè#fl"≥∞ÿ#
áêsìQÍ QÆ∞iÎã¨∞Î#fl e|~°Öò Ç≤ÏO^Œ∂Å∞ ^Œ∂~°=∞=Ù`åˆ~"≥∂##fl PO^Àà◊# áêsìÖ’x
q∞`«"å^Œ∞Ö’¡ HõeyOk.
JÖÏ J_»∂¤ J^Œ∞Ñ¨Ó ÖˉΩõ O_® QÆ∞[~å`üÖ’ =∂~°} HÍO_» H˘#™êQÆ_O» `À
q^Õj „ѨÉ∞íè `åfiÅ∞ „Ѩ^•è #=∞O„u HÍ~åºÅÜ«∞OÃÑ· XuÎ_ç ÃÑOKå~Ú. "å*ò¿Ñ~Ú ã¨}QÆ_O»
"≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~∞° . (JO`«‰Ωõ q∞Oz Ug∞ KÕÜ∞« ÖË̂H"≥∂) ''"≥∂nH˜, "å*ò¿Ñ~ÚH˜ XHõ~O° >Ë
XHõiH˜ á⁄ã≤Qˆ kHÍ^Œ∞. "å*ò¿Ñ~Ú „ÉÏǨχ} ã¨fiÉèÏ=O, L#fl`«"∞≥ #ÿ Jaè~∞° K«∞Å∞, Hõq`«fiO
W=hfl "≥∂nH˜ qO`«QÍ (|Ǩïâß Ñ¨x~åxqQÍ JxÑ≤OKÕ^Õ"≥∂)LO_Õq. "≥∂nx
"å*ò¿Ñ~Ú "≥Ú~°@∞"å_çQÍ ÉèÏqOKÕ"å_»∞——Jx "≥∂nH˜ ã¨xflÇ≤Ï`«∞_≥·# a*ˇÑ≤
<åÜ«∞‰õΩ_˘Hõ~∞° K≥áêÊ~°∞. "≥∂nH˜ =∂~°}HÍO_»#∞ J^Œ∞Ѩ٠KÕ¿ã L^ÕâÌ O◊ ÖË^xŒ "å*ò¿Ñ~Ú
J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞. JO^Œ∞Hˆ J`«xx =ÚYº=∞O„u Ѩ^qŒ #∞Oz `˘ÅyOKåÅ#∞‰õΩ<åfl~°∞.
HÍx `«# LѨ „Ѩ^•è x J^•fih, P~üZãπZãπ <åÜ«∞Hõ`fi« O nxfl f„=OQÍ =ºuˆ~H˜™êÎ~x°
PÜ«∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞.
a*ˇÑÖ≤ ’ q∞`«"å^•xH˜ „áêux^躌 O =Ç≤ÏOKÕ =~°Oæ #∞Oz D ^•_»∞Å#∞
|Ç≤Ï~°OQÆOQÍ YO_çOz# =ºH˜Î âßO`«‰Ωõ =∂~ü. JѨÊ\˜H˜ Hˆ O„^Œ =∞O„u =~°Oæ Ö’ ÉèÏQÆOQÍ
L#fl âßO`«‰Ωõ =∂~ü JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ Ç≤Ï=∂K«Öò „Ѩ^âÕ ò‰Ωõ =ÚYº=∞O„uQÍ Ñ¨xKÕâß~°∞.
QÆ∞[~å`üÖ’ [iy# Ѷ∞¨ @#Å∞ `«##∞ f„=OQÍ ÉÏkèOKåÜ«∞x, `«#‰õΩ p^Œ~Ñ° Ù¨ \˜Oì KåÜ«∞x
PÜ«∞# |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ q=∞i≈OKå~°∞. ''â◊"åÅg∞^Œ F@∞¡ U~°∞‰õΩ<Õ"å~°∞ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÖËHÍ~°∞.
QÆ∞[~å`üÖ’ ~°HÍÎxfl áêiOz Ç≤ÏO^Œ∂`«fi#∞ ã¨OѶ∞¨ \˜`« Ѩ~K° åÅ#∞‰õΩ<Õ"å~°∞ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙʼnõΩ
â◊„`«∞=ÙÅ∞.——Jx qã¨Ê+¨Oì QÍ „ѨH\õ O˜ Kå~°∞. D Ç≤ÏO™êHÍO_»‰Ωõ áêÅÊ_ç#O^Œ∞‰õΩ qÃÇÏKüÑ,≤
Éè[í ~°OQ∑^àŒ ò g∞^Œ K«~º° Å∞ fã¨∞HÀ"åÅx âßO`«‰Ωõ =∂~ü _ç=∂O_£ KÕâß~°∞.
âßO`«‰Ωõ =∂~ü "åºYºÅ∞ P~üZãπZãπ =~åæÖ’¡ f„="≥∞#ÿ P„QÆÇ¨ xfl HõeyOKå~Ú.
QÀ"åÖ’ [~°QÉÆ ’ÜÕ∞ a*ˇÑ≤ HÍ~°º=~°æ ã¨=∞"ÕâßxH˜ H˘kÌ ~ÀAÅ =ÚO^Õ âßO`«‰Ωõ =∂~ü
D "åºYºÅ∞ KÕâß~°∞. "≥∂nH˜ áêsìÖ’x q∞`«"å^Œ∞Å#∞Oz Z@∞=O\˜ J_»O¤ ‰õΩÅ∞
~åx=fi‰õÄ_»^Œ#∞‰õΩOk P~üZãπZãπ. =ÚYº=∞O„uQÍ =∂i# `«=∞ ѨÓiÎ HÍÅѨÙ
„ѨKå~°H#± ∞ P Ѩ^qŒ #∞Oz `˘Åy¿ãÎ XѨCHÀ=_®xH˜ ã¨OѶ∞π <åÜ«∞‰õΩÅ∞ U=∂„`«O
q<À^£ ÔH.*’ãπ 40
ã≤^ŒúOQÍ ÖË~°∞. a*ˇÑ≤ J^茺‰õ∆Ω_»∞ *Ï<å Hõ$+¨‚=¸iÎ âßO`«‰õΩ=∂~ü#∞ Ñ≤eÑ≤Oz
=∞O^ŒeOKå_»∞. „Hõ=∞tHõ} ∆ ‰õΩ ÉèOí QÆO HõeyOz# áêsì ã¨É∞íè ºÅ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ K«~º° Å∞
fã¨∞‰õΩO\Ï=∞x J^•fih „ѨH\õ O˜ Kå~°∞. âßO`«‰Ωõ =∂~ü #∞Oz |Å=O`«OQÍ ~Ô O_»∞
ed`«Ñ¨Ó~°fiHõ Hõ∆=∂Ѩ}Å∞ fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. XHõ\ ˜ *Ï<å Hõ$+¨‚=¸iÎx L^ÕÌtOzOk.
=∞~˘Hõ Hõ∆=∂Ѩ} ÖËY#∞ (qÃÇÏKüÑ≤ K«~°ºÅ∞ Ç≤ÏO^Œ∂ ã¨=∂*Ïxfl =∞e# ѨiKÕÖÏ
L<åflÜ«∞x "åºMϺxOz#O^Œ∞‰õΩQÍ#∂) qÃÇÏKüÑH≤ ˜ P~üZãπZãπ #∞Oz W<£Kåi˚QÍ
L#fl =ºHÎ̃H˜ WÑ≤ÊOKå~°∞.
áêsìÖ’x q∞`«"å^Œ ta~åxH˜ XHõ ÉèÜ í ∞« O Ѩ@∞ì‰Ωõ Ok. D ^•_»∞Å <ÕÑ^¨ ºŒä OÖ’
㨠O H© ~ ° ‚ „Ѩ É è í ∞ `« fi OÖ’ Éè Ï QÆ ™ êfi=ÚÅ∞QÍ L#fl U áêsì J~Ú<å =∞^Œ Ì ` « ∞
LѨã¨OǨÏiOK«∞‰õΩO>Ë „ѨÉèí∞`«fiO ‰õΩѨʉõÄeáÈ`«∞O^Õ"≥∂##fl PO^Àà◊# "åix
"≥O\Ï_çOk. J~Ú`Õ D "å^Œ# P~üZãπZãπ#∞ U=∂„`«O HõkeOK«ÖËHõáÈ~ÚOk.
''P~üZãπZãπÖ’ â◊H=Î̃ O`«"∞≥ #ÿ <åÜ«∞‰õΩ_»∞, a*ˇÑ≤ =∂r J^躌 ‰õΩ∆ _»∞ J~Ú# ‰õΩâ◊√ÉèÏ"£
^ä•Hõ~ˆ "≥∂n `«~Ñ° Ù¨ # ~°OQÆOÖ’H˜ kQÍ~°∞. J=ã¨~"° ∞≥ `ÿ Õ "å*ò¿Ñ~Ú „ѨÉ∞íè `«fiO Ѩ_áç È~Ú<å
ã¨~ˆ "≥∂nx ã¨=∞i÷OKåeûO^Õ#x áêsìÖ’x <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ K≥áêÊ~°∞. áêsìÖ’ ~Ô O_»∞
ta~åÅ∞ `«=∞ „ѨÜ∂≥ [<åÅ HÀã¨O ÖÏc~ÚOQ∑ KÕâß~Ú. J~Ú`Õ "å*ò¿Ñ~Ú ta~°O
g∞^Œ J^•fih, ^ä•Hõ~ˆ , "≥∂n, *ˇ\· Å¡© ta~åx^Õ ÃÑK· ~Õ Ú J~ÚOk.——Jx P<å\˜ áêsì
JO`«~`æ° « Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞ a*ˇÑ≤ ѨÓ~°fi *ÏfÜ«∞ HÍ~°º^Œi≈ XHõ~∞° <å‰õΩ q=iOKå~°∞.
áêsìH˜ =∞^Œ`Ì ∞« WzÛ# „áêOfÜ«∞, Ö∫H˜Hõ áêsìÅ∞ ([#`å^Œàò Ü«Ú<≥>· _ˇ –£ cǨ~ü,
_çZOÔH–`«q∞à◊<å_»∞, `≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ –PO„^èŒ „Ѩ^âÕ ò, `«$}=¸Öò HÍO„ÔQãπ–ѨtÛ=∞ ɡOQÍÖò)
Ug =∞^ŒÌ`«∞ LѨã¨OǨÏiOK«∞HÀÖË^Œ∞. nx`À *ÏfÜ«∞ HÍ~°º=~°æ ã¨=∂"Õâ◊O
(U„Ñ≤ Ö ò 1 2,2002)„áê~° O Éè í = ∞ÜÕ ∞ º<å\˜ ˆ H a*ˇ Ñ ≤ Ö ’x q∞`« " å^Œ ∞ Å <Àà◊ § #∞
=¸~ÚOKÕâß~°∞. "≥∂n J#∞‰õÄÅ â◊‰õΩÎÅ#∞ ã¨"åÅ∞ KÕÜ«∂Å#fl PHÍOHõ∆ WHõ
"å*ò¿Ñ~ÚÖ’ q∞QÆÖ^¡Ë ∞Œ . XHõ<Å≥ =ÚO^Œ∞ "≥∂n `˘ÅyOѨÙ#∞ HÀ~°∞‰õΩ#fl q∞`«"å^Œ
„Ѩ^•è x WѨÙ_»∞ P~üZãπZãπ =ÚO^Œ∞ "≥∂HõiÖÏ¡~∞° . QÀ"åÖ’ [iy# HÍ~°º=~°æ ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’
Ju"å^Œ∞ŠѨiÉèÏ+¨#∞ J~°∞=Ù `≥K«∞Û‰õΩx "≥∂nH˜ „Ѩu~°∂ѨOÖÏ LѨ#ºã≤OKå~°∞.
''WO_À<Õ+≤Ü«∂, =∞ÖË+≤Ü«∂ÖÏO\˜ =Úã≤¡OÅ∞ „Ѩ^è•#OQÍ x=ã≤OKÕ ^ÕâßÖ’¡ "å~°∞
W`«~°∞Å`À ¿ãflǨÏOQÍ#∂, SHõº`«`À#∂ rqOKåÅ#∞HÀ=@O ÖË^Œ∞. ã¨=∂[OÖ’
HõÅQÆeã≤áÈ~Ú |`«Hõ_»OÖË^Œ∞. "åiH˜ âßOuÜ«Ú`«OQÍ LO_®Å#fl PHÍOHõ∆ÖË^Œ∞...
Z=~°∂ =∂‰õΩ Ö∫H˜H"õ å^ŒO QÆ∞iOz h`«∞Å∞ K≥Ñʨ #Hõ¯~°Ö^Ë ∞Œ . =Úã≤O¡ Å∞, „ÔHã· =Î̈ ÙÅ∞
J_»∞QÆ∞ÃÑ@ìH=õ ÚO^Œ∞ #∞OKÕ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö∫H˜Hõ ^ÕâO◊ QÍ LOk—— J<åfl~åÜ«∞#.
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 41
 |Ǩïâß ^Õâ◊ K«i„`«Ö’<Õ „Ѩ^=Œä ∞OQÍ XHõ „Ѩ^•è #=∞O„u =ÚYº=∞O„u ^•iH˜
=zÛ# ã¨O^Œ~ƒ° Où W^Õ<"Õ ∂≥ . JO`Õ P `«~∞° "å`« #∞Oz "≥∂nH˜ "å*ò¿Ñ~Ú ÉèÜ í ∞« Ѩ_∞» `«∂<Õ
L<åfl~°∞. 2002_çÃãO|~°∞Ö’ "≥∂n `«# "≥Ú^Œ\ ˜ ~åR ZxflHõÅHÀã¨O „ѨKå~°O
KÕã∞¨ <Î åfl_»∞. _èbç ¡ #∞Oz "å*ò¿Ñ~Ú, W`«~° ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩÖˇ=~Ô <· å ~å^ŒÅK«∞‰õΩO>Ë
WѨC_Õ =zÛ "≥à§◊ =∞x "≥∂n áêsìH˜ K≥áêÊ_»∞. ZO^Œ∞HõO>Ë z=~°Ö’ „ѨKå~åxH˜ =zÛ
ZxflHõÖ’¡ QÔ eÑ≤OKå=∞#fl MϺux gà‹§=~°∂ á⁄O^Œ_O» J`«xH˜ W+¨Oì ÖË^∞Œ . JO^Œ∞Ö’
Z=iH© ÉèÏQÆO W=fi^ŒÅK«∞HÀÖË^∞Œ . ''"≥∂n JO>Ë "å*ò¿Ñ~Ú KåÖÏ ÉèÜ í ∞« Ѩ_"Õ å~°∞.
J~°∞}ü*ˇ·\ ©¡, L=∂ ÉèÏ~°u`À Hõeã≤ "Õ∞=∞O`å ZxflHõÅ „ѨKå~åxH˜ q=∂#OÖ’
"≥à√◊ `«∞<åfl=Ú.'™ê^è•~°}OQÍ „Ѩ^•è #=∞O„u`À *ÏfÜ«∞ <åÜ«∞‰õΩ_À ~å„ëêìxH˜ =ã¨∞OÎ >Ë
=ÚYº=∞O„u =ÚO^Õ =zÛ ™êfiQÆ`O« ѨÅHõ_®xH˜ Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∂Î LO\Ï_»∞. <åHÀã¨O
"≥∂n ~å=_»O ã¨OQÆu JÖÏ LOK«O_ç. |Ç≤Ï~°OQÆãɨ Öíè ’ UO =∂\Ï¡_`» å_À#x <å
QÆ∞O_≥ ^Œ_^» _Œ Ö» Ï_»∞`ÀOk—J<åfl~°∞ "å*ò¿Ñ~Ú. JO^Œ~∂° Ѷ‰¨ Ωõ ¯=∞x #"åfi~°∞. "å*ò¿Ñ~Ú
‰õÄ_® #"Õfiã≤<å =ÚYOÖ’ =∂„`«O HõÅ=~°O JÖÏ<Õ LOk——Jx a*ˇÑ≤ <åÜ«∞‰õΩ_˘Hõ~∞°
K≥áêÊ~°∞.

QÆ∞[~å`ü JÅ¡~°¡ `«~åfi`« "≥∂nx =ÚYº=∞O„u Ѩ^Œq #∞O_ç `«Ñ≤ÊOKåÅ#fl `«#

Ѩ^äŒHÍxfl q~°q∞OK«∞‰õΩ#fl <≥Å~ÀAÅ `«~åfi`« "≥∂n`À JѨÊ\˜ „Ѩ^è•x "å*ò¿Ñ~Ú.
q<À^£ ÔH.*’ãπ 42
 "≥∂n q[Ü«∞O Hˆ =ÅO XHõ¯ "å*ò¿Ñ~Ú<Õ J`«x ^•iH˜ `≥zÛO^Œ#∞‰õΩO>Ë
á⁄~°áê@∞. D QÆ`« ^Œâß|ÌOÖ’ J`«#∞ Ô~O_»∞ ~åR ZxflHõÅ∞ (WѨÊ\˜H˜ =¸_»∞)
ÔQeKå_»∞. *ÏfÜ«∞ áêsì Ô~O_»∞™ê~°∞¡ F@q∞ áêÅ~ÚOk. a*ˇÑ≤ ֒ѨŠJ`«#∞
q[Ü«∂xH˜ XHõ „Ѩ=∂}OQÍ xeKå_»∞. nx=Å¡ áêsìÖ’ QÆ`O« Ö’ q∞`«"å^Œ∞ʼnõΩ#fl
H˘kÌáê\˜ KÀ@∞ ‰õÄ_® q∞QÆʼnõΩO_®áÈ~ÚOk.
^•^•Ñ¨Ù QÀ"å *ÏfÜ«∞ HÍ~°º=~°æ ã¨=∂"ÕâO◊ [iy Ѩ^àÕ √◊ § JÜ«∂ºHõ D
ã¨O=`«û~°O "≥Ú^Œ\’¡ <Õ#∞ âßO`«‰Ωõ =∂~ü#∞ HõÅ=_®xH˜ "≥àϧ#∞. "≥∂n P~å^艌 Ωõ Å
|$O^ŒOÖ’ WѨC_»∞ PÜ«∞# ‰õÄ_® KÕ~å_»∞. ''QÆ`O« QÆ`:« , HÍh WѨC_»∞ QÆ∞[~å`ü#∞
K«∂_»O_ç. „H˜`«O <≥ÅÖ’ "≥∂nrx Hõeâß#∞. Ç≤ÏO^Œ∂`«fi#∞, Jaè=$kúx HõÅQÆeÑ≤
QÆ∞[~å`üÖ’ g∞~°∞ KÕã#≤ ^•xfl #=¸<åQÍ fã¨∞‰õΩx ^Õâ=◊ ∞O`«\Ï =∞#O PK«~} ° Ö’
ÃÑ\ÏìÅx PÜ«∞#`À K≥áêÊ#∞. PÜ«∞# ™êkèOz#k JѨÓ~°fi"≥∞#ÿ k. QÆ∞[~å`üÖ’ "≥∂n
™êkèOzOk U^À XHõ<å\˜H˜ ^Õâ=◊ ∞O`«\Ï ™êkè™êÎO——Jx âßO`«‰Ωõ =∂~ü <å`À K≥áêÊ~°∞.
D j`åHÍÅO XHõ #∞e"≥KÛ« x ~ÀA#(2011–12j`åHÍÅO) QÆ∞Ń~üæ ™⁄Ãã\· ©
tkäÖÏÅ #_»∞=∞ u~°∞QÍ_®#∞. ~°}Q˘}^èfiŒ #∞Å`À ‰õÄ_ç# „Ѩ^•è # gkè #∞Oz H˘kÌQÍ
ѨH¯õ ‰õΩ =∞o§`Õ JHõ¯_» QÆ∞Ń~üæ ™⁄Ãã\· © "≥Ú^Œ\’¡ XHõ W#∞Ѩ Qˆ @∞ LOk. Jk ^•x
QÀ_» #∞Oz T_ç H˘kÌQÍ "åÅ∞QÍ Xiy Ѩ_áç È=\ÏxH˜ ã≤^OúŒ QÍ L#fl K≥@∞ìÖÏ LOk.
^•xfl ^•\˜ ֒ѨeH˜ "≥o`Õ =~°∞㨠g^è∞Œ Å∞. P g^è∞Œ ʼnõΩ ~Ô O_»∞ "≥Ñ· Ù¨ ÖÏ =∞#∞+¨µÅ∞ ÖËHõ
áê_»∞|_ç tkäÅ=∞~Ú# ~Ô O_»O`«ã∞¨ ÅÎ Éè=í <åÅ∞. "å\˜Ö’ "Õ\ H˜ © H˜\ H˜ Å© ∞ HÍh, `«Å∞ѨÙÅ∞
HÍh ÖË=Ù. =∞Å =¸„`åÅ ^Œ∞~åfiã¨#‰õΩ Hõ_∞» ѨÙÖ’ u¿ÑÊã≤Ok. *τѶ‘ WÅ∞¡ „Ѩ^•è #
^•fi~åxH˜ Ju ^ŒQ~æÆ Ö° ’ LOk. HÍy`«O ѨÓÅ K≥@∞¡ J_»k¤ _»O¤ QÍ ÃÑiy L<åfl~Ú.
֒ѨŠQÀ_»ÅO`å á⁄QÆK∂« iáÈ~Ú #Å¡~O° QÆ∞ ѨÓã≤#@∞¡<åfl~Ú. ǨÖ’¡H˜ "≥à§ı ã¨iH˜
XHõ ‰õΩHõ¯ ÃÑ^ŒQÌ Í "≥ÚiyOk. <åÅ∞QÆ∞ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ áêeã¨∞#Î fl P ‰õΩHõ¯ ÖËzxÅ|_ç <å"≥Ñ· Ù¨
K«∂ã¨∂Î J~°∞™ÈÎOk. HÍy`«O ѨÓÅ K≥@¡ `«∞ѨÊÅ∞, =Úà◊√§ =∞~À"≥Ñ· Ù¨ qiyѨ_#ç W@∞HõÅ
‰õΩѨÊÅ∞..."å\˜ =∞^躌 QÍ ^•@∞‰õΩO@∂ ÃÑ· JO`«ã∞¨ ‰Î Ωõ "≥àÏ¡#∞. „Ѩu QÆn K«∂âß#∞.
^ŒÜ∂« ºÅ∞ u~°∞QÍ_»∞`«∞#fl |∂`ü |OQÍ¡ÖÏ LO^Œk. H˘kÌ QÆO@Ö’¡<À, Hõ}∆ ÏÖ’¡<À J`«ºO`«
H˜~å`«HOõ QÍ Ç¨Ï`«º‰õΩ QÆ∞iHÍÉ’`«∞#fl XHõ ã¨=¸Ç¨ÏѨ٠xã¨ûǨÜ«∞`«, ÉèÜ í ∂« O^Àà◊#Å
J=âıëêÅ#∞ P tkäÅ"≥∞#ÿ Éè=í #Ѩ٠QÀ_»Ö’¡ <Õ#∞ K«∂_»QeÆ QÍ#∞.
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 43
 =∂~°}HÍO_»‰õΩ XHõ ™êH©∆ Éèí∂`«=∞~Ú# QÆ∞Ń~üæ ™⁄Ãã·\ © Éèí=#O 2012Ö’. =Úã≤¡"£∞
ZQÆ∞= =∞^茺`«~°QÆu x"å㨠„áêO`«=∞~Ú# WHõ¯_» 2002Ö’ ^•^•Ñ¨Ù 70 =∞Ok
K«OÑ≤"ÕÜ«∞|_®¤~°∞.
Hõxqh Z~°∞QÆx suÖ’ D ^•~°∞}=∂~°} HÍO_» [iy# =∞~°∞ã¨\˜ ~ÀA
QÆ∞Ń~üæ ™⁄Ãã\· #© ∞Oz Z=ÚHõÅ∞, HÍÅx â◊"åÅ#∞ xOѨىõΩ#fl XHõ „@‰õΩ¯ ^Œ∂^Õâfi◊ ~üÖ’x
=Úã≤O¡ 㨇âß#"å\˜H‰õ Ωõ KÕiOk. P 㨇âß#"å\˜HÖõ ’ Ѩ#∞Å∞ K«∂¿ã Ǩτ*Ï c"å J<Õ
=∞Ç≤Ïà◊ WѨÙ_»∞ #ÅÉè̌Å· Ö’ LOk. <Õ#∞ `«##∞ Hõeã≤#ѨÙ_»∞ P ^Œ∞iÌ<åxfl QÆ∞~°∞‰Î Ωõ
`≥K∞« Û‰õΩx q=~åÅ#∞ JOkOzOk. P ~ÀA "≥Ú`«OÎ 179 â◊"åÅ#∞ ѨÓ_®Û~°@. F
Ju ÃÑ^Œ«Ì QÆ∞O`«#∞ `«qfi JO^Œsfl XˆH KÀ@ Y##O KÕâß~°@. ''XHõ QÆ∞Ń~üæ ™⁄Ãã\· ©
#∞OKÕ HÍ^Œ∞, KåÖÏ „áêO`åÅ #∞Oz P~ÀA JÖÏO\˜ „@‰õΩ¯Å∞ =KåÛ~Ú. =∂
JÉσ~Ú JѨÊ\˜H˜ KåÖÏ z#fl"å_»∞. Éèí∂HõOѨO =zÛO^• Jx J_çQÍ_»∞.
J=Ù#<åfl#∞.——Jx K≥ÑÊ≤ O^•"≥∞.

q<À^£ ÔH.*’ãπ 44
 S^Œ= ÉèÏQÆO
XHõ Ju"å^Œ ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩ_ç J=`å~åxfl =∞~°∞QÆ∞#Ѩiz `«##∞ `å#∞
XHõ ã¨iH˘`«Î ~°∂ѨOÖ’ [#O =ÚO^Œ∞‰õΩ `≥K∞« ÛHÀ"åÅ#∞‰õΩ#fl "≥∂nH˜ P J=HÍâ◊O
JHÀì|~ü 2008Ö’ =zÛOk. \Ï\Ï "åi <å<À HÍ~°¡ „áê*ˇ‰Ωõ ì ~°∂ѨOÖ’. "åºáê~°
J#∞‰õÄÅ∞_çQÍ, qHÍã¨(Jaè=$kú) ѨÙ~°∞+¨µ_çQÍ `«##∞ „Ѩu+≤Oì K«∞‰õΩ<Õ „Ѩ„H˜Ü∞« Ö’ "≥∂nH˜

™ê#O^£Ö’x <å<À Hõ~å‡QÍ~°O. \Ï\ÏÅ∞ QÆ∞[~å`üH˜ ~å=_»O, Jaè=$kú <Õ`«QÍ "≥∂n

„Ѩu+ì̈‰õΩ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_çOk.
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 45
Wk XHõ H©ÅHõ"∞≥ #ÿ =∞Å∞ѨÙÖÏ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Oç k. JHÀì|~°∞ =¸_»∞# ~°`<« £ \Ï\Ï
ѨtÛ=∞ ɡOQÍÖòÖ’x ã≤OQÆ∂~°∞Ö’ <å<À HÍ~°¡ á¶êºHõsì =¸¿ãã¨∞<Î åfl#x „ѨH\õ O˜ Kå~°∞.
Ѩ i Ǩ  ~° O HÀ㨠O L^Œ º q∞OKÕ Ô ~ · ` « ∞ Å`À XHõ XѨ Ê O^•xH˜ ~åÖË H õ á È_» O `À
=¸Ü«∞Hõ `«Ñʨ ÖË^∞Œ . <åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅ `«~∞° "å`« ~°`<« \£ Ï\Ï <å<À HÍ~°¡ „áê*ˇ‰Ωõ #ì ∞
QÆ∞[~å`üH˜ fã¨∞‰õΩ=ã¨∞#Î fl@∞¡ „ѨH\õ O˜ Kå~°∞. <å<À HÍ~°∞ =ã¨∂Î =ã¨∂Î "≥∂nH˜ JO`«∞ÖËx
„ѨKå~åxfl KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ J=HÍâßxfl ‰õÄ_® `≥zÛ WzÛOk. "≥∂n QÆ∞[~å`üÖ’ KÕã#≤
„Ѩu LѨ<åºã¨OÖ’#∂ <å<Àx QÆ∞[~å`üH˜ fã¨∞‰õΩ=zÛ# "≥·<åxfl q=iOKÕ"å_»∞.
''ѨtÛ=∞ɡOQÍÖòÖ’ <å<À áê¡O\ò#∞ =¸¿ãã¨∞Î<åfl=∞x „ѨHõ\ ˜OK«QÍ<Õ 'QÆ∞[~å`üH˜
™êfiQÆ`O« — Jx \Ï\ωõΩ XHõ ZãπZOZãπ ѨOÑ≤OKå#∞ JO`Õ. Ѩx [iyáÈ~ÚOk.——
Jx K≥¿ÑÊ"å_»∞.
<å<À á¶êºHõsì x `«=∞ „áêO`«OÖ’ ÃÑ@∞ìHÀ=∞x WOHÀ <åÅ∞QÆ∞ ~åR „ѨÉ∞íè `åfiÅ∞
‰õÄ_® ~°`<« £ \Ï\Ï#∞ PǨfixOKå~Ú. J~Ú`Õ "≥∂n WzÛ#xfl `å~ÚÖÏÅ∞ W=fi_®xH˜
Z=fi~°∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~åÖË^∞Œ . ''QÆ∞[~å`ü =ÚYº=∞O„u Ju "ÕQOÆ QÍ ã¨ÊOkOz ~°OQÆOÖ’H˜
kQÍ~°∞. q∞ye# ~å„ëêìÅ∞ ‰õÄ_® D á¶êºHõsì HÍ"åÅx =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛ<å JHõ¯_»
Ѩi+¨¯iOKåeû# ã¨=∞ã¨ºÖˇ<Àfl L<åfl~Ú. JO^Œ∞Hˆ "Õ∞=Ú QÆ∞[~å`üx ZOK«∞‰õΩ<åflO.
JO`å ã¨=ºOQÍ [iyáÈ~ÚOk.——Jx >ˇ"ÿ ∞£ û PѶπ WO_çÜ∂« H˜ WzÛ# WO@~°∂fi ºÖ’
~°`«<£\Ï\Ï K≥áêÊ~°∞. Ѩk~ÀAÖ’¡<Õ XѨÊO^ŒOÃÑ· ã¨O`«HÍÅ∞ [iyáÈÜ«∂~Ú.
D „áê*ˇ‰Ωõ ì HÀã¨O "≥∂n \Ï\ωõΩ J`«ºO`« L^•~°OQÍ ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å∞ HõeÊOKå~°∞.
q∞#Ǩ~ÚOѨÙÅ∞ WKåÛ~°∞. W~°"·≥ Uà◊§áê@∞ „ѨÉ∞íè `åfixH˜ Ѩ#∞fl Hõ@#ì Hõ¯~°Ö^Ë ∞Œ . ^•xfl
~°∞}OQÍ ÉèÏqOz P ~°∞}Ïxfl W~°"·≥ Uà◊§ `«~∞° "å`«, 10.1âß`«O =_ô `¤ À uiy
K≥eO¡ K«_O» „áê~°OaèOKåe. \Ï\Ï K≥eO¡ Kåeû# Ѩ#∞fl "≥Ú`«OÎ ZO`« LO@∞O^À =ÚO^Õ
ÖˇH˜¯OK«ÖË=Ú. HÍh D J`«ºO`« J#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# ~°∞} ã¨^Œ∞áêÜ«∞O =Å¡ HõOÃÑh
`˘Å∞`« à Ñ\ ˜ ì # ÃÑ@∞ì | _ç (2,200 HÀ@∞¡ ) H˜ Z<Àfl Ô ~ @∞¡ ^è Œ < åxfl Jk
q∞QÆ∞Å∞ÛHÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx K≥Ñʨ =K«∞Û. \Ï\Ï HõOÃÑhH˜ QÆ∞[~å`ü „ѨÉ∞íè `«fiO ~Ô O_»∞KÀ@¡
Éè∂í q∞x K«∂Ñ≤OzOk. JO^Œ∞Ö’ ™ê#O^£x ZOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. J~Ú`Õ ™ê#O^£Ö’x P
Éè∂í q∞H˜ „Ѩ^•è # ~°ÇϨ ^•iH˜ =∞^躌 H˘O`« =º=™êÜ«∞ Éè∂í q∞ LOk. ^•xx ~Ô `· ∞« Å
#∞Oz H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤ W=∞‡x \Ï\Ï "≥∂@~üû HõOÃÑh HÀiOk. "≥∂nH˜ W^Õ=∞O`«
Hõ+¨ìOQÍ JxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. ѨtÛ=∞ɡOQÍÖòÖ’ÖÏ HÍHõ `«#∞ =∞iO`« Kå`«∞~°ºO`À
=º=Ǩ~åxfl ѨÓiÎ KÕÜ∞« QÆÅ#x J`«xH˜ `≥Å∞ã¨∞. HÍx JѨÙÊ_»∞#fl Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ ~Ô `· ∞« Å
#∞Oz ZÖÏO\˜ =ºuˆ~Hõ`« =zÛ<å Jk `«#H˜ `«Å H˘>Ëãì #≤ @ì=Ù`«∞Ok. HÍ|\˜ì Ju
*Ï„QÆ`QΫ Í =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥àϧÅ#flk ‰õÄ_® J`«xH˜ Z~°∞Hˆ .
q<À^£ ÔH.*’ãπ 46
 P =º=™êÜ«∞Éè∂í q∞Ö’ J`«ºkèHõ ÉèÏQÆO ~°=ÓÉÏ "å¿Ñ∞¶ ÖÏ J<Õ ™ê÷xHõ HÍOÔQãπ
áêsì <åÜ«∞‰õΩ_çk. PÜ«∞<Õ q∞ye# ~Ô `· ∞« ʼnõΩ ‰õÄ_® „áêux^躌 O =Ç≤ÏOz „ѨÉ∞íè `«fiO`À
[iˆQ ã¨O„ѨkOѨÙÖ’¡ áêÖÁæ<åfl~°∞. PÜ«∞# `«ÅK«∞‰õΩO>Ë Éè∂í q∞x W=fi‰õΩO_® "≥∂nx
W~°∞‰õΩ# ÃÑ\ì̃ LO_»=K«∞Û. JO^Œ∞Hˆ "≥∂n Ü«∞O„`åOQÆO J`«ºO`« *ÏQÆ∞~°∂Hõ``« À
=º=Ǩ~°O #_çÑO≤ k. ''"≥∂n, \Ï\ÏÅ∞ ã¨OÜ«ÚHõOÎ QÍ „ѨH@ õ # KÕÜ∞« _®xH˜ XHõ~ÀA
=ÚO^Œ∞ =~°‰Ωõ =∂‰õΩ, lS_çã(≤ QÆ∞[~å`ü WO_»„ã≤Ü ì ∞« Öò _≥=ÅÑπ"∞≥ O\ò HÍ~˘Êˆ~+¨<)£ H˜
=∞^茺 ã¨O„ѨkOѨÙÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∂<Õ L<åfl~Ú. "åà◊√§ W=fiEÑ≤# ^èŒ~°#∞ "Õ∞=Ú
XѨCHÀÖË^∞Œ . D Éè∂í q∞ \Ï\Ï "≥∂\Ï~üû HÀã¨O ¿ãHõiã¨∞<Î åfl=∞x =∂‰õΩ K≥Ñʨ ÖË^∞Œ .
=ÚYº=∞O„u HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’#∞Oz P "Õ∞~°‰Ωõ P^ÕâßÅ∞O_»@O`À z=i =~°‰Äõ lS_çã≤
„Ѩuxkè =∞¿ÇÏâ◊fi~ü ™êǨ˙ \Ï\Ï "≥∂\Ï~üû ¿Ñ~°∞#∞ =∂‰õΩ "≥Å_¡ Oç K«Ö^Ë ∞Œ . ~å„u
ѨkO\˜ =~°‰Äõ K«~Û° Å∞ #_»∞ã¨∂<Î Õ L<åfl~Ú. JѨÊ_»∞ PYi J„ãÎ̈OQÍ =∞¿ÇÏâ◊fi~ü 'ˆ~ѨÙ
~°`<« £ \Ï\Ï JǨχ^•ÉÏ^£‰Ωõ =ã¨∞<Î åfl~°∞. D Éè∂í q∞x <å<å áê¡O\ò HÀã¨"∞Õ ¿ãHõiã¨∞#Î flk,
"åà◊§H˜ ZÖÏO\˜ ã¨=∞㨺Å∂ ~åx=fi^Œ∞—Ì Jx |u=∂ÖÏ~°∞. Jk q<åflHõ =∂ ã¨O`À+¨O
JO`å WO`å HÍ^Œ∞. QÆ∞[~åfÜ«ÚʼnõΩ, q∞ye# "åà◊§‰õΩ J^Õ `Õ_®. =∂‰õΩ Éè∂í q∞
g∞^Œ JO`«\ ˜ =∞=∞HÍ~°O LO_»^Œ∞. =∂ ÖˇHõ¯Å∞ "Õˆ~QÍ LO\Ï~Ú. D Éèí∂q∞x
Jq∞‡`Õ Ñ¨H¯õ #∞#fl =∂ Pã¨∞ÅÎ ‰õΩ qÅ∞= ÉÏQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok Hõ^•! Jk P "Õ∞~°‰Ωõ
=∂‰õΩ „ѨÜ∂≥ [#Hõ~"° ∞Õ . XHõ QÆO@Ö’<Õ gÖˇ#· O`« =∞Oz ^è~Œ ° =KÕÛÖÏ K«∂ã¨∞‰õΩx
XѨÊO^ŒO ‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ<åflO——Jx `«#"≥Ñ· Ù¨ #∞Oz [iy# Hõ^#Œä ∞ q=iOKå~°∞ ~°=ÓÉÏ
"å¿Ñ¶∞ÖÏ.
"å¿Ñ∞¶ ÖÏ \Ï\Ï"≥∂\Ï~üû‰õΩ P#∞‰õΩx L#fl `«# 30 ZHõ~åÅ Éè∂í q∞x Jq∞‡#
"≥O@<Õ =ÚYº=∞O„u HÍ~åºÅÜ«∞O #∞Oz PÜ«∞#‰õΩ Ñ≤Å∞Ѩ٠=zÛOk. "åo§^Œ~Ì ∂°
Hõe¿ã ~ÀA<Õ >ÿ̌"∞£ û PѶπ WO_çÜ∂« „áêOfÜ«∞ ã¨OzHõÖ’ ''™ê#O^£ ëê=ÙHÍ~°∞ WOHÍãÎ̈
^èxŒ ‰õΩ_»Ü∂« º_»∞—— J<ÕHõ Ѩ`åHõ ji¬H`õ À "å¿Ñ∞¶ ÖÏÃÑ· Hõ^#Œä O „ѨK∞« i`«=∞~ÚºOk.
''<Õ#∞ QÆkÖ’H˜ "≥à◊§QÍ<Õ "≥∂n ÖËz xÅ|_ç ~°=ÙÉÏ ÉÏÜü∞ g∞ ÅH˜∆ ‡x
<åH˜=fiO_ç JO@∂ PǨfixOKå_»∞. ' <å^Œ$+≤ì ™ê#O^£ÃÑ· Ѩ_Oç k. nxfl ÉÏQÍ ÃÑ^ŒkÌ
KÕ ^ •Ì O . JO^Œ ~ ° ∂ JkiáÈÜÕ ∞ ÖÏ fiÛk^•Ì e . „Ѩ Ñ ¨ O K« O JO`å =zÛ
K«∂_®e—J<åfl_»∞.——Jx ~°=ÓÉÏ "å¿Ñ∞¶ ÖÏ <å`ÀK≥áêÊ~°∞.
<å<À á¶êºHõsì x ~°ÑÊ≤ OK«∞HÀ=_®xH˜ QÆ∞[~å`ü „ѨÉ∞íè `«fiO KÕã∞¨ ‰õΩ#fl XѨÊO^ŒO
x[OQÍ<Õ JO`«~å˚fÜ«∞ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å ^Œ$+≤xì PHõi¬OzOk. E<£ 2010Ö’ <å<À
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 47
áê¡O\ò „áê~°OÉè=í ∞~ÚOk. `«~∞° "å`« H˘kÌ "å~åÅÖ’<Õ á¶È~ü,¤ Ñ‘lÜ≥∞\ò HÍ~°¡ ã¨Oã¨Å÷ ∞
`«=∞H˜ áêºHõsì Å∞ ÃÑ@∞ìHÀ=_®xH˜ ã¨Å÷ O Hˆ \Ï~ÚOK«=∞x HÀ~å~Ú. lS_çã≤ 2,200
ZHõ~åÅ#∞ ¿ãHõiOz P Ô~O_»∞ ã¨Oã¨÷ʼnõΩ qâßÅ"≥∞ÿ# Éèí∂q∞x JѨÊyOzOk.
\Ï\ÏH˜zÛ# ÖÏO\˜ Pi÷Hõ Ѩ~"° ∞≥ #ÿ ~å~ÚfÅ∞, ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å∞ ‰õÄ_® HõeÊOzOk.
™ê#O^£Ö’ Éèí∂ ¿ãHõ~°}‰õΩ Ô~·`«∞Å #∞Oz x~°ã¨# Z^Œ∞Ô~·<å Wã¨∞Î#fl ѨiǨ~åxfl
ÃÑOK«_O» `À Jk ã¨^∞Œ =Ì ∞}˜yOk. \Ï\Ï <å<À á¶êºHõsì ÃÑ@ìH=õ ÚO^Œ∞ JHõ¯_» ZHõ~O°
<ÕÅ Ys^Œ∞ =¸_»∞ ÅHõÅ∆ ~°∂áêÜ«∞Å∞ LO_Õk. lS_çã≤ Hõhã¨O =ÚÃÑÊ· ÅHõÅ∆ ~°∂áêÜ«∞Å
K˘Ñ¨C# Y~å~°∞ KÕãO≤ k. ~Ô `· ∞« ʼnõΩ Éè∂í q∞ Jq∞‡# "å~°OÖ’¿Ñ K≥‰Ωõ ¯Å∞ *Ïs KÕãO≤ k.
™ê#O^£ 'q[Ü«∞ QÍ^ä—Œ qHÍ㨠ѨÙ~°∞+¨µ_»∞QÍ "≥∂n MϺux =∞iO`« =ÚO^Œ∞‰õΩ
fã¨∞‰õΩ"≥o§Ok. F@~°#¡ ∞, "åºáê~°ã∞¨ Å÷ #∞ L^ÕtÌ Oz "≥∂n Kտ㠄ѨãO¨ QÍÅÖ’ Wk
XHõ „Ѩ^è•# ÉèÏQÆ"≥∞ÿOk. HÍh „ѨÉèí∞`«fiO `Õ^ŒÅK«∞‰õΩ#fl „Ѩu áêi„âßq∞Hõ „áê*ˇ‰õΩì
WÖÏ<Õ ™êyáÈ~ÚO^Œ#∞‰õΩO>Ë á⁄~°áê>Ë. ÉèÏ"£#QÆ~ü lÖÏ¡Ö’x ã¨=Ú„^Œ f~° „áêO`«OÖ’
XHõ z#fl Ѩ@} ì O =∞Ǩï"å. JHõ¯_» 2003Ö’ "≥∂n „ѨÉ∞íè `«fiO QÆ∞[~å`üÖ’x Ju
ÃÑ^ŒÌ áêi„âßq∞Hõ HõOÃÑhÅÖ’ XHõ>ˇÿ# x~凉õΩ ã≤"≥∞O\ò áê¡O\ò x~å‡}O HÀã¨O
700ZHõ~åÅ#∞ Hˆ \Ï~ÚOzOk. x~å‡ HõOÃÑh =º=™ê÷щ¨ Ωõ _»∞ HÍ~°û<£ Ѩ>ÖË ò ^•_»∞Å#∞
xÅ∞=iOK«#O^Œ∞‰õΩ "≥∂nx q=∞i≈Oz# ã≤SSH˜ =ºuˆ~HõOQÍ =∞~À ã¨Oã¨#÷ ∞ (i[~°O˚ \ò
„QÆ∂Ñπ PѶπ QÆ∞[~å`ü–P~üll)U~åÊ@∞ KÕã#≤ "åiÖ’ XHõ~∞° . x~å‡ ã¨O㨉÷ Ωõ Hˆ \Ï~ÚOz#
Éè∂í q∞Ö’ =¸_˘O^ŒÅ ZHõ~åÅ z`«_Î ç <ÕÅÅ∞, H˘xfl i[~åfiÜ«∞~°∞¡ L<åfl~Ú. "å\˜x
Ü«∂Éè̌· "ÕÅ=∞Ok ~Ô `· ∞« Å∞ ™êQÆ∞ HÀã¨O, Ѩâ√◊ áÈ+¨}‰õΩ qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞.
JO^Œ∞ˆH Ô~·`«∞Å∞ P XѨÊO^•xfl =ºuˆ~H˜OKå~°∞. „ѨÉèí∞`«fiO, x~å‡ „QÆ∂Ѩ٠"åi
Ѷ~≤ åº^Œ∞Å#∞ ÃÑ_»Kq≥ #ÃÑ\Ïì~Ú. HÍh W`«~° „áêO`åÅÖ’ÖÏ H͉õΩO_® WHõ¯_» x~°ã#¨ Å∞
TѨO^Œ∞‰õΩ<åfl~Ú. =∞Ǩï"å xÜ≥∂[Hõ=~åæxH˜ „áêux^茺O =Ç≤Ïã¨∞Î#fl a*ˇÑ≤
âßã¨#ã¨É∞íè º_»∞ _®Hõ~ì ü Hõ#∂ÉÏ~Ú HõÖÏûiÜ«∂<Õ `«=∞ áêsì =ÚYº=∞O„uH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
D L^Œº=∂xfl #_çÑ≤OKå~°∞. D XѨÊO^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ „ѨÉèí∞`åfixH˜ ~åã≤#
ÖËYÃÑ· Ѩ^ŒH˘O_»∞"ÕÅ =∞OkH˜ ÃÑ·QÍ Ô~·`«∞Å∞ `«=∞ ~°HõÎO`À ã¨O`«HÍÅ∞ KÕâß~°∞.
=∞Ǩï"å #∞Oz JǨχ^•ÉÏ^£ =~°‰Ωõ S^Œ∞"ÕÅ=∞Ok ~Ô `· ∞« Å∞ <åÅ∞QÆ∞ =O^ŒÅ H˜Ö’g∞@~°∞¡
D XѨÊO^•xfl ~°^∞Œ Ì KÕÜ∞« =∞x HÀ~°∞`«∂ áê^ŒÜ∂« „`« KÕâß~°∞.
P Éèí∂q∞ |O[~°∞ Éèí∂q∞ Jx QÆ∞[~å`ü „ѨÉèí∞`«fi=¸, x~å‡ „QÆ∂ѨÙ
|∞HÍ~ÚOKå~Ú. HÍh Ô~·`«∞Å∞ Ѩ~åº=~°}, J@gâßY‰õΩ "åizÛ# J#∞=∞ux
q<À^£ ÔH.*’ãπ 48
Ѩ Ù #:Ѩ i jeOK« = ∞x q[˝ Ñ ≤ Î KÕ â ß~° ∞ . P âßY áê¡ O @∞H˜ z Û# J#∞=∞ux
LѨã¨OǨÏiOK«∞‰õΩOk.
Jaè=$kú ¿Ñ~°∞`À „Ѩu „áê*ˇ‰Ωõ #ì ∞ ÃÑ· #∞Oz ~°∞^Œ_Ì "» ∞Õ Z*ˇO_®QÍ L#fl
„ѨÉ∞íè `«fiOÃÑ· W^˘Hõ J~°∞^≥#· q[Ü«∞=∞x ~Ô `· ∞« Å∞ H˘xÜ«∂_®~°∞. JѨÊ\˜H˜ =¸_»∞™ê~°∞¡
xÜ≥∂[Hõ=~åæxH˜ „áêux^茺O =Ç≤Ïã¨∞Î#fl HõÖÏûiÜ«∂#∞ D L^Œº=∂xH˜ <Õ`«$`«fiO
=Ç≤ÏOz#O^Œ∞‰õΩ áêsì #∞Oz ã¨ÃãÊO_£ KÕâß~°∞. QÆ∞~°∞Î `≥eÜ«∞x QÆ∂O_®Å∞ PÜ«∞#ÃÑ·
^•_ç KÕâß~°∞. HÍh PÜ«∞##∞ QÆ∞[~å`ü ~Ô `· ∞« Å∞ `«=∞ „ѨuxkèQÍ QÆ∞iÎOKå~°∞. „Ѩ[Å
„ѨÜ∂≥ [<åÅ#∞ Ѩ}OQÍÃÑ\ì̃ Éè∂í q∞x, „Ѩ*Ï ^è<Œ åxfl HÍ~˘Êˆ~@¡‰Ωõ ^è•~å^Œ`OΫ KÕã∞¨ #Î fl
"≥∂nx `«=∞ `«~Ñ° Ù¨ #∞Oz „Ѩtflã¨∞#Î fl <åÜ«∞‰õΩ_»∞QÍ PÜ«∞# ~Ô `· ∞« ŠǨÏ$^ŒÜ∂« ÅÖ’
xezáÈÜ«∂_»∞.
2002 ^•_»∞Å `«~åfi`« QÆ∞[~å`ü „ѨÉ∞íè `«fi ^Œ∞â◊Û~°ºÅÃÑ· U q=∞~°≈ KÕã<≤ å
^•xx QÆ∞[~åfÜ«ÚÅ#∞ J==∂xOK«_O» QÍ#∂, QÆ∞[~å`ü g∞^Œ ^•_ç KÕÜ∞« _»OQÍ#∂
z„uOK«_»OÖ’ "≥∂n J`«ºO`« <≥·Ñ¨Ù}ºO „Ѩ^Œi≈OKå_»∞. JO^Œ∞Ö’ H˘O`« =~°‰õΩ
ã¨ÑŨ¶ =∞Ü«∂º_»∞ ‰õÄ_®. J^Õ Kå`«∞~åºxfl P `«~åfi`« 'QÆ∞[~å`ü Jaè=$kú Hõ^#Œä O—ÃÑ·
=KÕÛ q=∞~°≈Å#∞ Z^Œ∞~À¯=_»OÖ’#∂ „Ѩ^iŒ ≈ã¨∞<Î åfl_»∞. HÍHõáÈ`Õ JO`« |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ
HÍ^Œ∞. Ѩ~ÀHõ∆ ~°∂áêÖ’¡ Ѩx [iˆQÖÏ K«∂ã¨∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. g∞_çÜ∂« ‰õΩ QÆ∞[~å`ü „ѨÉ∞íè `«fiO
"≥∂n ǨÏÜ«∂OÖ’ ™êkèOz# Pi÷Hõ „ѨQuÆ , "ÕQOÆ QÍ Z^Œ∞QÆ∞`«∞#fl x~å‡} ~°OQÆO,
ã¨=∞~°÷ áêÅ# `«k`«~° JOâßÅÃÑ· x~°O`«~O° ™ê#∞‰õÄÅ Hõ^<Œä åÅ#∞ ã¨~Ñ° ~¨¶ å KÕã∂¨ Î
LOk. "≥∂n QÆ∞[~å`üx ^Õâ◊ „Ѩ[Å =ÚO^Œ∞ J=ã¨~åʼnõΩ q∞Oz q^Œ∞º`ü L`«ÊuÎ
KÕã∞¨ #Î fl ~åROQÍ „Ѩ^iŒ ≈OK«_®xH˜ `åѨ„`«Ü∞« Ѩ_`» å_»∞. 'QÆ∞[~å`ü J^Œ∞ƒù`O« — QÆ∞iOz
*ÏfÜ«∞, JO`«~å˚fÜ«∞ Ѩ„uHõÖ’¡ (a*ˇ<≥ãπ @∞_Õ #∞O_ç ã≤_ôfl =∂iflOQ∑ ÃÇÏ~åÖò¤
=~°‰Ωõ )=zÛ# „Ѩu "å~åÎ Hõ^#Œä OÖ’#∂ D q+¨Ü∞« O „Ѩ™êÎ=#‰õΩ =KÕÛÖÏ K«∂ã¨∞‰õΩ<åfl_»∞.
HÍh P~üZãπZãπ P^èfiŒ ~°ºOÖ’ #_çKÕ ~Ô `· ∞« ã¨OѶ∂¨ xH˜ K≥Ok# ~Ô `· ∞« ÖË Ñ¨^àÕ √◊ §QÍ
`«=∞ q^Œ∞º`ü J=ã¨~åÅ∞ f~°Û=∞O@∂ PO^Àà◊# KÕã¨∞Î<åfl~°∞. D Ѩ^Õà◊§Ö’<Õ
(2000–2010) Ô~·`«∞ʼnõΩ ˆH\Ï~Úã¨∞Î#fl q^Œ∞º`ü 43âß`«O #∞O_ç 21 âß`åxH˜
Ѩ_áç È~ÚO^Œx „ѨÉ∞íè `«fi QÆ}ÏOHÍÅ#∞ K«∂¿ãÎ `≥Å∞ã¨∞OÎ k. ™êQÆ∞h\˜ ѨOѨÙʼnõΩ q^Œ∞º`ü
Hõ<H≥ #∆õ ¡ HÀã¨O Hõhã¨O 3,75,000=∞OkH˜ ÃÑQ· Í ~Ô `· ∞« Å∞ Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞<Î åfl~°∞.
~åR ã¨∂Å÷ L`«ÊuÎ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ *ÏfÜ«∞ ã¨Q@ Æ ∞ HõO>Ë JuH˘kÌQÍ<Õ Z‰õΩ¯=
LOk. Z<Àfl ^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ áêi„âßq∞HõOQÍ =ÚO^Œ∞#fl P ~å„ëêìxH˜ J^Õ=∞O`« Z‰õΩ¯=
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 49
 HÍ^Œ∞. JO`«‰Ωõ ~Ô O_»∞ ^ŒâßÉÏÌÅHõO>Ë "≥∂_ô áêÅ#Ö’ L#fl ^Œâß|ÌOÖ’ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ
~ˆ @∞ K≥ÑC¨ HÀ^ŒQæÆ Z‰õΩ¯=QÍ ÖË^∞Œ . "≥∂n q^Õj „Ѩ`º« Hõ∆ ÃÑ@∞ì|_»∞Ö’¡ QÆ∞[~å`ü ~åRO
J„QÆQÍq∞QÍ LO^Œ#fl@∞¡ z„uOKÕ"å_»∞. HÍh x*ÏxH˜ 2000–2009 =∞^躌 HÍÅOÖ’
q^Õj „Ѩ`º« Hõ∆ ÃÑ@∞ì|_»∞Å q+¨Ü∞« OÖ’ QÆ∞[~å`ü ^ÕâO◊ Ö’ <åÅ∞QÆ= ™ê÷#OÖ’LOk.
2011<å\˜H˜ Jk P~°= ™ê÷<åxH˜ Ѩ_áç È~ÚOk. =∞Ǩ~åR, _èbç ,¡ `«q∞à◊<å_»∞, Hõ~åfl@Hõ,
PO„^èŒ „Ѩ^âÕ ò ~å„ëêìÅ∞ QÆ∞[~å`ü HõO>Ë =ÚO^Œ∞<åfl~Ú. =∞Ǩ~åRH˜ q^Õj „Ѩ`º« Hõ∆
ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ QÆ∞[~å`ü HõO>Ë Hõhã¨O `˘q∞‡kÔ~@∞¡ Z‰õΩ¯= =KåÛ~Ú.
QÆ∞[~å`ü Pi÷Hõ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ L#fl ~åRO J~Ú<å ¿Ñ^ŒiHõ x~°∂‡Å# ~ˆ @∞Ö’
cǨ~ü, L`«~Î „° Ѩ^âÕ ò, ѨtÛ=∞ ɡOQÍÖò, PO„^èŒ „Ѩ^âÕ ò=O\˜ ~å„ëêìÅ HõO>Ë („Ѩ}ÏoHÍ
ã¨OѶ∞¨ O x"ÕkHõÅ „ѨHÍ~°O) "≥#∞Hõ|_Õ LOk. ™ê=∂lHõ ã¨∂zHõÖ’¡#∂ P ~å„+¨Oì
"≥#Hõ|_çLOk. QÆ∞[~å`üÖ’ áÈ+¨HÍǨ~° Ö’áêxH˜ QÆ∞~°=Ù`«∞#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ #ÅÉè̌<· åÅ∞QÆ∞
âß`«O L<åfl~°∞.(ÉèÏ~°`« =∂#"åaè=$kú x"ÕkHõ 2011 „ѨHÍ~°O) Wk L`«~Î ° „Ѩ^âÕ ò
HõO>Ë Z‰õΩ¯=. D QÆ}ÏOHÍʼnõΩ, "≥∂nH˜ =zÛ# MϺuH˜ á⁄O`«#ÖË^∞Œ . nxfl `«~z°
K«∂¿ãÎ =∞#‰õΩ H˘xfl q+¨Ü∂« Å∞ ã¨Ê+ì̈=∞=Ù`å~Ú. JO^Œ∞Ö’
XHõ\ :˜ – Jaè=$kú ™ê^艌 Ωõ _çQÍ, Pi÷Hõ „ѨQuÆ HÍ~°‰Ωõ _çQÍ "≥∂nH˜ =zÛ#
MϺu JO`å Hˆ =ÅO J`«x „Ѩ*Ï ã¨O|O^è•Å Ü«∞O„`åOQÆO Ju *Ï„QÆ`QΫ Í xi‡Oz#
„ѨKå~À^Œº=∞ Ѷe¨ `«"∞Õ . q∞ye# ~å„ëêìÅHõ<åfl Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅÖ’#∂, Jaè=$kúÖ’#∂ QÆ∞[~å`ü
ZO`À =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥o§O^Œ#flk Jã¨`º« O. HÍh P Jã¨`åº<Õfl XHõ "åãÎ̈==∞#fl@∞¡ Ju
ã¨=∞~°O÷ QÍ „ѨKå~°OÖ’ ÃÑ\ì̃ "≥∂nH˜ D QÆ∞iÎOѨÙ#∞ `≥zÛÃÑ\Ïì~∞° .
Ô~O_»∞:– „ѨKå~À^Œº=∞ x~°fiǨÏ}`Àáê@∞ ã¨kfi=∞~°≈ʼnõΩ ^Œ∞~°∞^ÕÌâßÅ#∞
PáêkOK«_O» ^•fi~å Z=~°∂ `«=∞#∞ q=∞i≈OKÕ ™êǨÏã¨O KÕÜ∞« ‰õΩO_® K«∂ã¨∞HÀ=_»O
J<Õ Ñ¨xx "å~°∞ J`«ºO`« <Õ~∞° ÊQÍ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. D 'Jaè=$kú Hõ^#Œä O—#∞ ã¨"åÅ∞
KÕ¿ã ã¨=∂Kå~åxfl Z=Ô~<· å =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°#∞HÀO_ç "≥∂nx, QÆ∞[~åfÜ«ÚÅ#∞
JѨMϺu áêÖË̊Ü∞« _®xH˜ ã¨`åºxfl =„H©Hiõ ã¨∞<Î åfl~°x P q=∞~°≈‰õΩÅÃÑ· =ӺǨ`«‡HõOQÍ
^•_çH˜ kQÆ∞`å~°∞. `«=∞ „ѨKå~° Ǩϟ~°∞Ö’ P ã¨=∂Kå~°O =∞~°∞QÆ∞#Ѩ_áç ÈÜÕ∞ÖÏKÕ™êÎ~∞° .

q<À^£ ÔH.*’ãπ 50
 P~°= ÉèÏQÆO
ÃãÃÑOì |~°∞ 12, 2011# "≥∂n `«# \˜fi@ì~ü JH“O\òÖ’ 'QÍ_£ D*ò „ˆQ\ò—
Jx Hõ$`«[`˝ åѨÓ~°fiHõOQÍ ~åã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ 2002 =∞`« ^•_»∞ÅÖ’
ÉèÏQÆ"∞≥ #ÿ `˘q∞‡k =∂~°} HÍO_» Hˆ ã¨∞Å#∞ qKåiOK«_O» HÀã¨O „Ѩ`ºÕ Hõ qKå~°} |$O^•xfl
(ã≤\ò) U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. WѨC_»∞ P ã≤\ò̂H Wëê<£ *τѶ‘ ǨÏ`«º Hˆ ã¨∞Ö’ "≥∂n ZO`«=~°‰Äõ

ÃãÃÑìO|~°∞ 2011Ö’ JǨχ^•ÉÏ^£Ö’ ã¨^•ƒù=<å ^Œ$â◊ºO. "≥∂nH˜ XHõ"≥·Ñ¨Ù# a*ˇÑ≤ <Õ`«

ZÖò.ÔH.J^•fih, =∞~À"≥·Ñ¨Ù ѨO*ÏÉò =ÚYº=∞O„u „ѨHÍ+πã≤OQ∑ ÉÏ^ŒÖò
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 51
^ÀëÈ xQÆ∞`æ eÕ Û P x"ÕkHõ#∞ QÆ∞[~å`üÖ’x H˜Ok HÀ~°∞‰ì Ωõ JO^Œ*Ü Ë ∞« =∞x ã¨∞„Ñ‘O
HÀ~°∞ì ã¨∂zOzOk. ã≤\ò x"ÕkHõ P^è•~°OQÍ H˜Ok HÀ~°∞ì "≥∂nÃÑ· ˆHã¨∞ #"≥∂^Œ∞
KÕÜ∂« ÖÏ ÖË^• Jx x~°~‚ Úã¨∞OÎ k. x*ÏxH˜ Wk U q^èOŒ QÍ#∂ J`«#∞ x~Àú+≤ Jx
`Õ e Û#@∞¡ HÍ^Œ ∞ . HÍHõ á È`Õ ã¨ ∞ „Ñ‘ O HÀ~° ∞ ì #∞Oz WO`« H õ O >Ë Hõ i î # "≥ ∞ ÿ #
P^ÕâßÖÁ™êÎÜ∞Õ "≥∂#x "≥∂n ÉèÜ í ∞« Ѩ_®¤_∞» .
2003Ö’ "≥∂nx P^è∞Œ xHõ h~À Jx "åMϺxOz#@∞¡ D™êi ‰õÄ_® U^À
"åYº KÕã≤ LO_»=K«∞Û. ÖË^• Hˆ ã¨∞#∞ QÆ∞[~å`ü "≥Å∞Ѩe <åºÜ«∞™ê÷<åxH˜ |^ŒÖÏ~ÚOz
LO_»=K«∞Û. J`«xx =Ú^•Ì~ÚQÍ KÕiÛ LO_»=K«∞Û.
W"Õg [~°Q#Æ O^Œ∞<Õ JO`« ã¨O|~°OQÍ ÉèQí =Æ O`«∞x `«ÅK«∞‰õΩ#flk. JO`ÕHÍ^Œ∞ WHõ
ã¨iH˘`«Î „ѨKå~åxH˜ `≥~n° ¿ã `«~∞° }O Pã¨#fl"≥∞Oÿ ^Œx ‰õÄ_® "≥∂n „QÆÇÏ≤ OKå_»∞. HÀ~°∞ì
P^ÕâßezÛ# S^Œ∞ ~ÀAÅ `«~∞° "å`« `«# ѨÙ\˜#ì ~ÀA# ã¨^•ƒù=# ¿Ñ~°∞`À =¸_»∞
~ÀAÅ∞ x~åǨ~° nHõ#∆ ∞ KÕÑ\¨ Ïì_∞» . "≥∂n TÇ≤ÏOz#>Ë¡ ã¨^•ƒù=# x~°â#◊ ‰õΩ g∞_çÜ∂«
^•fi~å qѨs`«"∞≥ #ÿ „ѨKå~°O ÅaèOzOk. Ѩk"ÕÅ=∞Okx HõkeOz D ã¨^•ƒù=#‰õΩ
Ǩ[~°Ü∞Õ ºÖÏ K«∂âß~°∞. WHõ „Ѩu a*ˇÑ≤ <åÜ«∞‰õΩ_çx "ÕkHõ g∞^Œ‰Ωõ ~°ÑÊ≤ OK«∞‰õΩx `«#
ѨH¯õ # xÅɡ@∞ìHÀ_®xH˜ "≥∂n D J=HÍâßxfl "å_»∞‰õΩ<åfl_»∞. x~åǨ~° nHõ∆ "≥Ú^Œ\ ˜
~ÀA# ^ÕâO◊ Ö’x Jxfl "å~åΠѨ„uHõÖ’¡ nxH˜ ã¨O|OkèOz ѨÓiÎ ¿Ñl „ѨH@ õ #Å∞
=KåÛ~Ú. P L^ŒÜ∞« O z~°∞#=ÙfiÅ∞ qã¨∞~°∞`«∞#fl "≥∂n =ÚMO Jxfl ~å„ëêìÖ’¡x
F@~°#¡ ∞ "åi "åi =∂`«$ÉèÏ+¨ÅÖ’ ѨÅHõiOzOk. ã¨^•ƒù=# ã¨O^ÕâO◊ JOkOzOk.
`≥Å∞QÆ∞, `«q∞à◊, Hõ#fl_», Ç≤ÏOk, ɡOQÍb, =∞~åiî, L~°∂,Ì J™êûg∞, XiÜ«∂ ÉèÏ+¨Ö’¡x
Ѩ„uHõÖ’¡ „ѨH@õ #Å∞ =KåÛ~Ú. JO^Œ∞HÔ #· Y~°∞Û#O`å QÆ∞[~å`ü ~åRO(„ѨÉ∞íè `«fiO)
ÉèíiOzOk.
P x~°â#◊ =ÚyOѨ٠~ÀA# `å#∞ „Ѩu lÖÏ¡Ö’#∂ XHõ~ÀA x~åǨ~° nHõ∆
KÕ™êÎ#x "≥∂n „ѨHõ\ ˜OKå_»∞. ^•x`Àáê@∞ ~À_»∞¤ Ü«∂„`«Å#∞ ‰õÄ_® KÕã¨∂Î
D ã¨O=`«û~åO`«OÖ’ [~°QÉÆ ’ÜÕ∞ ZxflHõʼnõΩ „ѨKå~°O KÕâß_»∞. (P ZxflHõÖ’¡ QÔ eKå_»∞).
2011 #=O|~°∞ z=~°Ö’ =∞Ǩ~åR ã¨iǨÏ^Œ∞ÖÌ ’ yi[#∞Å∞ JkèHOõ QÍ LO_Õ XHõ
H˘O_» „áêO`« Ѩ@} ì O ™È<åQÆ^‰£ Ωõ "≥Å∞ѨŠx~°â#◊ [~°∞QÆ∞`«∞O>Ë ^•xfl K«∂_»_®xH˜
"≥àϧ#∞. "≥∂n ~åHõ HÀã¨O Jx K«^∞Œ #∞ KÕã≤ ÃÑ\ì̃ L#fl ÃÑ^ŒÌ =º=™êÜ«∞ Éè∂í q∞Ö’
x~°â#◊ "ÕkHõ#∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. ^Œ∂~°O #∞Oz K«∂¿ãÎ J^À *Ï`«~° [~°∞QÆ∞`«∞#fl
q<À^£ ÔH.*’ãπ 52
„Ѩ^âÕ O◊ ÖÏ HõxÑ≤OzOk. ã¨ÉÏè „áêOQÆ}O "≥Å∞ѨŠ100 ~åR ~°"å}Ï ã¨Oã¨÷ |ã¨∞ûÅ∞
xeÑ≤ L<åfl~Ú. ~åR #Å∞=¸ÅÅ #∞Oz D x~°ã#¨ ‰õΩ Ǩ[~°Ü∞Õ º"åix ZH˜¯OK«∞‰õΩ
=KåÛÜ«∞q. D |ã¨∞ûʼnõΩ HÍã¨Î ^Œ∂~°OÖ’ „™êìÉsˇ , *Ï=∞, =∂q∞_ç JO@∞ "≥ÚHõ¯Å#∞
xOѨىõΩ#fl „@‰õΩ¯Å∞ J<ÕHõO L<åfl~Ú. P "≥ÚHõ¯Å#∞ ~åR „ѨÉèí∞`«fi L^ÀºQÆ∞Å∞
=zÛ#"å~°O^ŒiH˜ ѨOÑ≤}© KÕâß~°∞. "≥∂n x~åǨ~° nHõ∆#∞ K«∂_»_®xH˜ =zÛ#
Ѩk"ÕÅ=∞Ok ‰õÄ~ÀÛ=_®xH˜ XHõ ÃÑ^ŒÌ `≥Å\¡ ˜ QÆ∞_®~°O "Õâß~°∞. ^Œ∂~å# "ÕkHõ g∞^Œ
L#fl "≥∂n JO^ŒiH© ^ŒQ~æÆ Q° Í HõxÑ≤OKÕO^Œ∞‰õΩ áê¡™ê‡ \©q „㑯<£Å∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞.
"ÕkHõ g∞^Œ J~°"=·≥ ∞Ok <åÜ«∞‰õΩÅ∞<åfl~°∞. =∞^躌 Ö’ "≥∂n PÖ’K«#Ö’ =ÚxyL#fl
XHõ `«`fi« "Õ`Ϋ q„QÆÇϨ OÖÏ ‰õÄ~˘Ûx L<åfl_»∞. ÉÁ@#"ÕÅ∞ g∞^Œ QÆ_O¤» JxOz ‰õÄ~°∞Ûx
L#fl P ÉèOí y=∞Ö’<Õ L^ŒÜ∞« O #∞Oz ™êÜ«∞O„`«O =~°‰Ωõ ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩÅ∞,
=∞`« ÃÑ^ŒÅÌ ∞ Wã¨∞#Î fl LѨ<庙êÅ#∞ =∞ø#OQÍ qO@∂ L<åfl_»∞. P LѨ<庙êÅ
xO_® "≥∂nÃÑ· á⁄QÆ_Öλ .Ë \©q `≥~Å° ÃÑ· Ju ^ŒQ~æÆ Q° Í HõxÑ≤ã∞¨ #Î fl "≥∂n =ÚYO K«∂¿ãÎ
JHõ¯_» Ǩ[~°~Ú# "åix Ju *Ï„QÆ`QΫ Í Ñ¨ijeã¨∞<Î åfl_»x ã¨Ê+ì̈=∞=Ù`«∞Ok. HÍ¿ãѨÙ
"≥#∞Hõ ‰õÄ~°∞Û#fl `«~∞° "å`« =ÚO^Œ∞ =~°∞ã¨Ö’ ‰õÄ~°∞ÛO^•=∞x ÖËz "≥àϧ#∞. "≥#∞Hõ
=~°∞ã¨H,˜ =ÚO^Œ∞ =~°∞ã¨H˜ =∞^躌 ^Œ∂~°O =O^Œ g∞@~°∞¡ LOk. #_»∞ã¨∞#Î flO`«¿ãѨÓ
"≥∂n K«∂ѨÙÅ∞ <å"≥#flO>Ë L#fl@∞¡ JxÑ≤OzOk.
"≥∂n ~åR =º=Ǩ~åÅ#∞ ѨÓiÎQÍ `«# xÜ«∞O„`«}Ö’<Õ LOK«∞‰õΩO\Ï_»∞.
JO^Œ∞HÀã¨O `«~K° ∂« H˜Ok ™ê÷~Ú JkèHÍ~°∞Å#∞ Ñ≤ez ã¨fiÜ«∞OQÍ P^ÕâßÅ#∞ *Ïs
KÕã∞¨ OÎ \Ï_»∞. "åi #∞Oz P~åÅ∞ fã≤ ã¨=∂Kå~°O ¿ãHõi™êÎ_∞» . Ѩ„uHõ qÖËH~õ ∞° Å
~åHõáÈHõÅ∞, K«~º° Å QÆ∞iOz ‰õÄ_® ã¨ÇϨ [OQÍ<Õ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∂ LO\Ï_»∞. "≥∂n
x[OQÍ Jq"åÇ≤Ï`«∞_»∞ HÍ^Œx, J`«xH˜ ÉèÏ~°º LO^Œ#fl q+¨Ü∞« O "≥Ú^Œ@ 2002"Õ∞Ö’
™ê÷xHõ qÖËH~õ ∞° Å ^Œ$+≤Hì ˜ =zÛOk. "å^£#QÆ~ü ѨH¯õ „QÍ=∞OÖ’ "≥∂n ÉèÏ~°º LO\’O^Œ#fl
q+¨Ü«∂xfl QÍOnè#QÆ~üH˜ K≥Ok# WO_çÜ«∞<£ ZH±û„ÃÑãπ qÖËHõi ^Œ~°≈<£^ÕâßÜü∞
Hõ#∞HÀ¯QÆeQÍ_»∞. XHõ~ÀA `≥Å"¡ å~°∞*Ï=Ú<Õ |Ü«∞Å∞^Õi [â’^•Éˇ<£ L#fl „ÉÏǨÏ=∞<£
"å_»H˜ |Ü«∞Å∞^Õi "≥àϧ_»∞. P"≥∞#∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. `«# J#fl „Ѩ^•è # Láê^蕺ܫÚ_»∞QÍ
L#fl XHõ „áê^äqŒ ∞Hõ áê~îâ° ßÅÖ’<Õ P"≥∞ Láê^蕺ܫÚ~åeQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k. J~Ú`Õ
"åi^Œ~Ì ∂° WO@~°∂fi º W=fi_®xH˜ ÉèÜ í ∞« Ѩ_®¤~∞° . ™ê÷xHõ „Ѩ[Å#∞ P~å fâß_»∞. J`«#ÖÏ
„ѨtflOK«_O» ÉÏQÍÖË^xŒ , "≥O@<Õ T~°∞ =^Œe "≥o§á⁄=∞‡x ™ê÷xHõ a*ˇÑ≤ <åÜ«∞‰õΩÅ∞
^Œ~≈° <£ ^ÕâßÜü∞ÃÑ· XuÎ_ç KÕâß~°∞.
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 53
 ''<å‰õΩ ÉÏQÍ QÆ∞~°∞.Î WO\˜H˜ KÕi K≥ÑC¨ Å∞ qáêÊ<ÀÖË^À <å ÃãÖòáȶ <£ "≥∂yOk.
á¶È<£Ö’ XHõ~∞° QÆ∞[~åfÖ’ =ÚYº=∞O„u g∞`À =∂\Ï¡_®Å#∞‰õΩO@∞<åfl~°∞ Jx K≥áêÊ~°∞.
"≥O@<Õ "≥∂n JO^Œ∞‰õΩx #=∞™ê¯~ü J<åfl_»∞. g∞ Z*ˇO_® Uq∞@x „ѨtflOKå_»∞?
g∞ˆ~=∞O@∞<åfl~À <åHõ~O÷° HÍ=@OÖË^<Œ åfl#∞. '#∞=Ùfi <å‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ KåÖÏ ~åâß=Ù.
g∞ Ѩ„uHõ "≥∂n g∞@~ü (^•_»∞ÅÃÑ· =~°∞㨠Hõ^<Œä åÅ#∞ P ji¬H`õ À WzÛOk) ‰õÄ_®
"≥Ú^ŒÖ\ˇ Oì̃ k. J~Ú<å <Õ#∞ =∞ø#OQÍ<Õ L<åfl#∞. #∞qfi"åà◊ Uq∞ KÕâß"À <å‰õΩ
`≥Å∞ã¨∞. =∞s ǨÏ^Œ∞ÌÅ∞ ^•\˜ "≥à◊√`«∞<åfl=Ù. JO^Œ∞ˆH h Z*ˇO_® Uq∞\’
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ#∞‰õΩO@∞<åfl#∞— J<åfl_»∞. <Õ#∞ ÉèÜ í ∞« Ѩ_Ö» ^Ë ∞Œ HÍh HÍãÎ̈ `˘„@∞áê@∞‰õΩ
Ö’#Ü«∂º#∞. '<å‰õΩ U*ˇO_® ÖË^∞Œ . =∂ Z_ç@~ü`À =∂\Ï¡_∞» HÀO_ç— J<åfl#∞. 'ã¨~ˆ
=∞~À™êi PÖ’zOK«∞— JO@∂ á¶È<£ ÃÑ>Ëâì ß_»∞.—— F qÖËHiõ QÍ "≥∂n`À `«# J#∞Éè"í åxfl
q=iOKå_»∞ ^Œ~≈° <£ ^ÕâßÜü∞.
<Õ#∞ QÆ`« H˘kÌ <≥ÅÅ∞QÍ "≥∂n WO@~°∂fi ºHÀã¨O „ѨÜ∞« uflã¨∂<Î Õ L<åfl#∞.
"≥∂nH˜ KåÖÏ L`«~Î åÅ∞ ~åâß#∞. |^Œ∞Å∞ ~åÖË^∞Œ . J`«x „Ѩ*Ï ã¨O|O^è•Å JkèHÍi
(Ñ≤P~üX) [QÆnâò @Hõ¯~ü`À =∂\Ï¡_`ç Õ ''PÜ«∞# Jáê~ÚO\ò"∞≥ O\ò ^˘~°H_õ O» KåÖÏ
Hõ+=ì̈ ∞x g∞‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. Z=i`À =∂\Ï¡_®Ö’ `å<Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ ZOK«∞‰õΩO\Ï~°∞— Jx
K≥áêÊ~°∞. J~Ú<å <å „Ñ¨Ü∞« `åflÅ∞ H˘#™êyOKå#∞. "≥∂n K≥<· åÖ’L#flѨC_»∞, áÈ~ü
|O^Œ~Öü ’ x~°â#◊ KÕã#≤ ѨÙ_»∞ ‰õÄ_® [QÆnâò`À =∂\Ï¡_®#∞. ''<Õ#∞ g∞~°_yç # „Ѩu™ês
"≥∂nH˜ `≥eÜ«∞*Ëâß#∞. g∞~°∞ „ѨÜ∞« uflã¨∞<Î åfl~°x PÜ«∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. g∞ L`«~Î åÅhfl
K«k"å~°∞. HÍh <åˆHg∞ K≥Ñʨ ÖË^∞Œ —— Jx [QÆnâò <å`À J<åfl_»∞. WѨC_»∞ ™È<£QÍ^£‰Ωõ
=KÕ Û =ÚO^Œ ∞ =∞~À™êi [QÆ n âò ‰ õ Ω á¶ È <£ KÕ ã ≤ <Õ # ∞ "≥ ∂ n x~° â ◊ # ã¨ É è í ‰ õ Ω
Ǩ[~°=Ù`«∞<åfl#x, gÖˇ`· Õ XHõ J~°QOÆ @ ã¨=∞Ü«∂xfl <å‰õΩ Hˆ \Ï~ÚOK«=∞x "≥∂nx
J_»Q=Æ ∞x K≥áêÊ#∞.
"≥∂n Ѩ„uHÍ qÖËHõ~°∞Å`À =∂\Ï¡_»@O HõO>Ë Kèå#à◊§‰õΩ WO@~°∂fi ºÅ∞
W=fi_®xˆH "≥ÚQÆ∞æ K«∂ѨÙ`å_»#fl Jaè„áêÜ«∞O <å‰õΩOk. ^•xx q∞ye# áê„uˆHÜ«ÚÅ∞
‰õÄ_® |ÅѨiKå~°∞. ã≤Z<£Z<£ SaZ<£ Kèå#Öò‰Ωõ WO@~°∂fi ºÅ∞ KÕ¿ã Hõ~} ° ü ^ä•Ñ¨~ü
Ѩ^xÌ≥ q∞k <≥ÅÅáê@∞ „Hõ=∞O `«Ñʨ ‰õΩO_® „ѨÜ∞« uflOz# `«~åfi`« HÍh WO@~°∂fi º
W=fi_®xH˜ "≥∂n XѨCHÀÖË^@ Œ . ''^•^•Ñ¨Ù „Ѩu"å~°O "≥∂nH˜ L`«~Î åÅ∞ ~å¿ã"å_çx.
J~Ú<å "≥∂n #∞Oz ã¨ÊO^Œ# ~åHõáÈ`Õ J`«x ¿ãflÇ≤Ï`«∞_≥·# J~°∞}ü*ˇ·\ ©¡ ^ŒQÆæ~°H˜
q<À^£ ÔH.*’ãπ 54
"≥àϧ#∞. PÜ«∞# "≥∂nx XÑ≤ÊOKå_»∞—— Jx <å`À ^ä•Ñ¨~ü K≥áêÊ_»∞. JO`« „ѨÜ∂« ã¨Ñ_¨ ç
XÑ≤ÊOz<å z=~°‰õΩ J~°QÆO@áê@∞ ™êQÍeû# WO@~°∂fi º =¸_»∞ xq∞ëêÅ`À
=Úyã≤Ok. XHõ áêʼnõΩ_çQÍ `å#∞ Hõ#Ѩiz# <≥Ñ· Ù¨ }ϺxH˜ QÍ#∂ "≥∂n JO^Œ∞‰õΩ#fl
„ѨâO◊ ã¨Å#∞ QÆ∞~°∞Î KÕã∂¨ Î ^ä•Ñ¨~ü P WO@~°∂fi º#∞ „áê~°OaèOKå~°∞. P `«~∞° "å`« `«#
`˘e „Ѩâfl◊ #∞ ã¨Okèã∂¨ Î ''J~Ú#ѨÊ\˜H© „Ѩ[Å∞ WѨÊ\˜H© q∞=∞‡efl =ÚMÏ<Õ #~°ÇϨ O`«‰Ωõ _»∞
JO@∞<åfl~°∞. g∞‰õΩ =Úã≤¡OÅÃÑ· ^Õfi+¨O, ^Œ∞~°aè„áêÜ«∂Å∞ L<åflÜ«∞O@∞<åfl~°∞.
D q=∞~° ≈ Å =Å¡ g∞ˆ H g∞ 㨠= ∞㨠º ÖË ^ •—— Jx J_ç Q Í~° ∞ . "≥ ∂ n =ÚYO
aQÆ∞ã¨∞‰õΩáÈ~ÚOk. HÀѨO`À Z„~°|_çOk. ÃÑÅ∞¡|∞‰õΩ`«∞#fl P„QÆÇ¨ xfl Jkq∞ÃÑ@∞ì‰Ωõ x
|^Œ∞e=fi_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå_»∞. PQÆ∞`«∂ PQÆ`«∂ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ "åHͺÅ∞
=∂\Ï¡_Q» eÆ QÍ_»∞. H˘xfl xq∞ëêňH `«#‰õΩ HÍãÎ̈ q~å=∞O HÍ"åÅx J_çQÍ_»∞. ‰õΩ~åÎ
J_»∞QÆ∞# ÃÑ\˜ì# "≥∞ÿH±x fã≤"Õã≤ WO@~°∂fi º =Úyã¨∞Î<åfl#x „ѨHõ\ ˜Oz ÖËz
"≥o§áÈÜ«∂_»∞. "≥à√◊ `«∂ "≥à√◊ `«∂ ''#∞qfiHõ¯_»‰Ωõ =KåÛ=Ù, ¿ãflǨÏO KÕâß=Ù. HÍh h‰õΩ
H˘xfl PÖ’K«#Å∞, ÉèÏ"åÅ∞<åfl~Ú. "å\˜<Õ Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ K≥|∞`«∂ =ã¨∞<Î åfl=Ù—— Jx ^ä•Ñ¨~`ü À
J<åfl_»∞. J~åÌO`«~O° QÍ =Úyã≤# P WO@~°∂fi º<Õ ã≤Z<£Z<£ SaZ<£ Kèå#Öò Ѩ^ÑÕ ^¨ Õ
„Ѩ™ê~°O KÕãO≤ k. 'WO@~°∂fi º =∞^躌 Ö’<Õ ÖËz "≥o§áÈ~Ú# "≥∂n— J#fl "å~åÎ Hõ^#Œä OQÍ
Jk P ~ÀA =ÚÃÑÊ· =¸_»∞ ™ê~°∞¡ „Ѩ™ê~°=∞~ÚOk. =∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA "≥∂n #∞Oz
^ä•Ñ¨~‰ü Ωõ á¶È<£ =zÛOk. ''<å Éè∞í *ÏÅ g∞^Œ `«∞áêH˜x LOz HÍÖÏÛÅ#∞‰õΩO@∞<åfl"å?
Jx J_çQÍ_»∞. ''WO@~°∂fi º ѨÓiÎ KÕ¿ãÎ ÉÏQÆ∞O@∞O^Œx JѨC_Õ K≥áêÊ#∞ Hõ^• Jx
|^Œ∞eKåÛ#∞. P `«~∞° "å`« âßO`«Ñ_¨ >¤» ¡Ë JxÑ≤OKå_»∞. 'D™êi <Õ#∞ _èbç ¡ =zÛ#ѨÙ_»∞
Hõeã≤ Éè’[#O KÕ^•ÌO— J<åfl_»∞. WOHÀ WO@~°∂fi º W™êÎ#x Ǩg∞ ‰õÄ_® WKåÛ_»∞.
ã¨OÉèÏ+¨}Ö’ XHõ ^ŒâÖ◊ ’ '#∞=fiO>Ë <åH˜+Oì̈ — Jx ‰õÄ_® J<åfl_»∞. (Wk [iyOk
2007Ö’) QÆ`« S^Õà◊√§QÍ „Ѩu P~°∞"å~åʼnõΩ XHõ L`«Î~°O ѨOÑ≤ã¨∂Î<Õ L<åfl#∞.
|^Œ∞ÖË ~åÖË^∞Œ —— Jx K≥áêÊ~°∞ ^ä•Ñ¨~.ü
WHõ ã¨^•ƒù=# ã¨^㌠∞¨ û "ÕkHõ "≥Ñ· Ù¨ K«∂¿ãÎ a*ˇÑ≤ âßã¨#ã¨É∞íè ºÅ∞, =∞O„`«∞Å∞
xÅ|_ç lÖÏ¡Ö’ „Ѩ[ʼnõΩ "≥∂n Zxfl ~ˆ +¨<£ HÍ~°∞Ť ∞ WKåÛ~À, Zxfl ÉÏÅ|_»∞Å#∞
ÃÑ\Ïì~À, É’~°∞ ÉÏ=ÙÅ#∞ `≥KåÛ~À Ѩ^Õ Ñ¨^Õ „ѨH\õ 㘠∞¨ <Î åfl~°∞. ã¨a‰è Ωõ Å∞ ("å~°∞ ‰õÄ_®
nHõÖ∆ ’<Õ L<åfl~°∞) ã¨Éíè [~°∞QÆ∞`«∞#flO`«¿ãѨ٠=∞ø#OQÍ ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞. JѨC_»ÑC¨ _»∞
"ÕkHõ g∞^Œ#∞Oz „ѨH@ õ # KÕ¿ã =ºH˜Î 'ÉèÏ~°`ü =∂`åH˜ *ˇ,· — 'QÆ∞[~å`üH˜ *ˇ,· — '#ˆ~O„^Œ"∂≥ n
ÉèÏÜü∞H˜ *ˇ—· Jx x<å^•e¿ãÎ H˜Ok #∞Oz ã¨a‰è Ωõ Å∞ ‰õÄ_® =O`«áê_Õ"å~°∞. "ÕkHõ
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 55
 g∞^Œ L#fl H˘O`«=∞Ok "≥∂nx á⁄QÆ∞_»∞`«∂ XHõ áê@ áê_®~°∞. ^•xfl P lÖÏ¡
HõÖˇHõì~°∞ P~üZãπ Ѩ>ËÖò ~åâß_»x „ѨHõ\ ˜OK«QÍ<Õ ã¨aè‰õΩÅ K«Ñ¨Ê@¡`À P „áêO`«O
=∂~°∞"≥∂yOk. WÖÏ H˘xfl QÆO@Åáê@∞ ™ê÷xHõ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ `«# Éèí[# KÕã¨∞ÎO>Ë
J^ŒO`å Ѩ@#ì @∞¡ U^À PÖ’zã¨∞#Î fl ÉèOí y=∞Ö’ "≥∂n =∞ø#OQÍ LO_çáÈÜ«∂_»∞.
P `«~∞° "å`« `«##∞ HõÅ=_®xH˜ =~°∞ã¨Ö’ =ã¨∞#Î fl „Ѩ[Å#∞ ™êfiQÆuOK«_®xH˜ ÖËz
xÅ|_®¤_∞» . "≥∂nx HõÅ∞ã¨∞#Î fl ã¨a‰è Ωõ Ö’¡ L`«∞ûHõ`« ÃÑÅ∞¡aH˜Ok. "åiÖ’ KåÖÏ=∞Ok
"≥∂n HÀã¨O U^À XHõ |Ǩï=∞u fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞. âßÅ∞"åÅ∞, ѨÓÅQÆ∞`«∞ÖÎ Ë HÍ^Œ∞.
XHõ~∞° `«#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ wã≤# "≥∂n z`«~Î ∞° =Ù#∞ |ǨïHõiOKå~°∞. W^Œ~Ì ∞° =∞Ç≤Ïà◊Å∞
XHõ |@ìg∞^Œ ~°OQÆ∞ ~°OQÆ∞ ^•~åÅ`À "≥∂n =ÚY z„`åxfl ZO„ÉÏ~Ú_»s KÕã≤ `≥KåÛ~°∞.
ã¨a‰è Ωõ ÅO^ŒiÖ’ J`«xѨ@¡ P~å^è#Œ H˘\ÁìzÛ#@∞¡ HõxÑ≤OzOk. "≥∂n ™êÜ«∞O„`«O
S^Œ∞ QÆO@ʼnõΩ nHõ∆ =ÚyOz# `«~°∞"å`«<Õ „Ѩã¨Oy™êÎ_»x ã¨Ê+ì̈=∞Ü«∂ºHõ <Õ#Hõ¯_»
#∞Oz |Ü«∞@‰õΩ "≥àϧÅ#∞‰õΩ<åfl#∞. =ÚO^Œ∞ =~°∞ã¨Ö’ L#fl <Õ#∞ ÖË=QÍ<Õ "≥∂n
KÕÜ∞≥ uÎ <å kâ◊QÍ Táê_»∞. ##∞fl L^ÕtÌ OKÕ<å, HÍ^Õ"∂≥ ##fl ã¨OkQÆOú Ö’ XHõ Hõ} ∆ O
JÖÏ<Õ xÅ|_®¤#∞. =∞m§ Táê_»∞ <å HÀã¨"∞Õ ##fl@∞¡. P `«~∞° "å`« [QÆnâò @Hõ¯~ü
"≥Ñ· Ù¨ H˜ K«∂_»QÍ<Õ PÜ«∞# "ÕkHõ g∞^Œ‰Ωõ "≥o§ "≥∂HÍà◊§ g∞^Œ =Oy "≥∂n <À\˜ ^ŒQ~æÆ °
`«# K≥q ÃÑ\ì̃ q<åfl_»∞. ~Ô O_»∞ xq∞ëêÅ∞ HÍQÍ<Õ _≥Ƀ·ˇ Uà◊§‰õΩ ÃÑ|· _»¤ [QÆnâò @Hõ¯~ü
"ÕkHõ g∞^Œ #∞Oz <å"≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ Ѩ~∞° QÔ `«∞‰Î Ωõ =KåÛ_»∞. Ѩ~∞° QÔ `Õ@
ΠѨÙ_»∞ PÜ«∞# HÍà◊√§
=}Hõ_»O K«∂ã≤ Ѩ_çáÈ`å_Õ"≥∂#x ÉèíÜ«∞O "Õã≤Ok. HÍh ZÖÏ<À ##∞fl KÕ~°∞‰õΩx
Pã¨~å HÀã¨O <å KÕ~Ú QÆ\ ˜ìQÍ Ñ¨@∞ì‰õΩ<åfl_»∞. "≥∂nl g∞‰õΩ WO@~°∂fi º
W"åfiÅ#∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. HÍh nHõ∆ LOk Hõ^• W"åfià◊ ‰õΩ^Œ~^° ∞Œ . â◊√„Hõ"å~°O QÍOnè
#QÆ~üÖ’x PÜ«∞# PѶ‘ã¨∞‰õΩ ~åQÆÅ~å? Jx J_çQÍ_»∞. <Õ#∞ "≥∂nˆHã≤ K«∂âß#∞.
J=Ù##fl@∞¡ `«Å Táê_»∞.
"≥∂n „ѨãO¨ QÆO "≥Ú^ŒÅÜÕ∞º ã¨=∞Ü«∂xH˜ uiy =KåÛ#∞. =∞O„`«∞Å∞ =∞~À™êi
„ѨâO◊ ã¨Å∞ QÆ∞Ñ≤ÊOKå~°∞. =∞`« ÃÑ^ŒÅÌ ∞ Pj~°fikOKå~°∞. PY~°∞# "≥∂n ÖËz Éèqí +¨º`«∞HˆÎ ã≤
K«∂ã¨∂Î „Ѩã¨OQÆO „áê~°OaèOKå~°∞. D lÖÏ¡‰õΩ Ô~O_»∞ =O^ŒÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞
Hˆ \Ï~Úã¨∞<Î åfl=∞x `«# KÕ`∞« Ö’¡L#fl HÍy`«O =ÚHõ¯Ö’¡H˜ K«∂ã≤ =∞m§ [#O "≥Ñ· Ù¨ uiy
„ѨHõ\ ˜OKå_»∞. XHõ H˘`«Î „a_ç̊, J_»qÖ’H˜ ~À_»∞¤, i[~åfiÜ«∞~ü....WÖÏ KÕÜ«∞É’ÜÕ∞
Ѩ#∞Å *Ïa`å#∞ K«k"å_»∞. P `«~åfi`« qHÍãπ, qHÍ..ãπ, qHÍ........ãπ JO@∂ =∞O„`åÖÏ¡
[Ñ≤OKå_»∞. ''„ѨѨOK«O Jaè=$kúx K«∂_®Å#∞‰õΩ#flѨÙ_»∞ QÆ∞[~å`ü HõxÑ≤OzOk.
„ѨѨOK«O QÆ∞[~å`ü QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ#∞‰õΩ#flѨÙ_»∞ Jaè=$kú QÆ∞iOz
`≥eã≤Ok——J<åfl_»∞. P `«~∞° "å`« KÕ`∞« Å∞ HÍã¨Î ÃÑHÔ· uÎ 'QÆ∞[~å`ü qHÍãπ! qHÍãπ QÆ∞[~å`ü!—
q<À^£ ÔH.*’ãπ 56
 Jx <åÅ∞ÔQ^· ∞Œ ™ê~°∞¡ JO@∂ P =∂@ʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ KÕ`∞« Å#∞ ‰õΩ_ç #∞Oz Z_»=∞H˜,
Z_»=∞ #∞Oz ‰õΩ_çH˜ Táê_»∞. `«##∞ P~åkèOKÕ ã¨a‰è Ωõ Å =ÚO^Œ∞ "≥∂n <å@H©Ü∞« `«`À
‰õÄ_ç# J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ „Ѩ^~Œ ≈° #x WKåÛ_»∞. Ǩ=ÉèÏ"åÖ’¡#∂, ã¨fi~°OÖ’#∂ J#∞=}∞=Ù<å
^Œ$_è`» fi« O, P`«‡ qâßfiã¨O `˘}H˜ãÖ¨ Ï_®~Ú. "Õ~ˆ =∂@Ö’¡ K≥áêÊÅO>Ë `«=∞ J#∞K«~∞° ʼnõΩ
`«=∞ JO^Œi ÉÏQÀQÆ∞Å#∞ K«∂ã¨∞HÀQÆÅ_»#fl nè=∂#∞ WKÕÛ <åÜ«∞‰õΩ_çÖÏ HõxÑ≤OKå_»∞.
P „ѨãO¨ QÆOÖ’ P =∞^躌 HÍÅOÖ’ KÕã≤ =zÛ# K≥<· å Ѩ~º° @# QÆ∞iOz =i‚OKå_»∞.
=~°‰Î ,õ "å}˜[º ã¨Ê $Ç¨Ï JkèHOõ QÍ LO_Õ QÆ∞[~åfÅ K≥=ÙʼnõΩ WOѨÙQÍ LO_Õ q+¨Ü∂« Å#∞
„Ѩ™êÎqOKå_»∞. QÆ∞[~å`ü KÕÅÖ’¡ ѨO_»∞`«∞#fl =OHÍÜ«∞ WѨC_»∞ Ü«¸~ÀÑπH˜ ZQÆ∞=∞u
J=Ù`ÀO^Œ<åfl_»∞. JO`«~å˚fÜ«∞ HÍ~°¡ HõOÃÑhÅ∞ WHõ¯_» á¶êºHõìsÅ∞ ÃÑ@ì_»O HÀã¨O
ѨOÑ≤# JÉèºí ~°#÷ ÖËYÅ`À `«# |Å¡ ™⁄~°∞QÆ∞Å∞ xO_çáÈÜ«∂Ü«∞<åfl_»∞. QÆ∞[~å`üÖ’
U^≥·<å ֒ѨO LO^ŒO>Ë JO^Œ∞‰õΩ ˆH=ÅO `«#‰õΩ ã¨Ç¨ÏHõiOK«x _èçb¡ „ѨÉèí∞`åfi<Õfl
`«ÑC¨ Ѩ\Ïìeû LO@∞O^Œ<åfl_»∞. ZÖÏO\˜ `«_É» Ï@∞ ÖˉΩõ O_® Z^Œ∞~°∞QÍ L#fl ã¨a‰è Ωõ Å
g∞^Õ ^Œ$+≤ìx xeÑ≤ Pâ◊√=ÙQÍ „Ѩã¨OyOKå_»∞. J`«#∞ =∂\Ï¡_»∞`«∞#flO`«¿ãѨÙ
P QÆ∞_®~°OÖ’ xâ◊≈|ÌO ~å[º"Õ∞eOk. áêekä<£ Hõ=~°¡ ~åÑ≤_ç K«ÑC¨ _»∞ HÍh, ÃãÖòáȶ #¡
"≥∂`«Å∞ HÍh XHõ Hõ} ∆ O ‰õÄ_® qxÑ≤OK«Ö^Ë ∞Œ . KåÖÏ =∞Ok <ÀÔ~à◊§Éˇ\ ì̃ q<åfl~°∞.
WÖÏO\˜ ÉèHí Îõ |$O^ŒO`À ‰õÄ_ç# ã¨^•ƒù=# nHõÖ∆ ÁHõÑH¨ ͯ, *ÏfÜ«∞ ™ê÷~Ú
„ѨKå~À^Œº=∞O =∞~ÀѨHõ¯ UHõ HÍÅOÖ’ ™êQÍ~Ú. Wq "≥∂n Éèíq+¨º`ü ~å[H©Ü«∞
ÅH∆ͺÅ∞ ZO`« qãÎ̈ $`«OQÍ L<åflÜ≥∂ =∞#‰õΩ É’^èÑŒ ~¨ ∞° ™êÎ~Ú. =∞~ÀѨH¯õ QÆ∞[~å`üÖ’
P`«#∞ xi‡OK«`Å« ÃÑ\ì̃# JuÃÑ^ŒÌ Éè=í <åÅ∞, PHÍâß#flO>Ë x~å‡}ÏÅ∞ K«∂¿ãÎ `«#
ǨÏÜ«∂O#∞ Éèqí +¨º`ü `«~åÅ∞ QÆ∞~°∞OÎ K«∞‰õΩ<ÕÖÏ ™ê‡~°Hõ zǨflÅ#∞ q∞yÖÏÛÅ#fl HÀiHõ
J`«xÖ’ ZO`À |bÜ«∞OQÍ LO^ŒxÑ≤ã¨∞ÎOk. <Õ#`«x „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ ѨxKÕã¨∞Î#fl
H˘O`«=∞Ok L#fl`åkèHÍ~°∞Å`À, ¿ã=ÅOkã¨∞#Î fl Éè=í # x~å‡} xѨÙ}∞Å`À, "Õ∞<Õ[~°`¡ À
=∂\Ï¡_®#∞. P W~°"·≥ =∞OkÖ’ U XHõ¯~°∂ ‰õÄ_® `«=∞ ¿Ñ~°∞#∞ |Ü«∞\˜H˜ "≥Å_¡ Oç K«_®xH˜
W+ì̈Ñ_¨ Ö» ^Ë ∞Œ . "≥∂nH˜ `≥e¿ãÎ `«=∞H˜ "ÕkOè ѨÙÅ∞ `«Ñʨ =x "åiH˜ ÉèÜ
í ∞« O. Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’
‰õÄ_® J`«x`À Hõeã≤ ѨxKÕÜ∂« eû LO@∞Ok Hõ^•! WÖÏ Ñ¨xKÕã∞¨ #Î fl"åiÖ’ x~å‡}ÏÅ
~ˆ MÏ z„`« xѨÙ}∞Å∞ (Pi¯>ˇHÊì± ) H˘O^Œ~∞° q^ÕâßÖ’¡ ѨxKÕã≤ uiQ˘zÛ# ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞.
WOH˘O^Œ~°∞ K≥·<å x~å‡} HõOÃÑhʼnõΩ K≥Ok# WO[h~°∞¡. =∞iH˘O^Œ~°∞ „ѨÉèí∞`«fi
âßYÖ’¡ ѨxKÕã∞¨ #Î fl WO[h~°∞.¡ g~°O`å L<åfl QÆ∞[~å`üH˜ ã¨O|OkèOz#O`«=~°‰Äõ
XˆH XHõ¯ Pi¯>ˇHì± L#fl@∞¡ ÖˇH¯õ . J`«x =∂>Ë PYi=∂@. (J`«x ¿Ñ~°∞ #ˆ~O„^Œ
"≥∂n)
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 57
 '"≥·„ɡO\ò QÆ∞[~å`ü 2007— ã¨^Œã¨∞û‰õΩ H˘xfl "å~åÅ =ÚO^Œ∞ "≥∂n
JǨχ^•ÉÏ^£Ö’ KÕѨ@ì#∞#fl '#QÆ~° ÉèÏs ѨÙ#ifl~å‡} HÍ~°º„Hõ=∞O— „Ѩ}ÏoHõ#∞
P ã¨^Œã¨∞ûÖ’ „Ѩ^Œi≈OKåÅx x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. P HÍ~°º„Hõ=∞O ¿Ñ~°∞ 'ã¨|~°‡f
i=~ü „ѶO¨ \ò _≥=ÅÑπ"∞≥ O\ò „áê*ˇH—ì± ã¨|~°‡f #n JǨχ^•ÉÏ^£ =∞^躌 QÍ áê~°∞`«∞Ok.
D „áê*ˇ‰õΩì =Å¡ #QÆ~°OÖ’ #n f~åxH˜ W~°∞ѨHõ¯ÖÏ |ã‘ÎÖ’¡ x"åã¨=ÚO@∞#fl
Ѩk"ÕÅ=∞Okx JHõ¯_ç #∞Oz `«i"Õ∞™êÎ~∞° . #kH˜~∞° ѨH¯õ ÖÏ Ñ¨<fl≥ O_»∞ H˜Ö’g∞@~°¡ "Õ∞~°
qã¨iÎ Oz# S^Œ∞ =O^ŒÅ ZHõ~åÅ x"å㨠„áêO`åxfl P ¿Ñ^ŒÅ #∞Oz uiy ™êfinè#O
KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞. JHõ¯_» áê~°∞¯Å∞, qǨ~° ã¨Ö÷ ÏÅ∞, =∂Ô~¯@∞¡, HÍ~åºÅÜ«∂Å∞, "åºáê~°
Hˆ O„^•Å∞ U~åÊ@∞ KÕ™êÎ~∞° . x*ÏxH˜ D #n f~° ѨÙ#ifl~å‡}=∞#flk "≥∂n ™⁄O`«
PÖ’K«#HÍ^Œ∞. Ü«∂Éè̌· Uà◊§ „H˜`åxk. JѨÊ\’¡ WÖÏ<Õ #kH˜~∞° ѨH¯õ ÖÏ LO_Õ ÅO_»<£
áêºiãπ #QÆ~åÅ x~å‡}ÏÅ#∞ K«∂ã≤ ã¨∂ÊùiáÎ ⁄Ok# XHõ „ÃÑO¶ z Pi¯>ˇHì± KÕã#≤ „Ѩuáê^Œ#
Wk. J~Ú`Õ H˘xfl ^ŒâßÉÏÌÅáê@∞ P „Ѩuáê^Œ# x„^•=ã¨Ö÷ ’<Õ LOk. 1990ÅÖ’
XHõ™êi K«~Û° Ö’¡H˜ =zÛOk. HÍh 2001Ö’ ÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ Éè∂í HõOѨO =zÛ QÆ∞[~å`ü
[# rq`åxfl J`«ÖωõΩ`«ÅO KÕÜ∞« _»O`À =∞m§ D „Ѩuáê^Œ##∞ ѨH¯õ # ÃÑ\Ïì~∞° .
=∞`«^•_»∞Å `«~åfi`« nxÖ’ "≥∂n `«#‰õΩ ѨxH˘KÕÛ XHõ J=HÍâßxfl K«∂âß_»∞. ^•_»∞Å
`«~åfi`« ''"≥∂n `«##∞ Jaè=$kú J#∞‰õÄÅ∞_çQÍ K«∂Ñ≤OK«∞HÀ=_»O HÀã¨O XHõ =∂~°Oæ QÍ
KÕÑ\¨ #ì̃ `˘e „áê*ˇ‰Ωõ Öì ’¡ W^˘Hõ\ —˜ —Jx „áê*ˇ‰Ωõ ì x~°fiǨÏ}Ö’ ÉèÏQÆ™êfiq∞ J~Ú# XHõ
JkèHÍi K≥áêÊ~°∞. '"≥„· ɡO\ò QÆ∞[~å`ü 2007— ã¨^㌠∞¨ û <å\˜H˜ #n f~° ѨÙ#ifl~å‡}
„áê*ˇ‰Ωõ ‰ì Ωõ #fl qãÎ̈ $u QÆ∞iOz Z=iH© ÃÑ^ŒQÌ Í JOK«<å ÖË^∞Œ . D „áê*ˇ‰Ωõ ‰ì Ωõ z„`«
~°∂ѨO W=∞‡x "≥∂n JO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆ™êfi=ÚÖˇ#· JkèHÍ~°∞Å#∞ HÀ~å~°∞. '' x~å‡}
~°OQÆ xѨÙ}∞Å∞12 g∞@~°¡ á⁄_»=Ù, <åÅ∞QÆ∞ g∞@~°¡ Z`«∞Î LO_Õ XHõ Ju ÃÑ^ŒÌ HÍ<åfiãπ
g∞^Œ „áê*ˇ‰Ωõ ì ~ˆ MÏ z„`åxfl wã≤ WKåÛ~°∞. ^•xfl xÅɡ@_ì ®xH˜ 20=∞Ok "≥∂ã¨∞‰õΩ~å"åeû
=zÛOk. "≥∂n =zÛ K«∂âß~°∞. Jk ã¨∂Hõ∆ ‡ #=¸<å HÍ^Œ∞. x~å‡} ~°OQÆ xѨÙ}∞Å∞
#Å∞Ѩ٠`≥Å∞ѨÙÖ’ wã≤# ~ˆ MÏ z„`«O. =∞^躌 Ö’ #kx =∂„`«O he ~°OQÆ∞`À „Ѩã∞¨ Êù@OQÍ
HõxÑ≤OKÕÖÏ KÕâß~°∞. D ~ˆ MÏ z„`åxfl K«∂ã≤# „Ѩu XHõ¯~°∂ ã¨O|~°Ñ_¨ ®¤~∞° XHõ¯
"≥∂n `«Ñʨ . HÍ¿ãѨ٠xÅ|_ç K«∂ã≤ Jã¨O`«$Ñ≤`Î À ã¨}Q˜ Í_»∞. P `«~åfi`« 'Wk `≥Å¡ p~°
Hõ\ #ì̃ q`«O`«∞=ÙÖÏ LOk, ~°OQÆ∞ÅkÌ HÍãÎ̈ â’Éè#í ∞ fã¨∞‰õΩ~°O_ç— Jx K≥ÑÊ≤ "≥àϧ_»∞.
x~å‡} ~°OQÆ xѨÙ}∞Å∞ ''J`«#∞ Jã¨Å∞ xѨÙ}∞Å∞ w¿ã ~ˆ MÏ z„`åefl J~°O÷
KÕã∞¨ HÀQÆÅ_®? J=O>Ë Zq∞\’, ZÖÏ LO\ÏÜ≥∂ `≥Å∞™ê?—— JO@∂ P„QÆÇϨ O`À
q<À^£ ÔH.*’ãπ 58
TyáÈÜ«∂~°∞.'HÍh J`«<Õ Ü«∞[=∂x, K≥ÑÊ≤ Ok ZÖÏ#∂ KÕã≤ f~åeûO^ÕÕ P Ѩ<Õ
KÕ^•ÌO— Jx #K«Û*ˇáêÊ#∞. ''P ~å„u P JuÃÑ^ŒÌ HÍ<åfiãπ#∞ H˜OkH˜ kOz #ÅÉè=·ˇ ∞Ok
z„`«HÍ~°∞Å`À ѨxKÕ~ÚOKå=Ú. JÖÏ "≥∂n HÀ~°∞‰õΩ#fl@∞¡ 'q`«O`«∞=Ù#∞— JÅOHõiOz
^•xH˜ QÆ∞[~å`ü ÃÑo§ ‰õÄ`«∞i â’Éè#í ∞ fã¨∞‰õΩ=KåÛ=Ú—— Jx q=iOKå~°∞ P JkèHÍi.
''P =∞x+≤H˜ `«#Hˆ O HÍ"åÖ’ `≥Å∞ã¨∞. Z^Œ∞~°∞QÍ L#fl xѨÙ}∞_çH˜ P ã¨∂K«#ÖˇO`«
Jã¨O|^ŒOÌ QÍ JxÑ≤Oz<å ã¨~ˆ =∂~°∞ =∂\Ï¡_‰» Ωõ O_® áê\˜OKåeûO^Õ. JÖÏ „ѨÑO¨ K«
„ѨMϺu K≥Ok# x~å‡} ~°OQÆO xѨÙ}∞Å∞, _ç*ˇ·#~°∞¡ ‰õÄ_® J`«#_çyOk KÕã≤
WKÕÛã¨∞<Î åfl~°∞.—— Jx =ÚyOKå~°∞ P JkèHÍi.
JǨχ^•ÉÏ^£ 30 H˜Ö’g∞@~°¡ ^Œ∂~°OÖ’ L#fl |O[~°∞ Éèí∂q∞Ö’ "≥∂n
`«ÅÃÑ\˜#ì J`«ºO`« ÃÑ^ŒÌ x~å‡} „áê*ˇ‰Ωõ ì ~°∂ѨÙk^Œ∞‰Ì Ωõ O@∞Ok. XHõ ÃÑ^ŒÌ Pi÷Hõ ~å[^è•x
WOHÍ K≥áêÊÅO>Ë 'ÉèÏ~°`^« âÕ Ñ◊ Ù¨ ëêOÃÑ∞¶ —ÿ JHõ¯_» ѨÙ<å^Œ∞Å #∞O_ç x~å‡}=∞=Ù`ÀOk.
H˘`«QÎ Í "≥Å=É’`ÀOk. QÆ∞[~å`ü WO@ˆ~fl+¨#Öò ÃÑ<·¶ å<£û >ˇH–± ã≤\ © ÖË^• ã¨OH˜Ñ∆ OÎ̈ QÍ
yѶ–ìπ ã≤\ © Jx D „áê*ˇ‰Ωõ ‰ì Ωõ <å=∞Hõ~} ° O KÕâß~°∞. „áê*ˇ‰Ωõ ì „Ñ¨}ÏoHõ „ѨHÍ~°O JHõ¯_»
886ZHõ~åÅ ã¨Å÷ OÖ’ 124 PHÍâß#flO>Ë Éè=í # ã¨=Ú^•Ü«∂Å#∞ xi‡™êÎ~∞° . "å\˜Ö’
"≥Ú`«OÎ 7,50,00,000 K«^~Œ Ñ° Ù¨ J_»∞QÆ∞Å HÍ~åºÅÜ«∞ ã¨Å÷ O JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO@∞Ok.
Wq ëêOÃÑ∞¶ ,ÿ \’HÀº, ÅO_»<Å£ Pi÷Hõ ~å[^è•#∞ÅxflO\˜x HõeÑ≤# ^•xHõO>Ë Z‰õΩ¯=.
WѨÊ\˜ =~°‰Äõ =ÚO|~Ú „Ѩ^•è # Hˆ O„^ŒOQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ #Î fl Pi÷Hõ ã¨Oã¨Å÷ #∞ PHõi¬Oz
"å\˜x 2017HõÖÏ¡ QÆ∞[~å`ü #∞Oz `«=∞ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«∞‰õΩ<ÕÖÏ
KÕÜ∂« Å#flk "≥∂n ÅHõ∆ ºO. „>Ë_Oç Q∑ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞, HÍÑ≤@Öò =∂Ô~¯@∞¡, ÉϺO‰õΩÅ,
W#∂ûÔ ~ <£ û 㨠O 㨠÷ Å HÍ~° º Hõ Ö ÏáêÅ∞ (ÉϺH± Z O_£ PѨ ˆ ~ +¨ < £ û ) ™êѶ π ì " Õ ~ ü
_≥=ÅѨ~∞° .¡ ..g@xflO\˜`À ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ 2020 <å\˜HÖõ Ï¡ HÀ\© ѨkÅHõÅ∆ =∞OkH˜
L^ÀºQÍÅ∞, 42,500HÀ@¡ _®Å~°¡ Pi÷Hõ „ѨQuÆ Åaèã∞¨ OÎ ^Œx XHõ JOK«<å. JO^Œ∞Ö’
Ju ÃÑ^ŒÌ ÉèÏQÍxfl QÆ∞[~å`üH˜ ^ŒH¯˜ OK«∞HÀ"åÅ#fl ÅHõ∆ ºO`À D „áê*ˇ‰Ωõ #ì ∞ xi‡ã¨∞<Î åfl~°∞.
yѶ–ìπ ã≤\ H© ˜ ~ˆ MÏ z„`åÅ∞ wÜ«∞_»O HÀã¨O (~°∂Ѩ٠Hõ@_ì O» HÀã¨O) "≥∂n 'k Dãπì K≥<· å
Pi¯>ˇHÛõ ~°Öò _ç*<·ˇ £ JO_£ sÃã~üÛ W<£ã@ì≤ ∂º\ò—‰õΩ K≥Ok# WO[h~°¡ ¿ã=Å∞ fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
WѨÊ\˜ ëêOÃÑ∞¶ Öÿ ’ JkèHõ ÉèÏQÍxH˜ ~ˆ MÏ z„`åÅ∞ wã≤Ok D ã¨O¿ã.÷ ''ˆ~MÏ z„`åÖ’¡
„Ѩu z#fl ÉèÏQÆO K≥<· å #∞OKÕ =ã¨∞OÎ k. "≥∂nH˜ "åiÃÑ#· JO`«∞ÖËx QÆ∞i. PÜ«∞#
K≥<· å "≥o§#ѨÙ_»∞ ëêOÃÑ∞¶ ÿ #QÆ~O° PÜ«∞xfl ã¨"∂≥ ‡Ç≤Ï`«∞_çx KÕãO≤ k. JK«∞ÛQÆ∞kÌ#@∞¡
^•xfl WHõ¯_» kOKåÅ#∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. P QÍA QÆ^∞Œ Å Z¿ã\ì ò‰Ωõ „Ѩu~°∂ѨOQÍ<Õ D
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 59
yѶ–ìπ ã≤\ © ~°∂ѨÙk^Œ∞‰Ì Ωõ O\’Ok—— Jx "≥∂n „áê*ˇ‰Ωõ Öì ’ ѨxKÕã#≤ XHõ x~å‡} ~°OQÆ
xѨÙ}∞_»∞ K≥áêÊ_»∞.
yѶ–ìπ ã≤\ © „áê*ˇ‰Ωõ ì x~å‡}O „Ѩã∞¨ `Î O« ~Ô O_À ^ŒâÖ◊ ’ LOk. Éè∂í q∞x K«^∞Œ #∞
KÕâß~°∞. "≥Ú^Œ\ ˜ ~Ô O_»∞ tY~° Éè=í # x~å‡}ÏŠѨx ™êQÆ∞`ÀOk. JO^Œ∞Ö’ S\˜
™êѶ"ìπ ~Õ ü ã¨Oã¨Å÷ ‰õΩ 20,00,000K«^~Œ Ñ° Ù¨ J_»∞QÆ∞Å HÍ~åºÅÜ«∞ ã¨Ö÷ Ïxfl ã¨=∞‰õÄ~åÛÅ#flk
"≥∂n ÅHõ∆ ºO. =KÕÛ ã¨O=`«û~åO`åxHõÖÏ¡ ɡOQÆ∞à◊¥~°∞, ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£Å #∞Oz S\˜
ã¨Oã¨Å÷ #∞ WHõ¯_çH˜ ~°ÑÊ≤ OKåÅ#flk "≥∂n L^ÕâÌ O◊ . P `«~åfiu ^Œâ◊ x~å‡}O ѨÓ~°Ü Î ∞Õ ºã¨iH˜

124 PHÍâ◊ ǨÏ~出<åÅ`À ‰õÄ_ç# yѶπì ã≤\ © #=¸<å

=ÚO|~Ú #∞Oz Pi÷Hõ ã¨Oã¨Å÷ #∞ fã¨∞‰õΩ~å"åÅ#∞‰õΩO@∞<åfl~°∞—— Jx XHõ „áê*ˇ‰Ωõ ì
"Õ∞<Õ[~°∞ K≥áêÊ~°∞. `«∞k ^Œâ◊ x~å‡}O "≥Ú^ŒÅÜÕ∞ºã¨iH˜ 10ÅHõ∆Å =∞Ok Éèí=#
x~å‡} HÍi‡‰õΩÅ#∞ D ã¨Å÷ OÖ’ kOK«∞`å~°∞. ÉèÏ~°`^« âÕ ◊ K«i„`«Ö’<Õ nxfl JuÃÑ^ŒÌ
#QÆsHõ~} ° „áê*ˇ‰Ωõ Qì Í =∞Å∞ã¨∞<Î åfl~°∞. D `«∞k ^ŒâÖ◊ ’<Õ "≥∂n TǨÏÖ’¡x Ju ÃÑ^ŒÌ
QÍA QÆ^∞Œ Å∞ <ÕÅ g∞^Œ ~°∂Ѩ٠~ˆ YÅ∞ ã¨O`«iOK«∞‰õΩ<Õk.
yѶ–ìπ ã≤\ H© ˜ Hˆ O„^Œ ÉèÏQÆOQÍ xeKÕ _≥=· ∞O_£ @=~ü JO^Œ∞Ö’ XHõ\ .˜ Z#Éè̌·
JO`«ã∞¨ Å÷ ∞ LO_Õ D tY~° Éè=í #O PHõ$uÖ’ 'HÀã≤# =„[Ѩ٠=ÚHõ¯ — |Ǩï =ÚMÏÅ#∞
áÈe LO@∞Ok. JO^Œ∞Hˆ P¿Ñ~°∞. WHõ ~Ô O_»=k K«∞@∞¡ uiy# áê=Ú PHõ$uÖ’
q<À^£ ÔH.*’ãπ 60
"≥e¿ã <åQÍ @=~ü. ''XHõ "≥„· |O\ò QÆ∞[~å`ü ã¨^㌠∞¨ ûÖ’ D „áê*ˇ‰Ωõ ì ~ˆ MÏ z„`åxfl
K«∂ã≤ x~å…O`«áÈÜ«∂#∞. J^Õ^À Ѩ~Ö° ’HõOÖÏ JxÑ≤OzOk. XHõ K«„Hõ=iÎ 'áÈ! áÈ~Ú
<åH˘Hõ ~å*Ϻxfl xi‡OK«∞!— Jx J_çy`Õ P Ѩx KÕã∞¨ #Î fl@∞¡ JxÑ≤™ÈÎOk—— XHõ x~å‡}
~°OQÆ xѨÙ}∞_ç =∞<ÀÉèÏ"åeq.
"≥∂n HÀã¨O ѨxKÕã∞¨ #Î fl =∞~À xѨÙ}∞_»∞ WOHÍã¨Î <å@H©Ü∞« OQÍ `«# J=ã¨#÷ ∞
=i‚OKå_»∞. ''<Õ#∞ PŃ~üì ã‘Ê~ü<À ~å|~üì "≥∂Ãããπ<À <åˆH `≥b^Œ∞. ~å|~üì "≥∂Ãããπ<Õ
J~Ú`Õ ÉÏQÆ∞O_»∞—— Jx J<åfl_»∞. ~å|~üì "≥∂Ãããπ #∂ºÜ«∂~ü¯ #QÆ~O° D PHõ$u
^•ÅÛ_®xH˜ „Ѩ^•è # HÍ~°‰Ωõ _≥#· x~å‡} ~°OQÆ xѨÙ}∞_»∞. PÜ«∞# KÕã#≤ =∂~°∞Ê KÕ~∞° ÊʼnõΩ
„ѨÉÏè q`«∞Öˇ#· #∂ºÜ«∂~ü¯ "åã¨∞Ö’¡ Jkè‰Ωõ Å∞ PÜ«∞<˘flHõ â◊„`«∞=ÙÖÏ ÉèÏq™êÎ~∞° . WHõ
PŃ~üì ã‘Ê~ü Ç≤Ï@¡~‰ü Ωõ ѨxKÕã#≤ Éè=í # x~å‡} ~°OQÆ xѨÙ}∞_»∞.
"≥∂n KÕÑ\¨ #ì̃ x~å‡} „áê*ˇ‰Ωõ Öì ’¡ J`«ºkèHõ ÉèÏQÆO Éèqí +¨º`üÖ’ [~°QÉÆ ’ÜÕ∞
'Jaè=$kú—x `«# MÏ`åÖ’ "Õã∞¨ HÀ=_®xH˜ L^ÕtÌ Oz#"Õ. XHõ QÍOnè #QÆ~Öü ’ xi‡ã¨∞#Î fl
=∞Ǩ`å‡ =∞Ok~ü =∂„`«O JO^Œ∞‰õΩ q∞#Ǩ~ÚOѨÙ. Jk QÆ`åxfl ™⁄O`«O KÕã∞¨ HÀ_®xH˜
KÕã∞¨ #Î fl „ѨÜ∞« `«fl=∞x <åHõxÑ≤OzOk.

QÍOnè#QÆ~üÖ’ =∞Ǩ`å‡ =∞Ok~ü. QÍOnèrH˜ Wk "≥∂n x"åo. H˜\ ˜H©˜Å∞ ÖËx

D HÍO„H©\ò x~å‡}O ֒ѨŠѨÅ∞ ã¨=∂"Õâ◊ =∞Ok~åÅ∞ LO\Ï~Ú.
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 61
 QÍOnèH˜ x"åoQÍ P =∞Ok~üx xi‡ã¨∞<Î åfl#x "≥∂n K≥áêÊ_»∞. Ö∫H˜Hõ *ÏfÜ«∞
"å^•xH˜ xÅ∞"≥`∞« Î ~°∂ѨOQÍ L#fl QÍOnèx ^•xfl f„=OQÍ =ºuˆ~H˜Oz# Ju"å^Œ
Ç≤ÏO^Œ∞`«fi ã≤^•úO`åxfl PK«iOKÕ P~üZãπZãπ"åk ™⁄O`«OKÕã∞¨ ‰õΩx `«# „ѨÜ∂≥ [<åʼnõΩ
"å_»∞HÀ"åÅ#∞HÀ=_»O qO`«QÍ JxÑ≤OzOk. JO`ÕHÍ^Œ∞ =∞Ǩ`å‡ =∞Ok~ü U =¸ÖÏ
QÍOnè `«`åfixfl „ѨuaOaOK«ÖË^Œ∞. HÍO„H©\ò`À KÕã≤# Kè«~°MÏ, QÍOnè q„QÆǨÏO
L<åflÜ«∞#∞HÀO_ç. HÍh H˜\ H˜ Ö© Ë ÖËx Ju ÃÑ^ŒÌ |∂_ç^Œ ~°OQÆ∞ Hõ@_ì =» ∞k. K«∂_»_®xH˜
XHõ ÃÑ^ŒÌ ã¨|∞ƒ ÃÑ>ì̌ÖÏ LOk. ֒ѨŠ=~°∞ã¨QÍ HÍ#Êù~Ô <£û Ǩà◊√§, â◊|OÌ K˘~°|_»x
P_ç\’iÜ«∞OÅ∞ L<åfl~Ú. "≥„· ɡO\ò QÆ∞[~å`ü =O\˜ ã¨^㌠∞¨ ûÅ∞ ÃÑ@∞ì‰Ωõ x "åºáê~°
XѨÊO^•Å∞ KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ J#∞"≥#· "ÕkHõÅ∞QÍ Ñ¨xH˘™êÎÜ∞« q. P '=∞Ok~—üH˜ "≥o§#
~Ô O_»∞™ê~°∂¡ <Õ#Hõ¯_» K«∂ã≤Ok ÃÑà·¶ √◊ § Ѩ@∞ì‰Ωõ x J@∂ W@∂ =_ç=_çQÍ u~°∞QÆ∞`«∞#fl
"åºáê~°"Õ`«ÎÅ#∞ =∂„`«"Õ∞. "åi`Àáê@∞QÍ HÍѨÖÏQÍã¨∞Î#fl áÈbã¨∞Å∞, Ãã‰õĺi\©
ã≤|ƒOk ‰õÄ_® HõxÑ≤OKå~°#∞HÀO_ç.
<Õ#∞ QÍOnè#QÆ~Öü ’ LO_»QÍ<Õ "≥∂n `«##∞ HõÅ=_®xH˜ ~°=∞‡#fl `Õk =zÛOk.
XHõ~ÀA =ÚO^Õ [QÆnâò @Hõ¯~ü H˜ á¶È<£ KÕâß#∞. H˘xfl QÆO@Å `«~åfi`« PÜ«∞# á¶È<£
KÕã≤ ''Hõq∆ ∞OK«O_ç "≥∂nl q∞=∞‡efl HõÅ=ÖË#x K≥Ñʨ =∞<åfl~°∞. U=∞#∞HÀ=^Œ∞Ì gÅ∞
HÍ^Œ∞—— Jx K≥ÑÊ≤ ÃÑ>Ëâì ß_»∞. `«~åfi`« H˘xfl <≥ÅÅáê@∞ L`«~Î åÅ∞, ZãπZOZãπÅ∞, á¶È<£
KÕÜ∞« _®Å∞...WÖÏ <Õ#∞ KÕÜ∞« x „ѨÜ∞« `«flO ÖË^∞Œ . HÍh J@∞#∞Oz ã¨ÊO^Œ# ~åÖË^∞Œ .
Hõhã¨O "≥∂n =∞#ÃãO^Œ∞‰õΩ =∂iO^À ‰õÄ_® `≥eÜ«∞ÖË^∞Œ .
QÆ∞[~å`ü‰Ωõ K≥Ok# XHõ ã‘xÜ«∞~ü áê„uˆHÜ«Ú_»∞ =∂„`«O `«# J#∞Éè=í O`À
JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O U"≥∞ÿ LO_»=KÀÛ q=iOKå_»∞. ''™È<£QÍ^£Ö’ L#flѨÙ_»∞ x[OQÍ
x#∞fl HõÅ"åÅ#fl L^ÕâÌ O◊ Hõ#|i¿ãÎ Hõ#∞Hõ `«~åfi`« WHõ¯_» h HÍ~°ºHõÖÏáêÅxflO\˜
QÆ∞iOz P~å fã≤ LO\Ï_»∞. #∞"≥fi=ix Hõeâß"À, Z=Ô~=i WO@~°∂fi ºÅ∞ fã¨∞‰õΩ<åfl"À
J`«xH˜ ã¨=∂Kå~°O KÕi LO@∞Ok—— J<åfl_»∞. 'QÀ~åÌ<£ [_®Ñ¶Ü ≤ ∂« ÖÏO\˜ =º‰õΩÅÎ #∞
U"≥∞ÿ<å Hõeâß"å— Jx P [~°fleã¨∞ì P_çQÍ_»∞. J=Ù#<åfl#∞. 'WOˆHO HõzÛ`«OQÍ
J`«xH˜ HÀѨO =zÛLO@∞Ok. WOHÍ ^•_»∞Å Ü«∂„`«‰Äõ _® KÕâß"å?— Jx J_çQÍ_»∞.
''JO>Ë ^•_»∞Å =Å¡ q^èfiŒ Oã¨O J~Ú# „áêO`åÅ#∞ K«∂ã≤ ~å=_»"∞Õ <å? "å\˜#~Ú`Õ
K«∂ã≤ =KåÛ#∞.—— Jx K≥áêÊ#∞.
''#∞=Ùfi "≥∂n QÆ∞iOz ~åÜ«∞^ŒÅK«∞‰õΩO>Ë <Õ~∞° QÍ J`«xx Hõeã≤ K≥ÑÊ≤ Ok
~åã¨∞HÀ"åe. WÖÏ QÆ∞[~å`üÖ’ =∞HÍO "Õã≤ JO^Œifl HõÅ=‰õÄ_»^∞Œ . JÖÏ KÕ¿ãÎ "≥∂n
^Œ$+≤Öì ’ h"˘Hõ ‰õΩǨÏ<å Ö∫H˜H"õ åkq. `«#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ hÖ’ ^Œ∞~°a„è áêÜ«∂Å∞<åflÜ«∞#fl
x~åÌ~} ° ‰õΩ =™êÎ_∞» . WHõ hÔHO^Œ∞‰õΩ WO@~°∂fi º W™êÎ_∞» ?,——J<åfl_® [~°fleã¨∞.ì
q<À^£ ÔH.*’ãπ 62
 U_»= ÉèÏQÆO
2002 =∞`« Ç≤ÏO㨠[iy#ѨC_»∞ QÀ~åÌ<£ [_®Ñ¶Ü≤ ∂« ǨϟO âßYÖ’ ã¨Ç¨ Ü«∞
=∞O„uQÍ L<åfl~°∞. "≥∂nÖÏQÍ<Õ PÜ«∞# ‰õÄ_® 2002 ^•_»∞ÅÖ’ [iy# Ç≤ÏOã¨Ö’
ÉèÏQÆ™êfiq∞ J~Ú#O^Œ∞‰õΩ =Ú^•Ì~ÚQÍ xÅ|_®¤_»∞. Ѩk¿ÇÏ<Õà◊§áê@∞ P~üZãπZãπ
<åÜ«∞‰õΩ_çQÍL#fl [_®Ñ¶Ü ≤ ∂« P `«~∞° "å`« 1990ÅÖ’ a*ˇÑÖ≤ ’ KÕ~å~°∞. P áêsì ~åR
„Ѩ^•è # HÍ~°º^Œi≈ ‰õÄ_® JÜ«∂º~°∞. áêsìÖ’ "≥∂n x~°O‰õΩâ◊ "≥Y· iH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
=∂\Ï¡_#ç =ÚQÆ∞~æ ∞° „Ѩ=ÚY <åÜ«∞‰õΩÅÖ’ [_®Ñ¶Ü ≤ ∂« XHõ~∞° . q∞ye# W^Œ~Ì ∂° ǨÏ~ˆ <£
áêO_®º, ã¨O[Üü∞ *’+≤Å∞. D =ÚQÆ∞~æ ∞° #∂~°∞ âß`«O P~üZãπZãπ <ÕÑ^¨ ºŒä O L#fl"åˆ~

2007Ö’ "≥∂n #∞O_ç q_çáÈ~Ú# ~åR _çѨӺ\© ǨϟO=∞O„u QÀ~å÷<£ [_®Ñ¶≤Ü«∂

(‰õΩ_ç"≥·Ñ¨Ù)
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 63
HÍ=_»O qâı+O¨ . ǨÏ~ˆ <£ áêO_®º "≥∂n „ѨÉ∞íè `«fiOÖ’ ~Ô "≥#∂º =∞O„uQÍ Ñ¨xKÕâß~°∞.
PÜ«∞xfl 2003Ö’ J#∞=∂<åã¨Ê^Œ Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ QÆ∞~°∞Î `≥eÜ«∞x =º‰õΩÅÎ ∞ ǨÏ`«º KÕâß~°∞.
WHõ ã¨O[Üü∞ *’+≤ a*ˇÑ≤ *ÏfÜ«∞ HÍ~°º^Œi≈. PÜ«∞# #QÆflOQÍ L#fl =∞Ç≤Ïà◊Å`À
Hõeã≤ L#fl ã≤_ç XHõ\ ˜ a*ˇÑ≤ J„QÆ<åÜ«∞‰õΩʼnõΩ QÆ∞~°∞Î `≥eÜ«∞x =º‰õΩÅÎ ∞ JO^Œ*âË ß~°∞.
nO`À *’+≤ áêsì Ѩ^ŒqH˜ ~år<å=∂ KÕÜ«∂eû =zÛOk. P `«~åfi`« P ã≤_ç
HõeÊ`«"∞≥ #ÿ ^Œx, P ã¨OѶ∞¨ @# "åãÎ̈="≥∞#ÿ k HÍ^Œx `ÕeOk. WHõ [_®Ñ¶Ü ≤ ∂« #∞ 2002
z=iHõÖÏ¡ =∞O„u =~°Oæ #∞Oz |Ü«∞\˜H˜ <≥>âìË ß~°∞. P `«~∞° "å`« áêsì #∞Oz ‰õÄ_®.
''"≥∂n J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆÅ JHõ~∆ O° XHõ¯>Ë. Jk 'I—(<Õ#∞). ##∞fl K«O¿Ñ™êÎ#x
"≥∂n ã¨fiÜ«∞OQÍ ÉˇkiOKå~°∞.—— Jx [_®Ñ¶≤Ü«∂ <å`À K≥áêÊ~°∞. ''Jk Ѷ≤„|=i
2005Ö’ [iyOk. ~åR xѶ∂¨ qÉèÏQÆÑÙ¨ =∞x+≤ XHõ~∞° x~°O`«~O° J#∞ã¨iã¨∞OÎ _»_O»
QÆ=∞xOKå#∞. J`«xfl xÅn¿ãΠǨϟO âßMÏ =∞O„u HÍ~åºÅÜ«∞O #∞Oz `«#‰õΩ ##∞fl
"≥O|_çOK«=∞#fl P^ÕâßÅ∞<åflÜ«∞x K≥áêÊ_»∞. H˘xfl ~ÀAÅ `«~åfi`« ~åR a*ˇÑ≤
âßã¨#ã¨É∞íè ºÅ ã¨=∂"ÕâO◊ [iyOk. P ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ '#ˆ~O„^ŒÉÏè Üü∞! h ™⁄O`« áêsì
âßã¨#ã¨É∞íè ºÅ g∞^Õ xѶ∂¨ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ KÕã∞¨ <Î åfl"£. UO Ѩx Wk? ZO^Œ∞‰õΩ KÕã∞¨ <Î åfl"£?
Jx J_çQÍ#∞. ã‘xÜ«∞~ü =∞O„u =EÉÏÜü∞ "≥O@<Õ "≥∞Hÿ ± JO^Œ∞‰õΩx 'ã¨~ˆ QÀ~åÌ<£
ÉèÏÜü∞, âßOuOK«∞ nx QÆ∞iOz "Õ∞=∂Ö’z™êÎO. HÍh WѨC_»∞ J_»QÍeû# „Ѩâfl◊
HÍkk.— J<åfl~°∞. Wk [~°∞QÆ∞`«∞#flO`« ¿ãѨ٠"≥∂n <ÀÔ~`«ÖÎ ^Ë ∞Œ . HÍh J`«x HÍ~°º^Œi≈
#∞Oz '^ŒÜ∞« KÕã≤ XHõ™êi =ÚYº=∞O„ux HõÅ=O_ç— J#fl ã¨O^ÕâO◊ =zÛOk.
㨠= ∂"Õ â ◊ O `« ~ ° ∞ "å`« =ÚYº=∞O„u QÆ k Ô H o§ PÜ« ∞ xfl Hõ e âß#∞.
LѨ=ÚYº=∞O„u Jq∞`üëê ‰õÄ_® ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞. 'WÖÏO\˜ „Ѩâfl◊ Å∞ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ
ZO^Œ∞‰õΩ J_»∞QÆ∞`«∞<åfl"£?— Jx "≥∂n ##∞fl „ѨtflOKå_»∞. '<Õ<OÕ KÕÜ∂« e? W^Õg∞
^•K«∞HÀ"åeû# =ºHÎ̃Q`Æ "« ∞≥ #ÿ =º=Ǩ~°O HÍ^Œ∞ Hõ^•— J<åfl#∞. <å Hõà§◊ Ö’H˜ Hõi#î OQÍ
K«∂ã¨∂Î ''Y`«O J~ÚáÈ`å"£ QÀ~åÌ<£ ÉÏÜü∞—— J<åfl_»∞.
''ZÖÏO\˜ JO`«=∞k? ~å[H©Ü∞« OQÍ<å? Éè∫uHõOQÍ<å?— Jx J_çQÍ#∞.
''<å‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ _èbç Ö¡ ’ J^•fihH˜, FO =∂^è∞Œ ~üH˜ Ѷ~≤ åº^Œ∞ KÕâß=Ù— J<åfl_»∞.
''B#∞ <å‰õΩ "Õ̂~ ^•ˆ~q∞LOk? HÍh #∞=Ùfi K≥|∞`«∞#flk ##∞fl JO`«O KÕ™êÎ#x
Hõ#∞Hõ J~Ú`Õ XHõ =∂@ q#∞. P ã¨=∞Ü«∞O =¿ãÎ ZÖÏ#∂ K«xáÈ`å#∞. #∞#fl
ɡkiOK«_®xH˜ „ѨÜ∞« uflOK«‰Ωõ Jx K≥áêÊ#∞—— JO@∂ [iyOk q=iOKå_»∞ [_®Ñ¶Ü ≤ ∂« .
WѨC_»∞ [_®Ñ¶Ü ≤ ∂« H˜ Ѩ<fl≥ O_»∞=∞Ok Ãã‰õĺi\© ã≤|ƒOk, áÈbã¨∞Å∞ W~°"<·≥ åÅ∞QÆOæ @Å∂
"≥#flO>Ë LO\Ï~°∞. =∂r ǨϟO âßMÏ ã¨Ç¨ Ü«∞ =∞O„u J~Ú# [_®Ñ¶Ü ≤ ∂« ‰õΩ „ѨÉ∞íè `«fi"Õ∞
^•_»∞Å `«~åfi`« ~°H} ∆õ HõeÊOzOk. ǨÏ~ˆ <£ áêO_®ºH˜ =∂„`«O Éè„í ^Œ`å ã≤|ƒOk "≥O@
LO_Õ"å~°∞ HÍ^Œ∞. ''ǨÏ~ˆ <£ ^è~·≥ º° âße. `«#Hˆ q∞ HÍ^Œx J#∞‰õΩ<Õ"å~°∞. J^Õ `«Ñʨ ~ÚOk——
J<åfl_»∞ [_®Ñ¶Ü ≤ ∂« .
q<À^£ ÔH.*’ãπ 64
 ''ǨÏ~ˆ <£ áêO_®º „ÉÏǨχ}∞_»∞. Z`«∞QÎ Í JO^ŒOQÍ LO_Õ"å_»∞. P~üZãπZãπ
"å~°ã`¨ fi« O LOk. ÃÑQ· Í g∞_çÜ∂« `À =∞Oz ã¨O|O^è•Å∞<åfl~Ú. ~åR a*ˇÑÖ≤ ’ "≥∂nH˜
J`«ºO`« |Å"≥∞#ÿ „Ѩ`º« i÷ ǨÏ~ˆ <£. "åi^Œ~Ì ∂° "≥Ú^Œ\ ™˜ êi 2001Ö’ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ
`«ÅѨ_®¤~°∞. "≥∂n =ÚYº=∞O„u J~Ú# `«~åfi`« ZxflHõÅÖ’ xÅ|_»_®xH˜ XHõ
ã¨∞~°H`∆˜ "« ∞≥ #ÿ xÜ≥∂[Hõ=~°Oæ HÀã¨O K«∂ã¨∞#Î flѨÙ_»∞ J`«x ^Œ$+≤ì ǨÏ~ˆ <£ xÜ≥∂[=~°"æ ∞≥ #ÿ
Ze¡ãπ „a_ç̊ g∞^Œ Ѩ_Oç k. áêO_®º "≥∂nH˜ ÖÁOQÆÖ^Ë ∞Œ .''#<≥fl=Ô~<· å Ü«Ú=‰õΩ_ç HÀã¨O
MÏm KÕÜ∞« =∞#O_ç, KÕ™êÎ#∞. HÍh J`«xHÀã¨O =∂„`«O K≥Ü∞« º#∞—— Jx ǨÏ~ˆ <£ J<åfl_»∞.
"Õ∞ 2002Ö’ JO>Ë ^•_»∞Å∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ =¸_»∞<≥ÅÅ `«~åfi`« áêO_®º [ã≤ãì π
q.P~ü. Hõ$+¨Ü ‚ ∞« º~ü <Õ`$« `«fiOÖ’ JǨχ^•ÉÏ^£H˜ =zÛ# XHõ ã¨fi`«O„`« x[ x~åÌ~} °
Hõq∞+¨<£ =ÚO^Œ∞ ~°ÇϨ 㨺OQÍ Ç¨[~°~Ú ™êHõ∆ ºO K≥áêÊ_»∞. áêO_®º P Hõq∞\©H˜ UO
K≥áêÊ_À "≥∂nH˜ `≥eã¨∞O_»Háõ È=K«∞Û. HÍx "≥∂n „Ѩ^•è # HÍ~°º^Œi≈ Ñ≤.HÔ .q∞„âß ~å„+ì̈
WO>ˇe*ˇ<£û qÉèÏQÆѨ٠Ãã„Hõ@s [#~°Öò‰õΩ áêO_®º Hõ^ŒeHõÅÃÑ· xѶ¨∂ "ÕÜ«∞=∞x
P^ÕâßeKåÛ_»x WO>ˇe*ˇ<£û qÉèÏQÍxH˜ K≥Ok# H˘xfl ed`« x"ÕkHõÅ#∞ |\˜ì
`≥Å∞™ÈÎOk. =∞s =ÚYºOQÍ Ç¨Ï~ˆ <£ áêO_®º x[ x~åÌ~}° Hõq∞+¨<£ =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥à`◊ åˆ~"≥∂
QÆ=∞xOKåÅx P^ÕâßÅ∞<åfl~Ú. WO>ˇe*ˇ<û£ _≥~Ô· Hõ~ì ü ZѨÊ\˜HÑõ Ù¨ Ê_»∞ P P^ÕâßÅ#∞
ilã¨~ì Öü ’ #"≥∂^Œ∞ KÕâß~°∞. JO^Œ∞Ö’ `ÕnÅ "åsQÍ WÖÏ ~åã≤ LOk.
*Ï<£ 7, 2002 : _®Hõ~ì ü Ñ≤.HÔ .q∞„âß D q+¨Ü∞« O`À ( x[x~åÌ~} ° Hõq∞+¨<`£ À)
ã¨O|O^èOŒ L#fl =∞O„u ǨÏ~ˆ <£ áêO_®º<Õ"∂≥ ##fl J#∞=∂#O LO^Œx K≥áêÊ~°∞. P
`«~åfi`« XHõ á¶È<£ <≥O|~ü (9824030629) WKåÛ~°∞. ^•xH˜ U <≥O|~°¡ #∞Oz á¶È#∞¡
=KåÛÜ≥∂, ^•x #∞Oz Z=Ô~=iH˜ á¶È#∞¡ "≥àϧÜ≥∂ `≥Å∞ã¨∞HÀ=∞<åfl~°∞.
*Ï<£ 12, 2002 : q. P~ü.Hõ$+¨ìÜ«∞º~ü qKå~°} Hõq∞+¨<£x Hõeâß~°x
J#∞=∂xã¨∞#Î fl =∞O„u ǨÏ~ˆ <£ áêO_®º<Õ Jx `≥eã≤O^Œx Ñ≤.HÔ .q∞„â߉õΩ ã¨=∂Kå~°O
JOkOKåO. D q+¨Ü«∞O ã¨∞xfl`«"≥∞ÿ#k. ÃÑ·QÍ x|O^èŒ#Å „ѨHÍ~°O =∂ q^èŒ∞Å
Ѩ i kè Ö ’H˜ ~å#O^Œ ∞ # nxÃÑ· ZÖÏO\˜ 㨠= ∂Kå~åxfl Jkè H ÍiHõ O QÍ#∞,
ed`«Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ#∞ W=fiÖË=∞x Ñ≤.ÔH.q∞„â߉õΩ `≥eÜ«∞*ËâßO. P >ˇeá¶È<£ <≥O|~ü
(9824030629) ǨÏ~ˆ <£ áêO_®º^Õ#x `≥eã≤Ok.
P `«~åfi`« nxH˜ ã¨O|OkèOz# "å~åÎH^õ <Œä åÅ∞ =KåÛ~Ú. "å\˜ „ѨHÍ~°O...
XHõ =∞O„u q.P~ü.Hõ$+¨Ü ‚ ∞« º~ü x[ x~åÌ~}
° Hõq∞+¨<£ =∞O^Œ∞ Ǩ[~°Ü∂« º~°∞. QÀ„^•Ö’
~Ô Å· ∞ É’wÅ∞ `«QÅÆ |_ç# ã¨OѶ∞¨ @# [iy# ~å„u "≥∂n WO\’¡ [iy# ã¨=∂"ÕâÑ◊ Ù¨
q=~åÅ#∞ P =∞O„u "≥Å_¡ Oç Kå~°∞. Jq JѨÙÊ_Õ `˘e™êiQÍ "≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ =KåÛ~Ú.
P ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ "≥∂n =∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA QÀ„^•‰õΩ `«y# <åºÜ«∞O [~°QÉÆ ’`ÀO^Œx,
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ '„ѨuѶ¨∞@#—‰õΩ =∞^茺֒ áÈbã¨∞Å∞ J_»∞¤~å‰õΩO_® K«∂_»=∞x `«#
„ѨÉ∞íè `«fiOÖ’ ѨxKÕã∞¨ #Î fl áÈbã¨∞ L#fl`åkèHÍ~°∞ʼnõΩ, WO>ˇe*ˇ<û£ qÉèÏQÆÑÙ¨ JkèHÍ~°∞ʼnõΩ
P^ÕâßeKåÛ_»∞.
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 65
 D Hõ^äŒ<åÅ∞ áêO_®º g∞^Œ „Hõ=∞tHõ∆} K«~°º fã¨∞HÀ=∞x áêsìÖ’ XuÎ_ç
`≥KÕÛO^Œ∞‰õΩ "≥∂nH˜ HÍ=Åã≤# ™êH∆ͺxfl ã¨=∞‰õÄiÛÃÑ\Ïì~Ú. Ô~O_»∞<≥ÅÅ `«~åfi`«
áêO_®º`À |Å=O`«OQÍ =∞O„u Ѩ^qŒ H˜ ~år<å=∂ WÑ≤ÊOKå~°∞. "≥∂n JHõ¯_ç`À
PQÆÖ^Ë ∞Œ . _çÃãO|~ü 2002Ö’ [iˆQ ~å„+¨ì ZxflHõÅÖ’ Ze¡ã„π a_ç˚ ã‘@∞#∞ ǨÏ~ˆ <£ áêO_®º‰õΩ
W=fi_®xH˜ x~åHõiOKå_»∞. QÆ`O« Ö’ P ã‘@∞<Õ áêO_®º MÏm KÕÜ∞« ##flk. ''"≥∂n
ZѨÊ\˜H© [iyOk =∞iÛáÈ_»∞. Z=ih Hõq∆ ∞OK«_∞» . HÍh XHõ ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩ_çH˜
JO`«\ ˜ n~°H… ÍeHõ ѨQÅÆ ∞O_»_O» =∞Ozk HÍ^Œ∞—— Jx =ÚYº=∞O„uH˜ ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ
LO_Õ <åÜ«∞‰õΩ_˘Hõ~∞° <å`À J<åfl~°∞.
P ѨQ`Æ À<Õ QÆ`« Ѩk¿ÇÏ<Õà√◊ Q¡ Í „áêux^躌 O =Ç≤Ïã¨∞#Î fl xÜ≥∂[Hõ=~°Oæ Ö’ áÈ\©
KÕ¿ã J=HÍâßxfl áêO_®º‰õΩ "≥∂n W=fiÖË^∞Œ . P~ü Zãπ Zãπ, a*ˇÑ≤ <åÜ«∞Hõ`åfiÅ∞ D
K«~º° ‰õΩ QÆ\ Qì̃ Í<Õ JÉèºí O`«~O° `≥eáê~Ú. HÍãÎ̈ ã¨~∞° ‰Ì Ωõ á⁄=∞‡x #K«ÛK≥áêÊ~Ú. HÍx
"≥∂n "≥∞`«|Î _»Ö^Ë ∞Œ . #=O|~ü z=~À¡ XHõ~ÀA P~üZãπZãπ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ =∞^Œ<^£ •ãπ^qÕ
PYi „ѨÜ∞« `«flOQÍ P~üZãπZãπ J„QÆ<`Õ « HÔ . Zãπ. ã¨∞^Œ~≈° <£, J^•fih, "å*ò¿Ñ~ÚÅ
ã¨O^Õâßxfl fã¨∞‰õΩx "≥∂n WO\˜H˜ "≥àϧ_»∞.'' WHõ #∞OK≥<· å "åkOK«_O» P¿ÑÃã~Ú.
ZxflHõÅ =ÚO^Œ∞ qÉèí[# fã¨∞‰õΩ~å‰õΩ. áêO_®º‰õΩ J`«x ã‘@∞ WK≥Û~Ú— Wn P
ã¨O^ÕâO◊ ™ê~åOâ◊O. =∞^Œ<^£ •ãπ ^Õq J~°~ú å„u =~°‰Äõ "≥∂n`À<Õ L<åfl_»∞. HÍx
"≥∂n `«# ѨO`«O g_»Ö^Ë ∞Œ . ''`≥Å"¡ åi`Õ <åQÆÑÓ¨ ~ü(P~üZãπZãπ „Ѩ^•è # Hˆ O„^ŒO), _èbç Å¡
#∞Oz á¶È#∞¡ =™êÎÜ∞« x "≥∂nH˜ `≥Å∞ã¨∞. JO^Œ∞Hˆ ~å„u =¸_»∞ QÆO@ňH JÅã¨@`À
h~°ãѨ _¨ ®¤#O@∂ QÍOnè ã≤qÖò Ǩã≤Ê@ÖòÖ’ KÕ~å_»∞. J`«x`À Q˘_»=Ѩ__» ®xH˜ áêO_®º
<Õ~∞° QÍ Pã¨∞Ѩ„uH˜ "≥àϧ_»∞. Ñ≤iH˜"å_çÖÏ Ñ¨_Ω» HÀ‰õΩ, ^Œ=Ú‡O>Ë W=fi#x <å =ÚMÏ<Õ
K≥ÑC¨ —J<åfl_»∞. "≥∂n P =∂@efl Ѩ\ Oì̃ K«∞HÀ#>Ë¡ LO_çáÈÜ«∂_»∞. HÍx ÖÁOQÆÖ^Ë ∞Œ .
P~üZãπZãπ, a*ˇÑ≤ <åÜ«∞‰õΩÖË z=~°‰õΩ KÕ¿ã^ÕO ÖËHõ q∞#fl‰õΩO_çáÈÜ«∂~°∞. Ô~O_»∞
~ÀAÅ `«~åfi`« Pã¨∞Ѩ„u #∞Oz |Ü«∞\˜H˜ =zÛ P xÜ≥∂[Hõ=~°æ JÉèºí i÷`åfixfl H˘`«Î
=ºHÎ̃H˜ Hˆ \Ï~ÚOKå_»∞——Jx áêsì <åÜ«∞‰õΩ_»∞ XHõ~∞° K≥áêÊ~°∞.
QÀ„^• J#O`«~O° ~åROÖ’ J`«ºkè‰Ωõ Å∞ =∞`«Ñ~¨ O° QÍ ã¨OѶ∞¨ \˜`O« HÍ=_»O`À
_çÃãO|~ü ZxflHõÖ’¡ "≥∂n JkèHÍ~°OÖ’H˜ uiQ˘KåÛ_»∞. =∞~ÀѨH¯õ áêO_®º <åQÆÑÓ¨ ~üH,˜
_èbç H¡ ˜ "≥o§ JHõ¯_» P~üZãπZãπ, a*ˇÑ≤ J„QÆ <åÜ«∞‰õΩÅO^ŒiH© "≥∂n g∞^Œ Ѷ~≤ åº^Œ∞
KÕâß_»∞. `«# ™⁄O`« „ѨÜ∂≥ [<åÅHÀã¨O "≥∂n ~åROÖ’ P~üZãπZãπx, a*ˇÑx≤ <åâ◊#O
KÕã∞¨ <Î åfl_»x "≥Ú`«∞‰Î Ωõ <åfl_»∞. áêO_®ºH˜ JѨÊ\˜H© áêsìH˜ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Õ 'qÅ∞"≥#· =ºH˜—Î QÍ
QÆ∞iÎOѨÙLOk. JO^Œ∞Hˆ _èbç H¡ ˜ =zÛ *ÏfÜ«∞ ™ê÷~Ú ÉÏ^躌 `«Å∞ fã¨∞HÀ=∞x HÀ~å~°∞.
*ÏfÜ«∞ HÍ~°º=~°æ ã¨Éèí∞ºxQÍ HÍh áêsì JkèHÍ~° „ѨuxkèQÍ HÍh q^èŒ∞Å∞
x~°fiÇ≤ÏOK«=∞<åfl~°∞. ''ǨÏ~ˆ <£ _èbç Ö¡ ’ LO_»_=» ∞<Õk Éèqí +¨º`üÖ’ n~°… HÍÅOÖ’ "≥∂nH˜
Ǩx Hõeyã¨∞OÎ k JO^Œ∞Hˆ ^•xfl ‰õÄ_® ™êQÆx=fi‰õÄ_»^#Œ ∞‰õΩ<åfl_»∞—— Jx [_®Ñ¶Ü ≤ ∂«
J<åfl~°∞.
q<À^£ ÔH.*’ãπ 66
 =¸_»∞ <≥ÅÅ `«~åfi`« 2003 =∂iÛ <≥ÅÖ’ XHõ~ÀA áêsì J^躌 ‰õΩ∆ _ç #∞Oz
áêO_®º‰õΩ _èbç H¡ ˜ =∞HÍO =∂~°Û=∞x á¶êºH±û =zÛOk. P =∞~°∞ã¨\ ˜ ~À*Ë JǨχ^•ÉÏ^£Ö’
J`«x ǨÏ`«º [iyOk. áêH˜™ê÷<£ SZãπS, Å+¨¯~ü `À~ÚÉÏ, ^•=Ó^£ W„|Ç‘ÏO „QÆ∂ѨÙÅ
ã¨OÜ«ÚHõÎ ^•_çÖ’<Õ Ç¨Ï~ˆ <£ =∞~°}O˜ Kå_»x ã≤aS, QÆ∞[~å`ü áÈbã¨∞Å∞ „ѨH\õ O˜ Kå~°∞.
Ѩ<fl≥ O_»∞=∞Okx x~°ƒO^èOŒ Ö’H˜ fã¨∞‰õΩx =Ú^•Ì~ÚÅ∞QÍ QÆ∞iÎã∂¨ Î "åiÃÑ· Hˆ ã¨∞ ÃÑ\Ïì~∞° .
Zxq∞^Õà§◊ `«~åfi`« ÃãÃÑOì |~ü 2011# QÆ∞[~å`ü ÃÇÏ· HÀ~°∞ì JO^Œsfl x~ÀÌ+µ¨ Åx `ÕeÛOk.
'K≥`«ÎˆHã¨∞— JO@∂ =∞O_çѨ_çOk. ^Œ~åºÑ¨ÙÎ "≥Ú`«ÎO J~°H˘~°QÍ#∞, ã¨O‰õΩz`«OQÍ#∞
™êyOk. ã¨O|Okè`« ^Œ~åºÑ¨ÙÎ JkèHÍ~°∞Å∞ Jã¨=∞~°`÷ « Hõ#|~°K_« O» =Å¡ WO`« J<åºÜ«∞O
[iyOk. KåÖÏ =∞Ok "ÕkOè ѨÙʼnõΩ QÆ∞~°Ü∂« º~°∞. ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`«OÎ Ö’ „Ѩ*Ï^è#Œ O, =#~°∞Å∞
=$^ä• JÜ«∂º~Ú. „Ѩ[ʼnõΩ LѨÜ≥∂QÆѨ_®eû# <åºÜ«∞™ê÷#Ѩ٠qÅ∞"≥·# ã¨=∞Ü«∞O
‰õÄ_® =$^è• J~ÚOk. WO^Œ∞‰õΩ JkèHÍ~°∞Å∞ ÉÏ^躌 `« =Ç≤ÏOKåe—— JO@∂ p"å@∞¡
ÃÑ\Ïì~∞° <åºÜ«∞=¸iÎ.
ǨÏ~ˆ <£ áêO_®º `«O„_ç q~îÖ° òÉÏ~Ú `«# H˘_»∞‰õΩ#∞ K«OÑ≤OzOk "≥∂n<Õ#x
|Ç≤ Ï ~° O QÆ O QÍ<Õ xOkOKå~° ∞ . `« # H˘_» ∞ ‰õ Ω Ǩ Ï `« º ˆ H 㨠∞ Ö’ =ÚYº=∞O„ux
qKåiOKåÅO@∂ ã¨∞„Ñ‘O HÀ~°∞ìÖ’ Ñ≤\ ˜+¨<£ ‰õÄ_® "Õâß~°∞. ™êHõ∆ ºO ÖË^Œx HÀ~°∞ì
P Ñ≤\ +˜ <¨ #£ ∞ H˘\ì̃"ãÕ O≤ k.
^•_»∞Å∞ [iy# `«~åfi`« XHõ ã¨O=`«û~°Oáê@∞ ~åR WO>ˇe*ˇ<û£ qÉèÏQÍxH˜
JkèÑu¨ QÍ P~ü.a. N ‰õΩ=∂~ü q^è∞Œ Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. P HÍÅOÖ’ ǨÏ~ˆ <£ áêO_®º

"≥∂n q=∞~°≈‰õΩÖ’¡ XHõ~~° Ú# ǨÏ~ˆ <£áêO_®º =∞$`«^ÇÕ Ï¨ OÃÑ· a*ˇÑ≤ Ѩ`åHÍxfl HõÑC¨ `«∞#fl
"≥∂n. 2003 =∂iÛÖ’ DÜ«∞# JO`«∞zHõ¯x suÖ’ ǨÏ`«º‰õΩ QÆ∞~°Ü«∂º_»∞.
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 67
Hõ^eŒ HõÅ∞, HÍ~°ºHõÖÏáêÅ QÆ∞iOz q=~åÅ∞ „Hõ=∞O `«Ñʨ Hõ Wã¨∂ LÎ O_»=∞x =ÚYº=∞O„u
HÍ~åºÅÜ«∞O #∞Oz `«#x J_çQÍ~°x N ‰õΩ=∂~ü <å`À K≥áêÊ~°∞.
''"≥∂n Ǩψ~<£ áêO_®ºx K«OÑ≤OKå_»x <Õ#∞ J#_»O ÖË^Œ∞. JO^Œ∞‰õΩ
<å ^ŒQ~æÆ ° ™êHõ∆ ºO ÖË^∞Œ . HÍh XHõ>`ÿ̌ Õ x[O. a*ˇÑ≤ ֒ѨŠ"≥∂nH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
Z=Ô~·`Õ =∂\Ï¡_»∞`å~À "åà◊√§ ~å[H©Ü«∞OQÍ ã¨~°fi<åâ◊#O J~ÚáÈ`å~°∞ ÖË^• D
Éè∂í q∞ g∞^Œ q∞QÆʼnõΩO_® J<åfl áÈ`å~°∞—— Jx [_®Ñ¶Ü ≤ ∂« J<åfl~°∞.
áêO_®º ǨÏ`«º [iy# `«~åfi`« H˘kÌ <≥ÅÅáê@∞ P Hˆ ã¨∞#∞ QÆ∞[~å`ü áÈbã¨∞Å
P^èfiŒ ~°ºOÖ’ LO_Õ <Õ~° qÉèÏQÆO ^Œ~åºÑ¨ÙÎ KÕãO≤ k. P ÉÏ^躌 `« fã¨∞‰õΩ#fl JkèHÍi ¿Ñ~°∞
_ç.l. =O*Ï~å. ëȄǨÏ|∞nÌ<£ J<Õ z#fl =Ú~îå <åÜ«∞‰õΩ_çx, J`«x ÉèÏ~°º#∞ XHõ
'`«ÑC¨ _»∞ Z<£H“O@~ü''Ö’ K«OÑ≤# <Õ~åxH˜ „Ѩã∞¨ `Î O« *ˇÅ· ∞Ö’ L<åfl_»∞. WOHÍ WÖÏO\˜
P~°∞ K«@ì =ºuˆ~Hõ ǨÏ`«º Hˆ ã¨∞ÅÖ’ qKå~°}#∞ Z^Œ∞~˘¯O@∞<åfl_»∞. áêO_®º Hˆ ã¨∞#∞
P `«~åfi`« ã≤aSH˜ JѨÊyOKå~°∞. JѨC_»∞ Hˆ ã¨∞Ö’ ã¨ÇϨ HõiOK«_O» HÀã¨O =O*Ï~å
ã¨ÇϨ Ÿ^Àºy J~Ú# JÉèÜ í ∞ü K«∂_®â◊=∞#∞ ã≤aSH˜ ѨOÑ≤OKå~°∞. áêO_®º ǨÏ`«º Hˆ ã¨∞#∞
qKåiOz# D W^Œ~Ì ∞° Jqhu JkèHÍ~°∞Å∞ |Å=O`«ÑÙ¨ =ã¨∂à◊§ ~åÔH\òÖ’ ÉèÏQÆ™êfi=ÚÖË.
"≥∂nH˜ J`«ºO`« W+¨µ_ì #·≥ JѨÊ\˜ ǨϟO =∞O„u Jq∞`üëê<Õ D =ã¨∂à◊§ ~åÔH\òx
#_çáê_»#fl P~ÀѨ}∞Å∞<åfl~Ú. "å\˜`Àáê@∞ Jq∞`üëê g∞^Œ #H˜b Z<£H“O@~°`¡ À
ǨÏ`«º‰õΩ ‰õΩ„@Ѩ<åfl_»#fl JaèÜ∂≥ QÆO ‰õÄ_® LOk. D Hˆ ã¨∞ÅÖ’ PÔ~ãì̈~Ú# Jq∞`üëê
„Ѩã∞¨ `Î O« ɡ~ÚÖò g∞^Œ |Ü«∞@ L<åfl_»∞.
#=O|~ü 2011Ö’ QÆ∞[~å`ü ÃÇÏ· HÀ~°∞ì XHõ `«ÑC¨ _»∞ Z<£H“O@~ü Hˆ ã¨∞Ö’
f~°∞ÊxzÛOk. W„+¨`ü [Ǩ<£ J<Õ H“=∂~°„áêÜ«∞OÖ’ L#fl J=∂‡~Ú, =∞~À =ÚQÆ∞~æ ∞°
Ü«Ú=‰õΩÅ#∞ 2004Ö’ áÈbã¨∞ÖË HÍeÛ K«Oáê~°∞. D #Å∞QÆ∞~°∞ Å+¨¯~ü `À~ÚÉÏH˜
K≥Ok# >ˇ„~°iã¨∞ìÅx, #ˆ~O„^Œ"≥∂_ôx ǨÏ`«º K≥Ü«∂ºÅ#∞‰õΩO@∞<åfl~°x áÈbã¨∞Å∞
„ѨH\õ O˜ Kå~°∞. HÍh `«=∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ J=∂Ü«∞‰õΩÅx K«xáÈ~Ú#"åi ‰õΩ@∞O| ã¨É∞íè ºÅ∞
"åkOKå~°∞. áÈbã¨∞Å P~ÀѨ}Å#∞ ã¨"åÅ∞ KÕã∂¨ Î <åºÜ«∞™ê÷#OÖ’ Hˆ ã¨∞ ‰õÄ_® "Õâß~°∞.
f~°∞Ê WKÕÛ<å_»∞ <åºÜ«∞™ê÷#Ѩ٠QÆk áÈbã¨∞Å∞, ™ê÷xHõ áê„uˆHÜ«ÚÅ∞, ~å[H©Ü∞«
<åÜ«∞‰õΩÅ∂, <åºÜ«∞"å^Œ∞Å`À H˜H¯˜ iã≤áÈ~ÚOk. W^Œ~Ì ∞° <åºÜ«∞=¸~°∞ÅÎ ∞ QÆkÖ’H˜
„Ѩ"tÕ OKåHõ XHõ¯™êiQÍ "≥Ú`«OÎ xâ◊≈|ÌOQÍ =∂iOk. [ã≤ãì π [Ü«∞O`ü Ѩ>ÖË ò f~°∞Êx
"≥Å¡_çOKå~°∞. Z<£H“O@~ü "åã¨ÎqHõ"≥∞ÿ#k HÍ^Œx `ÕeOk. Wk =∂ W^ŒÌi
UHÍaè„áêÜ«∞O`À Wã¨∞#Î fl f~°∞Ê. H˘`«Î Hˆ ã¨∞#∞ `≥iz xOk`«∞Å#∞ qKåiOKåe —— Jx
PÜ«∞# J<åfl~°∞.
Ѩ>ÖË ò P `«~åfi`« ~åR J_»fiHˆ \ò [#~°Öò Hõ=∞Öò „u"Õk, ÉÏkè`∞« Å `«~Ñ° Ù¨
<åºÜ«∞"åk =Ú‰õΩÖò ã≤<å›Å#∞^ÕÌtOz =∂\Ï¡_®~°∞. ˆHã¨∞ qKå~°}#∞ Z=iH˜
JѨÊyOKåÅx HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl~À `≥ÅѨ=∞x J_çQÍ~°∞. „u"Õk Hˆ ã¨∞ QÆ∞[~å`ü ֒ѨÖË
LO_®Åx JÉèºí i÷OKå_»∞. ''QÆ∞[~å`ü áÈbã¨∞ʼnõΩ =∞~˘Hõ¯ J=HÍâ◊O W"åfie. "åix
D Hˆ ã¨∞ qKå~°}‰õΩ J#∞=∞uOK«O_ç—— J<åfl_»∞.
q<À^£ ÔH.*’ãπ 68
 P `«~åfi`« ã≤<å› =∂\Ï¡_∞» `«∂ ''QÆ∞[~å`ü áÈbã¨∞ÖË D Hˆ ã¨∞Ö’ xOk`«∞Å∞
HÍ|\ì̃ Hˆ O„^Œ ã¨Oã¨Å÷ Ö’ U^À XHõ\ ˜ ^Œ~åºÑ¨Ù#Î ∞ KÕÑ\¨ Ïìe. QÆ`O« Ö’ Hˆ O„^Œ ã¨Oã¨Å÷ ‰õΩ
~åR „ѨÉ∞íè `«fiO #∞Oz ~å[H©Ü∞« =ºuˆ~Hõ`« Z^Œ∞~°~ÚOk. J~Ú<å <Õ#∞ Z<£SZ
(<Õ+¨#Öò W<£"≥ã≤ìˆQ+¨<£ U*ˇhû), ã≤aSÅÖ’ U^À XHõ ^•xH˜ JѨÊyOK«=∞x
ã¨∂zã¨∞<Î åfl#∞'' J<åfl_»∞.
„u"Õ k "≥ O @<Õ "≥ H ˜ ¯ iO`« Q Í ''=Ú‰õ Ω Öò ã≤ < å› ~å[H© Ü « ∞ =ºuˆ ~ Hõ ` «
JO@∞<åfl~°∞——..Jx WOHÍ U^À K≥Ñʨ É’`«∞O>Ë [ã≤ãì π Ѩ>ÖË ò =∞^躌 Ö’<Õ JO^Œ∞‰õΩx
''UO PÜ«∞# K≥¿ÑÊk "Õ∞O q<˘^ŒOÌ \Ï~å?—— J<åfl~°∞.
ǨÖ’¡ L#fl"å~°O`å Ѷ¨‰õΩ¯# #"åfi~°∞. 'JÖÏ #=fiHõO_ç, JÖÏ #=fiHõO_ç
„ѨÉ∞íè `«fiO K«\Ïìxfl QÍh, <åºÜ«∞™ê÷<åxfl QÍh Q“~°qOK«x Ѩiã≤u÷ LO_»^∞Œ . =∞~˘Hõ¯™êi
Hˆ ã¨∞#∞ `å*ÏQÍ Ñ¨ijeOKåÅx q#flqOK«∞‰õΩO@∞<åfl#∞. JÖÏ<Õ QÆ∞[~å`ü áÈbã¨∞ʼnõΩ
=∞~˘Hõ¯ J=HÍâ◊O W"åfie——J<åfl~°∞.
„u"Õk JÉèºí ~°#÷ #∞ HÀ~°∞ì qxÑ≤OK«∞HÀÖË^∞Œ . ^Œ~åºÑ¨Ù#Î ∞ ã≤aSH˜ JѨÊyOzOk.
'>ˇ„~°iã¨∞Åì #∞— HÍÖÏÛ=∞#fl P áÈbã¨∞ PѶ㑠~¨ ∞° ¡ WѨC_»∞ ã≤aS KÕuÖ’ ǨÏ`«º KÕâß~°#fl
JaèÜ∂≥ QÆOÃÑ· qKå~°}#∞ Z^Œ∞~˘¯O@∞<åfl~°∞. QÆ∞[~å`ü „ѨÉ∞íè `åfixH˜ =~°∞ã¨QÍ =ã¨∞#Î fl
K«@Ñì ~¨ "° ∞≥ #ÿ WHõ¯@¡Ö’ Wk `å*Ïk. QÆ∞[~å`üÖ’ 2003–2006 =∞^躌 [iy# W~°"·≥
'Z<£H“O@~°—¡ ÃÑ· (`«ÑC¨ _»∞=#fl P~ÀѨ}Å∞<åfl~Ú) qKå~°} uiy „áê~°OaèOKåÅx, P
„Ѩ„H˜Ü∞« =¸_»∞ <≥ÅÅÖ’¿Ñ "≥Ú^ŒÅ∞HÍ"åÅx ã¨∞„Ñ‘O HÀ~°∞ì D [#=iÖ’ f~°∞ÊxzÛOk.
=∞~ÀѨH¯õ "≥∂n =∞O„u =~°Oæ Ö’ Ѩk âßYÅ∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∞#Î fl Jq∞`üëê g∞^Œ #_»∞ã¨∞#Î fl
Hˆ ã¨∞ "≥∂nH˜ =∞~À ÃÑ^ŒÌ `«Å<˘Ñ≤Ê HÍQÆÅ^Œ∞. |Å=O`«ÑÙ¨ =ã¨∂à◊√§, `«ÑC¨ _»∞ Z<£H“O@~°¡
Hˆ ã¨∞Ö’¡ qKå~°} =∞iO`« =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥o§ g\˜H˜ ÉÏ^躌 `« Hˆ =ÅO XHõ _çÑÓ¨ º\© ǨϟO
=∞O„u ™ê÷~ÚÖ’ HÍHõ PÃÑ· ™ê÷~ÚÖ’ ‰õÄ_® fã¨∞HÀ"åÅ#fl „Ѩâfl◊ Å∞ `«Öuˇ `Î Õ Jk
"≥∂nH˜ =∞iO`« ã¨OHõ@OQÍ =∂~˘K«∞Û.
D `«ÑC¨ _»∞ Z<£H“O@~°¡ |O_®~°O |Ü«∞@Ѩ__» O» WOHÍ "≥Ú^ŒÅ=fiHõ=ÚO^Œ∞
"≥∂n XH˘¯Hõ¯ '>ˇ„~°iã¨∞ì—#∞ K«OÑ≤#ѨC_»ÖÏ¡ `«# JkèHÍ~°∞Å#∞ P 'Ѷ¨∞#HÍ~°ºO—
KÕã#≤ O^Œ∞‰õΩ Q˘Ñ¨ÊQÍ „ѨâO◊ ã≤OKÕ"å_»∞. 2007 _çÃãO|~üÖ’ [iy# XHõ |Ç≤Ï~°Oã¨ÉÖíè ’
"≥∂n ™È„ǨÏ|∞nÌ<£ ǨÏ`«º#∞ QÆ∞iOz ZO`À ã¨O|~°OQÍ K≥ѨC‰õΩ<åfl_»∞. "≥∂n
™È„Ǩ Ï |∞nÌ < £ ¿Ñ~° ∞ Ö’ „Ѩ u â◊ É ÏÌ x fl <≥ = ∞‡kQÍ n~° … O QÍ ™êQÆ n 㨠∂ Î
''™È„ǨÏ~å~å~å..|∞..nDDD<£—— WÖÏ Ñ¨eHÍ_»∞. J`«x =∞`«"∞Õ ^À ã¨Ê+¨Oì QÍ `≥e¿ãÖÏ.
''HÍO„Ô Q ãπ "åà◊ √ § "≥ ∂ n ™È„Ǩ Ï |∞nÌ < £ # ∞ K« O áê_» ∞ , Z<£ H “O@~° ∞ ¡
KÕ~Úã¨∞<Î åfl_»O@∞<åfl~°∞...g∞ˆ~ K≥Ñʨ O_ç ™È„Ç¨Ï|∞nÌ<x£ UO KÕÜ∂« Ö’—— JO@∂ "≥∂n
ã¨Éèí‰õΩ Ǩ[Ô~·# "åà◊§x J_çQÍ_»∞. P QÆ∞OѨ٠'K«Oáêe, K«Oáêe— JO@∂
ã¨=∂^è•xq∞zÛOk.

Wk "≥∂n Hõ^äŒ 69
 Zxq∞^Œ= ÉèÏQÆO
Ããq∞<å~ü Ѩ„uHõ 2002 ^•_»∞Å `«~åfi`« ™È+≤Ü∂« Ålã¨∞,ì "Õ∞^è•q J~Ú#
Pt+π#On ~åã≤# XHõ „Ѩ=ÚY "庙êxfl „ѨK∞« iOzOk. P "åºã¨OÖ’ PÜ«∞# JO`«‰Ωõ
Ѩ^àÕ §◊ „H˜`O« JO>Ë "≥∂n 'XHõ z#fl P~üZãπZãπ „ѨKå~°HQ± Í LO@∂ a*ˇÑÖ≤ ’H˜ =KÕÛ
„ѨÜ∞« `«flO KÕã∞¨ #Î fl— HÍÅOÖ’ "≥∂nx WO@~°∂fi º KÕã#≤ <å\˜ J#∞Éè"í åÅ#∞ QÆ∞~°∞‰Î Ωõ
`≥K∞« Û‰õΩx =i‚OKå_»∞. H˜x¡ HõÖò ÃãH· ÍÅlã¨∞ì (=∂#ã≤Hõ âß„ãÎ̈"`Õ )Ϋ ‰õÄ_® J~Ú# Pt+π
#On P ã¨∞n~°"… ∞≥ #ÿ WO@~°∂fi º fã¨∞‰õΩ#flѨC_»∞ "≥∂nÃÑ· U~°Ê_ç# Jaè„áêÜ«∂Å#∞
`«# "åºã¨OÖ’ q=iOKå~°∞.
WHõ¯_» <å Z^Œ∞~°∞QÍ XHõ xHÍ~°û~Ú# á¶êã≤ãìπ (JkèHÍ~° "åk, x~°O‰õΩâ◊
"≥Y· i Hõey# "å_»∞) Hˆ ã¨∞ LO^Œ#_»OÖ’ <åÔHÖÏO\˜ ã¨O^ÕÇϨ O ÖË^∞Œ . á¶êã≤ãìπ J#fl
Ѩ^•xfl <Õ<˘Hõ ^Œ∂+¨}QÍ "å_»#∞. ˆH=ÅO =∂#ã≤Hõ qâı¡+¨} P^è•~°OQÍ =º‰õΩÎÅ
ã¨fiÉèÏ"åÅ#∞ =sæHiõ OK«_®xH˜ "å_»`å#∞. XHõ =ºHÎ̃ ÉèÏ=*ÏÅO, =ºHÎ̃`fi« ÅHõ} ∆ ÏÅ∞,
ã≤^•ÌO`åxfl J#fi~ÚOK«∞‰õΩ<Õ „Hõ=∞OÖ’ XHõ =ºH˜ÖÎ ’ HõeQˆ „¿Ñ~°}Å #=¸<å.. g@xfl\˜
|\ì̃ x~åÌiOz =sæHiõ ™êÎ#∞. P =sæH~õ } ° Ö’ XHõ HÀ"Õ á¶êã≤ãìπ J#flk.
=∂#ã≤Hõ âß„ãÎ̈"`Õ ÅΫ ∞, =∂#ã≤Hõ "≥^· ∞Œ ºÅ∞, =∞<Àqâı+¡ ‰¨ Ωõ Å∞ Uà◊§ `«~|° _ç Ѩiâ’^è#Œ
KÕã≤, qâı¡+¨} KÕã≤ x~°O‰õΩâ◊ =ºH˜Î`«fi HÀ=‰õΩ H˘xfl „Ѩ=∂}Ïefl ã≤÷~°Ñ¨iKå~°∞.
P „Ѩ=∂}ÏÅxfl\˜ HõÅÉ’`«ÖÏ "≥∂n L<åfl_»∞.
`«# ÉèÏ=#Å#∞ W`«~∞° ʼnõΩ PáêkOK«_O» (PѨxx `«# „ѨÜ∂≥ [<åʼnõΩ qiqQÍ
LѨÜ≥∂yOK«∞HÀ=_»O)† `«# ֒Ѩe "≥∂ǨÅ#∞, L^ÕfiQÍÅ#∞ QÆ∞iÎOK«_®xH˜
ÉèÜ í ∞« Ѩ__» O» , x~åHõiOK«_O» † Ç≤ÏO㨉Ωõ ã¨O|OkèOz# TǨÏÅ∞ |ÅOQÍ LO_»_O» †
ÉèÏ"À^ÕfiQÍÅ∞, J#∞Éè∂í `«∞ʼnõΩ rq`«OÖ’ Ju`«‰Ωõ ¯= KÀ@∞ W=fi_»O... W=hfl HõÅQÆÅã≤
J`«<˘flHõ ã‘fiÜ«∞ =∂#ã≤Hõ ^èÀ~°}∞Å∞#fl x~°O‰õΩâ◊ =ºHÎ̃`fi« O HõÅ =ºHÎ̃QÍ KÕâß~Ú.P
WO@~°∂fi KÕã≤#ѨC_»∞ "≥∂n ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ XHõ '=∞Ǩ ‰õΩ„@
[~°∞QÆ∞`ÀO^Œ—x <å‰õΩ q=iOKå_»∞. „Ѩu =Úã≤O¡ #∞ XHõ ^Õâ„◊ ^ÀÇ≤ÏQÍ#∞, L„QÆ"åkQÍ#∞
z„uOKÕ P ‰õΩ„@ ã≤^•úO`åxfl xOáêkQÍ, ã≤~÷ "° ∞≥ #ÿ Q˘O`«∞`À q=iOK«_O» <å‰õΩ
WOHÍ QÆ∞~°∞OÎ k
q<À^£ ÔH.*’ãπ 70
 ÃÑ· x~åÌ~}° Å#∞ "≥∂n Jaè=∂#∞Å∞ XHõ *Ïu =ºuˆ~Hõ ‰õΩǨÏ<å Ö∫H˜H"õ å^Œ
"Õ∞^è•q ÃÑ`· º« OQÍ H˘\˜Ñì _¨ Ü Õ ∞« =K«∞Û. "≥∂n ™êkèOz#q K«∂ã≤ Jã¨∂Ü«∞Ѩ_∞» `«∞<åfl_»x,
HÍO„ÔQãπ "åiH˜ J=Ú‡_»∞É’Ü«∂_»x xOkOz<å Pâ◊Û~°ºáÈ#Hõ¯~ˆ ^¡ ∞Œ . "≥∂n =ºH˜`Î åfixH˜
ã¨O|OkèOz Pt+π#Ok qâı+¡ } ¨ ZO`« âß„ã‘Ü Î ∞« "≥∞#ÿ ^≥<· å ã¨~ˆ ^•xH˜ÑC¨ _»∞ „Ѩ^•è #
„ã¨=Ou Jaè„áêÜ«∞OÖ’ ã¨∂k"≥Ú#O`« KÀ@∞ ‰õÄ_® ^ŒH¯õ ^Œ∞. Hõhã¨O z=~°OK«∞Ö’¡
‰õÄ_® `å~°ã¨Ñ¨_»^Œ∞, q#Ѩ_»^Œ∞. Wk `«# ¿Ñ~°∞ „Ѩu+¨ìʼnõΩ ѨÙ#~å"åã¨O
HõeÊOK«∞HÀ=_»OÖ’ "≥∂n ™êkèOz# q[Ü«∞OQÍ<Õ K≥ÑC¨ HÀ=K«∞Û. =ÚO^Õ K≥ÑC¨ ‰õΩ#fl@∞¡
J`«ºO`« <≥Ñ· Ù¨ }ºO Hõey# „Ѩ*Ïã¨O|O^è•Å Ü«∞O„`åOQÆO ѨH_õ ƒ» OnQÍ KÕã≤ ÃÑ\ì̃#
„ѨKå~À^Œº=∞ Ѷe¨ `«OQÍ<Õ "≥∂nÖ’x '#~°ÇϨ O`«‰Ωõ _»∞— =∂Ü«∞"≥∞ÿ 'qHÍ㨠ѨÙ~°∞+¨µ_»∞—
"≥eâß_»∞. J~Ú`Õ P „ѨKå~À^Œº=∂xH˜ ѨÙ<åkQÍ "≥∂nÖ’x H˘xfl QÆ∞}ÏÅ#∞,
ÅHõ} ∆ ÏÅ#∞ J`«#∞ '™êkèOz#"å\˜x— "å_»∞HÀ=_»O=Å¡ ‰õÄ_® Jk "åã¨qÎ Hõ"∞≥ #ÿ kQÍ
HõxÑ≤ã∞¨ OÎ ^Õ"∂≥ . áêÅ<å =º=Ǩ~åÖ’¡ `å##∞‰õΩ#flk ™êkèOKÕ HÍ~°ºjÅ`« PHõ@∞ì‰Ωõ O@∂
LO_»=K«∞Û. _»|∞ƒ HõO>Ë JkèHÍ~°O "≥·¿Ñ "≥Úyæ#@∞¡ HõxÑ≤™êÎ_»∞. HÍ|\˜ì q∞ye#
~å[H©Ü∞« <åÜ«Ú‰õΩÖ’¡ J`«ºkè‰Ωõ Å∞ '|ÅÇ‘Ï#∞Å∞QÍ— 'Jã¨=∞~°∞Å÷ ∞QÍ— 'Jqhu Ѩ~∞° Å∞QÍ—
HõxÑ≤ã¨∞Î#fl `«~°∞}OÖ’ D ÅHõ∆}ÏÅ∞ F@~°¡#∞ PHõ@∞ì‰õΩx LO_»=K«∞Û. 2001Ö’
=ÚYº=∞O„u J~Ú# `«~∞° "å`« ~Ô O_»∞ =~°∞㨠JÃãOc¡ ZxflHõÅ∞ (=¸_»=k ‰õÄ_®)Ô
ÔQeKå_»∞. "≥∂nx P~åkèOKÕ"å~°∞#fl>Ë¡ ^Õfi+≤OKÕ"å~°∂ `«‰õΩ¯"Õg∞ ÖË~°∞. `«#x
P~åkèOKÕ"åiÖ’ÖÏ<Õ =ºuˆ~H˜OKÕ"åiÖ’#∂ f„="≥∞#ÿ ÉèÏ"À^ÕfiQÍÅ#∞ ~ˆ HÔ uΙêÎ_`» #« ∞.
x*ÏxH˜ J`«x J#∞‰õÄÅ∞~°‰Ωõ , =ºuˆ~‰õΩʼnõΩ J`«x =ºHÎ̃`fi« O Ѩ@¡ ã¨∂Å÷ OQÍ XˆH
~°H"õ ∞≥ #ÿ Jaè„áêÜ«∂Å∞O\Ï~Ú. "≥∂n ѨÓiÎQÍ JkèHÍ~åxfl KÕuÖ’H˜ fã¨∞‰õΩO\Ï_»x
W^Œ~Ì ∂° #=Ú‡`å~°∞. (Jk ã¨=∞~°`÷ ‰« Ωõ ã¨OHˆ `«OQÍ J#∞‰õÄÅ∞~°∞ ÉèÏq¿ã,Î xÜ«∞O`«$`«fi
áÈHõ_» Jx =ºuˆ~‰õΩÅ∞ |ÅOQÍ #=Ú‡`å~°∞.) =º=ã¨Å÷ #∞, q^è•<åÅ#∞, x|O^è#Œ Å#∞
JxflO\˜h ѨH¯õ # ÃÑ\ì̃ `å#∞ J#∞‰õΩ#flk KÕ™êÎ_x» J#∞‰õΩO\Ï~°∞. (J#∞‰õÄÅ∞~°∞
Ѩx [iˆQÖÏ J#∞‰õΩO>Ë =ºuˆ~‰õΩÅ∞ 'W+¨Oì =zÛ#@∞¡—QÍ =º=ǨÏi™êÎ_x» J#∞‰õΩO\Ï~°∞.)
"≥∂nÖ’ ‰õÄ_® `«# QÆ∞iOz JÖÏO\˜ ÉèÏ=#ÖË (J#∞‰õÄÅ∞i‰õΩ#fl) LO\ÏÜ«∞#@OÖ’
ZÖÏO\˜ ã¨O^ÕÇϨ O JHõ¯~°Ö^Ë ∞Œ . "≥∂nH˜, J~°∞}ü*\·ˇ H¡© ˜ ã¨xflÇ≤Ï`«∞_≥#· XHõ <åÜ«∞‰õΩ_»∞
<å`À WÖÏ K≥áêÊ_»∞. ''"≥∂n *ˇ\· x¡© ZѨC_»∂ K«\Ïìxfl JuQÍ Q“~°q™êÎ_x» , ^•xH˜
q∞ug∞i# qÅ∞q™êÎ_x» q=∞i≈ã¨∞OÎ \Ï_»∞ '#∞"≥fiѨC_»∂ K«∂ã≤<å ~å*ϺOQÆO QÆ∞iOz
=∂„`«"Õ∞ =∂\Ï¡_»∞`«∞O\Ï=Ù— Jx `«~°K«∂ *ˇ·\ ©¡`À JO@∂ LO\Ï_»@——. J~Ú`Õ
P K«@"ì ∞Õ D =∞^躌 "≥∂nH˜ ÃÑ^ŒÌ ã¨=∞㨺 JÜÕ∞ºÖÏ LOk. J`«x „Ѩ`º« ~°∞Å÷ ∞ „ѨÉ∞íè `«fiO
֒Ѩe Jqhu Hˆ ã¨∞Å#∞ qKåiOK«_®xH˜ Ö’HÍÜ«ÚHõ#Î ∞ xÜ«∞q∞OKåÅx HÀ~°∞`«∂
=~°∞ã¨QÍ Ñ≤\ +˜ #¨ ∞¡ "Õã∞¨ <Î åfl~°∞. Zxq∞^Õà√◊ §QÍ "≥∂n HÍ"åÅ<Õ P ™ê÷<åxfl Éèsí Î KÕÜ∞« _»O
ÖË^∞Œ . HõOÃÑhÅ#∞ ~å„ëêìxH˜ ~å|@ì_O» HÀã¨O "≥∂n "åà◊§H˜zÛ# q∞ug∞i# ~å~ÚfÅ∞,
Ѩ#∞fl q∞#Ǩ~ÚOѨÙÅ#∞ Ö’HÍÜ«ÚHõΠѨijeOKåÅx „ѨuѨHO∆õ HÀ~°∞‰õΩO\’Ok. WѨÊ\˜
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 71
 P~üZãπZãπ „ѨKå~°HQ± Í "≥Ú^ŒÅ~Ú QÆ∞[~å`ü =ÚYº=∞O„uQÍ Zky# "≥∂n, P~üZãπZãπ
Jkè<Õ`« "≥∂ǨÏ<£ ÉèíQÆ=`ü`À 2009Ö’
=~°‰Äõ P q=~åÅ#∞ "≥∂n „ѨÉ∞íè `«fiO „Ѩ[Å=ÚO^Œ∞OK«Ö^Ë ∞Œ . HÍ~˘Êˆ~\ò Jkè<`Õ Å« `À
`«#‰õΩ#fl J#∞|O^èOŒ KåÖÏHÍÅOQÍ ~å[H©Ü∞« Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅÖ’ "≥∂nH˜ XHõ |Å"≥∞#ÿ
JO_»xKÕÛ â◊HQΘ Í xezOk. J~Ú`Õ D "åºáê~° J#∞‰õÄÅ q^è•#O `«#‰õΩ ZxflHõÖ’¡
#+ì̈O `≥zÛÃÑ>Ëì JOâ◊OQÍ =∂~°‰Äõ _»^xŒ HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. x*ÏxH˜ "≥∂nH˜ Z=iH©
`≥eÜ«∞x ÉèÜí ∞« O XHõ\ ˜ LO^Œ@. ''"åºáê~° ã¨Oã¨Å÷ ã≤WXʼnõΩ, al<≥ãπ Ѩ„uHõʼnõΩ
J`«ºO`« „Ñ‘uáê„`«∞_≥#· PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò =∂r =ÚYº=∞O„u K«O„^ŒÉÏ|∞ <åÜ«Ú_»∞ÖÏ<Õ
`å#∞ ‰õÄ_® F_çáÈ`å<Õ"≥∂#x ֒֒ѨŠÉèíÜ«∞Ѩ_»`å_»x—— P áêsìÖ’ "≥∂nH˜
ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ LO_Õ <åÜ«∞‰õΩ_˘Hõ~∞° <å`À K≥áêÊ~°∞. ''"≥∂n Hˆ =ÅO QÔ Å=_»O QÆ∞iOz
PÖ’z™êÎ_»∞. `«##∞ `å#∞ F@q∞Ö’ TÇ≤ÏOK«∞HÀÖË_»∞. D "≥·Yi ã¨=∞㨺Å#∞
`≥zÛÃÑ@ì=K«∞Û. Éèíq+¨º`üÖ’ J`«#∞ U^À XHõ H˘ã¨‰õΩ KÕ~°`å_»∞. J~Ú`Õ „Ѩ^è•x
HÍ=K«∞Û ÖË^• *ˇÅ· ∞Ö’ LO_»=K«∞Û. D ~Ô O_çO\’¡ U^À XHõ\ ˜ `«Ñʨ ^Œ∞——Jx QÆ∞[~å`ü
=∂r =ÚYº=∞O„u XHõ~∞° <å`À "åMϺxOKå~°∞. <Õ#∞ QÆ∞[~å`ü #∞Oz =KÕÛÜ«∞_®xH˜
HÍãÎ̈ =ÚO^Œ∞ XHõ P~üZãπZãπ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ XH˜O`« xã¨Ê $ǨÏ`À WÖÏ `«# ÉÏ^è#Œ ∞
<å`À ѨOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. 't=eOQÆO g∞^Œ `ÕÅ∞ ‰õÄ~°∞Ûx LOk. KÕ`ÀÎ f¿ãÜ«∞ÖËO,
K≥ÑC¨ `À#∂ H˘@ìÖOË .—
HÍ~°"å<£ "Õ∞QÆ*ˇ·<£ ™œ[#ºO`À....
Y
q<À^£ ÔH.*’ãπ 72
Wk "≥∂n Hõ^äŒ 73