Professional Documents
Culture Documents
XSB English Tina Sambal Pilipino Dictionary 1988 PDF
XSB English Tina Sambal Pilipino Dictionary 1988 PDF
XSB English Tina Sambal Pilipino Dictionary 1988 PDF
PILIPINO
Dictionary
'
ENGLISH-TINA SAMBAL-PILIPINO
DICTIONARY
By
Sotero B. Elgincolin
• . Hella E. Goschnick
Priscilla R. Elgincolin
I
,I
/
Published
in cooperation with
the Institute of Philippine Languages
and the
Department of Education, Culture and Sports
Manila, Philippines
•
MINISTRJ NG EOUKA&YON, KULTURA AT ISPORTS
SURIAN NG WIKANG PAMBANSA
768 EOSA COR . f EAST AVENUE, QUEZON CITY 30011 . P 9 BOX 2287 MAYNILII TELEPONO 922 -86 -05 . 9?2 ·86-51
FOREWORD
Foreword
Introducti on
Pangangabrin Totol
Abbreviat ions
Main Dictionary . .1
Index 273
INTRODUCTION
Living along the coast of western Luzon, the Tina Sambal people have
always been in communication with a wide variety of people and
different languages. Thus, many Tina Sambal know more than one
language, and they have a keen interest in learning other languages.
The Tina Sambal language is spoken by about 70,000 people in the five
northern towns of Zambales province (lba, Palauig, Masinloc, Candelaria
and Sta. Cruz) and the most southern town of Pangasinan province
(Infanta). It has assimilated many Spanish loan words; that's why ·it was
named Samball Tina (Bleached Sambal) by its southern neighbors, the
speakers of Botolan Sambal.
\
THE USE OF THIS DICTI~NARY
In the dictionary the English term is given first, followed by the Tina
Sambal and then the Pilipino equivalents. The Pilipino. expressions are
not always exact translations of the Tina Samba( but rather give the
meaning of the English in a natural Pilipino way.
. /.
In compiling and checking the entries of this dictionary we mainly
referred to the following books: leo English, English-Tagalog Dictionary
(1984. Congregatio n of the Most Holy Redeemer); Julio F. Silverio,
English-Tagalog-llocano Dictionary (1976. National Bookstore, Inc.);
Institute of National language, Rep.Ublic of the Philippines, An English-
Pilipino Dictionary (1974. Manila: Governmen t Printing Office);
Panganiban, Jose Villa, Ph. ltt. D., Diksiyunaryong Pilipino-lngles (2nd
ed. 1970. Bede's Publishing House, Inc.); The Readers Digest Great
Encycloped ic Dictionary (1st ed. 1962); The American Heritage
Dictionary of the Eoglish Language (1979 . Houghton Mifflin Company,
Boston). But a number of other dictionari~s were also consulted for
difficult cases.
Hella E. Goschnick
Summer Institute of Linguistics
PANGANGABAIN TOTOL
Angganon tanda mi a ambo halban Iabay moyon mactandaan kot rna -kit
iti, sinikap mi ha abot baba mi a mail~mo iti yay an-angan-anganon min
marapat tan kailangan boga tanay ambo disnodon homin kabotian mata
a maari ma-kotanan diksyonaryon Sambali. Maintindyan moyoy namaot
sigoro a yadtin diksyonaryo kot toor ambo yan komplito bana ta yay
panaon tan pondo mi kot limitado. Yay anyakaman a rna-kit moyo no
para komoyo kot kolang o sobra o no wari man wamoyo kot lingo ay iti
orin komoyoy kapnoan.
Yay anggawan mahalita mi, kanya ya nolyari odtin diksyonaryo ay bana
ta ambo da-raoto a tawon namin tambay pigaw yadti kat magawa.
Hi-ban a pa-masalamat mi konla. Koman ma-pakana moyen gamiton.
\ Sotero B. Elgincolin
Translator Association of the Philippines _
ABBREVIATIONS
abbr. abbreviation
adj. adjective
adv. adverb
art. article
conj. conjunction
ex. example
n. noun
num. numeral
past past tense
pl. plural
prep. preposition
prog. progressive tense
pron. pronoun
sg. singular
v. verb
Diksyonaryon
English- Sambali Tina - Pilipino
-A-
a, artJadj. - a-say __:_ isang abolish, v.- alihan kwinta (ex.
riglaminto ); patgonon -
abandon, v.- ibati, po-layan, bokotan · pawalang-bisa; bigyang-wakas
- iwanan, pabayaan, talikdan ,
abominate, v.- karirilan; kapootan a
abas~, v.- iayp/i a ingkatawo; kasalanan - pandirihan; kapootan
paringoyon - hamakin ang ang kasalanan
pagkatao; hiyafn
abound, v. - magkaabonda -
abate, v. .....:... ba-wahan; kompa, pakpaon sumagana
- bawasan; humup!i
about, prep.- tongkol ha - tungk61
I
abbreviate, v. - "paantoron (ex. sa,
,
1
2 absolve
arid, adf - na-pakaklang (Iota o as, adv. - bilang nin, kapariho nin -
lopot); matamlay- tigang, tuyung- tulad ng, gaya ng, 1
12
barefoot 13
bellow, v.- omingah; homo/yak- besides, adv. _:_ lik61 ha, poyra ha -
umungal; bulyawan at saka, buk6d sa, maliban sa
besiege 15
bow, n.- bayi; [(lso- busog; laso brazen, adj. - yari ha tanso ....,. yarl sa
tansO
bow, n. :._ porwa- da6ng
breach, n. - howang; kaso-sobdg,· kay
bowels, n., pl. - bitoka - bituka pa-noor - puwang; paglabag;
pagtatalusir~
bowl, n. - ya6ng - mangk6k
b~ead, n. - tinapay - tinapay
bowlegged, adj. - sakdng - sakang
breadth, n. - lapar - lapad
box, v. - ponityon - suntukfn
break, v.- hopak6n; hoba~6n; mahira
box, n. - kahOn, kaha - kah6n, kaha - basagin; labagi'n; mas1ra,
n. - oras pa-mainawa - oras ng
brace, v.- tokolan, komawdn- pagpapahinga
suhayan, talian
break down, n. - kahi-hira;
bracelet, n. - polsiras - pulseras kaka-kapoy (tawo) - pagkasira;
panlulupaypay
brag, v. - ipagmahi-ban, ipaglaspot -
ipagyabang breakfast, n. - annosdl - almusal
breast 19
22
capture 23
coat, v.- longhoran (pinta)- cold, 11'. - lay6p; boo/ - lamfg; sip6n
pahiran,
n. - amirikana; ponah - collaborate, v. - pitambayan -
amerikana; pahid makipagtulungan
37
38 debt
\
46 double
48
elated 49 ·
55
56 fancy
fire, D. - ap6y, pool - ap6y, suDog, fix, v.- komponyon, ikab{t; itakda;
v. - paltohOn; sisantiwon - ayoson; ipinni - kumpuDihfD,
paputukin; sisaDtehfn ikabft; itakdA; ayusiD; ipirmi
I
firebrand, D. - alot6n - dupoDg fizzle, v.- somaritsit- sumagitsit
fireny, D. - kalitoptop - alitaptap nabbergasted, adj. - naka-ngap,
nakatonganga - DapataDga .
firewood, D. - panongloy - gatoDg
nabby, adj. - maloyloy; marona,
firm, adj.- maghon, kay matigo- malonok - luY.l6y; malamb6t
matatag, walaDg tiDag,
n. - balfn pangkomirsyo - nag, n. ....:._ bandira - baDdilA
bahay-kalaka~ "
fiagellant, D. - ma-magtinibla,
first, adj. - o-na - una, ma-magpinitillS)'a - aDg
adv.- mo-na, yapan- muDa nagpepeDit~Dstya
fog, n.- alipaok- ulap (sa lupa), for, prep.- para ha; bana ha; nin-
ulop para sa; dahil sa; na,
conj.- bana ta- sapagka't
foil, v. - bigodn, pondan para kay
mitoloy - bigufn, forbid, v.- bawalan- pagbawalan
n. - palara - palara
force, v.- piliton- pilitin,
fold, v - tiklop6n, topion; pi-haklobOn n. - kohdw, pwirsa - takas
(gamot) - tiklupin, tupifn;
humalukipkfp, forearm, n. - takyay - bisig
n.- piligis; kawan- pileges;
kawan foreboding, n.- andaram-daramon;
parlaw; kotob - salagimsfm, kut6b
foliage, n. - bawbo/Ong - mga dahon
forefather, n.- o-nan matontawo-
folk, n. - tawtawo - mga tao ninuno
forefinger, n. - tamoro - hintuturo
foregoing 61
65 -
66 genealogy
ghost, n.- ani-ani, impakto, dikOt gleam, n.- kirlap, hondg- kisl~p.
babon Iota - mult6, impakto sinag
71
72 harbor
77
78 immerse
impulse, n. - yay apos a labdy gaw-on include, v.- ilamo, ilaming- isama,
antimano, yay ampamibolhok - ibilang
simbuy6
income, n. - na-kittin - kinita, kita
in, prep.·- ha, ha la/0- sa, nasa
lo6b incoming, adj. - anlato; homagili - .
dumaratfng; hahalili
inaccessible, adj. - kay
ma-paka-hindogtin, kay maabot - incomparable, adj. - homin kaparis,
di-maratfng o maab6t kay ma-pantayan - walang katulad,
di-mapapantayan
inadequate, adj. - ambO sapat, kolang
- di~sapat, kulang incomprehensible, adj. - kay
maintindyan - di-maunawaan
inalienable, adj. - pinnanintin ikOn;
kay maikambya- di-maipagkakaft inconceivable, adj. - kay sokat maisip
- di-malirip·
inasmuch as, adv. - lamang ta, bana
ha - yayamang, dahil sa inconsistent, adj. -
ampangoman-oman; halonga -
inborn, adj. - ingkaantik - katutubo pabagu-bago; df-naaayon,
magkasalungat
incapable, adj. - kay mababa -
walang kaya Increase, v. - pa-lahan; lomako,
homi-ban, bomyat, komhaw -
incendlary, n.- mamomool; dagdagan; dumami, lumakf,
ma-ngagolgol - manununog; bumigat, lumakas
mapagpasimulli ng away
incredible, adj. - kay ma-pi-pol -
Incentive, n. - bara-nan para somigi, di-kapanf-paniwala
motibo - dahilan
Incriminate, v. - maka-patanlig a
incessant, adj. - tol6y-tol6y, homin main kasalanan, palwahon a main
togon - patuloy, walang humpay kasalanan - makakahiwatig na
may kasalanan, palalabasfn na may
Incident, n. - pangyayari - kasalanan
pangyayari
Indecent, adj. - maalay - mahalay
incite, v. - hoghogan, paaligatgaton -
ibuy6 indefinite, adj. - ambO piho, ambO
malino (ex. obdt)- di-tiyak, hindi
incline, v. - omilig; komiling; labayon malinaw (ex. sag6t)
- humilig; kumiling; magkagust6
indelible, adj. - kay maborti -
inclose, v. - mamilaktip; palibolan, di-mapapawl: o makakatkat
kobkob6n - maglakfp; paligiran,
kubkubfn indicate, v. - itoro, ipa-kit, ipatanlig
- ituro, ipakita, ipahiwatig
80 indignation
84
junction 85
86
-L-
label, n. - itikita, marka - etiketa, landlady, n. - kasira - kasera
tatak
landlord, n. - kasiro; amo - kasero
labor, n - pa-magpagal, trabaho;
pa-manglayam tiyan - paggawa, landslide, n. - bosbos, natbag -
trabaho; pagdaramdam sa guhO, tibag
panganganak
language, n. - halita, linggwahi -
lace, n. - pontas, tiras; kordon - wika '
puntas, leys; tali
lanky, adj. - layog, mabakway -
lack, n. - kakolangan - kaknlangan payat na matangl<ad
87
88 late
92
manual 93
mosquito, n. -
-ilok - lam6k much, adj. - lakO - marami,
adv. - mas - lal()
moss, D. - lomot - lumot
mucus, D. - boo/ - uhog
most, n. - yay karamilan- ang
!along Dakararami, mud, D. - dotdk - putik
adv. - pinakac - piDaka-
muddle, v.- golo-golowon- guluhfn
mother, D. - indo, nanay- i·na,
DaDay multiply, v. - palako6n, lomakO -
paramihin, dumami
mother-In-law, D. - katyangan a
babayi - b_iyeDaDg babae multitude, D. - go/pin tawo,
kalabongan - makapal na tao,
motion, v. - sinyasdn - hudyataD, kawaD
seDyasaD,
D. - tigo; mosyon - kilos, mumble, v. - tomalabotob, mana/ita
galaw; muDgkahl halos kay malngo -
bumulung-bul6Dg
motivate, v.- paganawon; mamitaldy
- magbuy6 mumps, D. - pangdl - bikl
100
neighbor 101
I
~ 0-
104
odious 105
109
110 paraffin
polite 115 ·
prune, v.- halinghingan, galaton yay punctual, adj. - tama ha oras - nasa
ambO kililangan - sangahfn, alisfn oras, maagap
ang hindi kailangan
puncture, v. - toyhokon, lobtan -
pry, v. - balingatngatdn - talikwasfn duruin, butasin
pry, v. - ki-lo6b-loob- pungent, adj.- mabayani (angot,
· manghimasok taway); ampakil-hakit (halita) -
matapang (am6y, lasa), maanghang;
publish, v. - ipaimprinta - ilathala, nakakasakft ( pananalita)
ipalimbag
punish, v. - parosawan - parusahan
pucker, n.- koto; yay tigo labi (ex.
manimomoh) - kun6t; ngiwi, hibi puny, adj. - makapoy - mahina
pudgy, adj. - mapoytot - pungg6k puppy, n. - towo - tuta
puff, v. - mamayhop, balokon - purchase, v.- manaliw- bumilf
hipan, papintugfn
pure, adj.- homin laok, poro -
puffy, adj. - mabo/to bana ta main dalisay, wagas
lopot; naba-nol; mahambog -
maga, pugto; mahangin (na tao) purgative, n. - porga - purga
I
- Q-
quack, n. -yay ampagbalo-ba/0 doktor query, n. - pastang; ola-lom, doda -
- palsipikadong dokt6r tan6ng; alinlangan
quack, n. - lon6y nin palo - tun6g quest, v. - tingkap6n - hanapin
ng pato
question, n. - paslang - tan6ng
quake, v.- mayogyog, mangoygoy,
manglayon - mayanig, mangat~l, questionable, adj. - kil-padoda,
lumind61 ka-paalangan - kahin~-hinalA
122
- R-
rabbit, n. - koniho - kuneho rally, v. - mititip6n -
mag-tipun-tipon
race, n. - lombaan molay6; lahi -
karera; lahi ram, v. - ibangga; iporpor - ibunggo;
isiksfk
radiant, adj. - mahnag, malinggas;
ampam{ (nin am6t) - maningnfng, ramble, v. - mila-Ialak6;
, nagbfbigay (ng init) mi-sik6t-sik6t - magpalakad-lakad;
magpasikut -sikot
rame, n. - ripa - ripa
rampant, adj. - Iag(lnap ta kay
raft, n. - balsa - balsa an-alagaan; kay angka-bonbonan a
hobhob o Iayaw- palasak, laganap;
ra(ter, n. -- kataw - kilo hindi napipigilan ang galit o
kapritso
rag, n. - trapo - basahan
ranch, n. - rantso - rantso
rage, n. - matindin hobhob -
matindfng galit rancid, adj. - iwanah - maanta
raid, n. - salakay - salakay rancor, n.- matindin hak{t nakom,
rail, n.- pabanlag (ex. alai);
irap nakom - matindfng hlnanakft,
matindfng sama ng lo6b
barandilya; rilis - balag (ex.
bakod); barandilya; riles random, adj. - korkyira, sapalaran -
walang tiyak na layunin, sapalaran
railing, n. - barandilyaj pawpabanlag
(ex. alai)- barandilya; mga balag range, n. - yay angkaabotan, agwat;
(ex. bakod) malawang a pastolan; mahi-ban a
raiment, n. - holot, doloh -
kalan - ang nasasaklaw, agwat;
malawak na pastulan; malakfng
kasuutan, damft kalan,
rain, n. - abagat - ulan v. - tomaia-taia; pi-gatfr-gatiron,
pita-talopirpir6n; omabot-
rainbow, n. - kab6nlalangaw - ~umala-gala; paghanay-hanayin,
bahagharl 1hanay; umab6t
123
124 rap
retribution 131
runt, adj. - bolilit - ' bulilit, bans6t rustle, n.- kalohkoh (ex. bo/Ong a
angka-pahpah lopot)- kalusk6s
rupture, v. - bum()ti - pumut6k
rustler, n.- mahiba (nin kabayo,
ruse, n. - /ansi, taktikd - lansf, baka tan damolpg) - magnanakaw
Ialang (ng kabayo, baka at kalabaw)
rush, v.- aporawon- madalifn ruthless, adj. - homin inganga-ro,
mabagsit - walang habag, malupft
-s -
saber, n. - sabli - sable" salubrious, adj.- ka-paligsa (klima)
- nakapagpiipalus6g
sabotage, 11. - pamimirwisyo (para
makapondan)- pagsabotahe salute, v. - magsalodo, mam{n galang
- sumaludo, magpugay
sack, n. - sako - sako
salvage, v.- isalba (bagay), poloton a
sacred, adj . ....:.... bantil, masagrado - imbasora a magamit ot - isalba
banal, sagrado
salvation, n. - kalipyasan -
sacrifice, v.- ida-ton- ihain, kaligtasan
n. - da-ton, pa-magsakripisyo - _
hain, pagpapakasaki~ same, adj. - fcapariho - kapareho
sad, adj. - malolo - malungk6t sample, v.- tawayan,· ipahali-
tikman, ipasubukan
saddle, n. --;- siyah' - siya
sanctify, v.- gaw-on banal- gawfng
safe, n. - kaha di yiro - kaha de · banal
yero, .
adj. - kay maano, nalipyas; , sanction, n. --, aporbasyon,
ambO piligro - hindi delikado, angkomponniyan - pahintulot,
ligtas; walang panganib pagpapatibay
safety pin, n. - impirdibli - sanctuary, n. - masagradon Iogar;
imperdible · paikobliwan - sagradong po6k;
kanlungan, kublihan
sag, v. - lomoyloy - lumuyl6y
sand, n. - boyangin - buhangin
sail, n. - layag - layag
sandal, n.- sandalyas -,- 'sandalyas
sake, n. - ikaabig; alang-alang ha -
kapakanan, ikabubuti; alang-alarig sandpaper, n.- liha- papel de liha
sa
sane adj. - matino, malinoy isip -
sale, n. - lako; baratilyo - benta; matinl'>, maliwanag ang 1sip.
baratilyo
sanguine, adj. - ma-ngagalahgah;
salient, adj. - ampanalonggaring, ti-tibyaan - masayahin;
ka-paasikaso- namumuk6d, mamula-mula
kapansln-pansln
sanitary, adj. - malinis, kay makab{n
saliva, n. - lawaw -;-- Iaway masakft - malinis !
135
136 sapling
159
160 tattered
there, adv. - ison, ittiw - diy~n, do6n though, tho, coilj. - maski, anggano
- kahit na, bagam~n
thereafter, adv.- paibtit hin yadtaw;
pa-makayari- mula no6n; thought, n. - isip, pa-nabOt; Iabay
pagkatapos, toto/on - isi p, akala; diwa
n. - dobali biytiy - kabil~ng
buhay thoughtful, adj. - mapanomtom,
mapangisip - maalalahan{n
thereby, adv. ;- ha anorln a sistima-
sa gay6ng para~n thoughtless, adj. - homin asikaso, kay
ampangisip - pabaya, walang
the1·efore, adv./conj.- kilnya, no p~gpapahalag~
anodtdw no-nin - kayA,
samakatwld thread, n. - hoyot; roskils - sinulid;
roskas
they, pron~- hilti- sil~
threat, n. - banta - banta
thick, adj. - makorpal, mapa/Ot;
napno; maporol (a isip)- makapal, thresh, v. - ilikon - giikin
malapot; pun<>; mapur61 (ang ulo)
threshold, n. - dodo-raan ha polta -
thief, n. - mahiba - magnanakaw pasuUn, pintuan
....
-u -
ugly, adj . .- makasta - pangit underrate, v.- alagaw6n maaypii;
mata-mataw6n - tasahan nang
ulterior, adj.- paari; pinakamadayo mababa; matahfn
- lihim; pinakamalayo
underside, n. - hilong, obot - ilalim
ultimate, adj. - panghayot -
pangwakas, panghulf understand, v.- maintindyan,
matalostin - maintindihan, matal6s
umbrella, n. - payong - payong
~ underweight, adj. - kolang ha boytit
umpire, n. ~ ripiri - reperi - kulang sa timbang
unanimous, adj. - halban underwriter, n.- ahintin sigoro-
angka'-piasa-sa - bu6ng pagkakaisa abente ng siguro
uncle, n. - pangama6n, tiy6, lata - undress, v. - maglapyang -
amafn, tiyo maghubad
uncouth, adj. - marawtil, bastos - unearth, v.- maka:kotkot,
masagwll, bast6s maka-romog - makahukay,
makatuklas
under, prep.- ha hiiong, ha aypii-
nasa ilalim unfortunate, adj. - kinolang a kalma
- sawfng-palad
underdog, n. - angka-agrabyado,
talonan - apl-apihan, talunan unify, v. - piasa-saw6n -
papag-isahfn
undergo, v.- maka-hali, domalan-
magdanas, dumaan union, n. - pa-miasa-sa, pa-milalamo
- pag-iisa, samahan
underhand, adj. - palayah, paari-
panakaw, palihfm unique, adj. - homti, hom{n kaparis
- buk6d-tangl, walang kaparis
underline, v. - go-littin ha aypii -
salungguhitan unite, v. - pilalamo6n, miasa-sa -
pagsama-samahin, magkaisa
underlying, adj. - ampagbasartin -
batayan universe, n. - intiron kamondowtin -
sandaigdigan
undermine, v. - mangyokib ha hilong,
pakapayon a pondasy6n, ino-ino unkempt, adj . .:.._ makondamol -
hiraon - maghukay sa ilalim, gus6t
papanghinain ang saligan, sirain
nang unti-unti unless, conj. - payra no - malfban
kung '
170
, unload 171
177
178 waste
- y-
yank, v. - holnot6n - haltakfn yesterday, n./adv.- naapon-
kahapon
yap, v. - tomah6/ - kumah6l
yet, adv. - ot, yap6n - pa, muna,
yard, n. - balaybay - harapan at conj.- anorin pa man- gay6n
likuran (ng'bahay) pa man
yarn, n. - hoy6t a pang-ab6/ - yield, v.-:- mamonga; komomponni
sinulid na pangtela, sulid banti ha, homokO - mamunga;
sumang-ayon dahil sa, sumuko,
yawn, v. - mingo-ngtib, omngab - n. - lap6t - ani
humikab, maghikab
yoke, n. - babtih - pamatok
year, n. - ta6n- ta6n
you, pron. - hikti, ka; hikamo, kam6
yearn, v. - pakaapohon - panabikan, - ikaw, ka; kay6
pakanasain
young, adj. - malago - bata, mura
yeast, n. - libadora, pampa/bag -
lcbadura, pampaalsa your, pron.- mo; moy6- mQ, iyo;
niny6, iny6
yell, v. - omaghaw, omanglab -
sumigaw, humiyaw youth, n. - kalagoan - kabataan
yellow, n./adj. - maholyaw ____, dilaw yule, yuletide, n. - Pasko,
Kaposkowan - Pask6, panah6n ng
yelp, v.- komangkang, omang-ang- Pask6
umatungal, kumah6l
yes, n. - iya - oo, opo, oho
182
- z-
zeal, n. - inakit - sigasig zip, v. - mahahwot - humaging,
humagibfs,
zenith, n. - kalinta-ta-gayan - n. - galahgah -:- sigla
kaitaasan, tugatog
zone, n. - sona, dogtil - sona, po6k
zest, n. __:_ gana, doron kaligawan;
alinamnam - gana, lub6s na - zoom, v. - pomata-gay big/a; omogong
kasiyahan; linammim - sumibad na pataas,
pumaimbul6g; umugong
183
• I
Pamiliwan Hawhalita A Ginamit Iti
Konan Yadtin DikSyonaryo
-A-
185
186 aligon
ayro, n. - sister-in-law
-8 -
baaw, n. - leftover balani, n. - magnet
ba-ba, n. - chin balarbar, n.- slope
babah, n. -yoke balasawon, v.- to shuffle
babaH, n. - town balatong, n·. - mongo
babayi, n. - woman, lady; female balatong, n. - obstacle, barrier
babo, n. - hill, mount; surface; top balatongon, n. - interfere
baboy, n.- pig balawion, v. - to retrieve, to withdraw
baka, n. - cow balaybay, n. -yard
bakantiwan, v.- to vacate balbah, n.- beard, whiskers
bakil, n. - mountain balkonahi, n.- porch
bako, n. - monkey baldado, adj.- invalid, disabled
bakonawan, v. - to vaccinate, to baldi, n. - bucket, pail
inoculate
baldosa, n. - tile
bagatan, n. - south
baH, n. - house
bagay, n.- thing; matter
baH, n. -fracture
bagay, adj fit
balikah, n. - sentenfe
bagon, n. - cart, wagon
balikahan, v. - to utter, to pronounce
bagyo, n. - typhoon, stonn
balinta, adj. - upside-down
bahora, n. - reef
balinta6n, v. - to reverse
bala, n. - bullet
balis6ng, n - dagger
balang, pron.- each, every
balita, n. - news
balangbang, n. - hips
balitaan, v.- to notify
balangkas, n.- frame, outline
balit6k, n. - gold
balangonon, v. - to vindicate
balnot, n. - sling
190
balo 191
,-
- K-
kaaalibanta, n. - progress kakontra, n. - opponent, adversary
kaabig-ablgan, adj. - moderate ka-danl, n. - adjacent, adjoining
kaagoman, n. - greed kadimalasan, n. - misfortune
kaalagawan, n. - worth kadina, n. - chain
kaamball, n. - spouse, husband, wife kadolon, n. - adjacent, adjoining
kaarian, n. - kingdom kaga-galang, n. - respect ~
196
kah6n 197
koto 203
204
disgrasya 205
gastos, n. - expense
gabiniti, n. - cabinet
gastosan, v. - to finance
gabOk, n. - dust
gastos6n, v. - to spend
gaga-gotan, n. - handle
gatas, n. - milk
gagamlot, n. - paw
gatgat6n, v. - to .chew
gagapas, n. - sickle
gatir, n. - file, row
ga-gobin, v. - to hold
gawi, n. - work
galamay, n. - tentacle
gawgaw, n. - starch
galat6n, v. - to remove
gawi, n. - habit, practice
galawagaw, n. - finger, toe
gaw-on, v. - to do, to make
gallng, n. - chann
gayaman, n. - centipede
gamah, n. - loop
gayaton, v. - to shred
gamat, n. - tentacle
gay6n-gay6n, n. - quicksand
gamiton, v. - to use
gigang, n. - spider
gamlot6n, v. - to scratch, to claw
gigilingan, n. - mill
gam6-gam6, n. - gnat
gi-gl-nit6n, v. - to shred
gam6t, n. - hand
gigito, n. - bat
ganda, n. - beauty
gilas, n. - ability
~anso, n. - goose
gilingon, v. - to grind
gaor, n. - oar
ginaok, n. - molasses
garapata, n. - tick
gl-nit6n, v. - to tear
garap6n, n. - jar
glra, n. - war
garotyon, v. - to beat, to whip, to flog
giring6n, v. - to strum
gasa, n. - gauze
glsaw6n, v. - to saute
206
glorya 207
208
haola 209
•..
- I-
iabot, v. - to hand ib~dinsya, n. - proof
iakay, v. - to guide ibo-bo, v. - to pour
iaha, v. - to sharpen, to whet ibo-kan, v. - to drop
ialimbawa, v. - to illustrate ibog, n. - emy
iampar, v. - to align ibolantik, v. - to flip
ianah, v. - to whisper ibo-lon, v. - to swallow
iantala, v. - to postpone ibontok, v. - to throw, to toss
iaplak, v. - to spread ibonton, v. - to heap
iarl, v. - to hide ibori, v. - to deny
iaypa, v. - to reduce ibot, n. - mouse•
ibagay, v. -- to adapt iboyak, v. - to spread
ibalbal, v. - to soak ibtal, v. - to erpress
iballk, v. - to return ikablt, v. - to a/loch
ibalikah, v. - to e-cpress ikalwa, num . - second
ibalita, v. - to tell ikan, n. - fish
ibalo, v. - to avenge ikap, n. - game, toy
lbrusamo, v. - to embalm ikatin, v. - to hang, to suspend
lbantak, v. - to throw lkipay-kipay, v. - to wag
ibasyo, v. - to hurl lkolkol, v. - to wind
ibat, prep. - from ikompara, v. - to compare
ibatl, v. - to leave ikon, n - belong
ibatibat, v. - to hurl ikondag, v. - to stamp
iba-wah, v. - to deduct ikot, n. - net, fishing net
ibl, v. - to give, to grant ik.,y, n. - tail
211
212 iksakto
' '.
-L -
lababo, n. - sink lalok, n. - oil
labah, adj. - good, well Ialoma, pron. - other
labaha, n. - razor Iaman, n. - content; flesh, muscle
labandira, n. - laundrywoman - lamang, n. - advantage
· Iabay, n.- like, want lamat, n. - crack
labi, n. -'- lip Iamay, n.- vigil
labl, n. - love lamisawan, n. - table
''
labo-labo, n. - riot .lamparllya, n. - lamp
labo-lapyang, adj: - naked lampas, prep. - beyond
labon, n. - mire lampasan, v. - to surpass
...
labyon, v.- to love Iamping, n. - diaper
lako, num. -many, much lana, n. - oil
lako, n. - sale lana, n. - wool
lakwanan, v. - to desen lanawan, v. -- to anoint
lahap, n. - taste, flavor langka, n. - jackfruit
lahi, n. - race, descendant langls, n. - oil
lahlahon, v. - to slash langisan, v. - to lubricate
lalabangan, n. - manger, trough langit, n. '-""- sky, heaven
lalakl, n. - man; male langitngit, n. - squeak
lalaman, n. - body; flesh Iango, n. - fly
lalamoan, v.- to accompany lanom, n. - water
la-laon, v. - to lick lansi, n trick, ruse
lalayamon, n. - ailment laokan, v. - to mix
Ialo, n.- interior
216
lapar 217
220
makasta 221
232
nobya 233
234
omkat 235
236
pagtiboyb 237
payapaon, v. - to placate
payhop6n, v. - to blow
plllgro, n. - danger
pill on, v. - to select
-
payoh, adj. - hoarse plUton, v.- to force
payohyohon, v. :..... to wrench plloka, n. - wig
payong n. - umbrella pllpoan, n. -joint
pfasa-saw6n, v. - to unify pllwawon, v. - to double
pl-ayoson, v. - to reconcile pllyo, adj. - naughty
plkl, n. - spear, lance, pike plnagka-lalaman, n. -proxy
pikas, n. -freckle plnalapwah, v. past. - 'spoiled
plklat, n. - scar plnanabonan, n. - suds
plkngaon, v. - to divide into halves plnangapasan, n. - stubble
plko, n. -pick plnangibatan, n. - origin
plharayan, n. - space plnghan, n. - cousin
plhlng, n. - vegetable plno, adj. -fine
pl-hlyayon, v. - to,separate pinta, n. - paint
plho, ·adj. - certain, sure vlntas, n. - criticism
242 pipa
. ~';' ..•~~
J ...
t·. •.;. •. ~
f.,
... .: .···
- R-
I
245
, , I
-s -
sabli, n. - saber sarampak, adj . - snub-nosed
sakang, adj. - bowlegged sarili, pron. - self
sako, n. - sack sarl-s'arl, adj. - varied
sakoro, n. - help sarsa, n. - gravy ,
saksak6n, v.- to stab sastri, n. - tailor
sadyA, n. - intent saya, n. - skirt
'
salaan, n. - sieve siboyas, n. - onion
salabaton, v. - to welcome sikwan, n. - shuttle
salakay, n. -raid sidl't n. - silk
salamangka , n. - magic sigarilyo, n. - cigarette
salansan, n. - stack sigondo, num. ~ second
salaon, v. - to sift, to strain to filter sigorado, adj. - certain
sahls, n. - living room slgorowon, v. - to secure
salodo, n. - obeisance silindro, n. - hannonica
sambaw6n, v. - to worship, to adore sili'r, n. - room
sanado, adj. - skillful silya, n. - chair
sandalyas, n. - sandal . silyadowan, v. - to seal
sang-iii, n. - guest silyowan, v. - to stamp
sangla,- n. -pawn siminya, n. - chimney
sansalaon, v. - to curb simpli, adj. - simple, plain
sapakatan, n. - conspiracy sinadya, v. past.- intentional
sapat, adj. - enough singsing, n. - ring
sapatos, n. - shoe siniJ;ts, n. - slipper
saraksak, n. - king{zsher slnsil, n. - chisel
246
sinsiro 247
248
tanaytay 249
- y-
yabl, n. - night, evening yawl, n. - key
253