AMEA

Filologiya və Sənətşünaslıq, 2020, № 1

Səhifə: 150-155 ISSN: 2663-4368

UOT: 821(100) İlhami Cəfərsoy *

İTALİYANIN BAKUVİ SOYADLI ŞAİRİ

(e.ö. 220 – e.ö. 130)

Xülasə

Məqalə Azərbaycan filologiya elmi üçün çox aktual olan bir problemin tədqiqinə həsr olunmuşdur. Ön Asiyanın
bir çox kahin nəsilləri Troya şəhərininin süqutundan (e.ö.1334-cü il) sonra Cənub-Qərbi Avropaya, Aralıq dənizi adala-
rına köçmüş, orada qədim mədəniyyətlərin əsasını qoymuşdur.
Bizim üçün maraqlıdır ki, Elladanın yunanlara, İtaliyanın latınlara qədərki poeziyasını, faciə və komediyalarını
yaradan o şairlər türkcə Təndir, Kürəçi, Vergili, Xatun, Melibey, Bakuvi soyadları daşıyırdılar. Onlar latın dilində yaz-
salar da, bir zaman Troyadan, Ön Asiyadan gəldiklərini unutmurdular. Öz şəcərələrini bərpa edir, senatın yığıncaqların-
da fəxrlə deyirdilər ki, biz plebey yox, patrisi nəslindənik.
Bu məqalədə həmin tarixi şəxsiyyətlərdən ikisinin – Bakuvinin və Melibeyin etnik kimliyi tədqiqatın obyektinə
çevrilir.

Açar sözlər: Bakuvi, Melibey, Utili Xatun, Vergili, Mark Terenti Varron

Giriş. Qərbi Avropada elə bir millət tap-
maq çətindir ki, ruhən Azərbaycan xalqına ital-
yanlar qədər yaxın olsun. Ölkələr arasında Ma-
carıstan istisna olmaqla, elə bir ölkə yoxdur ki,
tarixi toponimiyası Azərbaycanın yer adlarına
bu qədər uyğun gəlsin. Troyanın süqutundan
başlamış monqolların basqınlarına qədər Cənu-
bi Qafqaz və Ön Asiya etnosları Avropaya
köçmüş, İspaniyada romalılara, Serbiyada slav-
yanlara, İtaliyada latınlara qədərki etnik mədə-
niyyətlərin əsasını qoymuşlar.
Bunun üçün İtaliyanın, Siciliyanın, Qalli-
yanın, Çexiyanın tarixi xəritələrinə baxmaq ki-
fayətdir. [1, s.429, 467; 2, s.136]. Azərbaycan
xalqının əcdadları latınlardan çox qabaq Sicili-
ya ilə Qalliya arasında Azər, Qafqaz, Alpan,
Durna, Bulqar, Bərdə, Şuşa, Ağ Sona və b. şə-
hərləri salmışdılar. Latınlar sonradan gələrək
Orda çayını Po, Alpan qalasını Alba lonqa, Bər-
də şəhərini Neapol, Kent şəhərini Genuya ad-
landırmışlar. O yaşayış məskənlərinin necə ya-
ranması haqqında eradan öncə I əsrdə yaşamış
Mark Terenti Varron “De linqua Latina”, Sili
İtalik “Pun müharibəsi”, Publi Maron Vergili
“Eneida” əsərində məlumat vermişdir.
Həmin şairlərin və alimlərin məlumatları
arxeoloji tapıntılar ilə təsdiq olunur. Keçən ilin
may ayında italyan alimləri bəyan etdilər ki,
Romanın və Siciliyanın latınlara qədərki mədə-
niyyətinin kökləri Ön Asiyadan və Qafqazdan
gəlir. Ancaq son 70 ildə nəşr olunan əsərlərdə
və internet saytlarında bu barədə kəlmə belə
yoxdur (https://ru.wikipedia.org/).
Mark Terenti Varron yazır ki, İtaliyanın
qeyri-latın mənşəli şairləri, elm və din xadimlə-
ri çox idi. Onlardan biri Mark Pakuviy soyadı
daşıyırdı [3, s.5]. Şairin adı və soyadı latın di-
lində Mark Pacuvius formasında yazıya alın-
mışdır, -ius latın dilinə aid şəkilçidir.
Azərbaycan tarixçilərinin ümumiləşmiş
düşüncəsinə görə, Bakı şəhərinin və Bakuvi
nisbəli tarixi şəxsiyyətlərin adları antik tarixçi-
lərin əsərlərində yoxdur. Guya, Bakı şəhərinin
adı ilk dəfə 985-ci ildə çəkilir [4, s.43].
Düzdür, “Tarixi-Sistan” əsərinin namə-
lum müəllifi yazır ki, xəlifə Əbdürrəşid 701-ci
ildə Bərdə və Bakı şəhərlərini tutmaq üçün qo-
şun göndərdi [5, s.131], ancaq bu, ilk məlumat
deyil. Bakı şəhəri və kəndləri V-VII əsr kilsə
salnaməçilərinə daha öncədən məlum idi.

__________________________
*
Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu. Filologiya üzrə elmlər doktoru. E-mail: cfrsoy@mail.ru
www.phil-art.journal.az
Musa Xorenli və Ananiya Şiraklı yazırlar
ki, Albaniyanın bir vilayəti Bakunia, vilayətin
mərkəzi qalası Bakunik adlanır [6, s.226; 7,
s.31]. Bakunik bakılı, Bakunia Bakı nəslinin
yurdu deməkdir. Ancaq Azərbaycan tarix elmi-
nə Bakı şəhərinin adı məlum olsa da, Bakı nəs-
linin adı məlum deyildir.
Azərbaycan dilçilərinin ümumiləşmiş dü-
şüncəsinə görə, Baku təpə deməkdir. Düzdür,
türk dillərində təpə mənasında baku sözü vardır
[8, s.67]. Mahmud Kaşğarinin divanında baku
sözü təpə mənasında verilmişdir [9, s.214]. An-
caq Bakı şəhərinin adı bilavasitə təpə sözü ilə
bağlı deyil. Bütün təpələrə yox, başı göylərə di-
rənən və ayağı suda olan müqəddəs təpələrə
Baku [10, s.37-38], həmin təpələrə tapınan nə-
sillərə Bakulu deyilirdi.
Bakuya – müqəddəs təpəyə tapınan türk-
lər Xəzər dənizi çevrəsindən Fələstinə və Misi-
rə qədər yaxın və uzaq ölkələrdə yurd salmış,
Troyanın süqutundan sonra onların bir qolu İta-
liyaya köçüb getmişdir. İtaliyadakı Baku nəs-
lindən şair Mark Bakuvi çıxmışdır. Mark Baku-
vi 12 faciənin və çoxlu satirik şeirin müəllifidir
(https://ru.vikipedia.org).
Qədim Misirin “Ölülər kitabı”nda başı
göylərə dirənən müqəddəs təpə və təpənin
üstündəki məbəd Baku adlanır. İngilis arxeolo-
qu Flinders Petri XX əsrin əvvəllərində həmin
məbədin xarabalığında qazıntılar apardı və belə
nəticəyə gəldi ki, Misirdəki Baku məbədi ilə
İçərişəhərdəki Qız qalasının bir çox parametrlə-
ri uyğun gəlir [11, s.208-213].
Sonra akademik Meşşaninov Misir-Qaf-
qaz etnogenetik bağlarını elmi tədqiqatın ob-
yektinə çevirdi. Sonuc olaraq bildirdi ki, qədim
Misir mədəniyyətinin kökləri Xəzər dənizinin
şərqindən və qərbindən gəlir [10, s.37-38].
E.ə. XXIII-XVIII əsrlərdə Misiri xan ti-
tullu Asiya fironları idarə edirdilər. Onların alp
igidlərindən biri Baku titulu daşıyırdı. Bu barə-
də qədim Misirin “Ölülər kitabı”nda dəyərli bil-
gilər vardır [12,s. 258].
Baku kahin və zadəgan nəslinin bir neçə
qolu İtaliyaya və Nil vadisinə köçməyib, indiki
Türkiyə ərazisində qalmışdı. Eradan öncə XIV
əsrə aid Kültəpə mixi yazılı kitabəsində onların
adı Bakulu [13, s.101], eradan öncə IV əsrə aid
ANAS
Philology and Art Studies, 2020, № 1
İlhami Cəfərsoy
Lidiya abidəsində Bakili [14, s.321] formasında
yazıya alınmışdır.
Kayseri yaxınlığındakı Kültəpədən tapı-
lan kitabədə Bakulu tacir icma başçılarından bi-
ri kimi təqdim edilir [13, s.101]. Bu, o demək-
dir ki, Baku yalnız bir tacirin adı deyil, öz
dövlət qurumu, iqtisadi resursları, sərvəti, pulu
olan etnosun adıdır.
Baku nəslinin patriarxları yalnız tacir de-
yildilər. E.ə. II-I minilliklərin uzaqgörən siya-
sətçiləri idilər. Onlar yunanlarla əhəmənilərin
döyüşlərində əhəmənilərin tərəfini saxlamış, o
xidmətin qarşılığında İudeyanın hakimi olmuş-
dular. Bəzi mətnşünaslar patriarx Bakunun adı-
nı Baqo kimi oxuyurlar [15, s.74].
Belə hesab edirəm ki, qədim Misir mən-
bələrindəki Baku və Maku eyni və ya qohum
etnosların adıdır. Firon I Amenxotepin papiru-
sunda yazılıb ki, Suriyada Maku adlı tayfa ya-
şayır. Onlar Misirin sadiq dostlarıdır [16, s.36].
Bu məlumat onu göstərir ki, Baku və Maku qə-
dim Ön Asiyanın güclü etnosları kimi Misir ilə
ittifaqda xettlərin şimaldan cənuba yürüşlərinin
qarşısını almışdır.
Yalnız Bakı şəhəri yox, Güney Azərbay-
canın Maku qalası çoxdan yer üzündən silinmiş
qədim Baku nəslinin adını yaşatmaqdadır. Bu
istiqamətdə tədqiqatlar etnik tariximizin və tari-
xi coğrafiyamızın bir çox qaranlıq məqamlarına
aydınlıq gətirəcəkdir.
Azərbaycanın Bakı şəhəri yaxınlığında
Um Bakı adlı qəsəbə var. Um Bakı, Bakı və
Maku bir-birinə qohum etnosların adıdır. Um
Bakı etnosu eradan əvvəl II-I minilliklərdə har-
dasa Urmiya gölü ətrafında, Elamın şimal-qər-
bində yaşayırdı.
Um Bakı alpları e.ə. VII əsrdə Assuriya
ilə birləşib, Elam qoşunlarını məğlub etdilər.
Nəticədə onlar assurların hegemon olduqları
mürəkkəb siyasi şəraitdə salamat qaldılar [12,
s.2130] və bir qədər sonra İudeyada vassal
dövlətin başçılarına çevrildilər.
A.Anoxin keçən əsrin 20-ci illərində Dağ-
lıq Altayda etnoqrafik məlumatlar toplayarkən
görmüşdü ki, Altay şamanları öz əcdadlarından
birini Bakı Kam, yəni şaman Bakı adlandırırlar
[17, s.143]. Çox maraqlıdır ki, Altay şaman
dualarında adı çəkilən əcdadların çoxunun adı
- 151 -
İlhami Cəfərsoy
Efiopiya kahinlərinin cadu mətnlərində olduğu
kimi xatırlanır [18, s.193]. Bu da ondan irəli gə-
lir ki, qədim dünyanın Bakı kahin nəslinin bir
qolu yeni çarlıq dövrü fironlarının təzyiqilə Mi-
sirdən Efiopiyaya köçmüş, orada uzun əsrlər
boyu öz varlığını qoruyub saxlamışdır.
İosif Flavi (I əsr) yazır ki, Efiopiya patri-
arxları əsrlər keçsə də, bir zaman Qafqazdan və
Ön Asiyadan gəldiklərini unutmurdular [18,
s.25] və çətin anlarda geri qayıdıb, vətəndə qa-
lan soydaşlarına dayaq olurdular. Belə bir hadi-
sə Troya şəhərinin mühasirəsi zamanı baş ver-
mişdi. Vilhelm Vaqner “Ellada” kitabında yazır
ki, Troyanı yunanlardan qorumaq üçün Efiopi-
ya alpları da gəlmişdilər [19, s.156].
Nə qədər redaktə olunsa da, bəzi adlar ta-
nınmaz hala salınsa da, bir çox qiymətli bilgilər
yalnız antik dövr mənbələrində yox, həm də
Cənubi Qafqazın və Ön Asiyanın kilsə tarixçi-
lərinin əsərlərində qorunub qalmışdır. Aramey
və qrabar mətnlərində efiopiyalılar Etnovaçik
adlandırılır. Bildirilir ki, onlar da yerli döyüş-
çülərlə birlikdə Troyanı yunanlardan qoruyur-
dular [6, s.48]. Etnovaçik İtovacıq, yəni totemi
it olan etnosun yurdu deməkdir. Yunanlar onla-
rın ölkəsini İteopiya, ruslar Efiopiya adlandırır-
lar.
Troyanın süqutundan sonra Durna, Ana,
Sona və b. etnoslarla yanaşı, Baku alpları da
İtaliyaya köçdülər. Mark Terenti Varronun Pa-
kuvi soyadı ilə təqdim etdiyi şair [3, s.5] onla-
rın tarixi şəxsiyyətlərindən biridir.
Əldə olan tarixi və etnolinqvistik bilgilər
birmənalı şəkildə söyləməyə imkan verir ki: 1.
Bakı qədim Ön Asiyanın kahin və zadəgan nə-
sillərindən biridir. 2. İtaliyanın Bakuvi soyadlı
şairi Bakı nəslindən çıxmışdır.
Dünyanın heç bir dilində Bakı adı türk
dillərində olduğu kimi geniş yayılmamışdır. Xi-
və xanı Əbülqazi Bahadur xanın gənclik adı
Baki idi [20, s.5, 7].
XVII əsrdə yaşamış Buxara tarixçisi Ha-
fiz Dərviş Əli Səngi yazır ki, oğuzların Şax Ba-
kı adlı bəyi olmuşdur [21, s.239]. Bundan əvvəl
Bakı nəslinin bəyləri türkmənlərin ən döyüşkən
boylarına başçılıq edirdilər. Əbülqazi Bahadur
xanın “Şəcəreyi-tərakime” əsərində bəhs etdiyi
- 152 - AMEA
Filologiya və Sənətşünaslıq, 2020, № 1
www.phil-art.journal.az
Kukeli Baku və Dib Baku [22, s.67] onların səl-
cuqlardan qabaq yaşamış bəyləridir.
Bakı nəsilləri özbəklər və qırğızlar arasın-
da da var idi. V.V.Radlov XIX əsrin sonlarında
Orta Asiyada olarkən görmüşdü ki, özbəklərin
bir boyu özünü Baki Meşey, bir boyu Baki Muş-
çu adlandırır [23, s.721].
Özbək tarixçisi K.Ş.Şaniyazov yazır ki,
qırğızların bir tayfası Çonq Bakı adlanır, Çonq
Bakı böyük Bakı deməkdir [24, s.144].
XVIII əsrdə Alagöz dağının ətəyində və
Dağlıq Qarabağda Baku, Krımda Baki Ulan ad-
lı kəndlər var idi [25, s.41]. Hələ indiyədək
uzaq Sibirdə Amur çayına tökülən Ussuri çayı-
nın bir qolu Baku adlanırsa [26, s.428], Bakı
nəsli son zamanlara qədər ucsuz-bucaqsız türk
torpaqlarında öz varlığını qoruya bilmişdir.
İtaliyanın latınlara, Elladanın yunanlara
qədərki mədəniyyətini yaradan etnoslardan biri
malıbəylərdir. Bu gün Malıbəy deyəndə Laçı-
nın işğal altında olan Malıbəy və Şuşanın Malı-
bəyli kəndləri yada düşür.
Bunlardan əlavə XIX əsrdə Qəbələnin
Nic köyündə Malıbəyli adlı məhəllə var idi [27,
s.257]. Onlar zorla xristianlaşdırılsalar da, son
zamanlara qədər öz dillərini unutmamışdılar.
Utilərin dilindən fərqlənən bir ləhcədə danışır-
dılar. Bakilər kimi malıbəylər də antik dövr Av-
ropasının qədim mədəniyyətini yaradan etnos-
lardan biri idilər!
Şair Melibey - Mark Terenti Varronun
(e.ə. I əsr) yazdığına görə, İtaliyanın Roma
dövründən qabaq Melibey soyadlı şairi olmuş-
dur.
Melibey ən əvvəl İtaliyanın epik poeziya-
nı himayə edən ilahəsi idi. Publi Maron Vergili
şeirlərinin birində Roma imperatoru Oktavian
Avqustu tanrıya bənzədir. İlahə Melibeyə xitab
edir ki, qanadlarını onun başı üstünə gərsin, şai-
rə ilham versin ki, əsərini yazıb başa çatdırsın
[28, s.417; 29, s.12].
Vergilinin “Bukoliklər” əsəri ilahə Meli-
beyin ilahə Tərtərlə söhbəti ilə başlayır. İtaliya-
nın latınlardan öncəki panteonunda ilahə Meli-
bey epik poeziyanı, Tərtər faciə janrında yazı-
lan əsərləri himayə edirdi [29, s.29].
Vergilinin arxeoloji qazıntı zamanı barel-
yefi tapılmışdır. Təsvirdə şair oturmuş, sağ çi-
www.phil-art.journal.az
yini üzərində ilahə Melibey, sol çiyini üstündə
ilahə Tərtər dayanmışdır. Barelyef Tunis yaxın-
lığındakı Şuşa şəhərinin divarına həkk edilmiş,
Pun müharibəsi başa çatandan sonra İtaliyanın
şimalındakı Şuşa şəhərinə aparılmışdır. Fasilə-
lərlə 145 il davam edən Pun müharibəsi başa
çatandan sonra romalılar o şəhərin adını dəyişib
Sequzia elədilər.
Publi Maron özünə türkcə Vergili,
yəni vergi verilmiş təxəllüsü götürmüşdür.
Melibeylər İtaliyaya köçənə qədər Ellada-
da iki şəhər salmışdılar. Onlardan biri Qrek
Fessaliyasında yerləşirdi. Biri isə indiki Afina
şəhərinin yerində idi. Qədim yunan və latın ta-
rixçiləri həmin şəhərləri Melibey, Malıbey, bə-
zən də Malıca adlandırırlar [28, s.12; 29, s.417;
30, s.352].
Mark Terenti Varron yazır ki, melibeylər
Aralıq dənizi hövzəsinə Aziyadan gəliblər [3,
s.14-15]. O zaman Aziya deyiləndə indiki
Türkiyənin cənub-qərbi başa düşülürdü. Meli-
beylərin İtaliyaya Türkiyədən gəldiklərini Mark
Ferenti Varron e.ö. I əsrin ortalarında yazıb.
Biz bundan 21-ci əsrin əvvəllərində xəbər tut-
muşuq.
Kvinta Kursiya yazır ki, Makedoniyalı İs-
gəndərin zamanında e.ö. IV əsrdə Aralıq dənizi
ANAS
Philology and Art Studies, 2020, № 1
İlhami Cəfərsoy
sahilində Melibey adlı iri şəhər var idi [31,
s.255]. Deməli, qədim Ellada ərazisində bir
yox, bir neçə Melibey şəhəri olmuşdur.
Yunanlar Balkan yarımadasının cənubun-
dakı Melibey şəhərini dağıdıb, yerində Atena
şəhərini saldılar. İndi həmin şəhər Afina adla-
nır. Yunanlar iddia edirlər ki, onlar Ellada mə-
dəniyyətinin yaradıcılarıdır. Akademik Marr
yazır ki, Ellada mədəniyyəti yunan mədəniyyəti
deyildir. Ellada mədəniyyəti iltisaqidilli Yafəs
övladlarının mədəniyyətidir. Yunan mədəniy-
yətini isə flektivdilli hind-avropalılar yaratmış-
lar. Antik yunan mədəniyyəti arxaik Ellada mə-
dəniyyətinin xarabalığı üzərində yüksəlmişdir
(32, giriş).
Rusiya İmperiyasının 1863-cü ildə tərtib
edilən xəritəsində göstərilir ki, Sibirin Barnaul
qəzasında Malibay adlı göl var. O gölün ətra-
fında köçəri qırğızlar yaşayırlar [1, s.139; 2,
s.159; 33, s.56].
Vilhelm Vaqner hələ 1901-ci ildə yazırdı:
- Melibeylər yunan yox, Ellada mənşəli tayfa-
dırlar. Onlar çox cəsur və döyüşkən idilər [19,
s.13-14]. Malıbəylər də, Quşçular da indi o tari-
xi şücaəti unutmaq üzrədirlər. Əgər Qarabağı
geri almasaq, şair Melibeyin ruhu bizi bağışla-
maz. Heç Bakuvi soyadlı şairimizin də ruhu bi-
zim Quşçularda yox, Abşeronda torpağa gö-
mülməmizə şad ola bilməz.
Nəticə. Bakuvi soyadlı şairlər, elm və
mədəniyyət xadimləri çox olmuşdur. Ümumi-
ləşmiş elmi düşüncəyə görə onlar orta əsrlərdə
yaşamışlar. 985-ci ildən əvvələ aid mənbələrdə
Bakı şəhər adı və Bakuvi nəsil adı yoxdur.
V-VII əsr xristian kilsə salnamələrində
göstərilir ki, Cənubi Qafqazda Baku adlı şəhər
və kəndlər çox olmuşdur. Onların adları həmin
mənbələrdə Baku, Baki, Um Bakı, Mosul Bakı,
Kukeli Baku, Kam Bakı və s. formalarda yazıya
alınmışdır.
Baku məbəd adı kimi e.ə. XIX əsrdə Mi-
sirdə, şəhər adı kimi e.ə. IX əsrdə Fessaliyada,
Bakuvi soyadı kimi e.ə. II əsrdə İtaliyada var
idi.
- 153 -
İlhami Cəfərsoy www.phil-art.journal.az

ƏDƏBİYYAT

1. Географическо-статистический словарь Российской Империи. Т.1. Санкт-Петербург, Типография Рос-

сийской Имперский Акедемии Наук, 1863.
2. Всеобший географическо- статистический словарь. Москва, типография А.Семена, 1843.
3. Varron Mark Terentiy. De linqua latina. London, 1938.
4. Sara Aşurbəyli. Bakı şəhərinin tarixi. Bakı, Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 1998.
5. Тарихи-Систан. Москва, «Наука», 1974.
6. Моисей Хоренский. История Армении. Ч.2. Санкт-Петербург, 1809.
7. Т.М.Мамедов. Албания в IV-VII вв. Баку, «Маариф», 1993.
8. И.М.Мурзаев. Словарь народных географических терминов. Москва, «Мысль», 1974.
9. Mahmud Kaşğari. Divanü-luğat-it-türk. с. III, Bakı, “Ozan”, 2006.
10. И.И.Мещанинов. Египет и Кавказ. Обшество Обследования и Изучения Азербайджана, Баку, 1927.
11. İlhami Cəfərsoy. Bir Misir mifində günəşli Bakı. AMEA “Məruzələr”, Bakı, “Elm”, 2008.
12. Г.Масперо. Ассирия. Москва, Типография Российской Имперской Акедемии Наук, 1916.
13. Янковский Н.Б. Клинописьные тексты из Кюл Тепе в собраниях СССР Н.Б.Янковской. Москва,
«Наука», 1968.
14. A.Хойбек. Лидийский язык. Древние языки Малой Азии. Москва, «Прогресс», 1980.
15. И.М.Волков. Законы Вавильонского царя Хаммурапи. Москва, Типография Российской Имперской
Академии Наук, 1914.
16. Б.А.Тураев. Рассказ египтянина Сунухета и образцы египетских документальных автобиографий.
Москва, Типография Российской Имперский Академии Наук, 1915.
17. А.В.Анохин. Материалу по шаманству у Алтайцев. Ленинград, 1924.
18. İосиф Флаввий. İудейские древности. Nəşr ili və son səhifələr yoxdur. AMEA Mərkəzi Elmi Kitabxanasının
Nadir Nüsxələr fondu, ш № 52390.
19. Вильгельм Вагнер. Эллада. Санкт-Петербург, Типография Российской Имперский Акедемии Наук,
1901.
20. Письменные памятники Востока. Москва, «Наука», 1979.
21. В.В.Бартольд. К истории орошения Туркестана. Санкт-Петербург, Типография Российской Имперский
Академии Наук, 1914.
22. А.Н.Кононов. Родословная Туркмен. Сочинения Абул Гази хана Хивинского. М.-Л., 1958.
23. В.В.Радлов. Из Сибири. Москва. Главная Редакция Восточной Литературы, 1999.
24. К.Ш.Шаниязов. К этнической истории Узбексого народа. Ташкент, ФАН, 1977.
25. В.А.Бушаков. Структурно-семантический анализ Крымских ойконимов. Советская тюркология, №-1,
Баку, «Элм», 1989.
26. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası, IV с. Bakı, Ensiklopediya, 1980.
27. А.А.Арзуманян. Свадебно-семейная обрядность у удин. Древний и Средний Восток. Москва, «Наука»,
2005.
28. Вергилий Публий Марон. Энеида. Москва, изд-во АН СССР, 1933.
29. Вергилий. Публий Марон. Энеида. Буколики. Георгики. Москва, «Наука», 1971.
30. Г.Нойман. Ликийский язык. Древние языки Малой Азии. Москва, «Прогресс», 1980.
31. Квинта Курция. История о Александре великим. Т.1. Санкт-Петербург, 1858.
32. Н.Я.Марр. Грамматика древнеармянского языка. Этимология. Санкт-Петербург, 1903.
33. Краткая древняя география. Сочинение Л.Мешерского. Москва, в Университетской Типографии, 1851.

ITALIAN POET WITH THE SURNAME BAKUVI

(220 BC – 130 BC)

Summary

The Italian poet with the surname of Bakuvi says that many of the Asian ethnicities migrated to the
Mediterranean Islans, Italy and Spain after the fall of Trojan and laid the foundations of ancients cultures in the South-
Western Europe.
Those ethnicities were Baku, Melibey, Durna, Alban, Agh Sona, Barda, Tartar and others. The famous Italian
poet Bakuvi is from Baku. Publius Vergilius Maro was writing his name as Pakuviy.
The names of the Melibey, Tartar, Diri ect. are of proto-Turkic origin. Melibey patronized epic poetry and poets
who wrote the Tartar tragedy. The meaning of words of teponim origin are explained by the historical lexicon of the
- 154 - AMEA
Filologiya və Sənətşünaslıq, 2020, № 1
www.phil-art.journal.az İlhami Cəfərsoy

Turkic languages. 12 incomplete tragedies of Mark Bakuvi are known in the history of literature. Moreover, he was an
artist. In the temple of Hercules, a painting was found by him.

Key words: Bakuvi, Melibey, Utili Khatun, Virgil, Marcus Terentius Varro

ПОЭТ ИТАЛИИ ПО ФАМИЛИИ БАКУВИ

(до н.э. 220 – до н.э. 130)

Резюме

После падения Трои многие этносы Передней Азии, переселившись на средиземноморские острова, в
Италию и Испанию, заложили основы древних культур в юго-западной Европе.
Те этносы были: Баку, Мелибей, Дурна, Албан, Ак Сона, Барда, Тертер и другие. Из рода Баку вышел
выдающийся поэт Италии Марк Бакувий. Публий Марон Вергилий написал его имя в форме Пакувий.
Имена поколений Мелибей, Тертер, Дири и других являются именами прототюркского происхождения.
Во время италиков богиня Мелибей опекала эпическую поэзию, а Тертер поэтов, пишущих в жанре трагедии.
Понятие этих имен, имеющих теофорное происхождение, объясняется на основе исторической лексики
тюркских языков. 12 незавершенных трагедий Марка Бакуви известны истории литературы. Кроме этого, он
был художником. В храме Геркулеса была найдена картина, нарисованная им.

Ключевые слова: Бакувий, Мелибей, Утили Хатун, Вергилий, Марк Теренций Варрон

ANAS - 155 -
Philology and Art Studies, 2020, № 1